3

aq ivt;nSy b[÷; kmRÉ, b[÷vediv¶²=,to ivÉ/vdupivxit v;Gyt" 1 hom;n;id·;nnumN]yte 2 mN];n;dexe ²l©vteit .;g-²l" ) p[j;pte n Tvdet;NyNy ”it yuv; k*²xk" ) yq;devtÉmit m;#r" ) ao' .U.uRv" SvjRndo3ÉmTy;c;y;Ü" 3 p[/;nhommN];Npu-rSt;õoms'iSqthomeãv;vpNTyekƒ 4 v;cyit yjm;n' .OGvi©ro-ivd; s'SÕtm( 5 aɦr;hvnIy" 6 s'crv;Gym* b[÷v´jm;nSy 7 devt; hivdR²=,; yjuveRd;t( 8 a;¦I/[Syoÿrt ¬p;c;r" SPys'm;gRp;,eiStÏto d²=,;mu%Sy 9 yq;SvrmStu Å*3WÉ@it p[Ty;Å;v,m( 10 yjm;no Œm;v;Sy;y;' pUveR´u¨pvTSyºÿ_mXn;-Typr;ð¼ 11 a;hvnIyg;hRpTyd²=,;ɦWu mm;¦e vcR ”it sÉm/o ŒNv;d/;it iv.;gm( 12 v[tmupwit v[ten Tv' v[tpt ”it ) anxnÉmTy;id 13 mm;¦e vcR ”it ctsOÉ.deRvt;" párgOð;it ) ÉsnIv;²l pOqu·‘k ”it mN]oÿ_;m( 14 aNv´ n ”it p*,Rm;Sy;m( 15 p[;tóRTv;ɦho]' kÚô' devI' yÿe dev; ”Tym;v;Sy;y;m( ) r;k;mh' pU,;R p’;idit p*,Rm;Sy;m( 16 aq b[÷;,' vO,Ite .Upte .uvnpte .uv;' pte mhto .UtSy pte b[÷;,' Tv; vO,Imh ”it 17 vOto jpTyh' .Upitrh' .uvnpitrh' .uv;' pitrh' mhto .UtSy pitStdh' mnse p[b[vIÉm mno v;ce vGg;y} yw g;y} yuiã,h ¬iã,gnu·‘.eŒnu·‘BbOhTyw bOhtI pÛye pÉÛ²S]·‘.e i]·‘BjgTyw jgtI p[j;ptye p[j;pit-ivRe>yo deve>y ao' .U.uRv" SvjRndo3Émit ) ap[itrq' c 18 jI-v;É.r;cMyeTy;id p[pdn;Ntm( 19 ¬ÿrto Œ¦edR²=,to Œpr;ɦ>y;' p[p´;s;d' vI+y;he d*/WVy ”Ty;´; ´;v;pOÉqVyo" smI=,;t( 20 1

atha vitAnasya brahmA karmaNi brahmavedaviddakSiNato vidhivadupavifati vAgyataH 1 homAnAdiSTAnanumantrayate 2 mantrAnAdefe lizgavateti bhAga-liH , prajApate na tvadetAnyanya iti yuvA kaufikaH , yathAdevatamiti mATharaH , oM bhUrbhuvaH svarjanado3mityAcAryAH 3 pradhAnahomamantrAnpu-rastAddhomasaMsthitahomeSvAvapantyeke 4 vAcayati yajamAnaM bhqgvazgiro-vidA saMskqtam 5 agnirAhavanIyaH 6 saMcaravAgyamau brahmavadyajamAnasya 7 devatA havirdakSiNA yajurvedAt 8 AgnIdhrasyottarata upAcAraH spyasaMmArgapANestiSThato dakSiNAmukhasya 9 yathAsvaramastu frau3SaDiti pratyAfrAvaNam 10 yajamAno 'mAvAsyAyAM pUrvedyurupavatsyadbhaktamafnA-tyaparAhNe 11 AhavanIyagArhapatyadakSiNAgniSu mamAgne varca iti samidho 'nvAdadhAti vibhAgam 12 vratamupaiti vratena tvaM vratapata iti , anafanamityAdi 13 mamAgne varca iti catasqbhirdevatAH parigqhNAti , sinIvAli pqthuSTuka iti mantroktAm 14 anvadya na iti paurNamAsyAm 15 prAtarhutvAgnihotraM kuhUM devIM yatte devA ityamAvAsyAyAm , rAkAmahaM pUrNA pafcAditi paurNamAsyAm 16 atha brahmANaM vqNIte bhUpate bhuvanapate bhuvAM pate mahato bhUtasya pate brahmANaM tvA vqNImaha iti 17 vqto japatyahaM bhUpatirahaM bhuvanapatirahaM bhuvAM patirahaM mahato bhUtasya patistadahaM manase prabravImi mano vAce vaggAya tr?yai gAya tr?yuSNiha uSNiganuSTubhe'nuSTubbqhatyai bqhatI pazktaye pazktistriSTubhe triSTubjagatyai jagatI prajApataye prajApati-rvifvebhyo devebhya oM bhUrbhuvaH svarjanado3miti , apratirathaM ca 18 jI-vAbhirAcamyetyAdi prapadanAntam 19 uttarato 'gnerdakSiNato 'parAgnibhyAM prapadyAsAdaM vIkSyAhe daudhaSavya ityAdyA dyAvApqthivyoH samIkSaNAt 20 1

atha vitAnasya brahmA karmaNi brahmavedaviddakSiNato vidhivadupavifati vAgyataH 1 homAnAdiSTAnanumantrayate 2 mantrAnAdefe lizgavateti bhAga-liH , prajApate na tvadetAnyanya iti yuvA kaufikaH , yathAdevatamiti mATharaH , O bhUrbhuvaH svarjanado3mityAcAryAH 3 pradhAnahomamantrAnpu-rastAddhomasaMsthitahomeSvAvapantyeke 4 vAcayati yajamAnaM bhqgvazgiro-vidA saMskqtam 5 agnirAhavanIyaH 6 saMcaravAgyamau brahmavadyajamAnasya 7 devatA havirdakSiNA yajurvedAt 8 AgnIdhrasyottarata upAcAraH spyasaMmArgapANestiSThato dakSiNAmukhasya 9 yathAsvaramastu frau3SaDiti pratyAfrAvaNam 10 yajamAno 'mAvAsyAyAM pUrvedyurupavatsyadbhaktamafnA-tyaparAhNe 11 AhavanIyagArhapatyadakSiNAgniSu mamAgne varca iti samidho 'nvAdadhAti vibhAgam 12 vratamupaiti vratena tvaM vratapata iti , anafanamityAdi 13 mamAgne varca iti catasqbhirdevatAH parigqhNAti , sinIvAli pqthuSTuka iti mantroktAm 14 anvadya na iti paurNamAsyAm 15 prAtarhutvAgnihotraM kuhUM devIM yatte devA ityamAvAsyAyAm , rAkAmahaM pUrNA pafcAditi paurNamAsyAm 16 atha brahmANaM vqNIte bhUpate bhuvanapate bhuvAM pate mahato bhUtasya pate brahmANaM tvA vqNImaha iti 17 vqto japatyahaM bhUpatirahaM bhuvanapatirahaM bhuvAM patirahaM mahato bhUtasya patistadahaM manase prabravImi mano vAce vaggAyatr! yai gAyatr! yuSNiha uSNiganuSTubhe'nuSTubbqhatyai bqhatI pazktaye pazktistriSTubhe triSTubjagatyai jagatI prajApataye prajApati-rvifvebhyo devebhya O bhUrbhuvaH svarjanado3miti , apratirathaM ca 18 jI-vAbhirAcamyetyAdi prapadanAntam 19 uttarato 'gnerdakSiNato 'parAgnibhyAM prapadyAsAdaM vIkSyAhe daudhaSavya ityAdyA dyAvApqthivyoH samIkSaNAt 20 1

अथ वितानस्य ब्रह्मा कर्मणि ब्रह्मवेदविद्दक्षिणतो विधिवदुपविशति वाग्यतः १ होमानादिष्टाननुमन्त्रयते २ मन्त्रानादेशे लिङ्गवतेति भाग-लिः । प्रजापते न त्वदेतान्यन्य इति युवा कौशिकः । यथादेवतमिति माठरः । ओं भूर्भुवः स्वर्जनदो३मित्याचार्याः ३ प्रधानहोममन्त्रान्पु-रस्ताद्धोमसंस्थितहोमेष्वावपन्त्येके ४ वाचयति यजमानं भृग्वङ्गिरो-विदा संस्कृतम् ५ अग्निराहवनीयः ६ संचरवाग्यमौ ब्रह्मवद्यजमानस्य ७ देवता हविर्दक्षिणा यजुर्वेदात् ८ आग्नीध्रस्योत्तरत उपाचारः स्प्यसंमार्गपाणेस्तिष्ठतो दक्षिणामुखस्य ९ यथास्वरमस्तु श्रौ३षडिति प्रत्याश्रावणम् १० यजमानो ऽमावास्यायां पूर्वेद्युरुपवत्स्यद्भक्तमश्ना-त्यपराह्णे ११ आहवनीयगार्हपत्यदक्षिणाग्निषु ममाग्ने वर्च इति समिधो ऽन्वादधाति विभागम् १२ व्रतमुपैति व्रतेन त्वं व्रतपत इति । अनशनमित्यादि १३ ममाग्ने वर्च इति चतसृभिर्देवताः परिगृह्णाति । सिनीवालि पृथुष्टुक इति मन्त्रोक्ताम् १४ अन्वद्य न इति पौर्णमास्याम् १५ प्रातर्हुत्वाग्निहोत्रं कुहूं देवीं यत्ते देवा इत्यमावास्यायाम् । राकामहं पूर्णा पश्चादिति पौर्णमास्याम् १६ अथ ब्रह्माणं वृणीते भूपते भुवनपते भुवां पते महतो भूतस्य पते ब्रह्माणं त्वा वृणीमह इति १७ वृतो जपत्यहं भूपतिरहं भुवनपतिरहं भुवां पतिरहं महतो भूतस्य पतिस्तदहं मनसे प्रब्रवीमि मनो वाचे वग्गाय त्र्?यै गाय त्र्?युष्णिह उष्णिगनुष्टुभेऽनुष्टुब्बृहत्यै बृहती पङ्क्तये पङ्क्तिस्त्रिष्टुभे त्रिष्टुब्जगत्यै जगती प्रजापतये प्रजापति-र्विश्वेभ्यो देवेभ्य ओं भूर्भुवः स्वर्जनदो३मिति । अप्रतिरथं च १८ जी-वाभिराचम्येत्यादि प्रपदनान्तम् १९ उत्तरतो ऽग्नेर्दक्षिणतो ऽपराग्निभ्यां प्रपद्यासादं वीक्ष्याहे दौधषव्य इत्याद्या द्यावापृथिव्योः समीक्षणात् २० १

अथ वितानस्य ब्रह्मा कर्मणि ब्रह्मवेदविद्दक्षिणतो विधिवदुपविशति वाग्यतः १ होमानादिष्टाननुमन्त्रयते २ मन्त्रानादेशे लिङ्गवतेति भाग-लिः । प्रजापते न त्वदेतान्यन्य इति युवा कौशिकः । यथादेवतमिति माठरः । ॐ भूर्भुवः स्वर्जनदो३मित्याचार्याः ३ प्रधानहोममन्त्रान्पु-रस्ताद्धोमसंस्थितहोमेष्वावपन्त्येके ४ वाचयति यजमानं भृग्वङ्गिरो-विदा संस्कृतम् ५ अग्निराहवनीयः ६ संचरवाग्यमौ ब्रह्मवद्यजमानस्य ७ देवता हविर्दक्षिणा यजुर्वेदात् ८ आग्नीध्रस्योत्तरत उपाचारः स्प्यसंमार्गपाणेस्तिष्ठतो दक्षिणामुखस्य ९ यथास्वरमस्तु श्रौ३षडिति प्रत्याश्रावणम् १० यजमानो ऽमावास्यायां पूर्वेद्युरुपवत्स्यद्भक्तमश्ना-त्यपराह्णे ११ आहवनीयगार्हपत्यदक्षिणाग्निषु ममाग्ने वर्च इति समिधो ऽन्वादधाति विभागम् १२ व्रतमुपैति व्रतेन त्वं व्रतपत इति । अनशनमित्यादि १३ ममाग्ने वर्च इति चतसृभिर्देवताः परिगृह्णाति । सिनीवालि पृथुष्टुक इति मन्त्रोक्ताम् १४ अन्वद्य न इति पौर्णमास्याम् १५ प्रातर्हुत्वाग्निहोत्रं कुहूं देवीं यत्ते देवा इत्यमावास्यायाम् । राकामहं पूर्णा पश्चादिति पौर्णमास्याम् १६ अथ ब्रह्माणं वृणीते भूपते भुवनपते भुवां पते महतो भूतस्य पते ब्रह्माणं त्वा वृणीमह इति १७ वृतो जपत्यहं भूपतिरहं भुवनपतिरहं भुवां पतिरहं महतो भूतस्य पतिस्तदहं मनसे प्रब्रवीमि मनो वाचे वग्गायत्र्! यै गायत्र्! युष्णिह उष्णिगनुष्टुभेऽनुष्टुब्बृहत्यै बृहती पङ्क्तये पङ्क्तिस्त्रिष्टुभे त्रिष्टुब्जगत्यै जगती प्रजापतये प्रजापति-र्विश्वेभ्यो देवेभ्य ॐ भूर्भुवः स्वर्जनदो३मिति । अप्रतिरथं च १८ जी-वाभिराचम्येत्यादि प्रपदनान्तम् १९ उत्तरतो ऽग्नेर्दक्षिणतो ऽपराग्निभ्यां प्रपद्यासादं वीक्ष्याहे दौधषव्य इत्याद्या द्यावापृथिव्योः समीक्षणात् २० १


6

y] ivj;n;it b[÷¥p" p[,eãy;mIit t] p[,y yDm( ) devt; v/Ry Tvm( ) n;kSy pOϼ SvgeR lokƒ yjm;no aStu ) s¢AWI,;' su-Õt;' y] lokSt]em' yD' yjm;n' c /eço' .U.uRv" SvjRndo'3 p[,yeit yq;Svrmnuj;n;it ) Ev' svR];nuD;pdm;´Ntyo" 1 p[,It;su p[,Iym;n;su v;c' yCzTy; hivãÕt ¬Ã;dn;t( 2 yid vdeÃwã,vI' jpet( 3 a;¦I/[o ŒNv;h;y;RÉ/Åy,;ùid' pársmuçoTkrdexe ind/;-it ) StMbyjuWo iÃtIypurIWe p[úte ŒvSt>n;it c;rro idv' m; p¢ ”it 4 bOhSpte párgOh;,eit veid' párgOçm;,;mnumN]yte 5 a;x;-s;n; s*mnsÉmit pˆI' s'nçm;n;m( 6 `Ot' t a¦ ”Ty;Jye in¨-Pym;neŒÉ¦' párStO,IhIit veid' párStO,Ntm( 7 ySy;' vO=; ”it pár/IÉ¥/Iym;n;n( 8 AWIn;' p[Stro ŒsIit p[Strm( 9 a;s;idteWu hÉv"WUÿ_;NpurSt;õom;ïuhoit ) aÉ.c;reãv;É.c;árk;n( ) s'iSq-thom;'’ 10 a¦emRNv ”it s;Ém/enIrnumN]yte 11 p[j;pte n Tvdet;NyNy ”it p[;j;pTym;/;rm( 12 a¦ITpár/I'’;ɦ' c i]iS]" s'mO—Çit p[eiWt a;¦I/[" Sp(ymɦ' c s'm;gRmNtr; ÕTv; pár/I-Nm?ymd²=,oÿr;²N]iS]" s'm;Jy;R¦e v;jÉjÃ;j' Tv; sárãyNt' v;jÉjt' s'm;Jy;ܦe v;jÉjÃ;j' Tv; sárãyNt' v;jÉjt' s'm;JmIRit s'm;geR,;v;Rmɦmupv;jyit v;j' Tv;¦e jeãyNt' sinãyNt' s'm;-¾JmR v;j' jyeit 13 ”N{ emÉmTywN{ m;`;rm( 14 p[vre p[Év[ym;,e v;cye¶¼v;" iptr ”it it§" 15 g[Iãmo hemNt ”it p[y;j;n( 16

yatra vijAnAti brahmannapaH praNeSyAmIti tatra praNaya yajxam , devatA vardhaya tvam , nAkasya pqSThe svarge loke yajamAno astu , saptaqSINAM su-kqtAM yatra lokastatremaM yajxaM yajamAnaM ca dhehyoM bhUrbhuvaH svarjanadoM3 praNayeti yathAsvaramanujAnAti , evaM sarvatrAnujxApadamAdyantayoH 1 praNItAsu praNIyamAnAsu vAcaM yacchatyA haviSkqta udvAdanAt 2 yadi vadedvaiSNavIM japet 3 AgnIdhro 'nvAhAryAdhifrayaNAdvediM parisamuhyotkaradefe nidadhA-ti , stambayajuSo dvitIyapurISe prahqte 'vastabhnAti cAraro divaM mA papta iti 4 bqhaspate parigqhANeti vediM parigqhyamANAmanumantrayate 5 AfA-sAnA saumanasamiti patnIM saMnahyamAnAm 6 ghqtaM ta agna ityAjye niru-pyamAne'gniM paristqNIhIti vediM paristqNantam 7 yasyAM vqkSA iti paridhInnidhIyamAnAn 8 qSInAM prastaro 'sIti prastaram 9 AsAditeSu haviHSUktAnpurastAddhomAxjuhoti , abhicAreSvAbhicArikAn , saMsthi-tahomAMfca 10 agnermanva iti sAmidhenIranumantrayate 11 prajApate na tvadetAnyanya iti prAjApatyamAdhAram 12 agnItparidhIMfcAgniM ca tristriH saMmqDDhIti preSita AgnIdhraH spyamagniM ca saMmArgamantarA kqtvA paridhI-nmadhyamadakSiNottarAntristriH saMmArjyAgne vAjajidvAjaM tvA sariSyantaM vAjajitaM saMmArjyAgne vAjajidvAjaM tvA sariSyantaM vAjajitaM saMmArjmIti saMmArgeNArvAxcamagnimupavAjayati vAjaM tvAgne jeSyantaM saniSyantaM saMmA-rjmi vAjaM jayeti 13 indre mamityaindra mAghAram 14 pravare pravriyamANe vAcayeddevAH pitara iti tisraH 15 grISmo hemanta iti prayAjAn 16

yatra vijAnAti brahmannapaH praNeSyAmIti tatra praNaya yajxam , devatA vardhaya tvam , nAkasya pqSThe svarge loke yajamAno astu , saptaqSINAM su-kqtAM yatra lokastatremaM yajxaM yajamAnaM ca dhehyO bhUrbhuvaH svarjanadO3 praNayeti yathAsvaramanujAnAti , evaM sarvatrAnujxApadamAdyantayoH 1 praNItAsu praNIyamAnAsu vAcaM yacchatyA haviSkqta udvAdanAt 2 yadi vadedvaiSNavIM japet 3 AgnIdhro 'nvAhAryAdhifrayaNAdvediM parisamuhyotkaradefe nidadhA-ti , stambayajuSo dvitIyapurISe prahqte 'vastabhnAti cAraro divaM mA papta iti 4 bqhaspate parigqhANeti vediM parigqhyamANAmanumantrayate 5 AfA-sAnA saumanasamiti patnIM saMnahyamAnAm 6 ghqtaM ta agna ityAjye niru-pyamAne'gniM paristqNIhIti vediM paristqNantam 7 yasyAM vqkSA iti paridhInnidhIyamAnAn 8 qSInAM prastaro 'sIti prastaram 9 AsAditeSu haviHSUktAnpurastAddhomAxjuhoti , abhicAreSvAbhicArikAn , saMsthi-tahomAMfca 10 agnermanva iti sAmidhenIranumantrayate 11 prajApate na tvadetAnyanya iti prAjApatyamAdhAram 12 agnItparidhIMfcAgniM ca tristriH saMmqDDhIti preSita AgnIdhraH spyamagniM ca saMmArgamantarA kqtvA paridhI-nmadhyamadakSiNottarAntristriH saMmArjyAgne vAjajidvAjaM tvA sariSyantaM vAjajitaM saMmArjyAgne vAjajidvAjaM tvA sariSyantaM vAjajitaM saMmArjmIti saMmArgeNArvAxcamagnimupavAjayati vAjaM tvAgne jeSyantaM saniSyantaM saMmA-rjmi vAjaM jayeti 13 indre mamityaindra mAghAram 14 pravare pravriyamANe vAcayeddevAH pitara iti tisraH 15 grISmo hemanta iti prayAjAn 16

यत्र विजानाति ब्रह्मन्नपः प्रणेष्यामीति तत्र प्रणय यज्ञम् । देवता वर्धय त्वम् । नाकस्य पृष्ठे स्वर्गे लोके यजमानो अस्तु । सप्तऋषीणां सु-कृतां यत्र लोकस्तत्रेमं यज्ञं यजमानं च धेह्यों भूर्भुवः स्वर्जनदों३ प्रणयेति यथास्वरमनुजानाति । एवं सर्वत्रानुज्ञापदमाद्यन्तयोः १ प्रणीतासु प्रणीयमानासु वाचं यच्छत्या हविष्कृत उद्वादनात् २ यदि वदेद्वैष्णवीं जपेत् ३ आग्नीध्रो ऽन्वाहार्याधिश्रयणाद्वेदिं परिसमुह्योत्करदेशे निदधा-ति । स्तम्बयजुषो द्वितीयपुरीषे प्रहृते ऽवस्तभ्नाति चाररो दिवं मा पप्त इति ४ बृहस्पते परिगृहाणेति वेदिं परिगृह्यमाणामनुमन्त्रयते ५ आशा-साना सौमनसमिति पत्नीं संनह्यमानाम् ६ घृतं त अग्न इत्याज्ये निरु-प्यमानेऽग्निं परिस्तृणीहीति वेदिं परिस्तृणन्तम् ७ यस्यां वृक्षा इति परिधीन्निधीयमानान् ८ ऋषीनां प्रस्तरो ऽसीति प्रस्तरम् ९ आसादितेषु हविःषूक्तान्पुरस्ताद्धोमाञ्जुहोति । अभिचारेष्वाभिचारिकान् । संस्थि-तहोमांश्च १० अग्नेर्मन्व इति सामिधेनीरनुमन्त्रयते ११ प्रजापते न त्वदेतान्यन्य इति प्राजापत्यमाधारम् १२ अग्नीत्परिधींश्चाग्निं च त्रिस्त्रिः संमृड्ढीति प्रेषित आग्नीध्रः स्प्यमग्निं च संमार्गमन्तरा कृत्वा परिधी-न्मध्यमदक्षिणोत्तरान्त्रिस्त्रिः संमार्ज्याग्ने वाजजिद्वाजं त्वा सरिष्यन्तं वाजजितं संमार्ज्याग्ने वाजजिद्वाजं त्वा सरिष्यन्तं वाजजितं संमार्ज्मीति संमार्गेणार्वाञ्चमग्निमुपवाजयति वाजं त्वाग्ने जेष्यन्तं सनिष्यन्तं संमा-र्ज्मि वाजं जयेति १३ इन्द्रे ममित्यैन्द्र माघारम् १४ प्रवरे प्रव्रियमाणे वाचयेद्देवाः पितर इति तिस्रः १५ ग्रीष्मो हेमन्त इति प्रयाजान् १६

यत्र विजानाति ब्रह्मन्नपः प्रणेष्यामीति तत्र प्रणय यज्ञम् । देवता वर्धय त्वम् । नाकस्य पृष्ठे स्वर्गे लोके यजमानो अस्तु । सप्तऋषीणां सु-कृतां यत्र लोकस्तत्रेमं यज्ञं यजमानं च धेह्यॐ भूर्भुवः स्वर्जनदॐ३ प्रणयेति यथास्वरमनुजानाति । एवं सर्वत्रानुज्ञापदमाद्यन्तयोः १ प्रणीतासु प्रणीयमानासु वाचं यच्छत्या हविष्कृत उद्वादनात् २ यदि वदेद्वैष्णवीं जपेत् ३ आग्नीध्रो ऽन्वाहार्याधिश्रयणाद्वेदिं परिसमुह्योत्करदेशे निदधा-ति । स्तम्बयजुषो द्वितीयपुरीषे प्रहृते ऽवस्तभ्नाति चाररो दिवं मा पप्त इति ४ बृहस्पते परिगृहाणेति वेदिं परिगृह्यमाणामनुमन्त्रयते ५ आशा-साना सौमनसमिति पत्नीं संनह्यमानाम् ६ घृतं त अग्न इत्याज्ये निरु-प्यमानेऽग्निं परिस्तृणीहीति वेदिं परिस्तृणन्तम् ७ यस्यां वृक्षा इति परिधीन्निधीयमानान् ८ ऋषीनां प्रस्तरो ऽसीति प्रस्तरम् ९ आसादितेषु हविःषूक्तान्पुरस्ताद्धोमाञ्जुहोति । अभिचारेष्वाभिचारिकान् । संस्थि-तहोमांश्च १० अग्नेर्मन्व इति सामिधेनीरनुमन्त्रयते ११ प्रजापते न त्वदेतान्यन्य इति प्राजापत्यमाधारम् १२ अग्नीत्परिधींश्चाग्निं च त्रिस्त्रिः संमृड्ढीति प्रेषित आग्नीध्रः स्प्यमग्निं च संमार्गमन्तरा कृत्वा परिधी-न्मध्यमदक्षिणोत्तरान्त्रिस्त्रिः संमार्ज्याग्ने वाजजिद्वाजं त्वा सरिष्यन्तं वाजजितं संमार्ज्याग्ने वाजजिद्वाजं त्वा सरिष्यन्तं वाजजितं संमार्ज्मीति संमार्गेणार्वाञ्चमग्निमुपवाजयति वाजं त्वाग्ने जेष्यन्तं सनिष्यन्तं संमा-र्ज्मि वाजं जयेति १३ इन्द्रे ममित्यैन्द्र माघारम् १४ प्रवरे प्रव्रियमाणे वाचयेद्देवाः पितर इति तिस्रः १५ ग्रीष्मो हेमन्त इति प्रयाजान् १६


11

yeneN{ ;yeTy;¦eym( 1 m; vin' m; v;cÉmTywN{ ;¦m( 2 s;'n;YySywN{ ' m;heN{ ' veN{ em' TvÉmN{ STv' mheN{ ”it 3 p*,Rm;Sy;m;¦ey;¦IWomI-y;vNtrop;'xuy;jm¦IWomIymSmw =]Émit ) n;m;v;Sy;y;miv-/;n;t( 4 a; dev;n;Émit s*iv·Õtm( 5 ”·e iSv·Õit v;c' yCzTy;nuy;j;n;' p[sv;t( 6 p[;²x]' yvm;]m/St;dupár·;Ã;É.-`;ártmg[e,;?vyuR" párhrit 7 tTsUyRSy Tv; c=uW; p[tI= ”it p[tI=te 8 devSy Tv; sivtu" p[sve ŒÉnob;Rü>y;' pUã,o hSt;>y;' p[sUt" p[²xW; p[itgOð;mIit p[itgOð;it 9 tÃäuç tO,;in p[;Gd<@Ö Sqi<@le ind/;it pOÉqVy;STv; n;.* s;dy;mIit 10 a¦e‚;-Syen;Tm;Sy;Tm¥;Tm;n' me m; ih'sI" Sv;heTyn;Émk;©‘Ï;>y;' dNtwr-nupSpOxNp[;Xn;it 11 p[;²xtmnumN]yte yoŒÉ¦nORm,; n;m b[;÷,eWu p[iv·StiSmNm EtTsuütmStu p[;²x]' tNm; m; ih'sITprme VyomÉ¥it 12 p;];yo d-d;it d²=,;m( 20 p[itgOç k ”dÉmTyuÿ_m( 21 s'p[eiWt a;¦I/["

yenendra ?AyetyAgneyam 1 mA vaniM mA vAcamityaindra ?Agnam 2 sAMnAyyasyaindraM mAhendraM vendre maM tvamindra stvaM mahendra iti 3 paurNamAsyAmAgneyAgnISomI-yAvantaropAMfuyAjamagnISomIyamasmai kSatramiti , nAmAvAsyAyAmavi-dhAnAt 4 A devAnAmiti sauviSTakqtam 5 iSTe sviSTakqti vAcaM yacchatyAnuyAjAnAM prasavAt 6 prAfitraM yavamAtramadhastAdupariSTAdvAbhi-ghAritamagreNAdhvaryuH pariharati 7 tatsUryasya tvA cakSuSA pratIkSa iti pratIkSate 8 devasya tvA savituH prasave 'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAM prasUtaH prafiSA pratigqhNAmIti pratigqhNAti 9 tadvyuhya tqNAni prAgdaNDaM sthaNDile nidadhAti pqthivyAstvA nAbhau sAdayAmIti 10 agneSTvA-syenAtmAsyAtmannAtmAnaM me mA hiMsIH svAhetyanAmikAzguSThAbhyAM dantaira-nupaspqfanprAfnAti 11 prAfitamanumantrayate yo'gnirnqmaNA nAma brAhmaNeSu praviSTastasminma etatsuhutamastu prAfitraM tanmA mA hiMsItparame vyomanniti 12 pAtrANyadbhirmArjayitvA prANAnsaMspqfate 13 vAzma AsannasoH prANafcakSurakSNoH frotraM karNayorbAhvorbalamUrvorojo jazghayorjavaH pAdayoH pratiSThA , ariSTAni me sarvAzgAni santu tanUstanvA me saheti nAbhim 14 iDaivAsmAnitIDAmupahUyamAnAmanumantrayate 15 AgnIdhraH SaDavattaM prAfnAti pqthivyAstvA dAtrA prAfnAmyantarikSasya tvA divastveti 16 upa tvA deva itIDAbhAgaM pratigqhyendra gIrbhiriti prAfnanti 17 apo divyA iti tisqbhiH pavitravati mArjayante 18 yajamAno'nvAhAryama-ntarvedyAm 19 prajApaterbhAgo'syUrjasvAnpayasvAnakSito'syakSityai tvA mA me kSeSTA amutrAmuSmiMlloka iha ca prANApAnau me pAhi samAnavyAnau me pAhyudAnarUpe me pAhyUrgasyUrjaM me dhehi kurvato me mA kSeSTA dadato me mopadasaH prajApatimahaM tvayA samakSamqdhyAsamityabhima ntr?yartvigbhyo da-dAti dakSiNAm 20 pratigqhya ka idamityuktam 21 saMpreSita AgnIdhraH

yenendrA yetyAgneyam 1 mA vaniM mA vAcamityaindrA gnam 2 sAMnAyyasyaindraM mAhendraM vendre maM tvamindra stvaM mahendra iti 3 paurNamAsyAmAgneyAgnISomI-yAvantaropAMfuyAjamagnISomIyamasmai kSatramiti , nAmAvAsyAyAmavi-dhAnAt 4 A devAnAmiti sauviSTakqtam 5 iSTe sviSTakqti vAcaM yacchatyAnuyAjAnAM prasavAt 6 prAfitraM yavamAtramadhastAdupariSTAdvAbhi-ghAritamagreNAdhvaryuH pariharati 7 tatsUryasya tvA cakSuSA pratIkSa iti pratIkSate 8 devasya tvA savituH prasave 'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAM prasUtaH prafiSA pratigqhNAmIti pratigqhNAti 9 tadvyuhya tqNAni prAgdaNDaM sthaNDile nidadhAti pqthivyAstvA nAbhau sAdayAmIti 10 agneSTvA-syenAtmAsyAtmannAtmAnaM me mA hiMsIH svAhetyanAmikAzguSThAbhyAM dantaira-nupaspqfanprAfnAti 11 prAfitamanumantrayate yo'gnirnqmaNA nAma brAhmaNeSu praviSTastasminma etatsuhutamastu prAfitraM tanmA mA hiMsItparame vyomanniti 12 pAtrANyadbhirmArjayitvA prANAnsaMspqfate 13 vAzma AsannasoH prANafcakSurakSNoH frotraM karNayorbAhvorbalamUrvorojo jazghayorjavaH pAdayoH pratiSThA , ariSTAni me sarvAzgAni santu tanUstanvA me saheti nAbhim 14 iDaivAsmAnitIDAmupahUyamAnAmanumantrayate 15 AgnIdhraH SaDavattaM prAfnAti pqthivyAstvA dAtrA prAfnAmyantarikSasya tvA divastveti 16 upa tvA deva itIDAbhAgaM pratigqhyendra gIrbhiriti prAfnanti 17 apo divyA iti tisqbhiH pavitravati mArjayante 18 yajamAno'nvAhAryama-ntarvedyAm 19 prajApaterbhAgo'syUrjasvAnpayasvAnakSito'syakSityai tvA mA me kSeSTA amutrAmuSmiMlloka iha ca prANApAnau me pAhi samAnavyAnau me pAhyudAnarUpe me pAhyUrgasyUrjaM me dhehi kurvato me mA kSeSTA dadato me mopadasaH prajApatimahaM tvayA samakSamqdhyAsamityabhimantr! yartvigbhyo da-dAti dakSiNAm 20 pratigqhya ka idamityuktam 21 saMpreSita AgnIdhraH

येनेन्द्र ?ायेत्याग्नेयम् १ मा वनिं मा वाचमित्यैन्द्र ?ाग्नम् २ सांनाय्यस्यैन्द्रं माहेन्द्रं वेन्द्रे मं त्वमिन्द्र स्त्वं महेन्द्र इति ३ पौर्णमास्यामाग्नेयाग्नीषोमी-यावन्तरोपांशुयाजमग्नीषोमीयमस्मै क्षत्रमिति । नामावास्यायामवि-धानात् ४ आ देवानामिति सौविष्टकृतम् ५ इष्टे स्विष्टकृति वाचं यच्छत्यानुयाजानां प्रसवात् ६ प्राशित्रं यवमात्रमधस्तादुपरिष्टाद्वाभि-घारितमग्रेणाध्वर्युः परिहरति ७ तत्सूर्यस्य त्वा चक्षुषा प्रतीक्ष इति प्रतीक्षते ८ देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे ऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यां प्रसूतः प्रशिषा प्रतिगृह्णामीति प्रतिगृह्णाति ९ तद्व्युह्य तृणानि प्राग्दण्डं स्थण्डिले निदधाति पृथिव्यास्त्वा नाभौ सादयामीति १० अग्नेष्ट्वा-स्येनात्मास्यात्मन्नात्मानं मे मा हिंसीः स्वाहेत्यनामिकाङ्गुष्ठाभ्यां दन्तैर-नुपस्पृशन्प्राश्नाति ११ प्राशितमनुमन्त्रयते योऽग्निर्नृमणा नाम ब्राह्मणेषु प्रविष्टस्तस्मिन्म एतत्सुहुतमस्तु प्राशित्रं तन्मा मा हिंसीत्परमे व्योमन्निति १२ पात्राण्यद्भिर्मार्जयित्वा प्राणान्संस्पृशते १३ वाङ्म आसन्नसोः प्राणश्चक्षुरक्ष्णोः श्रोत्रं कर्णयोर्बाह्वोर्बलमूर्वोरोजो जङ्घयोर्जवः पादयोः प्रतिष्ठा । अरिष्टानि मे सर्वाङ्गानि सन्तु तनूस्तन्वा मे सहेति नाभिम् १४ इडैवास्मानितीडामुपहूयमानामनुमन्त्रयते १५ आग्नीध्रः षडवत्तं प्राश्नाति पृथिव्यास्त्वा दात्रा प्राश्नाम्यन्तरिक्षस्य त्वा दिवस्त्वेति १६ उप त्वा देव इतीडाभागं प्रतिगृह्येन्द्र गीर्भिरिति प्राश्नन्ति १७ अपो दिव्या इति तिसृभिः पवित्रवति मार्जयन्ते १८ यजमानोऽन्वाहार्यम-न्तर्वेद्याम् १९ प्रजापतेर्भागोऽस्यूर्जस्वान्पयस्वानक्षितोऽस्यक्षित्यै त्वा मा मे क्षेष्टा अमुत्रामुष्मिंल्लोक इह च प्राणापानौ मे पाहि समानव्यानौ मे पाह्युदानरूपे मे पाह्यूर्गस्यूर्जं मे धेहि कुर्वतो मे मा क्षेष्टा ददतो मे मोपदसः प्रजापतिमहं त्वया समक्षमृध्यासमित्यभिम न्त्र्?यर्त्विग्भ्यो द-दाति दक्षिणाम् २० प्रतिगृह्य क इदमित्युक्तम् २१ संप्रेषित आग्नीध्रः

येनेन्द्रा येत्याग्नेयम् १ मा वनिं मा वाचमित्यैन्द्रा ग्नम् २ सांनाय्यस्यैन्द्रं माहेन्द्रं वेन्द्रे मं त्वमिन्द्र स्त्वं महेन्द्र इति ३ पौर्णमास्यामाग्नेयाग्नीषोमी-यावन्तरोपांशुयाजमग्नीषोमीयमस्मै क्षत्रमिति । नामावास्यायामवि-धानात् ४ आ देवानामिति सौविष्टकृतम् ५ इष्टे स्विष्टकृति वाचं यच्छत्यानुयाजानां प्रसवात् ६ प्राशित्रं यवमात्रमधस्तादुपरिष्टाद्वाभि-घारितमग्रेणाध्वर्युः परिहरति ७ तत्सूर्यस्य त्वा चक्षुषा प्रतीक्ष इति प्रतीक्षते ८ देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे ऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यां प्रसूतः प्रशिषा प्रतिगृह्णामीति प्रतिगृह्णाति ९ तद्व्युह्य तृणानि प्राग्दण्डं स्थण्डिले निदधाति पृथिव्यास्त्वा नाभौ सादयामीति १० अग्नेष्ट्वा-स्येनात्मास्यात्मन्नात्मानं मे मा हिंसीः स्वाहेत्यनामिकाङ्गुष्ठाभ्यां दन्तैर-नुपस्पृशन्प्राश्नाति ११ प्राशितमनुमन्त्रयते योऽग्निर्नृमणा नाम ब्राह्मणेषु प्रविष्टस्तस्मिन्म एतत्सुहुतमस्तु प्राशित्रं तन्मा मा हिंसीत्परमे व्योमन्निति १२ पात्राण्यद्भिर्मार्जयित्वा प्राणान्संस्पृशते १३ वाङ्म आसन्नसोः प्राणश्चक्षुरक्ष्णोः श्रोत्रं कर्णयोर्बाह्वोर्बलमूर्वोरोजो जङ्घयोर्जवः पादयोः प्रतिष्ठा । अरिष्टानि मे सर्वाङ्गानि सन्तु तनूस्तन्वा मे सहेति नाभिम् १४ इडैवास्मानितीडामुपहूयमानामनुमन्त्रयते १५ आग्नीध्रः षडवत्तं प्राश्नाति पृथिव्यास्त्वा दात्रा प्राश्नाम्यन्तरिक्षस्य त्वा दिवस्त्वेति १६ उप त्वा देव इतीडाभागं प्रतिगृह्येन्द्र गीर्भिरिति प्राश्नन्ति १७ अपो दिव्या इति तिसृभिः पवित्रवति मार्जयन्ते १८ यजमानोऽन्वाहार्यम-न्तर्वेद्याम् १९ प्रजापतेर्भागोऽस्यूर्जस्वान्पयस्वानक्षितोऽस्यक्षित्यै त्वा मा मे क्षेष्टा अमुत्रामुष्मिंल्लोक इह च प्राणापानौ मे पाहि समानव्यानौ मे पाह्युदानरूपे मे पाह्यूर्गस्यूर्जं मे धेहि कुर्वतो मे मा क्षेष्टा ददतो मे मोपदसः प्रजापतिमहं त्वया समक्षमृध्यासमित्यभिमन्त्र्! यर्त्विग्भ्यो द-दाति दक्षिणाम् २० प्रतिगृह्य क इदमित्युक्तम् २१ संप्रेषित आग्नीध्रः


66

yd£Nd" p[qm' j;ym;n ¬´NTsmu{ ;dut v; purIW;t(

yadakrandaH prathamaM jAyamAna udyantsamudra ?Aduta vA purISAt

yadakrandaH prathamaM jAyamAna udyantsamudrA duta vA purISAt

यदक्रन्दः प्रथमं जायमान उद्यन्त्समुद्र ?ादुत वा पुरीषात्

यदक्रन्दः प्रथमं जायमान उद्यन्त्समुद्रा दुत वा पुरीषात्


93

s;y' p[;trɦho]m( 1 gvI@;' dohÉyTv;ɦho]mÉ/Åyit 2 aÉ.-Jv;Ly smuÃ;Ntm²º" p[Ty;nIyodguÃ;syit 3 aɦpárStr,' pyuR-=,mOt' Tveit 4 g;hRpTy;d;hvnIymudk/;r;' innyTymOtmSymO-tmmOten s'/ehIit 5 §uK§uv' p[=;²lt' p[tpit in·ÒÉmit 6 §uve, §uÉc g[h;nu¥yit 7 sÉmdÿr;' §uc' mu%s'Émt;muíÈç;h-vnIymÉ.p[£;mtIdmh' yjm;n' Svg| lokmu¥y;mIit 8 bihRiW in/;y sÉm/m;d/;TyɦJyoitW' Tv; v;yumtI' p[;,vtI' SvGy;| Svg;Ryopd/;Ém .;SvtIÉmit 9 sUyRJyoitWÉmit p[;t" p[dI¢;-mÉ.juhoit 10 sjUdeRven siv]; sjU r;} yeN{ vTy; ) juW;,o aɦveRtu Sv;heit ) sjU¨Wseit juW;," sUyR ”it p[;t" 11 ay' m; lokoŒnus'tnut;Émit g;hRpTymve+y p[j;pte n Tvdet;NyNy ”it mnswv pU,Rtr;muÿr;' juhoit 12 §uv' i]¨dmu¥yit ¨{ ;Np[I,;mIit 13 bihRiW in/;yoNmOJyoÿrt" p;,I inm;·äoRWÉ/vnSptINp[I,;-mIit 14 iÃtIymuNmOJyip} yumvIt' ÕTv; d²=,t" iptO>y" Sv/;' kromITypr;¦äo" k;Mym( 15 aɦho]' inTyÉmTy;c;y;Ü" 16 g;-hRpTye sÉm/m;/;y Sq;Ly;" §uve, juhotIh pui·' pui·pitdR/;iTvh p[j;' rmytu p[j;pit" ) a¦ye gOhptye rÉymte pui·ptye Sv;heit 17 ¬ÿ_oÿr; 18 d²=,;¦;v¦yeŒ¥;d;y;¥ptye Sv;heit pUv;R 19 sTy' TvteRneit pyuR+y §uv' §uc' bihR’oÿre,;ɦ' ind/;it 20 §uKxeW' p[;Xn;it 21 p[;,;Np[I,;mITyupSpOXy ) g.;Rinit iÃtIym( ) iv;Ndev;inTyNtt" svRm( ) ap[=;²ltyodkù §uc; innyit speRtrjn;init ) bihRiW p[=;Ly spRpu

sAyaM prAtaragnihotram 1 gavIDAM dohayitvAgnihotramadhifrayati 2 abhi-jvAlya samudvAntamadbhiH pratyAnIyodagudvAsayati 3 agniparistaraNaM paryu-kSaNamqtaM tveti 4 gArhapatyAdAhavanIyamudakadhArAM ninayatyamqtamasyamq-tamamqtena saMdhehIti 5 sruksruvaM prakSAlitaM pratapati niSTapnamiti 6 sruveNa sruci grahAnunnayati 7 samidattarAM srucaM mukhasaMmitAmudgqhyAha-vanIyamabhiprakrAmatIdamahaM yajamAnaM svargaM lokamunnayAmIti 8 barhiSi nidhAya samidhamAdadhAtyagnijyotiSaM tvA vAyumatIM prANavatIM svargyAM svargAyopadadhAmi bhAsvatImiti 9 sUryajyotiSamiti prAtaH pradIptA-mabhijuhoti 10 sajUrdevena savitrA sajU rA tr?yendra vatyA , juSANo agnirvetu svAheti , sajUruSaseti juSANaH sUrya iti prAtaH 11 ayaM mA loko'nusaMtanutAmiti gArhapatyamavekSya prajApate na tvadetAnyanya iti manasaiva pUrNatarAmuttarAM juhoti 12 sruvaM trirudaxcamunnayati rudra ?AnprINAmIti 13 barhiSi nidhAyonmqjyottarataH pANI nimArSTyoSadhivanaspatInprINA-mIti 14 dvitIyamunmqjyapi tr?yumavItaM kqtvA dakSiNataH pitqbhyaH svadhAM karomItyaparAgnyoH kAmyam 15 agnihotraM nityamityAcAryAH 16 gA-rhapatye samidhamAdhAya sthAlyAH sruveNa juhotIha puSTiM puSTipatirdadhAtviha prajAM ramayatu prajApatiH , agnaye gqhapataye rayimate puSTipataye svAheti 17 uktottarA 18 dakSiNAgnAvagnaye'nnAdAyAnnapataye svAheti pUrvA 19 satyaM tvarteneti paryukSya sruvaM srucaM barhifcottareNAgniM nidadhAti 20 srukfeSaM prAfnAti 21 prANAnprINAmItyupaspqfya , garbhAniti dvitIyam , vifvAndevAnityantataH sarvam , aprakSAlitayodakaM srucA ninayati sarpetarajanAniti , barhiSi prakSAlya sarpapuNyajanAniti dvitIyam , gandharvApsarasa ityapareNa tqtIyam 22 saptarSIniti sruvaM srucaM ca prati-tapati 23 dakSiNAnnayAmIti srugdaNDamavamArSTi , prAtarunmArSTi 24 brAhmaNoktamagnyupasthAnam 25 atha gavIDAdibhreSe tasyai tasyai devatAyai

sAyaM prAtaragnihotram 1 gavIDAM dohayitvAgnihotramadhifrayati 2 abhi-jvAlya samudvAntamadbhiH pratyAnIyodagudvAsayati 3 agniparistaraNaM paryu-kSaNamqtaM tveti 4 gArhapatyAdAhavanIyamudakadhArAM ninayatyamqtamasyamq-tamamqtena saMdhehIti 5 sruksruvaM prakSAlitaM pratapati niSTapnamiti 6 sruveNa sruci grahAnunnayati 7 samidattarAM srucaM mukhasaMmitAmudgqhyAha-vanIyamabhiprakrAmatIdamahaM yajamAnaM svargaM lokamunnayAmIti 8 barhiSi nidhAya samidhamAdadhAtyagnijyotiSaM tvA vAyumatIM prANavatIM svargyAM svargAyopadadhAmi bhAsvatImiti 9 sUryajyotiSamiti prAtaH pradIptA-mabhijuhoti 10 sajUrdevena savitrA sajU rAtr! yendra vatyA , juSANo agnirvetu svAheti , sajUruSaseti juSANaH sUrya iti prAtaH 11 ayaM mA loko'nusaMtanutAmiti gArhapatyamavekSya prajApate na tvadetAnyanya iti manasaiva pUrNatarAmuttarAM juhoti 12 sruvaM trirudaxcamunnayati rudrA nprINAmIti 13 barhiSi nidhAyonmqjyottarataH pANI nimArSTyoSadhivanaspatInprINA-mIti 14 dvitIyamunmqjyapitr! yumavItaM kqtvA dakSiNataH pitqbhyaH svadhAM karomItyaparAgnyoH kAmyam 15 agnihotraM nityamityAcAryAH 16 gA-rhapatye samidhamAdhAya sthAlyAH sruveNa juhotIha puSTiM puSTipatirdadhAtviha prajAM ramayatu prajApatiH , agnaye gqhapataye rayimate puSTipataye svAheti 17 uktottarA 18 dakSiNAgnAvagnaye'nnAdAyAnnapataye svAheti pUrvA 19 satyaM tvarteneti paryukSya sruvaM srucaM barhifcottareNAgniM nidadhAti 20 srukfeSaM prAfnAti 21 prANAnprINAmItyupaspqfya , garbhAniti dvitIyam , vifvAndevAnityantataH sarvam , aprakSAlitayodakaM srucA ninayati sarpetarajanAniti , barhiSi prakSAlya sarpapuNyajanAniti dvitIyam , gandharvApsarasa ityapareNa tqtIyam 22 saptarSIniti sruvaM srucaM ca prati-tapati 23 dakSiNAnnayAmIti srugdaNDamavamArSTi , prAtarunmArSTi 24 brAhmaNoktamagnyupasthAnam 25 atha gavIDAdibhreSe tasyai tasyai devatAyai

सायं प्रातरग्निहोत्रम् १ गवीडां दोहयित्वाग्निहोत्रमधिश्रयति २ अभि-ज्वाल्य समुद्वान्तमद्भिः प्रत्यानीयोदगुद्वासयति ३ अग्निपरिस्तरणं पर्यु-क्षणमृतं त्वेति ४ गार्हपत्यादाहवनीयमुदकधारां निनयत्यमृतमस्यमृ-तममृतेन संधेहीति ५ स्रुक्स्रुवं प्रक्षालितं प्रतपति निष्टप्नमिति ६ स्रुवेण स्रुचि ग्रहानुन्नयति ७ समिदत्तरां स्रुचं मुखसंमितामुद्गृह्याह-वनीयमभिप्रक्रामतीदमहं यजमानं स्वर्गं लोकमुन्नयामीति ८ बर्हिषि निधाय समिधमादधात्यग्निज्योतिषं त्वा वायुमतीं प्राणवतीं स्वर्ग्यां स्वर्गायोपदधामि भास्वतीमिति ९ सूर्यज्योतिषमिति प्रातः प्रदीप्ता-मभिजुहोति १० सजूर्देवेन सवित्रा सजू रा त्र्?येन्द्र वत्या । जुषाणो अग्निर्वेतु स्वाहेति । सजूरुषसेति जुषाणः सूर्य इति प्रातः ११ अयं मा लोकोऽनुसंतनुतामिति गार्हपत्यमवेक्ष्य प्रजापते न त्वदेतान्यन्य इति मनसैव पूर्णतरामुत्तरां जुहोति १२ स्रुवं त्रिरुदञ्चमुन्नयति रुद्र ?ान्प्रीणामीति १३ बर्हिषि निधायोन्मृज्योत्तरतः पाणी निमार्ष्ट्योषधिवनस्पतीन्प्रीणा-मीति १४ द्वितीयमुन्मृज्यपि त्र्?युमवीतं कृत्वा दक्षिणतः पितृभ्यः स्वधां करोमीत्यपराग्न्योः काम्यम् १५ अग्निहोत्रं नित्यमित्याचार्याः १६ गा-र्हपत्ये समिधमाधाय स्थाल्याः स्रुवेण जुहोतीह पुष्टिं पुष्टिपतिर्दधात्विह प्रजां रमयतु प्रजापतिः । अग्नये गृहपतये रयिमते पुष्टिपतये स्वाहेति १७ उक्तोत्तरा १८ दक्षिणाग्नावग्नयेऽन्नादायान्नपतये स्वाहेति पूर्वा १९ सत्यं त्वर्तेनेति पर्युक्ष्य स्रुवं स्रुचं बर्हिश्चोत्तरेणाग्निं निदधाति २० स्रुक्शेषं प्राश्नाति २१ प्राणान्प्रीणामीत्युपस्पृश्य । गर्भानिति द्वितीयम् । विश्वान्देवानित्यन्ततः सर्वम् । अप्रक्षालितयोदकं स्रुचा निनयति सर्पेतरजनानिति । बर्हिषि प्रक्षाल्य सर्पपुण्यजनानिति द्वितीयम् । गन्धर्वाप्सरस इत्यपरेण तृतीयम् २२ सप्तर्षीनिति स्रुवं स्रुचं च प्रति-तपति २३ दक्षिणान्नयामीति स्रुग्दण्डमवमार्ष्टि । प्रातरुन्मार्ष्टि २४ ब्राह्मणोक्तमग्न्युपस्थानम् २५ अथ गवीडादिभ्रेषे तस्यै तस्यै देवतायै

सायं प्रातरग्निहोत्रम् १ गवीडां दोहयित्वाग्निहोत्रमधिश्रयति २ अभि-ज्वाल्य समुद्वान्तमद्भिः प्रत्यानीयोदगुद्वासयति ३ अग्निपरिस्तरणं पर्यु-क्षणमृतं त्वेति ४ गार्हपत्यादाहवनीयमुदकधारां निनयत्यमृतमस्यमृ-तममृतेन संधेहीति ५ स्रुक्स्रुवं प्रक्षालितं प्रतपति निष्टप्नमिति ६ स्रुवेण स्रुचि ग्रहानुन्नयति ७ समिदत्तरां स्रुचं मुखसंमितामुद्गृह्याह-वनीयमभिप्रक्रामतीदमहं यजमानं स्वर्गं लोकमुन्नयामीति ८ बर्हिषि निधाय समिधमादधात्यग्निज्योतिषं त्वा वायुमतीं प्राणवतीं स्वर्ग्यां स्वर्गायोपदधामि भास्वतीमिति ९ सूर्यज्योतिषमिति प्रातः प्रदीप्ता-मभिजुहोति १० सजूर्देवेन सवित्रा सजू रात्र्! येन्द्र वत्या । जुषाणो अग्निर्वेतु स्वाहेति । सजूरुषसेति जुषाणः सूर्य इति प्रातः ११ अयं मा लोकोऽनुसंतनुतामिति गार्हपत्यमवेक्ष्य प्रजापते न त्वदेतान्यन्य इति मनसैव पूर्णतरामुत्तरां जुहोति १२ स्रुवं त्रिरुदञ्चमुन्नयति रुद्रा न्प्रीणामीति १३ बर्हिषि निधायोन्मृज्योत्तरतः पाणी निमार्ष्ट्योषधिवनस्पतीन्प्रीणा-मीति १४ द्वितीयमुन्मृज्यपित्र्! युमवीतं कृत्वा दक्षिणतः पितृभ्यः स्वधां करोमीत्यपराग्न्योः काम्यम् १५ अग्निहोत्रं नित्यमित्याचार्याः १६ गा-र्हपत्ये समिधमाधाय स्थाल्याः स्रुवेण जुहोतीह पुष्टिं पुष्टिपतिर्दधात्विह प्रजां रमयतु प्रजापतिः । अग्नये गृहपतये रयिमते पुष्टिपतये स्वाहेति १७ उक्तोत्तरा १८ दक्षिणाग्नावग्नयेऽन्नादायान्नपतये स्वाहेति पूर्वा १९ सत्यं त्वर्तेनेति पर्युक्ष्य स्रुवं स्रुचं बर्हिश्चोत्तरेणाग्निं निदधाति २० स्रुक्शेषं प्राश्नाति २१ प्राणान्प्रीणामीत्युपस्पृश्य । गर्भानिति द्वितीयम् । विश्वान्देवानित्यन्ततः सर्वम् । अप्रक्षालितयोदकं स्रुचा निनयति सर्पेतरजनानिति । बर्हिषि प्रक्षाल्य सर्पपुण्यजनानिति द्वितीयम् । गन्धर्वाप्सरस इत्यपरेण तृतीयम् २२ सप्तर्षीनिति स्रुवं स्रुचं च प्रति-तपति २३ दक्षिणान्नयामीति स्रुग्दण्डमवमार्ष्टि । प्रातरुन्मार्ष्टि २४ ब्राह्मणोक्तमग्न्युपस्थानम् २५ अथ गवीडादिभ्रेषे तस्यै तस्यै देवतायै


98

]yodXy;m;¦;vwã,vmek;dxkp;l' invRpe¶xRpU,Rm;s;v;árPsm;-noŒ¦;ivã,U ”it 1 pUv| p*,Rm;sm;r.m;," srSvTyw c c¨ù srSvte Ã;dxkp;l' srSvit v[teWu ySy v[tÉmit 2 a;/;n;βõ’ed-v;RKs'vTsr;{ oih

trayodafyAmAgnAvaiSNavamekAdafakapAlaM nirvapeddarfapUrNamAsAvAripsamA-no'gnAviSNU iti 1 pUrvaM paurNamAsamArabhamANaH sarasvatyai ca caruM sarasvate dvAdafakapAlaM sarasvati vrateSu yasya vratamiti 2 AdhAnAdvqddhifceda-rvAksaMvatsarAdra ?ohiNyAmutsqjyAgnihotraM punarvasvoH punarAdadhItoM bhUrbhuvaH svarjanadomiti 3 oSadhISu pakvAsvAgrayaNeSTiH 4 idAvatsarAyeti purastAddhomasaMsthitahomeSvAvapeta 5 agna indra ityAgnendra m , aindra ?AgnaM cedindra ?AgnI asmAniti 6 yadvidvAMso dvAvApqthivI upafrutyA somo vIrudhAmiti vaifvadevadyAvApqthivIyasaumyAn 7 phAlgunyAM paurNamAsyAM cAturmAsyAni prayuxjIta 8 pUrvedyurvaifvAnarapArjanyeSTirvAgne vaifvAnarAbhi kra-nda stanayeti 9 vaifvadeve nirmathyaM prahqtaM bhavataM naH samanasAvityanumantrayate 10 agnAvagniriti homam 11 evaM nirmanthanam 12 AgneyaM saumyaM sAvitraM sArasvataM pauSNaM mArutaM vaifvadevaM dyAvApqthivIyamagnirvanaspatInAM somo virudhAM savitA prasavAnAM sarasvati vrateSu prapathe pathAM marutaH parvatAnAM vifve devA mama dyAvApqthivI dAtrANAmiti 13 vAjinasyA-rvAcInaM vasuvidamiti 14 tasya prANabhakSAnbhakSayanti hotradhvaryubra-hmAgnIdhrAH , pratyakSaM yajamAnaH , mithaH samupahUya 15 yanme retaH prasidhyati yadvA me apagacchati yadvA jAyate punastena mA fivamAvifa . tena mA vAjinaM kqNu tena suprajasaM kqNu tasya te vAjipItasyopahUto bhakSayAmIti prakqtiH 16 ASADhyAM varuNapraghAseSvagnyoH praNIyamAna-yoragne prehIti japanneti 17 dakSiNamagnimupavifati 18 purastAda-tivrajyottare'gnau hutvA dakSiNe juhoti 19 aticAraM pqSTAM patnImidamApaH pra vahateti mArjayanti 20 pauSNAntAnpaxca 21 aindra ?AgnaM vAruNaM mArutaM kAyaM varuNo'pAM ya AtmadA iti 22 avabhqthasomAdantareNa vedI vi-

trayodafyAmAgnAvaiSNavamekAdafakapAlaM nirvapeddarfapUrNamAsAvAripsamA-no'gnAviSNU iti 1 pUrvaM paurNamAsamArabhamANaH sarasvatyai ca caruM sarasvate dvAdafakapAlaM sarasvati vrateSu yasya vratamiti 2 AdhAnAdvqddhifceda-rvAksaMvatsarAdro hiNyAmutsqjyAgnihotraM punarvasvoH punarAdadhItO bhUrbhuvaH svarjanadomiti 3 oSadhISu pakvAsvAgrayaNeSTiH 4 idAvatsarAyeti purastAddhomasaMsthitahomeSvAvapeta 5 agna indra ityAgnendra m , aindrA gnaM cedindrA gnI asmAniti 6 yadvidvAMso dvAvApqthivI upafrutyA somo vIrudhAmiti vaifvadevadyAvApqthivIyasaumyAn 7 phAlgunyAM paurNamAsyAM cAturmAsyAni prayuxjIta 8 pUrvedyurvaifvAnarapArjanyeSTirvAgne vaifvAnarAbhi kra-nda stanayeti 9 vaifvadeve nirmathyaM prahqtaM bhavataM naH samanasAvityanumantrayate 10 agnAvagniriti homam 11 evaM nirmanthanam 12 AgneyaM saumyaM sAvitraM sArasvataM pauSNaM mArutaM vaifvadevaM dyAvApqthivIyamagnirvanaspatInAM somo virudhAM savitA prasavAnAM sarasvati vrateSu prapathe pathAM marutaH parvatAnAM vifve devA mama dyAvApqthivI dAtrANAmiti 13 vAjinasyA-rvAcInaM vasuvidamiti 14 tasya prANabhakSAnbhakSayanti hotradhvaryubra-hmAgnIdhrAH , pratyakSaM yajamAnaH , mithaH samupahUya 15 yanme retaH prasidhyati yadvA me apagacchati yadvA jAyate punastena mA fivamAvifa . tena mA vAjinaM kqNu tena suprajasaM kqNu tasya te vAjipItasyopahUto bhakSayAmIti prakqtiH 16 ASADhyAM varuNapraghAseSvagnyoH praNIyamAna-yoragne prehIti japanneti 17 dakSiNamagnimupavifati 18 purastAda-tivrajyottare'gnau hutvA dakSiNe juhoti 19 aticAraM pqSTAM patnImidamApaH pra vahateti mArjayanti 20 pauSNAntAnpaxca 21 aindrA gnaM vAruNaM mArutaM kAyaM varuNo'pAM ya AtmadA iti 22 avabhqthasomAdantareNa vedI vi-

त्रयोदश्यामाग्नावैष्णवमेकादशकपालं निर्वपेद्दर्शपूर्णमासावारिप्समा-नोऽग्नाविष्णू इति १ पूर्वं पौर्णमासमारभमाणः सरस्वत्यै च चरुं सरस्वते द्वादशकपालं सरस्वति व्रतेषु यस्य व्रतमिति २ आधानाद्वृद्धिश्चेद-र्वाक्संवत्सराद्र ?ोहिण्यामुत्सृज्याग्निहोत्रं पुनर्वस्वोः पुनरादधीतों भूर्भुवः स्वर्जनदोमिति ३ ओषधीषु पक्वास्वाग्रयणेष्टिः ४ इदावत्सरायेति पुरस्ताद्धोमसंस्थितहोमेष्वावपेत ५ अग्न इन्द्र इत्याग्नेन्द्र म् । ऐन्द्र ?ाग्नं चेदिन्द्र ?ाग्नी अस्मानिति ६ यद्विद्वांसो द्वावापृथिवी उपश्रुत्या सोमो वीरुधामिति वैश्वदेवद्यावापृथिवीयसौम्यान् ७ फाल्गुन्यां पौर्णमास्यां चातुर्मास्यानि प्रयुञ्जीत ८ पूर्वेद्युर्वैश्वानरपार्जन्येष्टिर्वाग्ने वैश्वानराभि क्र-न्द स्तनयेति ९ वैश्वदेवे निर्मथ्यं प्रहृतं भवतं नः समनसावित्यनुमन्त्रयते १० अग्नावग्निरिति होमम् ११ एवं निर्मन्थनम् १२ आग्नेयं सौम्यं सावित्रं सारस्वतं पौष्णं मारुतं वैश्वदेवं द्यावापृथिवीयमग्निर्वनस्पतीनां सोमो विरुधां सविता प्रसवानां सरस्वति व्रतेषु प्रपथे पथां मरुतः पर्वतानां विश्वे देवा मम द्यावापृथिवी दात्राणामिति १३ वाजिनस्या-र्वाचीनं वसुविदमिति १४ तस्य प्राणभक्षान्भक्षयन्ति होत्रध्वर्युब्र-ह्माग्नीध्राः । प्रत्यक्षं यजमानः । मिथः समुपहूय १५ यन्मे रेतः प्रसिध्यति यद्वा मे अपगच्छति यद्वा जायते पुनस्तेन मा शिवमाविश ॥ तेन मा वाजिनं कृणु तेन सुप्रजसं कृणु तस्य ते वाजिपीतस्योपहूतो भक्षयामीति प्रकृतिः १६ आषाढ्यां वरुणप्रघासेष्वग्न्योः प्रणीयमान-योरग्ने प्रेहीति जपन्नेति १७ दक्षिणमग्निमुपविशति १८ पुरस्ताद-तिव्रज्योत्तरेऽग्नौ हुत्वा दक्षिणे जुहोति १९ अतिचारं पृष्टां पत्नीमिदमापः प्र वहतेति मार्जयन्ति २० पौष्णान्तान्पञ्च २१ ऐन्द्र ?ाग्नं वारुणं मारुतं कायं वरुणोऽपां य आत्मदा इति २२ अवभृथसोमादन्तरेण वेदी वि-

त्रयोदश्यामाग्नावैष्णवमेकादशकपालं निर्वपेद्दर्शपूर्णमासावारिप्समा-नोऽग्नाविष्णू इति १ पूर्वं पौर्णमासमारभमाणः सरस्वत्यै च चरुं सरस्वते द्वादशकपालं सरस्वति व्रतेषु यस्य व्रतमिति २ आधानाद्वृद्धिश्चेद-र्वाक्संवत्सराद्रो हिण्यामुत्सृज्याग्निहोत्रं पुनर्वस्वोः पुनरादधीतॐ भूर्भुवः स्वर्जनदोमिति ३ ओषधीषु पक्वास्वाग्रयणेष्टिः ४ इदावत्सरायेति पुरस्ताद्धोमसंस्थितहोमेष्वावपेत ५ अग्न इन्द्र इत्याग्नेन्द्र म् । ऐन्द्रा ग्नं चेदिन्द्रा ग्नी अस्मानिति ६ यद्विद्वांसो द्वावापृथिवी उपश्रुत्या सोमो वीरुधामिति वैश्वदेवद्यावापृथिवीयसौम्यान् ७ फाल्गुन्यां पौर्णमास्यां चातुर्मास्यानि प्रयुञ्जीत ८ पूर्वेद्युर्वैश्वानरपार्जन्येष्टिर्वाग्ने वैश्वानराभि क्र-न्द स्तनयेति ९ वैश्वदेवे निर्मथ्यं प्रहृतं भवतं नः समनसावित्यनुमन्त्रयते १० अग्नावग्निरिति होमम् ११ एवं निर्मन्थनम् १२ आग्नेयं सौम्यं सावित्रं सारस्वतं पौष्णं मारुतं वैश्वदेवं द्यावापृथिवीयमग्निर्वनस्पतीनां सोमो विरुधां सविता प्रसवानां सरस्वति व्रतेषु प्रपथे पथां मरुतः पर्वतानां विश्वे देवा मम द्यावापृथिवी दात्राणामिति १३ वाजिनस्या-र्वाचीनं वसुविदमिति १४ तस्य प्राणभक्षान्भक्षयन्ति होत्रध्वर्युब्र-ह्माग्नीध्राः । प्रत्यक्षं यजमानः । मिथः समुपहूय १५ यन्मे रेतः प्रसिध्यति यद्वा मे अपगच्छति यद्वा जायते पुनस्तेन मा शिवमाविश ॥ तेन मा वाजिनं कृणु तेन सुप्रजसं कृणु तस्य ते वाजिपीतस्योपहूतो भक्षयामीति प्रकृतिः १६ आषाढ्यां वरुणप्रघासेष्वग्न्योः प्रणीयमान-योरग्ने प्रेहीति जपन्नेति १७ दक्षिणमग्निमुपविशति १८ पुरस्ताद-तिव्रज्योत्तरेऽग्नौ हुत्वा दक्षिणे जुहोति १९ अतिचारं पृष्टां पत्नीमिदमापः प्र वहतेति मार्जयन्ति २० पौष्णान्तान्पञ्च २१ ऐन्द्रा ग्नं वारुणं मारुतं कायं वरुणोऽपां य आत्मदा इति २२ अवभृथसोमादन्तरेण वेदी वि-


103

k;áÿÜKy;' s;kme/;" 1 pUveR´uár·ä;m¦ernIkvtoŒÉc£didit ) m?y'idne s;'tpn;n;' m¨t;' s;'tpn; ”dÉmit ) s;y' gOhmeÉ/n;' itGmmnIkÉmit 2 a;Jy.;g;dI@;Nt; 3 o .Ute pU,Rdv| pU,;R dxR ”it 4 £¡É@n;' m¨t;' Õã,' iny;nÉmit 5 m;heN{ (y;' W@øN{ ;¦;Nt;n( 6 mheN{ ' vwkmR,' ye .=yNt ”it 7 ip} y;-y;m;Jy.;g;Nt' dwv;vOTsom;y iptOmte iptO>y" somv@±.o v; bihRWd" iptr ¬pôt; n" iptroŒÉ¦ãv;ÿ;" iptroŒ¦ye kVy-v;hn;yeit 8 purSt;õom;Nd²=,;¦eritp[,Ite juhoit 9 d²=,e-n;ɦmit£My p[Ty›Úpivxit ) ¬ÿre, yjm;n a;¦I/[’ 10 aStu Sv/eit p[Ty;Å;vyit 11 tdip Xlok* vdt" ip} y;y;' p[;-„Ÿ%o b[÷; üTv; hom;Npurogm;n( gTv; tu d²=,en;¦e" p[Ty›;sId kmRÉ, Ð a;¦I/[o yjm;n’oÿre, tu t;vu.* aStu Sv/eit kÿ_Vy' p[Ty;Å;v,m] iTvit 12 ”@;mvÉj`[it 13 páriWÿ_ƒ dwv;vO-CzÖYvNt; 14 ivÉmt;É¥ã£;mNto jpNTyy; ivϼit 14 p[;o-Œ>yuT£MyodSy kƒtv ”Ty;idTymupitÏNte 16 d²=,;o idv' pOÉq-vIÉmTy¦In( 17 aqod’tuãpqe ]wyMbkù yo a¦;ivit yj-m;n;yRjn;t( 18 sVyhStpuro@;x; d²=,;nUån;ß;n;iS]" p[s-Vymɦmnupáry²Nt } yMbkù yj;mhe sugâN/' pui·v/Rnm( ¬-v;R¨kÉmv bN/n;NmOTyomRu=Iy m;mOt;idit 19 d²=,hStpuro-@;x;" p[d²=,m( 20 mUtyo" p[muÿ_yoyoR n" Sv ”it jpit 21 d²=,;vOt a;v[j²Nt 22 aq;idTyei·" 23 f;LguNy;' xun;sIyRm( 24 pun"p[yoge pUveR´u" 25 p*ã,;Nt;Np 26 v;yVy' xun;sIy|

kArttikyAM sAkamedhAH 1 pUrvedyuriSTyAmagneranIkavato'cikradaditi , madhyaMdine sAMtapanAnAM marutAM sAMtapanA idamiti , sAyaM gqhamedhinAM tigmamanIkamiti 2 AjyabhAgAdIDAntA 3 fvo bhUte pUrNadarvaM pUrNA darfa iti 4 krIDinAM marutAM kqSNaM niyAnamiti 5 mAhendr yAM SaDaindra ?AgnAntAn 6 mahendraM vaifvakarmaNaM ye bhakSayanta iti 7 pi tr?yA-yAmAjyabhAgAntaM daivAvqtsomAya pitqmate pitqbhyaH somavaDbho vA barhiSadaH pitara upahUtA naH pitaro'gniSvAttAH pitaro'gnaye kavya-vAhanAyeti 8 purastAddhomAndakSiNAgneratipraNIte juhoti 9 dakSiNe-nAgnimatikramya pratyazupavifati , uttareNa yajamAna AgnIdhrafca 10 astu svadheti pratyAfrAvayati 11 tadapi flokau vadataH pi tr?yAyAM prA-zmukho brahmA hutvA homAnpurogamAn gatvA tu dakSiNenAgneH pratyazAsIda karmaNi . AgnIdhro yajamAnafcottareNa tu tAvubhau astu svadheti kaktavyaM pratyAfrAvaNamatra tviti 12 iDAmavajighrati 13 pariSikte daivAvq-cchaMyvantA 14 vimitAnniSkrAmanto japantyayA viSTheti 14 prAxco-'bhyutkramyodasya ketava ityAdityamupatiSThante 16 dakSiNAxco divaM pqthi-vImityagnIn 17 athodaxcafcatuSpathe traiyambakaM yo agnAviti yaja-mAnAryajanAt 18 savyahastapuroDAfA dakSiNAnUrUnAghnAnAstriH prasa-vyamagnimanupariyanti tr?yambakaM yajAmahe sugandhiM puSTivardhanam u-rvArukamiva bandhanAnmqtyormukSIya mAmqtAditi 19 dakSiNahastapuro-DAfAH pradakSiNam 20 mUtayoH pramuktayoryo naH sva iti japati 21 dakSiNAvqta Avrajanti 22 athAdityeSTiH 23 phAlgunyAM funAsIryam 24 punaHprayoge pUrvedyuH 25 pauSNAntAnpaxca 26 vAyavyaM funAsIryaM

kArttikyAM sAkamedhAH 1 pUrvedyuriSTyAmagneranIkavato'cikradaditi , madhyaMdine sAMtapanAnAM marutAM sAMtapanA idamiti , sAyaM gqhamedhinAM tigmamanIkamiti 2 AjyabhAgAdIDAntA 3 fvo bhUte pUrNadarvaM pUrNA darfa iti 4 krIDinAM marutAM kqSNaM niyAnamiti 5 mAhendr yAM SaDaindrA gnAntAn 6 mahendraM vaifvakarmaNaM ye bhakSayanta iti 7 pitr! yA-yAmAjyabhAgAntaM daivAvqtsomAya pitqmate pitqbhyaH somavaDbho vA barhiSadaH pitara upahUtA naH pitaro'gniSvAttAH pitaro'gnaye kavya-vAhanAyeti 8 purastAddhomAndakSiNAgneratipraNIte juhoti 9 dakSiNe-nAgnimatikramya pratyazupavifati , uttareNa yajamAna AgnIdhrafca 10 astu svadheti pratyAfrAvayati 11 tadapi flokau vadataH pitr! yAyAM prA-zmukho brahmA hutvA homAnpurogamAn gatvA tu dakSiNenAgneH pratyazAsIda karmaNi . AgnIdhro yajamAnafcottareNa tu tAvubhau astu svadheti kaktavyaM pratyAfrAvaNamatra tviti 12 iDAmavajighrati 13 pariSikte daivAvq-cchaMyvantA 14 vimitAnniSkrAmanto japantyayA viSTheti 14 prAxco-'bhyutkramyodasya ketava ityAdityamupatiSThante 16 dakSiNAxco divaM pqthi-vImityagnIn 17 athodaxcafcatuSpathe traiyambakaM yo agnAviti yaja-mAnAryajanAt 18 savyahastapuroDAfA dakSiNAnUrUnAghnAnAstriH prasa-vyamagnimanupariyanti tr! yambakaM yajAmahe sugandhiM puSTivardhanam u-rvArukamiva bandhanAnmqtyormukSIya mAmqtAditi 19 dakSiNahastapuro-DAfAH pradakSiNam 20 mUtayoH pramuktayoryo naH sva iti japati 21 dakSiNAvqta Avrajanti 22 athAdityeSTiH 23 phAlgunyAM funAsIryam 24 punaHprayoge pUrvedyuH 25 pauSNAntAnpaxca 26 vAyavyaM funAsIryaM

कार्त्तिक्यां साकमेधाः १ पूर्वेद्युरिष्ट्यामग्नेरनीकवतोऽचिक्रददिति । मध्यंदिने सांतपनानां मरुतां सांतपना इदमिति । सायं गृहमेधिनां तिग्ममनीकमिति २ आज्यभागादीडान्ता ३ श्वो भूते पूर्णदर्वं पूर्णा दर्श इति ४ क्रीडिनां मरुतां कृष्णं नियानमिति ५ माहेन्द्र् यां षडैन्द्र ?ाग्नान्तान् ६ महेन्द्रं वैश्वकर्मणं ये भक्षयन्त इति ७ पि त्र्?या-यामाज्यभागान्तं दैवावृत्सोमाय पितृमते पितृभ्यः सोमवड्भो वा बर्हिषदः पितर उपहूता नः पितरोऽग्निष्वात्ताः पितरोऽग्नये कव्य-वाहनायेति ८ पुरस्ताद्धोमान्दक्षिणाग्नेरतिप्रणीते जुहोति ९ दक्षिणे-नाग्निमतिक्रम्य प्रत्यङुपविशति । उत्तरेण यजमान आग्नीध्रश्च १० अस्तु स्वधेति प्रत्याश्रावयति ११ तदपि श्लोकौ वदतः पि त्र्?यायां प्रा-ङ्मुखो ब्रह्मा हुत्वा होमान्पुरोगमान् गत्वा तु दक्षिणेनाग्नेः प्रत्यङासीद कर्मणि ॥ आग्नीध्रो यजमानश्चोत्तरेण तु तावुभौ अस्तु स्वधेति कक्तव्यं प्रत्याश्रावणमत्र त्विति १२ इडामवजिघ्रति १३ परिषिक्ते दैवावृ-च्छंय्वन्ता १४ विमितान्निष्क्रामन्तो जपन्त्यया विष्ठेति १४ प्राञ्चो-ऽभ्युत्क्रम्योदस्य केतव इत्यादित्यमुपतिष्ठन्ते १६ दक्षिणाञ्चो दिवं पृथि-वीमित्यग्नीन् १७ अथोदञ्चश्चतुष्पथे त्रैयम्बकं यो अग्नाविति यज-मानार्यजनात् १८ सव्यहस्तपुरोडाशा दक्षिणानूरूनाघ्नानास्त्रिः प्रस-व्यमग्निमनुपरियन्ति त्र्?यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम् उ-र्वारुकमिव बन्धनान्मृत्योर्मुक्षीय मामृतादिति १९ दक्षिणहस्तपुरो-डाशाः प्रदक्षिणम् २० मूतयोः प्रमुक्तयोर्यो नः स्व इति जपति २१ दक्षिणावृत आव्रजन्ति २२ अथादित्येष्टिः २३ फाल्गुन्यां शुनासीर्यम् २४ पुनःप्रयोगे पूर्वेद्युः २५ पौष्णान्तान्पञ्च २६ वायव्यं शुनासीर्यं

कार्त्तिक्यां साकमेधाः १ पूर्वेद्युरिष्ट्यामग्नेरनीकवतोऽचिक्रददिति । मध्यंदिने सांतपनानां मरुतां सांतपना इदमिति । सायं गृहमेधिनां तिग्ममनीकमिति २ आज्यभागादीडान्ता ३ श्वो भूते पूर्णदर्वं पूर्णा दर्श इति ४ क्रीडिनां मरुतां कृष्णं नियानमिति ५ माहेन्द्र् यां षडैन्द्रा ग्नान्तान् ६ महेन्द्रं वैश्वकर्मणं ये भक्षयन्त इति ७ पित्र्! या-यामाज्यभागान्तं दैवावृत्सोमाय पितृमते पितृभ्यः सोमवड्भो वा बर्हिषदः पितर उपहूता नः पितरोऽग्निष्वात्ताः पितरोऽग्नये कव्य-वाहनायेति ८ पुरस्ताद्धोमान्दक्षिणाग्नेरतिप्रणीते जुहोति ९ दक्षिणे-नाग्निमतिक्रम्य प्रत्यङुपविशति । उत्तरेण यजमान आग्नीध्रश्च १० अस्तु स्वधेति प्रत्याश्रावयति ११ तदपि श्लोकौ वदतः पित्र्! यायां प्रा-ङ्मुखो ब्रह्मा हुत्वा होमान्पुरोगमान् गत्वा तु दक्षिणेनाग्नेः प्रत्यङासीद कर्मणि ॥ आग्नीध्रो यजमानश्चोत्तरेण तु तावुभौ अस्तु स्वधेति कक्तव्यं प्रत्याश्रावणमत्र त्विति १२ इडामवजिघ्रति १३ परिषिक्ते दैवावृ-च्छंय्वन्ता १४ विमितान्निष्क्रामन्तो जपन्त्यया विष्ठेति १४ प्राञ्चो-ऽभ्युत्क्रम्योदस्य केतव इत्यादित्यमुपतिष्ठन्ते १६ दक्षिणाञ्चो दिवं पृथि-वीमित्यग्नीन् १७ अथोदञ्चश्चतुष्पथे त्रैयम्बकं यो अग्नाविति यज-मानार्यजनात् १८ सव्यहस्तपुरोडाशा दक्षिणानूरूनाघ्नानास्त्रिः प्रस-व्यमग्निमनुपरियन्ति त्र्! यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पुष्टिवर्धनम् उ-र्वारुकमिव बन्धनान्मृत्योर्मुक्षीय मामृतादिति १९ दक्षिणहस्तपुरो-डाशाः प्रदक्षिणम् २० मूतयोः प्रमुक्तयोर्यो नः स्व इति जपति २१ दक्षिणावृत आव्रजन्ति २२ अथादित्येष्टिः २३ फाल्गुन्यां शुनासीर्यम् २४ पुनःप्रयोगे पूर्वेद्युः २५ पौष्णान्तान्पञ्च २६ वायव्यं शुनासीर्यं


108

aq px* vwã,v' pU,Rhommu¨ ivã,o ”it 1 ar;tIyoárit yUp' vO-’äm;nmnumN]yte 2 yæv; ²xKv ”it p[=;Lym;nm( 3 aïte Vyït ”Ty>yJym;nm( 4 Sv;ÿ_' m ”Ty;Jym;nm( 5 yÿe v;s ”it pár/;Pym;nm( 6 vnSpte StI,RÉmit bihRãy;s;´m;nm( 7 vnSpit" sh ySy;' sdwTyuCz^Iym;,m( 8 /t;R É/[ySveit p;den;v$e in/Iym;nm( 9 ivã,o" km;R,Iit Ã;>y;muiCz^tm( 10 sÉmõo a´eit p[y;j;n( 11 n;r;x'Ésn;' devo deveiãvit iÃtIym( 12 è?v;R aSyetI·k;" 13 px;v;nywtÉmTy;´;ïn;Ntm( 14 ”N{ ;y .;gÉmit yq;devtm( 15 y éx ”it p[muCym;nmnumN]yte 16 nIym;ne p[muCym;nhom;ïuüy;t( p[muCym;no .uvnSy gop pxunoR a] p[it .;gmetu aɦyRD' i]vOt' s¢tNtu' devo deve>yo hVy' vhtu p[j;nn( Ð y* te d'·^* ropÉyã,U Éj÷;yete d²=,; s' c pXyt" an;·^' n" iptrStTÕ,ot yUpe bõ' mumuÉcm yd¥m( Ð aîStSTvmÉ. ju·" prehIN{ Sy goÏmip /;v ivÃ;n( /Ir;sSTv; kvy" s'mOjiNTvWmUj| yjm;n;y dæveit 17 x;Mym;ne p[d²=,m;vtRNte 18 vp;y; j;tvedo vpyeit x'.umyo.u>y;' c;Tv;le mjRy²Nt 19 EeN{ ;¦' purod;xm;vd;inkù c 20 s'p[eiWt a;¦I/[" x;Ém];d*pyj;n-©;r;Nhotu" purSt;É¥vpit 21 údyxUl ¬pÉmteŒPsu te r;jÉ¥it

atha pafau vaiSNavaM pUrNahomamuru viSNo iti 1 arAtIyoriti yUpaM vq-fcyamAnamanumantrayate 2 yattvA fikva iti prakSAlyamAnam 3 axjate vyaxjata ityabhyajyamAnam 4 svAktaM ma ityAjyamAnam 5 yatte vAsa iti paridhApyamAnam 6 vanaspate stIrNamiti barhiSyAsAdyamAnam 7 vanaspatiH saha yasyAM sadaityucchrIyamANam 8 dhartA dhriyasveti pAdenAvaTe nidhIyamAnam 9 viSNoH karmANIti dvAbhyAmucchritam 10 samiddho adyeti prayAjAn 11 nArAfaMsinAM devo deveSviti dvitIyam 12 UrdhvA asyetISTakAH 13 pafAvAnayaitamityAdyAxjanAntam 14 indra ?Aya bhAgamiti yathAdevatam 15 ya Ifa iti pramucyamAnamanumantrayate 16 nIyamAne pramucyamAnahomAxjuhuyAt pramucyamAno bhuvanasya gopa pafurno atra prati bhAgametu agniryajxaM trivqtaM saptatantuM devo devebhyo havyaM vahatu prajAnan . yau te daMSTrau ropayiSNU jihmAyete dakSiNA saM ca pafyataH anASTraM naH pitarastatkqNota yUpe baddhaM mumucima yadannam . ahrastastvamabhi juSTaH parehIndra sya goSThamapi dhAva vidvAn dhIrAsastvA kavayaH saMmqjantviSamUrjaM yajamAnAya dattveti 17 fAmyamAne pradakSiNamAvartante 18 vapAyA jAtavedo vapayeti faMbhumayobhubhyAM cAtvAle marjayanti 19 aindra ?AgnaM purodAfamAvadAnikaM ca 20 saMpreSita AgnIdhraH fAmitrAdaupayajAna-zgArAnhotuH purastAnnivapati 21 hqdayafUla upamite'psu te rAjanniti

atha pafau vaiSNavaM pUrNahomamuru viSNo iti 1 arAtIyoriti yUpaM vq-fcyamAnamanumantrayate 2 yattvA fikva iti prakSAlyamAnam 3 axjate vyaxjata ityabhyajyamAnam 4 svAktaM ma ityAjyamAnam 5 yatte vAsa iti paridhApyamAnam 6 vanaspate stIrNamiti barhiSyAsAdyamAnam 7 vanaspatiH saha yasyAM sadaityucchrIyamANam 8 dhartA dhriyasveti pAdenAvaTe nidhIyamAnam 9 viSNoH karmANIti dvAbhyAmucchritam 10 samiddho adyeti prayAjAn 11 nArAfaMsinAM devo deveSviti dvitIyam 12 UrdhvA asyetISTakAH 13 pafAvAnayaitamityAdyAxjanAntam 14 indrA ya bhAgamiti yathAdevatam 15 ya Ifa iti pramucyamAnamanumantrayate 16 nIyamAne pramucyamAnahomAxjuhuyAt pramucyamAno bhuvanasya gopa pafurno atra prati bhAgametu agniryajxaM trivqtaM saptatantuM devo devebhyo havyaM vahatu prajAnan . yau te daMSTrau ropayiSNU jihmAyete dakSiNA saM ca pafyataH anASTraM naH pitarastatkqNota yUpe baddhaM mumucima yadannam . ahrastastvamabhi juSTaH parehIndra sya goSThamapi dhAva vidvAn dhIrAsastvA kavayaH saMmqjantviSamUrjaM yajamAnAya dattveti 17 fAmyamAne pradakSiNamAvartante 18 vapAyA jAtavedo vapayeti faMbhumayobhubhyAM cAtvAle marjayanti 19 aindrA gnaM purodAfamAvadAnikaM ca 20 saMpreSita AgnIdhraH fAmitrAdaupayajAna-zgArAnhotuH purastAnnivapati 21 hqdayafUla upamite'psu te rAjanniti

अथ पशौ वैष्णवं पूर्णहोममुरु विष्णो इति १ अरातीयोरिति यूपं वृ-श्च्यमानमनुमन्त्रयते २ यत्त्वा शिक्व इति प्रक्षाल्यमानम् ३ अञ्जते व्यञ्जत इत्यभ्यज्यमानम् ४ स्वाक्तं म इत्याज्यमानम् ५ यत्ते वास इति परिधाप्यमानम् ६ वनस्पते स्तीर्णमिति बर्हिष्यासाद्यमानम् ७ वनस्पतिः सह यस्यां सदैत्युच्छ्रीयमाणम् ८ धर्ता ध्रियस्वेति पादेनावटे निधीयमानम् ९ विष्णोः कर्माणीति द्वाभ्यामुच्छ्रितम् १० समिद्धो अद्येति प्रयाजान् ११ नाराशंसिनां देवो देवेष्विति द्वितीयम् १२ ऊर्ध्वा अस्येतीष्टकाः १३ पशावानयैतमित्याद्याञ्जनान्तम् १४ इन्द्र ?ाय भागमिति यथादेवतम् १५ य ईश इति प्रमुच्यमानमनुमन्त्रयते १६ नीयमाने प्रमुच्यमानहोमाञ्जुहुयात् प्रमुच्यमानो भुवनस्य गोप पशुर्नो अत्र प्रति भागमेतु अग्निर्यज्ञं त्रिवृतं सप्ततन्तुं देवो देवेभ्यो हव्यं वहतु प्रजानन् ॥ यौ ते दंष्ट्रौ रोपयिष्णू जिह्मायेते दक्षिणा सं च पश्यतः अनाष्ट्रं नः पितरस्तत्कृणोत यूपे बद्धं मुमुचिम यदन्नम् ॥ अह्रस्तस्त्वमभि जुष्टः परेहीन्द्र स्य गोष्ठमपि धाव विद्वान् धीरासस्त्वा कवयः संमृजन्त्विषमूर्जं यजमानाय दत्त्वेति १७ शाम्यमाने प्रदक्षिणमावर्तन्ते १८ वपाया जातवेदो वपयेति शंभुमयोभुभ्यां चात्वाले मर्जयन्ति १९ ऐन्द्र ?ाग्नं पुरोदाशमावदानिकं च २० संप्रेषित आग्नीध्रः शामित्रादौपयजान-ङ्गारान्होतुः पुरस्तान्निवपति २१ हृदयशूल उपमितेऽप्सु ते राजन्निति

अथ पशौ वैष्णवं पूर्णहोममुरु विष्णो इति १ अरातीयोरिति यूपं वृ-श्च्यमानमनुमन्त्रयते २ यत्त्वा शिक्व इति प्रक्षाल्यमानम् ३ अञ्जते व्यञ्जत इत्यभ्यज्यमानम् ४ स्वाक्तं म इत्याज्यमानम् ५ यत्ते वास इति परिधाप्यमानम् ६ वनस्पते स्तीर्णमिति बर्हिष्यासाद्यमानम् ७ वनस्पतिः सह यस्यां सदैत्युच्छ्रीयमाणम् ८ धर्ता ध्रियस्वेति पादेनावटे निधीयमानम् ९ विष्णोः कर्माणीति द्वाभ्यामुच्छ्रितम् १० समिद्धो अद्येति प्रयाजान् ११ नाराशंसिनां देवो देवेष्विति द्वितीयम् १२ ऊर्ध्वा अस्येतीष्टकाः १३ पशावानयैतमित्याद्याञ्जनान्तम् १४ इन्द्रा य भागमिति यथादेवतम् १५ य ईश इति प्रमुच्यमानमनुमन्त्रयते १६ नीयमाने प्रमुच्यमानहोमाञ्जुहुयात् प्रमुच्यमानो भुवनस्य गोप पशुर्नो अत्र प्रति भागमेतु अग्निर्यज्ञं त्रिवृतं सप्ततन्तुं देवो देवेभ्यो हव्यं वहतु प्रजानन् ॥ यौ ते दंष्ट्रौ रोपयिष्णू जिह्मायेते दक्षिणा सं च पश्यतः अनाष्ट्रं नः पितरस्तत्कृणोत यूपे बद्धं मुमुचिम यदन्नम् ॥ अह्रस्तस्त्वमभि जुष्टः परेहीन्द्र स्य गोष्ठमपि धाव विद्वान् धीरासस्त्वा कवयः संमृजन्त्विषमूर्जं यजमानाय दत्त्वेति १७ शाम्यमाने प्रदक्षिणमावर्तन्ते १८ वपाया जातवेदो वपयेति शंभुमयोभुभ्यां चात्वाले मर्जयन्ति १९ ऐन्द्रा ग्नं पुरोदाशमावदानिकं च २० संप्रेषित आग्नीध्रः शामित्रादौपयजान-ङ्गारान्होतुः पुरस्तान्निवपति २१ हृदयशूल उपमितेऽप्सु ते राजन्निति


110

jp²Nt 22 EeN{ ;¦ene‚; k;My" px‘" 23 6 10

japanti 22 aindra ?AgneneSTvA kAmyaH pafuH 23 6 10

japanti 22 aindrA gneneSTvA kAmyaH pafuH 23 6 10

जपन्ति २२ ऐन्द्र ?ाग्नेनेष्ट्वा काम्यः पशुः २३ ६ १०

जपन्ति २२ ऐन्द्रा ग्नेनेष्ट्वा काम्यः पशुः २३ ६ १०


115

somen y+ym;, EeN{ ;¦mu§m;l.et ySy ipt; ipt;mh" som' n ipbet( 1 AiTvjo vO,Ite ) aqv;Ri©roivd' b[÷;,m( ) s;mivdmuí;t;rm( ) AâGvd' hot;rm( ) yjuivRdm?vyuRm( 2 b[;÷,;CzÖsI pot;¦I/[ ”it b[÷,oŒnucr;" ) sdSy’ ) p[Stot; p[itht;R sub[÷-

somena yakSyamANa aindra ?AgnamusramAlabheta yasya pitA pitAmahaH somaM na pibet 1 qtvijo vqNIte , atharvAzgirovidaM brahmANam , sAmavidamudgAtAram , qgvidaM hotAram , yajurvidamadhvaryum 2 brAhmaNAcchaMsI potAgnIdhra iti brahmaNo'nucarAH , sadasyafca , prastotA pratihartA subrahma-Nya ityudgAtuH , maitrAvaruNo'cchAvAko grAvastuditi hotuH , prati-prasthAtA neSTonnetetyadhvaryoH 3 vasantAdiSu yathAvarNaM devayajanamityuktam 4 yasya fvabhra USo vqkSaH parvato nadI panthA vA purastAtsyAnna devaya-janamAtraM purastAtparyavafiSyet 5 somarUpANyanudhyAyet 6 dIkSaNIyA-yAmAgnAvaiSNavam 7 patnIsaMyAjAntA 8 dIkSito'bhyaxjanamityabhyajya-mAno japati 9 punantu meti pAvyamAnaH 10 sutrAmANamiti kqSNAjinamupavefitaH 11 dIkSitAvedanAtkAmaM caranti 12 astamite vAgvi-sarjanAdastaMyate nama iti namaskqtya nakSatrANAM mA saMkAfafca pratIkA-fafcAvatAmiti nakSatrANyupatiSThate 13 dakSiNenAgniM kafipvetyAdi vI-kSaNAntam 14 punaH prANa iti mantroktAnyabhimantrayate 15 Adityasya mA saMkAfa udyate nama ityAdityamupatiSThate 16 vratAni 17 apratyu-tthAyiko'nabhivAdukaH 18 na nAma gqhNAti vicakSaNottaraM brAhmaNasya canasitottaraM prAjApatyasya 19 na dAnahomapAkAdhyayanAni , na vasUni 20 kqSNAjinaM vasIta 21 kurIraM dhArayet 22 muSTI kuryAt 23 azguSThaprabhqtayastisra ucchrayet 24 mqgafqzgaM gqhNIyAttena kaSeta 25 yasya

somena yakSyamANa aindrA gnamusramAlabheta yasya pitA pitAmahaH somaM na pibet 1 qtvijo vqNIte , atharvAzgirovidaM brahmANam , sAmavidamudgAtAram , qgvidaM hotAram , yajurvidamadhvaryum 2 brAhmaNAcchaMsI potAgnIdhra iti brahmaNo'nucarAH , sadasyafca , prastotA pratihartA subrahma-Nya ityudgAtuH , maitrAvaruNo'cchAvAko grAvastuditi hotuH , prati-prasthAtA neSTonnetetyadhvaryoH 3 vasantAdiSu yathAvarNaM devayajanamityuktam 4 yasya fvabhra USo vqkSaH parvato nadI panthA vA purastAtsyAnna devaya-janamAtraM purastAtparyavafiSyet 5 somarUpANyanudhyAyet 6 dIkSaNIyA-yAmAgnAvaiSNavam 7 patnIsaMyAjAntA 8 dIkSito'bhyaxjanamityabhyajya-mAno japati 9 punantu meti pAvyamAnaH 10 sutrAmANamiti kqSNAjinamupavefitaH 11 dIkSitAvedanAtkAmaM caranti 12 astamite vAgvi-sarjanAdastaMyate nama iti namaskqtya nakSatrANAM mA saMkAfafca pratIkA-fafcAvatAmiti nakSatrANyupatiSThate 13 dakSiNenAgniM kafipvetyAdi vI-kSaNAntam 14 punaH prANa iti mantroktAnyabhimantrayate 15 Adityasya mA saMkAfa udyate nama ityAdityamupatiSThate 16 vratAni 17 apratyu-tthAyiko'nabhivAdukaH 18 na nAma gqhNAti vicakSaNottaraM brAhmaNasya canasitottaraM prAjApatyasya 19 na dAnahomapAkAdhyayanAni , na vasUni 20 kqSNAjinaM vasIta 21 kurIraM dhArayet 22 muSTI kuryAt 23 azguSThaprabhqtayastisra ucchrayet 24 mqgafqzgaM gqhNIyAttena kaSeta 25 yasya

सोमेन यक्ष्यमाण ऐन्द्र ?ाग्नमुस्रमालभेत यस्य पिता पितामहः सोमं न पिबेत् १ ऋत्विजो वृणीते । अथर्वाङ्गिरोविदं ब्रह्माणम् । सामविदमुद्गातारम् । ऋग्विदं होतारम् । यजुर्विदमध्वर्युम् २ ब्राह्मणाच्छंसी पोताग्नीध्र इति ब्रह्मणोऽनुचराः । सदस्यश्च । प्रस्तोता प्रतिहर्ता सुब्रह्म-ण्य इत्युद्गातुः । मैत्रावरुणोऽच्छावाको ग्रावस्तुदिति होतुः । प्रति-प्रस्थाता नेष्टोन्नेतेत्यध्वर्योः ३ वसन्तादिषु यथावर्णं देवयजनमित्युक्तम् ४ यस्य श्वभ्र ऊषो वृक्षः पर्वतो नदी पन्था वा पुरस्तात्स्यान्न देवय-जनमात्रं पुरस्तात्पर्यवशिष्येत् ५ सोमरूपाण्यनुध्यायेत् ६ दीक्षणीया-यामाग्नावैष्णवम् ७ पत्नीसंयाजान्ता ८ दीक्षितोऽभ्यञ्जनमित्यभ्यज्य-मानो जपति ९ पुनन्तु मेति पाव्यमानः १० सुत्रामाणमिति कृष्णाजिनमुपवेशितः ११ दीक्षितावेदनात्कामं चरन्ति १२ अस्तमिते वाग्वि-सर्जनादस्तंयते नम इति नमस्कृत्य नक्षत्राणां मा संकाशश्च प्रतीका-शश्चावतामिति नक्षत्राण्युपतिष्ठते १३ दक्षिणेनाग्निं कशिप्वेत्यादि वी-क्षणान्तम् १४ पुनः प्राण इति मन्त्रोक्तान्यभिमन्त्रयते १५ आदित्यस्य मा संकाश उद्यते नम इत्यादित्यमुपतिष्ठते १६ व्रतानि १७ अप्रत्यु-त्थायिकोऽनभिवादुकः १८ न नाम गृह्णाति विचक्षणोत्तरं ब्राह्मणस्य चनसितोत्तरं प्राजापत्यस्य १९ न दानहोमपाकाध्ययनानि । न वसूनि २० कृष्णाजिनं वसीत २१ कुरीरं धारयेत् २२ मुष्टी कुर्यात् २३ अङ्गुष्ठप्रभृतयस्तिस्र उच्छ्रयेत् २४ मृगशृङ्गं गृह्णीयात्तेन कषेत २५ यस्य

सोमेन यक्ष्यमाण ऐन्द्रा ग्नमुस्रमालभेत यस्य पिता पितामहः सोमं न पिबेत् १ ऋत्विजो वृणीते । अथर्वाङ्गिरोविदं ब्रह्माणम् । सामविदमुद्गातारम् । ऋग्विदं होतारम् । यजुर्विदमध्वर्युम् २ ब्राह्मणाच्छंसी पोताग्नीध्र इति ब्रह्मणोऽनुचराः । सदस्यश्च । प्रस्तोता प्रतिहर्ता सुब्रह्म-ण्य इत्युद्गातुः । मैत्रावरुणोऽच्छावाको ग्रावस्तुदिति होतुः । प्रति-प्रस्थाता नेष्टोन्नेतेत्यध्वर्योः ३ वसन्तादिषु यथावर्णं देवयजनमित्युक्तम् ४ यस्य श्वभ्र ऊषो वृक्षः पर्वतो नदी पन्था वा पुरस्तात्स्यान्न देवय-जनमात्रं पुरस्तात्पर्यवशिष्येत् ५ सोमरूपाण्यनुध्यायेत् ६ दीक्षणीया-यामाग्नावैष्णवम् ७ पत्नीसंयाजान्ता ८ दीक्षितोऽभ्यञ्जनमित्यभ्यज्य-मानो जपति ९ पुनन्तु मेति पाव्यमानः १० सुत्रामाणमिति कृष्णाजिनमुपवेशितः ११ दीक्षितावेदनात्कामं चरन्ति १२ अस्तमिते वाग्वि-सर्जनादस्तंयते नम इति नमस्कृत्य नक्षत्राणां मा संकाशश्च प्रतीका-शश्चावतामिति नक्षत्राण्युपतिष्ठते १३ दक्षिणेनाग्निं कशिप्वेत्यादि वी-क्षणान्तम् १४ पुनः प्राण इति मन्त्रोक्तान्यभिमन्त्रयते १५ आदित्यस्य मा संकाश उद्यते नम इत्यादित्यमुपतिष्ठते १६ व्रतानि १७ अप्रत्यु-त्थायिकोऽनभिवादुकः १८ न नाम गृह्णाति विचक्षणोत्तरं ब्राह्मणस्य चनसितोत्तरं प्राजापत्यस्य १९ न दानहोमपाकाध्ययनानि । न वसूनि २० कृष्णाजिनं वसीत २१ कुरीरं धारयेत् २२ मुष्टी कुर्यात् २३ अङ्गुष्ठप्रभृतयस्तिस्र उच्छ्रयेत् २४ मृगशृङ्गं गृह्णीयात्तेन कषेत २५ यस्य


122

yd];ip rsSy me pr; pp;t;SmOtm( ) tidhop×y;mhe tNm; a;Py;-yt;' punárit rets" 9 proŒpehITyxStx'sne 10 aXmNvtITyp;' tr,e 11 ap" smu{ ;idTyn;Cz;idt;É.vWR,e 12 av Jy;Émveit £o/e 13 AtumtI' j;y;' s;åpvTs' ÅpÉyTv;É.`;yoRÃ;Syo-õÈTy;É.ihûŽTy g.Rvednpu'svnw" s'p;tvNt' pr;mev p[;xyet( 14 2

yadatrApi rasasya me parA papAtAsmqtam , tadihopahvayAmahe tanmA ApyA-yatAM punariti retasaH 9 paro'pehItyafastafaMsane 10 afmanvatItyapAM taraNe 11 apaH samudra ?AdityanAcchAditAbhivarSaNe 12 ava jyAmiveti krodhe 13 qtumatIM jAyAM sArUpavatsaM frapayitvAbhighAryodvAsyo-ddhqtyAbhihizkqtya garbhavedanapuMsavanaiH saMpAtavantaM parAmeva prAfayet 14 2

yadatrApi rasasya me parA papAtAsmqtam , tadihopahvayAmahe tanmA ApyA-yatAM punariti retasaH 9 paro'pehItyafastafaMsane 10 afmanvatItyapAM taraNe 11 apaH samudrA dityanAcchAditAbhivarSaNe 12 ava jyAmiveti krodhe 13 qtumatIM jAyAM sArUpavatsaM frapayitvAbhighAryodvAsyo-ddhqtyAbhihizkqtya garbhavedanapuMsavanaiH saMpAtavantaM parAmeva prAfayet 14 2

यदत्रापि रसस्य मे परा पपातास्मृतम् । तदिहोपह्वयामहे तन्मा आप्या-यतां पुनरिति रेतसः ९ परोऽपेहीत्यशस्तशंसने १० अश्मन्वतीत्यपां तरणे ११ अपः समुद्र ?ादित्यनाच्छादिताभिवर्षणे १२ अव ज्यामिवेति क्रोधे १३ ऋतुमतीं जायां सारूपवत्सं श्रपयित्वाभिघार्योद्वास्यो-द्धृत्याभिहिङ्कृत्य गर्भवेदनपुंसवनैः संपातवन्तं परामेव प्राशयेत् १४ २

यदत्रापि रसस्य मे परा पपातास्मृतम् । तदिहोपह्वयामहे तन्मा आप्या-यतां पुनरिति रेतसः ९ परोऽपेहीत्यशस्तशंसने १० अश्मन्वतीत्यपां तरणे ११ अपः समुद्रा दित्यनाच्छादिताभिवर्षणे १२ अव ज्यामिवेति क्रोधे १३ ऋतुमतीं जायां सारूपवत्सं श्रपयित्वाभिघार्योद्वास्यो-द्धृत्याभिहिङ्कृत्य गर्भवेदनपुंसवनैः संपातवन्तं परामेव प्राशयेत् १४ २


129

a'xur'xu·e dev som;Py;yt;ÉmN{ ;ywk/nivde a; tu>yÉmN{ " Py;yt;m; TvÉmN{ ;y Py;ySv Ð a;Py;yy;Sm;NTs%INTsNy; me/-y; p[jy; /nen SviSt te dev som muTy;muëcmxIyeit 23

aMfuraMfuSTe deva somApyAyatAmindra ?Ayaikadhanavide A tubhyamindra ?H pyAyatAmA tvamindra ?Aya pyAyasva . ApyAyayAsmAntsakhIntsanyA medha-yA prajayA dhanena svasti te deva soma mutyAmudqcamafIyeti 23

aMfuraMfuSTe deva somApyAyatAmindrA yaikadhanavide A tubhyamindra H! pyAyatAmA tvamindrA ya pyAyasva . ApyAyayAsmAntsakhIntsanyA medha-yA prajayA dhanena svasti te deva soma mutyAmudqcamafIyeti 23

अंशुरंशुष्टे देव सोमाप्यायतामिन्द्र ?ायैकधनविदे आ तुभ्यमिन्द्र ?ः प्यायतामा त्वमिन्द्र ?ाय प्यायस्व ॥ आप्याययास्मान्त्सखीन्त्सन्या मेध-या प्रजया धनेन स्वस्ति ते देव सोम मुत्यामुदृचमशीयेति २३

अंशुरंशुष्टे देव सोमाप्यायतामिन्द्रा यैकधनविदे आ तुभ्यमिन्द्र ः! प्यायतामा त्वमिन्द्रा य प्यायस्व ॥ आप्याययास्मान्त्सखीन्त्सन्या मेध-या प्रजया धनेन स्वस्ति ते देव सोम मुत्यामुदृचमशीयेति २३


168

b[÷ jD;nÉmy' ip} yeit xS]vd/RcRx a;h;vp[itgrvjRm( 1

brahma jajxAnamiyaM pi tr?yeti fastravadardharcafa AhAvapratigaravarjam 1

brahma jajxAnamiyaM pitr! yeti fastravadardharcafa AhAvapratigaravarjam 1

ब्रह्म जज्ञानमियं पि त्र्?येति शस्त्रवदर्धर्चश आहावप्रतिगरवर्जम् १

ब्रह्म जज्ञानमियं पित्र्! येति शस्त्रवदर्धर्चश आहावप्रतिगरवर्जम् १


175

¬ps´;¦eys*Myvwã,v;n( 1 vW$(k;r;Nt;Py;yn;É¥ôvte 2 y];-h;?vyuRr¦I¶¼vpˆIVy;Rc+veit tdpre, g;hRpTy' p[;„Ÿ%iStÏ¥nv;-n¥;¦I/[o devpˆIVy;Rc·e ) pOÉqVy¦e" pˆI v;Gv;tSy pˆI seneN{ Sy pˆI /en; bOhSpte" pˆI pQy; pUã," pˆI g;y]I vsUn;' pˆI i]·‘-b[‘{ ;,;' pˆI jgTy;idTy;n;' pTNynu·‘i>m]Sy pˆI ivr;@±v¨,Sy pˆI pÉÛivRã,o" pˆI dI=; somSy r;D" pˆIit 3 sub[÷y;-mnumN]yte 11 ivã,onuR kÉmTyupStM.nmupSt>ym;nm( 12 mNve v;' ´;v;pOÉqvI ”Ty*duMby;R aÉ.homm( 13 a¦IWomyo" p[,yn;-y;m²N]tStIqeRn pˆIx;lm;v[jit ) c;Tv;loTkr;vNtre,;¦I-/[Iyl=,muÿre, sd’eit tIqRm( 14 a;cmn;id vI=,;Ntm( 15 som' r;j;nÉmTy/RceRn;¦IWom* p[,Iym;n;vnuv[jit 16 a;¦I/[I-yhom;d;¦I/[Iymuÿre,;ɦmpre,;itv[Jy;s;d ¬pivxit 17 a-q;¦IWomIye px;vuÿ_; /m;R" ) Eten pxvo Vy;:y;t;" 18 pˆI-

upasadyAgneyasaumyavaiSNavAn 1 vaSaTkArAntApyAyanAnnihUvate 2 yatrA-hAdhvaryuragnIddevapatnIrvyAcakSveti tadapareNa gArhapatyaM prAzmukhastiSThannanavA-nannAgnIdhro devapatnIrvyAcaSTe , pqthivyagneH patnI vAgvAtasya patnI senendra sya patnI dhenA bqhaspateH patnI pathyA pUSNaH patnI gAyatrI vasUnAM patnI triSTu-brudra ?ANAM patnI jagatyAdityAnAM patnyanuSTubhmitrasya patnI virADvaruNasya patnI pazktirviSNoH patnI dIkSA somasya rAjxaH patnIti 3 subrahmaNyAhvAne sarvatra yasyAM sada iti tisro japati 4 evamaparAhNe gharmopasadau , aparedyuH pUrvAhNe'parAhNe caupavasathye samAse 5 evaM tisro'gniSThomasya , dvAdafAhInasya 6 vi mimISveti vediM mima namanumantrayate 7 yasyAM vedimiti vediM parigqhyamANAm 8 agnau praNIyamAne'gne prehIti japitvA bahirvedyupavifati 9 dakSiNahavirdhAnasya vartmAbhihomamidaM viSNuriti , uttarasya trINi padeti 10 havirdhAne pravartyamAne itafca meti dvAbhyA-manumantrayate 11 viSNornu kamityupastambhanamupastabhyamAnam 12 manve vAM dyAvApqthivI ityaudumbaryA abhihomam 13 agnISomayoH praNayanA-yAmantritastIrthena patnIfAlamAvrajati , cAtvAlotkarAvantareNAgnI-dhrIyalakSaNamuttareNa sadafceti tIrtham 14 AcamanAdi vIkSaNAntam 15 somaM rAjAnamityardharcenAgnISomau praNIyamAnAvanuvrajati 16 AgnIdhrI-yahomAdAgnIdhrIyamuttareNAgnimapareNAtivrajyAsAda upavifati 17 a-thAgnISomIye pafAvuktA dharmAH , etena pafavo vyAkhyAtAH 18 patnI-

upasadyAgneyasaumyavaiSNavAn 1 vaSaTkArAntApyAyanAnnihUvate 2 yatrA-hAdhvaryuragnIddevapatnIrvyAcakSveti tadapareNa gArhapatyaM prAzmukhastiSThannanavA-nannAgnIdhro devapatnIrvyAcaSTe , pqthivyagneH patnI vAgvAtasya patnI senendra sya patnI dhenA bqhaspateH patnI pathyA pUSNaH patnI gAyatrI vasUnAM patnI triSTu-brudrA NAM patnI jagatyAdityAnAM patnyanuSTubhmitrasya patnI virADvaruNasya patnI pazktirviSNoH patnI dIkSA somasya rAjxaH patnIti 3 subrahmaNyAhvAne sarvatra yasyAM sada iti tisro japati 4 evamaparAhNe gharmopasadau , aparedyuH pUrvAhNe'parAhNe caupavasathye samAse 5 evaM tisro'gniSThomasya , dvAdafAhInasya 6 vi mimISveti vediM mima namanumantrayate 7 yasyAM vedimiti vediM parigqhyamANAm 8 agnau praNIyamAne'gne prehIti japitvA bahirvedyupavifati 9 dakSiNahavirdhAnasya vartmAbhihomamidaM viSNuriti , uttarasya trINi padeti 10 havirdhAne pravartyamAne itafca meti dvAbhyA-manumantrayate 11 viSNornu kamityupastambhanamupastabhyamAnam 12 manve vAM dyAvApqthivI ityaudumbaryA abhihomam 13 agnISomayoH praNayanA-yAmantritastIrthena patnIfAlamAvrajati , cAtvAlotkarAvantareNAgnI-dhrIyalakSaNamuttareNa sadafceti tIrtham 14 AcamanAdi vIkSaNAntam 15 somaM rAjAnamityardharcenAgnISomau praNIyamAnAvanuvrajati 16 AgnIdhrI-yahomAdAgnIdhrIyamuttareNAgnimapareNAtivrajyAsAda upavifati 17 a-thAgnISomIye pafAvuktA dharmAH , etena pafavo vyAkhyAtAH 18 patnI-

उपसद्याग्नेयसौम्यवैष्णवान् १ वषट्कारान्ताप्यायनान्निहूवते २ यत्रा-हाध्वर्युरग्नीद्देवपत्नीर्व्याचक्ष्वेति तदपरेण गार्हपत्यं प्राङ्मुखस्तिष्ठन्ननवा-नन्नाग्नीध्रो देवपत्नीर्व्याचष्टे । पृथिव्यग्नेः पत्नी वाग्वातस्य पत्नी सेनेन्द्र स्य पत्नी धेना बृहस्पतेः पत्नी पथ्या पूष्णः पत्नी गायत्री वसूनां पत्नी त्रिष्टु-ब्रुद्र ?ाणां पत्नी जगत्यादित्यानां पत्न्यनुष्टुभ्मित्रस्य पत्नी विराड्वरुणस्य पत्नी पङ्क्तिर्विष्णोः पत्नी दीक्षा सोमस्य राज्ञः पत्नीति ३ सुब्रह्मण्याह्वाने सर्वत्र यस्यां सद इति तिस्रो जपति ४ एवमपराह्णे घर्मोपसदौ । अपरेद्युः पूर्वाह्णेऽपराह्णे चौपवसथ्ये समासे ५ एवं तिस्रोऽग्निष्ठोमस्य । द्वादशाहीनस्य ६ वि मिमीष्वेति वेदिं मिम नमनुमन्त्रयते ७ यस्यां वेदिमिति वेदिं परिगृह्यमाणाम् ८ अग्नौ प्रणीयमानेऽग्ने प्रेहीति जपित्वा बहिर्वेद्युपविशति ९ दक्षिणहविर्धानस्य वर्त्माभिहोममिदं विष्णुरिति । उत्तरस्य त्रीणि पदेति १० हविर्धाने प्रवर्त्यमाने इतश्च मेति द्वाभ्या-मनुमन्त्रयते ११ विष्णोर्नु कमित्युपस्तम्भनमुपस्तभ्यमानम् १२ मन्वे वां द्यावापृथिवी इत्यौदुम्बर्या अभिहोमम् १३ अग्नीषोमयोः प्रणयना-यामन्त्रितस्तीर्थेन पत्नीशालमाव्रजति । चात्वालोत्करावन्तरेणाग्नी-ध्रीयलक्षणमुत्तरेण सदश्चेति तीर्थम् १४ आचमनादि वीक्षणान्तम् १५ सोमं राजानमित्यर्धर्चेनाग्नीषोमौ प्रणीयमानावनुव्रजति १६ आग्नीध्री-यहोमादाग्नीध्रीयमुत्तरेणाग्निमपरेणातिव्रज्यासाद उपविशति १७ अ-थाग्नीषोमीये पशावुक्ता धर्माः । एतेन पशवो व्याख्याताः १८ पत्नी-

उपसद्याग्नेयसौम्यवैष्णवान् १ वषट्कारान्ताप्यायनान्निहूवते २ यत्रा-हाध्वर्युरग्नीद्देवपत्नीर्व्याचक्ष्वेति तदपरेण गार्हपत्यं प्राङ्मुखस्तिष्ठन्ननवा-नन्नाग्नीध्रो देवपत्नीर्व्याचष्टे । पृथिव्यग्नेः पत्नी वाग्वातस्य पत्नी सेनेन्द्र स्य पत्नी धेना बृहस्पतेः पत्नी पथ्या पूष्णः पत्नी गायत्री वसूनां पत्नी त्रिष्टु-ब्रुद्रा णां पत्नी जगत्यादित्यानां पत्न्यनुष्टुभ्मित्रस्य पत्नी विराड्वरुणस्य पत्नी पङ्क्तिर्विष्णोः पत्नी दीक्षा सोमस्य राज्ञः पत्नीति ३ सुब्रह्मण्याह्वाने सर्वत्र यस्यां सद इति तिस्रो जपति ४ एवमपराह्णे घर्मोपसदौ । अपरेद्युः पूर्वाह्णेऽपराह्णे चौपवसथ्ये समासे ५ एवं तिस्रोऽग्निष्ठोमस्य । द्वादशाहीनस्य ६ वि मिमीष्वेति वेदिं मिम नमनुमन्त्रयते ७ यस्यां वेदिमिति वेदिं परिगृह्यमाणाम् ८ अग्नौ प्रणीयमानेऽग्ने प्रेहीति जपित्वा बहिर्वेद्युपविशति ९ दक्षिणहविर्धानस्य वर्त्माभिहोममिदं विष्णुरिति । उत्तरस्य त्रीणि पदेति १० हविर्धाने प्रवर्त्यमाने इतश्च मेति द्वाभ्या-मनुमन्त्रयते ११ विष्णोर्नु कमित्युपस्तम्भनमुपस्तभ्यमानम् १२ मन्वे वां द्यावापृथिवी इत्यौदुम्बर्या अभिहोमम् १३ अग्नीषोमयोः प्रणयना-यामन्त्रितस्तीर्थेन पत्नीशालमाव्रजति । चात्वालोत्करावन्तरेणाग्नी-ध्रीयलक्षणमुत्तरेण सदश्चेति तीर्थम् १४ आचमनादि वीक्षणान्तम् १५ सोमं राजानमित्यर्धर्चेनाग्नीषोमौ प्रणीयमानावनुव्रजति १६ आग्नीध्री-यहोमादाग्नीध्रीयमुत्तरेणाग्निमपरेणातिव्रज्यासाद उपविशति १७ अ-थाग्नीषोमीये पशावुक्ता धर्माः । एतेन पशवो व्याख्याताः १८ पत्नी-


180

vstIvrI" páriîym;,;" pU,Rm?vyoR p[.reTynumN]yte 1 a;¦I/[Iye Sq;Pym;n; ¬ÿry;mUy;R ”it c 2 dI²=tSt] vsit 3 aprr;] AiTvj" p[boÉ/t;" x;l;Ã;yeRŒp ¬pSpOx²Nt 4 hiv¨p;vút ”Ty;id vw;nroŒÉ¦·om ”TyNt;É.yRDtnUÉ." pur; p[cártor;¦I/[Iye juhoit 5 yjU'iW yD ”it c ivãp/;Ry;' ctuÉ.R’tuÉ.R" purSt;Tp[;-trnuv;kSy 6 En' d²=,en;hvnIympre,;itv[Jy;s;d ¬pivxit 7 ¬piv·e hotár hot;r' ydSmOtIit ôTv; purSt;õom;ïuhoit 8 p;t' n ”N{ ;pUW,eit cTv;ár sUÿ_;in p[;trnuv;kmnujpit 9 aMbyo yNtIit ]I

vasatIvarIH parihriyamANAH pUrNamadhvaryo prabharetyanumantrayate 1 AgnIdhrIye sthApyamAnA uttarayAmUryA iti ca 2 dIkSitastatra vasati 3 apararAtra qtvijaH prabodhitAH fAlAdvArye'pa upaspqfanti 4 havirupAvahqta ityAdi vaifvAnaro'gniSToma ityantAbhiryajxatanUbhiH purA pracaritorAgnIdhrIye juhoti 5 yajUMSi yajxa iti ca viSpardhAyAM caturbhifcaturbhiH purastAtprA-taranuvAkasya 6 enaM dakSiNenAhavanIyamapareNAtivrajyAsAda upavifati 7 upaviSTe hotari hotAraM yadasmqtIti hUtvA purastAddhomAxjuhoti 8 pAtaM na indra ?ApUSaNeti catvAri sUktAni prAtaranuvAkamanujapati 9 ambayo yantIti trINyaponaptrIyam 10 indra juSasveti rAjxe'bhiSUyamA-Ne'bhiSavaNahomAxjuhoti , upAMfugrahahomam , sUryo dyAmityudite'?Mta-ryAmIyaM ca 11 havirdhAne pUrveNAtItya khare copavifya divaspqthivyA iti madhusUktena rAjAnaM saMfrayati 12 indra ?Aya somamqtvija iti dra ?oNaka-lafasthamanumantrayate 13 dhqSatpibeti mAdhyaMdine 14 yatra vijAnAti

vasatIvarIH parihriyamANAH pUrNamadhvaryo prabharetyanumantrayate 1 AgnIdhrIye sthApyamAnA uttarayAmUryA iti ca 2 dIkSitastatra vasati 3 apararAtra qtvijaH prabodhitAH fAlAdvArye'pa upaspqfanti 4 havirupAvahqta ityAdi vaifvAnaro'gniSToma ityantAbhiryajxatanUbhiH purA pracaritorAgnIdhrIye juhoti 5 yajUMSi yajxa iti ca viSpardhAyAM caturbhifcaturbhiH purastAtprA-taranuvAkasya 6 enaM dakSiNenAhavanIyamapareNAtivrajyAsAda upavifati 7 upaviSTe hotari hotAraM yadasmqtIti hUtvA purastAddhomAxjuhoti 8 pAtaM na indrA pUSaNeti catvAri sUktAni prAtaranuvAkamanujapati 9 ambayo yantIti trINyaponaptrIyam 10 indra juSasveti rAjxe'bhiSUyamA-Ne'bhiSavaNahomAxjuhoti , upAMfugrahahomam , sUryo dyAmityudite'taM!-ryAmIyaM ca 11 havirdhAne pUrveNAtItya khare copavifya divaspqthivyA iti madhusUktena rAjAnaM saMfrayati 12 indrA ya somamqtvija iti dro Naka-lafasthamanumantrayate 13 dhqSatpibeti mAdhyaMdine 14 yatra vijAnAti

वसतीवरीः परिह्रियमाणाः पूर्णमध्वर्यो प्रभरेत्यनुमन्त्रयते १ आग्नीध्रीये स्थाप्यमाना उत्तरयामूर्या इति च २ दीक्षितस्तत्र वसति ३ अपररात्र ऋत्विजः प्रबोधिताः शालाद्वार्येऽप उपस्पृशन्ति ४ हविरुपावहृत इत्यादि वैश्वानरोऽग्निष्टोम इत्यन्ताभिर्यज्ञतनूभिः पुरा प्रचरितोराग्नीध्रीये जुहोति ५ यजूंषि यज्ञ इति च विष्पर्धायां चतुर्भिश्चतुर्भिः पुरस्तात्प्रा-तरनुवाकस्य ६ एनं दक्षिणेनाहवनीयमपरेणातिव्रज्यासाद उपविशति ७ उपविष्टे होतरि होतारं यदस्मृतीति हूत्वा पुरस्ताद्धोमाञ्जुहोति ८ पातं न इन्द्र ?ापूषणेति चत्वारि सूक्तानि प्रातरनुवाकमनुजपति ९ अम्बयो यन्तीति त्रीण्यपोनप्त्रीयम् १० इन्द्र जुषस्वेति राज्ञेऽभिषूयमा-णेऽभिषवणहोमाञ्जुहोति । उपांशुग्रहहोमम् । सूर्यो द्यामित्युदितेऽ?ंत-र्यामीयं च ११ हविर्धाने पूर्वेणातीत्य खरे चोपविश्य दिवस्पृथिव्या इति मधुसूक्तेन राजानं संश्रयति १२ इन्द्र ?ाय सोममृत्विज इति द्र ?ोणक-लशस्थमनुमन्त्रयते १३ धृषत्पिबेति माध्यंदिने १४ यत्र विजानाति

वसतीवरीः परिह्रियमाणाः पूर्णमध्वर्यो प्रभरेत्यनुमन्त्रयते १ आग्नीध्रीये स्थाप्यमाना उत्तरयामूर्या इति च २ दीक्षितस्तत्र वसति ३ अपररात्र ऋत्विजः प्रबोधिताः शालाद्वार्येऽप उपस्पृशन्ति ४ हविरुपावहृत इत्यादि वैश्वानरोऽग्निष्टोम इत्यन्ताभिर्यज्ञतनूभिः पुरा प्रचरितोराग्नीध्रीये जुहोति ५ यजूंषि यज्ञ इति च विष्पर्धायां चतुर्भिश्चतुर्भिः पुरस्तात्प्रा-तरनुवाकस्य ६ एनं दक्षिणेनाहवनीयमपरेणातिव्रज्यासाद उपविशति ७ उपविष्टे होतरि होतारं यदस्मृतीति हूत्वा पुरस्ताद्धोमाञ्जुहोति ८ पातं न इन्द्रा पूषणेति चत्वारि सूक्तानि प्रातरनुवाकमनुजपति ९ अम्बयो यन्तीति त्रीण्यपोनप्त्रीयम् १० इन्द्र जुषस्वेति राज्ञेऽभिषूयमा-णेऽभिषवणहोमाञ्जुहोति । उपांशुग्रहहोमम् । सूर्यो द्यामित्युदितेऽतं!-र्यामीयं च ११ हविर्धाने पूर्वेणातीत्य खरे चोपविश्य दिवस्पृथिव्या इति मधुसूक्तेन राजानं संश्रयति १२ इन्द्रा य सोममृत्विज इति द्रो णक-लशस्थमनुमन्त्रयते १३ धृषत्पिबेति माध्यंदिने १४ यत्र विजानाति


207

c;Tv;l;¶²=,t ¬pivx²Nt 1 doWo g;yeit jp¥uí;t;rmI=te 2 Sto]op;kr,;Tp[Stot; b[÷;,m;mN]yte b[÷Ns(toãy;m" p[x;Stárit 3 t] riXmrÉs =y;y Tv; =y' ÉjNv ) sivtOp[sUt; bOhSptye Stut ) dev sivtretÿe p[;h tTp[ c suv p[ c yj ) a;yuãmTy; Aco m;pg;y; tnUp;Ts;»" ) sTy; v a;²xW" sNtu sTy; a;-kËty" ) At' c sTy' c vdt ) bOhSpteŒnumTyo' .UjRnidN{ vNt ”TyuKTv; Stuteit p[qmy; Svrm;]y; p[s*it ) m?ymy; m;?y'idne ) ¬ÿmy; tOtIysvne 4 .uv ”it m;?y'idne ) Svárit tOtIysvne 5 ¬KQy;idãvhIne co' .U.uRv" SvjRnÎ/TkrduhNmhÿCzmoÉmit c 6 ivãp/Rm;nyo" svOtsomyo" Stom.;g;n;mupyuRpár StuteWe StutojeR Stut devSy sivtu" sve ) bOhSpit' v" p[j;pit' vo vsUNvo $ev;n( ¨{ ;Nvo dev;n;idTy;Nvo dev;Ns;?y;Nvo dev;n;Òä;Nvo dev;iNv-;Nvo dev;Nsv;RNvo dev;iNvtSpár hv;mhe ) jne>yoŒSm;kmStu kƒvl ”t" Õ,otu vIyRÉmit jpNpreW;' b[÷;,mve=et 7 StutSy StutmSyUjRSvTpySvt( ) èj| mç' Stut' duh;m; m; StutSy Stut' gmet( ) ”²N{ y;vNto hv;mhe /u=Imih p[j;ÉmWm( ) s; me sTy;-xIdeRveãvStu ) b[÷vcRs' m; gmyeidit Sto]mnumN]yte 8 ”N{ Sy kÚ²=árTy;Ésÿ_ƒ mome pUt.Otm( 9 Stute bihãpvm;ne v;cyit XyenoŒsIit ) vOW;sIit m;?y'idne ) A.ursITy;.Rve 10 b[;÷-,oÿ_;inTynub[;÷É,n" 11 aq;?vyuRr;h;¦Id¦IiNvhr bihR StO,Iih

cAtvAlAddakSiNata upavifanti 1 doSo gAyeti japannudgAtAramIkSate 2 stotropAkaraNAtprastotA brahmANamAmantrayate brahmanstoSyAmaH prafAstariti 3 tatra rafmirasi kSayAya tvA kSayaM jinva , savitqprasUtA bqhaspataye stuta , deva savitaretatte prAha tatpra ca suva pra ca yaja , AyuSmatyA qco mApagAyA tanUpAtsAmnaH , satyA va AfiSaH santu satyA A-kUtayaH , qtaM ca satyaM ca vadata , bqhaspate'numatyoM bhUrjanadindra vanta ityuktvA stuteti prathamayA svaramAtrayA prasauti , madhyamayA mAdhyaMdine , uttamayA tqtIyasavane 4 bhuva iti mAdhyaMdine , svariti tqtIyasavane 5 ukthyAdiSvahIne coM bhUrbhuvaH svarjanadvqdhatkaraduhanmahattacchamomiti ca 6 viSpardhamAnayoH savqtasomayoH stomabhAgAnAmuparyupari stuteSe stutorje stuta devasya savituH save , bqhaspatiM vaH prajApatiM vo vasUnvo TevAn rudra ?Anvo devAnAdityAnvo devAnsAdhyAnvo devAnApnyAnvo devAnvi-fvAnvo devAnsarvAnvo devAnvifvataspari havAmahe , janebhyo'smAkamastu kevala itaH kqNotu vIryamiti japanpareSAM brahmANamavekSeta 7 stutasya stutamasyUrjasvatpayasvat , UrjaM mahyaM stutaM duhAmA mA stutasya stutaM gamet , indri yAvanto havAmahe dhukSImahi prajAmiSam , sA me satyA-fIrdeveSvastu , brahmavarcasaM mA gamayediti stotramanumantrayate 8 indra sya kukSirityAsikte mome pUtabhqtam 9 stute bahiSpavamAne vAcayati fyeno'sIti , vqSAsIti mAdhyaMdine , qbhurasItyArbhave 10 brAhma-NoktAnityanubrAhmaNinaH 11 athAdhvaryurAhAgnIdagnInvihara barhi stqNIhi

cAtvAlAddakSiNata upavifanti 1 doSo gAyeti japannudgAtAramIkSate 2 stotropAkaraNAtprastotA brahmANamAmantrayate brahmanstoSyAmaH prafAstariti 3 tatra rafmirasi kSayAya tvA kSayaM jinva , savitqprasUtA bqhaspataye stuta , deva savitaretatte prAha tatpra ca suva pra ca yaja , AyuSmatyA qco mApagAyA tanUpAtsAmnaH , satyA va AfiSaH santu satyA A-kUtayaH , qtaM ca satyaM ca vadata , bqhaspate'numatyO bhUrjanadindra vanta ityuktvA stuteti prathamayA svaramAtrayA prasauti , madhyamayA mAdhyaMdine , uttamayA tqtIyasavane 4 bhuva iti mAdhyaMdine , svariti tqtIyasavane 5 ukthyAdiSvahIne cO bhUrbhuvaH svarjanadvqdhatkaraduhanmahattacchamomiti ca 6 viSpardhamAnayoH savqtasomayoH stomabhAgAnAmuparyupari stuteSe stutorje stuta devasya savituH save , bqhaspatiM vaH prajApatiM vo vasUnvo TevAn rudrA nvo devAnAdityAnvo devAnsAdhyAnvo devAnApnyAnvo devAnvi-fvAnvo devAnsarvAnvo devAnvifvataspari havAmahe , janebhyo'smAkamastu kevala itaH kqNotu vIryamiti japanpareSAM brahmANamavekSeta 7 stutasya stutamasyUrjasvatpayasvat , UrjaM mahyaM stutaM duhAmA mA stutasya stutaM gamet , indri yAvanto havAmahe dhukSImahi prajAmiSam , sA me satyA-fIrdeveSvastu , brahmavarcasaM mA gamayediti stotramanumantrayate 8 indra sya kukSirityAsikte mome pUtabhqtam 9 stute bahiSpavamAne vAcayati fyeno'sIti , vqSAsIti mAdhyaMdine , qbhurasItyArbhave 10 brAhma-NoktAnityanubrAhmaNinaH 11 athAdhvaryurAhAgnIdagnInvihara barhi stqNIhi

चात्वालाद्दक्षिणत उपविशन्ति १ दोषो गायेति जपन्नुद्गातारमीक्षते २ स्तोत्रोपाकरणात्प्रस्तोता ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन्स्तोष्यामः प्रशास्तरिति ३ तत्र रश्मिरसि क्षयाय त्वा क्षयं जिन्व । सवितृप्रसूता बृहस्पतये स्तुत । देव सवितरेतत्ते प्राह तत्प्र च सुव प्र च यज । आयुष्मत्या ऋचो मापगाया तनूपात्साम्नः । सत्या व आशिषः सन्तु सत्या आ-कूतयः । ऋतं च सत्यं च वदत । बृहस्पतेऽनुमत्यों भूर्जनदिन्द्र वन्त इत्युक्त्वा स्तुतेति प्रथमया स्वरमात्रया प्रसौति । मध्यमया माध्यंदिने । उत्तमया तृतीयसवने ४ भुव इति माध्यंदिने । स्वरिति तृतीयसवने ५ उक्थ्यादिष्वहीने चों भूर्भुवः स्वर्जनद्वृधत्करदुहन्महत्तच्छमोमिति च ६ विष्पर्धमानयोः सवृतसोमयोः स्तोमभागानामुपर्युपरि स्तुतेषे स्तुतोर्जे स्तुत देवस्य सवितुः सवे । बृहस्पतिं वः प्रजापतिं वो वसून्वो टेवान् रुद्र ?ान्वो देवानादित्यान्वो देवान्साध्यान्वो देवानाप्न्यान्वो देवान्वि-श्वान्वो देवान्सर्वान्वो देवान्विश्वतस्परि हवामहे । जनेभ्योऽस्माकमस्तु केवल इतः कृणोतु वीर्यमिति जपन्परेषां ब्रह्माणमवेक्षेत ७ स्तुतस्य स्तुतमस्यूर्जस्वत्पयस्वत् । ऊर्जं मह्यं स्तुतं दुहामा मा स्तुतस्य स्तुतं गमेत् । इन्द्रि यावन्तो हवामहे धुक्षीमहि प्रजामिषम् । सा मे सत्या-शीर्देवेष्वस्तु । ब्रह्मवर्चसं मा गमयेदिति स्तोत्रमनुमन्त्रयते ८ इन्द्र स्य कुक्षिरित्यासिक्ते मोमे पूतभृतम् ९ स्तुते बहिष्पवमाने वाचयति श्येनोऽसीति । वृषासीति माध्यंदिने । ऋभुरसीत्यार्भवे १० ब्राह्म-णोक्तानित्यनुब्राह्मणिनः ११ अथाध्वर्युराहाग्नीदग्नीन्विहर बर्हि स्तृणीहि

चात्वालाद्दक्षिणत उपविशन्ति १ दोषो गायेति जपन्नुद्गातारमीक्षते २ स्तोत्रोपाकरणात्प्रस्तोता ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन्स्तोष्यामः प्रशास्तरिति ३ तत्र रश्मिरसि क्षयाय त्वा क्षयं जिन्व । सवितृप्रसूता बृहस्पतये स्तुत । देव सवितरेतत्ते प्राह तत्प्र च सुव प्र च यज । आयुष्मत्या ऋचो मापगाया तनूपात्साम्नः । सत्या व आशिषः सन्तु सत्या आ-कूतयः । ऋतं च सत्यं च वदत । बृहस्पतेऽनुमत्यॐ भूर्जनदिन्द्र वन्त इत्युक्त्वा स्तुतेति प्रथमया स्वरमात्रया प्रसौति । मध्यमया माध्यंदिने । उत्तमया तृतीयसवने ४ भुव इति माध्यंदिने । स्वरिति तृतीयसवने ५ उक्थ्यादिष्वहीने चॐ भूर्भुवः स्वर्जनद्वृधत्करदुहन्महत्तच्छमोमिति च ६ विष्पर्धमानयोः सवृतसोमयोः स्तोमभागानामुपर्युपरि स्तुतेषे स्तुतोर्जे स्तुत देवस्य सवितुः सवे । बृहस्पतिं वः प्रजापतिं वो वसून्वो टेवान् रुद्रा न्वो देवानादित्यान्वो देवान्साध्यान्वो देवानाप्न्यान्वो देवान्वि-श्वान्वो देवान्सर्वान्वो देवान्विश्वतस्परि हवामहे । जनेभ्योऽस्माकमस्तु केवल इतः कृणोतु वीर्यमिति जपन्परेषां ब्रह्माणमवेक्षेत ७ स्तुतस्य स्तुतमस्यूर्जस्वत्पयस्वत् । ऊर्जं मह्यं स्तुतं दुहामा मा स्तुतस्य स्तुतं गमेत् । इन्द्रि यावन्तो हवामहे धुक्षीमहि प्रजामिषम् । सा मे सत्या-शीर्देवेष्वस्तु । ब्रह्मवर्चसं मा गमयेदिति स्तोत्रमनुमन्त्रयते ८ इन्द्र स्य कुक्षिरित्यासिक्ते मोमे पूतभृतम् ९ स्तुते बहिष्पवमाने वाचयति श्येनोऽसीति । वृषासीति माध्यंदिने । ऋभुरसीत्यार्भवे १० ब्राह्म-णोक्तानित्यनुब्राह्मणिनः ११ अथाध्वर्युराहाग्नीदग्नीन्विहर बर्हि स्तृणीहि


217

svnIypuro@;x;n;mwN{ ;n( 1 iÃdevTy;n;mwN{ v;yvSy hom* v;-yurNtár=SyeN{ v;yU ”it 2 mw];v¨,Sy Ém];v¨,* vO·ä; ”it 3 a;ɐnSy;ɐn; b[÷,eTy/RceRn 4 p[iSqtw’árãy¥?vyuR" s'p[eãyit hotyRj p[x;Stb[;R÷,;CzÖÉsNpotneR·r¦Iidit 5 ”N{ Tv; vOW.' v-yÉmit b[;÷,;CzÖsI yjit ) ¬ÿr;>y;' po];¦I/[* 6 y;Jy;-n;mNt" Plvte 7 ye3 yj;mhe v*3WÉ@Ty;´Nt;v;idPlut;vnv;nm( 8 p[;t"svne vW$(ÕTy v;goj" sh aojo mÉy p[;,;p;n;iv-TynumN]yte 9 somSy;¦e vIhITyNtPluten;nuvW$(kÚvR²Nt 10 xu£-miNqcmshom;nwN{ ;inN{ o idv ”it 11 anuvW$(k;r;,;m; dev;-n;ÉmTynuhom;'’ mw];v¨,mwN{ ' m;¨t' Tv;·^m;¦eym( 12 a¦I/e·e-Œ?vyuRr;h;y;@¦Iidit ) ay;É@Ty¦It( 13 pUvRvid@;.=" 14 sdÉs som;N.=yNTyupôt;" p[;²x]vt( 15 p[tI+y p[itgOç;-ɦütSyeN{ pIqSyeNdoár²N{ y;vt" ) yo .=o gosinrsin/Rn-sin" p[j;sinloRksin" ) tSy t ¬pôtSyopôto .=y;Ém g;y-]e, zNds; tejs; b[;÷,vcRseneit 16 ]w·‘.eneit m;?y;'idne ) j;gteneit tOtIysvne ) anu·‘PzNdseit py;RyeWu ) pÉÛCzNdseit s'É/cmseWu ) aitCzNdseTy¢oy;R¾M, 17 .²=t a;Tm;n' p[TyÉ.-

savanIyapuroDAfAnAmaindra ?An 1 dvidevatyAnAmaindra vAyavasya homau vA-yurantarikSasyendra vAyU iti 2 maitrAvaruNasya mitrAvaruNau vqSTyA iti 3 AfvinasyAfvinA brahmaNetyardharcena 4 prasthitaifcariSyannadhvaryuH saMpreSyati hotaryaja prafAstarbrAhmaNAcchaMsinpotarneSTaragnIditi 5 indra tvA vqSabhaM va-yamiti brAhmaNAcchaMsI yajati , uttarAbhyAM potrAgnIdhrau 6 yAjyA-nAmantaH plavate 7 ye3 yajAmahe vau3SaDityAdyantAvAdiplutAvanavAnam 8 prAtaHsavane vaSaTkqtya vAgojaH saha ojo mayi prANApAnAvi-tyanumantrayate 9 somasyAgne vIhItyantaplutenAnuvaSaTkurvanti 10 fukra-manthicamasahomAnaindra ?Anindra ?o diva iti 11 anuvaSaTkArANAmA devA-nAmityanuhomAMfca maitrAvaruNamaindraM mArutaM tvASTramAgneyam 12 agnIdheSTe-'dhvaryurAhAyADagnIditi , ayADityagnIt 13 pUrvavadiDAbhakSaH 14 sadasi somAnbhakSayantyupahUtAH prAfitravat 15 pratIkSya pratigqhyA-gnihutasyendra pIthasyendorindri yAvataH , yo bhakSo gosanirafvasanirdhana-saniH prajAsanirlokasaniH , tasya ta upahUtasyopahUto bhakSayAmi gAya-treNa chandasA tejasA brAhmaNavarcaseneti 16 traiSTubheneti mAdhyAMdine , jAgateneti tqtIyasavane , anuSTupchandaseti paryAyeSu , pazkticchandaseti saMdhicamaseSu , aticchandasetyaptoryAmNi 17 bhakSita AtmAnaM pratyabhi-

savanIyapuroDAfAnAmaindrA n 1 dvidevatyAnAmaindra vAyavasya homau vA-yurantarikSasyendra vAyU iti 2 maitrAvaruNasya mitrAvaruNau vqSTyA iti 3 AfvinasyAfvinA brahmaNetyardharcena 4 prasthitaifcariSyannadhvaryuH saMpreSyati hotaryaja prafAstarbrAhmaNAcchaMsinpotarneSTaragnIditi 5 indra tvA vqSabhaM va-yamiti brAhmaNAcchaMsI yajati , uttarAbhyAM potrAgnIdhrau 6 yAjyA-nAmantaH plavate 7 ye3 yajAmahe vau3SaDityAdyantAvAdiplutAvanavAnam 8 prAtaHsavane vaSaTkqtya vAgojaH saha ojo mayi prANApAnAvi-tyanumantrayate 9 somasyAgne vIhItyantaplutenAnuvaSaTkurvanti 10 fukra-manthicamasahomAnaindrA nindro diva iti 11 anuvaSaTkArANAmA devA-nAmityanuhomAMfca maitrAvaruNamaindraM mArutaM tvASTramAgneyam 12 agnIdheSTe-'dhvaryurAhAyADagnIditi , ayADityagnIt 13 pUrvavadiDAbhakSaH 14 sadasi somAnbhakSayantyupahUtAH prAfitravat 15 pratIkSya pratigqhyA-gnihutasyendra pIthasyendorindri yAvataH , yo bhakSo gosanirafvasanirdhana-saniH prajAsanirlokasaniH , tasya ta upahUtasyopahUto bhakSayAmi gAya-treNa chandasA tejasA brAhmaNavarcaseneti 16 traiSTubheneti mAdhyAMdine , jAgateneti tqtIyasavane , anuSTupchandaseti paryAyeSu , pazkticchandaseti saMdhicamaseSu , aticchandasetyaptoryAmNi 17 bhakSita AtmAnaM pratyabhi-

सवनीयपुरोडाशानामैन्द्र ?ान् १ द्विदेवत्यानामैन्द्र वायवस्य होमौ वा-युरन्तरिक्षस्येन्द्र वायू इति २ मैत्रावरुणस्य मित्रावरुणौ वृष्ट्या इति ३ आश्विनस्याश्विना ब्रह्मणेत्यर्धर्चेन ४ प्रस्थितैश्चरिष्यन्नध्वर्युः संप्रेष्यति होतर्यज प्रशास्तर्ब्राह्मणाच्छंसिन्पोतर्नेष्टरग्नीदिति ५ इन्द्र त्वा वृषभं व-यमिति ब्राह्मणाच्छंसी यजति । उत्तराभ्यां पोत्राग्नीध्रौ ६ याज्या-नामन्तः प्लवते ७ ये३ यजामहे वौ३षडित्याद्यन्तावादिप्लुतावनवानम् ८ प्रातःसवने वषट्कृत्य वागोजः सह ओजो मयि प्राणापानावि-त्यनुमन्त्रयते ९ सोमस्याग्ने वीहीत्यन्तप्लुतेनानुवषट्कुर्वन्ति १० शुक्र-मन्थिचमसहोमानैन्द्र ?ानिन्द्र ?ो दिव इति ११ अनुवषट्काराणामा देवा-नामित्यनुहोमांश्च मैत्रावरुणमैन्द्रं मारुतं त्वाष्ट्रमाग्नेयम् १२ अग्नीधेष्टे-ऽध्वर्युराहायाडग्नीदिति । अयाडित्यग्नीत् १३ पूर्ववदिडाभक्षः १४ सदसि सोमान्भक्षयन्त्युपहूताः प्राशित्रवत् १५ प्रतीक्ष्य प्रतिगृह्या-ग्निहुतस्येन्द्र पीथस्येन्दोरिन्द्रि यावतः । यो भक्षो गोसनिरश्वसनिर्धन-सनिः प्रजासनिर्लोकसनिः । तस्य त उपहूतस्योपहूतो भक्षयामि गाय-त्रेण छन्दसा तेजसा ब्राह्मणवर्चसेनेति १६ त्रैष्टुभेनेति माध्यांदिने । जागतेनेति तृतीयसवने । अनुष्टुप्छन्दसेति पर्यायेषु । पङ्क्तिच्छन्दसेति संधिचमसेषु । अतिच्छन्दसेत्यप्तोर्याम्णि १७ भक्षित आत्मानं प्रत्यभि-

सवनीयपुरोडाशानामैन्द्रा न् १ द्विदेवत्यानामैन्द्र वायवस्य होमौ वा-युरन्तरिक्षस्येन्द्र वायू इति २ मैत्रावरुणस्य मित्रावरुणौ वृष्ट्या इति ३ आश्विनस्याश्विना ब्रह्मणेत्यर्धर्चेन ४ प्रस्थितैश्चरिष्यन्नध्वर्युः संप्रेष्यति होतर्यज प्रशास्तर्ब्राह्मणाच्छंसिन्पोतर्नेष्टरग्नीदिति ५ इन्द्र त्वा वृषभं व-यमिति ब्राह्मणाच्छंसी यजति । उत्तराभ्यां पोत्राग्नीध्रौ ६ याज्या-नामन्तः प्लवते ७ ये३ यजामहे वौ३षडित्याद्यन्तावादिप्लुतावनवानम् ८ प्रातःसवने वषट्कृत्य वागोजः सह ओजो मयि प्राणापानावि-त्यनुमन्त्रयते ९ सोमस्याग्ने वीहीत्यन्तप्लुतेनानुवषट्कुर्वन्ति १० शुक्र-मन्थिचमसहोमानैन्द्रा निन्द्रो दिव इति ११ अनुवषट्काराणामा देवा-नामित्यनुहोमांश्च मैत्रावरुणमैन्द्रं मारुतं त्वाष्ट्रमाग्नेयम् १२ अग्नीधेष्टे-ऽध्वर्युराहायाडग्नीदिति । अयाडित्यग्नीत् १३ पूर्ववदिडाभक्षः १४ सदसि सोमान्भक्षयन्त्युपहूताः प्राशित्रवत् १५ प्रतीक्ष्य प्रतिगृह्या-ग्निहुतस्येन्द्र पीथस्येन्दोरिन्द्रि यावतः । यो भक्षो गोसनिरश्वसनिर्धन-सनिः प्रजासनिर्लोकसनिः । तस्य त उपहूतस्योपहूतो भक्षयामि गाय-त्रेण छन्दसा तेजसा ब्राह्मणवर्चसेनेति १६ त्रैष्टुभेनेति माध्यांदिने । जागतेनेति तृतीयसवने । अनुष्टुप्छन्दसेति पर्यायेषु । पङ्क्तिच्छन्दसेति संधिचमसेषु । अतिच्छन्दसेत्यप्तोर्याम्णि १७ भक्षित आत्मानं प्रत्यभि-


221

x' no .v úd a; pIt ”N{ o iptev som sUnve suxev"

faM no bhava hqda A pIta indra ?o piteva soma sUnave sufevaH

faM no bhava hqda A pIta indro piteva soma sUnave sufevaH

शं नो भव हृद आ पीत इन्द्र ?ो पितेव सोम सूनवे सुशेवः

शं नो भव हृद आ पीत इन्द्रो पितेव सोम सूनवे सुशेवः


235

shommwN{ ;¦m( 21 y´XnNTy;¦I/[Iye 22 sdSyupiv·; yq;-

sahomamaindra ?Agnam 21 yadyafnantyAgnIdhrIye 22 sadasyupaviSTA yathA-

sahomamaindrA gnam 21 yadyafnantyAgnIdhrIye 22 sadasyupaviSTA yathA-

सहोममैन्द्र ?ाग्नम् २१ यद्यश्नन्त्याग्नीध्रीये २२ सदस्युपविष्टा यथा-

सहोममैन्द्रा ग्नम् २१ यद्यश्नन्त्याग्नीध्रीये २२ सदस्युपविष्टा यथा-


240

p[qmoÿm;>y;' pot; ) iÃtIyy;¦I/[" ) tOtIyy; b[;÷,;CzÖsI 1 yjm;noŒitp[eãyit hotret´jeit 2 n;nuvW$(kÚvR²Nt 3 t] Xlok" iÃdevTy;nOtuy;j;Ny’ p;ˆIvto g[h" a;idTyg[hs;iv];vete n;nuvW$(Õt; ”it 4 Atuhom;nwN{ ' m;¨t' Tv;·^m;¦eymwN{ ' mw];v¨,' cturo { ;iv,ods;n;ɐn' g;hRpTym( 5 Atup;]e .=y²Nt ²lMp²Nt v;vÉj`[²Nt v; koŒÉs yxoŒÉs yxod; aÉs yxo mÉy /ehIit 6 n;r;x's;'StUã,I' p[itgOç .=y²Nt nr;x'spItSy dev som te nO-É."·‘tSy mitivd" ) èmw" iptOÉ..R²=tSyopôtSyop×to .=y;-mIit 7 èvwRárit m;?y'idne ) k;Vywárit tOtIysvne 8 mno Nv; üv;mhIit mn ¬p;×yNte 9 pÕTvo n;r;x's;N.=y²Nt 10 t] Xlok" pwv ÕTv’ms;¥;r;x'seWu .=yet( hotu" pUveRWu xS]eWu y;in p[;g;ɦm;¨t;idit 11 a;JyxS];dwN{ ;¦m( 12 ho]e p[¬g-Sto];y p[s*it p[eitrÉs /mR,e Tv; /m| ÉjNv ) mw];v¨,;y;iNv-itrÉs idve Tv; idv' ÉjNv ) b[;÷,;CzÖÉsne s'É/rSyNtár=;y Tv;Ntár=' ÉjNv ) aCz;v;k;y p[itÉ/rÉs pOÉqVyw Tv; pOÉqvI' ÉjNveit 13 p[¬gxS];Ãwdevm( ) mw];v¨,Sy mw];v¨,m( ) b[;÷,;CzÖÉsn EeN{ m( ) aCz;v;kSywN{ ;¦m( 14 b[;÷,;CzÖSyu-ÿm;Tp[tIh;r;²T]ihRûŽTy x's;voÉmTy?vyuRm;×yte 15 ihû;rmnu-åp;yoKqmu%;y pár/;nIy;yw p[g;q;y c 16 m;?y'idneŒyony Ekƒ 17 a?vyoR x's;voÉmit Stoi]y;y a?vyoR x'x's;voÉmit tOtIysvne 18 a;h;veWu x's;vo dwveTy?vyuR" p[itgO,;it 19 ao-q;mo dwveTyvs;ne ) aomoq;mo dwveit p[,ve ) aoÉmit xS];Nt ¬Kqs'pTsu 20 aomuKqx; yjoKqx; ”it s;»; xS]mups'tno-Ty/RcRxo mN{ y; v;c; ) blIySy; m;?y'idne ) b²lÏtmy;

prathamottamAbhyAM potA , dvitIyayAgnIdhraH , tqtIyayA brAhmaNAcchaMsI 1 yajamAno'tipreSyati hotaretadyajeti 2 nAnuvaSaTkurvanti 3 tatra flokaH dvidevatyAnqtuyAjAnyafca pAtnIvato grahaH AdityagrahasAvitrAvete nAnuvaSaTkqtA iti 4 qtuhomAnaindraM mArutaM tvASTramAgneyamaindraM maitrAvaruNaM caturo dra ?AviNodasAnAfvinaM gArhapatyam 5 qtupAtre bhakSayanti limpanti vAvajighranti vA ko'si yafo'si yafodA asi yafo mayi dhehIti 6 nArAfaMsAMstUSNIM pratigqhya bhakSayanti narAfaMsapItasya deva soma te nq-bhiHSTutasya matividaH , UmaiH pitqbhirbhakSitasyopahUtasyopahvato bhakSayA-mIti 7 Urvairiti mAdhyaMdine , kAvyairiti tqtIyasavane 8 mano nvA huvAmahIti mana upAhvayante 9 paxcakqtvo nArAfaMsAnbhakSayanti 10 tatra flokaH paxcaiva kqtvafcamasAnnArAfaMseSu bhakSayet hotuH pUrveSu fastreSu yAni prAgAgnimArutAditi 11 AjyafastrAdaindra ?Agnam 12 hotre pra\uga-stotrAya prasauti pretirasi dharmaNe tvA dharmaM jinva , maitrAvaruNAyAnvi-tirasi dive tvA divaM jinva , brAhmaNAcchaMsine saMdhirasyantarikSAya tvAntarikSaM jinva , acchAvAkAya pratidhirasi pqthivyai tvA pqthivIM jinveti 13 pra\ugafastrAdvaifvadevam , maitrAvaruNasya maitrAvaruNam , brAhmaNAcchaMsina aindra m , acchAvAkasyaindra ?Agnam 14 brAhmaNAcchaMsyu-ttamAtpratIhArAttrirhizkqtya faMsAvomityadhvaryumAhvayate 15 hizkAramanu-rUpAyokthamukhAya paridhAnIyAyai pragAthAya ca 16 mAdhyaMdine'yonaya eke 17 adhvaryo faMsAvomiti stotriyAya adhvaryo faMfaMsAvomiti tqtIyasavane 18 AhAveSu faMsAvo daivetyadhvaryuH pratigqNAti 19 o-thAmo daivetyavasAne , omothAmo daiveti praNave , omiti fastrAnta ukthasaMpatsu 20 omukthafA yajokthafA iti sAmnA fastramupasaMtano-tyardharcafo mandra yA vAcA , balIyasyA mAdhyaMdine , baliSThatamayA

prathamottamAbhyAM potA , dvitIyayAgnIdhraH , tqtIyayA brAhmaNAcchaMsI 1 yajamAno'tipreSyati hotaretadyajeti 2 nAnuvaSaTkurvanti 3 tatra flokaH dvidevatyAnqtuyAjAnyafca pAtnIvato grahaH AdityagrahasAvitrAvete nAnuvaSaTkqtA iti 4 qtuhomAnaindraM mArutaM tvASTramAgneyamaindraM maitrAvaruNaM caturo drA viNodasAnAfvinaM gArhapatyam 5 qtupAtre bhakSayanti limpanti vAvajighranti vA ko'si yafo'si yafodA asi yafo mayi dhehIti 6 nArAfaMsAMstUSNIM pratigqhya bhakSayanti narAfaMsapItasya deva soma te nq-bhiHSTutasya matividaH , UmaiH pitqbhirbhakSitasyopahUtasyopahvato bhakSayA-mIti 7 Urvairiti mAdhyaMdine , kAvyairiti tqtIyasavane 8 mano nvA huvAmahIti mana upAhvayante 9 paxcakqtvo nArAfaMsAnbhakSayanti 10 tatra flokaH paxcaiva kqtvafcamasAnnArAfaMseSu bhakSayet hotuH pUrveSu fastreSu yAni prAgAgnimArutAditi 11 AjyafastrAdaindrA gnam 12 hotre prauga-stotrAya prasauti pretirasi dharmaNe tvA dharmaM jinva , maitrAvaruNAyAnvi-tirasi dive tvA divaM jinva , brAhmaNAcchaMsine saMdhirasyantarikSAya tvAntarikSaM jinva , acchAvAkAya pratidhirasi pqthivyai tvA pqthivIM jinveti 13 praugafastrAdvaifvadevam , maitrAvaruNasya maitrAvaruNam , brAhmaNAcchaMsina aindra m , acchAvAkasyaindrA gnam 14 brAhmaNAcchaMsyu-ttamAtpratIhArAttrirhizkqtya faMsAvomityadhvaryumAhvayate 15 hizkAramanu-rUpAyokthamukhAya paridhAnIyAyai pragAthAya ca 16 mAdhyaMdine'yonaya eke 17 adhvaryo faMsAvomiti stotriyAya adhvaryo faMfaMsAvomiti tqtIyasavane 18 AhAveSu faMsAvo daivetyadhvaryuH pratigqNAti 19 o-thAmo daivetyavasAne , omothAmo daiveti praNave , omiti fastrAnta ukthasaMpatsu 20 omukthafA yajokthafA iti sAmnA fastramupasaMtano-tyardharcafo mandra yA vAcA , balIyasyA mAdhyaMdine , baliSThatamayA

प्रथमोत्तमाभ्यां पोता । द्वितीययाग्नीध्रः । तृतीयया ब्राह्मणाच्छंसी १ यजमानोऽतिप्रेष्यति होतरेतद्यजेति २ नानुवषट्कुर्वन्ति ३ तत्र श्लोकः द्विदेवत्यानृतुयाजान्यश्च पात्नीवतो ग्रहः आदित्यग्रहसावित्रावेते नानुवषट्कृता इति ४ ऋतुहोमानैन्द्रं मारुतं त्वाष्ट्रमाग्नेयमैन्द्रं मैत्रावरुणं चतुरो द्र ?ाविणोदसानाश्विनं गार्हपत्यम् ५ ऋतुपात्रे भक्षयन्ति लिम्पन्ति वावजिघ्रन्ति वा कोऽसि यशोऽसि यशोदा असि यशो मयि धेहीति ६ नाराशंसांस्तूष्णीं प्रतिगृह्य भक्षयन्ति नराशंसपीतस्य देव सोम ते नृ-भिःष्टुतस्य मतिविदः । ऊमैः पितृभिर्भक्षितस्योपहूतस्योपह्वतो भक्षया-मीति ७ ऊर्वैरिति माध्यंदिने । काव्यैरिति तृतीयसवने ८ मनो न्वा हुवामहीति मन उपाह्वयन्ते ९ पञ्चकृत्वो नाराशंसान्भक्षयन्ति १० तत्र श्लोकः पञ्चैव कृत्वश्चमसान्नाराशंसेषु भक्षयेत् होतुः पूर्वेषु शस्त्रेषु यानि प्रागाग्निमारुतादिति ११ आज्यशस्त्रादैन्द्र ?ाग्नम् १२ होत्रे प्रउग-स्तोत्राय प्रसौति प्रेतिरसि धर्मणे त्वा धर्मं जिन्व । मैत्रावरुणायान्वि-तिरसि दिवे त्वा दिवं जिन्व । ब्राह्मणाच्छंसिने संधिरस्यन्तरिक्षाय त्वान्तरिक्षं जिन्व । अच्छावाकाय प्रतिधिरसि पृथिव्यै त्वा पृथिवीं जिन्वेति १३ प्रउगशस्त्राद्वैश्वदेवम् । मैत्रावरुणस्य मैत्रावरुणम् । ब्राह्मणाच्छंसिन ऐन्द्र म् । अच्छावाकस्यैन्द्र ?ाग्नम् १४ ब्राह्मणाच्छंस्यु-त्तमात्प्रतीहारात्त्रिर्हिङ्कृत्य शंसावोमित्यध्वर्युमाह्वयते १५ हिङ्कारमनु-रूपायोक्थमुखाय परिधानीयायै प्रगाथाय च १६ माध्यंदिनेऽयोनय एके १७ अध्वर्यो शंसावोमिति स्तोत्रियाय अध्वर्यो शंशंसावोमिति तृतीयसवने १८ आहावेषु शंसावो दैवेत्यध्वर्युः प्रतिगृणाति १९ ओ-थामो दैवेत्यवसाने । ओमोथामो दैवेति प्रणवे । ओमिति शस्त्रान्त उक्थसंपत्सु २० ओमुक्थशा यजोक्थशा इति साम्ना शस्त्रमुपसंतनो-त्यर्धर्चशो मन्द्र या वाचा । बलीयस्या माध्यंदिने । बलिष्ठतमया

प्रथमोत्तमाभ्यां पोता । द्वितीययाग्नीध्रः । तृतीयया ब्राह्मणाच्छंसी १ यजमानोऽतिप्रेष्यति होतरेतद्यजेति २ नानुवषट्कुर्वन्ति ३ तत्र श्लोकः द्विदेवत्यानृतुयाजान्यश्च पात्नीवतो ग्रहः आदित्यग्रहसावित्रावेते नानुवषट्कृता इति ४ ऋतुहोमानैन्द्रं मारुतं त्वाष्ट्रमाग्नेयमैन्द्रं मैत्रावरुणं चतुरो द्रा विणोदसानाश्विनं गार्हपत्यम् ५ ऋतुपात्रे भक्षयन्ति लिम्पन्ति वावजिघ्रन्ति वा कोऽसि यशोऽसि यशोदा असि यशो मयि धेहीति ६ नाराशंसांस्तूष्णीं प्रतिगृह्य भक्षयन्ति नराशंसपीतस्य देव सोम ते नृ-भिःष्टुतस्य मतिविदः । ऊमैः पितृभिर्भक्षितस्योपहूतस्योपह्वतो भक्षया-मीति ७ ऊर्वैरिति माध्यंदिने । काव्यैरिति तृतीयसवने ८ मनो न्वा हुवामहीति मन उपाह्वयन्ते ९ पञ्चकृत्वो नाराशंसान्भक्षयन्ति १० तत्र श्लोकः पञ्चैव कृत्वश्चमसान्नाराशंसेषु भक्षयेत् होतुः पूर्वेषु शस्त्रेषु यानि प्रागाग्निमारुतादिति ११ आज्यशस्त्रादैन्द्रा ग्नम् १२ होत्रे प्रौग-स्तोत्राय प्रसौति प्रेतिरसि धर्मणे त्वा धर्मं जिन्व । मैत्रावरुणायान्वि-तिरसि दिवे त्वा दिवं जिन्व । ब्राह्मणाच्छंसिने संधिरस्यन्तरिक्षाय त्वान्तरिक्षं जिन्व । अच्छावाकाय प्रतिधिरसि पृथिव्यै त्वा पृथिवीं जिन्वेति १३ प्रौगशस्त्राद्वैश्वदेवम् । मैत्रावरुणस्य मैत्रावरुणम् । ब्राह्मणाच्छंसिन ऐन्द्र म् । अच्छावाकस्यैन्द्रा ग्नम् १४ ब्राह्मणाच्छंस्यु-त्तमात्प्रतीहारात्त्रिर्हिङ्कृत्य शंसावोमित्यध्वर्युमाह्वयते १५ हिङ्कारमनु-रूपायोक्थमुखाय परिधानीयायै प्रगाथाय च १६ माध्यंदिनेऽयोनय एके १७ अध्वर्यो शंसावोमिति स्तोत्रियाय अध्वर्यो शंशंसावोमिति तृतीयसवने १८ आहावेषु शंसावो दैवेत्यध्वर्युः प्रतिगृणाति १९ ओ-थामो दैवेत्यवसाने । ओमोथामो दैवेति प्रणवे । ओमिति शस्त्रान्त उक्थसंपत्सु २० ओमुक्थशा यजोक्थशा इति साम्ना शस्त्रमुपसंतनो-त्यर्धर्चशो मन्द्र या वाचा । बलीयस्या माध्यंदिने । बलिष्ठतमया


245

a; y;ih suWum; ih t a; no y;ih sut;vt ”it Stoi]y;nuåp* 1 aymu Tv; ivcWR, ”TyuKqmu%m( ) ¬«¼dÉ. Åut;m`Émit py;Rs" ) ¬ÿm; pár/;nIy; 2 i]ãp[qm;' i]¨ÿm;mNv;h 3 a/RcRxSy AgNt' p[,venops'tnoit Svr;idmpnIy ) pCz"xSyeŒ/Rc;RNt' xS];Nt' mk;r;Ntenwv 4 xS]oKq' v;cITy;h ) ¬Kq' v;cIN{ ;yeit m;?y'idne ) ¬Kq' v;cIN{ ;y deve>y ”it tOtIysvne 5 ¬KQy-s'pd" pár/;nIyoÿr; y;Jy; 6 aCz;v;k.=;dɦ" p[;t"svne XyenoŒÉs yq; som" p[;t"svn ”it yq;svnm;Jy' juhoit 7 s'iSqthom;n( 8 s'iSqtes'iSqte svne v;cyit mÉy .goR mÉy mho mÉy yxo mÉy svRÉmit 9 p[eiWt; m;?y'idn;y*duMbrIm->ypry; Ã;r; inã£My;¦I/[Iy;TspR²Nt ) yjm;n" pUvRy; 10 purSt;õom;n( 11 ¬ÿ_mÉ.Wv;id 12 pvm;n;y sd" p[spR²Nt 13 a;m²N]t" p[s*it iv·M.oŒÉs vO·äw Tv; vOi·' ÉjNveit 14 ivhr,e É/ãyeTy pár Tv;¦ ”it jpit 15 b[÷; c 16 dI²=to bihveR´>y;Å;v,eŒStmyeŒ>yudye v;¦y ¬p;-×y?vÉmit 17 Å;t' mNy ”it dÉ/`mRhomm( 18 `mRvº=" 19 rsp[;xNy; pxupuro@;xSy 20 Ev; p;hIit p[iSqty;Jy; 21 p[iSqthom;nwN{ ;n( 22 g;hRpTye d;²=,hom;vudu Ty' Éc]' dev;-n;Émit 23 ihry;mnumN]yte 26

A yAhi suSumA hi ta A no yAhi sutAvata iti stotriyAnurUpau 1 ayamu tvA vicarSaNa ityukthamukham , udghedabhi frutAmaghamiti paryAsaH , uttamA paridhAnIyA 2 triSprathamAM triruttamAmanvAha 3 ardharcafasya qgantaM praNavenopasaMtanoti svarAdimapanIya , pacchaHfasye'rdharcAntaM fastrAntaM makArAntenaiva 4 fastrokthaM vAcItyAha , ukthaM vAcIndra ?Ayeti mAdhyaMdine , ukthaM vAcIndra ?Aya devebhya iti tqtIyasavane 5 ukthya-saMpadaH paridhAnIyottarA yAjyA 6 acchAvAkabhakSAdagniH prAtaHsavane fyeno'si yathA somaH prAtaHsavana iti yathAsavanamAjyaM juhoti 7 saMsthitahomAn 8 saMsthitesaMsthite savane vAcayati mayi bhargo mayi maho mayi yafo mayi sarvamiti 9 preSitA mAdhyaMdinAyaudumbarIma-bhyaparayA dvArA niSkramyAgnIdhrIyAtsarpanti , yajamAnaH pUrvayA 10 purastAddhomAn 11 uktamabhiSavAdi 12 pavamAnAya sadaH prasarpanti 13 AmantritaH prasauti viSTambho'si vqSTyai tvA vqSTiM jinveti 14 viharaNe dhiSNyavAnbahifceddhiSNyamabhyetya pari tvAgna iti japati 15 brahmA ca 16 dIkSito bahirvedyabhyAfrAvaNe'stamaye'bhyudaye vAgnaya upA-hvayadhvamiti 17 frAtaM manya iti dadhigharmahomam 18 gharmavadbhakSaH 19 rasaprAfanyA pafupuroDAfasya 20 evA pAhIti prasthitayAjyA 21 prasthitahomAnaindra ?An 22 gArhapatye dAkSiNahomAvudu tyaM citraM devA-nAmiti 23 hiraNyahasto yajamAno bahirvedi dakSiNA AyatIrA gAva iti pratyuttiSThati 24 hiraNyamAtreyAya dadAti , AgnIdhrAyopabarhaNam 25 agreNa gArhapatyaM jaghanena sado'ntarAgnIdhrIyaM ca sadafca cAtvAlaM codIcIrdakSiNA utsqjyamAnAH saM vaH sqjatviti dvAbhyAmanumantrayate 26

A yAhi suSumA hi ta A no yAhi sutAvata iti stotriyAnurUpau 1 ayamu tvA vicarSaNa ityukthamukham , udghedabhi frutAmaghamiti paryAsaH , uttamA paridhAnIyA 2 triSprathamAM triruttamAmanvAha 3 ardharcafasya qgantaM praNavenopasaMtanoti svarAdimapanIya , pacchaHfasye'rdharcAntaM fastrAntaM makArAntenaiva 4 fastrokthaM vAcItyAha , ukthaM vAcIndrA yeti mAdhyaMdine , ukthaM vAcIndrA ya devebhya iti tqtIyasavane 5 ukthya-saMpadaH paridhAnIyottarA yAjyA 6 acchAvAkabhakSAdagniH prAtaHsavane fyeno'si yathA somaH prAtaHsavana iti yathAsavanamAjyaM juhoti 7 saMsthitahomAn 8 saMsthitesaMsthite savane vAcayati mayi bhargo mayi maho mayi yafo mayi sarvamiti 9 preSitA mAdhyaMdinAyaudumbarIma-bhyaparayA dvArA niSkramyAgnIdhrIyAtsarpanti , yajamAnaH pUrvayA 10 purastAddhomAn 11 uktamabhiSavAdi 12 pavamAnAya sadaH prasarpanti 13 AmantritaH prasauti viSTambho'si vqSTyai tvA vqSTiM jinveti 14 viharaNe dhiSNyavAnbahifceddhiSNyamabhyetya pari tvAgna iti japati 15 brahmA ca 16 dIkSito bahirvedyabhyAfrAvaNe'stamaye'bhyudaye vAgnaya upA-hvayadhvamiti 17 frAtaM manya iti dadhigharmahomam 18 gharmavadbhakSaH 19 rasaprAfanyA pafupuroDAfasya 20 evA pAhIti prasthitayAjyA 21 prasthitahomAnaindrA n 22 gArhapatye dAkSiNahomAvudu tyaM citraM devA-nAmiti 23 hiraNyahasto yajamAno bahirvedi dakSiNA AyatIrA gAva iti pratyuttiSThati 24 hiraNyamAtreyAya dadAti , AgnIdhrAyopabarhaNam 25 agreNa gArhapatyaM jaghanena sado'ntarAgnIdhrIyaM ca sadafca cAtvAlaM codIcIrdakSiNA utsqjyamAnAH saM vaH sqjatviti dvAbhyAmanumantrayate 26

आ याहि सुषुमा हि त आ नो याहि सुतावत इति स्तोत्रियानुरूपौ १ अयमु त्वा विचर्षण इत्युक्थमुखम् । उद्घेदभि श्रुतामघमिति पर्यासः । उत्तमा परिधानीया २ त्रिष्प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह ३ अर्धर्चशस्य ऋगन्तं प्रणवेनोपसंतनोति स्वरादिमपनीय । पच्छःशस्येऽर्धर्चान्तं शस्त्रान्तं मकारान्तेनैव ४ शस्त्रोक्थं वाचीत्याह । उक्थं वाचीन्द्र ?ायेति माध्यंदिने । उक्थं वाचीन्द्र ?ाय देवेभ्य इति तृतीयसवने ५ उक्थ्य-संपदः परिधानीयोत्तरा याज्या ६ अच्छावाकभक्षादग्निः प्रातःसवने श्येनोऽसि यथा सोमः प्रातःसवन इति यथासवनमाज्यं जुहोति ७ संस्थितहोमान् ८ संस्थितेसंस्थिते सवने वाचयति मयि भर्गो मयि महो मयि यशो मयि सर्वमिति ९ प्रेषिता माध्यंदिनायौदुम्बरीम-भ्यपरया द्वारा निष्क्रम्याग्नीध्रीयात्सर्पन्ति । यजमानः पूर्वया १० पुरस्ताद्धोमान् ११ उक्तमभिषवादि १२ पवमानाय सदः प्रसर्पन्ति १३ आमन्त्रितः प्रसौति विष्टम्भोऽसि वृष्ट्यै त्वा वृष्टिं जिन्वेति १४ विहरणे धिष्ण्यवान्बहिश्चेद्धिष्ण्यमभ्येत्य परि त्वाग्न इति जपति १५ ब्रह्मा च १६ दीक्षितो बहिर्वेद्यभ्याश्रावणेऽस्तमयेऽभ्युदये वाग्नय उपा-ह्वयध्वमिति १७ श्रातं मन्य इति दधिघर्महोमम् १८ घर्मवद्भक्षः १९ रसप्राशन्या पशुपुरोडाशस्य २० एवा पाहीति प्रस्थितयाज्या २१ प्रस्थितहोमानैन्द्र ?ान् २२ गार्हपत्ये दाक्षिणहोमावुदु त्यं चित्रं देवा-नामिति २३ हिरण्यहस्तो यजमानो बहिर्वेदि दक्षिणा आयतीरा गाव इति प्रत्युत्तिष्ठति २४ हिरण्यमात्रेयाय ददाति । आग्नीध्रायोपबर्हणम् २५ अग्रेण गार्हपत्यं जघनेन सदोऽन्तराग्नीध्रीयं च सदश्च चात्वालं चोदीचीर्दक्षिणा उत्सृज्यमानाः सं वः सृजत्विति द्वाभ्यामनुमन्त्रयते २६

आ याहि सुषुमा हि त आ नो याहि सुतावत इति स्तोत्रियानुरूपौ १ अयमु त्वा विचर्षण इत्युक्थमुखम् । उद्घेदभि श्रुतामघमिति पर्यासः । उत्तमा परिधानीया २ त्रिष्प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह ३ अर्धर्चशस्य ऋगन्तं प्रणवेनोपसंतनोति स्वरादिमपनीय । पच्छःशस्येऽर्धर्चान्तं शस्त्रान्तं मकारान्तेनैव ४ शस्त्रोक्थं वाचीत्याह । उक्थं वाचीन्द्रा येति माध्यंदिने । उक्थं वाचीन्द्रा य देवेभ्य इति तृतीयसवने ५ उक्थ्य-संपदः परिधानीयोत्तरा याज्या ६ अच्छावाकभक्षादग्निः प्रातःसवने श्येनोऽसि यथा सोमः प्रातःसवन इति यथासवनमाज्यं जुहोति ७ संस्थितहोमान् ८ संस्थितेसंस्थिते सवने वाचयति मयि भर्गो मयि महो मयि यशो मयि सर्वमिति ९ प्रेषिता माध्यंदिनायौदुम्बरीम-भ्यपरया द्वारा निष्क्रम्याग्नीध्रीयात्सर्पन्ति । यजमानः पूर्वया १० पुरस्ताद्धोमान् ११ उक्तमभिषवादि १२ पवमानाय सदः प्रसर्पन्ति १३ आमन्त्रितः प्रसौति विष्टम्भोऽसि वृष्ट्यै त्वा वृष्टिं जिन्वेति १४ विहरणे धिष्ण्यवान्बहिश्चेद्धिष्ण्यमभ्येत्य परि त्वाग्न इति जपति १५ ब्रह्मा च १६ दीक्षितो बहिर्वेद्यभ्याश्रावणेऽस्तमयेऽभ्युदये वाग्नय उपा-ह्वयध्वमिति १७ श्रातं मन्य इति दधिघर्महोमम् १८ घर्मवद्भक्षः १९ रसप्राशन्या पशुपुरोडाशस्य २० एवा पाहीति प्रस्थितयाज्या २१ प्रस्थितहोमानैन्द्रा न् २२ गार्हपत्ये दाक्षिणहोमावुदु त्यं चित्रं देवा-नामिति २३ हिरण्यहस्तो यजमानो बहिर्वेदि दक्षिणा आयतीरा गाव इति प्रत्युत्तिष्ठति २४ हिरण्यमात्रेयाय ददाति । आग्नीध्रायोपबर्हणम् २५ अग्रेण गार्हपत्यं जघनेन सदोऽन्तराग्नीध्रीयं च सदश्च चात्वालं चोदीचीर्दक्षिणा उत्सृज्यमानाः सं वः सृजत्विति द्वाभ्यामनुमन्त्रयते २६


250

ySy;' pUveR .UtÕt ”it .;g²l" ) ”heds;qeit k*²xk" 1 aNtt" p[ith]eR deym( 2 m¨TvtIyhomÉmN{ o m; m¨Tv;init 3 xS]y;-Jy;y; ho];id>y" p[s*it p[v;Syöe Tv;hÉjRNv ) anuv;És r;} yw Tv; r;i]' ÉjNv ) ¬²xgÉs vsu>ySTv; vsU²ïNv ) p[kƒtoŒÉs ¨{ e>ySTv; ¨{ ;²ïNveit 4 inãkƒvLySy m;heN{ m( 5 p[x;S];dI-n;mwN{ m( 6 t' vo dSmmOtIWh' tæv; y;Ém suvIyRÉmit Stoi]y;nu¨p* 7 ù it§" kroit punr;d;ym( ) p[qm;' xSTv; tSy; ¬ÿm' p;dm->ySy;vs;yoÿrSy; a/RceRn iÃtIy;' xSTv; tSy; ¬ÿm' p;d-m>ySyoÿre,;/RceRn tOtIy;' x'sit 8 Ev' b;hRt;n;' Stoi]y;nuå-p;,;' p[g[qnm( 9 m?ymo°wStry; v;c; x'StVy* 10 ¬du Tye m/umÿm; ”it s;mp[g;q" SvrvTy; 11 ”N{ " pUÉ.Rd;itrid-TyuKqmu%' pCzh( p[itvIttmy; 12 ¬du b[÷;y;' pvm;n-spR,;Ntm( 15 a;²xr' pUt.OTy;ÉsCym;nm;xI,R èjRÉmTynumN]yte 16 pvm;n;y p[s*it suiditrSy;idTye>ySTv;idTy;²ïNveit 17 avd;nhomm;¦eym( 18 EeN{ ;¦muKQye ) EeN{ ' Wo@²xin ) s;r-Svtmitr;]e 19 pek;d²xNy;m;¦ey' s*My' vwã,v' s;rSvt' p*ã,m( b;hRSpTy' vwdevmwN{ mwN{ ;¦' s;iv]' v;¨,m( 20 svnIyhom;-idN{ ’ som' ipbt' bOhSpt ”it p[iSqty;Jy;hom;nwN{ ' mw];v-¨,mwN{ ;b;hRSpTy' m;¨t' Tv;·^mwN{ ;vwã,vm;¦eym( 21 hiv/;Rne yq;cms' d²=,t" Sve>y ¬p;sne>yS]I'S]INpuro@;xs'vt;Rnetÿe p[tt;mheit inpO,²Nt 22 a] iptr ”it jipTvwt' .;gmet' s/Sq;"

yasyAM pUrve bhUtakqta iti bhAgaliH , ihedasAtheti kaufikaH 1 antataH pratihartre deyam 2 marutvatIyahomamindra ?o mA marutvAniti 3 fastrayA-jyAyA hotrAdibhyaH prasauti pravAsyahne tvAharjinva , anuvAsi rA tr?yai tvA rAtriM jinva , ufigasi vasubhyastvA vasUxjinva , praketo'si rudre bhyastvA rudra ?Axjinveti 4 niSkevalyasya mAhendra m 5 prafAstrAdI-nAmaindra m 6 taM vo dasmamqtISahaM tattvA yAmi suvIryamiti stotriyAnurupau 7 dve tisraH karoti punarAdAyam , prathamAM fastvA tasyA uttamaM pAdama-bhyasyAvasAyottarasyA ardharcena dvitIyAM fastvA tasyA uttamaM pAda-mabhyasyottareNArdharcena tqtIyAM faMsati 8 evaM bArhatAnAM stotriyAnurU-pANAM pragrathanam 9 madhyamoccaistarayA vAcA faMstavyau 10 udu tye madhumattamA iti sAmapragAthaH svaravatyA 11 indra ?H pUrbhidAtiradi-tyukthamukhaM pacchah prativItatamayA 12 udu brahmANyairata fravasyeti paryAsaH 13 evendindra miti paridadhAti , parayA yajati 14 acchA-vAkabhakSAdAdityagrahahomaM yaddevA devaheDanamiti dvAbhyAM pavamAna-sarpaNAntam 15 AfiraM pUtabhqtyAsicyamAnamAfIrNa Urjamityanumantrayate 16 pavamAnAya prasauti suditirasyAdityebhyastvAdityAxjinveti 17 avadAnahomamAgneyam 18 aindra ?Agnamukthye , aindraM SoDafini , sAra-svatamatirAtre 19 pafvekAdafinyAmAgneyaM saumyaM vaiSNavaM sArasvataM pauSNam bArhaspatyaM vaifvadevamaindra maindra ?AgnaM sAvitraM vAruNam 20 savanIyahomA-dindra fca somaM pibataM bqhaspata iti prasthitayAjyAhomAnaindraM maitrAva-ruNamaindra ?AbArhaspatyaM mArutaM tvASTramaindra ?AvaiSNavamAgneyam 21 havirdhAne yathAcamasaM dakSiNataH svebhya upAsanebhyastrIMstrInpuroDAfasaMvartAnetatte pratatAmaheti nipqNanti 22 atra pitara iti japitvaitaM bhAgametaM sadhasthAH

yasyAM pUrve bhUtakqta iti bhAgaliH , ihedasAtheti kaufikaH 1 antataH pratihartre deyam 2 marutvatIyahomamindro mA marutvAniti 3 fastrayA-jyAyA hotrAdibhyaH prasauti pravAsyahne tvAharjinva , anuvAsi rAtr! yai tvA rAtriM jinva , ufigasi vasubhyastvA vasUxjinva , praketo'si rudre bhyastvA rudrA xjinveti 4 niSkevalyasya mAhendra m 5 prafAstrAdI-nAmaindra m 6 taM vo dasmamqtISahaM tattvA yAmi suvIryamiti stotriyAnurupau 7 dve tisraH karoti punarAdAyam , prathamAM fastvA tasyA uttamaM pAdama-bhyasyAvasAyottarasyA ardharcena dvitIyAM fastvA tasyA uttamaM pAda-mabhyasyottareNArdharcena tqtIyAM faMsati 8 evaM bArhatAnAM stotriyAnurU-pANAM pragrathanam 9 madhyamoccaistarayA vAcA faMstavyau 10 udu tye madhumattamA iti sAmapragAthaH svaravatyA 11 indra H! pUrbhidAtiradi-tyukthamukhaM pacchah prativItatamayA 12 udu brahmANyairata fravasyeti paryAsaH 13 evendindra miti paridadhAti , parayA yajati 14 acchA-vAkabhakSAdAdityagrahahomaM yaddevA devaheDanamiti dvAbhyAM pavamAna-sarpaNAntam 15 AfiraM pUtabhqtyAsicyamAnamAfIrNa Urjamityanumantrayate 16 pavamAnAya prasauti suditirasyAdityebhyastvAdityAxjinveti 17 avadAnahomamAgneyam 18 aindrA gnamukthye , aindraM SoDafini , sAra-svatamatirAtre 19 pafvekAdafinyAmAgneyaM saumyaM vaiSNavaM sArasvataM pauSNam bArhaspatyaM vaifvadevamaindra maindrA gnaM sAvitraM vAruNam 20 savanIyahomA-dindra fca somaM pibataM bqhaspata iti prasthitayAjyAhomAnaindraM maitrAva-ruNamaindrA bArhaspatyaM mArutaM tvASTramaindrA vaiSNavamAgneyam 21 havirdhAne yathAcamasaM dakSiNataH svebhya upAsanebhyastrIMstrInpuroDAfasaMvartAnetatte pratatAmaheti nipqNanti 22 atra pitara iti japitvaitaM bhAgametaM sadhasthAH

यस्यां पूर्वे भूतकृत इति भागलिः । इहेदसाथेति कौशिकः १ अन्ततः प्रतिहर्त्रे देयम् २ मरुत्वतीयहोममिन्द्र ?ो मा मरुत्वानिति ३ शस्त्रया-ज्याया होत्रादिभ्यः प्रसौति प्रवास्यह्ने त्वाहर्जिन्व । अनुवासि रा त्र्?यै त्वा रात्रिं जिन्व । उशिगसि वसुभ्यस्त्वा वसूञ्जिन्व । प्रकेतोऽसि रुद्रे भ्यस्त्वा रुद्र ?ाञ्जिन्वेति ४ निष्केवल्यस्य माहेन्द्र म् ५ प्रशास्त्रादी-नामैन्द्र म् ६ तं वो दस्ममृतीषहं तत्त्वा यामि सुवीर्यमिति स्तोत्रियानुरुपौ ७ द्वे तिस्रः करोति पुनरादायम् । प्रथमां शस्त्वा तस्या उत्तमं पादम-भ्यस्यावसायोत्तरस्या अर्धर्चेन द्वितीयां शस्त्वा तस्या उत्तमं पाद-मभ्यस्योत्तरेणार्धर्चेन तृतीयां शंसति ८ एवं बार्हतानां स्तोत्रियानुरू-पाणां प्रग्रथनम् ९ मध्यमोच्चैस्तरया वाचा शंस्तव्यौ १० उदु त्ये मधुमत्तमा इति सामप्रगाथः स्वरवत्या ११ इन्द्र ?ः पूर्भिदातिरदि-त्युक्थमुखं पच्छह् प्रतिवीततमया १२ उदु ब्रह्माण्यैरत श्रवस्येति पर्यासः १३ एवेन्दिन्द्र मिति परिदधाति । परया यजति १४ अच्छा-वाकभक्षादादित्यग्रहहोमं यद्देवा देवहेडनमिति द्वाभ्यां पवमान-सर्पणान्तम् १५ आशिरं पूतभृत्यासिच्यमानमाशीर्ण ऊर्जमित्यनुमन्त्रयते १६ पवमानाय प्रसौति सुदितिरस्यादित्येभ्यस्त्वादित्याञ्जिन्वेति १७ अवदानहोममाग्नेयम् १८ ऐन्द्र ?ाग्नमुक्थ्ये । ऐन्द्रं षोडशिनि । सार-स्वतमतिरात्रे १९ पश्वेकादशिन्यामाग्नेयं सौम्यं वैष्णवं सारस्वतं पौष्णम् बार्हस्पत्यं वैश्वदेवमैन्द्र मैन्द्र ?ाग्नं सावित्रं वारुणम् २० सवनीयहोमा-दिन्द्र श्च सोमं पिबतं बृहस्पत इति प्रस्थितयाज्याहोमानैन्द्रं मैत्राव-रुणमैन्द्र ?ाबार्हस्पत्यं मारुतं त्वाष्ट्रमैन्द्र ?ावैष्णवमाग्नेयम् २१ हविर्धाने यथाचमसं दक्षिणतः स्वेभ्य उपासनेभ्यस्त्रींस्त्रीन्पुरोडाशसंवर्तानेतत्ते प्रततामहेति निपृणन्ति २२ अत्र पितर इति जपित्वैतं भागमेतं सधस्थाः

यस्यां पूर्वे भूतकृत इति भागलिः । इहेदसाथेति कौशिकः १ अन्ततः प्रतिहर्त्रे देयम् २ मरुत्वतीयहोममिन्द्रो मा मरुत्वानिति ३ शस्त्रया-ज्याया होत्रादिभ्यः प्रसौति प्रवास्यह्ने त्वाहर्जिन्व । अनुवासि रात्र्! यै त्वा रात्रिं जिन्व । उशिगसि वसुभ्यस्त्वा वसूञ्जिन्व । प्रकेतोऽसि रुद्रे भ्यस्त्वा रुद्रा ञ्जिन्वेति ४ निष्केवल्यस्य माहेन्द्र म् ५ प्रशास्त्रादी-नामैन्द्र म् ६ तं वो दस्ममृतीषहं तत्त्वा यामि सुवीर्यमिति स्तोत्रियानुरुपौ ७ द्वे तिस्रः करोति पुनरादायम् । प्रथमां शस्त्वा तस्या उत्तमं पादम-भ्यस्यावसायोत्तरस्या अर्धर्चेन द्वितीयां शस्त्वा तस्या उत्तमं पाद-मभ्यस्योत्तरेणार्धर्चेन तृतीयां शंसति ८ एवं बार्हतानां स्तोत्रियानुरू-पाणां प्रग्रथनम् ९ मध्यमोच्चैस्तरया वाचा शंस्तव्यौ १० उदु त्ये मधुमत्तमा इति सामप्रगाथः स्वरवत्या ११ इन्द्र ः! पूर्भिदातिरदि-त्युक्थमुखं पच्छह् प्रतिवीततमया १२ उदु ब्रह्माण्यैरत श्रवस्येति पर्यासः १३ एवेन्दिन्द्र मिति परिदधाति । परया यजति १४ अच्छा-वाकभक्षादादित्यग्रहहोमं यद्देवा देवहेडनमिति द्वाभ्यां पवमान-सर्पणान्तम् १५ आशिरं पूतभृत्यासिच्यमानमाशीर्ण ऊर्जमित्यनुमन्त्रयते १६ पवमानाय प्रसौति सुदितिरस्यादित्येभ्यस्त्वादित्याञ्जिन्वेति १७ अवदानहोममाग्नेयम् १८ ऐन्द्रा ग्नमुक्थ्ये । ऐन्द्रं षोडशिनि । सार-स्वतमतिरात्रे १९ पश्वेकादशिन्यामाग्नेयं सौम्यं वैष्णवं सारस्वतं पौष्णम् बार्हस्पत्यं वैश्वदेवमैन्द्र मैन्द्रा ग्नं सावित्रं वारुणम् २० सवनीयहोमा-दिन्द्र श्च सोमं पिबतं बृहस्पत इति प्रस्थितयाज्याहोमानैन्द्रं मैत्राव-रुणमैन्द्रा बार्हस्पत्यं मारुतं त्वाष्ट्रमैन्द्रा वैष्णवमाग्नेयम् २१ हविर्धाने यथाचमसं दक्षिणतः स्वेभ्य उपासनेभ्यस्त्रींस्त्रीन्पुरोडाशसंवर्तानेतत्ते प्रततामहेति निपृणन्ति २२ अत्र पितर इति जपित्वैतं भागमेतं सधस्थाः


257

yÃo dev;’Õm Éj×y; gu¨ mnso v; p[yutI devhe@nm( ) ar;v; yo no aÉ. duCzÚn;yte tiSm'Stdeno vsvo in /ÿneit Ð devhe@nSy sUÿ_;>y;' c 12 { o,klx;õ;n; hSt a;d;y .Sm;Nte invpNte 13 c;Tv;l;dpre,;?vYv;Üs;idt;nPsu somcms;Nvwã,Vyc;R in-ny²Nt 14 ¬.; kvI yuv;n; sTy;d; /mR,Spár ) sTySy /mR,; iv s:y;in sOj;mh ”it s:y;in ivsOjNte 15 s' s:y;nIit s'sOjNteŒhgR,e p[;guÿm;t( 16 a;¦I/[Iye dÉ/ .=y²Nt dÉ/£;V, ”it 17 pˆIs'y;je>y" x;l;mu%Iymupivxit 18 d²=,;s'c-re,;hvnIympre,;itv[Jy sÉm·yju>yR" s'iSqthom;ïuhoit 19 aPSvv.Oqe·ä;mPsu t ”it purSt;õom;Ns;ivk;Ns'iSqthom;-Nv;¨,' Tv' no a¦e s Tv' n ”it 20 ”@;Nt;nuy;j;Ntwkƒ 21 som-

yadvo devAfcakqma jihvayA guru manaso vA prayutI devaheDanam , arAvA yo no abhi ducchunAyate tasmiMstadeno vasavo ni dhattaneti . devaheDanasya sUktAbhyAM ca 12 dra ?oNakalafAddhAnA hasta AdAya bhasmAnte nivapante 13 cAtvAlAdapareNAdhvaryvAsAditAnapsu somacamasAnvaiSNavyarcA ni-nayanti 14 ubhA kavI yuvAnA satyAdA dharmaNaspari , satyasya dharmaNA vi sakhyAni sqjAmaha iti sakhyAni visqjante 15 saM sakhyAnIti saMsqjante'hargaNe prAguttamAt 16 AgnIdhrIye dadhi bhakSayanti dadhikrAvNa iti 17 patnIsaMyAjebhyaH fAlAmukhIyamupavifati 18 dakSiNAsaMca-reNAhavanIyamapareNAtivrajya samiSTayajurbhyaH saMsthitahomAxjuhoti 19 apsvavabhqtheSTyAmapsu ta iti purastAddhomAnsAvikAnsaMsthitahomA-nvAruNaM tvaM no agne sa tvaM na iti 20 iDAntAnuyAjAntaike 21 soma-

yadvo devAfcakqma jihvayA guru manaso vA prayutI devaheDanam , arAvA yo no abhi ducchunAyate tasmiMstadeno vasavo ni dhattaneti . devaheDanasya sUktAbhyAM ca 12 dro NakalafAddhAnA hasta AdAya bhasmAnte nivapante 13 cAtvAlAdapareNAdhvaryvAsAditAnapsu somacamasAnvaiSNavyarcA ni-nayanti 14 ubhA kavI yuvAnA satyAdA dharmaNaspari , satyasya dharmaNA vi sakhyAni sqjAmaha iti sakhyAni visqjante 15 saM sakhyAnIti saMsqjante'hargaNe prAguttamAt 16 AgnIdhrIye dadhi bhakSayanti dadhikrAvNa iti 17 patnIsaMyAjebhyaH fAlAmukhIyamupavifati 18 dakSiNAsaMca-reNAhavanIyamapareNAtivrajya samiSTayajurbhyaH saMsthitahomAxjuhoti 19 apsvavabhqtheSTyAmapsu ta iti purastAddhomAnsAvikAnsaMsthitahomA-nvAruNaM tvaM no agne sa tvaM na iti 20 iDAntAnuyAjAntaike 21 soma-

यद्वो देवाश्चकृम जिह्वया गुरु मनसो वा प्रयुती देवहेडनम् । अरावा यो नो अभि दुच्छुनायते तस्मिंस्तदेनो वसवो नि धत्तनेति ॥ देवहेडनस्य सूक्ताभ्यां च १२ द्र ?ोणकलशाद्धाना हस्त आदाय भस्मान्ते निवपन्ते १३ चात्वालादपरेणाध्वर्य्वासादितानप्सु सोमचमसान्वैष्णव्यर्चा नि-नयन्ति १४ उभा कवी युवाना सत्यादा धर्मणस्परि । सत्यस्य धर्मणा वि सख्यानि सृजामह इति सख्यानि विसृजन्ते १५ सं सख्यानीति संसृजन्तेऽहर्गणे प्रागुत्तमात् १६ आग्नीध्रीये दधि भक्षयन्ति दधिक्राव्ण इति १७ पत्नीसंयाजेभ्यः शालामुखीयमुपविशति १८ दक्षिणासंच-रेणाहवनीयमपरेणातिव्रज्य समिष्टयजुर्भ्यः संस्थितहोमाञ्जुहोति १९ अप्स्ववभृथेष्ट्यामप्सु त इति पुरस्ताद्धोमान्साविकान्संस्थितहोमा-न्वारुणं त्वं नो अग्ने स त्वं न इति २० इडान्तानुयाजान्तैके २१ सोम-

यद्वो देवाश्चकृम जिह्वया गुरु मनसो वा प्रयुती देवहेडनम् । अरावा यो नो अभि दुच्छुनायते तस्मिंस्तदेनो वसवो नि धत्तनेति ॥ देवहेडनस्य सूक्ताभ्यां च १२ द्रो णकलशाद्धाना हस्त आदाय भस्मान्ते निवपन्ते १३ चात्वालादपरेणाध्वर्य्वासादितानप्सु सोमचमसान्वैष्णव्यर्चा नि-नयन्ति १४ उभा कवी युवाना सत्यादा धर्मणस्परि । सत्यस्य धर्मणा वि सख्यानि सृजामह इति सख्यानि विसृजन्ते १५ सं सख्यानीति संसृजन्तेऽहर्गणे प्रागुत्तमात् १६ आग्नीध्रीये दधि भक्षयन्ति दधिक्राव्ण इति १७ पत्नीसंयाजेभ्यः शालामुखीयमुपविशति १८ दक्षिणासंच-रेणाहवनीयमपरेणातिव्रज्य समिष्टयजुर्भ्यः संस्थितहोमाञ्जुहोति १९ अप्स्ववभृथेष्ट्यामप्सु त इति पुरस्ताद्धोमान्साविकान्संस्थितहोमा-न्वारुणं त्वं नो अग्ने स त्वं न इति २० इडान्तानुयाजान्तैके २१ सोम-


272

Tvy; som KlO¢mSm;kmetdup no r;jNsuÕte ×ySv

tvayA soma kl\qptamasmAkametadupa no rAjansukqte hvayasva

tvayA soma k\ptamasmAkametadupa no rAjansukqte hvayasva

त्वया सोम क्लृप्तमस्माकमेतदुप नो राजन्सुकृते ह्वयस्व

त्वया सोम कॢप्तमस्माकमेतदुप नो राजन्सुकृते ह्वयस्व


295

aɦ·oms;»o ho]e Wo@²xSto]e,;Tyɦ·ome ) ¬KQye mw];v¨,;-id>y" p[s*it tNturÉs p[j;>ySTv; p[j;' ÉjNv ) revdSyo-W/I>ySTv*WWIÉjRNv ) pOtn;W;@És pxu>ySTv; pxU²ïNveit 1 EteW;' y;Jy;hom;inN{ ;v¨,; sutp* bOhSpitnR ¬.; ÉjGyquárit 2 vymu Tv;mpUVyR yo n ”dÉmd' pureit Stoi]y;nu¨p* 3 Stoi]ySy p[qm;' xSTv; tSy; ¬ÿm' p;d' iÃtIySy;" pUveR, s'/;y;vs;y iÃtIyen iÃtIy;' x'sit ) tSy; Evoÿmmuÿre, s'/;y;vs;yoÿmen tOtIy;m( 4 Ev' k;kÚ.;n;' Stoi]y;nuåp;,;' p[g[qnm( 5 ”t" pCz" x'sit 6 p[ m'ihÏ;y bOhte bOh{ y ”TyuKqmu%m( 7 ¬dg[uto n vyo r=m;,; ”it b;hRSpTy' s;'x'Éskm( 8 aCz; m ”N{ ' mty" SvivRd ”it py;Rs" 9 ”Tywk;ihk;n;m( 10 ¬ÿmy; párd/;it pry; yjit 11 Wo@²xin g[hmupitÏNte y a;b.Uv .uvn;in iv; ySm;dNy¥ pr' ikùcn;iSt ) p[j;pit" p[j;É." s'ivd;nS]IÉ, JyotI'iW d/te s Wo@xIit 12 ho]e p[s*TyÉ.ÉjdÉs yuÿ_g[;veN{ ;y TveN{ ' ÉjNveit 13 Wo@²xg[hSyeN{ juWSveit ) ”N{ Wo@²x¥oj" s'Sq' deveãvÉs ) aojSvNt' m;m;yuãmNt' mnuãyeWu Õ,uih ) tSy t ¬pôtSyopôto .=y;mIit .=y²Nt Ã* Ã* ) ]yXzNdog;" 14

agniSTomasAmno hotre SoDafistotreNAtyagniSTome , ukthye maitrAvaruNA-dibhyaH prasauti tanturasi prajAbhyastvA prajAM jinva , revadasyo-SadhIbhyastvauSaSIrjinva , pqtanASADasi pafubhyastvA pafUxjinveti 1 eteSAM yAjyAhomAnindra ?AvaruNA sutapau bqhaspatirna ubhA jigyathuriti 2 vayamu tvAmapUrvya yo na idamidaM pureti stotriyAnurupau 3 stotriyasya prathamAM fastvA tasyA uttamaM pAdaM dvitIyasyAH pUrveNa saMdhAyAvasAya dvitIyena dvitIyAM faMsati , tasyA evottamamuttareNa saMdhAyAvasAyottamena tqtIyAm 4 evaM kAkubhAnAM stotriyAnurUpANAM pragrathanam 5 itaH pacchaH faMsati 6 pra maMhiSThAya bqhate bqhadra ya ityukthamukham 7 udagruto na vayo rakSamANA iti bArhaspatyaM sAMfaMsikam 8 acchA ma indraM matayaH svarvida iti paryAsaH 9 ityaikAhikAnAm 10 uttamayA paridadhAti parayA yajati 11 SoDafini grahamupatiSThante ya AbabhUva bhuvanAni vifvA yasmAdanyanna paraM kiMcanAsti , prajApatiH prajAbhiH saMvidAnastrINi jyotIMSi dadhate sa SoDafIti 12 hotre prasautyabhijidasi yuktagrAvendra ?Aya tvendraM jinveti 13 SoDafigrahasyendra juSasveti , indra SoDafinnojaH saMsthaM deveSvasi , ojasvantaM mAmAyuSmantaM manuSyeSu kqNuhi , tasya ta upahUtasyopahUto bhakSayAmIti bhakSayanti dvau dvau , trayafchandogAH 14

agniSTomasAmno hotre SoDafistotreNAtyagniSTome , ukthye maitrAvaruNA-dibhyaH prasauti tanturasi prajAbhyastvA prajAM jinva , revadasyo-SadhIbhyastvauSaSIrjinva , pqtanASADasi pafubhyastvA pafUxjinveti 1 eteSAM yAjyAhomAnindrA varuNA sutapau bqhaspatirna ubhA jigyathuriti 2 vayamu tvAmapUrvya yo na idamidaM pureti stotriyAnurupau 3 stotriyasya prathamAM fastvA tasyA uttamaM pAdaM dvitIyasyAH pUrveNa saMdhAyAvasAya dvitIyena dvitIyAM faMsati , tasyA evottamamuttareNa saMdhAyAvasAyottamena tqtIyAm 4 evaM kAkubhAnAM stotriyAnurUpANAM pragrathanam 5 itaH pacchaH faMsati 6 pra maMhiSThAya bqhate bqhadra ya ityukthamukham 7 udagruto na vayo rakSamANA iti bArhaspatyaM sAMfaMsikam 8 acchA ma indraM matayaH svarvida iti paryAsaH 9 ityaikAhikAnAm 10 uttamayA paridadhAti parayA yajati 11 SoDafini grahamupatiSThante ya AbabhUva bhuvanAni vifvA yasmAdanyanna paraM kiMcanAsti , prajApatiH prajAbhiH saMvidAnastrINi jyotIMSi dadhate sa SoDafIti 12 hotre prasautyabhijidasi yuktagrAvendrA ya tvendraM jinveti 13 SoDafigrahasyendra juSasveti , indra SoDafinnojaH saMsthaM deveSvasi , ojasvantaM mAmAyuSmantaM manuSyeSu kqNuhi , tasya ta upahUtasyopahUto bhakSayAmIti bhakSayanti dvau dvau , trayafchandogAH 14

अग्निष्टोमसाम्नो होत्रे षोडशिस्तोत्रेणात्यग्निष्टोमे । उक्थ्ये मैत्रावरुणा-दिभ्यः प्रसौति तन्तुरसि प्रजाभ्यस्त्वा प्रजां जिन्व । रेवदस्यो-षधीभ्यस्त्वौषषीर्जिन्व । पृतनाषाडसि पशुभ्यस्त्वा पशूञ्जिन्वेति १ एतेषां याज्याहोमानिन्द्र ?ावरुणा सुतपौ बृहस्पतिर्न उभा जिग्यथुरिति २ वयमु त्वामपूर्व्य यो न इदमिदं पुरेति स्तोत्रियानुरुपौ ३ स्तोत्रियस्य प्रथमां शस्त्वा तस्या उत्तमं पादं द्वितीयस्याः पूर्वेण संधायावसाय द्वितीयेन द्वितीयां शंसति । तस्या एवोत्तममुत्तरेण संधायावसायोत्तमेन तृतीयाम् ४ एवं काकुभानां स्तोत्रियानुरूपाणां प्रग्रथनम् ५ इतः पच्छः शंसति ६ प्र मंहिष्ठाय बृहते बृहद्र य इत्युक्थमुखम् ७ उदग्रुतो न वयो रक्षमाणा इति बार्हस्पत्यं सांशंसिकम् ८ अच्छा म इन्द्रं मतयः स्वर्विद इति पर्यासः ९ इत्यैकाहिकानाम् १० उत्तमया परिदधाति परया यजति ११ षोडशिनि ग्रहमुपतिष्ठन्ते य आबभूव भुवनानि विश्वा यस्मादन्यन्न परं किंचनास्ति । प्रजापतिः प्रजाभिः संविदानस्त्रीणि ज्योतींषि दधते स षोडशीति १२ होत्रे प्रसौत्यभिजिदसि युक्तग्रावेन्द्र ?ाय त्वेन्द्रं जिन्वेति १३ षोडशिग्रहस्येन्द्र जुषस्वेति । इन्द्र षोडशिन्नोजः संस्थं देवेष्वसि । ओजस्वन्तं मामायुष्मन्तं मनुष्येषु कृणुहि । तस्य त उपहूतस्योपहूतो भक्षयामीति भक्षयन्ति द्वौ द्वौ । त्रयश्छन्दोगाः १४

अग्निष्टोमसाम्नो होत्रे षोडशिस्तोत्रेणात्यग्निष्टोमे । उक्थ्ये मैत्रावरुणा-दिभ्यः प्रसौति तन्तुरसि प्रजाभ्यस्त्वा प्रजां जिन्व । रेवदस्यो-षधीभ्यस्त्वौषषीर्जिन्व । पृतनाषाडसि पशुभ्यस्त्वा पशूञ्जिन्वेति १ एतेषां याज्याहोमानिन्द्रा वरुणा सुतपौ बृहस्पतिर्न उभा जिग्यथुरिति २ वयमु त्वामपूर्व्य यो न इदमिदं पुरेति स्तोत्रियानुरुपौ ३ स्तोत्रियस्य प्रथमां शस्त्वा तस्या उत्तमं पादं द्वितीयस्याः पूर्वेण संधायावसाय द्वितीयेन द्वितीयां शंसति । तस्या एवोत्तममुत्तरेण संधायावसायोत्तमेन तृतीयाम् ४ एवं काकुभानां स्तोत्रियानुरूपाणां प्रग्रथनम् ५ इतः पच्छः शंसति ६ प्र मंहिष्ठाय बृहते बृहद्र य इत्युक्थमुखम् ७ उदग्रुतो न वयो रक्षमाणा इति बार्हस्पत्यं सांशंसिकम् ८ अच्छा म इन्द्रं मतयः स्वर्विद इति पर्यासः ९ इत्यैकाहिकानाम् १० उत्तमया परिदधाति परया यजति ११ षोडशिनि ग्रहमुपतिष्ठन्ते य आबभूव भुवनानि विश्वा यस्मादन्यन्न परं किंचनास्ति । प्रजापतिः प्रजाभिः संविदानस्त्रीणि ज्योतींषि दधते स षोडशीति १२ होत्रे प्रसौत्यभिजिदसि युक्तग्रावेन्द्रा य त्वेन्द्रं जिन्वेति १३ षोडशिग्रहस्येन्द्र जुषस्वेति । इन्द्र षोडशिन्नोजः संस्थं देवेष्वसि । ओजस्वन्तं मामायुष्मन्तं मनुष्येषु कृणुहि । तस्य त उपहूतस्योपहूतो भक्षयामीति भक्षयन्ति द्वौ द्वौ । त्रयश्छन्दोगाः १४


301

/¨,oŒSyp;n;y Tv;p;n' ÉjNv ) s'spoRŒÉs c=uWe Tv; c=uÉjRNv ) vyo/; aÉs Åo];y Tv; Åo]' ÉjNveit 1 hom;nwN{ ;n( ) a;ɐn;d;ɐnm( 2 Stoi]y;nuåpyo" p[qm;in pd;in punr;d;-ym/RcRxSyvCzÖsit ) m?yme py;Rye m?ym;in ) ¬ÿm ¬ÿm;in 3 p[;t" svnvd;h;voKqs'pd;vSvr* 4 vymu Tv; tiddq;R v-yÉmN{ Tv;yv ”it Stoi]y;nuåp* 5 è?v| svR] ]IÉ, sUÿ_;in ) aNTy' pCz" py;Rs" 6 y ¬ëcIit pár/;nIy; ) aPsu /UtSyeit y;Jy; 7 m?yme i]vOdÉs i]vOte Tv; i]vOt' ÉjNv ) p[vOdÉs p[vOte Tv; p[vOt' ÉjNv ) SvvOdÉs SvvOte Tv; SvvOt' ÉjNv ) anuvOdSynuvOte Tv;nuvOt' ÉjNveit 8 aÉ. Tv; vOW.; suteŒÉ. p[ gopit' Égreit Stoi]y;nuåp* 9 bihRv;R yTSvpTy;yeit pár/;nIy; ) p[og[;' pIitÉmit y;Jy; 10 ¬ÿm a;rohoŒSy;roh;y Tv;roh' ÉjNv ) p[rohoŒÉs p[roh;y Tv; p[roh' ÉjNv ) s'rohoŒÉs s'roh;y Tv; s'roh' ÉjNv ) anurohoŒSynuroh;y Tv;nuroh' ÉjNveit 11 yogeyoge tvStr' yuï²Nt b[Ým¨WÉmit Stoi]y;nuåp* 12 ap;" pUveRW;-Émit pár/;nIy; ètI xcIv ”it y;Jy; 13 ho] a;ɐn;y p[s*it vsukoŒÉs vSyi·rÉs veWÅIrÉs ) vsuk;y Tv; vSy·äw Tv; veWÉÅyw Tv; ) vsukù ÉjNv vSyi·' ÉjNv veWÉÅy' ÉjNveit 14 Ev' ctu"s'Sqo Jyoit·omoŒTyɦ·omvjRm( 15 EW som;n;' p[Õit"

dharuNo'syapAnAya tvApAnaM jinva , saMsarpo'si cakSuSe tvA cakSurjinva , vayodhA asi frotrAya tvA frotraM jinveti 1 homAnaindra ?An , AfvinAdAfvinam 2 stotriyAnurUpayoH prathamAni padAni punarAdA-yamardharcafasyavacchaMsati , madhyame paryAye madhyamAni , uttama uttamAni 3 prAtaH savanavadAhAvokthasaMpadAvasvarau 4 vayamu tvA tadidarthA va-yamindra tvAyava iti stotriyAnurUpau 5 UrdhvaM sarvatra trINi sUktAni , antyaM pacchaH paryAsaH 6 ya udqcIti paridhAnIyA , apsu dhUtasyeti yAjyA 7 madhyame trivqdasi trivqte tvA trivqtaM jinva , pravqdasi pravqte tvA pravqtaM jinva , svavqdasi svavqte tvA svavqtaM jinva , anuvqdasyanuvqte tvAnuvqtaM jinveti 8 abhi tvA vqSabhA sute'bhi pra gopatiM gireti stotriyAnurUpau 9 barhirvA yatsvapatyAyeti paridhAnIyA , progrAM pItimiti yAjyA 10 uttama Aroho'syArohAya tvArohaM jinva , praroho'si prarohAya tvA prarohaM jinva , saMroho'si saMrohAya tvA saMrohaM jinva , anuroho'syanurohAya tvAnurohaM jinveti 11 yogeyoge tavastaraM yuxjanti bradhnamaruSamiti stotriyAnurUpau 12 apAH pUrveSA-miti paridhAnIyA UtI facIva iti yAjyA 13 hotra AfvinAya prasauti vasuko'si vasyaSTirasi veSafrIrasi , vasukAya tvA vasyaSTyai tvA veSafriyai tvA , vasukaM jinva vasyaSTiM jinva veSafriyaM jinveti 14 evaM catuHsaMstho jyotiSTomo'tyagniSTomavarjam 15 eSa somAnAM prakqtiH

dharuNo'syapAnAya tvApAnaM jinva , saMsarpo'si cakSuSe tvA cakSurjinva , vayodhA asi frotrAya tvA frotraM jinveti 1 homAnaindrA n , AfvinAdAfvinam 2 stotriyAnurUpayoH prathamAni padAni punarAdA-yamardharcafasyavacchaMsati , madhyame paryAye madhyamAni , uttama uttamAni 3 prAtaH savanavadAhAvokthasaMpadAvasvarau 4 vayamu tvA tadidarthA va-yamindra tvAyava iti stotriyAnurUpau 5 UrdhvaM sarvatra trINi sUktAni , antyaM pacchaH paryAsaH 6 ya udqcIti paridhAnIyA , apsu dhUtasyeti yAjyA 7 madhyame trivqdasi trivqte tvA trivqtaM jinva , pravqdasi pravqte tvA pravqtaM jinva , svavqdasi svavqte tvA svavqtaM jinva , anuvqdasyanuvqte tvAnuvqtaM jinveti 8 abhi tvA vqSabhA sute'bhi pra gopatiM gireti stotriyAnurUpau 9 barhirvA yatsvapatyAyeti paridhAnIyA , progrAM pItimiti yAjyA 10 uttama Aroho'syArohAya tvArohaM jinva , praroho'si prarohAya tvA prarohaM jinva , saMroho'si saMrohAya tvA saMrohaM jinva , anuroho'syanurohAya tvAnurohaM jinveti 11 yogeyoge tavastaraM yuxjanti bradhnamaruSamiti stotriyAnurUpau 12 apAH pUrveSA-miti paridhAnIyA UtI facIva iti yAjyA 13 hotra AfvinAya prasauti vasuko'si vasyaSTirasi veSafrIrasi , vasukAya tvA vasyaSTyai tvA veSafriyai tvA , vasukaM jinva vasyaSTiM jinva veSafriyaM jinveti 14 evaM catuHsaMstho jyotiSTomo'tyagniSTomavarjam 15 eSa somAnAM prakqtiH

धरुणोऽस्यपानाय त्वापानं जिन्व । संसर्पोऽसि चक्षुषे त्वा चक्षुर्जिन्व । वयोधा असि श्रोत्राय त्वा श्रोत्रं जिन्वेति १ होमानैन्द्र ?ान् । आश्विनादाश्विनम् २ स्तोत्रियानुरूपयोः प्रथमानि पदानि पुनरादा-यमर्धर्चशस्यवच्छंसति । मध्यमे पर्याये मध्यमानि । उत्तम उत्तमानि ३ प्रातः सवनवदाहावोक्थसंपदावस्वरौ ४ वयमु त्वा तदिदर्था व-यमिन्द्र त्वायव इति स्तोत्रियानुरूपौ ५ ऊर्ध्वं सर्वत्र त्रीणि सूक्तानि । अन्त्यं पच्छः पर्यासः ६ य उदृचीति परिधानीया । अप्सु धूतस्येति याज्या ७ मध्यमे त्रिवृदसि त्रिवृते त्वा त्रिवृतं जिन्व । प्रवृदसि प्रवृते त्वा प्रवृतं जिन्व । स्ववृदसि स्ववृते त्वा स्ववृतं जिन्व । अनुवृदस्यनुवृते त्वानुवृतं जिन्वेति ८ अभि त्वा वृषभा सुतेऽभि प्र गोपतिं गिरेति स्तोत्रियानुरूपौ ९ बर्हिर्वा यत्स्वपत्यायेति परिधानीया । प्रोग्रां पीतिमिति याज्या १० उत्तम आरोहोऽस्यारोहाय त्वारोहं जिन्व । प्ररोहोऽसि प्ररोहाय त्वा प्ररोहं जिन्व । संरोहोऽसि संरोहाय त्वा संरोहं जिन्व । अनुरोहोऽस्यनुरोहाय त्वानुरोहं जिन्वेति ११ योगेयोगे तवस्तरं युञ्जन्ति ब्रध्नमरुषमिति स्तोत्रियानुरूपौ १२ अपाः पूर्वेषा-मिति परिधानीया ऊती शचीव इति याज्या १३ होत्र आश्विनाय प्रसौति वसुकोऽसि वस्यष्टिरसि वेषश्रीरसि । वसुकाय त्वा वस्यष्ट्यै त्वा वेषश्रियै त्वा । वसुकं जिन्व वस्यष्टिं जिन्व वेषश्रियं जिन्वेति १४ एवं चतुःसंस्थो ज्योतिष्टोमोऽत्यग्निष्टोमवर्जम् १५ एष सोमानां प्रकृतिः

धरुणोऽस्यपानाय त्वापानं जिन्व । संसर्पोऽसि चक्षुषे त्वा चक्षुर्जिन्व । वयोधा असि श्रोत्राय त्वा श्रोत्रं जिन्वेति १ होमानैन्द्रा न् । आश्विनादाश्विनम् २ स्तोत्रियानुरूपयोः प्रथमानि पदानि पुनरादा-यमर्धर्चशस्यवच्छंसति । मध्यमे पर्याये मध्यमानि । उत्तम उत्तमानि ३ प्रातः सवनवदाहावोक्थसंपदावस्वरौ ४ वयमु त्वा तदिदर्था व-यमिन्द्र त्वायव इति स्तोत्रियानुरूपौ ५ ऊर्ध्वं सर्वत्र त्रीणि सूक्तानि । अन्त्यं पच्छः पर्यासः ६ य उदृचीति परिधानीया । अप्सु धूतस्येति याज्या ७ मध्यमे त्रिवृदसि त्रिवृते त्वा त्रिवृतं जिन्व । प्रवृदसि प्रवृते त्वा प्रवृतं जिन्व । स्ववृदसि स्ववृते त्वा स्ववृतं जिन्व । अनुवृदस्यनुवृते त्वानुवृतं जिन्वेति ८ अभि त्वा वृषभा सुतेऽभि प्र गोपतिं गिरेति स्तोत्रियानुरूपौ ९ बर्हिर्वा यत्स्वपत्यायेति परिधानीया । प्रोग्रां पीतिमिति याज्या १० उत्तम आरोहोऽस्यारोहाय त्वारोहं जिन्व । प्ररोहोऽसि प्ररोहाय त्वा प्ररोहं जिन्व । संरोहोऽसि संरोहाय त्वा संरोहं जिन्व । अनुरोहोऽस्यनुरोहाय त्वानुरोहं जिन्वेति ११ योगेयोगे तवस्तरं युञ्जन्ति ब्रध्नमरुषमिति स्तोत्रियानुरूपौ १२ अपाः पूर्वेषा-मिति परिधानीया ऊती शचीव इति याज्या १३ होत्र आश्विनाय प्रसौति वसुकोऽसि वस्यष्टिरसि वेषश्रीरसि । वसुकाय त्वा वस्यष्ट्यै त्वा वेषश्रियै त्वा । वसुकं जिन्व वस्यष्टिं जिन्व वेषश्रियं जिन्वेति १४ एवं चतुःसंस्थो ज्योतिष्टोमोऽत्यग्निष्टोमवर्जम् १५ एष सोमानां प्रकृतिः


307

v; 12 k¥Vyo atsIn;Émit s;mp[g;q" 13 ahInsUÿ_m;vpte 14 tOtIysvne y Ek ”iÃdyte y ”N{ somp;tm ”TyuKqStoi]y;nuåp* 15 è?v| Wo@²xno ho]e n;.urÉs s¢dx p[j;pitrÉs p[j;pit‚; p[j;pit' ÉjNveit 16 bOhSpitsv' pár-yDmekƒ 17 a¢oy;R¾M, g.Rk;r' x'sit 18 yuï²Nt b[Ým¨WÉmit Stoi]ym( ) aÉ.t a; y;hIit 19 É.iN/ iv; ap iÃW ”Tynuåpm( ) aÉ.t a; no y;hIit 20 v;jpeyvd;v;p" 21 m;?y'idne y-¶ä;v ”N{ te xt' yidN{ y;vtSTvÉmit Stoi]y;nuåp* ) aÉ.t"Stoi]y;nuåp* s;mp[g;q;t( 22 ”N{ i]/;tu xr,Émit s;mp[g;q" 23 suk¡itRvOW;kpI s;msUÿ_mhInsUÿ_m;vpte 24 tOtIysvne suåpՈumUtye xuiãmNtm' n èty ”it Stoi]y;nuåp* ) aÉ.t"Stoi]y;nuåp* 25 xeW' pOÏäWÏvTs;itr;]m( 26 ait-árÿ_oKqeWu ho];id>y" p[s*Ty;£moŒSy;£m;y Tv;£m' ÉjNv ) s'-£moŒÉs s'£m;y Tv; s'£m' ÉjNv ) ¬T£moŒSyuT£m;y TvoT£m' ÉjNv ) ¬T£;²NtrSyuT£;NTyw TvoT£;²Nt' ÉjNveit 27 tÉmN{ ' v;jy;mÉs mh;\ ”N{ o y aojseit Stoi]y;nu¨p* ) ¬ÿr* v; 28 a; nUnmɐn; yuv' t' v;' rqÉmit sUÿ_ƒ ) pUvRSy dxmI' Ã;dxImuÿr' c pCz" 29 m/umtIroW/Iárit pár/;nIy; ) ¬ÿr; y;Jy; 30

vA 12 kannavyo atasInAmiti sAmapragAthaH 13 ahInasUktamAvapate 14 tqtIyasavane ya eka idvidayate ya indra somapAtama ityukthastotriyAnurUpau 15 UrdhvaM SoDafino hotre nAbhurasi saptadafa prajApatirasi prajApatiSTvA prajApatiM jinveti 16 bqhaspatisavaM pari-yajxameke 17 aptoryAmNi garbhakAraM faMsati 18 yuxjanti bradhnamaruSamiti stotriyam , abhita A yAhIti 19 bhindhi vifvA apa dviSa ityanurUpam , abhita A no yAhIti 20 vAjapeyavadAvApaH 21 mAdhyaMdine ya-ddyAva indra te fataM yadindra yAvatastvamiti stotriyAnurUpau , abhitaHstotriyAnurUpau sAmapragAthAt 22 indra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthaH 23 sukIrtivqSAkapI sAmasUktamahInasUktamAvapate 24 tqtIyasavane surUpakqtnumUtaye fuSmintamaM na Utaya iti stotriyAnurUpau , abhitaHstotriyAnurUpau 25 feSaM pqSThyaSaSThavatsAtirAtram 26 ati-riktoktheSu hotrAdibhyaH prasautyAkramo'syAkramAya tvAkramaM jinva , saM-kramo'si saMkramAya tvA saMkramaM jinva , utkramo'syutkramAya tvotkramaM jinva , utkrAntirasyutkrAntyai tvotkrAntiM jinveti 27 tamindraM vAjayAmasi mahAMM indra ?o ya ojaseti stotriyAnurupau , uttarau vA 28 A nUnamafvinA yuvaM taM vAM rathamiti sUkte , pUrvasya dafamIM dvAdafImuttaraM ca pacchaH 29 madhumatIroSadhIriti paridhAnIyA , uttarA yAjyA 30

vA 12 kannavyo atasInAmiti sAmapragAthaH 13 ahInasUktamAvapate 14 tqtIyasavane ya eka idvidayate ya indra somapAtama ityukthastotriyAnurUpau 15 UrdhvaM SoDafino hotre nAbhurasi saptadafa prajApatirasi prajApatiSTvA prajApatiM jinveti 16 bqhaspatisavaM pari-yajxameke 17 aptoryAmNi garbhakAraM faMsati 18 yuxjanti bradhnamaruSamiti stotriyam , abhita A yAhIti 19 bhindhi vifvA apa dviSa ityanurUpam , abhita A no yAhIti 20 vAjapeyavadAvApaH 21 mAdhyaMdine ya-ddyAva indra te fataM yadindra yAvatastvamiti stotriyAnurUpau , abhitaHstotriyAnurUpau sAmapragAthAt 22 indra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthaH 23 sukIrtivqSAkapI sAmasUktamahInasUktamAvapate 24 tqtIyasavane surUpakqtnumUtaye fuSmintamaM na Utaya iti stotriyAnurUpau , abhitaHstotriyAnurUpau 25 feSaM pqSThyaSaSThavatsAtirAtram 26 ati-riktoktheSu hotrAdibhyaH prasautyAkramo'syAkramAya tvAkramaM jinva , saM-kramo'si saMkramAya tvA saMkramaM jinva , utkramo'syutkramAya tvotkramaM jinva , utkrAntirasyutkrAntyai tvotkrAntiM jinveti 27 tamindraM vAjayAmasi mahAMM indro ya ojaseti stotriyAnurupau , uttarau vA 28 A nUnamafvinA yuvaM taM vAM rathamiti sUkte , pUrvasya dafamIM dvAdafImuttaraM ca pacchaH 29 madhumatIroSadhIriti paridhAnIyA , uttarA yAjyA 30

वा १२ कन्नव्यो अतसीनामिति सामप्रगाथः १३ अहीनसूक्तमावपते १४ तृतीयसवने य एक इद्विदयते य इन्द्र सोमपातम इत्युक्थस्तोत्रियानुरूपौ १५ ऊर्ध्वं षोडशिनो होत्रे नाभुरसि सप्तदश प्रजापतिरसि प्रजापतिष्ट्वा प्रजापतिं जिन्वेति १६ बृहस्पतिसवं परि-यज्ञमेके १७ अप्तोर्याम्णि गर्भकारं शंसति १८ युञ्जन्ति ब्रध्नमरुषमिति स्तोत्रियम् । अभित आ याहीति १९ भिन्धि विश्वा अप द्विष इत्यनुरूपम् । अभित आ नो याहीति २० वाजपेयवदावापः २१ माध्यंदिने य-द्द्याव इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस्त्वमिति स्तोत्रियानुरूपौ । अभितःस्तोत्रियानुरूपौ सामप्रगाथात् २२ इन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथः २३ सुकीर्तिवृषाकपी सामसूक्तमहीनसूक्तमावपते २४ तृतीयसवने सुरूपकृत्नुमूतये शुष्मिन्तमं न ऊतय इति स्तोत्रियानुरूपौ । अभितःस्तोत्रियानुरूपौ २५ शेषं पृष्ठ्यषष्ठवत्सातिरात्रम् २६ अति-रिक्तोक्थेषु होत्रादिभ्यः प्रसौत्याक्रमोऽस्याक्रमाय त्वाक्रमं जिन्व । सं-क्रमोऽसि संक्रमाय त्वा संक्रमं जिन्व । उत्क्रमोऽस्युत्क्रमाय त्वोत्क्रमं जिन्व । उत्क्रान्तिरस्युत्क्रान्त्यै त्वोत्क्रान्तिं जिन्वेति २७ तमिन्द्रं वाजयामसि महाँ इन्द्र ?ो य ओजसेति स्तोत्रियानुरुपौ । उत्तरौ वा २८ आ नूनमश्विना युवं तं वां रथमिति सूक्ते । पूर्वस्य दशमीं द्वादशीमुत्तरं च पच्छः २९ मधुमतीरोषधीरिति परिधानीया । उत्तरा याज्या ३०

वा १२ कन्नव्यो अतसीनामिति सामप्रगाथः १३ अहीनसूक्तमावपते १४ तृतीयसवने य एक इद्विदयते य इन्द्र सोमपातम इत्युक्थस्तोत्रियानुरूपौ १५ ऊर्ध्वं षोडशिनो होत्रे नाभुरसि सप्तदश प्रजापतिरसि प्रजापतिष्ट्वा प्रजापतिं जिन्वेति १६ बृहस्पतिसवं परि-यज्ञमेके १७ अप्तोर्याम्णि गर्भकारं शंसति १८ युञ्जन्ति ब्रध्नमरुषमिति स्तोत्रियम् । अभित आ याहीति १९ भिन्धि विश्वा अप द्विष इत्यनुरूपम् । अभित आ नो याहीति २० वाजपेयवदावापः २१ माध्यंदिने य-द्द्याव इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस्त्वमिति स्तोत्रियानुरूपौ । अभितःस्तोत्रियानुरूपौ सामप्रगाथात् २२ इन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथः २३ सुकीर्तिवृषाकपी सामसूक्तमहीनसूक्तमावपते २४ तृतीयसवने सुरूपकृत्नुमूतये शुष्मिन्तमं न ऊतय इति स्तोत्रियानुरूपौ । अभितःस्तोत्रियानुरूपौ २५ शेषं पृष्ठ्यषष्ठवत्सातिरात्रम् २६ अति-रिक्तोक्थेषु होत्रादिभ्यः प्रसौत्याक्रमोऽस्याक्रमाय त्वाक्रमं जिन्व । सं-क्रमोऽसि संक्रमाय त्वा संक्रमं जिन्व । उत्क्रमोऽस्युत्क्रमाय त्वोत्क्रमं जिन्व । उत्क्रान्तिरस्युत्क्रान्त्यै त्वोत्क्रान्तिं जिन्वेति २७ तमिन्द्रं वाजयामसि महाँ इन्द्रो य ओजसेति स्तोत्रियानुरुपौ । उत्तरौ वा २८ आ नूनमश्विना युवं तं वां रथमिति सूक्ते । पूर्वस्य दशमीं द्वादशीमुत्तरं च पच्छः २९ मधुमतीरोषधीरिति परिधानीया । उत्तरा याज्या ३०


315

p*ãy;m( 3 tíu,;nuro/;Tp[;j;pTye px* sÉm?ym;nvtImnu sm;STv;¦ ”it jpit 4 y a;Tmd; ”Tyvd;n;n;m( 5 a·My;mu%;s'.r,Iy; 6 a·gOhItSyc;R StomÉmit 7 pár Tv;¦ ”it mO²Tp<@Ö pár²l:ym;nm( 8 purIãyoŒsITyÉ.mOXym;nm( 9 Tv;m¦ ”it puãkrp,Re in/Iym;nm( 10 a;po ih ϼit pl;x-p;<$en;É.iWCym;nm( 11 pOÉqvI' Tv; pOÉqVy;ÉmTyu%;' i£ym;,;m( ) pun"kr, ”it .g²l" 12 tOtIyy; pCym;n;m( 13 a;m;-v;Syene·e dI=,Iy;y;' vw;nr;idTyyo’ yd¦e y;in k;in Écid-Tyu:ye sÉm/ a;/Iym;n;" 14 s'²xt' m ”Tyu:ymu¥Iym;nm( 15 a; Tv;h;WRÉmTyu¥Itm( 16 ¬duÿmÉmit p;x;nuNmuCym;n;n( 17 s'vTsrmu:y' Éb.itR s´o v; 18 a; no .reit vnIv;hne v;cyit 19 g.oR aSyoW/In;ÉmTyu:y' .Sm;PSvoPym;nm( 20 sh rYy; invtRSveit Ã;>y;mu¢m;dIym;nm( 21 punSTveTyu:ye sÉm/ a;/I-ym;n;" 22 dI=;Nte iv ÉmmIãveit ve´É¦m( 23 apet vIteit g;hRpTymuduçm;nm( 24 ay' te yoinárit g;hRpTye·k; in/Iym;n;" 25 nmoŒStu te inA³t ”it ip} yupvItI nwA³tI" 26 yÿe devIit ²xKy;sNdI¨Kyp;x;¥wA³Ty;' p[;sne 27 anpe=m;,; ETy inve-xn" s'gmn ”TywN{ (y; g;hRpTymupitÏNte 28 p[;y,Iy;id 29 sIr; yuïNtIit sIr' yuJym;nm( 30 l;©l' pvIrvidit kWRm;,m( 31 Õte yon;ivTyoW/Ir;vpNtm( 32 b[÷ jD;nÉmit ¨Km' in-

pauSyAm 3 tadguNAnurodhAtprAjApatye pafau samidhyamAnavatImanu samAstvAgna iti japati 4 ya AtmadA ityavadAnAnAm 5 aSTamyAmukhAsaMbharaNIyA 6 aSTagqhItasyarcA stomamiti 7 pari tvAgna iti mqtpiNDaM parilikhyamAnam 8 purISyo'sItyabhimqfyamAnam 9 tvAmagna iti puSkaraparNe nidhIyamAnam 10 Apo hi STheti palAfa-pANTenAbhiSicyamAnam 11 pqthivIM tvA pqthivyAmityukhAM kriyamANAm , punaHkaraNa iti bhagaliH 12 tqtIyayA pacyamAnAm 13 AmA-vAsyeneSTe dIkSaNIyAyAM vaifvAnarAdityayofca yadagne yAni kAni cidi-tyukhye samidha AdhIyamAnAH 14 saMfitaM ma ityukhyamunnIyamAnam 15 A tvAhArSamityunnItam 16 uduttamamiti pAfAnunmucyamAnAn 17 saMvatsaramukhyaM bibharti sadyo vA 18 A no bhareti vanIvAhane vAcayati 19 garbho asyoSadhInAmityukhyaM bhasmApsvopyamAnam 20 saha rayyA nivartasveti dvAbhyAmuptamAdIyamAnam 21 punastvetyukhye samidha AdhI-yamAnAH 22 dIkSAnte vi mimISveti vedyagnim 23 apeta vIteti gArhapatyamuduhyamAnam 24 ayaM te yoniriti gArhapatyeSTakA nidhIyamAnAH 25 namo'stu te nirqta iti pi tr?yupavItI nairqtIH 26 yatte devIti fikyAsandIrukyapAfAnnairqtyAM prAsane 27 anapekSamANA etya nive-fanaH saMgamana ityaindr yA gArhapatyamupatiSThante 28 prAyaNIyAdi 29 sIrA yuxjantIti sIraM yujyamAnam 30 lAzgalaM pavIravaditi karSamANam 31 kqte yonAvityoSadhIrAvapantam 32 brahma jajxAnamiti rukmaM ni-

pauSyAm 3 tadguNAnurodhAtprAjApatye pafau samidhyamAnavatImanu samAstvAgna iti japati 4 ya AtmadA ityavadAnAnAm 5 aSTamyAmukhAsaMbharaNIyA 6 aSTagqhItasyarcA stomamiti 7 pari tvAgna iti mqtpiNDaM parilikhyamAnam 8 purISyo'sItyabhimqfyamAnam 9 tvAmagna iti puSkaraparNe nidhIyamAnam 10 Apo hi STheti palAfa-pANTenAbhiSicyamAnam 11 pqthivIM tvA pqthivyAmityukhAM kriyamANAm , punaHkaraNa iti bhagaliH 12 tqtIyayA pacyamAnAm 13 AmA-vAsyeneSTe dIkSaNIyAyAM vaifvAnarAdityayofca yadagne yAni kAni cidi-tyukhye samidha AdhIyamAnAH 14 saMfitaM ma ityukhyamunnIyamAnam 15 A tvAhArSamityunnItam 16 uduttamamiti pAfAnunmucyamAnAn 17 saMvatsaramukhyaM bibharti sadyo vA 18 A no bhareti vanIvAhane vAcayati 19 garbho asyoSadhInAmityukhyaM bhasmApsvopyamAnam 20 saha rayyA nivartasveti dvAbhyAmuptamAdIyamAnam 21 punastvetyukhye samidha AdhI-yamAnAH 22 dIkSAnte vi mimISveti vedyagnim 23 apeta vIteti gArhapatyamuduhyamAnam 24 ayaM te yoniriti gArhapatyeSTakA nidhIyamAnAH 25 namo'stu te nirqta iti pitr! yupavItI nairqtIH 26 yatte devIti fikyAsandIrukyapAfAnnairqtyAM prAsane 27 anapekSamANA etya nive-fanaH saMgamana ityaindr yA gArhapatyamupatiSThante 28 prAyaNIyAdi 29 sIrA yuxjantIti sIraM yujyamAnam 30 lAzgalaM pavIravaditi karSamANam 31 kqte yonAvityoSadhIrAvapantam 32 brahma jajxAnamiti rukmaM ni-

पौष्याम् ३ तद्गुणानुरोधात्प्राजापत्ये पशौ समिध्यमानवतीमनु समास्त्वाग्न इति जपति ४ य आत्मदा इत्यवदानानाम् ५ अष्टम्यामुखासंभरणीया ६ अष्टगृहीतस्यर्चा स्तोममिति ७ परि त्वाग्न इति मृत्पिण्डं परिलिख्यमानम् ८ पुरीष्योऽसीत्यभिमृश्यमानम् ९ त्वामग्न इति पुष्करपर्णे निधीयमानम् १० आपो हि ष्ठेति पलाश-पाण्टेनाभिषिच्यमानम् ११ पृथिवीं त्वा पृथिव्यामित्युखां क्रियमाणाम् । पुनःकरण इति भगलिः १२ तृतीयया पच्यमानाम् १३ आमा-वास्येनेष्टे दीक्षणीयायां वैश्वानरादित्ययोश्च यदग्ने यानि कानि चिदि-त्युख्ये समिध आधीयमानाः १४ संशितं म इत्युख्यमुन्नीयमानम् १५ आ त्वाहार्षमित्युन्नीतम् १६ उदुत्तममिति पाशानुन्मुच्यमानान् १७ संवत्सरमुख्यं बिभर्ति सद्यो वा १८ आ नो भरेति वनीवाहने वाचयति १९ गर्भो अस्योषधीनामित्युख्यं भस्माप्स्वोप्यमानम् २० सह रय्या निवर्तस्वेति द्वाभ्यामुप्तमादीयमानम् २१ पुनस्त्वेत्युख्ये समिध आधी-यमानाः २२ दीक्षान्ते वि मिमीष्वेति वेद्यग्निम् २३ अपेत वीतेति गार्हपत्यमुदुह्यमानम् २४ अयं ते योनिरिति गार्हपत्येष्टका निधीयमानाः २५ नमोऽस्तु ते निरृत इति पि त्र्?युपवीती नैरृतीः २६ यत्ते देवीति शिक्यासन्दीरुक्यपाशान्नैरृत्यां प्रासने २७ अनपेक्षमाणा एत्य निवे-शनः संगमन इत्यैन्द्र् या गार्हपत्यमुपतिष्ठन्ते २८ प्रायणीयादि २९ सीरा युञ्जन्तीति सीरं युज्यमानम् ३० लाङ्गलं पवीरवदिति कर्षमाणम् ३१ कृते योनावित्योषधीरावपन्तम् ३२ ब्रह्म जज्ञानमिति रुक्मं नि-

पौष्याम् ३ तद्गुणानुरोधात्प्राजापत्ये पशौ समिध्यमानवतीमनु समास्त्वाग्न इति जपति ४ य आत्मदा इत्यवदानानाम् ५ अष्टम्यामुखासंभरणीया ६ अष्टगृहीतस्यर्चा स्तोममिति ७ परि त्वाग्न इति मृत्पिण्डं परिलिख्यमानम् ८ पुरीष्योऽसीत्यभिमृश्यमानम् ९ त्वामग्न इति पुष्करपर्णे निधीयमानम् १० आपो हि ष्ठेति पलाश-पाण्टेनाभिषिच्यमानम् ११ पृथिवीं त्वा पृथिव्यामित्युखां क्रियमाणाम् । पुनःकरण इति भगलिः १२ तृतीयया पच्यमानाम् १३ आमा-वास्येनेष्टे दीक्षणीयायां वैश्वानरादित्ययोश्च यदग्ने यानि कानि चिदि-त्युख्ये समिध आधीयमानाः १४ संशितं म इत्युख्यमुन्नीयमानम् १५ आ त्वाहार्षमित्युन्नीतम् १६ उदुत्तममिति पाशानुन्मुच्यमानान् १७ संवत्सरमुख्यं बिभर्ति सद्यो वा १८ आ नो भरेति वनीवाहने वाचयति १९ गर्भो अस्योषधीनामित्युख्यं भस्माप्स्वोप्यमानम् २० सह रय्या निवर्तस्वेति द्वाभ्यामुप्तमादीयमानम् २१ पुनस्त्वेत्युख्ये समिध आधी-यमानाः २२ दीक्षान्ते वि मिमीष्वेति वेद्यग्निम् २३ अपेत वीतेति गार्हपत्यमुदुह्यमानम् २४ अयं ते योनिरिति गार्हपत्येष्टका निधीयमानाः २५ नमोऽस्तु ते निरृत इति पित्र्! युपवीती नैरृतीः २६ यत्ते देवीति शिक्यासन्दीरुक्यपाशान्नैरृत्यां प्रासने २७ अनपेक्षमाणा एत्य निवे-शनः संगमन इत्यैन्द्र् या गार्हपत्यमुपतिष्ठन्ते २८ प्रायणीयादि २९ सीरा युञ्जन्तीति सीरं युज्यमानम् ३० लाङ्गलं पवीरवदिति कर्षमाणम् ३१ कृते योनावित्योषधीरावपन्तम् ३२ ब्रह्म जज्ञानमिति रुक्मं नि-


320

m/u v;t; ”it kËmRm>yJym;nm( 1 ivã,o" km;R,ITyulU%lmusl' in/Iym;nm( 2 ajo hITyj²xr" 3 pUv;RÉðk¡¨psdoŒnu Éc-tIɒNv²Nt 4 v;]RhTy;y xvse iv n ”N{ mOgo n .Imo vw;nro n èty ”it Écit'Écit' purIW;Cz¥;m( 5 a¦e j;t;init Ã;>y;' pMy;' Éct;vspˆe·k; in/Iym;n;" 6 Ek;¥i]'xTStom.;gw" Stom.;Égk¡" 7 Tv;m¦e puãkr;d/Iit g;y]Irbo?yɦárit ]w·‘.I" s' sÉmidTy;nu·‘.Irɦ' hot;r' mNy ”TyitCz;NdsIg;RhRpTy ¬Kqm( 8 aymɦ" sTpityeRn; sh§Émit punɒt* 9 m; no dev; .v;xv*R mO@t' ySte spR ”it r*{ ;n( 10 aXmvmR m ”it párÉÅt" 11 hvnp[;sn;d;¦I/[o y; a;po idVy; ”it Écit' páriWit 12 ”d' v a;po ihmSy Tvop ´;mup vetsmp;ÉmdÉmit m<@†k;-vk;vetswdR²=,;idKp[itidx' ivÕãym;,;m( 13 yo ivcWRÉ,-árTy*pvsQye Wo@xgOhIt;/RSy ) s n" ipt; jinteTyuÿr;/RSy 14 ¬denmuÿr' nyeit sÉm/ a;/Iym;n;" 15 s'p[eiWtoŒp[itrq' jpit 16 £m?vmɦneit ctsOÉ.ɒitm;roh²Nt 17 t;' siv-tárit sÉm/ a;/Iym;n;" 18 cTv;ár ê©;>ycRteit jpit ) a¦e aCz¹it it§o ) ayRm,' bOhSpitÉmit ù 19 v;jSy nu p[s-v ”it v;jp[svIyhom;n( 20 s' m; ÉsiNTvTyÉ.iWCym;n' v;c-yit 21 ye .=yNt Et' s/Sq; ”it ù 22 yen; sh§Émit

madhu vAtA iti kUrmamabhyajyamAnam 1 viSNoH karmANItyulUkhalamusalaM nidhIyamAnam 2 ajo hItyajafiraH 3 pUrvAhNikIrupasado'nu ci-tIfcinvanti 4 vArtrahatyAya favase vi na indra mqgo na bhImo vaifvAnaro na Utaya iti citiMcitiM purISAcchannAm 5 agne jAtAniti dvAbhyAM paxcamyAM citAvasapatneSTakA nidhIyamAnAH 6 ekAnnatriMfatstomabhAgaiH stomabhAgikIH 7 tvAmagne puSkarAdadhIti gAyatrIrabodhyagniriti traiSTubhIH saM samidityAnuSTubhIragniM hotAraM manya ityaticchAndasIrgArhapatya uktham 8 ayamagniH satpatiryenA sahasramiti punafcitau 9 mA no devA bhavAfarvau mqDataM yaste sarpa iti raudra ?An 10 afmavarma ma iti parifritaH 11 havanaprAsanAdAgnIdhro yA Apo divyA iti citiM pariSixcati 12 idaM va Apo himasya tvopa dyAmupa vetasamapAmidamiti maNDUkA-vakAvetasairdakSiNAdikpratidifaM vikqSyamANAm 13 yo vifvacarSaNi-rityaupavasathye SoDafagqhItArdhasya , sa naH pitA janitetyuttarArdhasya 14 udenamuttaraM nayeti samidha AdhIyamAnAH 15 saMpreSito'pratirathaM japati 16 kramadhvamagnineti catasqbhifcitimArohanti 17 tAM savi-tariti samidha AdhIyamAnAH 18 catvAri fqzgAbhyarcateti japati , agne accheti tisro , aryamaNaM bqhaspatimiti dve 19 vAjasya nu prasa-va iti vAjaprasavIyahomAn 20 saM mA sixcantvityabhiSicyamAnaM vAca-yati 21 ye bhakSayanta etaM sadhasthA iti dve 22 yenA sahasramiti

madhu vAtA iti kUrmamabhyajyamAnam 1 viSNoH karmANItyulUkhalamusalaM nidhIyamAnam 2 ajo hItyajafiraH 3 pUrvAhNikIrupasado'nu ci-tIfcinvanti 4 vArtrahatyAya favase vi na indra mqgo na bhImo vaifvAnaro na Utaya iti citiMcitiM purISAcchannAm 5 agne jAtAniti dvAbhyAM paxcamyAM citAvasapatneSTakA nidhIyamAnAH 6 ekAnnatriMfatstomabhAgaiH stomabhAgikIH 7 tvAmagne puSkarAdadhIti gAyatrIrabodhyagniriti traiSTubhIH saM samidityAnuSTubhIragniM hotAraM manya ityaticchAndasIrgArhapatya uktham 8 ayamagniH satpatiryenA sahasramiti punafcitau 9 mA no devA bhavAfarvau mqDataM yaste sarpa iti raudrA n 10 afmavarma ma iti parifritaH 11 havanaprAsanAdAgnIdhro yA Apo divyA iti citiM pariSixcati 12 idaM va Apo himasya tvopa dyAmupa vetasamapAmidamiti maNDUkA-vakAvetasairdakSiNAdikpratidifaM vikqSyamANAm 13 yo vifvacarSaNi-rityaupavasathye SoDafagqhItArdhasya , sa naH pitA janitetyuttarArdhasya 14 udenamuttaraM nayeti samidha AdhIyamAnAH 15 saMpreSito'pratirathaM japati 16 kramadhvamagnineti catasqbhifcitimArohanti 17 tAM savi-tariti samidha AdhIyamAnAH 18 catvAri fqzgAbhyarcateti japati , agne accheti tisro , aryamaNaM bqhaspatimiti dve 19 vAjasya nu prasa-va iti vAjaprasavIyahomAn 20 saM mA sixcantvityabhiSicyamAnaM vAca-yati 21 ye bhakSayanta etaM sadhasthA iti dve 22 yenA sahasramiti

मधु वाता इति कूर्ममभ्यज्यमानम् १ विष्णोः कर्माणीत्युलूखलमुसलं निधीयमानम् २ अजो हीत्यजशिरः ३ पूर्वाह्णिकीरुपसदोऽनु चि-तीश्चिन्वन्ति ४ वार्त्रहत्याय शवसे वि न इन्द्र मृगो न भीमो वैश्वानरो न ऊतय इति चितिंचितिं पुरीषाच्छन्नाम् ५ अग्ने जातानिति द्वाभ्यां पञ्चम्यां चितावसपत्नेष्टका निधीयमानाः ६ एकान्नत्रिंशत्स्तोमभागैः स्तोमभागिकीः ७ त्वामग्ने पुष्करादधीति गायत्रीरबोध्यग्निरिति त्रैष्टुभीः सं समिदित्यानुष्टुभीरग्निं होतारं मन्य इत्यतिच्छान्दसीर्गार्हपत्य उक्थम् ८ अयमग्निः सत्पतिर्येना सहस्रमिति पुनश्चितौ ९ मा नो देवा भवाशर्वौ मृडतं यस्ते सर्प इति रौद्र ?ान् १० अश्मवर्म म इति परिश्रितः ११ हवनप्रासनादाग्नीध्रो या आपो दिव्या इति चितिं परिषिञ्चति १२ इदं व आपो हिमस्य त्वोप द्यामुप वेतसमपामिदमिति मण्डूका-वकावेतसैर्दक्षिणादिक्प्रतिदिशं विकृष्यमाणाम् १३ यो विश्वचर्षणि-रित्यौपवसथ्ये षोडशगृहीतार्धस्य । स नः पिता जनितेत्युत्तरार्धस्य १४ उदेनमुत्तरं नयेति समिध आधीयमानाः १५ संप्रेषितोऽप्रतिरथं जपति १६ क्रमध्वमग्निनेति चतसृभिश्चितिमारोहन्ति १७ तां सवि-तरिति समिध आधीयमानाः १८ चत्वारि शृङ्गाभ्यर्चतेति जपति । अग्ने अच्छेति तिस्रो । अर्यमणं बृहस्पतिमिति द्वे १९ वाजस्य नु प्रस-व इति वाजप्रसवीयहोमान् २० सं मा सिञ्चन्त्वित्यभिषिच्यमानं वाच-यति २१ ये भक्षयन्त एतं सधस्था इति द्वे २२ येना सहस्रमिति

मधु वाता इति कूर्ममभ्यज्यमानम् १ विष्णोः कर्माणीत्युलूखलमुसलं निधीयमानम् २ अजो हीत्यजशिरः ३ पूर्वाह्णिकीरुपसदोऽनु चि-तीश्चिन्वन्ति ४ वार्त्रहत्याय शवसे वि न इन्द्र मृगो न भीमो वैश्वानरो न ऊतय इति चितिंचितिं पुरीषाच्छन्नाम् ५ अग्ने जातानिति द्वाभ्यां पञ्चम्यां चितावसपत्नेष्टका निधीयमानाः ६ एकान्नत्रिंशत्स्तोमभागैः स्तोमभागिकीः ७ त्वामग्ने पुष्करादधीति गायत्रीरबोध्यग्निरिति त्रैष्टुभीः सं समिदित्यानुष्टुभीरग्निं होतारं मन्य इत्यतिच्छान्दसीर्गार्हपत्य उक्थम् ८ अयमग्निः सत्पतिर्येना सहस्रमिति पुनश्चितौ ९ मा नो देवा भवाशर्वौ मृडतं यस्ते सर्प इति रौद्रा न् १० अश्मवर्म म इति परिश्रितः ११ हवनप्रासनादाग्नीध्रो या आपो दिव्या इति चितिं परिषिञ्चति १२ इदं व आपो हिमस्य त्वोप द्यामुप वेतसमपामिदमिति मण्डूका-वकावेतसैर्दक्षिणादिक्प्रतिदिशं विकृष्यमाणाम् १३ यो विश्वचर्षणि-रित्यौपवसथ्ये षोडशगृहीतार्धस्य । स नः पिता जनितेत्युत्तरार्धस्य १४ उदेनमुत्तरं नयेति समिध आधीयमानाः १५ संप्रेषितोऽप्रतिरथं जपति १६ क्रमध्वमग्निनेति चतसृभिश्चितिमारोहन्ति १७ तां सवि-तरिति समिध आधीयमानाः १८ चत्वारि शृङ्गाभ्यर्चतेति जपति । अग्ने अच्छेति तिस्रो । अर्यमणं बृहस्पतिमिति द्वे १९ वाजस्य नु प्रस-व इति वाजप्रसवीयहोमान् २० सं मा सिञ्चन्त्वित्यभिषिच्यमानं वाच-यति २१ ये भक्षयन्त एतं सधस्था इति द्वे २२ येना सहस्रमिति


325

aɦÉcTsom;itpUt" somv;mI s*];m

agnicitsomAtipUtaH somavAmI sautrAmaNyAbhiSicyate 1 utkrAnta-freyasaH fraiSThyakAmasya 2 nAniSTasomaH 3 AdityeSTiH 4 aindra ?H pafuH 5 rasaprAfanyA yA babhrava ityoSadhIbhiH surAM saMdhIyamAnAm 6 vAyoH pUta iti somAtipUtasya pAvyamAnAm 7 somavAminaH prAzsoma iti vikqtena 8 adhvaryo adri bhiH sutaM somaM pavitra Asqja , punIhIndra ?Aya pAtava ityadhvaryuM pAvayantam 9 gqhIteSvAjyeSu kuvidazga yavamanta iti payograhAngqhNantam 10 vapAmArjanAdyuvaM surAmamafvineti catasqbhiH payaH-surAgrahANAM saurANAM na bhakSaNam 11 Afvinasyaike yamafvinA namuca-?erAsurAdadhi sarasvatyasunodindri yAya imaM taM fukraM madhumantaminduM somaM rAjAnamiha bhakSayAmIti 12 punantu mA girAvaragarATeSu yadgiriSviti fatAtqNAmAsicyamAnAm 13 udIratAmiti dve barhiSadaH pitara upahUtA naH pitaro'gniSvAttA iti paxca japati 14 AfvinasArsvataindra pafUnAM vanaspatiyAgAdabhiSicyamAnamoM bhUrbhuvaH svarjanadomiti vAcayati 15 sAmagAnAya preSitaH bqhadindra ?Aya gAyata maruto vqtrahantamam , yena jyotirajanayannqtAvqdho devaM devAya jAgqvItyaindr yAM bqhatyAM saMfAnAni gAyati 16 saM tvA hinvanti dhA3yitAyibhiH saM tvA qNanti saM tvA fiSanti saM tvA tatakSuriti pratipadaH 17 saMfravase vifravase satyafravase fravasa iti nidhanAni 18 saMjityai vijityai satyajityai jityA iti kSatriyasya , saMpuSTyai vipuSTyai satyapuSTyai puSTyA iti vaifyasya 19 sarve nidhanamupayanti 20 barhirhomAdavabhqthaH 21 yaddevA iti mAsarakumbhaM plAvyamAnam 22 drupadAdiveti vAsaH 23 maitrAvaruNyAmikSeSTiH 24 indra ?Aya vayodhase pafuH 25 AdityeSTiH 26 dUre citsantamiti praNavA-

agnicitsomAtipUtaH somavAmI sautrAmaNyAbhiSicyate 1 utkrAnta-freyasaH fraiSThyakAmasya 2 nAniSTasomaH 3 AdityeSTiH 4 aindra H! pafuH 5 rasaprAfanyA yA babhrava ityoSadhIbhiH surAM saMdhIyamAnAm 6 vAyoH pUta iti somAtipUtasya pAvyamAnAm 7 somavAminaH prAzsoma iti vikqtena 8 adhvaryo adri bhiH sutaM somaM pavitra Asqja , punIhIndrA ya pAtava ityadhvaryuM pAvayantam 9 gqhIteSvAjyeSu kuvidazga yavamanta iti payograhAngqhNantam 10 vapAmArjanAdyuvaM surAmamafvineti catasqbhiH payaH-surAgrahANAM saurANAM na bhakSaNam 11 Afvinasyaike yamafvinA namuca-re!surAdadhi sarasvatyasunodindri yAya imaM taM fukraM madhumantaminduM somaM rAjAnamiha bhakSayAmIti 12 punantu mA girAvaragarATeSu yadgiriSviti fatAtqNAmAsicyamAnAm 13 udIratAmiti dve barhiSadaH pitara upahUtA naH pitaro'gniSvAttA iti paxca japati 14 AfvinasArsvataindra pafUnAM vanaspatiyAgAdabhiSicyamAnamO bhUrbhuvaH svarjanadomiti vAcayati 15 sAmagAnAya preSitaH bqhadindrA ya gAyata maruto vqtrahantamam , yena jyotirajanayannqtAvqdho devaM devAya jAgqvItyaindr yAM bqhatyAM saMfAnAni gAyati 16 saM tvA hinvanti dhA3yitAyibhiH saM tvA qNanti saM tvA fiSanti saM tvA tatakSuriti pratipadaH 17 saMfravase vifravase satyafravase fravasa iti nidhanAni 18 saMjityai vijityai satyajityai jityA iti kSatriyasya , saMpuSTyai vipuSTyai satyapuSTyai puSTyA iti vaifyasya 19 sarve nidhanamupayanti 20 barhirhomAdavabhqthaH 21 yaddevA iti mAsarakumbhaM plAvyamAnam 22 drupadAdiveti vAsaH 23 maitrAvaruNyAmikSeSTiH 24 indrA ya vayodhase pafuH 25 AdityeSTiH 26 dUre citsantamiti praNavA-

अग्निचित्सोमातिपूतः सोमवामी सौत्रामण्याभिषिच्यते १ उत्क्रान्त-श्रेयसः श्रैष्ठ्यकामस्य २ नानिष्टसोमः ३ आदित्येष्टिः ४ ऐन्द्र ?ः पशुः ५ रसप्राशन्या या बभ्रव इत्योषधीभिः सुरां संधीयमानाम् ६ वायोः पूत इति सोमातिपूतस्य पाव्यमानाम् ७ सोमवामिनः प्राङ्सोम इति विकृतेन ८ अध्वर्यो अद्रि भिः सुतं सोमं पवित्र आसृज । पुनीहीन्द्र ?ाय पातव इत्यध्वर्युं पावयन्तम् ९ गृहीतेष्वाज्येषु कुविदङ्ग यवमन्त इति पयोग्रहान्गृह्णन्तम् १० वपामार्जनाद्युवं सुराममश्विनेति चतसृभिः पयः-सुराग्रहाणां सौराणां न भक्षणम् ११ आश्विनस्यैके यमश्विना नमुच-?ेरासुरादधि सरस्वत्यसुनोदिन्द्रि याय इमं तं शुक्रं मधुमन्तमिन्दुं सोमं राजानमिह भक्षयामीति १२ पुनन्तु मा गिरावरगराटेषु यद्गिरिष्विति शतातृणामासिच्यमानाम् १३ उदीरतामिति द्वे बर्हिषदः पितर उपहूता नः पितरोऽग्निष्वात्ता इति पञ्च जपति १४ आश्विनसार्स्वतैन्द्र पशूनां वनस्पतियागादभिषिच्यमानमों भूर्भुवः स्वर्जनदोमिति वाचयति १५ सामगानाय प्रेषितः बृहदिन्द्र ?ाय गायत मरुतो वृत्रहन्तमम् । येन ज्योतिरजनयन्नृतावृधो देवं देवाय जागृवीत्यैन्द्र् यां बृहत्यां संशानानि गायति १६ सं त्वा हिन्वन्ति धा३यितायिभिः सं त्वा ऋणन्ति सं त्वा शिषन्ति सं त्वा ततक्षुरिति प्रतिपदः १७ संश्रवसे विश्रवसे सत्यश्रवसे श्रवस इति निधनानि १८ संजित्यै विजित्यै सत्यजित्यै जित्या इति क्षत्रियस्य । संपुष्ट्यै विपुष्ट्यै सत्यपुष्ट्यै पुष्ट्या इति वैश्यस्य १९ सर्वे निधनमुपयन्ति २० बर्हिर्होमादवभृथः २१ यद्देवा इति मासरकुम्भं प्लाव्यमानम् २२ द्रुपदादिवेति वासः २३ मैत्रावरुण्यामिक्षेष्टिः २४ इन्द्र ?ाय वयोधसे पशुः २५ आदित्येष्टिः २६ दूरे चित्सन्तमिति प्रणवा-

अग्निचित्सोमातिपूतः सोमवामी सौत्रामण्याभिषिच्यते १ उत्क्रान्त-श्रेयसः श्रैष्ठ्यकामस्य २ नानिष्टसोमः ३ आदित्येष्टिः ४ ऐन्द्र ः! पशुः ५ रसप्राशन्या या बभ्रव इत्योषधीभिः सुरां संधीयमानाम् ६ वायोः पूत इति सोमातिपूतस्य पाव्यमानाम् ७ सोमवामिनः प्राङ्सोम इति विकृतेन ८ अध्वर्यो अद्रि भिः सुतं सोमं पवित्र आसृज । पुनीहीन्द्रा य पातव इत्यध्वर्युं पावयन्तम् ९ गृहीतेष्वाज्येषु कुविदङ्ग यवमन्त इति पयोग्रहान्गृह्णन्तम् १० वपामार्जनाद्युवं सुराममश्विनेति चतसृभिः पयः-सुराग्रहाणां सौराणां न भक्षणम् ११ आश्विनस्यैके यमश्विना नमुच-रे!सुरादधि सरस्वत्यसुनोदिन्द्रि याय इमं तं शुक्रं मधुमन्तमिन्दुं सोमं राजानमिह भक्षयामीति १२ पुनन्तु मा गिरावरगराटेषु यद्गिरिष्विति शतातृणामासिच्यमानाम् १३ उदीरतामिति द्वे बर्हिषदः पितर उपहूता नः पितरोऽग्निष्वात्ता इति पञ्च जपति १४ आश्विनसार्स्वतैन्द्र पशूनां वनस्पतियागादभिषिच्यमानमॐ भूर्भुवः स्वर्जनदोमिति वाचयति १५ सामगानाय प्रेषितः बृहदिन्द्रा य गायत मरुतो वृत्रहन्तमम् । येन ज्योतिरजनयन्नृतावृधो देवं देवाय जागृवीत्यैन्द्र् यां बृहत्यां संशानानि गायति १६ सं त्वा हिन्वन्ति धा३यितायिभिः सं त्वा ऋणन्ति सं त्वा शिषन्ति सं त्वा ततक्षुरिति प्रतिपदः १७ संश्रवसे विश्रवसे सत्यश्रवसे श्रवस इति निधनानि १८ संजित्यै विजित्यै सत्यजित्यै जित्या इति क्षत्रियस्य । संपुष्ट्यै विपुष्ट्यै सत्यपुष्ट्यै पुष्ट्या इति वैश्यस्य १९ सर्वे निधनमुपयन्ति २० बर्हिर्होमादवभृथः २१ यद्देवा इति मासरकुम्भं प्लाव्यमानम् २२ द्रुपदादिवेति वासः २३ मैत्रावरुण्यामिक्षेष्टिः २४ इन्द्रा य वयोधसे पशुः २५ आदित्येष्टिः २६ दूरे चित्सन्तमिति प्रणवा-


332

m;?y;" purSt;dek;dXy;' s¢dx;vr;" sT]mupyNto b[;÷,oÿ_ƒn dI=ern( 1 ”·p[qmyD;" ) gOhpitv;R 2 tSy;¦* smoPy;¦ITp[;-j;pTyen yjNte 3 aö;' iv/;Ny;mek;·k;y;mpUp' ctu"xr;v' pKTv; p[;treten k=mupoWedy' no n.sSpitárit mN]oÿ_devt;>y;' s'k-Lpyn( 4 yid dhit pu

mAdhyAH purastAdekAdafyAM saptadafAvarAH sattramupayanto brAhmaNoktena dIkSeran 1 iSTaprathamayajxAH , gqhapatirvA 2 tasyAgnau samopyAgnItprA-jApatyena yajante 3 ahnAM vidhAnyAmekASTakAyAmapUpaM catuHfarAvaM paktvA prAtaretena kakSamupoSedayaM no nabhasaspatiriti mantroktadevatAbhyAM saMka-lpayan 4 yadi dahati puNyasamaM bhavatyatha na dahati pApasamam 5 atha gavAmayanam 6 prAyaNIyacaturviMfamabhiplavAfcatvAraH pqSThya iti prathamo mAsaH 7 evaM catvAraH prAyaNIyacaturviMfavarjam 8 trayo'bhiplavAH pqSThyo'bhijitsvarasAmAna iti SaSThaH 9 atirikta AtmA viSuvAn 10 Avqtta uttaraH pakSaH 11 svarasAmAno vifvajitpqSThyo'bhiplavAfcatvAra iti saptamaH 12 evaM catvAraH svarasAmavifvajidvarjam 13 abhiplavau gavAyuSI dafarAtra Urdhvastomo mahAvratamudayanIya iti dvAdafaH 14 tade-tacchloko'bhivadati dvAvatirAtrau SaTfatamagniSTomA dve viMfatifate ukthyAnAm , dvAdafa SoDafinaH SaSTiH SadahA vaiSuvataM ceti 15 ca-turviMfa indra midgAthino bqhadityAjyastotriyaH , indra ?A yAhi citrabhAno iti vA 16 AbhiplavikAMstqtIyAdInstotriyAnAvapate 17 abhi pra vaH surAdhasaM pra su frutaM surAdhasamiti pqSThastotriyAnurUpau bArhatau pragAthau , mA cidanyadvi faMsata yacciddhi tvA janA ima iti vA 18 asmA idu pra tavase turAyetyahInasUktamAvapate 19 abhijiti viSuvati vifvajiti mahAvrate ca ya eka idvidayate ya indra somapAtama ityukthastotriyAnurUpau 20 abhiplava A yAhi suSumA hi ta iti SaDAjyastotriyA ArambhaNIyAparyAsavarjam 21 vAtrehatyAya favase fuSmintamaM na Utaya A tU na indra madra ?gupa naH sutamAgahi yadindra ?AhaM yathA tvamapAmUrmirmadanniveti tqcAnAvapate 22 taM vo dasmamqtISahamiti pqSThastotriyAnurUpau 23 abhi pra vaH surAdhasamiti yugmeSu 24 indra ?H pUrbhidAtiraddAsamarkairya eka iddhavyafcarSaNInAM yastigmafqzgo vqSabho na bhIma iti saMpAtAnAmekaikamaharaharAvapate , pqSThye chandomeSu dafame ca 25 madhyameSvevA hyasi vIrayurityukthastotriyAnurUpAH 26 pqSThyaSaSThe vanoti hi sunvankSayaM parINaso vifveSu hi tvA savaneSu tuxjata iti pArucchepIrupadadhati dvayoH savanayoH purastAtprasthitayAjyAnAm , yajxaiH

mAdhyAH purastAdekAdafyAM saptadafAvarAH sattramupayanto brAhmaNoktena dIkSeran 1 iSTaprathamayajxAH , gqhapatirvA 2 tasyAgnau samopyAgnItprA-jApatyena yajante 3 ahnAM vidhAnyAmekASTakAyAmapUpaM catuHfarAvaM paktvA prAtaretena kakSamupoSedayaM no nabhasaspatiriti mantroktadevatAbhyAM saMka-lpayan 4 yadi dahati puNyasamaM bhavatyatha na dahati pApasamam 5 atha gavAmayanam 6 prAyaNIyacaturviMfamabhiplavAfcatvAraH pqSThya iti prathamo mAsaH 7 evaM catvAraH prAyaNIyacaturviMfavarjam 8 trayo'bhiplavAH pqSThyo'bhijitsvarasAmAna iti SaSThaH 9 atirikta AtmA viSuvAn 10 Avqtta uttaraH pakSaH 11 svarasAmAno vifvajitpqSThyo'bhiplavAfcatvAra iti saptamaH 12 evaM catvAraH svarasAmavifvajidvarjam 13 abhiplavau gavAyuSI dafarAtra Urdhvastomo mahAvratamudayanIya iti dvAdafaH 14 tade-tacchloko'bhivadati dvAvatirAtrau SaTfatamagniSTomA dve viMfatifate ukthyAnAm , dvAdafa SoDafinaH SaSTiH SadahA vaiSuvataM ceti 15 ca-turviMfa indra midgAthino bqhadityAjyastotriyaH , indrA yAhi citrabhAno iti vA 16 AbhiplavikAMstqtIyAdInstotriyAnAvapate 17 abhi pra vaH surAdhasaM pra su frutaM surAdhasamiti pqSThastotriyAnurUpau bArhatau pragAthau , mA cidanyadvi faMsata yacciddhi tvA janA ima iti vA 18 asmA idu pra tavase turAyetyahInasUktamAvapate 19 abhijiti viSuvati vifvajiti mahAvrate ca ya eka idvidayate ya indra somapAtama ityukthastotriyAnurUpau 20 abhiplava A yAhi suSumA hi ta iti SaDAjyastotriyA ArambhaNIyAparyAsavarjam 21 vAtrehatyAya favase fuSmintamaM na Utaya A tU na indra madra ygupa naH sutamAgahi yadindrA haM yathA tvamapAmUrmirmadanniveti tqcAnAvapate 22 taM vo dasmamqtISahamiti pqSThastotriyAnurUpau 23 abhi pra vaH surAdhasamiti yugmeSu 24 indra H! pUrbhidAtiraddAsamarkairya eka iddhavyafcarSaNInAM yastigmafqzgo vqSabho na bhIma iti saMpAtAnAmekaikamaharaharAvapate , pqSThye chandomeSu dafame ca 25 madhyameSvevA hyasi vIrayurityukthastotriyAnurUpAH 26 pqSThyaSaSThe vanoti hi sunvankSayaM parINaso vifveSu hi tvA savaneSu tuxjata iti pArucchepIrupadadhati dvayoH savanayoH purastAtprasthitayAjyAnAm , yajxaiH

माध्याः पुरस्तादेकादश्यां सप्तदशावराः सत्त्रमुपयन्तो ब्राह्मणोक्तेन दीक्षेरन् १ इष्टप्रथमयज्ञाः । गृहपतिर्वा २ तस्याग्नौ समोप्याग्नीत्प्रा-जापत्येन यजन्ते ३ अह्नां विधान्यामेकाष्टकायामपूपं चतुःशरावं पक्त्वा प्रातरेतेन कक्षमुपोषेदयं नो नभसस्पतिरिति मन्त्रोक्तदेवताभ्यां संक-ल्पयन् ४ यदि दहति पुण्यसमं भवत्यथ न दहति पापसमम् ५ अथ गवामयनम् ६ प्रायणीयचतुर्विंशमभिप्लवाश्चत्वारः पृष्ठ्य इति प्रथमो मासः ७ एवं चत्वारः प्रायणीयचतुर्विंशवर्जम् ८ त्रयोऽभिप्लवाः पृष्ठ्योऽभिजित्स्वरसामान इति षष्ठः ९ अतिरिक्त आत्मा विषुवान् १० आवृत्त उत्तरः पक्षः ११ स्वरसामानो विश्वजित्पृष्ठ्योऽभिप्लवाश्चत्वार इति सप्तमः १२ एवं चत्वारः स्वरसामविश्वजिद्वर्जम् १३ अभिप्लवौ गवायुषी दशरात्र ऊर्ध्वस्तोमो महाव्रतमुदयनीय इति द्वादशः १४ तदे-तच्छ्लोकोऽभिवदति द्वावतिरात्रौ षट्शतमग्निष्टोमा द्वे विंशतिशते उक्थ्यानाम् । द्वादश षोडशिनः षष्टिः षदहा वैषुवतं चेति १५ च-तुर्विंश इन्द्र मिद्गाथिनो बृहदित्याज्यस्तोत्रियः । इन्द्र ?ा याहि चित्रभानो इति वा १६ आभिप्लविकांस्तृतीयादीन्स्तोत्रियानावपते १७ अभि प्र वः सुराधसं प्र सु श्रुतं सुराधसमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ बार्हतौ प्रगाथौ । मा चिदन्यद्वि शंसत यच्चिद्धि त्वा जना इम इति वा १८ अस्मा इदु प्र तवसे तुरायेत्यहीनसूक्तमावपते १९ अभिजिति विषुवति विश्वजिति महाव्रते च य एक इद्विदयते य इन्द्र सोमपातम इत्युक्थस्तोत्रियानुरूपौ २० अभिप्लव आ याहि सुषुमा हि त इति षडाज्यस्तोत्रिया आरम्भणीयापर्यासवर्जम् २१ वात्रेहत्याय शवसे शुष्मिन्तमं न ऊतय आ तू न इन्द्र मद्र ?गुप नः सुतमागहि यदिन्द्र ?ाहं यथा त्वमपामूर्मिर्मदन्निवेति तृचानावपते २२ तं वो दस्ममृतीषहमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ २३ अभि प्र वः सुराधसमिति युग्मेषु २४ इन्द्र ?ः पूर्भिदातिरद्दासमर्कैर्य एक इद्धव्यश्चर्षणीनां यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो न भीम इति संपातानामेकैकमहरहरावपते । पृष्ठ्ये छन्दोमेषु दशमे च २५ मध्यमेष्वेवा ह्यसि वीरयुरित्युक्थस्तोत्रियानुरूपाः २६ पृष्ठ्यषष्ठे वनोति हि सुन्वन्क्षयं परीणसो विश्वेषु हि त्वा सवनेषु तुञ्जत इति पारुच्छेपीरुपदधति द्वयोः सवनयोः पुरस्तात्प्रस्थितयाज्यानाम् । यज्ञैः

माध्याः पुरस्तादेकादश्यां सप्तदशावराः सत्त्रमुपयन्तो ब्राह्मणोक्तेन दीक्षेरन् १ इष्टप्रथमयज्ञाः । गृहपतिर्वा २ तस्याग्नौ समोप्याग्नीत्प्रा-जापत्येन यजन्ते ३ अह्नां विधान्यामेकाष्टकायामपूपं चतुःशरावं पक्त्वा प्रातरेतेन कक्षमुपोषेदयं नो नभसस्पतिरिति मन्त्रोक्तदेवताभ्यां संक-ल्पयन् ४ यदि दहति पुण्यसमं भवत्यथ न दहति पापसमम् ५ अथ गवामयनम् ६ प्रायणीयचतुर्विंशमभिप्लवाश्चत्वारः पृष्ठ्य इति प्रथमो मासः ७ एवं चत्वारः प्रायणीयचतुर्विंशवर्जम् ८ त्रयोऽभिप्लवाः पृष्ठ्योऽभिजित्स्वरसामान इति षष्ठः ९ अतिरिक्त आत्मा विषुवान् १० आवृत्त उत्तरः पक्षः ११ स्वरसामानो विश्वजित्पृष्ठ्योऽभिप्लवाश्चत्वार इति सप्तमः १२ एवं चत्वारः स्वरसामविश्वजिद्वर्जम् १३ अभिप्लवौ गवायुषी दशरात्र ऊर्ध्वस्तोमो महाव्रतमुदयनीय इति द्वादशः १४ तदे-तच्छ्लोकोऽभिवदति द्वावतिरात्रौ षट्शतमग्निष्टोमा द्वे विंशतिशते उक्थ्यानाम् । द्वादश षोडशिनः षष्टिः षदहा वैषुवतं चेति १५ च-तुर्विंश इन्द्र मिद्गाथिनो बृहदित्याज्यस्तोत्रियः । इन्द्रा याहि चित्रभानो इति वा १६ आभिप्लविकांस्तृतीयादीन्स्तोत्रियानावपते १७ अभि प्र वः सुराधसं प्र सु श्रुतं सुराधसमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ बार्हतौ प्रगाथौ । मा चिदन्यद्वि शंसत यच्चिद्धि त्वा जना इम इति वा १८ अस्मा इदु प्र तवसे तुरायेत्यहीनसूक्तमावपते १९ अभिजिति विषुवति विश्वजिति महाव्रते च य एक इद्विदयते य इन्द्र सोमपातम इत्युक्थस्तोत्रियानुरूपौ २० अभिप्लव आ याहि सुषुमा हि त इति षडाज्यस्तोत्रिया आरम्भणीयापर्यासवर्जम् २१ वात्रेहत्याय शवसे शुष्मिन्तमं न ऊतय आ तू न इन्द्र मद्र य्गुप नः सुतमागहि यदिन्द्रा हं यथा त्वमपामूर्मिर्मदन्निवेति तृचानावपते २२ तं वो दस्ममृतीषहमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ २३ अभि प्र वः सुराधसमिति युग्मेषु २४ इन्द्र ः! पूर्भिदातिरद्दासमर्कैर्य एक इद्धव्यश्चर्षणीनां यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो न भीम इति संपातानामेकैकमहरहरावपते । पृष्ठ्ये छन्दोमेषु दशमे च २५ मध्यमेष्वेवा ह्यसि वीरयुरित्युक्थस्तोत्रियानुरूपाः २६ पृष्ठ्यषष्ठे वनोति हि सुन्वन्क्षयं परीणसो विश्वेषु हि त्वा सवनेषु तुञ्जत इति पारुच्छेपीरुपदधति द्वयोः सवनयोः पुरस्तात्प्रस्थितयाज्यानाम् । यज्ञैः


337

W@heŒÉ.Plvvd;JyStoi]y;" ) p[qmyor;v;p" pOÏStoi]y;nuåp* c 1 tOtIye v;jeWu s;sih.Rveit pcR" 2 ctuqeR pu¨·‘tSy /;mÉ.-árit nv 3 pme yihN{ ;h' yq; TvÉmit pdx 4 WϼŒÉ. p[ gopit' ÉgreTyekÉv'xit" 5 tOtIy;dIn;' vy' ` Tv; sut;vNt ”it pOÏStoi]y;nuåp;" 6 ctuqeR tu>yeidm; svn; xUr iveit W$( pur-St;Ts'p;t;" ) it§oŒ/RcRx" 7 pme y²°²õ sTy somp; ”it p;Ûù s¢cRm( ) Ã*Ã;vvs;y pm' s'tnoit ) ]y' v;vs;y Ãym( 8 Wϼ iv Tv; tt§e Émqun; avSyv ”it s¢ ) pd;n;mek“k-mvs;y Ãy' s'tnoit ) Ãymvs;y Ãym( 9 vne n v; yo Ny/;Éy c;kÉ¥Ty·c| c 10 m?ymeãvÉ.PlvvduKqStoi]y;nuåp;" 11 WÏ ”m; nu kù .uvn; sIW/;m hTv;y dev; asur;Nyd;yÉ¥it Ãwpd* pCz" 12 apeN{ p[;co m`v¥Ém];init suk¡itRm( ) ctuqIRm/RcRx" 13 iv ih sotorsO=teit vOW;kip' pd;vg[;hmnv;nm( ) iÃtIye-ãvvSyit ) tOtIyeWu iÃtIy;NTySvryoStd;´o’ NyUÄinnd;RNÕTv; Ãy' s'tnoit 14 NyUÄp[itgreWu p[qmctuq;R·mÃ;dxeWu Pluit" ) inndeRãv;´tOtIyyo" ) m?ym' Svárt" 15 indxRnm( 16 iv ih sotorsO=t neN{ ' devmm'mt ) y]o3 ao ao ao3 ao ao ao ao3 ao ao ao ao3 mdÎW;kpo3 ao ao3 ayR" pu·eWu mTs%; ivSm;idN{ ¬ÿ_rom( ) pr; hIN{ eit 17 p[itgr ao3 ao ao ao3 ao ao ao ao3 ao ao ao ao3 ) inndRSy mdeq mdwvo3 ao ao3q;mo dwveit 18 ”d' jn; ¬p Åuteit kÚNt;pm/RcRx" ) ctudRx pd;vg[;hm( 19 Et; a; a; PlvNt ”Tywtxp[l;p' pd;vg[;hm( ) t;s;muÿmen pden p[,*it 20 ivtt* ikr,* Ã;ivit p[vâLhk;" 21 ”heTq p[;gp;gudg/r;Égit p[itr;/;n( ) n s'tnoit 22 .uÉg-TyÉ.gt ”Ty;ÉjD;seNy;iSt§" 23 p[vâLhk;idWu pdx p[itgr;" 24 duNduÉ.m;hnn;>y;' jártroq;mo dwv ) koxÉble ) rjin g[Nqed;Rnm( ) ¬p;nih p;dm( ) ¬ÿm;ïinm;ïNy;m( ) ¬ÿ;m;ïnI NvTmRNy;t( ) al;bUin ) pOW;tk;in ) aTqpl;xm( ) ippo-²lk;v$" ) cms" ) ivp[u$( ) ; ) p,Rxd" ) goxfo jártárit pUv;Rsu pUveRWu 25 vIme dev; a£ùsteTytIv;dm( 26 pˆI y¶ÈXyte járthoRt; iv·Imen jártárit p[itgr* 27 a;idTy; h jártárit devnIqmwtxp[l;pvt( 28 ao' h jártStq; h jártárit p[itgr* VyTy;sm( 29 TvÉmN{ xmR ár,eit .UteCzd" 30 ydSy; a'ü.e´; ”Ty;hnSy; vOW;kipvt( 31 p[itgr ék;r" ) inndRSy ikmyÉmdm;ho3 ao ao3q;mo dwveit 32 dÉ/£;V,o ak;ár-WÉmTy/RcRx" ) sut;so m/umÿm; ”it p;vm;nI" ) av { Pso a'xumtImitÏidit pCz" 33 aSyoÿmy; párd/;it inTyy; v; 34 EeN{ ;j;gtmuTsOjNTyekƒ ) EeN{ ;b;hRSpTy' tOcmNTymwN{ ;j;gt'

SaDahe'bhiplavavadAjyastotriyAH , prathamayorAvApaH pqSThastotriyAnurUpau ca 1 tqtIye vAjeSu sAsahirbhaveti paxcarcaH 2 caturthe puruSTutasya dhAmabhi-riti nava 3 paxcame yahindra ?AhaM yathA tvamiti paxcadafa 4 SaSThe'bhi pra gopatiM giretyekaviMfatiH 5 tqtIyAdInAM vayaM gha tvA sutAvanta iti pqSThastotriyAnurUpAH 6 caturthe tubhyedimA savanA fUra vifveti SaT pura-stAtsaMpAtAH , tisro'rdharcafaH 7 paxcame yacciddhi satya somapA iti pAzktaM saptarcam , dvaudvAvavasAya paxcamaM saMtanoti , trayaM vAvasAya dvayam 8 SaSThe vi tvA tatasre mithunA avasyava iti sapta , padAnAmekaika-mavasAya dvayaM saMtanoti , dvayamavasAya dvayam 9 vane na vA yo nyadhAyi cAkannityaSTarcaM ca 10 madhyameSvabhiplavavadukthastotriyAnurUpAH 11 SaSTha imA nu kaM bhuvanA sISadhAma hatvAya devA asurAnyadAyanniti dvaipadau pacchaH 12 apendra prAco maghavannamitrAniti sukIrtim , caturthImardharcafaH 13 vi hi sotorasqkSateti vqSAkapiM padAvagrAhamanavAnam , dvitIye-Svavasyati , tqtIyeSu dvitIyAntyasvarayostadAdyofca nyUzkhaninardAnkqtvA dvayaM saMtanoti 14 nyUzkhapratigareSu prathamacaturthASTamadvAdafeSu plutiH , ninardeSvAdyatqtIyayoH , madhyamaM svaritaH 15 nidarfanam 16 vi hi sotorasqkSata nendraM devamamaMmata , yatro3 o o o3 o o o o3 o o o o3 madadvqSAkapo3 o o3 aryaH puSTeSu matsakhA vifvasmAdindra uktarom , parA hIndre ti 17 pratigara o3 o o o3 o o o o3 o o o o3 , ninardasya madetha madaivo3 o o3thAmo daiveti 18 idaM janA upa fruteti kuntApamardharcafaH , caturdafa padAvagrAham 19 etA afvA A plavanta ityaitafapralApaM padAvagrAham , tAsAmuttamena padena praNauti 20 vitatau kiraNau dvAviti pravalhikAH 21 ihettha prAgapAgudagadharAgiti pratirAdhAn , na saMtanoti 22 bhugi-tyabhigata ityAjijxAsenyAstisraH 23 pravalhikAdiSu paxcadafa pratigarAH 24 dundubhimAhananAbhyAM jaritarothAmo daiva , kofabile , rajani grantherdAnam , upAnahi pAdam , uttamAxjanimAxjanyAm , uttAmAxjanI nvartmanyAt , alAbUni , pqSAtakAni , afvatthapalAfam , pipo-likAvaTaH , camasaH , vipruT , fvA , parNafadaH , gofapho jaritariti pUrvAsu pUrveSu 25 vIme devA akraMsatetyatIvAdam 26 patnI yaddqfyate jaritarhotA viSTImena jaritariti pratigarau 27 AdityA ha jaritariti devanIthamaitafapralApavat 28 oM ha jaritastathA ha jaritariti pratigarau vyatyAsam 29 tvamindra farma riNeti bhUtecchadaH 30 yadasyA aMhubhedyA ityAhanasyA vqSAkapivat 31 pratigara IkAraH , ninardasya kimayamidamAho3 o o3thAmo daiveti 32 dadhikrAvNo akAri-SamityardharcafaH , sutAso madhumattamA iti pAvamAnIH , ava dra pso aMfumatImatiSThaditi pacchaH 33 asyottamayA paridadhAti nityayA vA 34 aindra ?AjAgatamutsqjantyeke , aindra ?AbArhaspatyaM tqcamantyamaindra ?AjAgataM

SaDahe'bhiplavavadAjyastotriyAH , prathamayorAvApaH pqSThastotriyAnurUpau ca 1 tqtIye vAjeSu sAsahirbhaveti paxcarcaH 2 caturthe puruSTutasya dhAmabhi-riti nava 3 paxcame yahindrA haM yathA tvamiti paxcadafa 4 SaSThe'bhi pra gopatiM giretyekaviMfatiH 5 tqtIyAdInAM vayaM gha tvA sutAvanta iti pqSThastotriyAnurUpAH 6 caturthe tubhyedimA savanA fUra vifveti SaT pura-stAtsaMpAtAH , tisro'rdharcafaH 7 paxcame yacciddhi satya somapA iti pAzktaM saptarcam , dvaudvAvavasAya paxcamaM saMtanoti , trayaM vAvasAya dvayam 8 SaSThe vi tvA tatasre mithunA avasyava iti sapta , padAnAmekaika-mavasAya dvayaM saMtanoti , dvayamavasAya dvayam 9 vane na vA yo nyadhAyi cAkannityaSTarcaM ca 10 madhyameSvabhiplavavadukthastotriyAnurUpAH 11 SaSTha imA nu kaM bhuvanA sISadhAma hatvAya devA asurAnyadAyanniti dvaipadau pacchaH 12 apendra prAco maghavannamitrAniti sukIrtim , caturthImardharcafaH 13 vi hi sotorasqkSateti vqSAkapiM padAvagrAhamanavAnam , dvitIye-Svavasyati , tqtIyeSu dvitIyAntyasvarayostadAdyofca nyUzkhaninardAnkqtvA dvayaM saMtanoti 14 nyUzkhapratigareSu prathamacaturthASTamadvAdafeSu plutiH , ninardeSvAdyatqtIyayoH , madhyamaM svaritaH 15 nidarfanam 16 vi hi sotorasqkSata nendraM devamamaMmata , yatro3 o o o3 o o o o3 o o o o3 madadvqSAkapo3 o o3 aryaH puSTeSu matsakhA vifvasmAdindra uktarom , parA hIndre ti 17 pratigara o3 o o o3 o o o o3 o o o o3 , ninardasya madetha madaivo3 o o3thAmo daiveti 18 idaM janA upa fruteti kuntApamardharcafaH , caturdafa padAvagrAham 19 etA afvA A plavanta ityaitafapralApaM padAvagrAham , tAsAmuttamena padena praNauti 20 vitatau kiraNau dvAviti pravalhikAH 21 ihettha prAgapAgudagadharAgiti pratirAdhAn , na saMtanoti 22 bhugi-tyabhigata ityAjijxAsenyAstisraH 23 pravalhikAdiSu paxcadafa pratigarAH 24 dundubhimAhananAbhyAM jaritarothAmo daiva , kofabile , rajani grantherdAnam , upAnahi pAdam , uttamAxjanimAxjanyAm , uttAmAxjanI nvartmanyAt , alAbUni , pqSAtakAni , afvatthapalAfam , pipo-likAvaTaH , camasaH , vipruT , fvA , parNafadaH , gofapho jaritariti pUrvAsu pUrveSu 25 vIme devA akraMsatetyatIvAdam 26 patnI yaddqfyate jaritarhotA viSTImena jaritariti pratigarau 27 AdityA ha jaritariti devanIthamaitafapralApavat 28 O ha jaritastathA ha jaritariti pratigarau vyatyAsam 29 tvamindra farma riNeti bhUtecchadaH 30 yadasyA aMhubhedyA ityAhanasyA vqSAkapivat 31 pratigara IkAraH , ninardasya kimayamidamAho3 o o3thAmo daiveti 32 dadhikrAvNo akAri-SamityardharcafaH , sutAso madhumattamA iti pAvamAnIH , ava dra pso aMfumatImatiSThaditi pacchaH 33 asyottamayA paridadhAti nityayA vA 34 aindrA jAgatamutsqjantyeke , aindrA bArhaspatyaM tqcamantyamaindrA jAgataM

षडहेऽभिप्लववदाज्यस्तोत्रियाः । प्रथमयोरावापः पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ च १ तृतीये वाजेषु सासहिर्भवेति पञ्चर्चः २ चतुर्थे पुरुष्टुतस्य धामभि-रिति नव ३ पञ्चमे यहिन्द्र ?ाहं यथा त्वमिति पञ्चदश ४ षष्ठेऽभि प्र गोपतिं गिरेत्येकविंशतिः ५ तृतीयादीनां वयं घ त्वा सुतावन्त इति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपाः ६ चतुर्थे तुभ्येदिमा सवना शूर विश्वेति षट् पुर-स्तात्संपाताः । तिस्रोऽर्धर्चशः ७ पञ्चमे यच्चिद्धि सत्य सोमपा इति पाङ्क्तं सप्तर्चम् । द्वौद्वाववसाय पञ्चमं संतनोति । त्रयं वावसाय द्वयम् ८ षष्ठे वि त्वा ततस्रे मिथुना अवस्यव इति सप्त । पदानामेकैक-मवसाय द्वयं संतनोति । द्वयमवसाय द्वयम् ९ वने न वा यो न्यधायि चाकन्नित्यष्टर्चं च १० मध्यमेष्वभिप्लववदुक्थस्तोत्रियानुरूपाः ११ षष्ठ इमा नु कं भुवना सीषधाम हत्वाय देवा असुरान्यदायन्निति द्वैपदौ पच्छः १२ अपेन्द्र प्राचो मघवन्नमित्रानिति सुकीर्तिम् । चतुर्थीमर्धर्चशः १३ वि हि सोतोरसृक्षतेति वृषाकपिं पदावग्राहमनवानम् । द्वितीये-ष्ववस्यति । तृतीयेषु द्वितीयान्त्यस्वरयोस्तदाद्योश्च न्यूङ्खनिनर्दान्कृत्वा द्वयं संतनोति १४ न्यूङ्खप्रतिगरेषु प्रथमचतुर्थाष्टमद्वादशेषु प्लुतिः । निनर्देष्वाद्यतृतीययोः । मध्यमं स्वरितः १५ निदर्शनम् १६ वि हि सोतोरसृक्षत नेन्द्रं देवममंमत । यत्रो३ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ मदद्वृषाकपो३ ओ ओ३ अर्यः पुष्टेषु मत्सखा विश्वस्मादिन्द्र उक्तरोम् । परा हीन्द्रे ति १७ प्रतिगर ओ३ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ । निनर्दस्य मदेथ मदैवो३ ओ ओ३थामो दैवेति १८ इदं जना उप श्रुतेति कुन्तापमर्धर्चशः । चतुर्दश पदावग्राहम् १९ एता अश्वा आ प्लवन्त इत्यैतशप्रलापं पदावग्राहम् । तासामुत्तमेन पदेन प्रणौति २० विततौ किरणौ द्वाविति प्रवल्हिकाः २१ इहेत्थ प्रागपागुदगधरागिति प्रतिराधान् । न संतनोति २२ भुगि-त्यभिगत इत्याजिज्ञासेन्यास्तिस्रः २३ प्रवल्हिकादिषु पञ्चदश प्रतिगराः २४ दुन्दुभिमाहननाभ्यां जरितरोथामो दैव । कोशबिले । रजनि ग्रन्थेर्दानम् । उपानहि पादम् । उत्तमाञ्जनिमाञ्जन्याम् । उत्तामाञ्जनी न्वर्त्मन्यात् । अलाबूनि । पृषातकानि । अश्वत्थपलाशम् । पिपो-लिकावटः । चमसः । विप्रुट् । श्वा । पर्णशदः । गोशफो जरितरिति पूर्वासु पूर्वेषु २५ वीमे देवा अक्रंसतेत्यतीवादम् २६ पत्नी यद्दृश्यते जरितर्होता विष्टीमेन जरितरिति प्रतिगरौ २७ आदित्या ह जरितरिति देवनीथमैतशप्रलापवत् २८ ओं ह जरितस्तथा ह जरितरिति प्रतिगरौ व्यत्यासम् २९ त्वमिन्द्र शर्म रिणेति भूतेच्छदः ३० यदस्या अंहुभेद्या इत्याहनस्या वृषाकपिवत् ३१ प्रतिगर ईकारः । निनर्दस्य किमयमिदमाहो३ ओ ओ३थामो दैवेति ३२ दधिक्राव्णो अकारि-षमित्यर्धर्चशः । सुतासो मधुमत्तमा इति पावमानीः । अव द्र प्सो अंशुमतीमतिष्ठदिति पच्छः ३३ अस्योत्तमया परिदधाति नित्यया वा ३४ ऐन्द्र ?ाजागतमुत्सृजन्त्येके । ऐन्द्र ?ाबार्हस्पत्यं तृचमन्त्यमैन्द्र ?ाजागतं

षडहेऽभिप्लववदाज्यस्तोत्रियाः । प्रथमयोरावापः पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ च १ तृतीये वाजेषु सासहिर्भवेति पञ्चर्चः २ चतुर्थे पुरुष्टुतस्य धामभि-रिति नव ३ पञ्चमे यहिन्द्रा हं यथा त्वमिति पञ्चदश ४ षष्ठेऽभि प्र गोपतिं गिरेत्येकविंशतिः ५ तृतीयादीनां वयं घ त्वा सुतावन्त इति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपाः ६ चतुर्थे तुभ्येदिमा सवना शूर विश्वेति षट् पुर-स्तात्संपाताः । तिस्रोऽर्धर्चशः ७ पञ्चमे यच्चिद्धि सत्य सोमपा इति पाङ्क्तं सप्तर्चम् । द्वौद्वाववसाय पञ्चमं संतनोति । त्रयं वावसाय द्वयम् ८ षष्ठे वि त्वा ततस्रे मिथुना अवस्यव इति सप्त । पदानामेकैक-मवसाय द्वयं संतनोति । द्वयमवसाय द्वयम् ९ वने न वा यो न्यधायि चाकन्नित्यष्टर्चं च १० मध्यमेष्वभिप्लववदुक्थस्तोत्रियानुरूपाः ११ षष्ठ इमा नु कं भुवना सीषधाम हत्वाय देवा असुरान्यदायन्निति द्वैपदौ पच्छः १२ अपेन्द्र प्राचो मघवन्नमित्रानिति सुकीर्तिम् । चतुर्थीमर्धर्चशः १३ वि हि सोतोरसृक्षतेति वृषाकपिं पदावग्राहमनवानम् । द्वितीये-ष्ववस्यति । तृतीयेषु द्वितीयान्त्यस्वरयोस्तदाद्योश्च न्यूङ्खनिनर्दान्कृत्वा द्वयं संतनोति १४ न्यूङ्खप्रतिगरेषु प्रथमचतुर्थाष्टमद्वादशेषु प्लुतिः । निनर्देष्वाद्यतृतीययोः । मध्यमं स्वरितः १५ निदर्शनम् १६ वि हि सोतोरसृक्षत नेन्द्रं देवममंमत । यत्रो३ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ मदद्वृषाकपो३ ओ ओ३ अर्यः पुष्टेषु मत्सखा विश्वस्मादिन्द्र उक्तरोम् । परा हीन्द्रे ति १७ प्रतिगर ओ३ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ ओ ओ ओ ओ३ । निनर्दस्य मदेथ मदैवो३ ओ ओ३थामो दैवेति १८ इदं जना उप श्रुतेति कुन्तापमर्धर्चशः । चतुर्दश पदावग्राहम् १९ एता अश्वा आ प्लवन्त इत्यैतशप्रलापं पदावग्राहम् । तासामुत्तमेन पदेन प्रणौति २० विततौ किरणौ द्वाविति प्रवल्हिकाः २१ इहेत्थ प्रागपागुदगधरागिति प्रतिराधान् । न संतनोति २२ भुगि-त्यभिगत इत्याजिज्ञासेन्यास्तिस्रः २३ प्रवल्हिकादिषु पञ्चदश प्रतिगराः २४ दुन्दुभिमाहननाभ्यां जरितरोथामो दैव । कोशबिले । रजनि ग्रन्थेर्दानम् । उपानहि पादम् । उत्तमाञ्जनिमाञ्जन्याम् । उत्तामाञ्जनी न्वर्त्मन्यात् । अलाबूनि । पृषातकानि । अश्वत्थपलाशम् । पिपो-लिकावटः । चमसः । विप्रुट् । श्वा । पर्णशदः । गोशफो जरितरिति पूर्वासु पूर्वेषु २५ वीमे देवा अक्रंसतेत्यतीवादम् २६ पत्नी यद्दृश्यते जरितर्होता विष्टीमेन जरितरिति प्रतिगरौ २७ आदित्या ह जरितरिति देवनीथमैतशप्रलापवत् २८ ॐ ह जरितस्तथा ह जरितरिति प्रतिगरौ व्यत्यासम् २९ त्वमिन्द्र शर्म रिणेति भूतेच्छदः ३० यदस्या अंहुभेद्या इत्याहनस्या वृषाकपिवत् ३१ प्रतिगर ईकारः । निनर्दस्य किमयमिदमाहो३ ओ ओ३थामो दैवेति ३२ दधिक्राव्णो अकारि-षमित्यर्धर्चशः । सुतासो मधुमत्तमा इति पावमानीः । अव द्र प्सो अंशुमतीमतिष्ठदिति पच्छः ३३ अस्योत्तमया परिदधाति नित्यया वा ३४ ऐन्द्रा जागतमुत्सृजन्त्येके । ऐन्द्रा बार्हस्पत्यं तृचमन्त्यमैन्द्रा जागतं


342

nvr;]eŒÉ.ÉjiÃWuv;iNvÉj°tuÉv|xvduKqvjRm( ) a;É.Pliv-k;'Stu sv;Rn( 1 aÉ. Tv; vOW.; sut ¬«¼dÉ. Åut;m`' yuï²Nt b[Ým¨W' crNtÉmTy;JyStoi]y;" 2 Svrs;mSv; y;ih suWum; ih t ”N{ Émí;Éqno bOhidN{ e, s' ih ë=s ”it 3 xeWmÉ.PlvSy iÃtIy;id } yhvt( ) pcRSTv;v;p" 4 ivWuvit s*yRpOÏ ¬du Ty' j;tvedsÉmit W$( Stoi]y" 5 Éc]' dev;n;mudg;dnIkù tTsUyRSy devTv' tNmihTvÉmit pOÏStoi]y;nuåp* ) byo m;nsSto];y Õts'D;" s-doŒÉ.v[j²Nt 25 mns; svRm.[eWe 26 ho] a;rohoŒÉs m;nso mnse Tv; mno ÉjNveit p[s*it 27 a;y' g*árit c;numN]yte 28

navarAtre'bhijidviSuvAnvifvajiccaturviMfavadukthavarjam , Abhiplavi-kAMstu sarvAn 1 abhi tvA vqSabhA suta udghedabhi frutAmaghaM yuxjanti bradhnamaruSaM carantamityAjyastotriyAH 2 svarasAmasvA yAhi suSumA hi ta indra midgAthino bqhadindre Na saM hi dqkSasa iti 3 feSamabhiplavasya dvitIyAdi tr?yahavat , paxcarcastvAvApaH 4 viSuvati sauryapqSTha udu tyaM jAtavedasamiti SaT stotriyaH 5 citraM devAnAmudagAdanIkaM tatsUryasya devatvaM tanmahitvamiti pqSThastotriyAnurUpau , baNmahAMM asi sUrya frAyanta iva sUryamiti vA , indra kratuM na A bharendra jyeSTaM na A bhareti vA nityau vA 6 uttare pakSe'nurUpAttaM vo dasmamqtISahamabhi pra vaH surAdhasamiti naudhasafyaitayonI 7 kAmaM vaifvAnarasya pratimopari dyaufcittafcikitvA-nmahiSaH suparNa iti sUktafeSAvAvapate 8 vifvajiti vairAjapqSThe yaddyAva indra te fataM yadindra yAvatastvamiti pqSThastotriyAnurUpau 9 bArhatAvukte yonI , indra kratuM na A bhareti tqtIyAm 10 indra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthaH 11 sukIrtivqSAkapI yo jAta eva prathamo manasvAniti sAmasUktamahInasUktamAvapate 12 dafarAtra uktaH 13 pqSThyachandomeSvi-ndra ?A yAhi citrabhAno tamindraM vAjayAmasi mahAMM indra ?o ya ojase-tyAjyastotriyAH 14 surUpakqtnumUtaya iti dvAdafarcaH sa ghA no yoga A bhuvaditi dvAtriMfatam , vIlu cidArujatnubhiriti SaTtriMfatamAvapate 15 vayaM gha tvA sutAvanta ityAdi baNmahAMM asi sUryetyantAH pqSTha-stotriyAnurUpau 16 uttarayoraSTacarmA satyo yAtu maghavAMM qjISIti cAvapate 17 anyeSu mahAstotreSvaSTarceSu ya eka idvidayata SaDukthasto-triyAnurUpau 18 dvitIye'dhvaryavo'ruNaM dugdhamaMfuM yastastambha sahasA vi jmo antAnasteva su prataraM lAyamasyannityaikAhikAni 19 tqtIye'dhvarya-vo'ruNaM yo adri bhitprathamajA qtAvA yAtvindra ?H svapatirmadAyeti 20 yo adri bhidimAM dhiyaM saptafIrSNIM pitA na ityubhayorekaikaM madhyama-syAdAvantye vA 21 dafamaM pqSThyacaturthavadukthavarjam 22 uttvA manda-ntvityAjyastotriyaH 23 udu tye madhumattamA udinnvasya ricyata iti pqSThastotriyAnurUpau 24 patnIsaMyAjebhyo mAnasastotrAya kqtasaMjxAH sa-do'bhivrajanti 25 manasA sarvamabhreSe 26 hotra Aroho'si mAnaso manase tvA mano jinveti prasauti 27 AyaM gauriti cAnumantrayate 28

navarAtre'bhijidviSuvAnvifvajiccaturviMfavadukthavarjam , Abhiplavi-kAMstu sarvAn 1 abhi tvA vqSabhA suta udghedabhi frutAmaghaM yuxjanti bradhnamaruSaM carantamityAjyastotriyAH 2 svarasAmasvA yAhi suSumA hi ta indra midgAthino bqhadindre Na saM hi dqkSasa iti 3 feSamabhiplavasya dvitIyAdi tr! yahavat , paxcarcastvAvApaH 4 viSuvati sauryapqSTha udu tyaM jAtavedasamiti SaT stotriyaH 5 citraM devAnAmudagAdanIkaM tatsUryasya devatvaM tanmahitvamiti pqSThastotriyAnurUpau , baNmahAMM asi sUrya frAyanta iva sUryamiti vA , indra kratuM na A bharendra jyeSTaM na A bhareti vA nityau vA 6 uttare pakSe'nurUpAttaM vo dasmamqtISahamabhi pra vaH surAdhasamiti naudhasafyaitayonI 7 kAmaM vaifvAnarasya pratimopari dyaufcittafcikitvA-nmahiSaH suparNa iti sUktafeSAvAvapate 8 vifvajiti vairAjapqSThe yaddyAva indra te fataM yadindra yAvatastvamiti pqSThastotriyAnurUpau 9 bArhatAvukte yonI , indra kratuM na A bhareti tqtIyAm 10 indra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthaH 11 sukIrtivqSAkapI yo jAta eva prathamo manasvAniti sAmasUktamahInasUktamAvapate 12 dafarAtra uktaH 13 pqSThyachandomeSvi-ndrA yAhi citrabhAno tamindraM vAjayAmasi mahAMM indro ya ojase-tyAjyastotriyAH 14 surUpakqtnumUtaya iti dvAdafarcaH sa ghA no yoga A bhuvaditi dvAtriMfatam , vIlu cidArujatnubhiriti SaTtriMfatamAvapate 15 vayaM gha tvA sutAvanta ityAdi baNmahAMM asi sUryetyantAH pqSTha-stotriyAnurUpau 16 uttarayoraSTacarmA satyo yAtu maghavAMM qjISIti cAvapate 17 anyeSu mahAstotreSvaSTarceSu ya eka idvidayata SaDukthasto-triyAnurUpau 18 dvitIye'dhvaryavo'ruNaM dugdhamaMfuM yastastambha sahasA vi jmo antAnasteva su prataraM lAyamasyannityaikAhikAni 19 tqtIye'dhvarya-vo'ruNaM yo adri bhitprathamajA qtAvA yAtvindra H! svapatirmadAyeti 20 yo adri bhidimAM dhiyaM saptafIrSNIM pitA na ityubhayorekaikaM madhyama-syAdAvantye vA 21 dafamaM pqSThyacaturthavadukthavarjam 22 uttvA manda-ntvityAjyastotriyaH 23 udu tye madhumattamA udinnvasya ricyata iti pqSThastotriyAnurUpau 24 patnIsaMyAjebhyo mAnasastotrAya kqtasaMjxAH sa-do'bhivrajanti 25 manasA sarvamabhreSe 26 hotra Aroho'si mAnaso manase tvA mano jinveti prasauti 27 AyaM gauriti cAnumantrayate 28

नवरात्रेऽभिजिद्विषुवान्विश्वजिच्चतुर्विंशवदुक्थवर्जम् । आभिप्लवि-कांस्तु सर्वान् १ अभि त्वा वृषभा सुत उद्घेदभि श्रुतामघं युञ्जन्ति ब्रध्नमरुषं चरन्तमित्याज्यस्तोत्रियाः २ स्वरसामस्वा याहि सुषुमा हि त इन्द्र मिद्गाथिनो बृहदिन्द्रे ण सं हि दृक्षस इति ३ शेषमभिप्लवस्य द्वितीयादि त्र्?यहवत् । पञ्चर्चस्त्वावापः ४ विषुवति सौर्यपृष्ठ उदु त्यं जातवेदसमिति षट् स्तोत्रियः ५ चित्रं देवानामुदगादनीकं तत्सूर्यस्य देवत्वं तन्महित्वमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ । बण्महाँ असि सूर्य श्रायन्त इव सूर्यमिति वा । इन्द्र क्रतुं न आ भरेन्द्र ज्येष्टं न आ भरेति वा नित्यौ वा ६ उत्तरे पक्षेऽनुरूपात्तं वो दस्ममृतीषहमभि प्र वः सुराधसमिति नौधसश्यैतयोनी ७ कामं वैश्वानरस्य प्रतिमोपरि द्यौश्चित्तश्चिकित्वा-न्महिषः सुपर्ण इति सूक्तशेषावावपते ८ विश्वजिति वैराजपृष्ठे यद्द्याव इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस्त्वमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ ९ बार्हतावुक्ते योनी । इन्द्र क्रतुं न आ भरेति तृतीयाम् १० इन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथः ११ सुकीर्तिवृषाकपी यो जात एव प्रथमो मनस्वानिति सामसूक्तमहीनसूक्तमावपते १२ दशरात्र उक्तः १३ पृष्ठ्यछन्दोमेष्वि-न्द्र ?ा याहि चित्रभानो तमिन्द्रं वाजयामसि महाँ इन्द्र ?ो य ओजसे-त्याज्यस्तोत्रियाः १४ सुरूपकृत्नुमूतय इति द्वादशर्चः स घा नो योग आ भुवदिति द्वात्रिंशतम् । वीलु चिदारुजत्नुभिरिति षट्त्रिंशतमावपते १५ वयं घ त्वा सुतावन्त इत्यादि बण्महाँ असि सूर्येत्यन्ताः पृष्ठ-स्तोत्रियानुरूपौ १६ उत्तरयोरष्टचर्मा सत्यो यातु मघवाँ ऋजीषीति चावपते १७ अन्येषु महास्तोत्रेष्वष्टर्चेषु य एक इद्विदयत षडुक्थस्तो-त्रियानुरूपौ १८ द्वितीयेऽध्वर्यवोऽरुणं दुग्धमंशुं यस्तस्तम्भ सहसा वि ज्मो अन्तानस्तेव सु प्रतरं लायमस्यन्नित्यैकाहिकानि १९ तृतीयेऽध्वर्य-वोऽरुणं यो अद्रि भित्प्रथमजा ऋतावा यात्विन्द्र ?ः स्वपतिर्मदायेति २० यो अद्रि भिदिमां धियं सप्तशीर्ष्णीं पिता न इत्युभयोरेकैकं मध्यम-स्यादावन्त्ये वा २१ दशमं पृष्ठ्यचतुर्थवदुक्थवर्जम् २२ उत्त्वा मन्द-न्त्वित्याज्यस्तोत्रियः २३ उदु त्ये मधुमत्तमा उदिन्न्वस्य रिच्यत इति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ २४ पत्नीसंयाजेभ्यो मानसस्तोत्राय कृतसंज्ञाः स-दोऽभिव्रजन्ति २५ मनसा सर्वमभ्रेषे २६ होत्र आरोहोऽसि मानसो मनसे त्वा मनो जिन्वेति प्रसौति २७ आयं गौरिति चानुमन्त्रयते २८

नवरात्रेऽभिजिद्विषुवान्विश्वजिच्चतुर्विंशवदुक्थवर्जम् । आभिप्लवि-कांस्तु सर्वान् १ अभि त्वा वृषभा सुत उद्घेदभि श्रुतामघं युञ्जन्ति ब्रध्नमरुषं चरन्तमित्याज्यस्तोत्रियाः २ स्वरसामस्वा याहि सुषुमा हि त इन्द्र मिद्गाथिनो बृहदिन्द्रे ण सं हि दृक्षस इति ३ शेषमभिप्लवस्य द्वितीयादि त्र्! यहवत् । पञ्चर्चस्त्वावापः ४ विषुवति सौर्यपृष्ठ उदु त्यं जातवेदसमिति षट् स्तोत्रियः ५ चित्रं देवानामुदगादनीकं तत्सूर्यस्य देवत्वं तन्महित्वमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ । बण्महाँ असि सूर्य श्रायन्त इव सूर्यमिति वा । इन्द्र क्रतुं न आ भरेन्द्र ज्येष्टं न आ भरेति वा नित्यौ वा ६ उत्तरे पक्षेऽनुरूपात्तं वो दस्ममृतीषहमभि प्र वः सुराधसमिति नौधसश्यैतयोनी ७ कामं वैश्वानरस्य प्रतिमोपरि द्यौश्चित्तश्चिकित्वा-न्महिषः सुपर्ण इति सूक्तशेषावावपते ८ विश्वजिति वैराजपृष्ठे यद्द्याव इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस्त्वमिति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ ९ बार्हतावुक्ते योनी । इन्द्र क्रतुं न आ भरेति तृतीयाम् १० इन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथः ११ सुकीर्तिवृषाकपी यो जात एव प्रथमो मनस्वानिति सामसूक्तमहीनसूक्तमावपते १२ दशरात्र उक्तः १३ पृष्ठ्यछन्दोमेष्वि-न्द्रा याहि चित्रभानो तमिन्द्रं वाजयामसि महाँ इन्द्रो य ओजसे-त्याज्यस्तोत्रियाः १४ सुरूपकृत्नुमूतय इति द्वादशर्चः स घा नो योग आ भुवदिति द्वात्रिंशतम् । वीलु चिदारुजत्नुभिरिति षट्त्रिंशतमावपते १५ वयं घ त्वा सुतावन्त इत्यादि बण्महाँ असि सूर्येत्यन्ताः पृष्ठ-स्तोत्रियानुरूपौ १६ उत्तरयोरष्टचर्मा सत्यो यातु मघवाँ ऋजीषीति चावपते १७ अन्येषु महास्तोत्रेष्वष्टर्चेषु य एक इद्विदयत षडुक्थस्तो-त्रियानुरूपौ १८ द्वितीयेऽध्वर्यवोऽरुणं दुग्धमंशुं यस्तस्तम्भ सहसा वि ज्मो अन्तानस्तेव सु प्रतरं लायमस्यन्नित्यैकाहिकानि १९ तृतीयेऽध्वर्य-वोऽरुणं यो अद्रि भित्प्रथमजा ऋतावा यात्विन्द्र ः! स्वपतिर्मदायेति २० यो अद्रि भिदिमां धियं सप्तशीर्ष्णीं पिता न इत्युभयोरेकैकं मध्यम-स्यादावन्त्ये वा २१ दशमं पृष्ठ्यचतुर्थवदुक्थवर्जम् २२ उत्त्वा मन्द-न्त्वित्याज्यस्तोत्रियः २३ उदु त्ये मधुमत्तमा उदिन्न्वस्य रिच्यत इति पृष्ठस्तोत्रियानुरूपौ २४ पत्नीसंयाजेभ्यो मानसस्तोत्राय कृतसंज्ञाः स-दोऽभिव्रजन्ति २५ मनसा सर्वमभ्रेषे २६ होत्र आरोहोऽसि मानसो मनसे त्वा मनो जिन्वेति प्रसौति २७ आयं गौरिति चानुमन्त्रयते २८


347

p[;du.URteWu n=]eWu inã£My jp²Nt yuv' tÉmN{ ;pvRt; puroyo/; yo n" pOtNy;dp t'tÉmõt' vj[en t'tÉmõtm( ) dUre cÿ;y zNTsíhn' yidn=t( ) aSm;kù x]UNpár xUr ivto dm;R dWIR· ivt ”it 1 a?vyuRpqen gTv; d²=,p’;d¦e¨pivXy k;m;Nk;mÉyTv; yidhonmkmR ydTyrIárc;m p[j;pit' t²TptrmPyeiTvit 2 itÏNto v;cm;×yNte v;gwtu v;gupwtu v;gup mwtu v;Égit 3 sub[÷

prAdurbhUteSu nakSatreSu niSkramya japanti yuvaM tamindra ?AparvatA puroyodhA yo naH pqtanyAdapa taMtamiddhataM vajrena taMtamiddhatam , dUre cattAya chantsadgahanaM yadinakSat , asmAkaM fatrUnpari fUra vifvato darmA darSISTa vifvata iti 1 adhvaryupathena gatvA dakSiNapafcAdagnerupavifya kAmAnkAmayitvA yadihonamakarma yadatyarIricAma prajApatiM tatpitaramapyetviti 2 tiSThanto vAcamAhvayante vAgaitu vAgupaitu vAgupa maitu vAgiti 3 subrahmaNyAM ca 4 anadhIyAnaH subrahmaNyo3miti triH 5 mahAvrate surUpakqtnumUtaya ityAjyastotriyaH 6 IzkhayantIrapasyuva ityAvapate , abhiplavasto-triyAMfca mAdhyaMdine 7 hotrakAH kUrcAnkqtvopavifanti 8 kumbhi-

prAdurbhUteSu nakSatreSu niSkramya japanti yuvaM tamindrA parvatA puroyodhA yo naH pqtanyAdapa taMtamiddhataM vajrena taMtamiddhatam , dUre cattAya chantsadgahanaM yadinakSat , asmAkaM fatrUnpari fUra vifvato darmA darSISTa vifvata iti 1 adhvaryupathena gatvA dakSiNapafcAdagnerupavifya kAmAnkAmayitvA yadihonamakarma yadatyarIricAma prajApatiM tatpitaramapyetviti 2 tiSThanto vAcamAhvayante vAgaitu vAgupaitu vAgupa maitu vAgiti 3 subrahmaNyAM ca 4 anadhIyAnaH subrahmaNyo3miti triH 5 mahAvrate surUpakqtnumUtaya ityAjyastotriyaH 6 IzkhayantIrapasyuva ityAvapate , abhiplavasto-triyAMfca mAdhyaMdine 7 hotrakAH kUrcAnkqtvopavifanti 8 kumbhi-

प्रादुर्भूतेषु नक्षत्रेषु निष्क्रम्य जपन्ति युवं तमिन्द्र ?ापर्वता पुरोयोधा यो नः पृतन्यादप तंतमिद्धतं वज्रेन तंतमिद्धतम् । दूरे चत्ताय छन्त्सद्गहनं यदिनक्षत् । अस्माकं शत्रून्परि शूर विश्वतो दर्मा दर्षीष्ट विश्वत इति १ अध्वर्युपथेन गत्वा दक्षिणपश्चादग्नेरुपविश्य कामान्कामयित्वा यदिहोनमकर्म यदत्यरीरिचाम प्रजापतिं तत्पितरमप्येत्विति २ तिष्ठन्तो वाचमाह्वयन्ते वागैतु वागुपैतु वागुप मैतु वागिति ३ सुब्रह्मण्यां च ४ अनधीयानः सुब्रह्मण्यो३मिति त्रिः ५ महाव्रते सुरूपकृत्नुमूतय इत्याज्यस्तोत्रियः ६ ईङ्खयन्तीरपस्युव इत्यावपते । अभिप्लवस्तो-त्रियांश्च माध्यंदिने ७ होत्रकाः कूर्चान्कृत्वोपविशन्ति ८ कुम्भि-

प्रादुर्भूतेषु नक्षत्रेषु निष्क्रम्य जपन्ति युवं तमिन्द्रा पर्वता पुरोयोधा यो नः पृतन्यादप तंतमिद्धतं वज्रेन तंतमिद्धतम् । दूरे चत्ताय छन्त्सद्गहनं यदिनक्षत् । अस्माकं शत्रून्परि शूर विश्वतो दर्मा दर्षीष्ट विश्वत इति १ अध्वर्युपथेन गत्वा दक्षिणपश्चादग्नेरुपविश्य कामान्कामयित्वा यदिहोनमकर्म यदत्यरीरिचाम प्रजापतिं तत्पितरमप्येत्विति २ तिष्ठन्तो वाचमाह्वयन्ते वागैतु वागुपैतु वागुप मैतु वागिति ३ सुब्रह्मण्यां च ४ अनधीयानः सुब्रह्मण्यो३मिति त्रिः ५ महाव्रते सुरूपकृत्नुमूतय इत्याज्यस्तोत्रियः ६ ईङ्खयन्तीरपस्युव इत्यावपते । अभिप्लवस्तो-त्रियांश्च माध्यंदिने ७ होत्रकाः कूर्चान्कृत्वोपविशन्ति ८ कुम्भि-


369

puCz¹n;ßNTyu°w`oRW ¬p ;syeit 11 tIqRdexe r;j;nmNy' v; mm;RÉ, t ”it 12 s'nõÉmN{ o jy;tITynumN]yte 13 s'nõ;y m/upkœm;h;ryit ) t' s b[;÷,en p[itg[;hyit 14 vnSpte vI@±v© ”TyÉ.m²N]t' rqm;rohyit 15 ¬õWRNt;ÉmTy;å!mnum-N]yte 16 avsO·; pr; pteit ctuqIRÉmWumvsO·m( 17 s yd; b[;÷,/n' gOð;it tÃjm;no in㣡,;it 18 i]k&kƒWu mihW" p[o ãvSmw purorqÉmit Stoi]y;nuåp* 19 tIv[Sy;É.vyso aSy p;hIit ctuÉv|xitm;vpte 20 aq Jyoit·omen;ɦ·omen;Tminã£y,en

pucchenAghnantyuccairghoSa upa fvAsayeti 11 tIrthadefe rAjAnamanyaM vA marmANi ta iti 12 saMnaddhamindra ?o jayAtItyanumantrayate 13 saMnaddhAya madhuparkamAhArayati , taM sa brAhmaNena pratigrAhayati 14 vanaspate vIDvazga ityabhimantritaM rathamArohayati 15 uddharSantAmityArUDhamanuma-ntrayate 16 avasqSTA parA pateti caturthImiSumavasqSTam 17 sa yadA brAhmaNadhanaM gqhNAti tadvajamAno niSkrINAti 18 trikadrukeSu mahiSaH pro Svasmai purorathamiti stotriyAnurUpau 19 tIvrasyAbhivayaso asya pAhIti caturviMfatimAvapate 20 atha jyotiSTomenAgniSTomenAtmaniSkrayaNena

pucchenAghnantyuccairghoSa upa fvAsayeti 11 tIrthadefe rAjAnamanyaM vA marmANi ta iti 12 saMnaddhamindro jayAtItyanumantrayate 13 saMnaddhAya madhuparkamAhArayati , taM sa brAhmaNena pratigrAhayati 14 vanaspate vIDvazga ityabhimantritaM rathamArohayati 15 uddharSantAmityArUDhamanuma-ntrayate 16 avasqSTA parA pateti caturthImiSumavasqSTam 17 sa yadA brAhmaNadhanaM gqhNAti tadvajamAno niSkrINAti 18 trikadrukeSu mahiSaH pro Svasmai purorathamiti stotriyAnurUpau 19 tIvrasyAbhivayaso asya pAhIti caturviMfatimAvapate 20 atha jyotiSTomenAgniSTomenAtmaniSkrayaNena

पुच्छेनाघ्नन्त्युच्चैर्घोष उप श्वासयेति ११ तीर्थदेशे राजानमन्यं वा मर्माणि त इति १२ संनद्धमिन्द्र ?ो जयातीत्यनुमन्त्रयते १३ संनद्धाय मधुपर्कमाहारयति । तं स ब्राह्मणेन प्रतिग्राहयति १४ वनस्पते वीड्वङ्ग इत्यभिमन्त्रितं रथमारोहयति १५ उद्धर्षन्तामित्यारूढमनुम-न्त्रयते १६ अवसृष्टा परा पतेति चतुर्थीमिषुमवसृष्टम् १७ स यदा ब्राह्मणधनं गृह्णाति तद्वजमानो निष्क्रीणाति १८ त्रिकद्रुकेषु महिषः प्रो ष्वस्मै पुरोरथमिति स्तोत्रियानुरूपौ १९ तीव्रस्याभिवयसो अस्य पाहीति चतुर्विंशतिमावपते २० अथ ज्योतिष्टोमेनाग्निष्टोमेनात्मनिष्क्रयणेन

पुच्छेनाघ्नन्त्युच्चैर्घोष उप श्वासयेति ११ तीर्थदेशे राजानमन्यं वा मर्माणि त इति १२ संनद्धमिन्द्रो जयातीत्यनुमन्त्रयते १३ संनद्धाय मधुपर्कमाहारयति । तं स ब्राह्मणेन प्रतिग्राहयति १४ वनस्पते वीड्वङ्ग इत्यभिमन्त्रितं रथमारोहयति १५ उद्धर्षन्तामित्यारूढमनुम-न्त्रयते १६ अवसृष्टा परा पतेति चतुर्थीमिषुमवसृष्टम् १७ स यदा ब्राह्मणधनं गृह्णाति तद्वजमानो निष्क्रीणाति १८ त्रिकद्रुकेषु महिषः प्रो ष्वस्मै पुरोरथमिति स्तोत्रियानुरूपौ १९ तीव्रस्याभिवयसो अस्य पाहीति चतुर्विंशतिमावपते २० अथ ज्योतिष्टोमेनाग्निष्टोमेनात्मनिष्क्रयणेन


381

aq r;jsUy" 1 twãy;" purSt;Tpiv]" 2 m;s;NtreWu dx s'sOp" 3 m;~y; aÉ.WecnIy" 4 m¨TvtIy;Š;hRSpTyei·" 5 hiv/;Rnyo" purSt;Ãwy;`[' cmR 6 ¬pbhR,;y;m;sN´;' .Uto .UteiãvTy;rohyTyÉ.-iWit c 7 f;LguNy; dxpey" 8 s;'vTsárk;É, c;tum;RSy;in 9 s'iSqteWu cw} y;" p[Tyvroh,Iy" 10 vwx;:y; Vyui·Ãäh" 11 JywÏä;" =]/Oit" 12 a;W;!ä;" piv]" s'iSqTyw 13 aq;me/" 14 f;LguNy; b[÷*dnmuí;tOctuqeR>yo dd;it 15 üt;y;' p[;tr;üt* b[÷,e vrm( 16 a;¦eyIi·" p*ã,I c 17 v;tr'h; .veTy' inyuJy-m;nmnumN]yte 18 aÉ. Tv; járm;ihteTyuNmuCy;m;nm( 19 a;x;-p;lIyenoTsO·' s'vTsrm( 20 s;iv} yiSt§ ”·y" 21 p;árPl-v;:y;n;y d²=,en veid' ihry a;yu" sivt; boÉ/ gop;yeit 27 idVyo gN/vR ”Tyety; k*²xk" 28 s'D¢' mihWImupveXy;/Iv;ss; s'p[o,uRv²Nt 29 t* yjm;noŒÉ.-meqit SvgeR, lokƒn s'p[o,uRv;q;m/;m sKQyorv gud' /eih )

atha rAjasUyaH 1 taiSyAH purastAtpavitraH 2 mAsAntareSu dafa saMsqpaH 3 mAghyA abhiSecanIyaH 4 marutvatIyAdbArhaspatyeSTiH 5 havirdhAnayoH purastAdvaiyAghraM carma 6 upabarhaNAyAmAsandyAM bhUto bhUteSvityArohayatyabhi-Sixcati ca 7 phAlgunyA dafapeyaH 8 sAMvatsarikANi cAturmAsyAni 9 saMsthiteSu cai tr?yAH pratyavarohaNIyaH 10 vaifAkhyA vyuSTidvyahaH 11 jyaiSThyAH kSatradhqtiH 12 ASADhyAH pavitraH saMsthityai 13 athAfvamedhaH 14 phAlgunyA brahmaudanamudgAtqcaturthebhyo dadAti 15 hutAyAM prAtarAhutau brahmaNe varam 16 AgneyISTiH pauSNI ca 17 vAtaraMhA bhavetyafvaM niyujya-mAnamanumantrayate 18 abhi tvA jarimAhitetyunmucyAmAnam 19 AfA-pAlIyenotsqSTaM saMvatsaram 20 sAvi tr?yastisra iSTayaH 21 pAripla-vAkhyAnAya dakSiNena vediM hiraNmayeSvAsaneSUpavifanti 22 kafipU-pabarhaNaM brahmaNaH , kUrco yajamAnasya 23 AkhyAneSu yathAvedaM vyAhq-tIrvAcayati 24 saMvatsarAnte dIkSaNam , ekaviMfatirdIkSAH 25 abhiplavaprathamavatprathamamahaH , pqSThyacaturthavaddvitIyam 26 bahiSpa-vamAnAdafvaM niyujyamAnamanumantrayate saM tvAM gandharvAH samu yuxjantvApo nadyoH sAMvaidye parivatsarAya , ye tvA rakSanti sadamapramAdaM tebhya AyuH savitA bodhi gopAyeti 27 divyo gandharva ityetayA kaufikaH 28 saMjxaptaM mahiSImupavefyAdhIvAsasA saMprorNuvanti 29 tau yajamAno'bhi-methati svargeNa lokena saMprorNuvAthAmadhAma sakthyorava gudaM dhehi ,

atha rAjasUyaH 1 taiSyAH purastAtpavitraH 2 mAsAntareSu dafa saMsqpaH 3 mAghyA abhiSecanIyaH 4 marutvatIyAdbArhaspatyeSTiH 5 havirdhAnayoH purastAdvaiyAghraM carma 6 upabarhaNAyAmAsandyAM bhUto bhUteSvityArohayatyabhi-Sixcati ca 7 phAlgunyA dafapeyaH 8 sAMvatsarikANi cAturmAsyAni 9 saMsthiteSu caitr! yAH pratyavarohaNIyaH 10 vaifAkhyA vyuSTidvyahaH 11 jyaiSThyAH kSatradhqtiH 12 ASADhyAH pavitraH saMsthityai 13 athAfvamedhaH 14 phAlgunyA brahmaudanamudgAtqcaturthebhyo dadAti 15 hutAyAM prAtarAhutau brahmaNe varam 16 AgneyISTiH pauSNI ca 17 vAtaraMhA bhavetyafvaM niyujya-mAnamanumantrayate 18 abhi tvA jarimAhitetyunmucyAmAnam 19 AfA-pAlIyenotsqSTaM saMvatsaram 20 sAvitr! yastisra iSTayaH 21 pAripla-vAkhyAnAya dakSiNena vediM hiraNmayeSvAsaneSUpavifanti 22 kafipU-pabarhaNaM brahmaNaH , kUrco yajamAnasya 23 AkhyAneSu yathAvedaM vyAhq-tIrvAcayati 24 saMvatsarAnte dIkSaNam , ekaviMfatirdIkSAH 25 abhiplavaprathamavatprathamamahaH , pqSThyacaturthavaddvitIyam 26 bahiSpa-vamAnAdafvaM niyujyamAnamanumantrayate saM tvAM gandharvAH samu yuxjantvApo nadyoH sAMvaidye parivatsarAya , ye tvA rakSanti sadamapramAdaM tebhya AyuH savitA bodhi gopAyeti 27 divyo gandharva ityetayA kaufikaH 28 saMjxaptaM mahiSImupavefyAdhIvAsasA saMprorNuvanti 29 tau yajamAno'bhi-methati svargeNa lokena saMprorNuvAthAmadhAma sakthyorava gudaM dhehi ,

अथ राजसूयः १ तैष्याः पुरस्तात्पवित्रः २ मासान्तरेषु दश संसृपः ३ माघ्या अभिषेचनीयः ४ मरुत्वतीयाद्बार्हस्पत्येष्टिः ५ हविर्धानयोः पुरस्ताद्वैयाघ्रं चर्म ६ उपबर्हणायामासन्द्यां भूतो भूतेष्वित्यारोहयत्यभि-षिञ्चति च ७ फाल्गुन्या दशपेयः ८ सांवत्सरिकाणि चातुर्मास्यानि ९ संस्थितेषु चै त्र्?याः प्रत्यवरोहणीयः १० वैशाख्या व्युष्टिद्व्यहः ११ ज्यैष्ठ्याः क्षत्रधृतिः १२ आषाढ्याः पवित्रः संस्थित्यै १३ अथाश्वमेधः १४ फाल्गुन्या ब्रह्मौदनमुद्गातृचतुर्थेभ्यो ददाति १५ हुतायां प्रातराहुतौ ब्रह्मणे वरम् १६ आग्नेयीष्टिः पौष्णी च १७ वातरंहा भवेत्यश्वं नियुज्य-मानमनुमन्त्रयते १८ अभि त्वा जरिमाहितेत्युन्मुच्यामानम् १९ आशा-पालीयेनोत्सृष्टं संवत्सरम् २० सावि त्र्?यस्तिस्र इष्टयः २१ पारिप्ल-वाख्यानाय दक्षिणेन वेदिं हिरण्मयेष्वासनेषूपविशन्ति २२ कशिपू-पबर्हणं ब्रह्मणः । कूर्चो यजमानस्य २३ आख्यानेषु यथावेदं व्याहृ-तीर्वाचयति २४ संवत्सरान्ते दीक्षणम् । एकविंशतिर्दीक्षाः २५ अभिप्लवप्रथमवत्प्रथममहः । पृष्ठ्यचतुर्थवद्द्वितीयम् २६ बहिष्प-वमानादश्वं नियुज्यमानमनुमन्त्रयते सं त्वां गन्धर्वाः समु युञ्जन्त्वापो नद्योः सांवैद्ये परिवत्सराय । ये त्वा रक्षन्ति सदमप्रमादं तेभ्य आयुः सविता बोधि गोपायेति २७ दिव्यो गन्धर्व इत्येतया कौशिकः २८ संज्ञप्तं महिषीमुपवेश्याधीवाससा संप्रोर्णुवन्ति २९ तौ यजमानोऽभि-मेथति स्वर्गेण लोकेन संप्रोर्णुवाथामधाम सक्थ्योरव गुदं धेहि ।

अथ राजसूयः १ तैष्याः पुरस्तात्पवित्रः २ मासान्तरेषु दश संसृपः ३ माघ्या अभिषेचनीयः ४ मरुत्वतीयाद्बार्हस्पत्येष्टिः ५ हविर्धानयोः पुरस्ताद्वैयाघ्रं चर्म ६ उपबर्हणायामासन्द्यां भूतो भूतेष्वित्यारोहयत्यभि-षिञ्चति च ७ फाल्गुन्या दशपेयः ८ सांवत्सरिकाणि चातुर्मास्यानि ९ संस्थितेषु चैत्र्! याः प्रत्यवरोहणीयः १० वैशाख्या व्युष्टिद्व्यहः ११ ज्यैष्ठ्याः क्षत्रधृतिः १२ आषाढ्याः पवित्रः संस्थित्यै १३ अथाश्वमेधः १४ फाल्गुन्या ब्रह्मौदनमुद्गातृचतुर्थेभ्यो ददाति १५ हुतायां प्रातराहुतौ ब्रह्मणे वरम् १६ आग्नेयीष्टिः पौष्णी च १७ वातरंहा भवेत्यश्वं नियुज्य-मानमनुमन्त्रयते १८ अभि त्वा जरिमाहितेत्युन्मुच्यामानम् १९ आशा-पालीयेनोत्सृष्टं संवत्सरम् २० सावित्र्! यस्तिस्र इष्टयः २१ पारिप्ल-वाख्यानाय दक्षिणेन वेदिं हिरण्मयेष्वासनेषूपविशन्ति २२ कशिपू-पबर्हणं ब्रह्मणः । कूर्चो यजमानस्य २३ आख्यानेषु यथावेदं व्याहृ-तीर्वाचयति २४ संवत्सरान्ते दीक्षणम् । एकविंशतिर्दीक्षाः २५ अभिप्लवप्रथमवत्प्रथममहः । पृष्ठ्यचतुर्थवद्द्वितीयम् २६ बहिष्प-वमानादश्वं नियुज्यमानमनुमन्त्रयते सं त्वां गन्धर्वाः समु युञ्जन्त्वापो नद्योः सांवैद्ये परिवत्सराय । ये त्वा रक्षन्ति सदमप्रमादं तेभ्य आयुः सविता बोधि गोपायेति २७ दिव्यो गन्धर्व इत्येतया कौशिकः २८ संज्ञप्तं महिषीमुपवेश्याधीवाससा संप्रोर्णुवन्ति २९ तौ यजमानोऽभि-मेथति स्वर्गेण लोकेन संप्रोर्णुवाथामधाम सक्थ्योरव गुदं धेहि ।


388

pOCz;Ém Tv; Éctye devs% yid Tv' t] mns; jgNq ) kƒWu ivã,u²S]Wu pdeWu Éjã,u" kƒiãvd' iv' .uvnm;ivvexeit 1 tSy p[itp[Xn;d;h pSvNt" pu¨W a;ivvex t;NyNt" pu¨W a;ipRt;in ) Etæv;] p[itmNv;no aiSm n yDp; .vSyuÿro mt( Ð n Tv' pro vro m¥ pUvR" ikm© v; mitmT=m ten ) ²x=eyo d´;m( ) kƒn sm;Òuy;Émit yjm;n" 14 yid b[;÷," =i]yo v; p[itp´et Ésõ' kmeRTy;c=te 15 n ceTp[itp´et neidÏ' spˆ' ivÉjTy ten yjet 16 tSmw D;it>ySt¶´;t( 17 ySy S]I s'.;Wet tSy svRSvm;d;y t;mb[;÷,I' hinãy ”Tyu°w" Å;vyet( 18 t' h ˜;tml'ÕtmuTsO-Jym;n' sh§b;ó" pu¨W" kƒn p;ã,IR ”TynumN]yte 19 s'v-TsrÉm·y" pQy;yw SvStye aidTy; anumtye 20 s'vTsr;Nt EeN{ ;-p*ã," px‘" 21 mh;v[t' tOtIym( 22 ¬dIrt;Émit itsOÉ.yURpe b?y-m;nmnumN]yte ) ¬Tq;pnIÉ.’ ivmuCym;nm( 23 hár,IÉ." x;-Ém]e iîym;,m( 24 Syon;Smw .veit Ã;>y;' inp;Tym;nm( 25

pqcchAmi tvA citaye devasakha yadi tvaM tatra manasA jagantha , keSu viSNustriSu padeSu jiSNuH keSvidaM vifvaM bhuvanamAvivefeti 1 tasya pratiprafnAdAha paxcasvantaH puruSa Avivefa tAnyantaH puruSa ArpitAni , etattvAtra pratimanvAno asmi na yajxapA bhavasyuttaro mat . na tvaM paro varo manna pUrvaH kimazga vA matimatkSama tena , fikSeNyAM vadasi vAcamenAM na mayA tvaM saMsamako bhavAsIti 2 niSkramya sarve yajamAnaM pqcchAmi tvA paramantaM pqthivyA iti , iyaM vediriti yajamAnaH 3 tqtIye catu-rviMfavaddve savane 4 prAkqtAvAjyastotriyAnurUpau 5 tqtIyasavanA-dyatirAtravat 6 saMsthite paxcapafurvifAkhayUpaH 7 pratyqtu SaT pafava AgneyA aindra ?A mArutA maitrAvaruNA aindra ?AvaruNA AgnAvaiSNavA iti 8 vifAkhayUpartupafavo dviguNAH puruSamedhe , caturguNAH sarvamedhe 9 puruSa-medho'fvamedhavat 10 cai tr?yAH purastAdvaradAnAntaH 11 iSTayo'gnaye kAmAya dAtre pathikqte 12 yajamAnasya vijitaM sarvaM samaitviti janapadamuccaiH frAvayati 13 kasmai sahasraM fatAfvaM svaM jxAtibhyo dadyAm , kena samApnuyAmiti yajamAnaH 14 yadi brAhmaNaH kSatriyo vA pratipadyeta siddhaM karmetyAcakSate 15 na cetpratipadyeta nediSThaM sapatnaM vijitya tena yajeta 16 tasmai jxAtibhyastaddadyAt 17 yasya strI saMbhASeta tasya sarvasvamAdAya tAmabrAhmaNIM haniSya ityuccaiH frAvayet 18 taM ha snAtamalaMkqtamutsq-jyamAnaM sahasrabAhuH puruSaH kena pArSNI ityanumantrayate 19 saMva-tsaramiSTayaH pathyAyai svastaye adityA anumataye 20 saMvatsarAnta aindra ?A-pauSNaH pafuH 21 mahAvrataM tqtIyam 22 udIratAmiti tisqbhiryUpe badhya-mAnamanumantrayate , utthApanIbhifca vimucyamAnam 23 hariNIbhiH fA-mitre hriyamANam 24 syonAsmai bhaveti dvAbhyAM nipAtyamAnam 25

pqcchAmi tvA citaye devasakha yadi tvaM tatra manasA jagantha , keSu viSNustriSu padeSu jiSNuH keSvidaM vifvaM bhuvanamAvivefeti 1 tasya pratiprafnAdAha paxcasvantaH puruSa Avivefa tAnyantaH puruSa ArpitAni , etattvAtra pratimanvAno asmi na yajxapA bhavasyuttaro mat . na tvaM paro varo manna pUrvaH kimazga vA matimatkSama tena , fikSeNyAM vadasi vAcamenAM na mayA tvaM saMsamako bhavAsIti 2 niSkramya sarve yajamAnaM pqcchAmi tvA paramantaM pqthivyA iti , iyaM vediriti yajamAnaH 3 tqtIye catu-rviMfavaddve savane 4 prAkqtAvAjyastotriyAnurUpau 5 tqtIyasavanA-dyatirAtravat 6 saMsthite paxcapafurvifAkhayUpaH 7 pratyqtu SaT pafava AgneyA aindrA mArutA maitrAvaruNA aindrA varuNA AgnAvaiSNavA iti 8 vifAkhayUpartupafavo dviguNAH puruSamedhe , caturguNAH sarvamedhe 9 puruSa-medho'fvamedhavat 10 caitr! yAH purastAdvaradAnAntaH 11 iSTayo'gnaye kAmAya dAtre pathikqte 12 yajamAnasya vijitaM sarvaM samaitviti janapadamuccaiH frAvayati 13 kasmai sahasraM fatAfvaM svaM jxAtibhyo dadyAm , kena samApnuyAmiti yajamAnaH 14 yadi brAhmaNaH kSatriyo vA pratipadyeta siddhaM karmetyAcakSate 15 na cetpratipadyeta nediSThaM sapatnaM vijitya tena yajeta 16 tasmai jxAtibhyastaddadyAt 17 yasya strI saMbhASeta tasya sarvasvamAdAya tAmabrAhmaNIM haniSya ityuccaiH frAvayet 18 taM ha snAtamalaMkqtamutsq-jyamAnaM sahasrabAhuH puruSaH kena pArSNI ityanumantrayate 19 saMva-tsaramiSTayaH pathyAyai svastaye adityA anumataye 20 saMvatsarAnta aindrA -pauSNaH pafuH 21 mahAvrataM tqtIyam 22 udIratAmiti tisqbhiryUpe badhya-mAnamanumantrayate , utthApanIbhifca vimucyamAnam 23 hariNIbhiH fA-mitre hriyamANam 24 syonAsmai bhaveti dvAbhyAM nipAtyamAnam 25

पृच्छामि त्वा चितये देवसख यदि त्वं तत्र मनसा जगन्थ । केषु विष्णुस्त्रिषु पदेषु जिष्णुः केष्विदं विश्वं भुवनमाविवेशेति १ तस्य प्रतिप्रश्नादाह पञ्चस्वन्तः पुरुष आविवेश तान्यन्तः पुरुष आर्पितानि । एतत्त्वात्र प्रतिमन्वानो अस्मि न यज्ञपा भवस्युत्तरो मत् ॥ न त्वं परो वरो मन्न पूर्वः किमङ्ग वा मतिमत्क्षम तेन । शिक्षेण्यां वदसि वाचमेनां न मया त्वं संसमको भवासीति २ निष्क्रम्य सर्वे यजमानं पृच्छामि त्वा परमन्तं पृथिव्या इति । इयं वेदिरिति यजमानः ३ तृतीये चतु-र्विंशवद्द्वे सवने ४ प्राकृतावाज्यस्तोत्रियानुरूपौ ५ तृतीयसवना-द्यतिरात्रवत् ६ संस्थिते पञ्चपशुर्विशाखयूपः ७ प्रत्यृतु षट् पशव आग्नेया ऐन्द्र ?ा मारुता मैत्रावरुणा ऐन्द्र ?ावरुणा आग्नावैष्णवा इति ८ विशाखयूपर्तुपशवो द्विगुणाः पुरुषमेधे । चतुर्गुणाः सर्वमेधे ९ पुरुष-मेधोऽश्वमेधवत् १० चै त्र्?याः पुरस्ताद्वरदानान्तः ११ इष्टयोऽग्नये कामाय दात्रे पथिकृते १२ यजमानस्य विजितं सर्वं समैत्विति जनपदमुच्चैः श्रावयति १३ कस्मै सहस्रं शताश्वं स्वं ज्ञातिभ्यो दद्याम् । केन समाप्नुयामिति यजमानः १४ यदि ब्राह्मणः क्षत्रियो वा प्रतिपद्येत सिद्धं कर्मेत्याचक्षते १५ न चेत्प्रतिपद्येत नेदिष्ठं सपत्नं विजित्य तेन यजेत १६ तस्मै ज्ञातिभ्यस्तद्दद्यात् १७ यस्य स्त्री संभाषेत तस्य सर्वस्वमादाय तामब्राह्मणीं हनिष्य इत्युच्चैः श्रावयेत् १८ तं ह स्नातमलंकृतमुत्सृ-ज्यमानं सहस्रबाहुः पुरुषः केन पार्ष्णी इत्यनुमन्त्रयते १९ संव-त्सरमिष्टयः पथ्यायै स्वस्तये अदित्या अनुमतये २० संवत्सरान्त ऐन्द्र ?ा-पौष्णः पशुः २१ महाव्रतं तृतीयम् २२ उदीरतामिति तिसृभिर्यूपे बध्य-मानमनुमन्त्रयते । उत्थापनीभिश्च विमुच्यमानम् २३ हरिणीभिः शा-मित्रे ह्रियमाणम् २४ स्योनास्मै भवेति द्वाभ्यां निपात्यमानम् २५

पृच्छामि त्वा चितये देवसख यदि त्वं तत्र मनसा जगन्थ । केषु विष्णुस्त्रिषु पदेषु जिष्णुः केष्विदं विश्वं भुवनमाविवेशेति १ तस्य प्रतिप्रश्नादाह पञ्चस्वन्तः पुरुष आविवेश तान्यन्तः पुरुष आर्पितानि । एतत्त्वात्र प्रतिमन्वानो अस्मि न यज्ञपा भवस्युत्तरो मत् ॥ न त्वं परो वरो मन्न पूर्वः किमङ्ग वा मतिमत्क्षम तेन । शिक्षेण्यां वदसि वाचमेनां न मया त्वं संसमको भवासीति २ निष्क्रम्य सर्वे यजमानं पृच्छामि त्वा परमन्तं पृथिव्या इति । इयं वेदिरिति यजमानः ३ तृतीये चतु-र्विंशवद्द्वे सवने ४ प्राकृतावाज्यस्तोत्रियानुरूपौ ५ तृतीयसवना-द्यतिरात्रवत् ६ संस्थिते पञ्चपशुर्विशाखयूपः ७ प्रत्यृतु षट् पशव आग्नेया ऐन्द्रा मारुता मैत्रावरुणा ऐन्द्रा वरुणा आग्नावैष्णवा इति ८ विशाखयूपर्तुपशवो द्विगुणाः पुरुषमेधे । चतुर्गुणाः सर्वमेधे ९ पुरुष-मेधोऽश्वमेधवत् १० चैत्र्! याः पुरस्ताद्वरदानान्तः ११ इष्टयोऽग्नये कामाय दात्रे पथिकृते १२ यजमानस्य विजितं सर्वं समैत्विति जनपदमुच्चैः श्रावयति १३ कस्मै सहस्रं शताश्वं स्वं ज्ञातिभ्यो दद्याम् । केन समाप्नुयामिति यजमानः १४ यदि ब्राह्मणः क्षत्रियो वा प्रतिपद्येत सिद्धं कर्मेत्याचक्षते १५ न चेत्प्रतिपद्येत नेदिष्ठं सपत्नं विजित्य तेन यजेत १६ तस्मै ज्ञातिभ्यस्तद्दद्यात् १७ यस्य स्त्री संभाषेत तस्य सर्वस्वमादाय तामब्राह्मणीं हनिष्य इत्युच्चैः श्रावयेत् १८ तं ह स्नातमलंकृतमुत्सृ-ज्यमानं सहस्रबाहुः पुरुषः केन पार्ष्णी इत्यनुमन्त्रयते १९ संव-त्सरमिष्टयः पथ्यायै स्वस्तये अदित्या अनुमतये २० संवत्सरान्त ऐन्द्रा -पौष्णः पशुः २१ महाव्रतं तृतीयम् २२ उदीरतामिति तिसृभिर्यूपे बध्य-मानमनुमन्त्रयते । उत्थापनीभिश्च विमुच्यमानम् २३ हरिणीभिः शा-मित्रे ह्रियमाणम् २४ स्योनास्मै भवेति द्वाभ्यां निपात्यमानम् २५


393

aq .wWJy;y yjm;nm=I>y;' te mu;Ém Tveit dev; ySy;SteŒpet Etu v;t a; v;iTvit meqne b[÷; 1 sup[p;,; c vexNteit pUveR,;-nucyR" 2 ¬dIãvR n;rITyuÿ_m( 3 y¥ ”d' iptOÉ.árit sveR 4 b[÷o´;t( g;vo yv' p[yut; ayoR a=Nt; apXy' shgop;rNtI" ) hv; ”dyoR aÉ.t" sm;y²Nkyd;su SvpitXzNdy;t ”Tyuí;t;rm( 5 p[itp[Xne ySy;n=; duiht; j;Tv;s kSt;' ivÃ;\ aÉ. mNy;te aN/;m( ) ktro mein' p[it t' mu;te y ”| vh;te y ”| v; vrey;idit 6 pOÏäctuq| ctuqRm( ) aitr;]" pmm( 7 m?ym' ceduKQy;ɦ·om* 8 ¬ÿme s;me/ AiTvKpˆIp[wWÕto Ãy;" 9 ÃähoŒme/Sy } yh" pu¨Wme/Sy svRme/" pu¨Wme/vt( 10 ah;Nyɦ·‘idN{ StuTsuyRStu-ÃwdevStuTp*¨WmeÉ/kù tOtIy' pm' v;jpeyoŒ¢oy;Rm; 11 EtiSm-Nsv;RNme/;n;l.Nte 12 pOÏäoÿme ivÉjditr;]o dxmm( 13 s'vTsr;Nte g;hRpTyeŒ/r;rÉ,' p[úTy;hvnIy ¬ÿr;rÉ,my' te yoinárTy;Tm¥É¦' s'SpOXy;r

atha bhaiSajyAya yajamAnamakSIbhyAM te muxcAmi tveti devA yasyAste'peta etu vAta A vAtviti methane brahmA 1 suprapANA ca vefanteti pUrveNA-nucaryaH 2 udIrSva nArItyuktam 3 yanna idaM pitqbhiriti sarve 4 brahmodyAt gAvo yavaM prayutA aryo akSantA apafyaM sahagopAfvarantIH , havA idaryo abhitaH samAyankiyadAsu svapatifchandayAta ityudgAtAram 5 pratiprafne yasyAnakSA duhitA jAtvAsa kastAM vidvAMM abhi manyAte andhAm , kataro meniM prati taM muxcAte ya riM vahAte ya riM vA vareyAditi 6 pqSThyacaturthaM caturtham , atirAtraH paxcamam 7 madhyamaM cedukthyAgniSTomau 8 uttame sAfvamedha qtvikpatnIpraiSakqto dvayAH 9 dvyaho'fvamedhasya tr?yahaH puruSamedhasya sarvamedhaH puruSamedhavat 10 ahAnyagniSTudindra stutsuryastu-dvaifvadevastutpauruSamedhikaM tqtIyaM paxcamaM vAjapeyo'ptoryAmA 11 etasmi-nsarvAnmedhAnAlabhante 12 pqSThyottame vifvajidatirAtro dafamam 13 saMvatsarAnte gArhapatye'dharAraNiM prahqtyAhavanIya uttarAraNimayaM te yonirityAtmannagniM saMspqfyAraNyAya pravrajet 14 iti medhAH kSatriyasya

atha bhaiSajyAya yajamAnamakSIbhyAM te muxcAmi tveti devA yasyAste'peta etu vAta A vAtviti methane brahmA 1 suprapANA ca vefanteti pUrveNA-nucaryaH 2 udIrSva nArItyuktam 3 yanna idaM pitqbhiriti sarve 4 brahmodyAt gAvo yavaM prayutA aryo akSantA apafyaM sahagopAfvarantIH , havA idaryo abhitaH samAyankiyadAsu svapatifchandayAta ityudgAtAram 5 pratiprafne yasyAnakSA duhitA jAtvAsa kastAM vidvAMM abhi manyAte andhAm , kataro meniM prati taM muxcAte ya riM vahAte ya riM vA vareyAditi 6 pqSThyacaturthaM caturtham , atirAtraH paxcamam 7 madhyamaM cedukthyAgniSTomau 8 uttame sAfvamedha qtvikpatnIpraiSakqto dvayAH 9 dvyaho'fvamedhasya tr! yahaH puruSamedhasya sarvamedhaH puruSamedhavat 10 ahAnyagniSTudindra stutsuryastu-dvaifvadevastutpauruSamedhikaM tqtIyaM paxcamaM vAjapeyo'ptoryAmA 11 etasmi-nsarvAnmedhAnAlabhante 12 pqSThyottame vifvajidatirAtro dafamam 13 saMvatsarAnte gArhapatye'dharAraNiM prahqtyAhavanIya uttarAraNimayaM te yonirityAtmannagniM saMspqfyAraNyAya pravrajet 14 iti medhAH kSatriyasya

अथ भैषज्याय यजमानमक्षीभ्यां ते मुञ्चामि त्वेति देवा यस्यास्तेऽपेत एतु वात आ वात्विति मेथने ब्रह्मा १ सुप्रपाणा च वेशन्तेति पूर्वेणा-नुचर्यः २ उदीर्ष्व नारीत्युक्तम् ३ यन्न इदं पितृभिरिति सर्वे ४ ब्रह्मोद्यात् गावो यवं प्रयुता अर्यो अक्षन्ता अपश्यं सहगोपाश्वरन्तीः । हवा इदर्यो अभितः समायन्कियदासु स्वपतिश्छन्दयात इत्युद्गातारम् ५ प्रतिप्रश्ने यस्यानक्षा दुहिता जात्वास कस्तां विद्वाँ अभि मन्याते अन्धाम् । कतरो मेनिं प्रति तं मुञ्चाते य रिं वहाते य रिं वा वरेयादिति ६ पृष्ठ्यचतुर्थं चतुर्थम् । अतिरात्रः पञ्चमम् ७ मध्यमं चेदुक्थ्याग्निष्टोमौ ८ उत्तमे साश्वमेध ऋत्विक्पत्नीप्रैषकृतो द्वयाः ९ द्व्यहोऽश्वमेधस्य त्र्?यहः पुरुषमेधस्य सर्वमेधः पुरुषमेधवत् १० अहान्यग्निष्टुदिन्द्र स्तुत्सुर्यस्तु-द्वैश्वदेवस्तुत्पौरुषमेधिकं तृतीयं पञ्चमं वाजपेयोऽप्तोर्यामा ११ एतस्मि-न्सर्वान्मेधानालभन्ते १२ पृष्ठ्योत्तमे विश्वजिदतिरात्रो दशमम् १३ संवत्सरान्ते गार्हपत्येऽधरारणिं प्रहृत्याहवनीय उत्तरारणिमयं ते योनिरित्यात्मन्नग्निं संस्पृश्यारण्याय प्रव्रजेत् १४ इति मेधाः क्षत्रियस्य

अथ भैषज्याय यजमानमक्षीभ्यां ते मुञ्चामि त्वेति देवा यस्यास्तेऽपेत एतु वात आ वात्विति मेथने ब्रह्मा १ सुप्रपाणा च वेशन्तेति पूर्वेणा-नुचर्यः २ उदीर्ष्व नारीत्युक्तम् ३ यन्न इदं पितृभिरिति सर्वे ४ ब्रह्मोद्यात् गावो यवं प्रयुता अर्यो अक्षन्ता अपश्यं सहगोपाश्वरन्तीः । हवा इदर्यो अभितः समायन्कियदासु स्वपतिश्छन्दयात इत्युद्गातारम् ५ प्रतिप्रश्ने यस्यानक्षा दुहिता जात्वास कस्तां विद्वाँ अभि मन्याते अन्धाम् । कतरो मेनिं प्रति तं मुञ्चाते य रिं वहाते य रिं वा वरेयादिति ६ पृष्ठ्यचतुर्थं चतुर्थम् । अतिरात्रः पञ्चमम् ७ मध्यमं चेदुक्थ्याग्निष्टोमौ ८ उत्तमे साश्वमेध ऋत्विक्पत्नीप्रैषकृतो द्वयाः ९ द्व्यहोऽश्वमेधस्य त्र्! यहः पुरुषमेधस्य सर्वमेधः पुरुषमेधवत् १० अहान्यग्निष्टुदिन्द्र स्तुत्सुर्यस्तु-द्वैश्वदेवस्तुत्पौरुषमेधिकं तृतीयं पञ्चमं वाजपेयोऽप्तोर्यामा ११ एतस्मि-न्सर्वान्मेधानालभन्ते १२ पृष्ठ्योत्तमे विश्वजिदतिरात्रो दशमम् १३ संवत्सरान्ते गार्हपत्येऽधरारणिं प्रहृत्याहवनीय उत्तरारणिमयं ते योनिरित्यात्मन्नग्निं संस्पृश्यारण्याय प्रव्रजेत् १४ इति मेधाः क्षत्रियस्य


400

aq Stoi]yivk;r;" 1 Ek;heWu t' te md' gO,ImsIit 2 bOhSp-itsve tÃo g;y sute sc; vymenÉmd; ç ”it svnyo¨Kq-mu%IytOcpy;Rs* ) m;?y'idne py;Rs;´tOcvjRm( 3 gosv;É.-WecnIyyomRuï²Nt b[Ým¨WÉmit 4 Xyens'd'x;Éjrvj[eWu suåp-ՈumUty ¬æv; mNdNtu Stom;STv;Ém²õ hv;mh ”it 5 apUveRŒÉ. Tv; pUvRpIty ”it 6 v[;TyStomeãv; Tvet; in WIdt;/; hIN{ ÉgvR, ”it 7 aɦ·‘TSvIleNyo nmSyoŒÉ¦' dUt' vO,ImheŒÉ¦mI²l-ãv;vseŒ¦ a; y;çɦÉ.árit 8 tIv[sudupxdophVyeãvymu te sm-tsIm; ¬ Tv; puåvso ”it Vyui·Ãähe c 9 gosvivv/vwXy-StomeiãvN{ ' vo ivtSpy;R ,o iv;su hVy ”it 10 p[tIcInStome TvÉmN{ p[tUitRiãvit 11 r;Éj yo r;j; cWR,In;Émit 12 ¬²ºŠ-lÉ.doyRD ”N{ mv/Ryidit 13 ”N{ Stom ”N{ £tu' n a; .r tv Tyid²N{ y' bOhidit 14 iv`ne smSy mNyve ivxStidd;s .uvneWu JyeÏÉmit 15 sUyRStuTyudu Ty' j;tveds' Éc]' dev;n;' kƒturnIkÉmit 16 vj[e pun"Stome Tv' n ”N{ ; .reit 17 svRÉjTyOW.e m¨TStome s;h§;NTye tÃo g;y sute sc; vymenÉmd; ç ”it 18 s;h§;´yo"

atha stotriyavikArAH 1 ekAheSu taM te madaM gqNImasIti 2 bqhaspa-tisave tadvo gAya sute sacA vayamenamidA hya iti savanayoruktha-mukhIyatqcaparyAsau , mAdhyaMdine paryAsAdyatqcavarjam 3 gosavAbhi-SecanIyayormuxjanti bradhnamaruSamiti 4 fyenasaMdaMfAjiravajreSu surUpa-kqtnumUtaya uttvA mandantu stomAstvAmiddhi havAmaha iti 5 apUrve'bhi tvA pUrvapItaya iti 6 vrAtyastomeSvA tvetA ni SIdatAdhA hIndra girvaNa iti 7 agniSTutsvIlenyo namasyo'gniM dUtaM vqNImahe'gnimIli-SvAvase'gna A yAhyagnibhiriti 8 tIvrasudupafadopahavyeSvayamu te sama-tasImA u tvA purUvaso iti vyuSTidvyahe ca 9 gosavavivadhavaifya-stomeSvindraM vo vifvatasparyA No vifvAsu havya iti 10 pratIcInastome tvamindra pratUrtiSviti 11 rAji yo rAjA carSaNInAmiti 12 udbhidba-labhidoryajxa indra mavardhayaditi 13 indra stoma indra kratuM na A bhara tava tyadindri yaM bqhaditi 14 vighane samasya manyave vifastadidAsa bhuvaneSu jyeSThamiti 15 sUryastutyudu tyaM jAtavedasaM citraM devAnAM keturanIkamiti 16 vajre punaHstome tvaM na indra ?A bhareti 17 sarvajityqSabhe marutstome sAhasrAntye tadvo gAya sute sacA vayamenamidA hya iti 18 sAhasrAdyayoH

atha stotriyavikArAH 1 ekAheSu taM te madaM gqNImasIti 2 bqhaspa-tisave tadvo gAya sute sacA vayamenamidA hya iti savanayoruktha-mukhIyatqcaparyAsau , mAdhyaMdine paryAsAdyatqcavarjam 3 gosavAbhi-SecanIyayormuxjanti bradhnamaruSamiti 4 fyenasaMdaMfAjiravajreSu surUpa-kqtnumUtaya uttvA mandantu stomAstvAmiddhi havAmaha iti 5 apUrve'bhi tvA pUrvapItaya iti 6 vrAtyastomeSvA tvetA ni SIdatAdhA hIndra girvaNa iti 7 agniSTutsvIlenyo namasyo'gniM dUtaM vqNImahe'gnimIli-SvAvase'gna A yAhyagnibhiriti 8 tIvrasudupafadopahavyeSvayamu te sama-tasImA u tvA purUvaso iti vyuSTidvyahe ca 9 gosavavivadhavaifya-stomeSvindraM vo vifvatasparyA No vifvAsu havya iti 10 pratIcInastome tvamindra pratUrtiSviti 11 rAji yo rAjA carSaNInAmiti 12 udbhidba-labhidoryajxa indra mavardhayaditi 13 indra stoma indra kratuM na A bhara tava tyadindri yaM bqhaditi 14 vighane samasya manyave vifastadidAsa bhuvaneSu jyeSThamiti 15 sUryastutyudu tyaM jAtavedasaM citraM devAnAM keturanIkamiti 16 vajre punaHstome tvaM na indrA bhareti 17 sarvajityqSabhe marutstome sAhasrAntye tadvo gAya sute sacA vayamenamidA hya iti 18 sAhasrAdyayoH

अथ स्तोत्रियविकाराः १ एकाहेषु तं ते मदं गृणीमसीति २ बृहस्प-तिसवे तद्वो गाय सुते सचा वयमेनमिदा ह्य इति सवनयोरुक्थ-मुखीयतृचपर्यासौ । माध्यंदिने पर्यासाद्यतृचवर्जम् ३ गोसवाभि-षेचनीययोर्मुञ्जन्ति ब्रध्नमरुषमिति ४ श्येनसंदंशाजिरवज्रेषु सुरूप-कृत्नुमूतय उत्त्वा मन्दन्तु स्तोमास्त्वामिद्धि हवामह इति ५ अपूर्वेऽभि त्वा पूर्वपीतय इति ६ व्रात्यस्तोमेष्वा त्वेता नि षीदताधा हीन्द्र गिर्वण इति ७ अग्निष्टुत्स्वीलेन्यो नमस्योऽग्निं दूतं वृणीमहेऽग्निमीलि-ष्वावसेऽग्न आ याह्यग्निभिरिति ८ तीव्रसुदुपशदोपहव्येष्वयमु ते सम-तसीमा उ त्वा पुरूवसो इति व्युष्टिद्व्यहे च ९ गोसवविवधवैश्य-स्तोमेष्विन्द्रं वो विश्वतस्पर्या णो विश्वासु हव्य इति १० प्रतीचीनस्तोमे त्वमिन्द्र प्रतूर्तिष्विति ११ राजि यो राजा चर्षणीनामिति १२ उद्भिद्ब-लभिदोर्यज्ञ इन्द्र मवर्धयदिति १३ इन्द्र स्तोम इन्द्र क्रतुं न आ भर तव त्यदिन्द्रि यं बृहदिति १४ विघने समस्य मन्यवे विशस्तदिदास भुवनेषु ज्येष्ठमिति १५ सूर्यस्तुत्युदु त्यं जातवेदसं चित्रं देवानां केतुरनीकमिति १६ वज्रे पुनःस्तोमे त्वं न इन्द्र ?ा भरेति १७ सर्वजित्यृषभे मरुत्स्तोमे साहस्रान्त्ये तद्वो गाय सुते सचा वयमेनमिदा ह्य इति १८ साहस्राद्ययोः

अथ स्तोत्रियविकाराः १ एकाहेषु तं ते मदं गृणीमसीति २ बृहस्प-तिसवे तद्वो गाय सुते सचा वयमेनमिदा ह्य इति सवनयोरुक्थ-मुखीयतृचपर्यासौ । माध्यंदिने पर्यासाद्यतृचवर्जम् ३ गोसवाभि-षेचनीययोर्मुञ्जन्ति ब्रध्नमरुषमिति ४ श्येनसंदंशाजिरवज्रेषु सुरूप-कृत्नुमूतय उत्त्वा मन्दन्तु स्तोमास्त्वामिद्धि हवामह इति ५ अपूर्वेऽभि त्वा पूर्वपीतय इति ६ व्रात्यस्तोमेष्वा त्वेता नि षीदताधा हीन्द्र गिर्वण इति ७ अग्निष्टुत्स्वीलेन्यो नमस्योऽग्निं दूतं वृणीमहेऽग्निमीलि-ष्वावसेऽग्न आ याह्यग्निभिरिति ८ तीव्रसुदुपशदोपहव्येष्वयमु ते सम-तसीमा उ त्वा पुरूवसो इति व्युष्टिद्व्यहे च ९ गोसवविवधवैश्य-स्तोमेष्विन्द्रं वो विश्वतस्पर्या णो विश्वासु हव्य इति १० प्रतीचीनस्तोमे त्वमिन्द्र प्रतूर्तिष्विति ११ राजि यो राजा चर्षणीनामिति १२ उद्भिद्ब-लभिदोर्यज्ञ इन्द्र मवर्धयदिति १३ इन्द्र स्तोम इन्द्र क्रतुं न आ भर तव त्यदिन्द्रि यं बृहदिति १४ विघने समस्य मन्यवे विशस्तदिदास भुवनेषु ज्येष्ठमिति १५ सूर्यस्तुत्युदु त्यं जातवेदसं चित्रं देवानां केतुरनीकमिति १६ वज्रे पुनःस्तोमे त्वं न इन्द्रा भरेति १७ सर्वजित्यृषभे मरुत्स्तोमे साहस्रान्त्ये तद्वो गाय सुते सचा वयमेनमिदा ह्य इति १८ साहस्राद्ययोः


405

ivr;Éj .UÉmStome vnSpitsve iTvãypÉcTyoárN{ ;¦äo"Stom ”N{ ;-¦äo"kÚl;y ”N{ ;y mÃne sut' yTsomÉmN{ ivã,vIit 1 ivr;-jeŒ¦e"StomeŒ¦e"kÚl;yeŒÉ¦' dUt' vO,ImheŒÉ¦mI²lãv;vs ”it 2 ivnuæyÉ..UTyo r;²xmr;yyo" xdopxdyo" sm[;$(Svr;joyRd´ k° vO]h¥u.y' ê,v° n ”it 3 r;jsUyeWu yTsomÉmN{ ivã,Vy/; hIN{ ÉgvR,oŒ.[;tOVyo an; Tv' Tv' n ”N{ ; .reit c ) cturhp;-h;hIndx;hCzNdomdx;heWu c 4 tIv[su°tu"py;Ryyo" s;h§;-NTyyodRxpeye iv.['xyDe Å;yNt ”v sUyRÉmit 5 s;´"£ƒWu Xyenv-jRmhÉm²õ iptuãprIit c 6 aitr;];,;' svRStomyom;R .Um in·ä; ”v iv/u' d{ ;,' s²llSy pOÏ ”it 7 i]vOTpdxs¢dxwk-Év'xi],v]yiS]'xnvs¢dxeWU.y' ê,v° no vymenÉmd; ç" ipb; somÉmN{ mNdtu Tveit 8 aÉ.ÉjTyÉ. p[ gopit' Égreit c 9 anitr;]eŒÉ. Tv; vOW.; sut ”it 10 ctuÉv|x ”N{ ; y;ih Éc].;no m; ÉcdNyià x'steit 11 ivÉjit y Ek ”iÃdyt ”it 12 ivWuvtIN{ £tu' n a; .reit 13 Svrs;m;É.Plvgv;yuiW xeWeWu pOÏSywkÉv'x ”N{ o d/Ico aSqÉ.ivR;" pOtn; aÉ..Utr' nrmev;

virAji bhUmistome vanaspatisave tviSyapacityorindra ?AgnyoHstoma indra ?A-gnyoHkulAya indra ?Aya madvane sutaM yatsomamindra viSNavIti 1 virA-je'gneHstome'gneHkulAye'gniM dUtaM vqNImahe'gnimIliSvAvasa iti 2 vinuttyabhibhUtyo rAfimarAyayoH fadopafadayoH samrATsvarAjoryadadya kacca vqtrahannubhayaM fqNavacca na iti 3 rAjasUyeSu yatsomamindra viSNavyadhA hIndra girvaNo'bhrAtqvyo anA tvaM tvaM na indra ?A bhareti ca , caturahapaxcA-hAhInadafAhacchandomadafAheSu ca 4 tIvrasuccatuHparyAyayoH sAhasrA-ntyayordafapeye vibhraMfayajxe frAyanta iva sUryamiti 5 sAdyaHkreSu fyenava-rjamahamiddhi pituSparIti ca 6 atirAtrANAM sarvastomayormA bhUma niSTyA iva vidhuM dadra ?ANaM salilasya pqSTha iti 7 trivqtpaxcadafasaptadafaika-viMfatriNavatrayastriMfanavasaptadafeSUbhayaM fqNavacca no vayamenamidA hyaH pibA somamindra mandatu tveti 8 abhijityabhi pra gopatiM gireti ca 9 anatirAtre'bhi tvA vqSabhA suta iti 10 caturviMfa indra ?A yAhi citrabhAno mA cidanyadvi faMsateti 11 vifvajiti ya eka idvidayata iti 12 viSuvatIndra kratuM na A bhareti 13 svarasAmAbhiplavagavAyuSi feSeSu pqSThasyaikaviMfa indra ?o dadhIco asthabhirvifvAH pqtanA abhibhUtaraM naramevA

virAji bhUmistome vanaspatisave tviSyapacityorindrA gnyoHstoma indrA -gnyoHkulAya indrA ya madvane sutaM yatsomamindra viSNavIti 1 virA-je'gneHstome'gneHkulAye'gniM dUtaM vqNImahe'gnimIliSvAvasa iti 2 vinuttyabhibhUtyo rAfimarAyayoH fadopafadayoH samrATsvarAjoryadadya kacca vqtrahannubhayaM fqNavacca na iti 3 rAjasUyeSu yatsomamindra viSNavyadhA hIndra girvaNo'bhrAtqvyo anA tvaM tvaM na indrA bhareti ca , caturahapaxcA-hAhInadafAhacchandomadafAheSu ca 4 tIvrasuccatuHparyAyayoH sAhasrA-ntyayordafapeye vibhraMfayajxe frAyanta iva sUryamiti 5 sAdyaHkreSu fyenava-rjamahamiddhi pituSparIti ca 6 atirAtrANAM sarvastomayormA bhUma niSTyA iva vidhuM dadrA NaM salilasya pqSTha iti 7 trivqtpaxcadafasaptadafaika-viMfatriNavatrayastriMfanavasaptadafeSUbhayaM fqNavacca no vayamenamidA hyaH pibA somamindra mandatu tveti 8 abhijityabhi pra gopatiM gireti ca 9 anatirAtre'bhi tvA vqSabhA suta iti 10 caturviMfa indrA yAhi citrabhAno mA cidanyadvi faMsateti 11 vifvajiti ya eka idvidayata iti 12 viSuvatIndra kratuM na A bhareti 13 svarasAmAbhiplavagavAyuSi feSeSu pqSThasyaikaviMfa indro dadhIco asthabhirvifvAH pqtanA abhibhUtaraM naramevA

विराजि भूमिस्तोमे वनस्पतिसवे त्विष्यपचित्योरिन्द्र ?ाग्न्योःस्तोम इन्द्र ?ा-ग्न्योःकुलाय इन्द्र ?ाय मद्वने सुतं यत्सोममिन्द्र विष्णवीति १ विरा-जेऽग्नेःस्तोमेऽग्नेःकुलायेऽग्निं दूतं वृणीमहेऽग्निमीलिष्वावस इति २ विनुत्त्यभिभूत्यो राशिमराययोः शदोपशदयोः सम्राट्स्वराजोर्यदद्य कच्च वृत्रहन्नुभयं शृणवच्च न इति ३ राजसूयेषु यत्सोममिन्द्र विष्णव्यधा हीन्द्र गिर्वणोऽभ्रातृव्यो अना त्वं त्वं न इन्द्र ?ा भरेति च । चतुरहपञ्चा-हाहीनदशाहच्छन्दोमदशाहेषु च ४ तीव्रसुच्चतुःपर्याययोः साहस्रा-न्त्ययोर्दशपेये विभ्रंशयज्ञे श्रायन्त इव सूर्यमिति ५ साद्यःक्रेषु श्येनव-र्जमहमिद्धि पितुष्परीति च ६ अतिरात्राणां सर्वस्तोमयोर्मा भूम निष्ट्या इव विधुं दद्र ?ाणं सलिलस्य पृष्ठ इति ७ त्रिवृत्पञ्चदशसप्तदशैक-विंशत्रिणवत्रयस्त्रिंशनवसप्तदशेषूभयं शृणवच्च नो वयमेनमिदा ह्यः पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वेति ८ अभिजित्यभि प्र गोपतिं गिरेति च ९ अनतिरात्रेऽभि त्वा वृषभा सुत इति १० चतुर्विंश इन्द्र ?ा याहि चित्रभानो मा चिदन्यद्वि शंसतेति ११ विश्वजिति य एक इद्विदयत इति १२ विषुवतीन्द्र क्रतुं न आ भरेति १३ स्वरसामाभिप्लवगवायुषि शेषेषु पृष्ठस्यैकविंश इन्द्र ?ो दधीचो अस्थभिर्विश्वाः पृतना अभिभूतरं नरमेवा

विराजि भूमिस्तोमे वनस्पतिसवे त्विष्यपचित्योरिन्द्रा ग्न्योःस्तोम इन्द्रा -ग्न्योःकुलाय इन्द्रा य मद्वने सुतं यत्सोममिन्द्र विष्णवीति १ विरा-जेऽग्नेःस्तोमेऽग्नेःकुलायेऽग्निं दूतं वृणीमहेऽग्निमीलिष्वावस इति २ विनुत्त्यभिभूत्यो राशिमराययोः शदोपशदयोः सम्राट्स्वराजोर्यदद्य कच्च वृत्रहन्नुभयं शृणवच्च न इति ३ राजसूयेषु यत्सोममिन्द्र विष्णव्यधा हीन्द्र गिर्वणोऽभ्रातृव्यो अना त्वं त्वं न इन्द्रा भरेति च । चतुरहपञ्चा-हाहीनदशाहच्छन्दोमदशाहेषु च ४ तीव्रसुच्चतुःपर्याययोः साहस्रा-न्त्ययोर्दशपेये विभ्रंशयज्ञे श्रायन्त इव सूर्यमिति ५ साद्यःक्रेषु श्येनव-र्जमहमिद्धि पितुष्परीति च ६ अतिरात्राणां सर्वस्तोमयोर्मा भूम निष्ट्या इव विधुं दद्रा णं सलिलस्य पृष्ठ इति ७ त्रिवृत्पञ्चदशसप्तदशैक-विंशत्रिणवत्रयस्त्रिंशनवसप्तदशेषूभयं शृणवच्च नो वयमेनमिदा ह्यः पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वेति ८ अभिजित्यभि प्र गोपतिं गिरेति च ९ अनतिरात्रेऽभि त्वा वृषभा सुत इति १० चतुर्विंश इन्द्रा याहि चित्रभानो मा चिदन्यद्वि शंसतेति ११ विश्वजिति य एक इद्विदयत इति १२ विषुवतीन्द्र क्रतुं न आ भरेति १३ स्वरसामाभिप्लवगवायुषि शेषेषु पृष्ठस्यैकविंश इन्द्रो दधीचो अस्थभिर्विश्वाः पृतना अभिभूतरं नरमेवा


410

Vyu·ä;i©rsk;ipvncw]rqÃäh;n;' t' te md' gO,ImsIit ) iÃtIyeWu iv;" pOtn; aÉ..Utr' nrÉmit 1 c;tum;RSyvwdev-ggRvwdCzNdomvTpr;k;NtvRSvme/} yh;,;' xG?yU Wu xcIpt ”it 2 s;kme/SyeN{ Ém¶¼vt;ty ”it 3 vwdSvrs;»oSTv' n ”N{ ; .reit 4 iÃtIyeWu tÉmN{ ' v;jy;mSySt;iv mNm pUVy| t' te md' gO,ImsIit 5 ame/Sy v;cm·;pdImh' Sv;/oárTq; ivWUvt ”it 6 pOÏä-} yhSywv; çÉs vIryuárTyuKqe 7 tOtIyeWu mh;\ ”N{ o y aojs;É. p[ v" sur;/smev; çÉs vIryuárit 8 s;kme/Sy tÉmN{ ' v;jy;-mÉs Å;yNt ”v sUyRÉmit 9 cturh;,;' Å;yNt ”v sUy| Tv' n ”N{ ; .reit 10 ctuqeRWu mh;\ ”N{ o y aojs; y Ek ”iÃdyt ”it 11 sveRWu m; .Um in·ä; ”v iv/u' d{ ;,' s²llSy pOÏ ”it 12 s'spRctuvIRryorymu te smtsIm; ¬ Tv; puåvso ”it 13 p;heWu i]vOd;idvt( 14 a>y;s©(Gypx;rdIyyoiótIye Tv' n ”N{ ; .reit 15 pOÏäp;hSywv; çÉs vIryuárit 16 pm ¬áÿÏ¥ojs; sheN{ o md;y v;vO/ ”N{ ;y s;m g;yteit 17 aÉ.Plvp;hSy y Ek ”iÃdyt ”it 18 a>y;s©(Gypx;rdIyyo" Å;yNt ”v sUyRÉmit c 19 W@hSy gVy.[;tOVyo an; TvÉmit a;yuiW Tv' n ”N{ ; .reit 20 pm EN{ no gÉ/ ip[y ”it 21 WÏmuKQy' ce´ Ek ”iÃdyte

vyuSTyAzgirasakApivanacaitrarathadvyahAnAM taM te madaM gqNImasIti , dvitIyeSu vifvAH pqtanA abhibhUtaraM naramiti 1 cAturmAsyavaifvadeva-gargavaidacchandomavatparAkAntarvasvafvamedha tr?yahANAM fagdhyU Su facIpata iti 2 sAkamedhasyendra middevatAtaya iti 3 vaidasvarasAmnostvaM na indra ?A bhareti 4 dvitIyeSu tamindraM vAjayAmasyastAvi manma pUrvyaM taM te madaM gqNImasIti 5 afvamedhasya vAcamaSTApadImahaM svAdhoritthA viSUvata iti 6 pqSThya- tr?yahasyaivA hyasi vIrayurityukthe 7 tqtIyeSu mahAMM indra ?o ya ojasAbhi pra vaH surAdhasamevA hyasi vIrayuriti 8 sAkamedhasya tamindraM vAjayA-masi frAyanta iva sUryamiti 9 caturahANAM frAyanta iva sUryaM tvaM na indra ?A bhareti 10 caturtheSu mahAMM indra ?o ya ojasA ya eka idvidayata iti 11 sarveSu mA bhUma niSTyA iva vidhuM dadra ?ANaM salilasya pqSTha iti 12 saMsarpacaturvIrayorayamu te samatasImA u tvA purUvaso iti 13 paxcAheSu trivqdAdivat 14 abhyAsazggyapaxcafAradIyayordvitIye tvaM na indra ?A bhareti 15 pqSThyapaxcAhasyaivA hyasi vIrayuriti 16 paxcama uttiSThannojasA sahendra ?o madAya vAvqdha indra ?Aya sAma gAyateti 17 abhiplavapaxcAhasya ya eka idvidayata iti 18 abhyAsazggyapaxcafAradIyayoH frAyanta iva sUryamiti ca 19 SaDahasya gavyabhrAtqvyo anA tvamiti AyuSi tvaM na indra ?A bhareti 20 paxcama endra no gadhi priya iti 21 SaSThamukthyaM cedya eka idvidayate

vyuSTyAzgirasakApivanacaitrarathadvyahAnAM taM te madaM gqNImasIti , dvitIyeSu vifvAH pqtanA abhibhUtaraM naramiti 1 cAturmAsyavaifvadeva-gargavaidacchandomavatparAkAntarvasvafvamedhatr! yahANAM fagdhyU Su facIpata iti 2 sAkamedhasyendra middevatAtaya iti 3 vaidasvarasAmnostvaM na indrA bhareti 4 dvitIyeSu tamindraM vAjayAmasyastAvi manma pUrvyaM taM te madaM gqNImasIti 5 afvamedhasya vAcamaSTApadImahaM svAdhoritthA viSUvata iti 6 pqSThya-tr! yahasyaivA hyasi vIrayurityukthe 7 tqtIyeSu mahAMM indro ya ojasAbhi pra vaH surAdhasamevA hyasi vIrayuriti 8 sAkamedhasya tamindraM vAjayA-masi frAyanta iva sUryamiti 9 caturahANAM frAyanta iva sUryaM tvaM na indrA bhareti 10 caturtheSu mahAMM indro ya ojasA ya eka idvidayata iti 11 sarveSu mA bhUma niSTyA iva vidhuM dadrA NaM salilasya pqSTha iti 12 saMsarpacaturvIrayorayamu te samatasImA u tvA purUvaso iti 13 paxcAheSu trivqdAdivat 14 abhyAsazggyapaxcafAradIyayordvitIye tvaM na indrA bhareti 15 pqSThyapaxcAhasyaivA hyasi vIrayuriti 16 paxcama uttiSThannojasA sahendro madAya vAvqdha indrA ya sAma gAyateti 17 abhiplavapaxcAhasya ya eka idvidayata iti 18 abhyAsazggyapaxcafAradIyayoH frAyanta iva sUryamiti ca 19 SaDahasya gavyabhrAtqvyo anA tvamiti AyuSi tvaM na indrA bhareti 20 paxcama endra no gadhi priya iti 21 SaSThamukthyaM cedya eka idvidayate

व्युष्ट्याङ्गिरसकापिवनचैत्ररथद्व्यहानां तं ते मदं गृणीमसीति । द्वितीयेषु विश्वाः पृतना अभिभूतरं नरमिति १ चातुर्मास्यवैश्वदेव-गर्गवैदच्छन्दोमवत्पराकान्तर्वस्वश्वमेध त्र्?यहाणां शग्ध्यू षु शचीपत इति २ साकमेधस्येन्द्र मिद्देवतातय इति ३ वैदस्वरसाम्नोस्त्वं न इन्द्र ?ा भरेति ४ द्वितीयेषु तमिन्द्रं वाजयामस्यस्तावि मन्म पूर्व्यं तं ते मदं गृणीमसीति ५ अश्वमेधस्य वाचमष्टापदीमहं स्वाधोरित्था विषूवत इति ६ पृष्ठ्य- त्र्?यहस्यैवा ह्यसि वीरयुरित्युक्थे ७ तृतीयेषु महाँ इन्द्र ?ो य ओजसाभि प्र वः सुराधसमेवा ह्यसि वीरयुरिति ८ साकमेधस्य तमिन्द्रं वाजया-मसि श्रायन्त इव सूर्यमिति ९ चतुरहाणां श्रायन्त इव सूर्यं त्वं न इन्द्र ?ा भरेति १० चतुर्थेषु महाँ इन्द्र ?ो य ओजसा य एक इद्विदयत इति ११ सर्वेषु मा भूम निष्ट्या इव विधुं दद्र ?ाणं सलिलस्य पृष्ठ इति १२ संसर्पचतुर्वीरयोरयमु ते समतसीमा उ त्वा पुरूवसो इति १३ पञ्चाहेषु त्रिवृदादिवत् १४ अभ्यासङ्ग्ग्यपञ्चशारदीययोर्द्वितीये त्वं न इन्द्र ?ा भरेति १५ पृष्ठ्यपञ्चाहस्यैवा ह्यसि वीरयुरिति १६ पञ्चम उत्तिष्ठन्नोजसा सहेन्द्र ?ो मदाय वावृध इन्द्र ?ाय साम गायतेति १७ अभिप्लवपञ्चाहस्य य एक इद्विदयत इति १८ अभ्यासङ्ग्ग्यपञ्चशारदीययोः श्रायन्त इव सूर्यमिति च १९ षडहस्य गव्यभ्रातृव्यो अना त्वमिति आयुषि त्वं न इन्द्र ?ा भरेति २० पञ्चम एन्द्र नो गधि प्रिय इति २१ षष्ठमुक्थ्यं चेद्य एक इद्विदयते

व्युष्ट्याङ्गिरसकापिवनचैत्ररथद्व्यहानां तं ते मदं गृणीमसीति । द्वितीयेषु विश्वाः पृतना अभिभूतरं नरमिति १ चातुर्मास्यवैश्वदेव-गर्गवैदच्छन्दोमवत्पराकान्तर्वस्वश्वमेधत्र्! यहाणां शग्ध्यू षु शचीपत इति २ साकमेधस्येन्द्र मिद्देवतातय इति ३ वैदस्वरसाम्नोस्त्वं न इन्द्रा भरेति ४ द्वितीयेषु तमिन्द्रं वाजयामस्यस्तावि मन्म पूर्व्यं तं ते मदं गृणीमसीति ५ अश्वमेधस्य वाचमष्टापदीमहं स्वाधोरित्था विषूवत इति ६ पृष्ठ्य-त्र्! यहस्यैवा ह्यसि वीरयुरित्युक्थे ७ तृतीयेषु महाँ इन्द्रो य ओजसाभि प्र वः सुराधसमेवा ह्यसि वीरयुरिति ८ साकमेधस्य तमिन्द्रं वाजया-मसि श्रायन्त इव सूर्यमिति ९ चतुरहाणां श्रायन्त इव सूर्यं त्वं न इन्द्रा भरेति १० चतुर्थेषु महाँ इन्द्रो य ओजसा य एक इद्विदयत इति ११ सर्वेषु मा भूम निष्ट्या इव विधुं दद्रा णं सलिलस्य पृष्ठ इति १२ संसर्पचतुर्वीरयोरयमु ते समतसीमा उ त्वा पुरूवसो इति १३ पञ्चाहेषु त्रिवृदादिवत् १४ अभ्यासङ्ग्ग्यपञ्चशारदीययोर्द्वितीये त्वं न इन्द्रा भरेति १५ पृष्ठ्यपञ्चाहस्यैवा ह्यसि वीरयुरिति १६ पञ्चम उत्तिष्ठन्नोजसा सहेन्द्रो मदाय वावृध इन्द्रा य साम गायतेति १७ अभिप्लवपञ्चाहस्य य एक इद्विदयत इति १८ अभ्यासङ्ग्ग्यपञ्चशारदीययोः श्रायन्त इव सूर्यमिति च १९ षडहस्य गव्यभ्रातृव्यो अना त्वमिति आयुषि त्वं न इन्द्रा भरेति २० पञ्चम एन्द्र नो गधि प्रिय इति २१ षष्ठमुक्थ्यं चेद्य एक इद्विदयते


415

pOÏSy iÃtIy Ev; çÉs vIryuárit 1 tOtIy ”N{ e, s' ih ë=se vy' ` Tv; sut;vNtSTv' n ”N{ ; .reit 2 dx;hSy;·me yidN{ p[;gp;gudÉgit 3 nvm Eto iNvN{ ' Stv;meit 4 i]kkÚ¶x;hSy nvsu xG?yU Wu xcIpteŒÉ. p[ gopit' Égr; t' vo dSmmOtIWh' vymenÉmd; ç ”N{ Émí;Éqno bOhCz^;yNt ”v sUy| k ”| ved sute sc; iv;" pOtn; aÉ..Utr' nr' yidN{ p[;gp;gudÉgit 5 a·me mh;\ ”N{ o y aojseit 6 Ã;dx;hSy zNdomp[qm;NTyyoSTv' n ”N{ ; .r y Ek ”iÃdyt ”it 7 Svrs;msu s' cody Éc]mv;Rkª p[,et;r' vSyo aCz¹it py;Rye, ) aÉ.Plve c 8 tnUpOϼŒÉ. Tv; xUr nonumSTv;Ém²õhv;mhe y¶ä;v ”N{ te xt' ipb; somÉmN{ mNdtu Tv; ky; nɒ] a; .uv{ evtInR" s/m;d ”it 9 EteW;mnNtroŒnuåp" s'.ve Stoi]yinymCzNds; 10 gv;mynen s;'vTsárk;É, Vy;:y;t;in 11 EtSm;dev;hIn; r;i]sT];

pqSThasya dvitIya evA hyasi vIrayuriti 1 tqtIya indre Na saM hi dqkSase vayaM gha tvA sutAvantastvaM na indra ?A bhareti 2 dafAhasyASTame yadindra prAgapAgudagiti 3 navama eto nvindraM stavAmeti 4 trikakuddafAhasya navasu fagdhyU Su facIpate'bhi pra gopatiM girA taM vo dasmamqtISahaM vayamenamidA hya indra midgAthino bqhacchrAyanta iva sUryaM ka riM veda sute sacA vifvAH pqtanA abhibhUtaraM naraM yadindra prAgapAgudagiti 5 aSTame mahAMM indra ?o ya ojaseti 6 dvAdafAhasya chandomaprathamAntyayostvaM na indra ?A bhara ya eka idvidayata iti 7 svarasAmasu saM codaya citramarvAk praNetAraM vasyo accheti paryAyeNa , abhiplave ca 8 tanUpqSThe'bhi tvA fUra nonumastvAmiddhihavAmahe yaddyAva indra te fataM pibA somamindra mandatu tvA kayA nafcitra A bhuvadre vatIrnaH sadhamAda iti 9 eteSAmanantaro'nurUpaH saMbhave stotriyaniyamacchandasA 10 gavAmayanena sAMvatsarikANi vyAkhyAtAni 11 etasmAdevAhInA rAtrisattrANyekA-hA api kecit 12 sarvatra kAmakl\qptIH sAmavedAt 13 dvyahaprabhqta-yo'hInA A dvAdafAhAdanyatarato'tirAtrAt 14 dvAdafAhaprabhqtIni rA-trisattrANyarvAxci saMvatsarAt 15 dafarAtra ubhayato'tirAtraH 16 dvAda-fAhaH purastAdagniSTomo'hInaH 17 sahasrasaMvatsaraparyantAnyayanAni vi-

pqSThasya dvitIya evA hyasi vIrayuriti 1 tqtIya indre Na saM hi dqkSase vayaM gha tvA sutAvantastvaM na indrA bhareti 2 dafAhasyASTame yadindra prAgapAgudagiti 3 navama eto nvindraM stavAmeti 4 trikakuddafAhasya navasu fagdhyU Su facIpate'bhi pra gopatiM girA taM vo dasmamqtISahaM vayamenamidA hya indra midgAthino bqhacchrAyanta iva sUryaM ka riM veda sute sacA vifvAH pqtanA abhibhUtaraM naraM yadindra prAgapAgudagiti 5 aSTame mahAMM indro ya ojaseti 6 dvAdafAhasya chandomaprathamAntyayostvaM na indrA bhara ya eka idvidayata iti 7 svarasAmasu saM codaya citramarvAk praNetAraM vasyo accheti paryAyeNa , abhiplave ca 8 tanUpqSThe'bhi tvA fUra nonumastvAmiddhihavAmahe yaddyAva indra te fataM pibA somamindra mandatu tvA kayA nafcitra A bhuvadre vatIrnaH sadhamAda iti 9 eteSAmanantaro'nurUpaH saMbhave stotriyaniyamacchandasA 10 gavAmayanena sAMvatsarikANi vyAkhyAtAni 11 etasmAdevAhInA rAtrisattrANyekA-hA api kecit 12 sarvatra kAmak\ptIH sAmavedAt 13 dvyahaprabhqta-yo'hInA A dvAdafAhAdanyatarato'tirAtrAt 14 dvAdafAhaprabhqtIni rA-trisattrANyarvAxci saMvatsarAt 15 dafarAtra ubhayato'tirAtraH 16 dvAda-fAhaH purastAdagniSTomo'hInaH 17 sahasrasaMvatsaraparyantAnyayanAni vi-

पृष्ठस्य द्वितीय एवा ह्यसि वीरयुरिति १ तृतीय इन्द्रे ण सं हि दृक्षसे वयं घ त्वा सुतावन्तस्त्वं न इन्द्र ?ा भरेति २ दशाहस्याष्टमे यदिन्द्र प्रागपागुदगिति ३ नवम एतो न्विन्द्रं स्तवामेति ४ त्रिककुद्दशाहस्य नवसु शग्ध्यू षु शचीपतेऽभि प्र गोपतिं गिरा तं वो दस्ममृतीषहं वयमेनमिदा ह्य इन्द्र मिद्गाथिनो बृहच्छ्रायन्त इव सूर्यं क रिं वेद सुते सचा विश्वाः पृतना अभिभूतरं नरं यदिन्द्र प्रागपागुदगिति ५ अष्टमे महाँ इन्द्र ?ो य ओजसेति ६ द्वादशाहस्य छन्दोमप्रथमान्त्ययोस्त्वं न इन्द्र ?ा भर य एक इद्विदयत इति ७ स्वरसामसु सं चोदय चित्रमर्वाक् प्रणेतारं वस्यो अच्छेति पर्यायेण । अभिप्लवे च ८ तनूपृष्ठेऽभि त्वा शूर नोनुमस्त्वामिद्धिहवामहे यद्द्याव इन्द्र ते शतं पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वा कया नश्चित्र आ भुवद्रे वतीर्नः सधमाद इति ९ एतेषामनन्तरोऽनुरूपः संभवे स्तोत्रियनियमच्छन्दसा १० गवामयनेन सांवत्सरिकाणि व्याख्यातानि ११ एतस्मादेवाहीना रात्रिसत्त्राण्येका-हा अपि केचित् १२ सर्वत्र कामक्लृप्तीः सामवेदात् १३ द्व्यहप्रभृत-योऽहीना आ द्वादशाहादन्यतरतोऽतिरात्रात् १४ द्वादशाहप्रभृतीनि रा-त्रिसत्त्राण्यर्वाञ्चि संवत्सरात् १५ दशरात्र उभयतोऽतिरात्रः १६ द्वाद-शाहः पुरस्तादग्निष्टोमोऽहीनः १७ सहस्रसंवत्सरपर्यन्तान्ययनानि वि-

पृष्ठस्य द्वितीय एवा ह्यसि वीरयुरिति १ तृतीय इन्द्रे ण सं हि दृक्षसे वयं घ त्वा सुतावन्तस्त्वं न इन्द्रा भरेति २ दशाहस्याष्टमे यदिन्द्र प्रागपागुदगिति ३ नवम एतो न्विन्द्रं स्तवामेति ४ त्रिककुद्दशाहस्य नवसु शग्ध्यू षु शचीपतेऽभि प्र गोपतिं गिरा तं वो दस्ममृतीषहं वयमेनमिदा ह्य इन्द्र मिद्गाथिनो बृहच्छ्रायन्त इव सूर्यं क रिं वेद सुते सचा विश्वाः पृतना अभिभूतरं नरं यदिन्द्र प्रागपागुदगिति ५ अष्टमे महाँ इन्द्रो य ओजसेति ६ द्वादशाहस्य छन्दोमप्रथमान्त्ययोस्त्वं न इन्द्रा भर य एक इद्विदयत इति ७ स्वरसामसु सं चोदय चित्रमर्वाक् प्रणेतारं वस्यो अच्छेति पर्यायेण । अभिप्लवे च ८ तनूपृष्ठेऽभि त्वा शूर नोनुमस्त्वामिद्धिहवामहे यद्द्याव इन्द्र ते शतं पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वा कया नश्चित्र आ भुवद्रे वतीर्नः सधमाद इति ९ एतेषामनन्तरोऽनुरूपः संभवे स्तोत्रियनियमच्छन्दसा १० गवामयनेन सांवत्सरिकाणि व्याख्यातानि ११ एतस्मादेवाहीना रात्रिसत्त्राण्येका-हा अपि केचित् १२ सर्वत्र कामकॢप्तीः सामवेदात् १३ द्व्यहप्रभृत-योऽहीना आ द्वादशाहादन्यतरतोऽतिरात्रात् १४ द्वादशाहप्रभृतीनि रा-त्रिसत्त्राण्यर्वाञ्चि संवत्सरात् १५ दशरात्र उभयतोऽतिरात्रः १६ द्वाद-शाहः पुरस्तादग्निष्टोमोऽहीनः १७ सहस्रसंवत्सरपर्यन्तान्ययनानि वि-


420

aGNy;/ey' vsNte b[;÷,Sy b[÷vcRsk;mSy ) g[IWo r;jNySy tejSk;mSy ) vW;Rsu vwXySy pui·k;mSy ) xrid sveRW;m( 1 gd;pnuÿye pU,;RüTyNtÉmTyekƒ 2 aɦho];yÉ,n;Émit yuv; k*-²xk" 3 teW;m;g[y,e nvSy 4 Sq;lIp;kƒn;ɦho]' yv;Gv; v; 5 a.;ve gvI@;' nv`;sm;xÉyTv; tSy;" pys; ÅIk;mSy 6 inTym¦In;' j;gr,m( 7 aɦho]' SvgRk;mSy 8 pys; svR-k;mSy 9 dÝe²N{ yk;mSy 10 a;Jyen tejSk;mSy 11 twlen ÅIk;mSy 12 aodnen p[j;k;mSy 13 yv;Gv; g[;mk;mSy 14 t<@‘lwbRlk;mSy 15 somen b[÷vcRsk;mSy 16 m;'sen pui·-k;mSy 17 ¬dkƒn;yuãk;mSy 18 dxRpU,Rm;s* svRk;mSy 19 d;=;y,yD" p[j;k;mSy 20 s;kùp[Sq;YyyD" pxuk;mSy 21 s'£myD" svRk;mSy 22 ”@;d/" pxuk;mSy 23 s;vRsenyD" p[j;k;mSy 24 x*nkyDoŒÉ.c;rk;mSy 25 vÉsÏyD" p[j;k;mSy 26 ´;v;pOÉqVyoryn' p[itÏ;k;mSy 27 Et;in dxRpU,Rm;s;yn;in 28 a;g[y,m¥k;mSy 29 c;tum;RSy;in svRk;mSy 30 EeN{ ;¦" pxur;yuãp[j;pxuk;mSy 31 y;m" xukhár" xu<#o v;n;myk;mSy iptOlokk;mSy c 32 Tv;·^o v@v" p[j;k;mSy 33 k;My;vet* 34 suTy;" svRk;mSy 35 ¬KQy" pxuk;mSy 36 v;jpey" Sv;r;Jyk;mSy 37 aitr;] A²õk;mSy 38 gv;myn' Ã;dx;hSy 39 r;jsUy" Sv;r;-Jyk;mSy 40 ame/" p¨Wme/o svRk;mSy 41 svRme/" ÅwÏä-k;mSy 42 k;m;nNTy;dpárÉmt; yD;" 43 te p[ÕitÉ.Vy;R:y;-t;" 44 yD£mo b[;÷,;t( ) ivár·s'/;n' c 45 y ”m* kLp;-v/Ite y ¬ cwv' ved ten svwR" £tuÉ.ár·' .vit sv;|’ k;m;n;Òoit 46 aq;Pyud;hr²Nt yq; y·‘Stq;?yetureW; b[;÷I p[itÅuitárit 47

agnyAdheyaM vasante brAhmaNasya brahmavarcasakAmasya , grISo rAjanyasya tejaskAmasya , varSAsu vaifyasya puSTikAmasya , faradi sarveSAm 1 gadApanuttaye pUrNAhutyantamityeke 2 agnihotrAyaNinAmiti yuvA kau-fikaH 3 teSAmAgrayaNe navasya 4 sthAlIpAkenAgnihotraM yavAgvA vA 5 abhAve gavIDAM navaghAsamAfayitvA tasyAH payasA frIkAmasya 6 nityamagnInAM jAgaraNam 7 agnihotraM svargakAmasya 8 payasA sarva-kAmasya 9 dadhnendri yakAmasya 10 Ajyena tejaskAmasya 11 tailena frIkAmasya 12 odanena prajAkAmasya 13 yavAgvA grAmakAmasya 14 taNDulairbalakAmasya 15 somena brahmavarcasakAmasya 16 mAMsena puSTi-kAmasya 17 udakenAyuSkAmasya 18 darfapUrNamAsau sarvakAmasya 19 dAkSAyaNayajxaH prajAkAmasya 20 sAkaMprasthAyyayajxaH pafukAmasya 21 saMkramayajxaH sarvakAmasya 22 iDAdadhaH pafukAmasya 23 sArvasenayajxaH prajAkAmasya 24 faunakayajxo'bhicArakAmasya 25 vasiSThayajxaH prajAkAmasya 26 dyAvApqthivyorayanaM pratiSThAkAmasya 27 etAni darfapUrNamAsAyanAni 28 AgrayaNamannakAmasya 29 cAturmAsyAni sarvakAmasya 30 aindra ?AgnaH pafurAyuSprajApafukAmasya 31 yAmaH fukahariH fuNTho vAnAmayakAmasya pitqlokakAmasya ca 32 tvASTro vaDavaH prajAkAmasya 33 kAmyAvetau 34 sutyAH sarvakAmasya 35 ukthyaH pafukAmasya 36 vAjapeyaH svArAjyakAmasya 37 atirAtra qddhikAmasya 38 gavAmayanaM dvAdafAhasya 39 rAjasUyaH svArA-jyakAmasya 40 afvamedhaH paruSamedho sarvakAmasya 41 sarvamedhaH fraiSThya-kAmasya 42 kAmAnantyAdaparimitA yajxAH 43 te prakqtibhirvyAkhyA-tAH 44 yajxakramo brAhmaNAt , viriSTasaMdhAnaM ca 45 ya imau kalpA-vadhIte ya u caivaM veda tena sarvaiH kratubhiriSTaM bhavati sarvAMfca kAmAnApnoti 46 athApyudAharanti yathA yaSTustathAdhyetureSA brAhmI pratifrutiriti 47

agnyAdheyaM vasante brAhmaNasya brahmavarcasakAmasya , grISo rAjanyasya tejaskAmasya , varSAsu vaifyasya puSTikAmasya , faradi sarveSAm 1 gadApanuttaye pUrNAhutyantamityeke 2 agnihotrAyaNinAmiti yuvA kau-fikaH 3 teSAmAgrayaNe navasya 4 sthAlIpAkenAgnihotraM yavAgvA vA 5 abhAve gavIDAM navaghAsamAfayitvA tasyAH payasA frIkAmasya 6 nityamagnInAM jAgaraNam 7 agnihotraM svargakAmasya 8 payasA sarva-kAmasya 9 dadhnendri yakAmasya 10 Ajyena tejaskAmasya 11 tailena frIkAmasya 12 odanena prajAkAmasya 13 yavAgvA grAmakAmasya 14 taNDulairbalakAmasya 15 somena brahmavarcasakAmasya 16 mAMsena puSTi-kAmasya 17 udakenAyuSkAmasya 18 darfapUrNamAsau sarvakAmasya 19 dAkSAyaNayajxaH prajAkAmasya 20 sAkaMprasthAyyayajxaH pafukAmasya 21 saMkramayajxaH sarvakAmasya 22 iDAdadhaH pafukAmasya 23 sArvasenayajxaH prajAkAmasya 24 faunakayajxo'bhicArakAmasya 25 vasiSThayajxaH prajAkAmasya 26 dyAvApqthivyorayanaM pratiSThAkAmasya 27 etAni darfapUrNamAsAyanAni 28 AgrayaNamannakAmasya 29 cAturmAsyAni sarvakAmasya 30 aindrA gnaH pafurAyuSprajApafukAmasya 31 yAmaH fukahariH fuNTho vAnAmayakAmasya pitqlokakAmasya ca 32 tvASTro vaDavaH prajAkAmasya 33 kAmyAvetau 34 sutyAH sarvakAmasya 35 ukthyaH pafukAmasya 36 vAjapeyaH svArAjyakAmasya 37 atirAtra qddhikAmasya 38 gavAmayanaM dvAdafAhasya 39 rAjasUyaH svArA-jyakAmasya 40 afvamedhaH paruSamedho sarvakAmasya 41 sarvamedhaH fraiSThya-kAmasya 42 kAmAnantyAdaparimitA yajxAH 43 te prakqtibhirvyAkhyA-tAH 44 yajxakramo brAhmaNAt , viriSTasaMdhAnaM ca 45 ya imau kalpA-vadhIte ya u caivaM veda tena sarvaiH kratubhiriSTaM bhavati sarvAMfca kAmAnApnoti 46 athApyudAharanti yathA yaSTustathAdhyetureSA brAhmI pratifrutiriti 47

अग्न्याधेयं वसन्ते ब्राह्मणस्य ब्रह्मवर्चसकामस्य । ग्रीषो राजन्यस्य तेजस्कामस्य । वर्षासु वैश्यस्य पुष्टिकामस्य । शरदि सर्वेषाम् १ गदापनुत्तये पूर्णाहुत्यन्तमित्येके २ अग्निहोत्रायणिनामिति युवा कौ-शिकः ३ तेषामाग्रयणे नवस्य ४ स्थालीपाकेनाग्निहोत्रं यवाग्वा वा ५ अभावे गवीडां नवघासमाशयित्वा तस्याः पयसा श्रीकामस्य ६ नित्यमग्नीनां जागरणम् ७ अग्निहोत्रं स्वर्गकामस्य ८ पयसा सर्व-कामस्य ९ दध्नेन्द्रि यकामस्य १० आज्येन तेजस्कामस्य ११ तैलेन श्रीकामस्य १२ ओदनेन प्रजाकामस्य १३ यवाग्वा ग्रामकामस्य १४ तण्डुलैर्बलकामस्य १५ सोमेन ब्रह्मवर्चसकामस्य १६ मांसेन पुष्टि-कामस्य १७ उदकेनायुष्कामस्य १८ दर्शपूर्णमासौ सर्वकामस्य १९ दाक्षायणयज्ञः प्रजाकामस्य २० साकंप्रस्थाय्ययज्ञः पशुकामस्य २१ संक्रमयज्ञः सर्वकामस्य २२ इडादधः पशुकामस्य २३ सार्वसेनयज्ञः प्रजाकामस्य २४ शौनकयज्ञोऽभिचारकामस्य २५ वसिष्ठयज्ञः प्रजाकामस्य २६ द्यावापृथिव्योरयनं प्रतिष्ठाकामस्य २७ एतानि दर्शपूर्णमासायनानि २८ आग्रयणमन्नकामस्य २९ चातुर्मास्यानि सर्वकामस्य ३० ऐन्द्र ?ाग्नः पशुरायुष्प्रजापशुकामस्य ३१ यामः शुकहरिः शुण्ठो वानामयकामस्य पितृलोककामस्य च ३२ त्वाष्ट्रो वडवः प्रजाकामस्य ३३ काम्यावेतौ ३४ सुत्याः सर्वकामस्य ३५ उक्थ्यः पशुकामस्य ३६ वाजपेयः स्वाराज्यकामस्य ३७ अतिरात्र ऋद्धिकामस्य ३८ गवामयनं द्वादशाहस्य ३९ राजसूयः स्वारा-ज्यकामस्य ४० अश्वमेधः परुषमेधो सर्वकामस्य ४१ सर्वमेधः श्रैष्ठ्य-कामस्य ४२ कामानन्त्यादपरिमिता यज्ञाः ४३ ते प्रकृतिभिर्व्याख्या-ताः ४४ यज्ञक्रमो ब्राह्मणात् । विरिष्टसंधानं च ४५ य इमौ कल्पा-वधीते य उ चैवं वेद तेन सर्वैः क्रतुभिरिष्टं भवति सर्वांश्च कामानाप्नोति ४६ अथाप्युदाहरन्ति यथा यष्टुस्तथाध्येतुरेषा ब्राह्मी प्रतिश्रुतिरिति ४७

अग्न्याधेयं वसन्ते ब्राह्मणस्य ब्रह्मवर्चसकामस्य । ग्रीषो राजन्यस्य तेजस्कामस्य । वर्षासु वैश्यस्य पुष्टिकामस्य । शरदि सर्वेषाम् १ गदापनुत्तये पूर्णाहुत्यन्तमित्येके २ अग्निहोत्रायणिनामिति युवा कौ-शिकः ३ तेषामाग्रयणे नवस्य ४ स्थालीपाकेनाग्निहोत्रं यवाग्वा वा ५ अभावे गवीडां नवघासमाशयित्वा तस्याः पयसा श्रीकामस्य ६ नित्यमग्नीनां जागरणम् ७ अग्निहोत्रं स्वर्गकामस्य ८ पयसा सर्व-कामस्य ९ दध्नेन्द्रि यकामस्य १० आज्येन तेजस्कामस्य ११ तैलेन श्रीकामस्य १२ ओदनेन प्रजाकामस्य १३ यवाग्वा ग्रामकामस्य १४ तण्डुलैर्बलकामस्य १५ सोमेन ब्रह्मवर्चसकामस्य १६ मांसेन पुष्टि-कामस्य १७ उदकेनायुष्कामस्य १८ दर्शपूर्णमासौ सर्वकामस्य १९ दाक्षायणयज्ञः प्रजाकामस्य २० साकंप्रस्थाय्ययज्ञः पशुकामस्य २१ संक्रमयज्ञः सर्वकामस्य २२ इडादधः पशुकामस्य २३ सार्वसेनयज्ञः प्रजाकामस्य २४ शौनकयज्ञोऽभिचारकामस्य २५ वसिष्ठयज्ञः प्रजाकामस्य २६ द्यावापृथिव्योरयनं प्रतिष्ठाकामस्य २७ एतानि दर्शपूर्णमासायनानि २८ आग्रयणमन्नकामस्य २९ चातुर्मास्यानि सर्वकामस्य ३० ऐन्द्रा ग्नः पशुरायुष्प्रजापशुकामस्य ३१ यामः शुकहरिः शुण्ठो वानामयकामस्य पितृलोककामस्य च ३२ त्वाष्ट्रो वडवः प्रजाकामस्य ३३ काम्यावेतौ ३४ सुत्याः सर्वकामस्य ३५ उक्थ्यः पशुकामस्य ३६ वाजपेयः स्वाराज्यकामस्य ३७ अतिरात्र ऋद्धिकामस्य ३८ गवामयनं द्वादशाहस्य ३९ राजसूयः स्वारा-ज्यकामस्य ४० अश्वमेधः परुषमेधो सर्वकामस्य ४१ सर्वमेधः श्रैष्ठ्य-कामस्य ४२ कामानन्त्यादपरिमिता यज्ञाः ४३ ते प्रकृतिभिर्व्याख्या-ताः ४४ यज्ञक्रमो ब्राह्मणात् । विरिष्टसंधानं च ४५ य इमौ कल्पा-वधीते य उ चैवं वेद तेन सर्वैः क्रतुभिरिष्टं भवति सर्वांश्च कामानाप्नोति ४६ अथाप्युदाहरन्ति यथा यष्टुस्तथाध्येतुरेषा ब्राह्मी प्रतिश्रुतिरिति ४७