Aco yjU'iW s;m;in ingd; mN];" 1 teW;' v;Ky' inr;k;Ím( 2 Émq" sMbõm( 3 teW;m;rM.eqRto VyvSq; tÃcnTv;t( 4 mN];Ntw" km;Rid" s;É¥p;TyoÉ./;n;t( 5 ainym' v;TSy" 6 a;id' Tv;c;y;Ü" 7 t a;´uÿ_;" 8 pr;idn; pUv;RNt" 9 ¬p;'xu p[yog" Åute" 10 n sMp[wW;" 11 k*x' bihR" 12 aq;RTpárm;,m( 13 ayuG/;tUin yUn;in 14 p[;gg[e yUn ¬dgg[' bihRr;Écnoit 15 ¬dgg[e p[;gg[Ém?mm( 16 p[TyGg[NqInvgUhit 17 a·;dxe?m' párÉ/vO=;,;m( 18 EkÉv'xit' v; 19 tt" pár/Inek 20 apárÉmt' p[,ynIy' i]yUnm( 21 inåPy;Jy' vedosIit yjm;no ved' kroit 22 kÚxmui·' sVy;vOÿ' vTsj;nu' i]vOt' mUtk;y| v; 23 pxub[÷vcRs;¥;´k;m; yq;s':ym( 24 a;muãm;idit kmRsu t° 25 aNtvcne c 26 p[itkmoRõr,-mp[s©¹ 27 apvOÿkm;R l*ikkoqRs'yog;t( 28 ap[kr,oTpiÿrn;-r>yv;d a;ÅÉyTv;TsvRgu," 29 p[kr,e c;ivxeW;t( 30 dxRn;° 31 vwkût;in p;];É, 32 %;idr" §uv" 33 SFy 34 p;l;xI juô" 35 a;TQyup.Ot( 36 v;r,;Nyhoms'yuÿ_;in 37 b;üm;} y" §uc" p;É,m;]puãkr;STvâGbl; h'smu%p[sek; mUld<@; .v²Nt 38 arim;]" §uvo©ÏpvRvOÿpuãkr" 39 SpyoSy;Õitr;dx;RÕit p[;ix]hr,' cms;Õit v; 40 c;Tv;loTkr;vNtre, sr" 41 p[,I-toTkr;ivi·Wu 42 3

qco yajUMSi sAmAni nigadA mantrAH 1 teSAM vAkyaM nirAkAzkSam 2 mithaH sambaddham 3 teSAmArambhe'rthato vyavasthA tadvacanatvAt 4 mantrAntaiH karmAdiH sAnnipAtyo'bhidhAnAt 5 aniyamaM vAtsyaH 6 AdiM tvAcAryAH 7 ta AdyuktAH 8 parAdinA pUrvAntaH 9 upAMfu prayogaH fruteH 10 na sampraiSAH 11 kaufaM barhiH 12 arthAtparimANam 13 ayugdhAtUni yUnAni 14 prAgagre yUna udagagraM barhirAcinoti 15 udagagre prAgagramidhmam 16 pratyaggranthInavagUhati 17 aSTAdafedhmaM paridhivqkSANAm 18 ekaviMfatiM vA 19 tataH paridhIneke 20 aparimitaM praNayanIyaM triyUnam 21 nirUpyA'jyaM vedo'sIti yajamAno vedaM karoti 22 kufamuSTiM savyAvqttaM vatsajAnuM trivqtaM mUtakAryaM vA 23 pafubrahmavarcasA'nnAdyakAmA yathAsaMkhyam 24 A'muSmAditi karmasu tacca 25 antavacane ca 26 pratikarmoddharaNa-maprasazge 27 apavqttakarmA laukiko'rthasaMyogAt 28 aprakaraNotpattiranA-rabhyavAda AfrayitvAtsarvaguNaH 29 prakaraNe cA'vifeSAt 30 darfanAcca 31 vaikazkatAni pAtrANi 32 khAdiraH sruvaH 33 sphyafca 34 pAlAfI juhUH 35 Afvatthyupabhqt 36 vAraNAnyahomasaMyuktAni 37 bAhumA tr?yaH srucaH pANimAtrapuSkarAstvagbilA haMsamukhaprasekA mUladaNDA bhavanti 38 aratnimAtraH sruvo'zguSThaparvavqttapuSkaraH 39 spayo'syAkqtirAdarfAkqti prAfitraharaNaM camasAkqti vA 40 cAtvAlotkarAvantareNa saxcaraH 41 praNI-totkarAviSTiSu 42 3

qco yajUMSi sAmAni nigadA mantrAH 1 teSAM vAkyaM nirAkAzkSam 2 mithaH sambaddham 3 teSAmArambhe'rthato vyavasthA tadvacanatvAt 4 mantrAntaiH karmAdiH sAnnipAtyo'bhidhAnAt 5 aniyamaM vAtsyaH 6 AdiM tvAcAryAH 7 ta AdyuktAH 8 parAdinA pUrvAntaH 9 upAMfu prayogaH fruteH 10 na sampraiSAH 11 kaufaM barhiH 12 arthAtparimANam 13 ayugdhAtUni yUnAni 14 prAgagre yUna udagagraM barhirAcinoti 15 udagagre prAgagramidhmam 16 pratyaggranthInavagUhati 17 aSTAdafedhmaM paridhivqkSANAm 18 ekaviMfatiM vA 19 tataH paridhIneke 20 aparimitaM praNayanIyaM triyUnam 21 nirUpyA'jyaM vedo'sIti yajamAno vedaM karoti 22 kufamuSTiM savyAvqttaM vatsajAnuM trivqtaM mUtakAryaM vA 23 pafubrahmavarcasA'nnAdyakAmA yathAsaMkhyam 24 A'muSmAditi karmasu tacca 25 antavacane ca 26 pratikarmoddharaNa-maprasazge 27 apavqttakarmA laukiko'rthasaMyogAt 28 aprakaraNotpattiranA-rabhyavAda AfrayitvAtsarvaguNaH 29 prakaraNe cA'vifeSAt 30 darfanAcca 31 vaikazkatAni pAtrANi 32 khAdiraH sruvaH 33 sphyafca 34 pAlAfI juhUH 35 Afvatthyupabhqt 36 vAraNAnyahomasaMyuktAni 37 bAhumAtr! yaH srucaH pANimAtrapuSkarAstvagbilA haMsamukhaprasekA mUladaNDA bhavanti 38 aratnimAtraH sruvo'zguSThaparvavqttapuSkaraH 39 spayo'syAkqtirAdarfAkqti prAfitraharaNaM camasAkqti vA 40 cAtvAlotkarAvantareNa saxcaraH 41 praNI-totkarAviSTiSu 42 3

ऋचो यजूंषि सामानि निगदा मन्त्राः १ तेषां वाक्यं निराकाङ्क्षम् २ मिथः सम्बद्धम् ३ तेषामारम्भेऽर्थतो व्यवस्था तद्वचनत्वात् ४ मन्त्रान्तैः कर्मादिः सान्निपात्योऽभिधानात् ५ अनियमं वात्स्यः ६ आदिं त्वाचार्याः ७ त आद्युक्ताः ८ परादिना पूर्वान्तः ९ उपांशु प्रयोगः श्रुतेः १० न सम्प्रैषाः ११ कौशं बर्हिः १२ अर्थात्परिमाणम् १३ अयुग्धातूनि यूनानि १४ प्रागग्रे यून उदगग्रं बर्हिराचिनोति १५ उदगग्रे प्रागग्रमिध्मम् १६ प्रत्यग्ग्रन्थीनवगूहति १७ अष्टादशेध्मं परिधिवृक्षाणाम् १८ एकविंशतिं वा १९ ततः परिधीनेके २० अपरिमितं प्रणयनीयं त्रियूनम् २१ निरूप्याऽज्यं वेदोऽसीति यजमानो वेदं करोति २२ कुशमुष्टिं सव्यावृत्तं वत्सजानुं त्रिवृतं मूतकार्यं वा २३ पशुब्रह्मवर्चसाऽन्नाद्यकामा यथासंख्यम् २४ आऽमुष्मादिति कर्मसु तच्च २५ अन्तवचने च २६ प्रतिकर्मोद्धरण-मप्रसङ्गे २७ अपवृत्तकर्मा लौकिकोऽर्थसंयोगात् २८ अप्रकरणोत्पत्तिरना-रभ्यवाद आश्रयित्वात्सर्वगुणः २९ प्रकरणे चाऽविशेषात् ३० दर्शनाच्च ३१ वैकङ्कतानि पात्राणि ३२ खादिरः स्रुवः ३३ स्फ्यश्च ३४ पालाशी जुहूः ३५ आश्वत्थ्युपभृत् ३६ वारणान्यहोमसंयुक्तानि ३७ बाहुमा त्र्?यः स्रुचः पाणिमात्रपुष्करास्त्वग्बिला हंसमुखप्रसेका मूलदण्डा भवन्ति ३८ अरत्निमात्रः स्रुवोऽङ्गुष्ठपर्ववृत्तपुष्करः ३९ स्पयोऽस्याकृतिरादर्शाकृति प्राशित्रहरणं चमसाकृति वा ४० चात्वालोत्करावन्तरेण सञ्चरः ४१ प्रणी-तोत्कराविष्टिषु ४२ ३

ऋचो यजूंषि सामानि निगदा मन्त्राः १ तेषां वाक्यं निराकाङ्क्षम् २ मिथः सम्बद्धम् ३ तेषामारम्भेऽर्थतो व्यवस्था तद्वचनत्वात् ४ मन्त्रान्तैः कर्मादिः सान्निपात्योऽभिधानात् ५ अनियमं वात्स्यः ६ आदिं त्वाचार्याः ७ त आद्युक्ताः ८ परादिना पूर्वान्तः ९ उपांशु प्रयोगः श्रुतेः १० न सम्प्रैषाः ११ कौशं बर्हिः १२ अर्थात्परिमाणम् १३ अयुग्धातूनि यूनानि १४ प्रागग्रे यून उदगग्रं बर्हिराचिनोति १५ उदगग्रे प्रागग्रमिध्मम् १६ प्रत्यग्ग्रन्थीनवगूहति १७ अष्टादशेध्मं परिधिवृक्षाणाम् १८ एकविंशतिं वा १९ ततः परिधीनेके २० अपरिमितं प्रणयनीयं त्रियूनम् २१ निरूप्याऽज्यं वेदोऽसीति यजमानो वेदं करोति २२ कुशमुष्टिं सव्यावृत्तं वत्सजानुं त्रिवृतं मूतकार्यं वा २३ पशुब्रह्मवर्चसाऽन्नाद्यकामा यथासंख्यम् २४ आऽमुष्मादिति कर्मसु तच्च २५ अन्तवचने च २६ प्रतिकर्मोद्धरण-मप्रसङ्गे २७ अपवृत्तकर्मा लौकिकोऽर्थसंयोगात् २८ अप्रकरणोत्पत्तिरना-रभ्यवाद आश्रयित्वात्सर्वगुणः २९ प्रकरणे चाऽविशेषात् ३० दर्शनाच्च ३१ वैकङ्कतानि पात्राणि ३२ खादिरः स्रुवः ३३ स्फ्यश्च ३४ पालाशी जुहूः ३५ आश्वत्थ्युपभृत् ३६ वारणान्यहोमसंयुक्तानि ३७ बाहुमात्र्! यः स्रुचः पाणिमात्रपुष्करास्त्वग्बिला हंसमुखप्रसेका मूलदण्डा भवन्ति ३८ अरत्निमात्रः स्रुवोऽङ्गुष्ठपर्ववृत्तपुष्करः ३९ स्पयोऽस्याकृतिरादर्शाकृति प्राशित्रहरणं चमसाकृति वा ४० चात्वालोत्करावन्तरेण सञ्चरः ४१ प्रणी-तोत्कराविष्टिषु ४२ ३

kmR,;' yugpº;vStN]m( 1 xKypu¨W;qRÕtTvwk;qRsmv;yÅuit>y" 2 flkmRdexk;l{ Vydevt;gu,s;m;Nye 3 tº¼de .ed" 4 dexk;l* ivro/e n ÕTopdex;t( 5 ahgR,e sub[÷

karmaNAM yugapadbhAvastantram 1 fakyapuruSArthakqtatvaikArthasamavAyafrutibhyaH 2 phalakarmadefakAladra vyadevatAguNasAmAnye 3 tadbhede bhedaH 4 defakAlau virodhe na kqtsnopadefAt 5 ahargaNe subrahmaNyAyAH sarvopalakSaNaM prakqtivat 6 tantra kAla karma pratyahamavidhAnAt 7 ekadra vye karmA'vqttau sakqnmantra-vacanaM kqtatvAt 8 na grahaNalavanastaranA'jyagrahaNeSu tu 9 vacanAdAjye 10 muSTau cottame 11 svapnanadItaraNA'vavarSaNA'medhyadarfanaprayANeSu tu sakqt kAladra vyaikArthatvAt 12 na nimittabhedAt 13 apradhAnakAlaM sakqdasannipAtAt 14 yUpaH 15 svarufca saMsthAvacanAt 16 tannirvqttefca 17 karmaNi puruSANAm 18 pradhAnaM svAmI phalayogAt 19 puruSayogimantrasaMskArayostyAge sAmarthyAt 20 vacanAdanyat 21 feSamitare yathA'khyam 22 upavItinaH 23 prAxcyudaxci vA 24 AvqttisAmanteSu pradakSiNam 25 viparyasya pi tr?yeSu tu sakqddakSiNA ca 26 pradhAnadra vyatvA'pattau sAzgA'vqttistadAdefAt 27 7

karmaNAM yugapadbhAvastantram 1 fakyapuruSArthakqtatvaikArthasamavAyafrutibhyaH 2 phalakarmadefakAladra vyadevatAguNasAmAnye 3 tadbhede bhedaH 4 defakAlau virodhe na kqtsnopadefAt 5 ahargaNe subrahmaNyAyAH sarvopalakSaNaM prakqtivat 6 tantra kAla karma pratyahamavidhAnAt 7 ekadra vye karmA'vqttau sakqnmantra-vacanaM kqtatvAt 8 na grahaNalavanastaranA'jyagrahaNeSu tu 9 vacanAdAjye 10 muSTau cottame 11 svapnanadItaraNA'vavarSaNA'medhyadarfanaprayANeSu tu sakqt kAladra vyaikArthatvAt 12 na nimittabhedAt 13 apradhAnakAlaM sakqdasannipAtAt 14 yUpaH 15 svarufca saMsthAvacanAt 16 tannirvqttefca 17 karmaNi puruSANAm 18 pradhAnaM svAmI phalayogAt 19 puruSayogimantrasaMskArayostyAge sAmarthyAt 20 vacanAdanyat 21 feSamitare yathA'khyam 22 upavItinaH 23 prAxcyudaxci vA 24 AvqttisAmanteSu pradakSiNam 25 viparyasya pitr! yeSu tu sakqddakSiNA ca 26 pradhAnadra vyatvA'pattau sAzgA'vqttistadAdefAt 27 7

कर्मणां युगपद्भावस्तन्त्रम् १ शक्यपुरुषार्थकृतत्वैकार्थसमवायश्रुतिभ्यः २ फलकर्मदेशकालद्र व्यदेवतागुणसामान्ये ३ तद्भेदे भेदः ४ देशकालौ विरोधे न कृत्स्नोपदेशात् ५ अहर्गणे सुब्रह्मण्यायाः सर्वोपलक्षणं प्रकृतिवत् ६ तन्त्र काल कर्म प्रत्यहमविधानात् ७ एकद्र व्ये कर्माऽवृत्तौ सकृन्मन्त्र-वचनं कृतत्वात् ८ न ग्रहणलवनस्तरनाऽज्यग्रहणेषु तु ९ वचनादाज्ये १० मुष्टौ चोत्तमे ११ स्वप्ननदीतरणाऽववर्षणाऽमेध्यदर्शनप्रयाणेषु तु सकृत् कालद्र व्यैकार्थत्वात् १२ न निमित्तभेदात् १३ अप्रधानकालं सकृदसन्निपातात् १४ यूपः १५ स्वरुश्च संस्थावचनात् १६ तन्निर्वृत्तेश्च १७ कर्मणि पुरुषाणाम् १८ प्रधानं स्वामी फलयोगात् १९ पुरुषयोगिमन्त्रसंस्कारयोस्त्यागे सामर्थ्यात् २० वचनादन्यत् २१ शेषमितरे यथाऽख्यम् २२ उपवीतिनः २३ प्राञ्च्युदञ्चि वा २४ आवृत्तिसामन्तेषु प्रदक्षिणम् २५ विपर्यस्य पि त्र्?येषु तु सकृद्दक्षिणा च २६ प्रधानद्र व्यत्वाऽपत्तौ साङ्गाऽवृत्तिस्तदादेशात् २७ ७

कर्मणां युगपद्भावस्तन्त्रम् १ शक्यपुरुषार्थकृतत्वैकार्थसमवायश्रुतिभ्यः २ फलकर्मदेशकालद्र व्यदेवतागुणसामान्ये ३ तद्भेदे भेदः ४ देशकालौ विरोधे न कृत्स्नोपदेशात् ५ अहर्गणे सुब्रह्मण्यायाः सर्वोपलक्षणं प्रकृतिवत् ६ तन्त्र काल कर्म प्रत्यहमविधानात् ७ एकद्र व्ये कर्माऽवृत्तौ सकृन्मन्त्र-वचनं कृतत्वात् ८ न ग्रहणलवनस्तरनाऽज्यग्रहणेषु तु ९ वचनादाज्ये १० मुष्टौ चोत्तमे ११ स्वप्ननदीतरणाऽववर्षणाऽमेध्यदर्शनप्रयाणेषु तु सकृत् कालद्र व्यैकार्थत्वात् १२ न निमित्तभेदात् १३ अप्रधानकालं सकृदसन्निपातात् १४ यूपः १५ स्वरुश्च संस्थावचनात् १६ तन्निर्वृत्तेश्च १७ कर्मणि पुरुषाणाम् १८ प्रधानं स्वामी फलयोगात् १९ पुरुषयोगिमन्त्रसंस्कारयोस्त्यागे सामर्थ्यात् २० वचनादन्यत् २१ शेषमितरे यथाऽख्यम् २२ उपवीतिनः २३ प्राञ्च्युदञ्चि वा २४ आवृत्तिसामन्तेषु प्रदक्षिणम् २५ विपर्यस्य पित्र्! येषु तु सकृद्दक्षिणा च २६ प्रधानद्र व्यत्वाऽपत्तौ साङ्गाऽवृत्तिस्तदादेशात् २७ ७

smu°yo { Vys'Sk;rtº¼d;>y;m( 21 codn;gu,eWu c p[KlO¢äupbN/;>y;m( 22 g;hRpTy;hvnIy* n Vyvey;t( 23 ivvOTy;vOTy vetrq; vOáÿ" 24 atITy inã£m,m( 25 ¬ÿrt ¬pc;ro yD" 26 d²=,to b[÷yjm;nyor;sne 27 p;´jm;no veidSpOkª 28 a?vyuR" kmRsu vedyog;t( 29 vcnivro/;>y;mNy" 30 hivãp;]Sv;MyOiTvj;' pUv| pUvRmNtrm( 31 AiTvj;' c yq;pUvRm( 32 n v;coidtTv;t( 33 g;hRpTye s'Sk;r;" 34 Åp,' v;hvnIye 35 `Otm;Jye ²l©;t( 36 tSy homon;dexe 37 c;Tv;l;TpurIWm( 38 a;hvnIyyjtyo /[uv;y;" 39 @;p[;ix];`;r;'wk 40 p[;;-v;`;r* 41 ividx;vek 42 a;hvnIye hom;" ) Åuitsm;:y;-n;>y;m( 43 ju×;vcne 44 sÕíÈhIt;q;Rv;¢e" 45 avW$(k;r;-itrek;° 46 8

samuccayo dra vyasaMskAratadbhedAbhyAm 21 codanAguNeSu ca prakl\qptyupabandhAbhyAm 22 gArhapatyA'havanIyau na vyaveyAt 23 vivqtyA'vqtya vetarathA vqttiH 24 atItya niSkramaNam 25 uttarata upacAro yajxaH 26 dakSiNato brahmayajamAnayorAsane 27 pafcAdyajamAno vedispqk 28 adhvaryuH karmasu vedayogAt 29 vacanavirodhAbhyAmanyaH 30 haviSpAtrasvAmyqtvijAM pUrvaM pUrvamantaram 31 qtvijAM ca yathApUrvam 32 na vA'coditatvAt 33 gArhapatye saMskArAH 34 frapaNaM vA'havanIye 35 ghqtamAjye lizgAt 36 tasya homo'nAdefe 37 cAtvAlAtpurISam 38 AhavanIyayajatayo dhruvAyAH 39 iDAprAfitrA'ghArAMfcaike 40 prAxcA-vAghArau 41 vidifAveke 42 AhavanIye homAH , frutisamAkhyA-nAbhyAm 43 juhvA'vacane 44 sakqdgqhItA'rthAvApteH 45 avaSaTkArA-'tirekAcca 46 8

samuccayo dra vyasaMskAratadbhedAbhyAm 21 codanAguNeSu ca prak\ptyupabandhAbhyAm 22 gArhapatyA'havanIyau na vyaveyAt 23 vivqtyA'vqtya vetarathA vqttiH 24 atItya niSkramaNam 25 uttarata upacAro yajxaH 26 dakSiNato brahmayajamAnayorAsane 27 pafcAdyajamAno vedispqk 28 adhvaryuH karmasu vedayogAt 29 vacanavirodhAbhyAmanyaH 30 haviSpAtrasvAmyqtvijAM pUrvaM pUrvamantaram 31 qtvijAM ca yathApUrvam 32 na vA'coditatvAt 33 gArhapatye saMskArAH 34 frapaNaM vA'havanIye 35 ghqtamAjye lizgAt 36 tasya homo'nAdefe 37 cAtvAlAtpurISam 38 AhavanIyayajatayo dhruvAyAH 39 iDAprAfitrA'ghArAMfcaike 40 prAxcA-vAghArau 41 vidifAveke 42 AhavanIye homAH , frutisamAkhyA-nAbhyAm 43 juhvA'vacane 44 sakqdgqhItA'rthAvApteH 45 avaSaTkArA-'tirekAcca 46 8

समुच्चयो द्र व्यसंस्कारतद्भेदाभ्याम् २१ चोदनागुणेषु च प्रक्लृप्त्युपबन्धाभ्याम् २२ गार्हपत्याऽहवनीयौ न व्यवेयात् २३ विवृत्याऽवृत्य वेतरथा वृत्तिः २४ अतीत्य निष्क्रमणम् २५ उत्तरत उपचारो यज्ञः २६ दक्षिणतो ब्रह्मयजमानयोरासने २७ पश्चाद्यजमानो वेदिस्पृक् २८ अध्वर्युः कर्मसु वेदयोगात् २९ वचनविरोधाभ्यामन्यः ३० हविष्पात्रस्वाम्यृत्विजां पूर्वं पूर्वमन्तरम् ३१ ऋत्विजां च यथापूर्वम् ३२ न वाऽचोदितत्वात् ३३ गार्हपत्ये संस्काराः ३४ श्रपणं वाऽहवनीये ३५ घृतमाज्ये लिङ्गात् ३६ तस्य होमोऽनादेशे ३७ चात्वालात्पुरीषम् ३८ आहवनीययजतयो ध्रुवायाः ३९ इडाप्राशित्राऽघारांश्चैके ४० प्राञ्चा-वाघारौ ४१ विदिशावेके ४२ आहवनीये होमाः । श्रुतिसमाख्या-नाभ्याम् ४३ जुह्वाऽवचने ४४ सकृद्गृहीताऽर्थावाप्तेः ४५ अवषट्कारा-ऽतिरेकाच्च ४६ ८

समुच्चयो द्र व्यसंस्कारतद्भेदाभ्याम् २१ चोदनागुणेषु च प्रकॢप्त्युपबन्धाभ्याम् २२ गार्हपत्याऽहवनीयौ न व्यवेयात् २३ विवृत्याऽवृत्य वेतरथा वृत्तिः २४ अतीत्य निष्क्रमणम् २५ उत्तरत उपचारो यज्ञः २६ दक्षिणतो ब्रह्मयजमानयोरासने २७ पश्चाद्यजमानो वेदिस्पृक् २८ अध्वर्युः कर्मसु वेदयोगात् २९ वचनविरोधाभ्यामन्यः ३० हविष्पात्रस्वाम्यृत्विजां पूर्वं पूर्वमन्तरम् ३१ ऋत्विजां च यथापूर्वम् ३२ न वाऽचोदितत्वात् ३३ गार्हपत्ये संस्काराः ३४ श्रपणं वाऽहवनीये ३५ घृतमाज्ये लिङ्गात् ३६ तस्य होमोऽनादेशे ३७ चात्वालात्पुरीषम् ३८ आहवनीययजतयो ध्रुवायाः ३९ इडाप्राशित्राऽघारांश्चैके ४० प्राञ्चा-वाघारौ ४१ विदिशावेके ४२ आहवनीये होमाः । श्रुतिसमाख्या-नाभ्याम् ४३ जुह्वाऽवचने ४४ सकृद्गृहीताऽर्थावाप्तेः ४५ अवषट्कारा-ऽतिरेकाच्च ४६ ८

vtRm;n;pdex;°odn;xBd;C½Tyq;R.;v;ÿvw ceit vcn;É¥deRx;-TkmRcodk" 1 mN]o v; smÉ.Vy;h;r;t( 2 aqRp[sÄäy; { Vyo-pkLpnm( 3 cm;Ry;' juô' párgOçop.OTy;/;nm;d;nk;les'î;dyn( 9 v;CyfleWu SvgR" s;mQy;Rt( 10 EkkmRÉ, gu,ivxeWe flivxeW" 11 d;n-v;cn;Nv;rM.,vrvr,v[tp[m;,eWu yjm;n' p[tIy;t( 12 %;tlUnÉz-¥;vhtip·duG/dG/eWu yjuâã£y;sM.v;t( 13 r*{ ' r;=sm;surm;-É.crÉ,kù mN]muKTv; ip} ym;Tm;n' c;l>yopSpOxedp ¬pSpOxedp" 14 10

vartamAnA'padefAccodanAfabdAcchrutyarthA'bhAvAttavai ceti vacanAnnirdefA-tkarmacodakaH 1 mantro vA samabhivyAhArAt 2 arthaprasazkhyayA dra vyo-pakalpanam 3 carmANyuttaralomAni prAgrIvANi 4 avaroktamuttaraM haviSi 5 ekadra vye sA'jye vedenopagrahaNam 6 sphyenA'nyatra 7 kufairasatsu 8 pANibhyAM juhUM parigqhyopabhqtyAdhAnamAdAnakAle'saMhrAdayan 9 vAcyaphaleSu svargaH sAmarthyAt 10 ekakarmaNi guNavifeSe phalavifeSaH 11 dAna-vAcanA'nvArambhaNavaravaraNavratapramANeSu yajamAnaM pratIyAt 12 khAtalUnachi-nnA'vahatapiSTadugdhadagdheSu yajuSkriyA'sambhavAt 13 raudraM rAkSasamAsuramA-bhicaraNikaM mantramuktvA pi tr?yamAtmAnaM cA'labhyopaspqfedapa upaspqfedapaH 14 10

vartamAnA'padefAccodanAfabdAcchrutyarthA'bhAvAttavai ceti vacanAnnirdefA-tkarmacodakaH 1 mantro vA samabhivyAhArAt 2 arthaprasazkhyayA dra vyo-pakalpanam 3 carmANyuttaralomAni prAgrIvANi 4 avaroktamuttaraM haviSi 5 ekadra vye sA'jye vedenopagrahaNam 6 sphyenA'nyatra 7 kufairasatsu 8 pANibhyAM juhUM parigqhyopabhqtyAdhAnamAdAnakAle'saMhrAdayan 9 vAcyaphaleSu svargaH sAmarthyAt 10 ekakarmaNi guNavifeSe phalavifeSaH 11 dAna-vAcanA'nvArambhaNavaravaraNavratapramANeSu yajamAnaM pratIyAt 12 khAtalUnachi-nnA'vahatapiSTadugdhadagdheSu yajuSkriyA'sambhavAt 13 raudraM rAkSasamAsuramA-bhicaraNikaM mantramuktvA pitr! yamAtmAnaM cA'labhyopaspqfedapa upaspqfedapaH 14 10

वर्तमानाऽपदेशाच्चोदनाशब्दाच्छ्रुत्यर्थाऽभावात्तवै चेति वचनान्निर्देशा-त्कर्मचोदकः १ मन्त्रो वा समभिव्याहारात् २ अर्थप्रसङ्ख्यया द्र व्यो-पकल्पनम् ३ चर्माण्युत्तरलोमानि प्राग्रीवाणि ४ अवरोक्तमुत्तरं हविषि ५ एकद्र व्ये साऽज्ये वेदेनोपग्रहणम् ६ स्फ्येनाऽन्यत्र ७ कुशैरसत्सु ८ पाणिभ्यां जुहूं परिगृह्योपभृत्याधानमादानकालेऽसंह्रादयन् ९ वाच्यफलेषु स्वर्गः सामर्थ्यात् १० एककर्मणि गुणविशेषे फलविशेषः ११ दान-वाचनाऽन्वारम्भणवरवरणव्रतप्रमाणेषु यजमानं प्रतीयात् १२ खातलूनछि-न्नाऽवहतपिष्टदुग्धदग्धेषु यजुष्क्रियाऽसम्भवात् १३ रौद्रं राक्षसमासुरमा-भिचरणिकं मन्त्रमुक्त्वा पि त्र्?यमात्मानं चाऽलभ्योपस्पृशेदप उपस्पृशेदपः १४ १०

वर्तमानाऽपदेशाच्चोदनाशब्दाच्छ्रुत्यर्थाऽभावात्तवै चेति वचनान्निर्देशा-त्कर्मचोदकः १ मन्त्रो वा समभिव्याहारात् २ अर्थप्रसङ्ख्यया द्र व्यो-पकल्पनम् ३ चर्माण्युत्तरलोमानि प्राग्रीवाणि ४ अवरोक्तमुत्तरं हविषि ५ एकद्र व्ये साऽज्ये वेदेनोपग्रहणम् ६ स्फ्येनाऽन्यत्र ७ कुशैरसत्सु ८ पाणिभ्यां जुहूं परिगृह्योपभृत्याधानमादानकालेऽसंह्रादयन् ९ वाच्यफलेषु स्वर्गः सामर्थ्यात् १० एककर्मणि गुणविशेषे फलविशेषः ११ दान-वाचनाऽन्वारम्भणवरवरणव्रतप्रमाणेषु यजमानं प्रतीयात् १२ खातलूनछि-न्नाऽवहतपिष्टदुग्धदग्धेषु यजुष्क्रियाऽसम्भवात् १३ रौद्रं राक्षसमासुरमा-भिचरणिकं मन्त्रमुक्त्वा पित्र्! यमात्मानं चाऽलभ्योपस्पृशेदप उपस्पृशेदपः १४ १०

pUv;| p*,Rm;sImuÿr;' vopvset( 1 aGNyNv;/;nm?vyuRyRjm;no v; 2 mm;¦e---pOtn; jyemeTy;hvnIye sÉm/m;d/;it 3 tUã,I' iÃtIy;m( 4 EvÉmtryo" 5 mh;Vy;úitÉ.v;R p[;Ks'Sqm( 6 tUã,I' v; yq;pUvRm( 7 ahin m;'smwqune vjRyet( 8 kxXmÅu vpte v;ix%m( 9 apr;ð¼ v[top;ynIymXnIt" sipRW;suiht* 10 aNtre,;pr;¦I gTv; pre,;-hvnIy' p[;ª itÏ¥É¦mI=m;,op ¬pSpOXy v[tmupwTy¦e v[tpt dmhÉmit v; 11 sTyv;´t" 12 km;R©muÿre sTyvdnm( 13 vO=;ryo deve>yo bOhSpitdeRv;n;' b[÷;h' mnuãy;,;m( it 18 v;cSpte yD' gop;yeTy;h 19 apre, v;hvnIy' d²=,;it£;mit 20 ahe dwÉ/WVyodtiStÏ;NySy sdne sId yoSm;Tp;ktr it b[÷sdnmI=te 21 b[÷sdn;ÿO,' inrSyit inrSt" p;Pm; sh ten iÃãm it 22 1

pUrvAM paurNamAsImuttarAM vopavaset 1 agnyanvAdhAnamadhvaryuryajamAno vA 2 mamAgne---pqtanA jayemetyAhavanIye samidhamAdadhAti 3 tUSNIM dvitIyAm 4 evamitarayoH 5 mahAvyAhqtibhirvA prAksaMstham 6 tUSNIM vA yathApUrvam 7 ahani mAMsamaithune varjayet 8 kefafmafru vapate vA'fikham 9 aparAhNe vratopAyanIyamafnItaH sarpiSA'suhitau 10 antareNA'parAgnI gatvA pareNA-'havanIyaM prAz tiSThannagnimIkSamANo'pa upaspqfya vratamupaityagne vratapata idamahamiti vA 11 satyavAdyataH 12 karmA'zgamuttare satyavadanam 13 vqkSA'raNyauSadhInAmafnIyAdvA 14 AhavanIyagqhafAyyadho gArhapatyasya vA 15 sadyo vA prAtaH 16 agnihotraM hutvA brahmANaM brahmiSThaM bhUpate bhuvanapate mahato bhUtasya pate brahmANaM tvA vqNImaha iti 17 vqto japati ahaM bhUpatirahaM bhuvanapatirahaM mahato bhUtasya patirbhUrbhuvassvardeva savitaretaM tvA vqNate bqhaspatiM brahmANaM tadahaM manase prabravImi mano gAya tr?yai gAyatrI triSTubhe triSTubjagatyai jagatyanuSTubhe'nuSTupprajApataye prajApatirvifvebhyo devebhyo bqhaspatirdevAnAM brahmA'haM manuSyANAm iti 18 vAcaspate yajxaM gopAyetyAha 19 apareNa vA'havanIyaM dakSiNA'tikrAmati 20 ahe daidhiSavyodatastiSThA'nyasya sadane sIda yo'smAtpAkatara iti brahmasadanamIkSate 21 brahmasadanAttqNaM nirasyati nirastaH pApmA saha tena dviSma iti 22 1

pUrvAM paurNamAsImuttarAM vopavaset 1 agnyanvAdhAnamadhvaryuryajamAno vA 2 mamAgne---pqtanA jayemetyAhavanIye samidhamAdadhAti 3 tUSNIM dvitIyAm 4 evamitarayoH 5 mahAvyAhqtibhirvA prAksaMstham 6 tUSNIM vA yathApUrvam 7 ahani mAMsamaithune varjayet 8 kefafmafru vapate vA'fikham 9 aparAhNe vratopAyanIyamafnItaH sarpiSA'suhitau 10 antareNA'parAgnI gatvA pareNA-'havanIyaM prAz tiSThannagnimIkSamANo'pa upaspqfya vratamupaityagne vratapata idamahamiti vA 11 satyavAdyataH 12 karmA'zgamuttare satyavadanam 13 vqkSA'raNyauSadhInAmafnIyAdvA 14 AhavanIyagqhafAyyadho gArhapatyasya vA 15 sadyo vA prAtaH 16 agnihotraM hutvA brahmANaM brahmiSThaM bhUpate bhuvanapate mahato bhUtasya pate brahmANaM tvA vqNImaha iti 17 vqto japati ahaM bhUpatirahaM bhuvanapatirahaM mahato bhUtasya patirbhUrbhuvassvardeva savitaretaM tvA vqNate bqhaspatiM brahmANaM tadahaM manase prabravImi mano gAyatr! yai gAyatrI triSTubhe triSTubjagatyai jagatyanuSTubhe'nuSTupprajApataye prajApatirvifvebhyo devebhyo bqhaspatirdevAnAM brahmA'haM manuSyANAm iti 18 vAcaspate yajxaM gopAyetyAha 19 apareNa vA'havanIyaM dakSiNA'tikrAmati 20 ahe daidhiSavyodatastiSThA'nyasya sadane sIda yo'smAtpAkatara iti brahmasadanamIkSate 21 brahmasadanAttqNaM nirasyati nirastaH pApmA saha tena dviSma iti 22 1

पूर्वां पौर्णमासीमुत्तरां वोपवसेत् १ अग्न्यन्वाधानमध्वर्युर्यजमानो वा २ ममाग्ने---पृतना जयेमेत्याहवनीये समिधमादधाति ३ तूष्णीं द्वितीयाम् ४ एवमितरयोः ५ महाव्याहृतिभिर्वा प्राक्संस्थम् ६ तूष्णीं वा यथापूर्वम् ७ अहनि मांसमैथुने वर्जयेत् ८ केशश्मश्रु वपते वाऽशिखम् ९ अपराह्णे व्रतोपायनीयमश्नीतः सर्पिषाऽसुहितौ १० अन्तरेणाऽपराग्नी गत्वा परेणा-ऽहवनीयं प्राङ् तिष्ठन्नग्निमीक्षमाणोऽप उपस्पृश्य व्रतमुपैत्यग्ने व्रतपत इदमहमिति वा ११ सत्यवाद्यतः १२ कर्माऽङ्गमुत्तरे सत्यवदनम् १३ वृक्षाऽरण्यौषधीनामश्नीयाद्वा १४ आहवनीयगृहशाय्यधो गार्हपत्यस्य वा १५ सद्यो वा प्रातः १६ अग्निहोत्रं हुत्वा ब्रह्माणं ब्रह्मिष्ठं भूपते भुवनपते महतो भूतस्य पते ब्रह्माणं त्वा वृणीमह इति १७ वृतो जपति अहं भूपतिरहं भुवनपतिरहं महतो भूतस्य पतिर्भूर्भुवस्स्वर्देव सवितरेतं त्वा वृणते बृहस्पतिं ब्रह्माणं तदहं मनसे प्रब्रवीमि मनो गाय त्र्?यै गायत्री त्रिष्टुभे त्रिष्टुब्जगत्यै जगत्यनुष्टुभेऽनुष्टुप्प्रजापतये प्रजापतिर्विश्वेभ्यो देवेभ्यो बृहस्पतिर्देवानां ब्रह्माऽहं मनुष्याणाम् इति १८ वाचस्पते यज्ञं गोपायेत्याह १९ अपरेण वाऽहवनीयं दक्षिणाऽतिक्रामति २० अहे दैधिषव्योदतस्तिष्ठाऽन्यस्य सदने सीद योऽस्मात्पाकतर इति ब्रह्मसदनमीक्षते २१ ब्रह्मसदनात्तृणं निरस्यति निरस्तः पाप्मा सह तेन द्विष्म इति २२ १

पूर्वां पौर्णमासीमुत्तरां वोपवसेत् १ अग्न्यन्वाधानमध्वर्युर्यजमानो वा २ ममाग्ने---पृतना जयेमेत्याहवनीये समिधमादधाति ३ तूष्णीं द्वितीयाम् ४ एवमितरयोः ५ महाव्याहृतिभिर्वा प्राक्संस्थम् ६ तूष्णीं वा यथापूर्वम् ७ अहनि मांसमैथुने वर्जयेत् ८ केशश्मश्रु वपते वाऽशिखम् ९ अपराह्णे व्रतोपायनीयमश्नीतः सर्पिषाऽसुहितौ १० अन्तरेणाऽपराग्नी गत्वा परेणा-ऽहवनीयं प्राङ् तिष्ठन्नग्निमीक्षमाणोऽप उपस्पृश्य व्रतमुपैत्यग्ने व्रतपत इदमहमिति वा ११ सत्यवाद्यतः १२ कर्माऽङ्गमुत्तरे सत्यवदनम् १३ वृक्षाऽरण्यौषधीनामश्नीयाद्वा १४ आहवनीयगृहशाय्यधो गार्हपत्यस्य वा १५ सद्यो वा प्रातः १६ अग्निहोत्रं हुत्वा ब्रह्माणं ब्रह्मिष्ठं भूपते भुवनपते महतो भूतस्य पते ब्रह्माणं त्वा वृणीमह इति १७ वृतो जपति अहं भूपतिरहं भुवनपतिरहं महतो भूतस्य पतिर्भूर्भुवस्स्वर्देव सवितरेतं त्वा वृणते बृहस्पतिं ब्रह्माणं तदहं मनसे प्रब्रवीमि मनो गायत्र्! यै गायत्री त्रिष्टुभे त्रिष्टुब्जगत्यै जगत्यनुष्टुभेऽनुष्टुप्प्रजापतये प्रजापतिर्विश्वेभ्यो देवेभ्यो बृहस्पतिर्देवानां ब्रह्माऽहं मनुष्याणाम् इति १८ वाचस्पते यज्ञं गोपायेत्याह १९ अपरेण वाऽहवनीयं दक्षिणाऽतिक्रामति २० अहे दैधिषव्योदतस्तिष्ठाऽन्यस्य सदने सीद योऽस्मात्पाकतर इति ब्रह्मसदनमीक्षते २१ ब्रह्मसदनात्तृणं निरस्यति निरस्तः पाप्मा सह तेन द्विष्म इति २२ १

g;hRpTymuÿre,odp;]' in/;y;l.te .UtSTv; .t kárãy;mIit 1 b[÷¥p" p[,eãy;Ém yjm;n v;c' yCz¹Ty;h 2 anuD;n ¬ÿre,;hvnIy' sMp[it ind/;it kSTveit 3 k;'Syv;nSpTym;itRkrÉ.c;rb[÷vcR-sp[itÏ;k;m; yq;sÄäm( 5 t¿,wr¦INpárStIyR purSt;Tp[qm' iÃx" p;];É, s's;dyit 6 yjm;no v; 7 xUp;RÉ¦ho]hvÉ, SFykp;l' xMy;Õã,;ÉjnmulU%lmusl' ëWduplmqRv° 8 Åp,Sy p;duÿrto v; 9 kmR,e v;m( it xUp;RÉ¦ho]hvy;muTpun;it sivtuvR it 32 t; Sq;n' tyo" 33 sVye ÕTv; d²=,enoid©yit 34 p[o²=t; Sq it t;s;' p[o=,m( 35 hiv;¦ye Tv;¦IWom;y Tveit 36 yq;devtmNyt( 37 p;];É, dwVy;yeit 38 asre p[o=,IinR/;y 39 3

gArhapatyamuttareNodapAtraM nidhAyA'labhate bhUtastvA bhata kariSyAmIti 1 brahmannapaH praNeSyAmi yajamAna vAcaM yacchetyAha 2 anujxAna uttareNA'havanIyaM samprati nidadhAti kastveti 3 kAMsyavAnaspatyamArtikairabhicArabrahmavarca-sapratiSThAkAmA yathAsazkhyam 5 tQNairagnInparistIrya purastAtprathamaM dvifaH pAtrANi saMsAdayati 6 yajamAno vA 7 fUrpA'gnihotrahavaNi sphyakapAlaM famyAkqSNAjinamulUkhalamusalaM dqSadupalamarthavacca 8 frapaNasya pafcAduttarato vA 9 karmaNe vAm iti fUrpA'gnihotrahavaNyAdAya vAcaM yacchati 10 pratapanaM pratyuSTaM niSTaptamiti vA 11 gacchatyurvantarikSamiti frapaNasya pafcAdanastiSThatsamazgi 12 dhUrasIti dhUrabhimarfanam 13 devAnAmi-tyupastambhanasya pafcAdISAm 14 viSNustvetyArohaNam 15 prekSata uru vAtAyeti haviSyAn 16 apahatamiti nirasyatyanyat 17 avidya-mAne'bhimqfet 18 yacchantAmityAlabhate 19 devasya tveti gqhNAtyAgneyaM caturo muSTIn 20 evamagnISomIyam 21 yathAdevatamanyat 22 bhUtAya tvA iti feSA'bhimarfanam 23 svariti prAzIkSate 24 dqMhantAmityavarohati 25 gacchatyurvantarikSam iti 26 frapaNasya pafcAtsAdayati pqthivyAstveti 27 pA tr?yAM vA sphyopahitAyAm 28 dhUrISA'rohaNAni pAtrIbile japati 29 dqMhantAmityutthAnam 30 kufau samAvaprafIrNA'grAvanantargarbhau kufai-fchinatti pavitre stha iti 30-1 trInvA 31 havirgrahaNyAmapaH kqtvA tAbhyAmutpunAti saviturva iti 32 tA sthAnaM tayoH 33 savye kqtvA dakSiNenodizgayati 34 prokSitA stha iti tAsAM prokSaNam 35 havifcA'gnaye tvA'gnISomAya tveti 36 yathAdevatamanyat 37 pAtrANi daivyAyeti 38 asaxcare prokSaNIrnidhAya 39 3

gArhapatyamuttareNodapAtraM nidhAyA'labhate bhUtastvA bhata kariSyAmIti 1 brahmannapaH praNeSyAmi yajamAna vAcaM yacchetyAha 2 anujxAna uttareNA'havanIyaM samprati nidadhAti kastveti 3 kAMsyavAnaspatyamArtikairabhicArabrahmavarca-sapratiSThAkAmA yathAsazkhyam 5 tQNairagnInparistIrya purastAtprathamaM dvifaH pAtrANi saMsAdayati 6 yajamAno vA 7 fUrpA'gnihotrahavaNi sphyakapAlaM famyAkqSNAjinamulUkhalamusalaM dqSadupalamarthavacca 8 frapaNasya pafcAduttarato vA 9 karmaNe vAm iti fUrpA'gnihotrahavaNyAdAya vAcaM yacchati 10 pratapanaM pratyuSTaM niSTaptamiti vA 11 gacchatyurvantarikSamiti frapaNasya pafcAdanastiSThatsamazgi 12 dhUrasIti dhUrabhimarfanam 13 devAnAmi-tyupastambhanasya pafcAdISAm 14 viSNustvetyArohaNam 15 prekSata uru vAtAyeti haviSyAn 16 apahatamiti nirasyatyanyat 17 avidya-mAne'bhimqfet 18 yacchantAmityAlabhate 19 devasya tveti gqhNAtyAgneyaM caturo muSTIn 20 evamagnISomIyam 21 yathAdevatamanyat 22 bhUtAya tvA iti feSA'bhimarfanam 23 svariti prAzIkSate 24 dqMhantAmityavarohati 25 gacchatyurvantarikSam iti 26 frapaNasya pafcAtsAdayati pqthivyAstveti 27 pAtr! yAM vA sphyopahitAyAm 28 dhUrISA'rohaNAni pAtrIbile japati 29 dqMhantAmityutthAnam 30 kufau samAvaprafIrNA'grAvanantargarbhau kufai-fchinatti pavitre stha iti 30-1 trInvA 31 havirgrahaNyAmapaH kqtvA tAbhyAmutpunAti saviturva iti 32 tA sthAnaM tayoH 33 savye kqtvA dakSiNenodizgayati 34 prokSitA stha iti tAsAM prokSaNam 35 havifcA'gnaye tvA'gnISomAya tveti 36 yathAdevatamanyat 37 pAtrANi daivyAyeti 38 asaxcare prokSaNIrnidhAya 39 3

गार्हपत्यमुत्तरेणोदपात्रं निधायाऽलभते भूतस्त्वा भत करिष्यामीति १ ब्रह्मन्नपः प्रणेष्यामि यजमान वाचं यच्छेत्याह २ अनुज्ञान उत्तरेणाऽहवनीयं सम्प्रति निदधाति कस्त्वेति ३ कांस्यवानस्पत्यमार्तिकैरभिचारब्रह्मवर्च-सप्रतिष्ठाकामा यथासङ्ख्यम् ५ तॄणैरग्नीन्परिस्तीर्य पुरस्तात्प्रथमं द्विशः पात्राणि संसादयति ६ यजमानो वा ७ शूर्पाऽग्निहोत्रहवणि स्फ्यकपालं शम्याकृष्णाजिनमुलूखलमुसलं दृषदुपलमर्थवच्च ८ श्रपणस्य पश्चादुत्तरतो वा ९ कर्मणे वाम् इति शूर्पाऽग्निहोत्रहवण्यादाय वाचं यच्छति १० प्रतपनं प्रत्युष्टं निष्टप्तमिति वा ११ गच्छत्युर्वन्तरिक्षमिति श्रपणस्य पश्चादनस्तिष्ठत्समङ्गि १२ धूरसीति धूरभिमर्शनम् १३ देवानामि-त्युपस्तम्भनस्य पश्चादीषाम् १४ विष्णुस्त्वेत्यारोहणम् १५ प्रेक्षत उरु वातायेति हविष्यान् १६ अपहतमिति निरस्यत्यन्यत् १७ अविद्य-मानेऽभिमृशेत् १८ यच्छन्तामित्यालभते १९ देवस्य त्वेति गृह्णात्याग्नेयं चतुरो मुष्टीन् २० एवमग्नीषोमीयम् २१ यथादेवतमन्यत् २२ भूताय त्वा इति शेषाऽभिमर्शनम् २३ स्वरिति प्राङीक्षते २४ दृंहन्तामित्यवरोहति २५ गच्छत्युर्वन्तरिक्षम् इति २६ श्रपणस्य पश्चात्सादयति पृथिव्यास्त्वेति २७ पा त्र्?यां वा स्फ्योपहितायाम् २८ धूरीषाऽरोहणानि पात्रीबिले जपति २९ दृंहन्तामित्युत्थानम् ३० कुशौ समावप्रशीर्णाऽग्रावनन्तर्गर्भौ कुशै-श्छिनत्ति पवित्रे स्थ इति ३०-१ त्रीन्वा ३१ हविर्ग्रहण्यामपः कृत्वा ताभ्यामुत्पुनाति सवितुर्व इति ३२ ता स्थानं तयोः ३३ सव्ये कृत्वा दक्षिणेनोदिङ्गयति ३४ प्रोक्षिता स्थ इति तासां प्रोक्षणम् ३५ हविश्चाऽग्नये त्वाऽग्नीषोमाय त्वेति ३६ यथादेवतमन्यत् ३७ पात्राणि दैव्यायेति ३८ असञ्चरे प्रोक्षणीर्निधाय ३९ ३

गार्हपत्यमुत्तरेणोदपात्रं निधायाऽलभते भूतस्त्वा भत करिष्यामीति १ ब्रह्मन्नपः प्रणेष्यामि यजमान वाचं यच्छेत्याह २ अनुज्ञान उत्तरेणाऽहवनीयं सम्प्रति निदधाति कस्त्वेति ३ कांस्यवानस्पत्यमार्तिकैरभिचारब्रह्मवर्च-सप्रतिष्ठाकामा यथासङ्ख्यम् ५ तॄणैरग्नीन्परिस्तीर्य पुरस्तात्प्रथमं द्विशः पात्राणि संसादयति ६ यजमानो वा ७ शूर्पाऽग्निहोत्रहवणि स्फ्यकपालं शम्याकृष्णाजिनमुलूखलमुसलं दृषदुपलमर्थवच्च ८ श्रपणस्य पश्चादुत्तरतो वा ९ कर्मणे वाम् इति शूर्पाऽग्निहोत्रहवण्यादाय वाचं यच्छति १० प्रतपनं प्रत्युष्टं निष्टप्तमिति वा ११ गच्छत्युर्वन्तरिक्षमिति श्रपणस्य पश्चादनस्तिष्ठत्समङ्गि १२ धूरसीति धूरभिमर्शनम् १३ देवानामि-त्युपस्तम्भनस्य पश्चादीषाम् १४ विष्णुस्त्वेत्यारोहणम् १५ प्रेक्षत उरु वातायेति हविष्यान् १६ अपहतमिति निरस्यत्यन्यत् १७ अविद्य-मानेऽभिमृशेत् १८ यच्छन्तामित्यालभते १९ देवस्य त्वेति गृह्णात्याग्नेयं चतुरो मुष्टीन् २० एवमग्नीषोमीयम् २१ यथादेवतमन्यत् २२ भूताय त्वा इति शेषाऽभिमर्शनम् २३ स्वरिति प्राङीक्षते २४ दृंहन्तामित्यवरोहति २५ गच्छत्युर्वन्तरिक्षम् इति २६ श्रपणस्य पश्चात्सादयति पृथिव्यास्त्वेति २७ पात्र्! यां वा स्फ्योपहितायाम् २८ धूरीषाऽरोहणानि पात्रीबिले जपति २९ दृंहन्तामित्युत्थानम् ३० कुशौ समावप्रशीर्णाऽग्रावनन्तर्गर्भौ कुशै-श्छिनत्ति पवित्रे स्थ इति ३०-१ त्रीन्वा ३१ हविर्ग्रहण्यामपः कृत्वा ताभ्यामुत्पुनाति सवितुर्व इति ३२ ता स्थानं तयोः ३३ सव्ये कृत्वा दक्षिणेनोदिङ्गयति ३४ प्रोक्षिता स्थ इति तासां प्रोक्षणम् ३५ हविश्चाऽग्नये त्वाऽग्नीषोमाय त्वेति ३६ यथादेवतमन्यत् ३७ पात्राणि दैव्यायेति ३८ असञ्चरे प्रोक्षणीर्निधाय ३९ ३

xm;RsIit Õã,;Éjnm;dÿe 1 apeTy p;]e>yov/Unoit 2 p[TyGg[Ivm;StO,;TyidTy;STvÉgit 3 sVy;xUNye ind/;TyulU%l-mi{ rÉs g[;v;sIit v; 4 p[it TveTyu.yo" 5 hivr;j(pTy¦eStnUrsIit 6 v;c' ivsOjte 7 yjm;n 8 hivãÕt; v; 9 n;n;bIjeãvNTye s;mQy;Rt( 10 bOhdg[;veit muslm;dÿe 11 s dÉmTyvd/;it 12 hivãÕdehIit i]r;×yit 13 at" pTNyvh²Nt aNyo v; 14 a;×yTy;hNTyNyo ëWduple kÚÔÚ$osIit i]" xMyy; iÃë³Wd' sÕdupl;m( 15 vWRvOõmsIit xUpRm;dÿe 16 p[itTveit hiv¨Ãpit 17 pr;pUtÉmit inãpun;it 18 aphtÉmit tuW;É¥rSyit 19 v;yuvR it apivnáÿ_ 20 devo v it p;} y;moPy;É.mN]yte 21 i]" flIkroit deve>y" xuN/?v' deve>y" xuN/?vÉmTyek 22 flIÕTy k,;É¥d/;it 23 peW,op/;ne yugpt( 24 /Oi·rsIit ¬pveWm;d;y;p;¦e it a©;r;Np[;c" kroit 25 a; devyjÉmTy©;rm;úTy kp;len;vCz;-dyit /[uvmsIit 26 amuãyeit iÃWCzÃ¹É.crn( 27 aNy];ip 28 sVy;©Ly;xUNye©;r' ind/;Ty¦e b[÷eit 29 /¨,Émit p;t( 30 purSt;õ]RÉmit 31 iv;>y it d²=,t" 32 sm' iv.Jy Ã¹ d²=,t" EvmuÿrtÉtSq it 33 tUã,I' v; 34 Evmek;dx;¦IWomIySy 35 aÉ/kù d²=,t" 36 .OgU,;ÉmTy©;rwr>yUhit 37 4

farmA'sIti kqSNAjinamAdatte 1 apetya pAtrebhyo'vadhUnoti 2 pratyaggrIvamAstqNAtyadityAstvagiti 3 savyA'fUnye nidadhAtyulUkhala-madri rasi grAvA'sIti vA 4 prati tvetyubhayoH 5 havirAjpatyagnestanUrasIti 6 vAcaM visqjate 7 yajamAnafca 8 haviSkqtA vA 9 nAnAbIjeSvantye sAmarthyAt 10 bqhadgrAveti musalamAdatte 11 sa idamityavadadhAti 12 haviSkqdehIti trirAhvayati 13 ataH patnyavahanti anyo vA 14 AhvayatyAhantyanyo dqSadupale kukkuTo'sIti triH famyayA dvirdqSadaM sakqdupalAm 15 varSavqddhamasIti fUrpamAdatte 16 pratitveti havirudvapati 17 parApUtamiti niSpunAti 18 apahatamiti tuSAnnirasyati 19 vAyurva iti apavinakti 20 devo va iti pA tr?yAmopyA'bhimantrayate 21 triH phalIkaroti devebhyaH fundhadhvaM devebhyaH fundhadhvamityeke 22 phalIkqtya kaNAnnidadhAti 23 peSaNopadhAne yugapat 24 dhqSTirasIti upaveSamAdAyA'pAgne iti azgArAnprAcaH karoti 25 A devayajamityazgAramAhqtya kapAlenA'vacchA-dayati dhruvamasIti 26 amuSyeti dviSacchadve'bhicaran 27 anyatrA'pi 28 savyA'zgulyA'fUnye'zgAraM nidadhAtyagne brahmeti 29 dharuNamiti pafcAt 30 purastAddhartramiti 31 vifvAbhya iti dakSiNataH 32 samaM vibhajya dve dakSiNataH evamuttaratafcitastha iti 33 tUSNIM vA 34 evamekAdafA'gnISomIyasya 35 adhikaM dakSiNataH 36 bhqgUNAmityazgArairabhyUhati 37 4

farmA'sIti kqSNAjinamAdatte 1 apetya pAtrebhyo'vadhUnoti 2 pratyaggrIvamAstqNAtyadityAstvagiti 3 savyA'fUnye nidadhAtyulUkhala-madri rasi grAvA'sIti vA 4 prati tvetyubhayoH 5 havirAjpatyagnestanUrasIti 6 vAcaM visqjate 7 yajamAnafca 8 haviSkqtA vA 9 nAnAbIjeSvantye sAmarthyAt 10 bqhadgrAveti musalamAdatte 11 sa idamityavadadhAti 12 haviSkqdehIti trirAhvayati 13 ataH patnyavahanti anyo vA 14 AhvayatyAhantyanyo dqSadupale kukkuTo'sIti triH famyayA dvirdqSadaM sakqdupalAm 15 varSavqddhamasIti fUrpamAdatte 16 pratitveti havirudvapati 17 parApUtamiti niSpunAti 18 apahatamiti tuSAnnirasyati 19 vAyurva iti apavinakti 20 devo va iti pAtr! yAmopyA'bhimantrayate 21 triH phalIkaroti devebhyaH fundhadhvaM devebhyaH fundhadhvamityeke 22 phalIkqtya kaNAnnidadhAti 23 peSaNopadhAne yugapat 24 dhqSTirasIti upaveSamAdAyA'pAgne iti azgArAnprAcaH karoti 25 A devayajamityazgAramAhqtya kapAlenA'vacchA-dayati dhruvamasIti 26 amuSyeti dviSacchadve'bhicaran 27 anyatrA'pi 28 savyA'zgulyA'fUnye'zgAraM nidadhAtyagne brahmeti 29 dharuNamiti pafcAt 30 purastAddhartramiti 31 vifvAbhya iti dakSiNataH 32 samaM vibhajya dve dakSiNataH evamuttaratafcitastha iti 33 tUSNIM vA 34 evamekAdafA'gnISomIyasya 35 adhikaM dakSiNataH 36 bhqgUNAmityazgArairabhyUhati 37 4

शर्माऽसीति कृष्णाजिनमादत्ते १ अपेत्य पात्रेभ्योऽवधूनोति २ प्रत्यग्ग्रीवमास्तृणात्यदित्यास्त्वगिति ३ सव्याऽशून्ये निदधात्युलूखल-मद्रि रसि ग्रावाऽसीति वा ४ प्रति त्वेत्युभयोः ५ हविराज्पत्यग्नेस्तनूरसीति ६ वाचं विसृजते ७ यजमानश्च ८ हविष्कृता वा ९ नानाबीजेष्वन्त्ये सामर्थ्यात् १० बृहद्ग्रावेति मुसलमादत्ते ११ स इदमित्यवदधाति १२ हविष्कृदेहीति त्रिराह्वयति १३ अतः पत्न्यवहन्ति अन्यो वा १४ आह्वयत्याहन्त्यन्यो दृषदुपले कुक्कुटोऽसीति त्रिः शम्यया द्विर्दृषदं सकृदुपलाम् १५ वर्षवृद्धमसीति शूर्पमादत्ते १६ प्रतित्वेति हविरुद्वपति १७ परापूतमिति निष्पुनाति १८ अपहतमिति तुषान्निरस्यति १९ वायुर्व इति अपविनक्ति २० देवो व इति पा त्र्?यामोप्याऽभिमन्त्रयते २१ त्रिः फलीकरोति देवेभ्यः शुन्धध्वं देवेभ्यः शुन्धध्वमित्येके २२ फलीकृत्य कणान्निदधाति २३ पेषणोपधाने युगपत् २४ धृष्टिरसीति उपवेषमादायाऽपाग्ने इति अङ्गारान्प्राचः करोति २५ आ देवयजमित्यङ्गारमाहृत्य कपालेनाऽवच्छा-दयति ध्रुवमसीति २६ अमुष्येति द्विषच्छद्वेऽभिचरन् २७ अन्यत्राऽपि २८ सव्याऽङ्गुल्याऽशून्येऽङ्गारं निदधात्यग्ने ब्रह्मेति २९ धरुणमिति पश्चात् ३० पुरस्ताद्धर्त्रमिति ३१ विश्वाभ्य इति दक्षिणतः ३२ समं विभज्य द्वे दक्षिणतः एवमुत्तरतश्चितस्थ इति ३३ तूष्णीं वा ३४ एवमेकादशाऽग्नीषोमीयस्य ३५ अधिकं दक्षिणतः ३६ भृगूणामित्यङ्गारैरभ्यूहति ३७ ४

शर्माऽसीति कृष्णाजिनमादत्ते १ अपेत्य पात्रेभ्योऽवधूनोति २ प्रत्यग्ग्रीवमास्तृणात्यदित्यास्त्वगिति ३ सव्याऽशून्ये निदधात्युलूखल-मद्रि रसि ग्रावाऽसीति वा ४ प्रति त्वेत्युभयोः ५ हविराज्पत्यग्नेस्तनूरसीति ६ वाचं विसृजते ७ यजमानश्च ८ हविष्कृता वा ९ नानाबीजेष्वन्त्ये सामर्थ्यात् १० बृहद्ग्रावेति मुसलमादत्ते ११ स इदमित्यवदधाति १२ हविष्कृदेहीति त्रिराह्वयति १३ अतः पत्न्यवहन्ति अन्यो वा १४ आह्वयत्याहन्त्यन्यो दृषदुपले कुक्कुटोऽसीति त्रिः शम्यया द्विर्दृषदं सकृदुपलाम् १५ वर्षवृद्धमसीति शूर्पमादत्ते १६ प्रतित्वेति हविरुद्वपति १७ परापूतमिति निष्पुनाति १८ अपहतमिति तुषान्निरस्यति १९ वायुर्व इति अपविनक्ति २० देवो व इति पात्र्! यामोप्याऽभिमन्त्रयते २१ त्रिः फलीकरोति देवेभ्यः शुन्धध्वं देवेभ्यः शुन्धध्वमित्येके २२ फलीकृत्य कणान्निदधाति २३ पेषणोपधाने युगपत् २४ धृष्टिरसीति उपवेषमादायाऽपाग्ने इति अङ्गारान्प्राचः करोति २५ आ देवयजमित्यङ्गारमाहृत्य कपालेनाऽवच्छा-दयति ध्रुवमसीति २६ अमुष्येति द्विषच्छद्वेऽभिचरन् २७ अन्यत्राऽपि २८ सव्याऽङ्गुल्याऽशून्येऽङ्गारं निदधात्यग्ने ब्रह्मेति २९ धरुणमिति पश्चात् ३० पुरस्ताद्धर्त्रमिति ३१ विश्वाभ्य इति दक्षिणतः ३२ समं विभज्य द्वे दक्षिणतः एवमुत्तरतश्चितस्थ इति ३३ तूष्णीं वा ३४ एवमेकादशाऽग्नीषोमीयस्य ३५ अधिकं दक्षिणतः ३६ भृगूणामित्यङ्गारैरभ्यूहति ३७ ४

¬psjRnIr É/Åyit 1 Õã,;Éjnm;dÿe 2 tiSmNëWd' É/W,;sIit 3 p;CzMy;mupohTyudIcI' idv it 4 ëW´upl;' É/W,;sIit 5 /;NymsIit t<@l;noPy ipni· p[;,;y Tveit p[itmN]m( 6 dI`;RÉmit p[ohit 7 c=uWe TvetI=te 8 ipãym;,eWu invRpTyNyo mhIn;ÉmTy;Jym( 9 p;} y;' spiv];y;' ip·;Ny;vpit devSy Tveit 10 Åp,Sy p;-dupivxTyNtveRid v; 11 ¬psjRnIr;nyTyNy" 12 piv];>y;' p[it-gOð;it sm;p it 13 s'y*it jnyTyw Tveit 14 sm' iv.Jy;-s'hárãy¥;l.t dm¦eárdm¦IWomyoárit 15 yq;devtmNyt( 16 We TveTy;JymÉ/ÅyTyNy" 17 apIkSy;hvnIye tCz^;ip," 18 `moRsIit puro@;x* yugpt( 19 ¬¨ p[q; it p[qyit y;v-Tkp;lmnitpOqum( 20 aÉ¦· Ty²ºmORxit sÕt( i]v;R 21 pyRÉ¦kroit aNtárt' r=oNtárt; ar;ty it sh;Jym( 22 devSTveit Åp,m( 23 m; .eárTy;l.te 24 atme¨árit êt;v-É.v;syit .Smn; vedenopveWe, v; 25 p;} y©²lp[=;lnm;¢e>yo innyit aÉ.tPy p[Tygs'SyNdm;n' i]t;y Tveit p[itmN]m( 26 aNv;h;y| d²=,;¦;vÉ/Åyit 27 a] v; v[top;ynm( 28 5

upasarjanIra dhifrayati 1 kqSNAjinamAdatte 2 tasmindqSadaM dhiSaNA'sIti 3 pafcAcchamyAmupohatyudIcIM diva iti 4 dqSadyupalAM dhiSaNA'sIti 5 dhAnyamasIti taNDulAnopya pinaSTi prANAya tveti pratimantram 6 dIrghAmiti prohati 7 cakSuSe tvetIkSate 8 piSyamANeSu nirvapatyanyo mahInAmityAjyam 9 pA tr?yAM sapavitrAyAM piSTAnyAvapati devasya tveti 10 frapaNasya pafcA-dupavifatyantarvedi vA 11 upasarjanIrAnayatyanyaH 12 pavitrAbhyAM prati-gqhNAti samApa iti 13 saMyauti janayatyai tveti 14 samaM vibhajyA-'saMhariSyannAlabhata idamagneridamagnISomayoriti 15 yathAdevatamanyat 16 iSe tvetyAjyamadhifrayatyanyaH 17 apatnIkasyA'havanIye tacchrApiNaH 18 gharmo'sIti puroDAfau yugapat 19 uru prathA iti prathayati yAva-tkapAlamanatipqthum 20 agniSTa ityadbhirmqfati sakqt trirvA 21 paryagnikaroti antaritaM rakSo'ntaritA arAtaya iti sahA'jyam 22 devastveti frapaNam 23 mA bherityAlabhate 24 atameruriti fqtAva-bhivAsayati bhasmanA vedenopaveSeNa vA 25 pA tr?yazguliprakSAlanamAptebhyo ninayati abhitapya pratyagasaMsyandamAnaM tritAya tveti pratimantram 26 anvAhAryaM dakSiNAgnAvadhifrayati 27 atra vA vratopAyanam 28 5

upasarjanIra dhifrayati 1 kqSNAjinamAdatte 2 tasmindqSadaM dhiSaNA'sIti 3 pafcAcchamyAmupohatyudIcIM diva iti 4 dqSadyupalAM dhiSaNA'sIti 5 dhAnyamasIti taNDulAnopya pinaSTi prANAya tveti pratimantram 6 dIrghAmiti prohati 7 cakSuSe tvetIkSate 8 piSyamANeSu nirvapatyanyo mahInAmityAjyam 9 pAtr! yAM sapavitrAyAM piSTAnyAvapati devasya tveti 10 frapaNasya pafcA-dupavifatyantarvedi vA 11 upasarjanIrAnayatyanyaH 12 pavitrAbhyAM prati-gqhNAti samApa iti 13 saMyauti janayatyai tveti 14 samaM vibhajyA-'saMhariSyannAlabhata idamagneridamagnISomayoriti 15 yathAdevatamanyat 16 iSe tvetyAjyamadhifrayatyanyaH 17 apatnIkasyA'havanIye tacchrApiNaH 18 gharmo'sIti puroDAfau yugapat 19 uru prathA iti prathayati yAva-tkapAlamanatipqthum 20 agniSTa ityadbhirmqfati sakqt trirvA 21 paryagnikaroti antaritaM rakSo'ntaritA arAtaya iti sahA'jyam 22 devastveti frapaNam 23 mA bherityAlabhate 24 atameruriti fqtAva-bhivAsayati bhasmanA vedenopaveSeNa vA 25 pAtr! yazguliprakSAlanamAptebhyo ninayati abhitapya pratyagasaMsyandamAnaM tritAya tveti pratimantram 26 anvAhAryaM dakSiNAgnAvadhifrayati 27 atra vA vratopAyanam 28 5

उपसर्जनीर धिश्रयति १ कृष्णाजिनमादत्ते २ तस्मिन्दृषदं धिषणाऽसीति ३ पश्चाच्छम्यामुपोहत्युदीचीं दिव इति ४ दृषद्युपलां धिषणाऽसीति ५ धान्यमसीति तण्डुलानोप्य पिनष्टि प्राणाय त्वेति प्रतिमन्त्रम् ६ दीर्घामिति प्रोहति ७ चक्षुषे त्वेतीक्षते ८ पिष्यमाणेषु निर्वपत्यन्यो महीनामित्याज्यम् ९ पा त्र्?यां सपवित्रायां पिष्टान्यावपति देवस्य त्वेति १० श्रपणस्य पश्चा-दुपविशत्यन्तर्वेदि वा ११ उपसर्जनीरानयत्यन्यः १२ पवित्राभ्यां प्रति-गृह्णाति समाप इति १३ संयौति जनयत्यै त्वेति १४ समं विभज्या-ऽसंहरिष्यन्नालभत इदमग्नेरिदमग्नीषोमयोरिति १५ यथादेवतमन्यत् १६ इषे त्वेत्याज्यमधिश्रयत्यन्यः १७ अपत्नीकस्याऽहवनीये तच्छ्रापिणः १८ घर्मोऽसीति पुरोडाशौ युगपत् १९ उरु प्रथा इति प्रथयति याव-त्कपालमनतिपृथुम् २० अग्निष्ट इत्यद्भिर्मृशति सकृत् त्रिर्वा २१ पर्यग्निकरोति अन्तरितं रक्षोऽन्तरिता अरातय इति सहाऽज्यम् २२ देवस्त्वेति श्रपणम् २३ मा भेरित्यालभते २४ अतमेरुरिति शृताव-भिवासयति भस्मना वेदेनोपवेषेण वा २५ पा त्र्?यङ्गुलिप्रक्षालनमाप्तेभ्यो निनयति अभितप्य प्रत्यगसंस्यन्दमानं त्रिताय त्वेति प्रतिमन्त्रम् २६ अन्वाहार्यं दक्षिणाग्नावधिश्रयति २७ अत्र वा व्रतोपायनम् २८ ५

उपसर्जनीर धिश्रयति १ कृष्णाजिनमादत्ते २ तस्मिन्दृषदं धिषणाऽसीति ३ पश्चाच्छम्यामुपोहत्युदीचीं दिव इति ४ दृषद्युपलां धिषणाऽसीति ५ धान्यमसीति तण्डुलानोप्य पिनष्टि प्राणाय त्वेति प्रतिमन्त्रम् ६ दीर्घामिति प्रोहति ७ चक्षुषे त्वेतीक्षते ८ पिष्यमाणेषु निर्वपत्यन्यो महीनामित्याज्यम् ९ पात्र्! यां सपवित्रायां पिष्टान्यावपति देवस्य त्वेति १० श्रपणस्य पश्चा-दुपविशत्यन्तर्वेदि वा ११ उपसर्जनीरानयत्यन्यः १२ पवित्राभ्यां प्रति-गृह्णाति समाप इति १३ संयौति जनयत्यै त्वेति १४ समं विभज्या-ऽसंहरिष्यन्नालभत इदमग्नेरिदमग्नीषोमयोरिति १५ यथादेवतमन्यत् १६ इषे त्वेत्याज्यमधिश्रयत्यन्यः १७ अपत्नीकस्याऽहवनीये तच्छ्रापिणः १८ घर्मोऽसीति पुरोडाशौ युगपत् १९ उरु प्रथा इति प्रथयति याव-त्कपालमनतिपृथुम् २० अग्निष्ट इत्यद्भिर्मृशति सकृत् त्रिर्वा २१ पर्यग्निकरोति अन्तरितं रक्षोऽन्तरिता अरातय इति सहाऽज्यम् २२ देवस्त्वेति श्रपणम् २३ मा भेरित्यालभते २४ अतमेरुरिति शृताव-भिवासयति भस्मना वेदेनोपवेषेण वा २५ पात्र्! यङ्गुलिप्रक्षालनमाप्तेभ्यो निनयति अभितप्य प्रत्यगसंस्यन्दमानं त्रिताय त्वेति प्रतिमन्त्रम् २६ अन्वाहार्यं दक्षिणाग्नावधिश्रयति २७ अत्र वा व्रतोपायनम् २८ ५

apre,;hvnIy' veid' %nit } y©l%;t;' Vy;mm;]I' p;t( } yri' p[;cImpárÉmt;' v; p[;Kp[v,;mudGv; m?yms©ÈhIt;mÉ.to's* 1 a;mUloCz¹dn;doW/In;m( 2 aoW/In;' mUl;NyuCz¹ÿvw b[Uy;t( 3 a;h;-yRpurIW;' pxuk;mSy 4 veid' pársmUç ivtOtIye¦Iduÿrt ¬Tkr' kroit 5 devSy Tveit SFym;d;y stO,' sVye ÕTv; d²=,en;l>y ypit N{ Sy b;üárit 6 nopSpOxeTpOÉqVy;Tm;n* ten StMbyjuhRárãyn( 7 ve´;' tO,' ind/;Tyudkª pOÉqVyw vm;RsIit 8 pOÉqiv devyjnIit tO,eNtihRte p[hrit 9 v[j' gCz¹it purIWm;dÿe ) vWRtu t it veid' p[e=te ) b/;neTyuTkre kroit ) p[hr,xeWo v;ivxeWopdex;t( 13 ap;r¨Émit iÃtIy' p[hr,;id 14 aÉ.NySyTy¦IduTkrmrro idvÉmit 15 { PsSte it tOtIym( 16 tUã,I' ctuq| stO,m( 17 pUv| párg[h' párgOð;it d²=,t" p;duÿrt SFyen g;y]e,eit p[itmN]m( 18 ve´;' i]¨®Ll:y;h hr i]árit 19 úTv;¦ILle%;" s'mOxit 20 iptOyD;É¦ÉcTyyov;R t] dxRn;t( 21 a] veidkr,' yqoÿ_m( 22 ¬ÿr' párg[h' párgOð;it ) sU+m;SyonojRSvtIit p[itmN]m( 23 pur; £ËrSyeTynum;i·R 24 a?yÉ/veid p[o=,I/;Rryit 25 aNyoq SFymu´My;h p[o=,Ir;s;dye?m' bihR¨ps;dy §uc" sMmOi pI' s¥ç;JyenodehIit ydICz¹t( 26 yq;p[eiWtmNy" 27 Svy' v;-ivro/;t( 28 sMp[W;vcn;° 29 p[;kª Str,;Ã¹id' n;vmOxet( 30 êt;in c hvI'ãy;p[cr,;t( 31 a©Ï;©²l>y;' m;'ssiht;>y;-mv´NTyek 32 a;p¥' StO,n( inrSyet( 33 iÃWto v/ it SFymud' p[hrit 34 avinJy p;,I apre, p[,It; SFy' ind/;it 35 ?m; bihR 36 pUvRÉm?mm( 37 p[,It; d²=,t v;úTy 38 §uv' p[tPy pUvRvÃ¹d;g[wrNtrt" p[;KsMm;i·R ainixt it ivpyRSy bihRmURlw" p[;©T£My 39 p[tPy p[tPy p[yCzit 40 ainixteit §uc" 41 tUã,I' p[;ix]hr,' êt;vd;n' p;]I c 42 sMm;jRn;Nyp;Syit 43 a;hvnIye p[;snmek 44 6

apareNA'havanIyaM vediM khanati tr?yazgulakhAtAM vyAmamAtrIM pafcAt tr?yaratniM prAcImaparimitAM vA prAkpravaNAmudagvA madhyamasazgqhItAmabhitoM'sau 1 AmUlocchedanAdoSadhInAm 2 oSadhInAM mUlAnyucchettavai brUyAt 3 AhA-ryapurISAM pafukAmasya 4 vediM parisamUhya vitqtIye'gnIduttarata utkaraM karoti 5 devasya tveti sphyamAdAya satqNaM savye kqtvA dakSiNenA'labhya yapati indra sya bAhuriti 6 nopaspqfetpqthivyAtmAnau tena stambayajurhariSyan 7 vedyAM tqNaM nidadhAtyudak pqthivyai varmA'sIti 8 pqthivi devayajanIti tqNe'ntarhite praharati 9 vrajaM gaccheti purISamAdatte , varSatu ta iti vediM prekSate , badhAnetyutkare karoti , praharaNafeSo vA'vifeSopadefAt 13 apArarumiti dvitIyaM praharaNAdi 14 abhinyasyatyagnIdutkaramararo divamiti 15 dra psaste iti tqtIyam 16 tUSNIM caturthaM satqNam 17 pUrvaM parigrahaM parigqhNAti dakSiNataH pafcAduttaratafca sphyena gAyatreNeti pratimantram 18 vedyAM trirullikhyA'ha hara tririti 19 hqtvA'gnIllekhAH saMmqfati 20 pitqyajxA'gnicityayorvA tatra darfanAt 21 atra vedikaraNaM yathoktam 22 uttaraM parigrahaM parigqhNAti , sUkSmAsyonorjasvatIti pratimantram 23 purA krUrasyetyanumArSTi 24 adhyadhivedi prokSaNIrdhArayati 25 anyo'tha sphyamudyamyAha prokSaNIrAsAdayedhmaM barhirupasAdaya srucaH sammqDDhi patnIM sannahyA'jyenodehIti yadIcchet 26 yathApreSitamanyaH 27 svayaM vA-'virodhAt 28 sampraSAvacanAcca 29 prAk staraNAdvediM nA'vamqfet 30 fqtAni ca havIMSyApracaraNAt 31 azguSThA'zgulibhyAM mAMsasahitAbhyA-mavadyantyeke 32 ApannaM stqNan nirasyet 33 dviSato vadha iti sphyamudaxcaM praharati 34 avanijya pANI apareNa praNItA sphyaM nidadhAti 35 idhmA barhifca 36 pUrvamidhmam 37 praNItA dakSiNata vA'hqtya 38 sruvaM pratapya pUrvavadvedAgrairantarataH prAksammArSTi anifita iti viparyasya barhirmUlaiH prAzgutkramya 39 pratapya pratapya prayacchati 40 anifiteti srucaH 41 tUSNIM prAfitraharaNaM fqtA'vadAnaM pAtrI ca 42 sammArjanAnyapAsyati 43 AhavanIye prAsanameke 44 6

apareNA'havanIyaM vediM khanati tr! yazgulakhAtAM vyAmamAtrIM pafcAt tr! yaratniM prAcImaparimitAM vA prAkpravaNAmudagvA madhyamasazgqhItAmabhitO'sau 1 AmUlocchedanAdoSadhInAm 2 oSadhInAM mUlAnyucchettavai brUyAt 3 AhA-ryapurISAM pafukAmasya 4 vediM parisamUhya vitqtIye'gnIduttarata utkaraM karoti 5 devasya tveti sphyamAdAya satqNaM savye kqtvA dakSiNenA'labhya yapati indra sya bAhuriti 6 nopaspqfetpqthivyAtmAnau tena stambayajurhariSyan 7 vedyAM tqNaM nidadhAtyudak pqthivyai varmA'sIti 8 pqthivi devayajanIti tqNe'ntarhite praharati 9 vrajaM gaccheti purISamAdatte , varSatu ta iti vediM prekSate , badhAnetyutkare karoti , praharaNafeSo vA'vifeSopadefAt 13 apArarumiti dvitIyaM praharaNAdi 14 abhinyasyatyagnIdutkaramararo divamiti 15 dra psaste iti tqtIyam 16 tUSNIM caturthaM satqNam 17 pUrvaM parigrahaM parigqhNAti dakSiNataH pafcAduttaratafca sphyena gAyatreNeti pratimantram 18 vedyAM trirullikhyA'ha hara tririti 19 hqtvA'gnIllekhAH saMmqfati 20 pitqyajxA'gnicityayorvA tatra darfanAt 21 atra vedikaraNaM yathoktam 22 uttaraM parigrahaM parigqhNAti , sUkSmAsyonorjasvatIti pratimantram 23 purA krUrasyetyanumArSTi 24 adhyadhivedi prokSaNIrdhArayati 25 anyo'tha sphyamudyamyAha prokSaNIrAsAdayedhmaM barhirupasAdaya srucaH sammqDDhi patnIM sannahyA'jyenodehIti yadIcchet 26 yathApreSitamanyaH 27 svayaM vA-'virodhAt 28 sampraSAvacanAcca 29 prAk staraNAdvediM nA'vamqfet 30 fqtAni ca havIMSyApracaraNAt 31 azguSThA'zgulibhyAM mAMsasahitAbhyA-mavadyantyeke 32 ApannaM stqNan nirasyet 33 dviSato vadha iti sphyamudaxcaM praharati 34 avanijya pANI apareNa praNItA sphyaM nidadhAti 35 idhmA barhifca 36 pUrvamidhmam 37 praNItA dakSiNata vA'hqtya 38 sruvaM pratapya pUrvavadvedAgrairantarataH prAksammArSTi anifita iti viparyasya barhirmUlaiH prAzgutkramya 39 pratapya pratapya prayacchati 40 anifiteti srucaH 41 tUSNIM prAfitraharaNaM fqtA'vadAnaM pAtrI ca 42 sammArjanAnyapAsyati 43 AhavanIye prAsanameke 44 6

अपरेणाऽहवनीयं वेदिं खनति त्र्?यङ्गुलखातां व्याममात्रीं पश्चात् त्र्?यरत्निं प्राचीमपरिमितां वा प्राक्प्रवणामुदग्वा मध्यमसङ्गृहीतामभितोंऽसौ १ आमूलोच्छेदनादोषधीनाम् २ ओषधीनां मूलान्युच्छेत्तवै ब्रूयात् ३ आहा-र्यपुरीषां पशुकामस्य ४ वेदिं परिसमूह्य वितृतीयेऽग्नीदुत्तरत उत्करं करोति ५ देवस्य त्वेति स्फ्यमादाय सतृणं सव्ये कृत्वा दक्षिणेनाऽलभ्य यपति इन्द्र स्य बाहुरिति ६ नोपस्पृशेत्पृथिव्यात्मानौ तेन स्तम्बयजुर्हरिष्यन् ७ वेद्यां तृणं निदधात्युदक् पृथिव्यै वर्माऽसीति ८ पृथिवि देवयजनीति तृणेऽन्तर्हिते प्रहरति ९ व्रजं गच्छेति पुरीषमादत्ते । वर्षतु त इति वेदिं प्रेक्षते । बधानेत्युत्करे करोति । प्रहरणशेषो वाऽविशेषोपदेशात् १३ अपाररुमिति द्वितीयं प्रहरणादि १४ अभिन्यस्यत्यग्नीदुत्करमररो दिवमिति १५ द्र प्सस्ते इति तृतीयम् १६ तूष्णीं चतुर्थं सतृणम् १७ पूर्वं परिग्रहं परिगृह्णाति दक्षिणतः पश्चादुत्तरतश्च स्फ्येन गायत्रेणेति प्रतिमन्त्रम् १८ वेद्यां त्रिरुल्लिख्याऽह हर त्रिरिति १९ हृत्वाऽग्नील्लेखाः संमृशति २० पितृयज्ञाऽग्निचित्ययोर्वा तत्र दर्शनात् २१ अत्र वेदिकरणं यथोक्तम् २२ उत्तरं परिग्रहं परिगृह्णाति । सूक्ष्मास्योनोर्जस्वतीति प्रतिमन्त्रम् २३ पुरा क्रूरस्येत्यनुमार्ष्टि २४ अध्यधिवेदि प्रोक्षणीर्धारयति २५ अन्योऽथ स्फ्यमुद्यम्याह प्रोक्षणीरासादयेध्मं बर्हिरुपसादय स्रुचः सम्मृड्ढि पत्नीं सन्नह्याऽज्येनोदेहीति यदीच्छेत् २६ यथाप्रेषितमन्यः २७ स्वयं वा-ऽविरोधात् २८ सम्प्रषावचनाच्च २९ प्राक् स्तरणाद्वेदिं नाऽवमृशेत् ३० शृतानि च हवींष्याप्रचरणात् ३१ अङ्गुष्ठाऽङ्गुलिभ्यां मांससहिताभ्या-मवद्यन्त्येके ३२ आपन्नं स्तृणन् निरस्येत् ३३ द्विषतो वध इति स्फ्यमुदञ्चं प्रहरति ३४ अवनिज्य पाणी अपरेण प्रणीता स्फ्यं निदधाति ३५ इध्मा बर्हिश्च ३६ पूर्वमिध्मम् ३७ प्रणीता दक्षिणत वाऽहृत्य ३८ स्रुवं प्रतप्य पूर्ववद्वेदाग्रैरन्तरतः प्राक्सम्मार्ष्टि अनिशित इति विपर्यस्य बर्हिर्मूलैः प्राङ्गुत्क्रम्य ३९ प्रतप्य प्रतप्य प्रयच्छति ४० अनिशितेति स्रुचः ४१ तूष्णीं प्राशित्रहरणं शृताऽवदानं पात्री च ४२ सम्मार्जनान्यपास्यति ४३ आहवनीये प्रासनमेके ४४ ६

अपरेणाऽहवनीयं वेदिं खनति त्र्! यङ्गुलखातां व्याममात्रीं पश्चात् त्र्! यरत्निं प्राचीमपरिमितां वा प्राक्प्रवणामुदग्वा मध्यमसङ्गृहीतामभितॐऽसौ १ आमूलोच्छेदनादोषधीनाम् २ ओषधीनां मूलान्युच्छेत्तवै ब्रूयात् ३ आहा-र्यपुरीषां पशुकामस्य ४ वेदिं परिसमूह्य वितृतीयेऽग्नीदुत्तरत उत्करं करोति ५ देवस्य त्वेति स्फ्यमादाय सतृणं सव्ये कृत्वा दक्षिणेनाऽलभ्य यपति इन्द्र स्य बाहुरिति ६ नोपस्पृशेत्पृथिव्यात्मानौ तेन स्तम्बयजुर्हरिष्यन् ७ वेद्यां तृणं निदधात्युदक् पृथिव्यै वर्माऽसीति ८ पृथिवि देवयजनीति तृणेऽन्तर्हिते प्रहरति ९ व्रजं गच्छेति पुरीषमादत्ते । वर्षतु त इति वेदिं प्रेक्षते । बधानेत्युत्करे करोति । प्रहरणशेषो वाऽविशेषोपदेशात् १३ अपाररुमिति द्वितीयं प्रहरणादि १४ अभिन्यस्यत्यग्नीदुत्करमररो दिवमिति १५ द्र प्सस्ते इति तृतीयम् १६ तूष्णीं चतुर्थं सतृणम् १७ पूर्वं परिग्रहं परिगृह्णाति दक्षिणतः पश्चादुत्तरतश्च स्फ्येन गायत्रेणेति प्रतिमन्त्रम् १८ वेद्यां त्रिरुल्लिख्याऽह हर त्रिरिति १९ हृत्वाऽग्नील्लेखाः संमृशति २० पितृयज्ञाऽग्निचित्ययोर्वा तत्र दर्शनात् २१ अत्र वेदिकरणं यथोक्तम् २२ उत्तरं परिग्रहं परिगृह्णाति । सूक्ष्मास्योनोर्जस्वतीति प्रतिमन्त्रम् २३ पुरा क्रूरस्येत्यनुमार्ष्टि २४ अध्यधिवेदि प्रोक्षणीर्धारयति २५ अन्योऽथ स्फ्यमुद्यम्याह प्रोक्षणीरासादयेध्मं बर्हिरुपसादय स्रुचः सम्मृड्ढि पत्नीं सन्नह्याऽज्येनोदेहीति यदीच्छेत् २६ यथाप्रेषितमन्यः २७ स्वयं वा-ऽविरोधात् २८ सम्प्रषावचनाच्च २९ प्राक् स्तरणाद्वेदिं नाऽवमृशेत् ३० शृतानि च हवींष्याप्रचरणात् ३१ अङ्गुष्ठाऽङ्गुलिभ्यां मांससहिताभ्या-मवद्यन्त्येके ३२ आपन्नं स्तृणन् निरस्येत् ३३ द्विषतो वध इति स्फ्यमुदञ्चं प्रहरति ३४ अवनिज्य पाणी अपरेण प्रणीता स्फ्यं निदधाति ३५ इध्मा बर्हिश्च ३६ पूर्वमिध्मम् ३७ प्रणीता दक्षिणत वाऽहृत्य ३८ स्रुवं प्रतप्य पूर्ववद्वेदाग्रैरन्तरतः प्राक्सम्मार्ष्टि अनिशित इति विपर्यस्य बर्हिर्मूलैः प्राङ्गुत्क्रम्य ३९ प्रतप्य प्रतप्य प्रयच्छति ४० अनिशितेति स्रुचः ४१ तूष्णीं प्राशित्रहरणं शृताऽवदानं पात्री च ४२ सम्मार्जनान्यपास्यति ४३ आहवनीये प्रासनमेके ४४ ६

pár/INpárd/;Ty;{ ;RnekvO=Iy;n( b;üm;];n( p;l;xvwkûtk;ãmR-yRbwLv;NpUv;Rl;. ¬ÿr;n( %;idr*duMbr;Nv; m?ymd²=,oÿr;n( gN/vR it p[itmN]m( 1 p[qm' párÉ/' sÉm/opSpOXy vIitho]ÉmTy;d/;it 2 anupSpOXy iÃtIy;' sÉmdsIit 3 sUyRSveit jpit a;hvnIymI=m;,StÃcnTv;t( 4 a;vOTy veid' bihRWStO,e itrI ind/;it sivtuárit 5 aNye v;yuÿ_Tv;t( 6 aNy];ip gO,;qeR 7 yUp;ïne c sipR" 8 puro@;xpySy;/;n;su ceCzn( 9 tyo" p[Str' StO,;TyU,Rm[dsÉmit 10 aÉ.ind/;Ty; Tv; vsv it 11 sVy;xUNye juô' p[itgOç ind/;it `Ot;cIit 12 EvÉmtre ¬ÿr;>y;' p[itmN]' bihRãyup.Ot' /[uv;' c;vÕ·enupUvRm( ) puro@;x;vÉ.`;yoRÃ;SyopStI,Re in/;y;náÿ_ ySte p[;," pxuWu p[iv·o dev;n;' ivÏ;mnu yo ivtSqe ) a;Tmv;n( som `Otv;iö .UTv;É¦' gCz SvyRjm;n;y ivNdeit 14 yq;devtmNyt( 15 p[Tynáÿ_ kp;l;in y;in `meR kp;l;NyupÉzNv²Nt ve/s" ) pUã,St;Nyip v[t N{ v;yU ivmut;Émit 16 tUã,I' v; 17 sÄäyoÃ;syit 18 ip[ye, /;»eit hvI'iW ve´;' ÕTv; /[uv; asdÉ¥it sv;R

paridhInparidadhAtyAdra ?A?nekavqkSIyAn bAhumAtrAn pAlAfavaikazkatakArSma-ryabailvAnpUrvAlAbha uttarAn khAdiraudumbarAnvA madhyamadakSiNottarAn gandharva iti pratimantram 1 prathamaM paridhiM samidhopaspqfya vItihotramityAdadhAti 2 anupaspqfya dvitIyAM samidasIti 3 sUryasveti japati AhavanIyamIkSamANastadvacanatvAt 4 Avqtya vediM barhiSastqNe tirafcI nidadhAti savituriti 5 anye vA'yuktatvAt 6 anyatrA'pi gqNArthe 7 yUpAxjane ca sarpiH 8 puroDAfapayasyAdhAnAsu cecchan 9 tayoH prastaraM stqNAtyUrNamradasamiti 10 abhinidadhAtyA tvA vasava iti 11 savyA'fUnye juhUM pratigqhya nidadhAti ghqtAcIti 12 evamitare uttarAbhyAM pratimantraM barhiSyupabhqtaM dhruvAM cA'vakqSTe'nupUrvam , puroDAfAvabhighAryodvAsyopastIrNe nidhAyA'nakti yaste prANaH pafuSu praviSTo devAnAM viSThAmanu yo vitasthe , AtmavAn soma ghqtavAhni bhUtvA'gniM gaccha svaryajamAnAya vindeti 14 yathAdevatamanyat 15 pratyanakti kapAlAni yAni gharme kapAlAnyupachinvanti vedhasaH , pUSNastAnyapi vrata indra vAyU vimuxcatAmiti 16 tUSNIM vA 17 sazkhyayodvAsayati 18 priyeNa dhAmneti havIMSi vedyAM kqtvA dhruvA asadanniti sarvANyAlabhate 19 pAhi mAmityAtmAnam 20 atra vA vratopAyanam atra vA vratopAyanam 21 8

paridhInparidadhAtyAdrA rne!kavqkSIyAn bAhumAtrAn pAlAfavaikazkatakArSma-ryabailvAnpUrvAlAbha uttarAn khAdiraudumbarAnvA madhyamadakSiNottarAn gandharva iti pratimantram 1 prathamaM paridhiM samidhopaspqfya vItihotramityAdadhAti 2 anupaspqfya dvitIyAM samidasIti 3 sUryasveti japati AhavanIyamIkSamANastadvacanatvAt 4 Avqtya vediM barhiSastqNe tirafcI nidadhAti savituriti 5 anye vA'yuktatvAt 6 anyatrA'pi gqNArthe 7 yUpAxjane ca sarpiH 8 puroDAfapayasyAdhAnAsu cecchan 9 tayoH prastaraM stqNAtyUrNamradasamiti 10 abhinidadhAtyA tvA vasava iti 11 savyA'fUnye juhUM pratigqhya nidadhAti ghqtAcIti 12 evamitare uttarAbhyAM pratimantraM barhiSyupabhqtaM dhruvAM cA'vakqSTe'nupUrvam , puroDAfAvabhighAryodvAsyopastIrNe nidhAyA'nakti yaste prANaH pafuSu praviSTo devAnAM viSThAmanu yo vitasthe , AtmavAn soma ghqtavAhni bhUtvA'gniM gaccha svaryajamAnAya vindeti 14 yathAdevatamanyat 15 pratyanakti kapAlAni yAni gharme kapAlAnyupachinvanti vedhasaH , pUSNastAnyapi vrata indra vAyU vimuxcatAmiti 16 tUSNIM vA 17 sazkhyayodvAsayati 18 priyeNa dhAmneti havIMSi vedyAM kqtvA dhruvA asadanniti sarvANyAlabhate 19 pAhi mAmityAtmAnam 20 atra vA vratopAyanam atra vA vratopAyanam 21 8

परिधीन्परिदधात्याद्र ?ा?नेकवृक्षीयान् बाहुमात्रान् पालाशवैकङ्कतकार्ष्म-र्यबैल्वान्पूर्वालाभ उत्तरान् खादिरौदुम्बरान्वा मध्यमदक्षिणोत्तरान् गन्धर्व इति प्रतिमन्त्रम् १ प्रथमं परिधिं समिधोपस्पृश्य वीतिहोत्रमित्यादधाति २ अनुपस्पृश्य द्वितीयां समिदसीति ३ सूर्यस्वेति जपति आहवनीयमीक्षमाणस्तद्वचनत्वात् ४ आवृत्य वेदिं बर्हिषस्तृणे तिरश्ची निदधाति सवितुरिति ५ अन्ये वाऽयुक्तत्वात् ६ अन्यत्राऽपि गृणार्थे ७ यूपाञ्जने च सर्पिः ८ पुरोडाशपयस्याधानासु चेच्छन् ९ तयोः प्रस्तरं स्तृणात्यूर्णम्रदसमिति १० अभिनिदधात्या त्वा वसव इति ११ सव्याऽशून्ये जुहूं प्रतिगृह्य निदधाति घृताचीति १२ एवमितरे उत्तराभ्यां प्रतिमन्त्रं बर्हिष्युपभृतं ध्रुवां चाऽवकृष्टेऽनुपूर्वम् । पुरोडाशावभिघार्योद्वास्योपस्तीर्णे निधायाऽनक्ति यस्ते प्राणः पशुषु प्रविष्टो देवानां विष्ठामनु यो वितस्थे । आत्मवान् सोम घृतवाह्नि भूत्वाऽग्निं गच्छ स्वर्यजमानाय विन्देति १४ यथादेवतमन्यत् १५ प्रत्यनक्ति कपालानि यानि घर्मे कपालान्युपछिन्वन्ति वेधसः । पूष्णस्तान्यपि व्रत इन्द्र वायू विमुञ्चतामिति १६ तूष्णीं वा १७ सङ्ख्ययोद्वासयति १८ प्रियेण धाम्नेति हवींषि वेद्यां कृत्वा ध्रुवा असदन्निति सर्वाण्यालभते १९ पाहि मामित्यात्मानम् २० अत्र वा व्रतोपायनम् अत्र वा व्रतोपायनम् २१ ८

परिधीन्परिदधात्याद्रा र्ने!कवृक्षीयान् बाहुमात्रान् पालाशवैकङ्कतकार्ष्म-र्यबैल्वान्पूर्वालाभ उत्तरान् खादिरौदुम्बरान्वा मध्यमदक्षिणोत्तरान् गन्धर्व इति प्रतिमन्त्रम् १ प्रथमं परिधिं समिधोपस्पृश्य वीतिहोत्रमित्यादधाति २ अनुपस्पृश्य द्वितीयां समिदसीति ३ सूर्यस्वेति जपति आहवनीयमीक्षमाणस्तद्वचनत्वात् ४ आवृत्य वेदिं बर्हिषस्तृणे तिरश्ची निदधाति सवितुरिति ५ अन्ये वाऽयुक्तत्वात् ६ अन्यत्राऽपि गृणार्थे ७ यूपाञ्जने च सर्पिः ८ पुरोडाशपयस्याधानासु चेच्छन् ९ तयोः प्रस्तरं स्तृणात्यूर्णम्रदसमिति १० अभिनिदधात्या त्वा वसव इति ११ सव्याऽशून्ये जुहूं प्रतिगृह्य निदधाति घृताचीति १२ एवमितरे उत्तराभ्यां प्रतिमन्त्रं बर्हिष्युपभृतं ध्रुवां चाऽवकृष्टेऽनुपूर्वम् । पुरोडाशावभिघार्योद्वास्योपस्तीर्णे निधायाऽनक्ति यस्ते प्राणः पशुषु प्रविष्टो देवानां विष्ठामनु यो वितस्थे । आत्मवान् सोम घृतवाह्नि भूत्वाऽग्निं गच्छ स्वर्यजमानाय विन्देति १४ यथादेवतमन्यत् १५ प्रत्यनक्ति कपालानि यानि घर्मे कपालान्युपछिन्वन्ति वेधसः । पूष्णस्तान्यपि व्रत इन्द्र वायू विमुञ्चतामिति १६ तूष्णीं वा १७ सङ्ख्ययोद्वासयति १८ प्रियेण धाम्नेति हवींषि वेद्यां कृत्वा ध्रुवा असदन्निति सर्वाण्यालभते १९ पाहि मामित्यात्मानम् २० अत्र वा व्रतोपायनम् अत्र वा व्रतोपायनम् २१ ८

t N{ it juhoTyuÿr;`;rm( 1 a;`;y;Rs'SpxRyn( §uc;veTy ju×; /[uv;' smnáÿ_ sïäoitWeit 2 in/;ye?ms¥hn;Ny;d;y aoÅ;vyeTy;h 3 aStu Å*Wi@it a¦It( 4 veidbihRár?mxklmpiCz´wk 5 Ev' svR];Åutp[Ty;ÅuteWu 6 aq p[vO,Ite aÉ¦deRvo dwVyo hot; dev;-Ny=iÃÃ;'É

ita indra iti juhotyuttarAghAram 1 AghAryA'saMsparfayan srucAvetya juhvA dhruvAM samanakti saxjyotiSeti 2 nidhAyedhmasannahanAnyAdAya ofrAvayetyAha 3 astu frauSaDiti agnIt 4 vedibarhiridhmafakalamapacchidyaike 5 evaM sarvatrA'frutapratyAfruteSu 6 atha pravqNIte agnirdevo daivyo hotA devA-nyakSadvidvAM

इत इन्द्र इति जुहोत्युत्तराघारम् १ आघार्याऽसंस्पर्शयन् स्रुचावेत्य जुह्वा ध्रुवां समनक्ति सञ्ज्योतिषेति २ निधायेध्मसन्नहनान्यादाय ओश्रावयेत्याह ३ अस्तु श्रौषडिति अग्नीत् ४ वेदिबर्हिरिध्मशकलमपच्छिद्यैके ५ एवं सर्वत्राऽश्रुतप्रत्याश्रुतेषु ६ अथ प्रवृणीते अग्निर्देवो दैव्यो होता देवा-न्यक्षद्विद्वां

;Nmnuãvºrtvt( 7 amuvdmuvidit yjm;n;-WeRy;

??inmanuSvadbharatavat 7 amuvadamuvaditi yajamAnA-'rSeyANyAha parastAdarvAxci trINi 8 yAvanto vA mantrakqtaH 9 purohitA'rSeyeNa vA 10 kSatriyavaifyayofca nityam 11 manuvaditi vA sarveSAm 12 brahmaNvadA ca vakSad brAhmaNA asya yajxasya prAvitAro'sau mAnuSa iti hotqnAmagrahaNam 13 upAMfu vA 14 sammqSTA upavifataH 15 agnirhoteti srugAdApanaM prayAjeSu sannidheH 16 ghqtavatImityukte srucAvAdAyA'ti-kramyA'frAvyA'ha samidho yajeti paxca prayAjAnsamidhhatame 17 yaja yajeti feSam 18 dhruvastiSThan 19 pUrvaM pUrvaM vA'bhikrAmam 20 upabhqto juhvAmAnayatyanavamqfaMfcaturtham 21 evaM pravqddhau 22 anuyAjeSu ca 23 uttarAM juhUmadhyuhya prAcImavahqtya juhoti 24 evaM sarvatra 25 2

nmA!nuSvadbharatavat 7 amuvadamuvaditi yajamAnA-'rSeyANyAha parastAdarvAxci trINi 8 yAvanto vA mantrakqtaH 9 purohitA'rSeyeNa vA 10 kSatriyavaifyayofca nityam 11 manuvaditi vA sarveSAm 12 brahmaNvadA ca vakSad brAhmaNA asya yajxasya prAvitAro'sau mAnuSa iti hotqnAmagrahaNam 13 upAMfu vA 14 sammqSTA upavifataH 15 agnirhoteti srugAdApanaM prayAjeSu sannidheH 16 ghqtavatImityukte srucAvAdAyA'ti-kramyA'frAvyA'ha samidho yajeti paxca prayAjAnsamidhhatame 17 yaja yajeti feSam 18 dhruvastiSThan 19 pUrvaM pUrvaM vA'bhikrAmam 20 upabhqto juhvAmAnayatyanavamqfaMfcaturtham 21 evaM pravqddhau 22 anuyAjeSu ca 23 uttarAM juhUmadhyuhya prAcImavahqtya juhoti 24 evaM sarvatra 25 2

??िन्मनुष्वद्भरतवत् ७ अमुवदमुवदिति यजमाना-ऽर्षेयाण्याह परस्तादर्वाञ्चि त्रीणि ८ यावन्तो वा मन्त्रकृतः ९ पुरोहिताऽर्षेयेण वा १० क्षत्रियवैश्ययोश्च नित्यम् ११ मनुवदिति वा सर्वेषाम् १२ ब्रह्मण्वदा च वक्षद् ब्राह्मणा अस्य यज्ञस्य प्रावितारोऽसौ मानुष इति होतृनामग्रहणम् १३ उपांशु वा १४ सम्मृष्टा उपविशतः १५ अग्निर्होतेति स्रुगादापनं प्रयाजेषु सन्निधेः १६ घृतवतीमित्युक्ते स्रुचावादायाऽति-क्रम्याऽश्राव्याऽह समिधो यजेति पञ्च प्रयाजान्समिध्हतमे १७ यज यजेति शेषम् १८ ध्रुवस्तिष्ठन् १९ पूर्वं पूर्वं वाऽभिक्रामम् २० उपभृतो जुह्वामानयत्यनवमृशंश्चतुर्थम् २१ एवं प्रवृद्धौ २२ अनुयाजेषु च २३ उत्तरां जुहूमध्युह्य प्राचीमवहृत्य जुहोति २४ एवं सर्वत्र २५ २

न्मा!नुष्वद्भरतवत् ७ अमुवदमुवदिति यजमाना-ऽर्षेयाण्याह परस्तादर्वाञ्चि त्रीणि ८ यावन्तो वा मन्त्रकृतः ९ पुरोहिताऽर्षेयेण वा १० क्षत्रियवैश्ययोश्च नित्यम् ११ मनुवदिति वा सर्वेषाम् १२ ब्रह्मण्वदा च वक्षद् ब्राह्मणा अस्य यज्ञस्य प्रावितारोऽसौ मानुष इति होतृनामग्रहणम् १३ उपांशु वा १४ सम्मृष्टा उपविशतः १५ अग्निर्होतेति स्रुगादापनं प्रयाजेषु सन्निधेः १६ घृतवतीमित्युक्ते स्रुचावादायाऽति-क्रम्याऽश्राव्याऽह समिधो यजेति पञ्च प्रयाजान्समिध्हतमे १७ यज यजेति शेषम् १८ ध्रुवस्तिष्ठन् १९ पूर्वं पूर्वं वाऽभिक्रामम् २० उपभृतो जुह्वामानयत्यनवमृशंश्चतुर्थम् २१ एवं प्रवृद्धौ २२ अनुयाजेषु च २३ उत्तरां जुहूमध्युह्य प्राचीमवहृत्य जुहोति २४ एवं सर्वत्र २५ २

vsu>y it p[itmN]m( 1 p[qm' párÉ/' gOhITv; a;Å;Vy;heiWt; dwVy; hot;ro .{ v;Cy;y p[eiWto m;nuW" sUÿ_v;k;y sUÿ_; b[Uih it 2 px* p[eãyeit 3 sï;n;q;Émit p[Str;d;nm( 4 iv/OtI Sq;ne ÕTv;nKTyen' VyNtu vy it 5 ag[' ju×;mup.Oit m?y' mUlÉmtrSy;m( 6 m¨t;Émit nIcwú³Tv; tO,m;d;y;nup[hrit 7 hSten;crit 8 yjm;n.;g' c p[oiWte 9 =i]yvwXyyo inTym( 10 ah' TvdiSm mdÉs TvmetNmm Tv' yoinStv yoinriSm ) mmwv s²Ndiv deveãvÉ/ pu]" ip} ye lokÕÆ;tved" Sv;heit 11 sUÿ_v;k;Nte 12 a¦Id;h;nup[hreit 13 p[;Sy tO,' c=uãp; Ty;Tm;nm;l.te 14 s'vdSv;g;n¦I-dgHCz^;vy Å*W$( Svg; dwVy; hotO>y" SviStm;RnuWe>y" x'yob[URih it EteW;' s'vdSv;gHz^WÉ@Ty¦ICz¹WÉmtro VyTy;s' b[Ut" 15 pár/Innup[hrit y' párÉ/Émit p[qmÉmtr* c yugpd¦e" ip[yÉmit 16 §uc* p[gOð;it s'§v.;g; it s'§v;ïuhoit 17 `Ot;cI it /uár ind/;TynÉs ced( g[h,m( 18 SFye p;} y;' cet( 19 yD nm t it veidm;l.te 20 ved' hot; §uKsuvRm?vyuRr;JySq;lIm¦Id;d;y 21 6

vasubhya iti pratimantram 1 prathamaM paridhiM gqhItvA AfrAvyA'heSitA daivyA hotAro bhadra vAcyAya preSito mAnuSaH sUktavAkAya sUktA brUhi iti 2 pafau preSyeti 3 saxjAnAthAmiti prastarA'dAnam 4 vidhqtI sthAne kqtvA'naktyenaM vyantu vaya iti 5 agraM juhvAmupabhqti madhyaM mUlamitarasyAm 6 marutAmiti nIcairhqtvA tqNamAdAyA'nupraharati 7 hastenA'carati 8 yajamAnabhAgaM ca proSite 9 kSatriyavaifyayofca nityam 10 ahaM tvadasmi madasi tvametanmama tvaM yonistava yonirasmi , mamaiva sandivi deveSvadhi putraH pi tr?ye lokakqjjAtavedaH svAheti 11 sUktavAkA'nte 12 agnIdAhA'nuprahareti 13 prAsya tqNaM cakSuSpA ityAtmAnamAlabhate 14 saMvadasvA'gAnagnI-dagaxcchrAvaya frauSaT svagA daivyA hotqbhyaH svastirmAnuSebhyaH faMyorbrUhi iti eteSAM saMvadasvA'gaxchraSaDityagnIccheSamitaro vyatyAsaM brUtaH 15 paridhInanupraharati yaM paridhimiti prathamamitarau ca yugapadagneH priyamiti 16 srucau pragqhNAti saMsravabhAgA iti saMsravAxjuhoti 17 ghqtAcI iti dhuri nidadhAtyanasi ced grahaNam 18 sphye pA tr?yAM cet 19 yajxa namafca ta iti vedimAlabhate 20 vedaM hotA sruksurvamadhvaryurAjyasthAlImagnIdAdAya 21 6

vasubhya iti pratimantram 1 prathamaM paridhiM gqhItvA AfrAvyA'heSitA daivyA hotAro bhadra vAcyAya preSito mAnuSaH sUktavAkAya sUktA brUhi iti 2 pafau preSyeti 3 saxjAnAthAmiti prastarA'dAnam 4 vidhqtI sthAne kqtvA'naktyenaM vyantu vaya iti 5 agraM juhvAmupabhqti madhyaM mUlamitarasyAm 6 marutAmiti nIcairhqtvA tqNamAdAyA'nupraharati 7 hastenA'carati 8 yajamAnabhAgaM ca proSite 9 kSatriyavaifyayofca nityam 10 ahaM tvadasmi madasi tvametanmama tvaM yonistava yonirasmi , mamaiva sandivi deveSvadhi putraH pitr! ye lokakqjjAtavedaH svAheti 11 sUktavAkA'nte 12 agnIdAhA'nuprahareti 13 prAsya tqNaM cakSuSpA ityAtmAnamAlabhate 14 saMvadasvA'gAnagnI-dagaxcchrAvaya frauSaT svagA daivyA hotqbhyaH svastirmAnuSebhyaH faMyorbrUhi iti eteSAM saMvadasvA'gaxchraSaDityagnIccheSamitaro vyatyAsaM brUtaH 15 paridhInanupraharati yaM paridhimiti prathamamitarau ca yugapadagneH priyamiti 16 srucau pragqhNAti saMsravabhAgA iti saMsravAxjuhoti 17 ghqtAcI iti dhuri nidadhAtyanasi ced grahaNam 18 sphye pAtr! yAM cet 19 yajxa namafca ta iti vedimAlabhate 20 vedaM hotA sruksurvamadhvaryurAjyasthAlImagnIdAdAya 21 6

वसुभ्य इति प्रतिमन्त्रम् १ प्रथमं परिधिं गृहीत्वा आश्राव्याऽहेषिता दैव्या होतारो भद्र वाच्याय प्रेषितो मानुषः सूक्तवाकाय सूक्ता ब्रूहि इति २ पशौ प्रेष्येति ३ सञ्जानाथामिति प्रस्तराऽदानम् ४ विधृती स्थाने कृत्वाऽनक्त्येनं व्यन्तु वय इति ५ अग्रं जुह्वामुपभृति मध्यं मूलमितरस्याम् ६ मरुतामिति नीचैर्हृत्वा तृणमादायाऽनुप्रहरति ७ हस्तेनाऽचरति ८ यजमानभागं च प्रोषिते ९ क्षत्रियवैश्ययोश्च नित्यम् १० अहं त्वदस्मि मदसि त्वमेतन्मम त्वं योनिस्तव योनिरस्मि । ममैव सन्दिवि देवेष्वधि पुत्रः पि त्र्?ये लोककृज्जातवेदः स्वाहेति ११ सूक्तवाकाऽन्ते १२ अग्नीदाहाऽनुप्रहरेति १३ प्रास्य तृणं चक्षुष्पा इत्यात्मानमालभते १४ संवदस्वाऽगानग्नी-दगञ्च्छ्रावय श्रौषट् स्वगा दैव्या होतृभ्यः स्वस्तिर्मानुषेभ्यः शंयोर्ब्रूहि इति एतेषां संवदस्वाऽगञ्छ्रषडित्यग्नीच्छेषमितरो व्यत्यासं ब्रूतः १५ परिधीननुप्रहरति यं परिधिमिति प्रथममितरौ च युगपदग्नेः प्रियमिति १६ स्रुचौ प्रगृह्णाति संस्रवभागा इति संस्रवाञ्जुहोति १७ घृताची इति धुरि निदधात्यनसि चेद् ग्रहणम् १८ स्फ्ये पा त्र्?यां चेत् १९ यज्ञ नमश्च त इति वेदिमालभते २० वेदं होता स्रुक्सुर्वमध्वर्युराज्यस्थालीमग्नीदादाय २१ ६

वसुभ्य इति प्रतिमन्त्रम् १ प्रथमं परिधिं गृहीत्वा आश्राव्याऽहेषिता दैव्या होतारो भद्र वाच्याय प्रेषितो मानुषः सूक्तवाकाय सूक्ता ब्रूहि इति २ पशौ प्रेष्येति ३ सञ्जानाथामिति प्रस्तराऽदानम् ४ विधृती स्थाने कृत्वाऽनक्त्येनं व्यन्तु वय इति ५ अग्रं जुह्वामुपभृति मध्यं मूलमितरस्याम् ६ मरुतामिति नीचैर्हृत्वा तृणमादायाऽनुप्रहरति ७ हस्तेनाऽचरति ८ यजमानभागं च प्रोषिते ९ क्षत्रियवैश्ययोश्च नित्यम् १० अहं त्वदस्मि मदसि त्वमेतन्मम त्वं योनिस्तव योनिरस्मि । ममैव सन्दिवि देवेष्वधि पुत्रः पित्र्! ये लोककृज्जातवेदः स्वाहेति ११ सूक्तवाकाऽन्ते १२ अग्नीदाहाऽनुप्रहरेति १३ प्रास्य तृणं चक्षुष्पा इत्यात्मानमालभते १४ संवदस्वाऽगानग्नी-दगञ्च्छ्रावय श्रौषट् स्वगा दैव्या होतृभ्यः स्वस्तिर्मानुषेभ्यः शंयोर्ब्रूहि इति एतेषां संवदस्वाऽगञ्छ्रषडित्यग्नीच्छेषमितरो व्यत्यासं ब्रूतः १५ परिधीननुप्रहरति यं परिधिमिति प्रथममितरौ च युगपदग्नेः प्रियमिति १६ स्रुचौ प्रगृह्णाति संस्रवभागा इति संस्रवाञ्जुहोति १७ घृताची इति धुरि निदधात्यनसि चेद् ग्रहणम् १८ स्फ्ये पात्र्! यां चेत् १९ यज्ञ नमश्च त इति वेदिमालभते २० वेदं होता स्रुक्सुर्वमध्वर्युराज्यस्थालीमग्नीदादाय २१ ६

105

apr;ð¼ ip<@iptOyD'{ ;dxRnem;v;Sy;m( 1 d²=,;¦* Åp,' hom 2 párStIyR t' pUvRvTp;];s;dnmekkx" 3 apre, g;hRpTy' c¨mpU,| §uc' v; tUã,I' gOhITvoÿre, d²=,;É¦mvh²Nt itÏn( 4 sÕTflIkroit 5 s;rt<@lmpU,| ÅpÉyTv;É.`;yoRÃ;Sy me=,en juhoTy¦y it som;y it c 6 p[;Sy t¶²=,eno®Ll%Typht; Typre, v; 7 ¬Lmukù prSt;Tkroit ye åp;,Iit 8 ¬dp;]e-,;vnejyTypsVy' sVyen voõr,s;mQy;Rt( 9 as;vvnein+veit yjm;nSy iptOp[.Oit ]In( 10 ¬pmUl' sÕd;iCz¥;in le%;y;' ÕTv; yq;vinÿ_' ip<@;Ndd;Tys;vetÿ it 11 ye c Tv;miNvit cwk 12 a] iptr TyuKTv; ¬d;St a; tmn;t( 13 a;vOTy;mImdNteit jpit 14 avneJy pUvRv¥IÉv' iv§'Sy nmo v Tyï²l' kroit 15 EtÃ Tyup;Syit sU];É, p[itip<@m( 16 è,;R dx; v; 17 vySyuÿre yjm;nlom;in 18 èjRÉmTypo iniWit 19 av/;y;vÉj`[it yjm;n" 20 ¬LmuksÕd;iCz¥;Ny¦* 21 a;/ÿeit m?ymip<@Ö pI p[;Xn;it pu]k;m; 22 p[ete>yo dd;it jIv²TptOkoip jIv;NtihRteip 23 jIv²TptOkSy hom;Ntm( 24 an;rM.o v; 25 n Vyvete j;tUkyon©m( 29 a©Ö v; smÉ.Vy;h;r;t( 30 1

aparAhNe piNDapitqyajxafcaMdra ?A'darfane'mAvAsyAm 1 dakSiNAgnau frapaNaM homafca 2 paristIrya taM pUrvavatpAtrAsAdanamekaikafaH 3 apareNa gArhapatyaM carumapUrNaM srucaM vA tUSNIM gqhItvottareNa dakSiNAgnimavahanti tiSThan 4 sakqtphalIkaroti 5 sArataNDulamapUrNaM frapayitvA'bhighAryodvAsya mekSaNena juhotyagnaya iti somAya iti ca 6 prAsya taddakSiNenollikhatyapahatA ityapareNa vA 7 ulmukaM parastAtkaroti ye rUpANIti 8 udapAtre-NA'vanejayatyapasavyaM savyena voddharaNasAmarthyAt 9 asAvavanenikSveti yajamAnasya pitqprabhqti trIn 10 upamUlaM sakqdAcchinnAni lekhAyAM kqtvA yathA'vaniktaM piNDAndadAtyasAvetatta iti 11 ye ca tvAmanviti caike 12 atra pitara ityuktvA udazAsta A tamanAt 13 AvqtyA'mImadanteti japati 14 avanejya pUrvavannIviM visraMsya namo va ityaxjaliM karoti 15 etadva ityupAsyati sUtrANi pratipiNDam 16 UrNA dafA vA 17 vayasyuttare yajamAnalomAni 18 Urjamityapo niSixcati 19 avadhAyA'vajighrati yajamAnaH 20 ulmukasakqdAcchinnAnyagnau 21 Adhatteti madhyamapiNDaM patnI prAfnAti putrakAmA 22 pretebhyo dadAti jIvatpitqko'pi jIvA'ntarhite'pi 23 jIvatpitqkasya homAntam 24 anArambho vA 25 na vyavete jAtUkarNyaH 26 na jIvantamatItya dadAtIti fruteH 27 pUrvo vA'zgatvAtpiNDapitqyajxaH 28 prakaraNakAlalizgA'nugrahavacanA'nAhitA-gnifrutibhyo'nazgam 29 azgaM vA samabhivyAhArAt 30 1

aparAhNe piNDapitqyajxafcaMdrA 'darfane'mAvAsyAm 1 dakSiNAgnau frapaNaM homafca 2 paristIrya taM pUrvavatpAtrAsAdanamekaikafaH 3 apareNa gArhapatyaM carumapUrNaM srucaM vA tUSNIM gqhItvottareNa dakSiNAgnimavahanti tiSThan 4 sakqtphalIkaroti 5 sArataNDulamapUrNaM frapayitvA'bhighAryodvAsya mekSaNena juhotyagnaya iti somAya iti ca 6 prAsya taddakSiNenollikhatyapahatA ityapareNa vA 7 ulmukaM parastAtkaroti ye rUpANIti 8 udapAtre-NA'vanejayatyapasavyaM savyena voddharaNasAmarthyAt 9 asAvavanenikSveti yajamAnasya pitqprabhqti trIn 10 upamUlaM sakqdAcchinnAni lekhAyAM kqtvA yathA'vaniktaM piNDAndadAtyasAvetatta iti 11 ye ca tvAmanviti caike 12 atra pitara ityuktvA udazAsta A tamanAt 13 AvqtyA'mImadanteti japati 14 avanejya pUrvavannIviM visraMsya namo va ityaxjaliM karoti 15 etadva ityupAsyati sUtrANi pratipiNDam 16 UrNA dafA vA 17 vayasyuttare yajamAnalomAni 18 Urjamityapo niSixcati 19 avadhAyA'vajighrati yajamAnaH 20 ulmukasakqdAcchinnAnyagnau 21 Adhatteti madhyamapiNDaM patnI prAfnAti putrakAmA 22 pretebhyo dadAti jIvatpitqko'pi jIvA'ntarhite'pi 23 jIvatpitqkasya homAntam 24 anArambho vA 25 na vyavete jAtUkarNyaH 26 na jIvantamatItya dadAtIti fruteH 27 pUrvo vA'zgatvAtpiNDapitqyajxaH 28 prakaraNakAlalizgA'nugrahavacanA'nAhitA-gnifrutibhyo'nazgam 29 azgaM vA samabhivyAhArAt 30 1

अपराह्णे पिण्डपितृयज्ञश्चंद्र ?ाऽदर्शनेऽमावास्याम् १ दक्षिणाग्नौ श्रपणं होमश्च २ परिस्तीर्य तं पूर्ववत्पात्रासादनमेकैकशः ३ अपरेण गार्हपत्यं चरुमपूर्णं स्रुचं वा तूष्णीं गृहीत्वोत्तरेण दक्षिणाग्निमवहन्ति तिष्ठन् ४ सकृत्फलीकरोति ५ सारतण्डुलमपूर्णं श्रपयित्वाऽभिघार्योद्वास्य मेक्षणेन जुहोत्यग्नय इति सोमाय इति च ६ प्रास्य तद्दक्षिणेनोल्लिखत्यपहता इत्यपरेण वा ७ उल्मुकं परस्तात्करोति ये रूपाणीति ८ उदपात्रे-णाऽवनेजयत्यपसव्यं सव्येन वोद्धरणसामर्थ्यात् ९ असाववनेनिक्ष्वेति यजमानस्य पितृप्रभृति त्रीन् १० उपमूलं सकृदाच्छिन्नानि लेखायां कृत्वा यथाऽवनिक्तं पिण्डान्ददात्यसावेतत्त इति ११ ये च त्वामन्विति चैके १२ अत्र पितर इत्युक्त्वा उदङास्त आ तमनात् १३ आवृत्याऽमीमदन्तेति जपति १४ अवनेज्य पूर्ववन्नीविं विस्रंस्य नमो व इत्यञ्जलिं करोति १५ एतद्व इत्युपास्यति सूत्राणि प्रतिपिण्डम् १६ ऊर्णा दशा वा १७ वयस्युत्तरे यजमानलोमानि १८ ऊर्जमित्यपो निषिञ्चति १९ अवधायाऽवजिघ्रति यजमानः २० उल्मुकसकृदाच्छिन्नान्यग्नौ २१ आधत्तेति मध्यमपिण्डं पत्नी प्राश्नाति पुत्रकामा २२ प्रेतेभ्यो ददाति जीवत्पितृकोऽपि जीवाऽन्तर्हितेऽपि २३ जीवत्पितृकस्य होमान्तम् २४ अनारम्भो वा २५ न व्यवेते जातूकर्ण्यः २६ न जीवन्तमतीत्य ददातीति श्रुतेः २७ पूर्वो वाऽङ्गत्वात्पिण्डपितृयज्ञः २८ प्रकरणकाललिङ्गाऽनुग्रहवचनाऽनाहिता-ग्निश्रुतिभ्योऽनङ्गम् २९ अङ्गं वा समभिव्याहारात् ३० १

अपराह्णे पिण्डपितृयज्ञश्चंद्रा ऽदर्शनेऽमावास्याम् १ दक्षिणाग्नौ श्रपणं होमश्च २ परिस्तीर्य तं पूर्ववत्पात्रासादनमेकैकशः ३ अपरेण गार्हपत्यं चरुमपूर्णं स्रुचं वा तूष्णीं गृहीत्वोत्तरेण दक्षिणाग्निमवहन्ति तिष्ठन् ४ सकृत्फलीकरोति ५ सारतण्डुलमपूर्णं श्रपयित्वाऽभिघार्योद्वास्य मेक्षणेन जुहोत्यग्नय इति सोमाय इति च ६ प्रास्य तद्दक्षिणेनोल्लिखत्यपहता इत्यपरेण वा ७ उल्मुकं परस्तात्करोति ये रूपाणीति ८ उदपात्रे-णाऽवनेजयत्यपसव्यं सव्येन वोद्धरणसामर्थ्यात् ९ असाववनेनिक्ष्वेति यजमानस्य पितृप्रभृति त्रीन् १० उपमूलं सकृदाच्छिन्नानि लेखायां कृत्वा यथाऽवनिक्तं पिण्डान्ददात्यसावेतत्त इति ११ ये च त्वामन्विति चैके १२ अत्र पितर इत्युक्त्वा उदङास्त आ तमनात् १३ आवृत्याऽमीमदन्तेति जपति १४ अवनेज्य पूर्ववन्नीविं विस्रंस्य नमो व इत्यञ्जलिं करोति १५ एतद्व इत्युपास्यति सूत्राणि प्रतिपिण्डम् १६ ऊर्णा दशा वा १७ वयस्युत्तरे यजमानलोमानि १८ ऊर्जमित्यपो निषिञ्चति १९ अवधायाऽवजिघ्रति यजमानः २० उल्मुकसकृदाच्छिन्नान्यग्नौ २१ आधत्तेति मध्यमपिण्डं पत्नी प्राश्नाति पुत्रकामा २२ प्रेतेभ्यो ददाति जीवत्पितृकोऽपि जीवाऽन्तर्हितेऽपि २३ जीवत्पितृकस्य होमान्तम् २४ अनारम्भो वा २५ न व्यवेते जातूकर्ण्यः २६ न जीवन्तमतीत्य ददातीति श्रुतेः २७ पूर्वो वाऽङ्गत्वात्पिण्डपितृयज्ञः २८ प्रकरणकाललिङ्गाऽनुग्रहवचनाऽनाहिता-ग्निश्रुतिभ्योऽनङ्गम् २९ अङ्गं वा समभिव्याहारात् ३० १

110

o nodeteTyë·e v; p,Rx;%;' Ézniÿ x;mIlI' v; We TvoTyUjeR Tveit v; 1 ÉznµIit vo.yo" s;k;ÍTv;t( 2 yqoÿ_' v; ) s¥my;mIit voÿre 3 bülpl;x;mxuãk;g[;' p[;gudIcImNytm;' v; 4 v[tmupwit 5 yqoÿ_' v; 6 m;tOÉ.vRTs;Ns'sOJy vTs' x;%yopSpOxit v;yv Sqeit 7 ¬p;yv Sqeit cwk 8 devo v it m;t¿,;mek;' Vy;ÕTy 9 EeN{ ' .vit m;heN{ ' v; 10 yjm;nSy pxUinTyGNyg;rSy;NytrSy purSt;-Cz;%;mupgOhit 11 mUl;dupveW' kroit veWoSyupveWo iÃWto g[Iv; ¬pvei vex;\ a¦e su.g /;ryeh ) Aõ;" kmRy;' p[itmN]m( 26 ivsO·v;guÿr; anNv;rB/e 27 y;vTSvmÉ/k;r;t( 28 it§o v; inTyTv;t( 29 a;ids;mQy;Rt( 30 dxRn;° 31 pár=;lnm;nyit sMpOCy?vmOt;vrIåÉmR,; m/umÿm;" ) pOtImR/un; pyo mN{ ; /nSy s;ty it 32 ¬õ;Sy;tnáÿ_ p[;G`txeWe,eN{ Sy Tveit 33 sodkn;ipd/;TymONmyen ivã,o hVyÉmit 34 in/;y vTs;p;kr,' pUvRvt( 35 p[;tr;¦ey EeN{ ;¦ Ã;dxkp;los¥yt" 36 inåPy;Jy' p[;tdoRhnmNyiSmn( 37 pár=;ln;Nt' ÕTv; s;y'dohnm;úTy p[;tdoRh' ÅpÉyTv;Ém`;yoRÃ;Syo" .;vnáÿ_ 38 êtSy;g[ev´tIit Åute" 39 smSy m;jRnm( 40 N{ ;¦äoárit VyUhnm( 41 sh x;%y; p[Str;nup[hr,m( 42 párÉ/É." shopveW' juhoit juhoÉm Tv; su.g s*.g;y pu¨tm' pu¨ôt ÅvSyeit 43 p*,Rm;svdNyds´" 44 somy;jI s¥yet( 45 k;m;idtr" 46 i]'xt' vW;RÉ, dxRpU,Rm;s;>y;' yjet 47 pdx d;=;y,xDI 48 aÉ¦ho]mev v; juüy;t( 42 2

fvo nodetetyadqSTe vA parNafAkhAM chinatti fAmIlIM vA iSe tvotyUrje tveti vA 1 chinadmIti vobhayoH sAkAzkSatvAt 2 yathoktaM vA , sannamayAmIti vottare 3 bahulapalAfAmafuSkAgrAM prAgudIcImanyatamAM vA 4 vratamupaiti 5 yathoktaM vA 6 mAtqbhirvatsAnsaMsqjya vatsaM fAkhayopaspqfati vAyava stheti 7 upAyava stheti caike 8 devo va iti mAtQNAmekAM vyAkqtya 9 aindraM bhavati mAhendraM vA 10 yajamAnasya pafUnityagnyagArasyA'nyatarasya purastA-cchAkhAmupagqhati 11 mUlAdupaveSaM karoti veSo'syupaveSo dviSato grIvA upaveDDhi vefAMM agne subhaga dhArayeha , qddhAH karmaNyA anapAyino yathA'sanniti 12 sAnnAyye fAkhAsaMyogAt 13 upadhAnAdvobhayoH 14 vasoH pavitramiti pavitramasyAM badhnAti kufau 15 trivqdvA 16 yavAgvA'gnihotrahomaH sannayatastAM rAtrim 17 huta upasqSTAM prabrUtAdityAha 18 prokte dyaurasIti sthAlyAdAnam 19 mAtarifvana ityadhifrayati 20 vasoH pavitramiti pavitramasyAM karotyudagvA 21 vAgyato dohayatyafUdre Na 22 sthAlyanvArabdhe devastvetyAsicyamAne japati 23 kAmadhukSa iti prafnaH 24 prokte sA vifvAyurityAha 25 evamitare uttarAbhyAM pratimantram 26 visqSTavAguttarA ananvArabdhe 27 yAvatsvamadhikArAt 28 tisro vA nityatvAt 29 AdisAmarthyAt 30 darfanAcca 31 parikSAlanamAnayati sampqcyadhvamqtAvarIrUrmiNA madhumattamAH , pqxcatIrmadhunA payo mandra ?A dhanasya sAtaya iti 32 uddhAsyA'tanakti prAgghatafeSeNendra sya tveti 33 sodakenA'pidadhAtyamqnmayena viSNo havyamiti 34 nidhAya vatsA'pAkaraNaM pUrvavat 35 prAtarAgneya aindra ?Agnafca dvAdafakapAlo'sannayataH 36 nirUpyA'jyaM prAtardohanamanyasmin 37 parikSAlanAntaM kqtvA sAyaMdohanamAhqtya prAtardohaM frapayitvA'mighAryodvAsyoH bhAvanakti 38 fqtasyAgre'vadyatIti fruteH 39 samasya mArjanam 40 indra ?Agnyoriti vyUhanam 41 saha fAkhayA prastarA'nupraharaNam 42 paridhibhiH sahopaveSaM juhoti juhomi tvA subhaga saubhagAya purutamaM puruhUta fravasyeti 43 paurNamAsavadanyadasadyaH 44 somayAjI sannayet 45 kAmAditaraH 46 triMfataM varSANi darfapUrNamAsAbhyAM yajeta 47 paxcadafa dAkSAyaNafajxI 48 agnihotrameva vA juhuyAt 42 2

fvo nodetetyadqSTe vA parNafAkhAM chinatti fAmIlIM vA iSe tvotyUrje tveti vA 1 chinadmIti vobhayoH sAkAzkSatvAt 2 yathoktaM vA , sannamayAmIti vottare 3 bahulapalAfAmafuSkAgrAM prAgudIcImanyatamAM vA 4 vratamupaiti 5 yathoktaM vA 6 mAtqbhirvatsAnsaMsqjya vatsaM fAkhayopaspqfati vAyava stheti 7 upAyava stheti caike 8 devo va iti mAtQNAmekAM vyAkqtya 9 aindraM bhavati mAhendraM vA 10 yajamAnasya pafUnityagnyagArasyA'nyatarasya purastA-cchAkhAmupagqhati 11 mUlAdupaveSaM karoti veSo'syupaveSo dviSato grIvA upaveDDhi vefAMM agne subhaga dhArayeha , qddhAH karmaNyA anapAyino yathA'sanniti 12 sAnnAyye fAkhAsaMyogAt 13 upadhAnAdvobhayoH 14 vasoH pavitramiti pavitramasyAM badhnAti kufau 15 trivqdvA 16 yavAgvA'gnihotrahomaH sannayatastAM rAtrim 17 huta upasqSTAM prabrUtAdityAha 18 prokte dyaurasIti sthAlyAdAnam 19 mAtarifvana ityadhifrayati 20 vasoH pavitramiti pavitramasyAM karotyudagvA 21 vAgyato dohayatyafUdre Na 22 sthAlyanvArabdhe devastvetyAsicyamAne japati 23 kAmadhukSa iti prafnaH 24 prokte sA vifvAyurityAha 25 evamitare uttarAbhyAM pratimantram 26 visqSTavAguttarA ananvArabdhe 27 yAvatsvamadhikArAt 28 tisro vA nityatvAt 29 AdisAmarthyAt 30 darfanAcca 31 parikSAlanamAnayati sampqcyadhvamqtAvarIrUrmiNA madhumattamAH , pqxcatIrmadhunA payo mandrA dhanasya sAtaya iti 32 uddhAsyA'tanakti prAgghatafeSeNendra sya tveti 33 sodakenA'pidadhAtyamqnmayena viSNo havyamiti 34 nidhAya vatsA'pAkaraNaM pUrvavat 35 prAtarAgneya aindrA gnafca dvAdafakapAlo'sannayataH 36 nirUpyA'jyaM prAtardohanamanyasmin 37 parikSAlanAntaM kqtvA sAyaMdohanamAhqtya prAtardohaM frapayitvA'mighAryodvAsyoH bhAvanakti 38 fqtasyAgre'vadyatIti fruteH 39 samasya mArjanam 40 indrA gnyoriti vyUhanam 41 saha fAkhayA prastarA'nupraharaNam 42 paridhibhiH sahopaveSaM juhoti juhomi tvA subhaga saubhagAya purutamaM puruhUta fravasyeti 43 paurNamAsavadanyadasadyaH 44 somayAjI sannayet 45 kAmAditaraH 46 triMfataM varSANi darfapUrNamAsAbhyAM yajeta 47 paxcadafa dAkSAyaNafajxI 48 agnihotrameva vA juhuyAt 42 2

श्वो नोदेतेत्यदृष्टे वा पर्णशाखां छिनत्ति शामीलीं वा इषे त्वोत्यूर्जे त्वेति वा १ छिनद्मीति वोभयोः साकाङ्क्षत्वात् २ यथोक्तं वा । सन्नमयामीति वोत्तरे ३ बहुलपलाशामशुष्काग्रां प्रागुदीचीमन्यतमां वा ४ व्रतमुपैति ५ यथोक्तं वा ६ मातृभिर्वत्सान्संसृज्य वत्सं शाखयोपस्पृशति वायव स्थेति ७ उपायव स्थेति चैके ८ देवो व इति मातॄणामेकां व्याकृत्य ९ ऐन्द्रं भवति माहेन्द्रं वा १० यजमानस्य पशूनित्यग्न्यगारस्याऽन्यतरस्य पुरस्ता-च्छाखामुपगृहति ११ मूलादुपवेषं करोति वेषोऽस्युपवेषो द्विषतो ग्रीवा उपवेड्ढि वेशाँ अग्ने सुभग धारयेह । ऋद्धाः कर्मण्या अनपायिनो यथाऽसन्निति १२ सान्नाय्ये शाखासंयोगात् १३ उपधानाद्वोभयोः १४ वसोः पवित्रमिति पवित्रमस्यां बध्नाति कुशौ १५ त्रिवृद्वा १६ यवाग्वाऽग्निहोत्रहोमः सन्नयतस्तां रात्रिम् १७ हुत उपसृष्टां प्रब्रूतादित्याह १८ प्रोक्ते द्यौरसीति स्थाल्यादानम् १९ मातरिश्वन इत्यधिश्रयति २० वसोः पवित्रमिति पवित्रमस्यां करोत्युदग्वा २१ वाग्यतो दोहयत्यशूद्रे ण २२ स्थाल्यन्वारब्धे देवस्त्वेत्यासिच्यमाने जपति २३ कामधुक्ष इति प्रश्नः २४ प्रोक्ते सा विश्वायुरित्याह २५ एवमितरे उत्तराभ्यां प्रतिमन्त्रम् २६ विसृष्टवागुत्तरा अनन्वारब्धे २७ यावत्स्वमधिकारात् २८ तिस्रो वा नित्यत्वात् २९ आदिसामर्थ्यात् ३० दर्शनाच्च ३१ परिक्षालनमानयति सम्पृच्यध्वमृतावरीरूर्मिणा मधुमत्तमाः । पृञ्चतीर्मधुना पयो मन्द्र ?ा धनस्य सातय इति ३२ उद्धास्याऽतनक्ति प्राग्घतशेषेणेन्द्र स्य त्वेति ३३ सोदकेनाऽपिदधात्यमृन्मयेन विष्णो हव्यमिति ३४ निधाय वत्साऽपाकरणं पूर्ववत् ३५ प्रातराग्नेय ऐन्द्र ?ाग्नश्च द्वादशकपालोऽसन्नयतः ३६ निरूप्याऽज्यं प्रातर्दोहनमन्यस्मिन् ३७ परिक्षालनान्तं कृत्वा सायंदोहनमाहृत्य प्रातर्दोहं श्रपयित्वाऽमिघार्योद्वास्योः भावनक्ति ३८ शृतस्याग्रेऽवद्यतीति श्रुतेः ३९ समस्य मार्जनम् ४० इन्द्र ?ाग्न्योरिति व्यूहनम् ४१ सह शाखया प्रस्तराऽनुप्रहरणम् ४२ परिधिभिः सहोपवेषं जुहोति जुहोमि त्वा सुभग सौभगाय पुरुतमं पुरुहूत श्रवस्येति ४३ पौर्णमासवदन्यदसद्यः ४४ सोमयाजी सन्नयेत् ४५ कामादितरः ४६ त्रिंशतं वर्षाणि दर्शपूर्णमासाभ्यां यजेत ४७ पञ्चदश दाक्षायणशज्ञी ४८ अग्निहोत्रमेव वा जुहुयात् ४२ २

श्वो नोदेतेत्यदृष्टे वा पर्णशाखां छिनत्ति शामीलीं वा इषे त्वोत्यूर्जे त्वेति वा १ छिनद्मीति वोभयोः साकाङ्क्षत्वात् २ यथोक्तं वा । सन्नमयामीति वोत्तरे ३ बहुलपलाशामशुष्काग्रां प्रागुदीचीमन्यतमां वा ४ व्रतमुपैति ५ यथोक्तं वा ६ मातृभिर्वत्सान्संसृज्य वत्सं शाखयोपस्पृशति वायव स्थेति ७ उपायव स्थेति चैके ८ देवो व इति मातॄणामेकां व्याकृत्य ९ ऐन्द्रं भवति माहेन्द्रं वा १० यजमानस्य पशूनित्यग्न्यगारस्याऽन्यतरस्य पुरस्ता-च्छाखामुपगृहति ११ मूलादुपवेषं करोति वेषोऽस्युपवेषो द्विषतो ग्रीवा उपवेड्ढि वेशाँ अग्ने सुभग धारयेह । ऋद्धाः कर्मण्या अनपायिनो यथाऽसन्निति १२ सान्नाय्ये शाखासंयोगात् १३ उपधानाद्वोभयोः १४ वसोः पवित्रमिति पवित्रमस्यां बध्नाति कुशौ १५ त्रिवृद्वा १६ यवाग्वाऽग्निहोत्रहोमः सन्नयतस्तां रात्रिम् १७ हुत उपसृष्टां प्रब्रूतादित्याह १८ प्रोक्ते द्यौरसीति स्थाल्यादानम् १९ मातरिश्वन इत्यधिश्रयति २० वसोः पवित्रमिति पवित्रमस्यां करोत्युदग्वा २१ वाग्यतो दोहयत्यशूद्रे ण २२ स्थाल्यन्वारब्धे देवस्त्वेत्यासिच्यमाने जपति २३ कामधुक्ष इति प्रश्नः २४ प्रोक्ते सा विश्वायुरित्याह २५ एवमितरे उत्तराभ्यां प्रतिमन्त्रम् २६ विसृष्टवागुत्तरा अनन्वारब्धे २७ यावत्स्वमधिकारात् २८ तिस्रो वा नित्यत्वात् २९ आदिसामर्थ्यात् ३० दर्शनाच्च ३१ परिक्षालनमानयति सम्पृच्यध्वमृतावरीरूर्मिणा मधुमत्तमाः । पृञ्चतीर्मधुना पयो मन्द्रा धनस्य सातय इति ३२ उद्धास्याऽतनक्ति प्राग्घतशेषेणेन्द्र स्य त्वेति ३३ सोदकेनाऽपिदधात्यमृन्मयेन विष्णो हव्यमिति ३४ निधाय वत्साऽपाकरणं पूर्ववत् ३५ प्रातराग्नेय ऐन्द्रा ग्नश्च द्वादशकपालोऽसन्नयतः ३६ निरूप्याऽज्यं प्रातर्दोहनमन्यस्मिन् ३७ परिक्षालनान्तं कृत्वा सायंदोहनमाहृत्य प्रातर्दोहं श्रपयित्वाऽमिघार्योद्वास्योः भावनक्ति ३८ शृतस्याग्रेऽवद्यतीति श्रुतेः ३९ समस्य मार्जनम् ४० इन्द्रा ग्न्योरिति व्यूहनम् ४१ सह शाखया प्रस्तराऽनुप्रहरणम् ४२ परिधिभिः सहोपवेषं जुहोति जुहोमि त्वा सुभग सौभगाय पुरुतमं पुरुहूत श्रवस्येति ४३ पौर्णमासवदन्यदसद्यः ४४ सोमयाजी सन्नयेत् ४५ कामादितरः ४६ त्रिंशतं वर्षाणि दर्शपूर्णमासाभ्यां यजेत ४७ पञ्चदश दाक्षायणशज्ञी ४८ अग्निहोत्रमेव वा जुहुयात् ४२ २

118

d;=;y,yD" p[j;p¥yxSk;mSy 1 n;mflgu,yog;Tkm;RNtrm( 2 gu,iv/;n' v; sÉ¥É/sMpÃcn;>y;m( 3 a¦IWomIy" p*,Rm;Sy;-mwN{ ;¦om;v;Sy;y;m( 4 s;¥;yvTp[;t" 5 am;v;Sy;y;' pySy; mw];v¨,I 6 t]wv { oh,' ête v; d?y;nyit 7 v;Éjn' iniWCyoTkre kroit 8 an;Jy²l¢' v; 9 p[úTy tO,' ten crit ivmuCy v; §uc* 10 bihRrvÉsn( gOð;it tëW.eWu tëW.eWu reto d/;tIit Åute" 11 v;Éj>yonuv;cyit 12 p[itvW$(k;r' üTv; v;ÉjnxeWe, idxo Vy;/;ryit idx it p[itmN]' p[d²=,' purSt;Tp[qmm( 13 ¬ÿm;>y;' m?ye pUv;RõeR c 14 Sv;h;k;r" svR] s;k;ÍTv;t( 15 xeWmup×ySveTy;mN} y;mN} y .=,mupôt it p[sUt" 16 yuÿ_-n;mÉ.v;R 17 some c 18 s;/;r,eWu v; s;mQy;Rt( 19 AtUn;' v;Éjn;' v;Éjn' .=y;mIit v; 20 v;Jyh' v;ÉjnSyopôtSyopôto .=y;mIit v; 21 v;je v;jI .Uy;sÉmit v; 22 ho]-?vyuRb[R÷;¦I´jm;n;" 23 p[qmo vo.ytStu yjm;n" 24 d;=;y,' v; d²=,; 25 s'vTsr' v; yjet 26 m;'sS} ynOtmU]Õtv;s;'És vjRyet( 27 4

dAkSAyaNayajxaH prajApafvannayafaskAmasya 1 nAmaphalaguNayogAtkarmAntaram 2 guNavidhAnaM vA sannidhisampadvacanAbhyAm 3 agnISomIyaH paurNamAsyA-maindra ?Agno'mAvAsyAyAm 4 sAnnAyavatprAtaH 5 amAvAsyAyAM payasyA maitrAvaruNI 6 tatraiva dra ?ohaNaM fqte vA dadhyAnayati 7 vAjinaM niSicyotkare karoti 8 anAjyaliptaM vA 9 prahqtya tqNaM tena carati vimucya vA srucau 10 barhiravasixcan gqhNAti tadqSabheSu tadqSabheSu reto dadhAtIti fruteH 11 vAjibhyo'nuvAcayati 12 prativaSaTkAraM hutvA vAjinafeSeNa difo vyAdhArayati difa iti pratimantraM pradakSiNaM purastAtprathamam 13 uttamAbhyAM madhye pUrvArddhe ca 14 svAhAkAraH sarvatra sAkAzkSatvAt 15 feSamupahvayasvetyAma ntr?yA'ma ntr?ya bhakSaNamupahUta iti prasUtaH 16 yukta-nAmabhirvA 17 some ca 18 sAdhAraNeSu vA sAmarthyAt 19 qtUnAM vAjinAM vAjinaM bhakSayAmIti vA 20 vAjyahaM vAjinasyopahUtasyopahUto bhakSayAmIti vA 21 vAje vAjI bhUyAsamiti vA 22 hotra-dhvaryurbrahmA'gnIdyajamAnAH 23 prathamo vobhayatastu yajamAnaH 24 dAkSAyaNaM vA dakSiNA 25 saMvatsaraM vA yajeta 26 mAMsa str?yanqtamUtrakqtavAsAMsi varjayet 27 4

dAkSAyaNayajxaH prajApafvannayafaskAmasya 1 nAmaphalaguNayogAtkarmAntaram 2 guNavidhAnaM vA sannidhisampadvacanAbhyAm 3 agnISomIyaH paurNamAsyA-maindrA gno'mAvAsyAyAm 4 sAnnAyavatprAtaH 5 amAvAsyAyAM payasyA maitrAvaruNI 6 tatraiva dro haNaM fqte vA dadhyAnayati 7 vAjinaM niSicyotkare karoti 8 anAjyaliptaM vA 9 prahqtya tqNaM tena carati vimucya vA srucau 10 barhiravasixcan gqhNAti tadqSabheSu tadqSabheSu reto dadhAtIti fruteH 11 vAjibhyo'nuvAcayati 12 prativaSaTkAraM hutvA vAjinafeSeNa difo vyAdhArayati difa iti pratimantraM pradakSiNaM purastAtprathamam 13 uttamAbhyAM madhye pUrvArddhe ca 14 svAhAkAraH sarvatra sAkAzkSatvAt 15 feSamupahvayasvetyAmantr! yA'mantr! ya bhakSaNamupahUta iti prasUtaH 16 yukta-nAmabhirvA 17 some ca 18 sAdhAraNeSu vA sAmarthyAt 19 qtUnAM vAjinAM vAjinaM bhakSayAmIti vA 20 vAjyahaM vAjinasyopahUtasyopahUto bhakSayAmIti vA 21 vAje vAjI bhUyAsamiti vA 22 hotra-dhvaryurbrahmA'gnIdyajamAnAH 23 prathamo vobhayatastu yajamAnaH 24 dAkSAyaNaM vA dakSiNA 25 saMvatsaraM vA yajeta 26 mAMsastr! yanqtamUtrakqtavAsAMsi varjayet 27 4

दाक्षायणयज्ञः प्रजापश्वन्नयशस्कामस्य १ नामफलगुणयोगात्कर्मान्तरम् २ गुणविधानं वा सन्निधिसम्पद्वचनाभ्याम् ३ अग्नीषोमीयः पौर्णमास्या-मैन्द्र ?ाग्नोऽमावास्यायाम् ४ सान्नायवत्प्रातः ५ अमावास्यायां पयस्या मैत्रावरुणी ६ तत्रैव द्र ?ोहणं शृते वा दध्यानयति ७ वाजिनं निषिच्योत्करे करोति ८ अनाज्यलिप्तं वा ९ प्रहृत्य तृणं तेन चरति विमुच्य वा स्रुचौ १० बर्हिरवसिञ्चन् गृह्णाति तदृषभेषु तदृषभेषु रेतो दधातीति श्रुतेः ११ वाजिभ्योऽनुवाचयति १२ प्रतिवषट्कारं हुत्वा वाजिनशेषेण दिशो व्याधारयति दिश इति प्रतिमन्त्रं प्रदक्षिणं पुरस्तात्प्रथमम् १३ उत्तमाभ्यां मध्ये पूर्वार्द्धे च १४ स्वाहाकारः सर्वत्र साकाङ्क्षत्वात् १५ शेषमुपह्वयस्वेत्याम न्त्र्?याऽम न्त्र्?य भक्षणमुपहूत इति प्रसूतः १६ युक्त-नामभिर्वा १७ सोमे च १८ साधारणेषु वा सामर्थ्यात् १९ ऋतूनां वाजिनां वाजिनं भक्षयामीति वा २० वाज्यहं वाजिनस्योपहूतस्योपहूतो भक्षयामीति वा २१ वाजे वाजी भूयासमिति वा २२ होत्र-ध्वर्युर्ब्रह्माऽग्नीद्यजमानाः २३ प्रथमो वोभयतस्तु यजमानः २४ दाक्षायणं वा दक्षिणा २५ संवत्सरं वा यजेत २६ मांस स्त्र्?यनृतमूत्रकृतवासांसि वर्जयेत् २७ ४

दाक्षायणयज्ञः प्रजापश्वन्नयशस्कामस्य १ नामफलगुणयोगात्कर्मान्तरम् २ गुणविधानं वा सन्निधिसम्पद्वचनाभ्याम् ३ अग्नीषोमीयः पौर्णमास्या-मैन्द्रा ग्नोऽमावास्यायाम् ४ सान्नायवत्प्रातः ५ अमावास्यायां पयस्या मैत्रावरुणी ६ तत्रैव द्रो हणं शृते वा दध्यानयति ७ वाजिनं निषिच्योत्करे करोति ८ अनाज्यलिप्तं वा ९ प्रहृत्य तृणं तेन चरति विमुच्य वा स्रुचौ १० बर्हिरवसिञ्चन् गृह्णाति तदृषभेषु तदृषभेषु रेतो दधातीति श्रुतेः ११ वाजिभ्योऽनुवाचयति १२ प्रतिवषट्कारं हुत्वा वाजिनशेषेण दिशो व्याधारयति दिश इति प्रतिमन्त्रं प्रदक्षिणं पुरस्तात्प्रथमम् १३ उत्तमाभ्यां मध्ये पूर्वार्द्धे च १४ स्वाहाकारः सर्वत्र साकाङ्क्षत्वात् १५ शेषमुपह्वयस्वेत्यामन्त्र्! याऽमन्त्र्! य भक्षणमुपहूत इति प्रसूतः १६ युक्त-नामभिर्वा १७ सोमे च १८ साधारणेषु वा सामर्थ्यात् १९ ऋतूनां वाजिनां वाजिनं भक्षयामीति वा २० वाज्यहं वाजिनस्योपहूतस्योपहूतो भक्षयामीति वा २१ वाजे वाजी भूयासमिति वा २२ होत्र-ध्वर्युर्ब्रह्माऽग्नीद्यजमानाः २३ प्रथमो वोभयतस्तु यजमानः २४ दाक्षायणं वा दक्षिणा २५ संवत्सरं वा यजेत २६ मांसस्त्र्! यनृतमूत्रकृतवासांसि वर्जयेत् २७ ४

121

¬p;'xu k;Mydevt; 1 a;g[y,e vwdev" 2 Ekkp;l;;v;¨,;" 3 p[;j;pTy" 4 s;iv];tum;RSyeWu 5 vwdevI 6 v;yVym( 7 tnUhvI'iW 8 dI=,Iy;p[;y,Iy;itQy;devt;" 9 devsUdeivk;hvI'iW 10 v;yVyo¦* 11 mw];v¨,I c 12 EeN{ " s*];m

upAMfu kAmyadevatA 1 AgrayaNe vaifvadevaH 2 ekakapAlAfcA'vAruNAH 3 prAjApatyaH 4 sAvitrafcAturmAsyeSu 5 vaifvadevI 6 vAyavyam 7 tanUhavIMSi 8 dIkSaNIyAprAyaNIyA'tithyAdevatAH 9 devasUdevikAhavIMSi 10 vAyavyo'gnau 11 maitrAvaruNI ca 12 aindra ?H sautrAmaNyAM prathamaH 13 vAyodhasafca 14 AgneyaM pratikAmamAharet 15 varSArthe punaH prakqtau vA brUyAd vqSTikAmo'smIti 16 adhvaryuM brUyAt purovAtaM ca vidyutaM ca manasA dhyAyeti 17 abhrANyagnIdham 18 sarvANyetAnIti brahmANam 19 anvArambhaNIyA'gnAvaiSNava ekAdafakapAlaH sarasvatyai caruH sarasvate dvAdafakapAlo darfapUrNamAsA'rambhe 20-21 paSThauhI dakSiNA mithunau vA 22 indra ?Aya vimqdha ekAdafakapAlaH paurNamAsamanu 23 AdivikalpaH 24 AdityafcaruramAvAsyAyAm 25 5

upAMfu kAmyadevatA 1 AgrayaNe vaifvadevaH 2 ekakapAlAfcA'vAruNAH 3 prAjApatyaH 4 sAvitrafcAturmAsyeSu 5 vaifvadevI 6 vAyavyam 7 tanUhavIMSi 8 dIkSaNIyAprAyaNIyA'tithyAdevatAH 9 devasUdevikAhavIMSi 10 vAyavyo'gnau 11 maitrAvaruNI ca 12 aindra H! sautrAmaNyAM prathamaH 13 vAyodhasafca 14 AgneyaM pratikAmamAharet 15 varSArthe punaH prakqtau vA brUyAd vqSTikAmo'smIti 16 adhvaryuM brUyAt purovAtaM ca vidyutaM ca manasA dhyAyeti 17 abhrANyagnIdham 18 sarvANyetAnIti brahmANam 19 anvArambhaNIyA'gnAvaiSNava ekAdafakapAlaH sarasvatyai caruH sarasvate dvAdafakapAlo darfapUrNamAsA'rambhe 20-21 paSThauhI dakSiNA mithunau vA 22 indrA ya vimqdha ekAdafakapAlaH paurNamAsamanu 23 AdivikalpaH 24 AdityafcaruramAvAsyAyAm 25 5

उपांशु काम्यदेवता १ आग्रयणे वैश्वदेवः २ एककपालाश्चाऽवारुणाः ३ प्राजापत्यः ४ सावित्रश्चातुर्मास्येषु ५ वैश्वदेवी ६ वायव्यम् ७ तनूहवींषि ८ दीक्षणीयाप्रायणीयाऽतिथ्यादेवताः ९ देवसूदेविकाहवींषि १० वायव्योऽग्नौ ११ मैत्रावरुणी च १२ ऐन्द्र ?ः सौत्रामण्यां प्रथमः १३ वायोधसश्च १४ आग्नेयं प्रतिकाममाहरेत् १५ वर्षार्थे पुनः प्रकृतौ वा ब्रूयाद् वृष्टिकामोऽस्मीति १६ अध्वर्युं ब्रूयात् पुरोवातं च विद्युतं च मनसा ध्यायेति १७ अभ्राण्यग्नीधम् १८ सर्वाण्येतानीति ब्रह्माणम् १९ अन्वारम्भणीयाऽग्नावैष्णव एकादशकपालः सरस्वत्यै चरुः सरस्वते द्वादशकपालो दर्शपूर्णमासाऽरम्भे २०-२१ पष्ठौही दक्षिणा मिथुनौ वा २२ इन्द्र ?ाय विमृध एकादशकपालः पौर्णमासमनु २३ आदिविकल्पः २४ आदित्यश्चरुरमावास्यायाम् २५ ५

उपांशु काम्यदेवता १ आग्रयणे वैश्वदेवः २ एककपालाश्चाऽवारुणाः ३ प्राजापत्यः ४ सावित्रश्चातुर्मास्येषु ५ वैश्वदेवी ६ वायव्यम् ७ तनूहवींषि ८ दीक्षणीयाप्रायणीयाऽतिथ्यादेवताः ९ देवसूदेविकाहवींषि १० वायव्योऽग्नौ ११ मैत्रावरुणी च १२ ऐन्द्र ः! सौत्रामण्यां प्रथमः १३ वायोधसश्च १४ आग्नेयं प्रतिकाममाहरेत् १५ वर्षार्थे पुनः प्रकृतौ वा ब्रूयाद् वृष्टिकामोऽस्मीति १६ अध्वर्युं ब्रूयात् पुरोवातं च विद्युतं च मनसा ध्यायेति १७ अभ्राण्यग्नीधम् १८ सर्वाण्येतानीति ब्रह्माणम् १९ अन्वारम्भणीयाऽग्नावैष्णव एकादशकपालः सरस्वत्यै चरुः सरस्वते द्वादशकपालो दर्शपूर्णमासाऽरम्भे २०-२१ पष्ठौही दक्षिणा मिथुनौ वा २२ इन्द्रा य विमृध एकादशकपालः पौर्णमासमनु २३ आदिविकल्पः २४ आदित्यश्चरुरमावास्यायाम् २५ ५

126

a;g[y,mwN{ ;¦mg[p;kSy 1 v[IhI,;' yv;n;' c 2 xwdev¨" 3 pyÉs v; 4 ´;v;pOÉqvIy Ekkp;l" 5 ¬Ã;Sy;Nt;'Xz;dyed;Jyen 6 a;JySy v; yjet 7 pur;,;n;' v; c¨" 8 p[qmjo g*dR²=,; 9 vwdevSy c 10 dxRpU,Rm;s;nIj;no d²=,;É¦pKv' c;tuãp[;Xy' b[;÷,;n( .ojyet( ik²¶´;t( 11 aÉ¦ho];yÉ,no nvw" s;yMp[;tr-É¦ho]hom" 12 td;ixt; v; pys; 13 dI²=tv[t' c 14 ¬psTsu r*ih,* kÚvIRt 15 suTy;su svnIy;" 16 s*My" Xy;m;kc¨r;r

AgrayaNamaindra ?AgnamagrapAkasya 1 vrIhINAM yavAnAM ca 2 faifvadevafcaruH 3 payasi vA 4 dyAvApqthivIya ekakapAlaH 5 udvAsyA'ntAMfchAdayedAjyena 6 Ajyasya vA yajeta 7 purANAnAM vA caruH 8 prathamajo gaurdakSiNA 9 vaifvadevasya ca 10 darfapUrNamAsA'nIjAno dakSiNAgnipakvaM cAtuSprAfyaM brAhmaNAn bhojayet kixciddadyAt 11 agnihotrAyaNino navaiH sAyamprAtara-gnihotrahomaH 12 tadAfitA vA payasA 13 dIkSitavrataM ca 14 upasatsu rauhiNau kurvIta 15 sutyAsu savanIyAH 16 saumyaH fyAmAkacarurAraNyasya 17 vaiNavo grISme 18 punaHsaMskqto ratho dakSiNA kSaumaM madhuparko varSAdhqtaM vA vAsaH 19 6

AgrayaNamaindrA gnamagrapAkasya 1 vrIhINAM yavAnAM ca 2 faifvadevafcaruH 3 payasi vA 4 dyAvApqthivIya ekakapAlaH 5 udvAsyA'ntAMfchAdayedAjyena 6 Ajyasya vA yajeta 7 purANAnAM vA caruH 8 prathamajo gaurdakSiNA 9 vaifvadevasya ca 10 darfapUrNamAsA'nIjAno dakSiNAgnipakvaM cAtuSprAfyaM brAhmaNAn bhojayet kixciddadyAt 11 agnihotrAyaNino navaiH sAyamprAtara-gnihotrahomaH 12 tadAfitA vA payasA 13 dIkSitavrataM ca 14 upasatsu rauhiNau kurvIta 15 sutyAsu savanIyAH 16 saumyaH fyAmAkacarurAraNyasya 17 vaiNavo grISme 18 punaHsaMskqto ratho dakSiNA kSaumaM madhuparko varSAdhqtaM vA vAsaH 19 6

आग्रयणमैन्द्र ?ाग्नमग्रपाकस्य १ व्रीहीणां यवानां च २ शैश्वदेवश्चरुः ३ पयसि वा ४ द्यावापृथिवीय एककपालः ५ उद्वास्याऽन्तांश्छादयेदाज्येन ६ आज्यस्य वा यजेत ७ पुराणानां वा चरुः ८ प्रथमजो गौर्दक्षिणा ९ वैश्वदेवस्य च १० दर्शपूर्णमासाऽनीजानो दक्षिणाग्निपक्वं चातुष्प्राश्यं ब्राह्मणान् भोजयेत् किञ्चिद्दद्यात् ११ अग्निहोत्रायणिनो नवैः सायम्प्रातर-ग्निहोत्रहोमः १२ तदाशिता वा पयसा १३ दीक्षितव्रतं च १४ उपसत्सु रौहिणौ कुर्वीत १५ सुत्यासु सवनीयाः १६ सौम्यः श्यामाकचरुरारण्यस्य १७ वैणवो ग्रीष्मे १८ पुनःसंस्कृतो रथो दक्षिणा क्षौमं मधुपर्को वर्षाधृतं वा वासः १९ ६

आग्रयणमैन्द्रा ग्नमग्रपाकस्य १ व्रीहीणां यवानां च २ शैश्वदेवश्चरुः ३ पयसि वा ४ द्यावापृथिवीय एककपालः ५ उद्वास्याऽन्तांश्छादयेदाज्येन ६ आज्यस्य वा यजेत ७ पुराणानां वा चरुः ८ प्रथमजो गौर्दक्षिणा ९ वैश्वदेवस्य च १० दर्शपूर्णमासाऽनीजानो दक्षिणाग्निपक्वं चातुष्प्राश्यं ब्राह्मणान् भोजयेत् किञ्चिद्दद्यात् ११ अग्निहोत्रायणिनो नवैः सायम्प्रातर-ग्निहोत्रहोमः १२ तदाशिता वा पयसा १३ दीक्षितव्रतं च १४ उपसत्सु रौहिणौ कुर्वीत १५ सुत्यासु सवनीयाः १६ सौम्यः श्यामाकचरुरारण्यस्य १७ वैणवो ग्रीष्मे १८ पुनःसंस्कृतो रथो दक्षिणा क्षौमं मधुपर्को वर्षाधृतं वा वासः १९ ६

161

p[;tjuRhoTynuidte 1 aNtre,;pr;¦I gTv; d²=,en v; p[d²=,' g;hRpTy' gTvopivxit yjm;n" 2 pI c yq;dexm( 3 aq a;c;mit vOi·rÉs vO me p;Pm;n' sTyen v[tmupwMy;p" sTy' mÉy v[tÉmit 4 v;c' ivsOJy punr;c;mit iv´udÉs vO me p;Pm;n' jçpo-v.Oqm>yupwÉm mÉy sTy' goWu me v[tÉmit 5 ¬¥y;mITy;h p[;t" 6 p[;Ks'Sq' sÉmTpyuR=,' /;r; co.y] v; 7 aÉ¦xBde sUyR" 8 r;} yuWs;heit v; 9 Jyoit" sUyR it v; p[;t" 10 p[qm;StÉmte pyuRdy' c SvgRk;mSy 11 tmo>yye s;y' juüy;iÃyit p[;t-r;yuãk;mSy 12 aNt" px* pxuk;mSy s;y' p[;t" 13 xy;ne ÅIk;mSy p[;t" 14 p[qmÉsõe /UPym;ne p[j;su inhTyev shs;-¥mTSyt" 15 .UÉyÏ;ÉcRiW gOhITvev shs; 16 p[dI¢tme ÅI-yxSk;mSy 17 aÉcR"p[Tyv;ye mw]e,;¥mTSyt" 18 a©;reWu c;kXym;neWu b[÷vcRsk;mSy 19 pys; SvgRk;m" pxuk;mo v; 20 yv;Gv; g[;mk;m" 21 t<@lwbRlk;m" 22 dÝe²N{ yk;m" 23 anÉ/Åy,' c Åuits;mQy;R>y;m( 24 `Oten tejSk;m" 25 s'vTsr' juüy;deteW;mekkn k;ms'yoge 26 s;y' p[;tv;R 27 d²=,en p[vexnmÉ¦ho]ei·Wu 28 s;y'p[;tr;hvnIySy;snopSq;ne 29 xYy;sn' v; g;hRpTye 30 s'v[jNmnsopSmOTy d²=,;É¦m( 31 anixTv; p[;tmRuôt| s.;sn' s>ySy 32 .SmoõÈtmupey;t( 33 Svy' v; juüy;t( 34 ¬pvsqe inym" 35 15

prAtarjuhotyanudite 1 antareNAparAgnI gatvA dakSiNena vA pradakSiNaM gArhapatyaM gatvopavifati yajamAnaH 2 patnI ca yathAdefam 3 atha AcAmati vqSTirasi vqfca me pApmAnaM satyena vratamupaimyApaH satyaM mayi vratamiti 4 vAcaM visqjya punarAcAmati vidyudasi vqfca me pApmAnaM jahyapo-'vabhqthamabhyupaimi mayi satyaM goSu me vratamiti 5 unnayAmItyAha prAtaH 6 prAksaMsthaM samitparyukSaNaM dhArA cobhayatra vA 7 agnifabde sUryaH 8 rA tr?yuSasAheti vA 9 jyotiH sUrya iti vA prAtaH 10 prathamA'stamite paryudayaM ca svargakAmasya 11 tamo'bhyaye sAyaM juhuyAdviyati prAta-rAyuSkAmasya 12 antaH pafau pafukAmasya sAyaM prAtaH 13 fayAne frIkAmasya prAtaH 14 prathamasiddhe dhUpyamAne prajAsu nihatyeva sahasA-'nnamatsyataH 15 bhUyiSThArciSi gqhItveva sahasA 16 pradIptatame frI-yafaskAmasya 17 arciHpratyavAye maitreNA'nnamatsyataH 18 azgAreSu cAkafyamAneSu brahmavarcasakAmasya 19 payasA svargakAmaH pafukAmo vA 20 yavAgvA grAmakAmaH 21 taNDulairbalakAmaH 22 dadhnendri yakAmaH 23 anadhifrayaNaM ca frutisAmarthyAbhyAm 24 ghqtena tejaskAmaH 25 saMvatsaraM juhuyAdeteSAmekaikena kAmasaMyoge 26 sAyaM prAtarvA 27 dakSiNena pravefanamagnihotreSTiSu 28 sAyaMprAtarAhavanIyasyA'sanopasthAne 29 fayyA'sanaM vA gArhapatye 30 saMvrajanmanasopasmqtya dakSiNAgnim 31 anafitvA prAtarmuhUrtaM sabhAsanaM sabhyasya 32 bhasmoddhqtamupeyAt 33 svayaM vA juhuyAt 34 upavasathe niyamaH 35 15

prAtarjuhotyanudite 1 antareNAparAgnI gatvA dakSiNena vA pradakSiNaM gArhapatyaM gatvopavifati yajamAnaH 2 patnI ca yathAdefam 3 atha AcAmati vqSTirasi vqfca me pApmAnaM satyena vratamupaimyApaH satyaM mayi vratamiti 4 vAcaM visqjya punarAcAmati vidyudasi vqfca me pApmAnaM jahyapo-'vabhqthamabhyupaimi mayi satyaM goSu me vratamiti 5 unnayAmItyAha prAtaH 6 prAksaMsthaM samitparyukSaNaM dhArA cobhayatra vA 7 agnifabde sUryaH 8 rAtr! yuSasAheti vA 9 jyotiH sUrya iti vA prAtaH 10 prathamA'stamite paryudayaM ca svargakAmasya 11 tamo'bhyaye sAyaM juhuyAdviyati prAta-rAyuSkAmasya 12 antaH pafau pafukAmasya sAyaM prAtaH 13 fayAne frIkAmasya prAtaH 14 prathamasiddhe dhUpyamAne prajAsu nihatyeva sahasA-'nnamatsyataH 15 bhUyiSThArciSi gqhItveva sahasA 16 pradIptatame frI-yafaskAmasya 17 arciHpratyavAye maitreNA'nnamatsyataH 18 azgAreSu cAkafyamAneSu brahmavarcasakAmasya 19 payasA svargakAmaH pafukAmo vA 20 yavAgvA grAmakAmaH 21 taNDulairbalakAmaH 22 dadhnendri yakAmaH 23 anadhifrayaNaM ca frutisAmarthyAbhyAm 24 ghqtena tejaskAmaH 25 saMvatsaraM juhuyAdeteSAmekaikena kAmasaMyoge 26 sAyaM prAtarvA 27 dakSiNena pravefanamagnihotreSTiSu 28 sAyaMprAtarAhavanIyasyA'sanopasthAne 29 fayyA'sanaM vA gArhapatye 30 saMvrajanmanasopasmqtya dakSiNAgnim 31 anafitvA prAtarmuhUrtaM sabhAsanaM sabhyasya 32 bhasmoddhqtamupeyAt 33 svayaM vA juhuyAt 34 upavasathe niyamaH 35 15

प्रातर्जुहोत्यनुदिते १ अन्तरेणापराग्नी गत्वा दक्षिणेन वा प्रदक्षिणं गार्हपत्यं गत्वोपविशति यजमानः २ पत्नी च यथादेशम् ३ अथ आचामति वृष्टिरसि वृश्च मे पाप्मानं सत्येन व्रतमुपैम्यापः सत्यं मयि व्रतमिति ४ वाचं विसृज्य पुनराचामति विद्युदसि वृश्च मे पाप्मानं जह्यपो-ऽवभृथमभ्युपैमि मयि सत्यं गोषु मे व्रतमिति ५ उन्नयामीत्याह प्रातः ६ प्राक्संस्थं समित्पर्युक्षणं धारा चोभयत्र वा ७ अग्निशब्दे सूर्यः ८ रा त्र्?युषसाहेति वा ९ ज्योतिः सूर्य इति वा प्रातः १० प्रथमाऽस्तमिते पर्युदयं च स्वर्गकामस्य ११ तमोऽभ्यये सायं जुहुयाद्वियति प्रात-रायुष्कामस्य १२ अन्तः पशौ पशुकामस्य सायं प्रातः १३ शयाने श्रीकामस्य प्रातः १४ प्रथमसिद्धे धूप्यमाने प्रजासु निहत्येव सहसा-ऽन्नमत्स्यतः १५ भूयिष्ठार्चिषि गृहीत्वेव सहसा १६ प्रदीप्ततमे श्री-यशस्कामस्य १७ अर्चिःप्रत्यवाये मैत्रेणाऽन्नमत्स्यतः १८ अङ्गारेषु चाकश्यमानेषु ब्रह्मवर्चसकामस्य १९ पयसा स्वर्गकामः पशुकामो वा २० यवाग्वा ग्रामकामः २१ तण्डुलैर्बलकामः २२ दध्नेन्द्रि यकामः २३ अनधिश्रयणं च श्रुतिसामर्थ्याभ्याम् २४ घृतेन तेजस्कामः २५ संवत्सरं जुहुयादेतेषामेकैकेन कामसंयोगे २६ सायं प्रातर्वा २७ दक्षिणेन प्रवेशनमग्निहोत्रेष्टिषु २८ सायंप्रातराहवनीयस्याऽसनोपस्थाने २९ शय्याऽसनं वा गार्हपत्ये ३० संव्रजन्मनसोपस्मृत्य दक्षिणाग्निम् ३१ अनशित्वा प्रातर्मुहूर्तं सभासनं सभ्यस्य ३२ भस्मोद्धृतमुपेयात् ३३ स्वयं वा जुहुयात् ३४ उपवसथे नियमः ३५ १५

प्रातर्जुहोत्यनुदिते १ अन्तरेणापराग्नी गत्वा दक्षिणेन वा प्रदक्षिणं गार्हपत्यं गत्वोपविशति यजमानः २ पत्नी च यथादेशम् ३ अथ आचामति वृष्टिरसि वृश्च मे पाप्मानं सत्येन व्रतमुपैम्यापः सत्यं मयि व्रतमिति ४ वाचं विसृज्य पुनराचामति विद्युदसि वृश्च मे पाप्मानं जह्यपो-ऽवभृथमभ्युपैमि मयि सत्यं गोषु मे व्रतमिति ५ उन्नयामीत्याह प्रातः ६ प्राक्संस्थं समित्पर्युक्षणं धारा चोभयत्र वा ७ अग्निशब्दे सूर्यः ८ रात्र्! युषसाहेति वा ९ ज्योतिः सूर्य इति वा प्रातः १० प्रथमाऽस्तमिते पर्युदयं च स्वर्गकामस्य ११ तमोऽभ्यये सायं जुहुयाद्वियति प्रात-रायुष्कामस्य १२ अन्तः पशौ पशुकामस्य सायं प्रातः १३ शयाने श्रीकामस्य प्रातः १४ प्रथमसिद्धे धूप्यमाने प्रजासु निहत्येव सहसा-ऽन्नमत्स्यतः १५ भूयिष्ठार्चिषि गृहीत्वेव सहसा १६ प्रदीप्ततमे श्री-यशस्कामस्य १७ अर्चिःप्रत्यवाये मैत्रेणाऽन्नमत्स्यतः १८ अङ्गारेषु चाकश्यमानेषु ब्रह्मवर्चसकामस्य १९ पयसा स्वर्गकामः पशुकामो वा २० यवाग्वा ग्रामकामः २१ तण्डुलैर्बलकामः २२ दध्नेन्द्रि यकामः २३ अनधिश्रयणं च श्रुतिसामर्थ्याभ्याम् २४ घृतेन तेजस्कामः २५ संवत्सरं जुहुयादेतेषामेकैकेन कामसंयोगे २६ सायं प्रातर्वा २७ दक्षिणेन प्रवेशनमग्निहोत्रेष्टिषु २८ सायंप्रातराहवनीयस्याऽसनोपस्थाने २९ शय्याऽसनं वा गार्हपत्ये ३० संव्रजन्मनसोपस्मृत्य दक्षिणाग्निम् ३१ अनशित्वा प्रातर्मुहूर्तं सभासनं सभ्यस्य ३२ भस्मोद्धृतमुपेयात् ३३ स्वयं वा जुहुयात् ३४ उपवसथे नियमः ३५ १५

175

a¦ye mQym;n;y;nuv;cyit 1 mNqit g;y]e,eit p[itmN]' i]" p[d²=,m( 2 j;te j;t;yeit 3 p[ihárym;,;yeit p[;Syn( 4 .vt¥ it p[;Syit 5 a¦;vÉ¦árit juhoit Sq;Ly;" §uve, 6 nvp[y;j' nv;nuy;jm( 7 v¨,p[`;s; mh;hiv 8 ]IÉ, sÉm·yjU'iW juhoÉt dev; g;tuivdo yD yDmeW t it 9 px* c 10 y;\ a;vh it v; px* 11 Ekù v; vwdeve 12 pvs'Sq;su vpn' v; p[;gNTy;t( 13 apre, d²=,;É¦' d²=,' god;nmuNdit siv]; p[sUt; dwVy; a;p ¬NdNtu te tnU' dI`;RyuTv;y vcRs it 14 } yeyv;y' c p[;gv.Oq;t( 22 2

agnaye mathyamAnAyA'nuvAcayati 1 manthati gAyatreNeti pratimantraM triH pradakSiNam 2 jAte jAtAyeti 3 prahiriyamANAyeti prAsyan 4 bhavatanna iti prAsyati 5 agnAvagniriti juhoti sthAlyAH sruveNa 6 navaprayAjaM navA'nuyAjam 7 varuNapraghAsA mahAhavifca 8 trINi samiSTayajUMSi juhoti devA gAtuvido yajxa yajxameSa ta iti 9 pafau ca 10 yAMM Avaha iti vA pafau 11 ekaM vA vaifvadeve 12 pavasaMsthAsu vapanaM vA prAgantyAt 13 apareNa dakSiNAgniM dakSiNaM godAnamundati savitrA prasUtA daivyA Apa undantu te tanUM dIrghAyutvAya varcasa iti 14 tr?yeNyA falalyA vinIya trINi kufataruNAnyantardadhAtyoSadha iti 15 tr?yAyuSamiti yajamAno japati 16 fivo nAmeti lohakSuramAdAya nivarttayAmIti vapati 17 evaM pafcAduttaratafca 18 gqheSu paurNamAsaM samArUDhanirmathitayostathA cet 19 prajAkAmasyA'pi vaifvadevam 20 eke'dhaHprAzfAyI madhvAfyqtujAyopAyI 21 mAMsa- str?yanqtAni varjayedudakAbhyavAyaM ca prAgavabhqthAt 22 2

agnaye mathyamAnAyA'nuvAcayati 1 manthati gAyatreNeti pratimantraM triH pradakSiNam 2 jAte jAtAyeti 3 prahiriyamANAyeti prAsyan 4 bhavatanna iti prAsyati 5 agnAvagniriti juhoti sthAlyAH sruveNa 6 navaprayAjaM navA'nuyAjam 7 varuNapraghAsA mahAhavifca 8 trINi samiSTayajUMSi juhoti devA gAtuvido yajxa yajxameSa ta iti 9 pafau ca 10 yAMM Avaha iti vA pafau 11 ekaM vA vaifvadeve 12 pavasaMsthAsu vapanaM vA prAgantyAt 13 apareNa dakSiNAgniM dakSiNaM godAnamundati savitrA prasUtA daivyA Apa undantu te tanUM dIrghAyutvAya varcasa iti 14 tr! yeNyA falalyA vinIya trINi kufataruNAnyantardadhAtyoSadha iti 15 tr! yAyuSamiti yajamAno japati 16 fivo nAmeti lohakSuramAdAya nivarttayAmIti vapati 17 evaM pafcAduttaratafca 18 gqheSu paurNamAsaM samArUDhanirmathitayostathA cet 19 prajAkAmasyA'pi vaifvadevam 20 eke'dhaHprAzfAyI madhvAfyqtujAyopAyI 21 mAMsa-str! yanqtAni varjayedudakAbhyavAyaM ca prAgavabhqthAt 22 2

अग्नये मथ्यमानायाऽनुवाचयति १ मन्थति गायत्रेणेति प्रतिमन्त्रं त्रिः प्रदक्षिणम् २ जाते जातायेति ३ प्रहिरियमाणायेति प्रास्यन् ४ भवतन्न इति प्रास्यति ५ अग्नावग्निरिति जुहोति स्थाल्याः स्रुवेण ६ नवप्रयाजं नवाऽनुयाजम् ७ वरुणप्रघासा महाहविश्च ८ त्रीणि समिष्टयजूंषि जुहोति देवा गातुविदो यज्ञ यज्ञमेष त इति ९ पशौ च १० याँ आवह इति वा पशौ ११ एकं वा वैश्वदेवे १२ पवसंस्थासु वपनं वा प्रागन्त्यात् १३ अपरेण दक्षिणाग्निं दक्षिणं गोदानमुन्दति सवित्रा प्रसूता दैव्या आप उन्दन्तु ते तनूं दीर्घायुत्वाय वर्चस इति १४ त्र्?येण्या शलल्या विनीय त्रीणि कुशतरुणान्यन्तर्दधात्योषध इति १५ त्र्?यायुषमिति यजमानो जपति १६ शिवो नामेति लोहक्षुरमादाय निवर्त्तयामीति वपति १७ एवं पश्चादुत्तरतश्च १८ गृहेषु पौर्णमासं समारूढनिर्मथितयोस्तथा चेत् १९ प्रजाकामस्याऽपि वैश्वदेवम् २० एकेऽधःप्राङ्शायी मध्वाश्यृतुजायोपायी २१ मांस- स्त्र्?यनृतानि वर्जयेदुदकाभ्यवायं च प्रागवभृथात् २२ २

अग्नये मथ्यमानायाऽनुवाचयति १ मन्थति गायत्रेणेति प्रतिमन्त्रं त्रिः प्रदक्षिणम् २ जाते जातायेति ३ प्रहिरियमाणायेति प्रास्यन् ४ भवतन्न इति प्रास्यति ५ अग्नावग्निरिति जुहोति स्थाल्याः स्रुवेण ६ नवप्रयाजं नवाऽनुयाजम् ७ वरुणप्रघासा महाहविश्च ८ त्रीणि समिष्टयजूंषि जुहोति देवा गातुविदो यज्ञ यज्ञमेष त इति ९ पशौ च १० याँ आवह इति वा पशौ ११ एकं वा वैश्वदेवे १२ पवसंस्थासु वपनं वा प्रागन्त्यात् १३ अपरेण दक्षिणाग्निं दक्षिणं गोदानमुन्दति सवित्रा प्रसूता दैव्या आप उन्दन्तु ते तनूं दीर्घायुत्वाय वर्चस इति १४ त्र्! येण्या शलल्या विनीय त्रीणि कुशतरुणान्यन्तर्दधात्योषध इति १५ त्र्! यायुषमिति यजमानो जपति १६ शिवो नामेति लोहक्षुरमादाय निवर्त्तयामीति वपति १७ एवं पश्चादुत्तरतश्च १८ गृहेषु पौर्णमासं समारूढनिर्मथितयोस्तथा चेत् १९ प्रजाकामस्याऽपि वैश्वदेवम् २० एकेऽधःप्राङ्शायी मध्वाश्यृतुजायोपायी २१ मांस-स्त्र्! यनृतानि वर्जयेदुदकाभ्यवायं च प्रागवभृथात् २२ २

180

a;W;!ä;myNte yoinárit sm;roçodvs;y inmRQy v¨,p[`;s;" 1 pUveR´udR²=,;¦* inStuW;m.O·yv;n;' krM.p;]kr,m( 2 y;vNto yjm;ngOç; Ek;É/k;in 3 p[j;y;' v; j;tÅute" 4 ]IÉ, v; inTyTv;t( 5 meWÉmqun' c 6 anw@k¡å,;R" p[=;Ly;XleWyeÿyo" 7 kÚxo,;R v;.;ve 8 a;hvnIySy purSt;TvedI kroit 9 p[;dexoNtr; pOqo v; 10 rqm;} yuÿr; 11 cturriv;R p;t( s¢ p[;cI W@± v; ]y" purSt;t( 12 teW;' m?ye x" 13 apárÉmt; v; 14 SFy;´;sMmxRn;Tkroit 15 ¬.yorek ¬Tkr" 16 apre, veid' p[itp[Sq;tu" sr" 17 ¬ÿrveid' invpTyuÿrSy;m( 18 xMy;m;d;y c;Tv;l' ÉmmIte pUveR,oTkr' sr' párh;Py 19 xMy;mudIcI' ind/;it purSt;° 20 d²=,t" p[;cImuÿr 21 SFyen;Nt²lR%it t¢;ynIit p[itmN]m( 22 ivddeÉ¦árit c;Tv;le p[hrit SFyen;Nv;rB/e 23 ag[e ai©r it purIW' hrit hSten c 24 yoSy;Émit invpit pUv;RõeR xsihtm( 25 a¦IduTkrvÿUã,I' útm( 26 Ev' iÃrpr' iÃtIySy;' tOtIySy;Émit ivxeW" 27 anuTveit ctuq| yq;qRm;úTy És'çÉs it VyUhTyuÿrveidm( 28 xMy;m;]I' ivtOtIy;mpárÉmt;' yugm;]I' yjm;n-dxp´;' v; 29 some voÿre VypSfÚr,ÅutersM.v;° 30 m?ye n;É.' kroit p[;dexsm;' ctu"§áÿ_m( 31 p[o=Tyuÿrveid' Éskt; p[ikrit És'çÉs it p[itmN]m( 32 3

ASADhyAmayante yoniriti samArohyodavasAya nirmathya varuNapraghAsAH 1 pUrvedyurdakSiNAgnau nistuSA'mabhqSTayavAnAM karambhapAtrakaraNam 2 yAvanto yajamAnagqhyA ekAdhikAni 3 prajAyAM vA jAtafruteH 4 trINi vA nityatvAt 5 meSamithunaM ca 6 anaiDakIrUrNAH prakSAlyA'fleSayettayoH 7 kuforNA vA'bhAve 8 AhavanIyasya purastAtvedI karoti 9 prAdefo'ntarA pqtho vA 10 rathamA tr?yuttarA 11 caturaratnirvA pafcAt sapta prAcI SaD vA trayaH purastAt 12 teSAM madhye fazkuH 13 aparimitA vA 14 sphyAdyAsammarfanAtkaroti 15 ubhayoreka utkaraH 16 apareNa vediM pratiprasthAtuH saxcaraH 17 uttaravediM nivapatyuttarasyAm 18 famyAmAdAya cAtvAlaM mimIte pUrveNotkaraM saxcaraM parihApya 19 famyAmudIcIM nidadhAti purastAcca 20 dakSiNataH prAcImuttarafca 21 sphyenA'ntarlikhati taptAyanIti pratimantram 22 vidade'gniriti cAtvAle praharati sphyenA'nvArabdhe 23 agre azgira iti purISaM harati hastena ca 24 yo'syAmiti nivapati pUrvArddhe fazkusahitam 25 agnIdutkaravattUSNIM hqtam 26 evaM dviraparaM dvitIyasyAM tqtIyasyAmiti vifeSaH 27 anutveti caturthaM yathArthamAhqtya siMhyasi iti vyUhatyuttaravedim 28 famyAmAtrIM vitqtIyAmaparimitAM yugamAtrIM yajamAna-dafapadyAM vA 29 some vottare vyapasphuraNafruterasambhavAcca 30 madhye nAbhiM karoti prAdefasamAM catuHsraktim 31 prokSatyuttaravediM sikatAfca prakirati siMhyasi iti pratimantram 32 3

ASADhyAmayante yoniriti samArohyodavasAya nirmathya varuNapraghAsAH 1 pUrvedyurdakSiNAgnau nistuSA'mabhqSTayavAnAM karambhapAtrakaraNam 2 yAvanto yajamAnagqhyA ekAdhikAni 3 prajAyAM vA jAtafruteH 4 trINi vA nityatvAt 5 meSamithunaM ca 6 anaiDakIrUrNAH prakSAlyA'fleSayettayoH 7 kuforNA vA'bhAve 8 AhavanIyasya purastAtvedI karoti 9 prAdefo'ntarA pqtho vA 10 rathamAtr! yuttarA 11 caturaratnirvA pafcAt sapta prAcI SaD vA trayaH purastAt 12 teSAM madhye fazkuH 13 aparimitA vA 14 sphyAdyAsammarfanAtkaroti 15 ubhayoreka utkaraH 16 apareNa vediM pratiprasthAtuH saxcaraH 17 uttaravediM nivapatyuttarasyAm 18 famyAmAdAya cAtvAlaM mimIte pUrveNotkaraM saxcaraM parihApya 19 famyAmudIcIM nidadhAti purastAcca 20 dakSiNataH prAcImuttarafca 21 sphyenA'ntarlikhati taptAyanIti pratimantram 22 vidade'gniriti cAtvAle praharati sphyenA'nvArabdhe 23 agre azgira iti purISaM harati hastena ca 24 yo'syAmiti nivapati pUrvArddhe fazkusahitam 25 agnIdutkaravattUSNIM hqtam 26 evaM dviraparaM dvitIyasyAM tqtIyasyAmiti vifeSaH 27 anutveti caturthaM yathArthamAhqtya siMhyasi iti vyUhatyuttaravedim 28 famyAmAtrIM vitqtIyAmaparimitAM yugamAtrIM yajamAna-dafapadyAM vA 29 some vottare vyapasphuraNafruterasambhavAcca 30 madhye nAbhiM karoti prAdefasamAM catuHsraktim 31 prokSatyuttaravediM sikatAfca prakirati siMhyasi iti pratimantram 32 3

आषाढ्यामयन्ते योनिरिति समारोह्योदवसाय निर्मथ्य वरुणप्रघासाः १ पूर्वेद्युर्दक्षिणाग्नौ निस्तुषाऽमभृष्टयवानां करम्भपात्रकरणम् २ यावन्तो यजमानगृह्या एकाधिकानि ३ प्रजायां वा जातश्रुतेः ४ त्रीणि वा नित्यत्वात् ५ मेषमिथुनं च ६ अनैडकीरूर्णाः प्रक्षाल्याऽश्लेषयेत्तयोः ७ कुशोर्णा वाऽभावे ८ आहवनीयस्य पुरस्तात्वेदी करोति ९ प्रादेशोऽन्तरा पृथो वा १० रथमा त्र्?युत्तरा ११ चतुररत्निर्वा पश्चात् सप्त प्राची षड् वा त्रयः पुरस्तात् १२ तेषां मध्ये शङ्कुः १३ अपरिमिता वा १४ स्फ्याद्यासम्मर्शनात्करोति १५ उभयोरेक उत्करः १६ अपरेण वेदिं प्रतिप्रस्थातुः सञ्चरः १७ उत्तरवेदिं निवपत्युत्तरस्याम् १८ शम्यामादाय चात्वालं मिमीते पूर्वेणोत्करं सञ्चरं परिहाप्य १९ शम्यामुदीचीं निदधाति पुरस्ताच्च २० दक्षिणतः प्राचीमुत्तरश्च २१ स्फ्येनाऽन्तर्लिखति तप्तायनीति प्रतिमन्त्रम् २२ विददेऽग्निरिति चात्वाले प्रहरति स्फ्येनाऽन्वारब्धे २३ अग्रे अङ्गिर इति पुरीषं हरति हस्तेन च २४ योऽस्यामिति निवपति पूर्वार्द्धे शङ्कुसहितम् २५ अग्नीदुत्करवत्तूष्णीं हृतम् २६ एवं द्विरपरं द्वितीयस्यां तृतीयस्यामिति विशेषः २७ अनुत्वेति चतुर्थं यथार्थमाहृत्य सिंह्यसि इति व्यूहत्युत्तरवेदिम् २८ शम्यामात्रीं वितृतीयामपरिमितां युगमात्रीं यजमान-दशपद्यां वा २९ सोमे वोत्तरे व्यपस्फुरणश्रुतेरसम्भवाच्च ३० मध्ये नाभिं करोति प्रादेशसमां चतुःस्रक्तिम् ३१ प्रोक्षत्युत्तरवेदिं सिकताश्च प्रकिरति सिंह्यसि इति प्रतिमन्त्रम् ३२ ३

आषाढ्यामयन्ते योनिरिति समारोह्योदवसाय निर्मथ्य वरुणप्रघासाः १ पूर्वेद्युर्दक्षिणाग्नौ निस्तुषाऽमभृष्टयवानां करम्भपात्रकरणम् २ यावन्तो यजमानगृह्या एकाधिकानि ३ प्रजायां वा जातश्रुतेः ४ त्रीणि वा नित्यत्वात् ५ मेषमिथुनं च ६ अनैडकीरूर्णाः प्रक्षाल्याऽश्लेषयेत्तयोः ७ कुशोर्णा वाऽभावे ८ आहवनीयस्य पुरस्तात्वेदी करोति ९ प्रादेशोऽन्तरा पृथो वा १० रथमात्र्! युत्तरा ११ चतुररत्निर्वा पश्चात् सप्त प्राची षड् वा त्रयः पुरस्तात् १२ तेषां मध्ये शङ्कुः १३ अपरिमिता वा १४ स्फ्याद्यासम्मर्शनात्करोति १५ उभयोरेक उत्करः १६ अपरेण वेदिं प्रतिप्रस्थातुः सञ्चरः १७ उत्तरवेदिं निवपत्युत्तरस्याम् १८ शम्यामादाय चात्वालं मिमीते पूर्वेणोत्करं सञ्चरं परिहाप्य १९ शम्यामुदीचीं निदधाति पुरस्ताच्च २० दक्षिणतः प्राचीमुत्तरश्च २१ स्फ्येनाऽन्तर्लिखति तप्तायनीति प्रतिमन्त्रम् २२ विददेऽग्निरिति चात्वाले प्रहरति स्फ्येनाऽन्वारब्धे २३ अग्रे अङ्गिर इति पुरीषं हरति हस्तेन च २४ योऽस्यामिति निवपति पूर्वार्द्धे शङ्कुसहितम् २५ अग्नीदुत्करवत्तूष्णीं हृतम् २६ एवं द्विरपरं द्वितीयस्यां तृतीयस्यामिति विशेषः २७ अनुत्वेति चतुर्थं यथार्थमाहृत्य सिंह्यसि इति व्यूहत्युत्तरवेदिम् २८ शम्यामात्रीं वितृतीयामपरिमितां युगमात्रीं यजमान-दशपद्यां वा २९ सोमे वोत्तरे व्यपस्फुरणश्रुतेरसम्भवाच्च ३० मध्ये नाभिं करोति प्रादेशसमां चतुःस्रक्तिम् ३१ प्रोक्षत्युत्तरवेदिं सिकताश्च प्रकिरति सिंह्यसि इति प्रतिमन्त्रम् ३२ ३

183

z¥; vsit 1 p[;t" pgOhIt' gOhITv;¦I p[,ytI?m;>y;mupyMy 2 sv| v; iv.Jy p[;ÕtTv;t( 3 p[,yn' som;Ã;CyTv;t( 4 p[Õte-v;Rn;mTv;t( 5 g[h,' gu,;qRmuÿrve´É¦iv/;n;t( 6 a;Jyp[o=-,I¨´My;¦I c;h;É¦>y;' p[iîym;,;>y;mnub[Uih EkSFyy;-nUdehIit 7 i]¨ÿ_;y;' yq;veid hr,m( 8 p[itp[Sq;t; SFyen ²l%Ty;veidÅo,e¨ÿvedev;R 9 ve´Ntre iSqTvodªÚÿrveid' p[o=-tIN{ `oWSTveit p[itmN]' p[itidx' ) yq;²l©m( 10 d²=,;'ssiht' bihveRid xeW' iniWtIdmh' t¢' v;árTymumÉ.crn( 11 n;>y;" ÅoySTveit §ucmu´Czit 13 n;É.' pwtud;rvw" párd/;it pUvRvd( /[uvoÉs it p[itmN]m( 14 a¦e" purIWÉmit invpit guGgulusugiN/tejnvOã,eStuk;opár xIWRyoÉ/k;NywN{ ;¦" pySye v;¨,I m;¨tI k;y Ekkp;l" 21 n;n;JyinvRp,m( 22 d²=,' p[itp[Sq;tu" 23 /[uv;y;" purSt;-TpOWd;Jym;Jy' dÉ/ÉmÅ' pgOhIt' JyoitrsIit sÉmdNten 24 anuy;j;q| svR] 25 a*p.Ot;s;dnm( 26 ip[ye, /;»eit v;iv-xeWopdex;t( 27 ¬ÿr' v;prk;lprTv;t( 28 p[itp[Sq;t; c 29 n v; 30 p[,It;pIs¥hn;É¦mNqn;Åutp[Ty;Åutp[wWyjm;n-v;cnhotOWdnvr,p[;ix];©²lpv;Rïn;v;Ntre@;.;g;pr;GNyv.Oq;¥ p[itp[Sq;t; 31 Õt;nukroNy] d²=,Sy;m( 32 4

channA vasati 1 prAtaH paxcagqhItaM gqhItvA'gnI praNayatIdhmAbhyAmupayamya 2 sarvaM vA vibhajya prAkqtatvAt 3 praNayanaM somAdvAcyatvAt 4 prakqte-rvA'nAmatvAt 5 grahaNaM guNArthamuttaravedyagnividhAnAt 6 AjyaprokSa-NIrudyamyA'gnI cA'hA'gnibhyAM prahriyamANAbhyAmanubrUhi ekasphyayA-'nUdehIti 7 triruktAyAM yathAvedi haraNam 8 pratiprasthAtA sphyena likhatyAvedifroNeruttavedervA 9 vedyantare sthitvodazzuttaravediM prokSa-tIndra ghoSastveti pratimantraM pratidifaM , yathAlizgam 10 dakSiNAMsasahitaM bahirvedi feSaM niSixcatIdamahaM taptaM vArityamumabhicaran 11 nAbhyAH froNyaMseSu paxcagqhItaM juhotyakSNayA dakSiNe'?Mse froNyAM froNyAmaMse madhye ca hiraNyaM pafyansiMhyasIti pratimantram 12 bhUtebhyastveti srucamudyacchati 13 nAbhiM paitudAravaiH paridadhAti pUrvavad dhruvo'si iti pratimantram 14 agneH purISamiti nivapati guggulusugandhitejanavqSNestukAfcopari fIrSaNyA abhAve'nyAH 15 teSvagniM nidadhAti 16 uddhatAvokSite dakSiNam 17 upayamanIrupanivapati 18 praNItAdyataH 19 vratopAyanaM vA'kqtaM cet 20 nityebhyo'dhikAnyaindra ?AgnaH payasye vAruNI mArutI kAya ekakapAlaH 21 nAnA''jyanirvapaNam 22 dakSiNaM pratiprasthAtuH 23 dhruvAyAH purastA-tpqSadAjyamAjyaM dadhimifraM paxcagqhItaM jyotirasIti samidantena 24 anuyAjArthaM sarvatra 25 aupabhqtAsAdanam 26 priyeNa dhAmneti vA'vi-feSopadefAt 27 uttaraM vA'parakAlaparatvAt 28 pratiprasthAtA ca 29 na vA 30 praNItApatnIsannahanA'gnimanthanA''frutapratyAfrutapraiSayajamAna-vAcanahotqSadanavaraNaprAfitrA'zguliparvAxjanA'vAntareDAbhAgA'parAgnyavabhqthAnna pratiprasthAtA 31 kqtAnukaro'nyatra dakSiNasyAm 32 4

channA vasati 1 prAtaH paxcagqhItaM gqhItvA'gnI praNayatIdhmAbhyAmupayamya 2 sarvaM vA vibhajya prAkqtatvAt 3 praNayanaM somAdvAcyatvAt 4 prakqte-rvA'nAmatvAt 5 grahaNaM guNArthamuttaravedyagnividhAnAt 6 AjyaprokSa-NIrudyamyA'gnI cA'hA'gnibhyAM prahriyamANAbhyAmanubrUhi ekasphyayA-'nUdehIti 7 triruktAyAM yathAvedi haraNam 8 pratiprasthAtA sphyena likhatyAvedifroNeruttavedervA 9 vedyantare sthitvodazzuttaravediM prokSa-tIndra ghoSastveti pratimantraM pratidifaM , yathAlizgam 10 dakSiNAMsasahitaM bahirvedi feSaM niSixcatIdamahaM taptaM vArityamumabhicaran 11 nAbhyAH froNyaMseSu paxcagqhItaM juhotyakSNayA dakSiNe'seM! froNyAM froNyAmaMse madhye ca hiraNyaM pafyansiMhyasIti pratimantram 12 bhUtebhyastveti srucamudyacchati 13 nAbhiM paitudAravaiH paridadhAti pUrvavad dhruvo'si iti pratimantram 14 agneH purISamiti nivapati guggulusugandhitejanavqSNestukAfcopari fIrSaNyA abhAve'nyAH 15 teSvagniM nidadhAti 16 uddhatAvokSite dakSiNam 17 upayamanIrupanivapati 18 praNItAdyataH 19 vratopAyanaM vA'kqtaM cet 20 nityebhyo'dhikAnyaindrA gnaH payasye vAruNI mArutI kAya ekakapAlaH 21 nAnA''jyanirvapaNam 22 dakSiNaM pratiprasthAtuH 23 dhruvAyAH purastA-tpqSadAjyamAjyaM dadhimifraM paxcagqhItaM jyotirasIti samidantena 24 anuyAjArthaM sarvatra 25 aupabhqtAsAdanam 26 priyeNa dhAmneti vA'vi-feSopadefAt 27 uttaraM vA'parakAlaparatvAt 28 pratiprasthAtA ca 29 na vA 30 praNItApatnIsannahanA'gnimanthanA''frutapratyAfrutapraiSayajamAna-vAcanahotqSadanavaraNaprAfitrA'zguliparvAxjanA'vAntareDAbhAgA'parAgnyavabhqthAnna pratiprasthAtA 31 kqtAnukaro'nyatra dakSiNasyAm 32 4

छन्ना वसति १ प्रातः पञ्चगृहीतं गृहीत्वाऽग्नी प्रणयतीध्माभ्यामुपयम्य २ सर्वं वा विभज्य प्राकृतत्वात् ३ प्रणयनं सोमाद्वाच्यत्वात् ४ प्रकृते-र्वाऽनामत्वात् ५ ग्रहणं गुणार्थमुत्तरवेद्यग्निविधानात् ६ आज्यप्रोक्ष-णीरुद्यम्याऽग्नी चाऽहाऽग्निभ्यां प्रह्रियमाणाभ्यामनुब्रूहि एकस्फ्यया-ऽनूदेहीति ७ त्रिरुक्तायां यथावेदि हरणम् ८ प्रतिप्रस्थाता स्फ्येन लिखत्यावेदिश्रोणेरुत्तवेदेर्वा ९ वेद्यन्तरे स्थित्वोदङ्ङुत्तरवेदिं प्रोक्ष-तीन्द्र घोषस्त्वेति प्रतिमन्त्रं प्रतिदिशं । यथालिङ्गम् १० दक्षिणांससहितं बहिर्वेदि शेषं निषिञ्चतीदमहं तप्तं वारित्यमुमभिचरन् ११ नाभ्याः श्रोण्यंसेषु पञ्चगृहीतं जुहोत्यक्ष्णया दक्षिणेऽ?ंसे श्रोण्यां श्रोण्यामंसे मध्ये च हिरण्यं पश्यन्सिंह्यसीति प्रतिमन्त्रम् १२ भूतेभ्यस्त्वेति स्रुचमुद्यच्छति १३ नाभिं पैतुदारवैः परिदधाति पूर्ववद् ध्रुवोऽसि इति प्रतिमन्त्रम् १४ अग्नेः पुरीषमिति निवपति गुग्गुलुसुगन्धितेजनवृष्णेस्तुकाश्चोपरि शीर्षण्या अभावेऽन्याः १५ तेष्वग्निं निदधाति १६ उद्धतावोक्षिते दक्षिणम् १७ उपयमनीरुपनिवपति १८ प्रणीताद्यतः १९ व्रतोपायनं वाऽकृतं चेत् २० नित्येभ्योऽधिकान्यैन्द्र ?ाग्नः पयस्ये वारुणी मारुती काय एककपालः २१ नानाऽऽज्यनिर्वपणम् २२ दक्षिणं प्रतिप्रस्थातुः २३ ध्रुवायाः पुरस्ता-त्पृषदाज्यमाज्यं दधिमिश्रं पञ्चगृहीतं ज्योतिरसीति समिदन्तेन २४ अनुयाजार्थं सर्वत्र २५ औपभृतासादनम् २६ प्रियेण धाम्नेति वाऽवि-शेषोपदेशात् २७ उत्तरं वाऽपरकालपरत्वात् २८ प्रतिप्रस्थाता च २९ न वा ३० प्रणीतापत्नीसन्नहनाऽग्निमन्थनाऽऽश्रुतप्रत्याश्रुतप्रैषयजमान-वाचनहोतृषदनवरणप्राशित्राऽङ्गुलिपर्वाञ्जनाऽवान्तरेडाभागाऽपराग्न्यवभृथान्न प्रतिप्रस्थाता ३१ कृतानुकरोऽन्यत्र दक्षिणस्याम् ३२ ४

छन्ना वसति १ प्रातः पञ्चगृहीतं गृहीत्वाऽग्नी प्रणयतीध्माभ्यामुपयम्य २ सर्वं वा विभज्य प्राकृतत्वात् ३ प्रणयनं सोमाद्वाच्यत्वात् ४ प्रकृते-र्वाऽनामत्वात् ५ ग्रहणं गुणार्थमुत्तरवेद्यग्निविधानात् ६ आज्यप्रोक्ष-णीरुद्यम्याऽग्नी चाऽहाऽग्निभ्यां प्रह्रियमाणाभ्यामनुब्रूहि एकस्फ्यया-ऽनूदेहीति ७ त्रिरुक्तायां यथावेदि हरणम् ८ प्रतिप्रस्थाता स्फ्येन लिखत्यावेदिश्रोणेरुत्तवेदेर्वा ९ वेद्यन्तरे स्थित्वोदङ्ङुत्तरवेदिं प्रोक्ष-तीन्द्र घोषस्त्वेति प्रतिमन्त्रं प्रतिदिशं । यथालिङ्गम् १० दक्षिणांससहितं बहिर्वेदि शेषं निषिञ्चतीदमहं तप्तं वारित्यमुमभिचरन् ११ नाभ्याः श्रोण्यंसेषु पञ्चगृहीतं जुहोत्यक्ष्णया दक्षिणेऽसें! श्रोण्यां श्रोण्यामंसे मध्ये च हिरण्यं पश्यन्सिंह्यसीति प्रतिमन्त्रम् १२ भूतेभ्यस्त्वेति स्रुचमुद्यच्छति १३ नाभिं पैतुदारवैः परिदधाति पूर्ववद् ध्रुवोऽसि इति प्रतिमन्त्रम् १४ अग्नेः पुरीषमिति निवपति गुग्गुलुसुगन्धितेजनवृष्णेस्तुकाश्चोपरि शीर्षण्या अभावेऽन्याः १५ तेष्वग्निं निदधाति १६ उद्धतावोक्षिते दक्षिणम् १७ उपयमनीरुपनिवपति १८ प्रणीताद्यतः १९ व्रतोपायनं वाऽकृतं चेत् २० नित्येभ्योऽधिकान्यैन्द्रा ग्नः पयस्ये वारुणी मारुती काय एककपालः २१ नानाऽऽज्यनिर्वपणम् २२ दक्षिणं प्रतिप्रस्थातुः २३ ध्रुवायाः पुरस्ता-त्पृषदाज्यमाज्यं दधिमिश्रं पञ्चगृहीतं ज्योतिरसीति समिदन्तेन २४ अनुयाजार्थं सर्वत्र २५ औपभृतासादनम् २६ प्रियेण धाम्नेति वाऽवि-शेषोपदेशात् २७ उत्तरं वाऽपरकालपरत्वात् २८ प्रतिप्रस्थाता च २९ न वा ३० प्रणीतापत्नीसन्नहनाऽग्निमन्थनाऽऽश्रुतप्रत्याश्रुतप्रैषयजमान-वाचनहोतृषदनवरणप्राशित्राऽङ्गुलिपर्वाञ्जनाऽवान्तरेडाभागाऽपराग्न्यवभृथान्न प्रतिप्रस्थाता ३१ कृतानुकरोऽन्यत्र दक्षिणस्याम् ३२ ४

191

k;itRKy;' s;kme/; Ãähm( 1 pUveR´u" pUv;Rð¼¦yenIkvte puro@;x" 2 m¨Î" s;Ntpne>yo m?y²Ndne c¨" 3 sÉm·yjurNt' .vit 4 bihRrnup[hr,vj| v; 5 ?mSq;ne xklpárÉ/ in/;y m¨Îo gOh-meÉ/>y" s;y' c¨" pyÉs 6 s;¥;Yyvt( 7 tUã,I' v; 8 Ekcodn;° 9 ÅpÉyTv;É.`;yoRÃ;Sy xr;vyo¨õrit p;} yov;R 10 a;secne m?ye ÕTv; sipRr;ÉsTy;Jy;qRm( 11 y;vduÿ_mt" 12 Str,yjuW; veidmÉ.mOXy tUã,I' v; ÕtTv;TpárÉ/pár/;nm( 13 xkl;Ny;/;y mTyoõÈt;v;s;dyit 14 §uK§uv' c sMm;·äRnuÃ;Sy v; sMm;jRnm( 15 a;Jy.;g;>y;' crTy;¦ey' d²=,;Ts*Mymuÿr;t( 16 gOhmeÉ/iSv·Õt* c;Jy.;gvTsm;vd;n* 17 ap[TyÉ.`;r,' c 18 anuõÈTy v; sihtm;JymÉ/Åyit 19 ¬Ã;Syo.ym;s;dyit 20 n p[;ix]Ém@;Nt' .vit 21 pUveR m;jRnmupôy 22 p[;Xn²Nt yuÿ_;" 23 yjm;ngOç; hiv¨iCz·;x; AiTvjo b[;÷,;;Nye büet( 24 aárÿ_;' Sq;lI' ind/;it 25 s;NtpnIy;' s'Sq;Py 26 p[;tv;R xeW.;v;t( 27 m;tOÉ.vRTs;NTs'sOJy inv;Ny; vTs' bÝ;it 28 yv;Gv;É¦ho]hom" 29 p[;tóRTv;üTv; v; Sq;Ly; dVy;Rdÿe pU,;R dvIRit 30 AW.;×Éytvw b[Uy;t( 31 ¨te juhoit 32 aVy;hrit b[÷; juü/ITy;h 33 deih m it juhoit 34 AW.o d²=,; 35 6

kArtikyAM sAkamedhA dvyaham 1 pUrvedyuH pUrvAhNe'gnaye'nIkavate puroDAfaH 2 marudbhyaH sAntapanebhyo madhyandine caruH 3 samiSTayajurantaM bhavati 4 barhiranupraharaNavarjaM vA 5 idhmasthAne fakalaparidhi nidhAya marudbhyo gqha-medhibhyaH sAyaM caruH payasi 6 sAnnAyyavat 7 tUSNIM vA 8 ekacodanAcca 9 frapayitvA'bhighAryodvAsya farAvayoruddharati pA tr?yorvA 10 Asecane madhye kqtvA sarpirAsixcatyAjyArtham 11 yAvaduktamataH 12 staraNayajuSA vedimabhimqfya tUSNIM vA kqtatvAtparidhiparidhAnam 13 fakalAnyAdhAya matyoddhqtAvAsAdayati 14 sruksruvaM ca sammArSTyanudvAsya vA sammArjanam 15 AjyabhAgAbhyAM caratyAgneyaM dakSiNAtsaumyamuttarAt 16 gqhamedhisviSTakqtau cA'jyabhAgavatsamAvadAnau 17 apratyabhighAraNaM ca 18 anuddhqtya vA sahitamAjyamadhifrayati 19 udvAsyobhayamAsAdayati 20 na prAfitramiDAntaM bhavati 21 pUrve mArjanamupahUya 22 prAfnanti yuktAH 23 yajamAnagqhyA havirucchiSTAfA qtvijo brAhmaNAfcA'nye bahufcet 24 ariktAM sthAlIM nidadhAti 25 sAntapanIyAM saMsthApya 26 prAtarvA feSabhAvAt 27 mAtqbhirvatsAntsaMsqjya nivAnyA vatsaM badhnAti 28 yavAgvA'gnihotrahomaH 29 prAtarhutvA'hutvA vA sthAlyA darvyAdatte pUrNA darvIti 30 qSabhA'hvayitavai brUyAt 31 rute juhoti 32 avyAharati brahmA juhudhItyAha 33 dehi ma iti juhoti 34 qSabho dakSiNA 35 6

kArtikyAM sAkamedhA dvyaham 1 pUrvedyuH pUrvAhNe'gnaye'nIkavate puroDAfaH 2 marudbhyaH sAntapanebhyo madhyandine caruH 3 samiSTayajurantaM bhavati 4 barhiranupraharaNavarjaM vA 5 idhmasthAne fakalaparidhi nidhAya marudbhyo gqha-medhibhyaH sAyaM caruH payasi 6 sAnnAyyavat 7 tUSNIM vA 8 ekacodanAcca 9 frapayitvA'bhighAryodvAsya farAvayoruddharati pAtr! yorvA 10 Asecane madhye kqtvA sarpirAsixcatyAjyArtham 11 yAvaduktamataH 12 staraNayajuSA vedimabhimqfya tUSNIM vA kqtatvAtparidhiparidhAnam 13 fakalAnyAdhAya matyoddhqtAvAsAdayati 14 sruksruvaM ca sammArSTyanudvAsya vA sammArjanam 15 AjyabhAgAbhyAM caratyAgneyaM dakSiNAtsaumyamuttarAt 16 gqhamedhisviSTakqtau cA'jyabhAgavatsamAvadAnau 17 apratyabhighAraNaM ca 18 anuddhqtya vA sahitamAjyamadhifrayati 19 udvAsyobhayamAsAdayati 20 na prAfitramiDAntaM bhavati 21 pUrve mArjanamupahUya 22 prAfnanti yuktAH 23 yajamAnagqhyA havirucchiSTAfA qtvijo brAhmaNAfcA'nye bahufcet 24 ariktAM sthAlIM nidadhAti 25 sAntapanIyAM saMsthApya 26 prAtarvA feSabhAvAt 27 mAtqbhirvatsAntsaMsqjya nivAnyA vatsaM badhnAti 28 yavAgvA'gnihotrahomaH 29 prAtarhutvA'hutvA vA sthAlyA darvyAdatte pUrNA darvIti 30 qSabhA'hvayitavai brUyAt 31 rute juhoti 32 avyAharati brahmA juhudhItyAha 33 dehi ma iti juhoti 34 qSabho dakSiNA 35 6

कार्तिक्यां साकमेधा द्व्यहम् १ पूर्वेद्युः पूर्वाह्णेऽग्नयेऽनीकवते पुरोडाशः २ मरुद्भ्यः सान्तपनेभ्यो मध्यन्दिने चरुः ३ समिष्टयजुरन्तं भवति ४ बर्हिरनुप्रहरणवर्जं वा ५ इध्मस्थाने शकलपरिधि निधाय मरुद्भ्यो गृह-मेधिभ्यः सायं चरुः पयसि ६ सान्नाय्यवत् ७ तूष्णीं वा ८ एकचोदनाच्च ९ श्रपयित्वाऽभिघार्योद्वास्य शरावयोरुद्धरति पा त्र्?योर्वा १० आसेचने मध्ये कृत्वा सर्पिरासिञ्चत्याज्यार्थम् ११ यावदुक्तमतः १२ स्तरणयजुषा वेदिमभिमृश्य तूष्णीं वा कृतत्वात्परिधिपरिधानम् १३ शकलान्याधाय मत्योद्धृतावासादयति १४ स्रुक्स्रुवं च सम्मार्ष्ट्यनुद्वास्य वा सम्मार्जनम् १५ आज्यभागाभ्यां चरत्याग्नेयं दक्षिणात्सौम्यमुत्तरात् १६ गृहमेधिस्विष्टकृतौ चाऽज्यभागवत्समावदानौ १७ अप्रत्यभिघारणं च १८ अनुद्धृत्य वा सहितमाज्यमधिश्रयति १९ उद्वास्योभयमासादयति २० न प्राशित्रमिडान्तं भवति २१ पूर्वे मार्जनमुपहूय २२ प्राश्नन्ति युक्ताः २३ यजमानगृह्या हविरुच्छिष्टाशा ऋत्विजो ब्राह्मणाश्चाऽन्ये बहुश्चेत् २४ अरिक्तां स्थालीं निदधाति २५ सान्तपनीयां संस्थाप्य २६ प्रातर्वा शेषभावात् २७ मातृभिर्वत्सान्त्संसृज्य निवान्या वत्सं बध्नाति २८ यवाग्वाऽग्निहोत्रहोमः २९ प्रातर्हुत्वाऽहुत्वा वा स्थाल्या दर्व्यादत्ते पूर्णा दर्वीति ३० ऋषभाऽह्वयितवै ब्रूयात् ३१ रुते जुहोति ३२ अव्याहरति ब्रह्मा जुहुधीत्याह ३३ देहि म इति जुहोति ३४ ऋषभो दक्षिणा ३५ ६

कार्तिक्यां साकमेधा द्व्यहम् १ पूर्वेद्युः पूर्वाह्णेऽग्नयेऽनीकवते पुरोडाशः २ मरुद्भ्यः सान्तपनेभ्यो मध्यन्दिने चरुः ३ समिष्टयजुरन्तं भवति ४ बर्हिरनुप्रहरणवर्जं वा ५ इध्मस्थाने शकलपरिधि निधाय मरुद्भ्यो गृह-मेधिभ्यः सायं चरुः पयसि ६ सान्नाय्यवत् ७ तूष्णीं वा ८ एकचोदनाच्च ९ श्रपयित्वाऽभिघार्योद्वास्य शरावयोरुद्धरति पात्र्! योर्वा १० आसेचने मध्ये कृत्वा सर्पिरासिञ्चत्याज्यार्थम् ११ यावदुक्तमतः १२ स्तरणयजुषा वेदिमभिमृश्य तूष्णीं वा कृतत्वात्परिधिपरिधानम् १३ शकलान्याधाय मत्योद्धृतावासादयति १४ स्रुक्स्रुवं च सम्मार्ष्ट्यनुद्वास्य वा सम्मार्जनम् १५ आज्यभागाभ्यां चरत्याग्नेयं दक्षिणात्सौम्यमुत्तरात् १६ गृहमेधिस्विष्टकृतौ चाऽज्यभागवत्समावदानौ १७ अप्रत्यभिघारणं च १८ अनुद्धृत्य वा सहितमाज्यमधिश्रयति १९ उद्वास्योभयमासादयति २० न प्राशित्रमिडान्तं भवति २१ पूर्वे मार्जनमुपहूय २२ प्राश्नन्ति युक्ताः २३ यजमानगृह्या हविरुच्छिष्टाशा ऋत्विजो ब्राह्मणाश्चाऽन्ये बहुश्चेत् २४ अरिक्तां स्थालीं निदधाति २५ सान्तपनीयां संस्थाप्य २६ प्रातर्वा शेषभावात् २७ मातृभिर्वत्सान्त्संसृज्य निवान्या वत्सं बध्नाति २८ यवाग्वाऽग्निहोत्रहोमः २९ प्रातर्हुत्वाऽहुत्वा वा स्थाल्या दर्व्यादत्ते पूर्णा दर्वीति ३० ऋषभाऽह्वयितवै ब्रूयात् ३१ रुते जुहोति ३२ अव्याहरति ब्रह्मा जुहुधीत्याह ३३ देहि म इति जुहोति ३४ ऋषभो दक्षिणा ३५ ६

194

m¨Î" £¡É@>y" s¢kp;l" 1 aidTyw c¨rNy];ip 2 sm;nbihRWI v; k;lkmwRkTv;t( 3 mh;hiv¨dvs;y inmRQy 4 pUveR´uv;R 5 inTye>yoÉ/k;Nyw{ ;¦* m;heN{ ¨vwRkmR, Ekkp;l" 6 ¬ÿrve´-É¦p[,ynmNqnpOWd;Jy' c v¨,p[`;svt( 7 AW.o d²=,; 8

marudbhyaH krIDibhyaH saptakapAlaH 1 adityai caruranyatrA'pi 2 samAnabarhiSI vA kAlakarmaikatvAt 3 mahAhavirudavasAya nirmathya 4 pUrvedyurvA 5 nityebhyo'dhikAnyaidra ?Agnau mAhendra fcarurvaifvakarmaNa ekakapAlaH 6 uttaravedya-gnipraNayanamanthanapqSadAjyaM ca varuNapraghAsavat 7 qSabho dakSiNA 8

marudbhyaH krIDibhyaH saptakapAlaH 1 adityai caruranyatrA'pi 2 samAnabarhiSI vA kAlakarmaikatvAt 3 mahAhavirudavasAya nirmathya 4 pUrvedyurvA 5 nityebhyo'dhikAnyaidrA gnau mAhendra fcarurvaifvakarmaNa ekakapAlaH 6 uttaravedya-gnipraNayanamanthanapqSadAjyaM ca varuNapraghAsavat 7 qSabho dakSiNA 8

मरुद्भ्यः क्रीडिभ्यः सप्तकपालः १ अदित्यै चरुरन्यत्राऽपि २ समानबर्हिषी वा कालकर्मैकत्वात् ३ महाहविरुदवसाय निर्मथ्य ४ पूर्वेद्युर्वा ५ नित्येभ्योऽधिकान्यैद्र ?ाग्नौ माहेन्द्र श्चरुर्वैश्वकर्मण एककपालः ६ उत्तरवेद्य-ग्निप्रणयनमन्थनपृषदाज्यं च वरुणप्रघासवत् ७ ऋषभो दक्षिणा ८

मरुद्भ्यः क्रीडिभ्यः सप्तकपालः १ अदित्यै चरुरन्यत्राऽपि २ समानबर्हिषी वा कालकर्मैकत्वात् ३ महाहविरुदवसाय निर्मथ्य ४ पूर्वेद्युर्वा ५ नित्येभ्योऽधिकान्यैद्रा ग्नौ माहेन्द्र श्चरुर्वैश्वकर्मण एककपालः ६ उत्तरवेद्य-ग्निप्रणयनमन्थनपृषदाज्यं च वरुणप्रघासवत् ७ ऋषभो दक्षिणा ८

197

ip} yei·"

pi tr?yeSTiH

pitr! yeSTiH

पि त्र्?येष्टिः

पित्र्! येष्टिः

202

p[TygtITy juhoit 1 hivÉ.RrNt" p[itivpyR²Nt 2 sveR>yov´it yq;pUv' somvÎo m?y;TsÕTsÕTsh;vd/;it 3 iÃrÉ.`;r,-mnit£m,' c 4 som;y v; iptOmte 5 Ev' bihRWÎ ¬ÿrto /;n;mNqpuro@;x;n;m( 6 aÉ¦ãv;ÿe>yo d²=,to mNqpuro@;x-/;n;n;m( 7 purSt;d¦ye kVyv;hn;y yq;pUv| s iSv·Õt( 8 ao' Sv/eTyStu Sv/eit v;Åutp[Ty;Åute Sv/; nm it vW$(k;r" 9 mNqmupôy hot;?vyuRb[R÷;¦Idv`[;y' ind/;it 10 p[;ix]mvd;y @;' v; sveR p[;Xn²Nt 11 veid' i]" páriWTyudp;]e,;?vyuRyRjm;no v; 12 §áÿ_Wu ip]vnejn' páriWCy pUvRvduÿr;prSy;' p[qmm( 13 sVye smvd;y sveR>yo yq;vinÿ_' ip<@;Ndd;Tys;vetÿ it 14 ¬ÿrpUvRSy;' p;,I inmO·e] iptr it 15 yDopvIitn" sveR inã£Myodo=¥mImdNteTy;hvnIymupitÏte 16 mno Nv;×;mh it g;hRpTy' itsOÉ." 17 p[;cIn;vItI p[ivXy amImdNteit d;t; jpit 18 avneJy pUvRvTp[d²=,m( 19 nIvI' iv§'Sy nmo v Tyï²l' kroit W@± v; nmSk;r;n( 20 gOh;¥" iptro dÿ it c 21 b[÷;mN],;id p[;K§uGVyUhn;Tp[y;jvt( 22 yDopvIitivpyRym( 23 n p[Strm;dÿe 24 anup[hreTyuÿ_ n ikn;nup[hrit 25tUã,Im;Tm;n' s'SpOxit 26 ¬pSpOXy pár/I¥;nup[hrit 27 x'YvNt' .vit 28 bihR" pár?y¦* p[;Syit 29 hiv¨iCz·' c 30 aPsu p[;Xy' v; 31 9

pratyagatItya juhoti 1 havirbhifcarantaH prativiparyanti 2 sarvebhyo'vadyati yathApUvaM somavadbhyo madhyAtsakqtsakqtsahAvadadhAti 3 dvirabhighAraNa-manatikramaNaM ca 4 somAya vA pitqmate 5 evaM barhiSadbhya uttarato dhAnAmanthapuroDAfAnAm 6 agniSvAttebhyo dakSiNato manthapuroDAfa-dhAnAnAm 7 purastAdagnaye kavyavAhanAya yathApUrvaM sa sviSTakqt 8 oM svadhetyastu svadheti vA'frutapratyAfrute svadhA nama iti vaSaTkAraH 9 manthamupahUya hotA'dhvaryurbrahmA'gnIdavaghrAyaM nidadhAti 10 prAfitramavadAya iDAM vA sarve prAfnanti 11 vediM triH pariSixcatyudapAtreNA'dhvaryuryajamAno vA 12 sraktiSu pitravanejanaM pariSicya pUrvavaduttarAparasyAM prathamam 13 savye samavadAya sarvebhyo yathAvaniktaM piNDAndadAtyasAvetatta iti 14 uttarapUrvasyAM pANI nimqSTe'tra pitara iti 15 yajxopavItinaH sarve niSkramyodaxco'kSannamImadantetyAhavanIyamupatiSThate 16 mano nvAhvAmaha iti gArhapatyaM tisqbhiH 17 prAcInAvItI pravifya amImadanteti dAtA japati 18 avanejya pUrvavatpradakSiNam 19 nIvIM visraMsya namo va ityaxjaliM karoti SaD vA namaskArAn 20 gqhAnnaH pitaro datta iti ca 21 brahmA''mantraNAdi prAksrugvyUhanAtprayAjavat 22 yajxopavItiviparyayam 23 na prastaramAdatte 24 anupraharetyukte na kixcanA'nupraharati 25tUSNImAtmAnaM saMspqfati 26 upaspqfya paridhInnA'nupraharati 27 faMyvantaM bhavati 28 barhiH paridhyagnau prAsyati 29 havirucchiSTaM ca 30 apsu prAfyaM vA 31 9

pratyagatItya juhoti 1 havirbhifcarantaH prativiparyanti 2 sarvebhyo'vadyati yathApUvaM somavadbhyo madhyAtsakqtsakqtsahAvadadhAti 3 dvirabhighAraNa-manatikramaNaM ca 4 somAya vA pitqmate 5 evaM barhiSadbhya uttarato dhAnAmanthapuroDAfAnAm 6 agniSvAttebhyo dakSiNato manthapuroDAfa-dhAnAnAm 7 purastAdagnaye kavyavAhanAya yathApUrvaM sa sviSTakqt 8 O svadhetyastu svadheti vA'frutapratyAfrute svadhA nama iti vaSaTkAraH 9 manthamupahUya hotA'dhvaryurbrahmA'gnIdavaghrAyaM nidadhAti 10 prAfitramavadAya iDAM vA sarve prAfnanti 11 vediM triH pariSixcatyudapAtreNA'dhvaryuryajamAno vA 12 sraktiSu pitravanejanaM pariSicya pUrvavaduttarAparasyAM prathamam 13 savye samavadAya sarvebhyo yathAvaniktaM piNDAndadAtyasAvetatta iti 14 uttarapUrvasyAM pANI nimqSTe'tra pitara iti 15 yajxopavItinaH sarve niSkramyodaxco'kSannamImadantetyAhavanIyamupatiSThate 16 mano nvAhvAmaha iti gArhapatyaM tisqbhiH 17 prAcInAvItI pravifya amImadanteti dAtA japati 18 avanejya pUrvavatpradakSiNam 19 nIvIM visraMsya namo va ityaxjaliM karoti SaD vA namaskArAn 20 gqhAnnaH pitaro datta iti ca 21 brahmA''mantraNAdi prAksrugvyUhanAtprayAjavat 22 yajxopavItiviparyayam 23 na prastaramAdatte 24 anupraharetyukte na kixcanA'nupraharati 25tUSNImAtmAnaM saMspqfati 26 upaspqfya paridhInnA'nupraharati 27 faMyvantaM bhavati 28 barhiH paridhyagnau prAsyati 29 havirucchiSTaM ca 30 apsu prAfyaM vA 31 9

प्रत्यगतीत्य जुहोति १ हविर्भिश्चरन्तः प्रतिविपर्यन्ति २ सर्वेभ्योऽवद्यति यथापूवं सोमवद्भ्यो मध्यात्सकृत्सकृत्सहावदधाति ३ द्विरभिघारण-मनतिक्रमणं च ४ सोमाय वा पितृमते ५ एवं बर्हिषद्भ्य उत्तरतो धानामन्थपुरोडाशानाम् ६ अग्निष्वात्तेभ्यो दक्षिणतो मन्थपुरोडाश-धानानाम् ७ पुरस्तादग्नये कव्यवाहनाय यथापूर्वं स स्विष्टकृत् ८ ओं स्वधेत्यस्तु स्वधेति वाऽश्रुतप्रत्याश्रुते स्वधा नम इति वषट्कारः ९ मन्थमुपहूय होताऽध्वर्युर्ब्रह्माऽग्नीदवघ्रायं निदधाति १० प्राशित्रमवदाय इडां वा सर्वे प्राश्नन्ति ११ वेदिं त्रिः परिषिञ्चत्युदपात्रेणाऽध्वर्युर्यजमानो वा १२ स्रक्तिषु पित्रवनेजनं परिषिच्य पूर्ववदुत्तरापरस्यां प्रथमम् १३ सव्ये समवदाय सर्वेभ्यो यथावनिक्तं पिण्डान्ददात्यसावेतत्त इति १४ उत्तरपूर्वस्यां पाणी निमृष्टेऽत्र पितर इति १५ यज्ञोपवीतिनः सर्वे निष्क्रम्योदञ्चोऽक्षन्नमीमदन्तेत्याहवनीयमुपतिष्ठते १६ मनो न्वाह्वामह इति गार्हपत्यं तिसृभिः १७ प्राचीनावीती प्रविश्य अमीमदन्तेति दाता जपति १८ अवनेज्य पूर्ववत्प्रदक्षिणम् १९ नीवीं विस्रंस्य नमो व इत्यञ्जलिं करोति षड् वा नमस्कारान् २० गृहान्नः पितरो दत्त इति च २१ ब्रह्माऽऽमन्त्रणादि प्राक्स्रुग्व्यूहनात्प्रयाजवत् २२ यज्ञोपवीतिविपर्ययम् २३ न प्रस्तरमादत्ते २४ अनुप्रहरेत्युक्ते न किञ्चनाऽनुप्रहरति २५तूष्णीमात्मानं संस्पृशति २६ उपस्पृश्य परिधीन्नाऽनुप्रहरति २७ शंय्वन्तं भवति २८ बर्हिः परिध्यग्नौ प्रास्यति २९ हविरुच्छिष्टं च ३० अप्सु प्राश्यं वा ३१ ९

प्रत्यगतीत्य जुहोति १ हविर्भिश्चरन्तः प्रतिविपर्यन्ति २ सर्वेभ्योऽवद्यति यथापूवं सोमवद्भ्यो मध्यात्सकृत्सकृत्सहावदधाति ३ द्विरभिघारण-मनतिक्रमणं च ४ सोमाय वा पितृमते ५ एवं बर्हिषद्भ्य उत्तरतो धानामन्थपुरोडाशानाम् ६ अग्निष्वात्तेभ्यो दक्षिणतो मन्थपुरोडाश-धानानाम् ७ पुरस्तादग्नये कव्यवाहनाय यथापूर्वं स स्विष्टकृत् ८ ॐ स्वधेत्यस्तु स्वधेति वाऽश्रुतप्रत्याश्रुते स्वधा नम इति वषट्कारः ९ मन्थमुपहूय होताऽध्वर्युर्ब्रह्माऽग्नीदवघ्रायं निदधाति १० प्राशित्रमवदाय इडां वा सर्वे प्राश्नन्ति ११ वेदिं त्रिः परिषिञ्चत्युदपात्रेणाऽध्वर्युर्यजमानो वा १२ स्रक्तिषु पित्रवनेजनं परिषिच्य पूर्ववदुत्तरापरस्यां प्रथमम् १३ सव्ये समवदाय सर्वेभ्यो यथावनिक्तं पिण्डान्ददात्यसावेतत्त इति १४ उत्तरपूर्वस्यां पाणी निमृष्टेऽत्र पितर इति १५ यज्ञोपवीतिनः सर्वे निष्क्रम्योदञ्चोऽक्षन्नमीमदन्तेत्याहवनीयमुपतिष्ठते १६ मनो न्वाह्वामह इति गार्हपत्यं तिसृभिः १७ प्राचीनावीती प्रविश्य अमीमदन्तेति दाता जपति १८ अवनेज्य पूर्ववत्प्रदक्षिणम् १९ नीवीं विस्रंस्य नमो व इत्यञ्जलिं करोति षड् वा नमस्कारान् २० गृहान्नः पितरो दत्त इति च २१ ब्रह्माऽऽमन्त्रणादि प्राक्स्रुग्व्यूहनात्प्रयाजवत् २२ यज्ञोपवीतिविपर्ययम् २३ न प्रस्तरमादत्ते २४ अनुप्रहरेत्युक्ते न किञ्चनाऽनुप्रहरति २५तूष्णीमात्मानं संस्पृशति २६ उपस्पृश्य परिधीन्नाऽनुप्रहरति २७ शंय्वन्तं भवति २८ बर्हिः परिध्यग्नौ प्रास्यति २९ हविरुच्छिष्टं च ३० अप्सु प्राश्यं वा ३१ ९

207

]wyMbk;É¥vRpit r*{ ;nekkp;l;n( y;vNto yjm;ngOç; Ek;É/k;n( 1 cturo v; 2 ¬d%" svRm( 3 dex;' 4 juhotyovW$(k;r;n( 5 aÿ_;Nv; 6 p;} y;' ÕTv; d²=,;¦äuLmukm;d;y ctuãpqe pl;xp]m?ymen hom" 7 sveRW;mvd;n;in sÕTsÕditárÿ_vjRm( 8 aÿ_Wu ÉmÅ,m( 9 EW t it juhoit 10 aitárÿ_m;%UTkr ¬pikrTyeW t it 11 a;gMy av ¨{ mdImhIit jp²Nt 12 aÉ¦' i]" páry²Nt iptOvTsVyoån;ß;n;S} yMbkÉmit 13 devv°wtenwv d²=,;n;ß;n;" 14 kÚm;yRoÿre,o.y] pitk;m; .gk;m; v; 15 r*{ ;Nyjm;noï²lnodSyTygo" p[;p,m( 16 p[itgOð;Tyen;nxKy ¬pSpxRnm( 17 mUtyo" ÕTv; ve,uy·ä;' kÚ;sJyo.yt" Sq;,u-vO=v'xvLmIk;n;mNytmiSm¥uT=ep,vd;sjit Etÿ it 18 Õiÿ-v;s; it 19 anpe=meTyopSpOxNTyp" 20 10

traiyambakAnnirvapati raudra ?AnekakapAlAn yAvanto yajamAnagqhyA ekA'dhikAn 1 caturo vA 2 udazmukhaH sarvam 3 defAMfca 4 juhotayo'vaSaTkArAn 5 aktAnvA 6 pA tr?yAM kqtvA dakSiNAgnyulmukamAdAya catuSpathe palAfapatramadhyamena homaH 7 sarveSAmavadAnAni sakqtsakqdatiriktavarjam 8 akteSu mifraNam 9 eSa ta iti juhoti 10 atiriktamAkhUtkara upakiratyeSa ta iti 11 Agamya ava rudra madImahIti japanti 12 agniM triH pariyanti pitqvatsavyorUnAghnAnA str?yambakamiti 13 devavaccaitenaiva dakSiNAnAghnAnAH 14 kumAryafcottareNobhayatra patikAmA bhagakAmA vA 15 raudra ?AnyajamAno'xjalinodasyatyagoH prApaNam 16 pratigqhNAtyenAnafakya upasparfanam 17 mUtayoH kqtvA veNuyaSTyAM ku?'sajyobhayataH sthANu-vqkSavaMfavalmIkAnAmanyatamasminnutkSepaNavadAsajati etatta iti 18 kqtti-vAsA iti 19 anapekSametyopaspqfantyapaH 20 10

traiyambakAnnirvapati raudrA nekakapAlAn yAvanto yajamAnagqhyA ekA'dhikAn 1 caturo vA 2 udazmukhaH sarvam 3 defAMfca 4 juhotayo'vaSaTkArAn 5 aktAnvA 6 pAtr! yAM kqtvA dakSiNAgnyulmukamAdAya catuSpathe palAfapatramadhyamena homaH 7 sarveSAmavadAnAni sakqtsakqdatiriktavarjam 8 akteSu mifraNam 9 eSa ta iti juhoti 10 atiriktamAkhUtkara upakiratyeSa ta iti 11 Agamya ava rudra madImahIti japanti 12 agniM triH pariyanti pitqvatsavyorUnAghnAnAstr! yambakamiti 13 devavaccaitenaiva dakSiNAnAghnAnAH 14 kumAryafcottareNobhayatra patikAmA bhagakAmA vA 15 raudrA nyajamAno'xjalinodasyatyagoH prApaNam 16 pratigqhNAtyenAnafakya upasparfanam 17 mUtayoH kqtvA veNuyaSTyAM kuA!'sajyobhayataH sthANu-vqkSavaMfavalmIkAnAmanyatamasminnutkSepaNavadAsajati etatta iti 18 kqtti-vAsA iti 19 anapekSametyopaspqfantyapaH 20 10

त्रैयम्बकान्निर्वपति रौद्र ?ानेककपालान् यावन्तो यजमानगृह्या एकाऽधिकान् १ चतुरो वा २ उदङ्मुखः सर्वम् ३ देशांश्च ४ जुहोतयोऽवषट्कारान् ५ अक्तान्वा ६ पा त्र्?यां कृत्वा दक्षिणाग्न्युल्मुकमादाय चतुष्पथे पलाशपत्रमध्यमेन होमः ७ सर्वेषामवदानानि सकृत्सकृदतिरिक्तवर्जम् ८ अक्तेषु मिश्रणम् ९ एष त इति जुहोति १० अतिरिक्तमाखूत्कर उपकिरत्येष त इति ११ आगम्य अव रुद्र मदीमहीति जपन्ति १२ अग्निं त्रिः परियन्ति पितृवत्सव्योरूनाघ्नाना स्त्र्?यम्बकमिति १३ देववच्चैतेनैव दक्षिणानाघ्नानाः १४ कुमार्यश्चोत्तरेणोभयत्र पतिकामा भगकामा वा १५ रौद्र ?ान्यजमानोऽञ्जलिनोदस्यत्यगोः प्रापणम् १६ प्रतिगृह्णात्येनानशक्य उपस्पर्शनम् १७ मूतयोः कृत्वा वेणुयष्ट्यां कु?ऽसज्योभयतः स्थाणु-वृक्षवंशवल्मीकानामन्यतमस्मिन्नुत्क्षेपणवदासजति एतत्त इति १८ कृत्ति-वासा इति १९ अनपेक्षमेत्योपस्पृशन्त्यपः २० १०

त्रैयम्बकान्निर्वपति रौद्रा नेककपालान् यावन्तो यजमानगृह्या एकाऽधिकान् १ चतुरो वा २ उदङ्मुखः सर्वम् ३ देशांश्च ४ जुहोतयोऽवषट्कारान् ५ अक्तान्वा ६ पात्र्! यां कृत्वा दक्षिणाग्न्युल्मुकमादाय चतुष्पथे पलाशपत्रमध्यमेन होमः ७ सर्वेषामवदानानि सकृत्सकृदतिरिक्तवर्जम् ८ अक्तेषु मिश्रणम् ९ एष त इति जुहोति १० अतिरिक्तमाखूत्कर उपकिरत्येष त इति ११ आगम्य अव रुद्र मदीमहीति जपन्ति १२ अग्निं त्रिः परियन्ति पितृवत्सव्योरूनाघ्नानास्त्र्! यम्बकमिति १३ देववच्चैतेनैव दक्षिणानाघ्नानाः १४ कुमार्यश्चोत्तरेणोभयत्र पतिकामा भगकामा वा १५ रौद्रा न्यजमानोऽञ्जलिनोदस्यत्यगोः प्रापणम् १६ प्रतिगृह्णात्येनानशक्य उपस्पर्शनम् १७ मूतयोः कृत्वा वेणुयष्ट्यां कुआ!ऽसज्योभयतः स्थाणु-वृक्षवंशवल्मीकानामन्यतमस्मिन्नुत्क्षेपणवदासजति एतत्त इति १८ कृत्ति-वासा इति १९ अनपेक्षमेत्योपस्पृशन्त्यपः २० १०

210

xun;sIrIymt" 1 ydeCz¹t( 2 p*,Rm;s/m;R bihRvRjRm( 3 inTye>yo-É/k;in xun;sIrI>y;' Ã;dxkp;l N{ ;y v; xun;sIr;y 4 v;yVy' py" 5 l*ikkm( 6 p[it/uKÅute" 7 n;ivro/;t( 8 p[ÕitdxRn;° 9 yv;gUv;R 10 s*yR Ekkp;l" 11 sIr' W@äog' d²=,; 12 ao·;r* v; 13 eto" s*yRSy 14 a.;ve g*" 15 s'vTsrePso" f;LguNyu¶È·e xun;sIrIye,e; somen pxune·ä; v; yjet p*,Rm;Sy;m( 16 a;vOiÿrnIj;nSy 17 f;LguNyupvsqe xun;sIrIy' p[;tvwRdevm( 18 spxuWu pxutN]' p[;/;Ny;t( 19 pUveR´uvwRdeve p;xukm( 20 s´o v; 21 vwdev" px" 22 pxupuro@;xmnu hvI'iW invRpit 23 teW;' iSv-·Õd( .UySTv;t( 24 yqoÿ_miv¨õm( 25 údyxUl;Nte vpnm( 26 v¨,p[`;seWu v;¨," 27 mh;hiviW m;heN{ " 28 xn;sIr;>y;' ctuqR" 29 purSt;Ã; pvR," pvR,oNte v; 30 11

funAsIrIyamataH 1 yadecchet 2 paurNamAsadharmA barhirvarjam 3 nityebhyo-'dhikAni funAsIrIbhyAM dvAdafakapAla indra ?Aya vA funAsIrAya 4 vAyavyaM payaH 5 laukikam 6 pratidhukfruteH 7 nA'virodhAt 8 prakqtidarfanAcca 9 yavAgUrvA 10 saurya ekakapAlaH 11 sIraM SaDyogaM dakSiNA 12 oSTArau vA 13 fveto'fvaH sauryasya 14 abhAve gauH 15 saMvatsarepsoH phAlgunyuddqSTe funAsIrIyeNeSTvA somena pafuneSTyA vA yajeta paurNamAsyAm 16 AvqttiranIjAnasya 17 phAlgunyupavasathe funAsIrIyaM prAtarvaifvadevam 18 sapafuSu pafutantraM prAdhAnyAt 19 pUrvedyurvaifvadeve pAfukam 20 sadyo vA 21 vaifvadevaH pafuH 22 pafupuroDAfamanu havIMSi nirvapati 23 teSAM svi-STakqd bhUyastvAt 24 yathoktamaviruddham 25 hqdayafUlAnte vapanam 26 varuNapraghAseSu vAruNaH 27 mahAhaviSi mAhendra ?H 28 fanAsIrAbhyAM caturthaH 29 purastAdvA parvaNaH parvaNo'nte vA 30 11

funAsIrIyamataH 1 yadecchet 2 paurNamAsadharmA barhirvarjam 3 nityebhyo-'dhikAni funAsIrIbhyAM dvAdafakapAla indrA ya vA funAsIrAya 4 vAyavyaM payaH 5 laukikam 6 pratidhukfruteH 7 nA'virodhAt 8 prakqtidarfanAcca 9 yavAgUrvA 10 saurya ekakapAlaH 11 sIraM SaDyogaM dakSiNA 12 oSTArau vA 13 fveto'fvaH sauryasya 14 abhAve gauH 15 saMvatsarepsoH phAlgunyuddqSTe funAsIrIyeNeSTvA somena pafuneSTyA vA yajeta paurNamAsyAm 16 AvqttiranIjAnasya 17 phAlgunyupavasathe funAsIrIyaM prAtarvaifvadevam 18 sapafuSu pafutantraM prAdhAnyAt 19 pUrvedyurvaifvadeve pAfukam 20 sadyo vA 21 vaifvadevaH pafuH 22 pafupuroDAfamanu havIMSi nirvapati 23 teSAM svi-STakqd bhUyastvAt 24 yathoktamaviruddham 25 hqdayafUlAnte vapanam 26 varuNapraghAseSu vAruNaH 27 mahAhaviSi mAhendra H! 28 fanAsIrAbhyAM caturthaH 29 purastAdvA parvaNaH parvaNo'nte vA 30 11

शुनासीरीयमतः १ यदेच्छेत् २ पौर्णमासधर्मा बर्हिर्वर्जम् ३ नित्येभ्यो-ऽधिकानि शुनासीरीभ्यां द्वादशकपाल इन्द्र ?ाय वा शुनासीराय ४ वायव्यं पयः ५ लौकिकम् ६ प्रतिधुक्श्रुतेः ७ नाऽविरोधात् ८ प्रकृतिदर्शनाच्च ९ यवागूर्वा १० सौर्य एककपालः ११ सीरं षड्योगं दक्षिणा १२ ओष्टारौ वा १३ श्वेतोऽश्वः सौर्यस्य १४ अभावे गौः १५ संवत्सरेप्सोः फाल्गुन्युद्दृष्टे शुनासीरीयेणेष्ट्वा सोमेन पशुनेष्ट्या वा यजेत पौर्णमास्याम् १६ आवृत्तिरनीजानस्य १७ फाल्गुन्युपवसथे शुनासीरीयं प्रातर्वैश्वदेवम् १८ सपशुषु पशुतन्त्रं प्राधान्यात् १९ पूर्वेद्युर्वैश्वदेवे पाशुकम् २० सद्यो वा २१ वैश्वदेवः पशुः २२ पशुपुरोडाशमनु हवींषि निर्वपति २३ तेषां स्वि-ष्टकृद् भूयस्त्वात् २४ यथोक्तमविरुद्धम् २५ हृदयशूलान्ते वपनम् २६ वरुणप्रघासेषु वारुणः २७ महाहविषि माहेन्द्र ?ः २८ शनासीराभ्यां चतुर्थः २९ पुरस्ताद्वा पर्वणः पर्वणोऽन्ते वा ३० ११

शुनासीरीयमतः १ यदेच्छेत् २ पौर्णमासधर्मा बर्हिर्वर्जम् ३ नित्येभ्यो-ऽधिकानि शुनासीरीभ्यां द्वादशकपाल इन्द्रा य वा शुनासीराय ४ वायव्यं पयः ५ लौकिकम् ६ प्रतिधुक्श्रुतेः ७ नाऽविरोधात् ८ प्रकृतिदर्शनाच्च ९ यवागूर्वा १० सौर्य एककपालः ११ सीरं षड्योगं दक्षिणा १२ ओष्टारौ वा १३ श्वेतोऽश्वः सौर्यस्य १४ अभावे गौः १५ संवत्सरेप्सोः फाल्गुन्युद्दृष्टे शुनासीरीयेणेष्ट्वा सोमेन पशुनेष्ट्या वा यजेत पौर्णमास्याम् १६ आवृत्तिरनीजानस्य १७ फाल्गुन्युपवसथे शुनासीरीयं प्रातर्वैश्वदेवम् १८ सपशुषु पशुतन्त्रं प्राधान्यात् १९ पूर्वेद्युर्वैश्वदेवे पाशुकम् २० सद्यो वा २१ वैश्वदेवः पशुः २२ पशुपुरोडाशमनु हवींषि निर्वपति २३ तेषां स्वि-ष्टकृद् भूयस्त्वात् २४ यथोक्तमविरुद्धम् २५ हृदयशूलान्ते वपनम् २६ वरुणप्रघासेषु वारुणः २७ महाहविषि माहेन्द्र ः! २८ शनासीराभ्यां चतुर्थः २९ पुरस्ताद्वा पर्वणः पर्वणोऽन्ते वा ३० ११

215

Ém]ivNd; ÅIr;·^Ém];yuãk;mSy 1 dxhÉv" 2 a;¦ey" s*My¨v;R¨,o dxkp;l¨v;R y;vo mw]¨rwN{ Ek;dxkp;lo b;hRSpTy¨" s;iv]o Ã;dxkp;lo·;kp;lo v; p*ã,¨" s;rSvt¨STv;·^o dxkp;l Ekù p[d;nm( 3 smSy;nuv;cnm( 4 yjeit c 5 p[wW; 6 ¬ÿre ingm; yqe·' joW,;Åute" 7 anulom; v; codn;gu,Tv;t( 8 pdx s;Ém/eNy" ) pui·mNt;v;Jy.;g*-aÉ¦n; rÉymXnvTpoWmev idveidve ) yxs' vIrvÿmm( 9 gySf;no amIvh; vsuivTpui·v/Rn" ) suÉm]" som no .veit 10 hivWonuv;Ky; aÉ¦" somo v¨,o Ém] Ö{ o bOhSpit" sivt; y" sh§I ) pUW; no goÉ.rvs; srSvtI Tv·; åp;É, smnÿ_Ú yDwárit 11 y;Jy; Tv·; åp;É, ddtI srSvtI pUW; .g' sivt; me dd;tu ) bOhSpitdRdidN{ o bl' me Ém]" =]' v¨," somoÉ¦árit 12 üTv; Sq;Ly;" §uve,opjuhoit Ð aÉ¦r¥;do¥pitr¥;´miSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; somo r;j; r;jptI r;JymiSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; v¨," sm[;$( sm[;$(pit" s;m[;JymiSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; Ém]" =]' =]pit" =]miSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; N{ o bl' blipitb[R÷vcRsmiSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; bOhSpitb[R÷ b[÷pitb[R÷vcRsmiSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; sivt; r;·^' r;·^ptI r;·^miSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; pUW; .g' .gpit.RgmiSmNyDe mÉy d/;tu Sv;h; srSvtI pui·' pui·pit" pui·miSmoyDe mÉy d/;tu Sv;h; Tv·; åp;,;' åpÕ&pptI åpe, pxUniSmNyDe mÉy d/;tu Sv;heit 1 ivr;j* s'y;Jye 2 sh§vTy* v;--nU no r;Sv sh§vÿok-vTpui·mÃsu ) ´uad¦e suvIyeR viWRÏmnup²=tm( Ð at no b[÷¥ivW ¬KqeWu devôtm" ) x' n" xoc; m¨Ã/o¦e 3 dx d²=,; sh§' v; sh§' v; 4 13

mitravindA frIrASTramitrA'yuSkAmasya 1 dafahaviH 2 AgneyaH saumyafcarurvAruNo dafakapAlafcarurvA yAvo maitrafcaruraindra ekAdafakapAlo bArhaspatyafcaruH sAvitro dvAdafakapAlo'STAkapAlo vA pauSNafcaruH sArasvatafcarustvASTro dafakapAla ekaM pradAnam 3 samasyA'nuvAcanam 4 yajeti ca 5 praiSAfca 6 uttare nigamA yatheSTaM joSaNAfruteH 7 anulomA vA codanAguNatvAt 8 paxcadafa sAmidhenyaH , puSTimantAvAjyabhAgau-agninA rayimafnavatpoSameva divedive , yafasaM vIravattamam 9 gayasphAno amIvahA vasuvitpuSTivardhanaH , sumitraH soma no bhaveti 10 haviSo'nuvAkyA agniH somo varuNo mitra iMdra ?o bqhaspatiH savitA yaH sahasrI , pUSA no gobhiravasA sarasvatI tvaSTA rUpANi samanaktu yajxairiti 11 yAjyA tvaSTA rUpANi dadatI sarasvatI pUSA bhagaM savitA me dadAtu , bqhaspatirdadadindra ?o balaM me mitraH kSatraM varuNaH somo'gniriti 12 hutvA sthAlyAH sruveNopajuhoti . agnirannAdo'nnapatirannAdyamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA somo rAjA rAjapatI rAjyamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA varuNaH samrAT samrATpatiH sAmrAjyamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA mitraH kSatraM kSatrapatiH kSatramasminyajxe mayi dadhAtu svAhA indra ?o balaM balapitirbrahmavarcasamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA bqhaspatirbrahma brahmapatirbrahmavarcasamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA savitA rASTraM rASTrapatI rASTramasminyajxe mayi dadhAtu svAhA pUSA bhagaM bhagapatirbhagamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA sarasvatI puSTiM puSTipatiH puSTimasmi?yajxe mayi dadhAtu svAhA tvaSTA rUpANAM rUpakqdrupapatI rUpeNa pafUnasminyajxe mayi dadhAtu svAheti 1 virAjau saMyAjye 2 sahasravatyau vA--nU no rAsva sahasravattoka-vatpuSTimadvasu , dyuadagne suvIrye varSiSThamanupakSitam . ata no brahmannaviSa uktheSu devahUtamaH , faM naH focA marudvqdho'gne 3 dafa dakSiNA sahasraM vA sahasraM vA 4 13

mitravindA frIrASTramitrA'yuSkAmasya 1 dafahaviH 2 AgneyaH saumyafcarurvAruNo dafakapAlafcarurvA yAvo maitrafcaruraindra ekAdafakapAlo bArhaspatyafcaruH sAvitro dvAdafakapAlo'STAkapAlo vA pauSNafcaruH sArasvatafcarustvASTro dafakapAla ekaM pradAnam 3 samasyA'nuvAcanam 4 yajeti ca 5 praiSAfca 6 uttare nigamA yatheSTaM joSaNAfruteH 7 anulomA vA codanAguNatvAt 8 paxcadafa sAmidhenyaH , puSTimantAvAjyabhAgau-agninA rayimafnavatpoSameva divedive , yafasaM vIravattamam 9 gayasphAno amIvahA vasuvitpuSTivardhanaH , sumitraH soma no bhaveti 10 haviSo'nuvAkyA agniH somo varuNo mitra iMdro bqhaspatiH savitA yaH sahasrI , pUSA no gobhiravasA sarasvatI tvaSTA rUpANi samanaktu yajxairiti 11 yAjyA tvaSTA rUpANi dadatI sarasvatI pUSA bhagaM savitA me dadAtu , bqhaspatirdadadindro balaM me mitraH kSatraM varuNaH somo'gniriti 12 hutvA sthAlyAH sruveNopajuhoti . agnirannAdo'nnapatirannAdyamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA somo rAjA rAjapatI rAjyamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA varuNaH samrAT samrATpatiH sAmrAjyamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA mitraH kSatraM kSatrapatiH kSatramasminyajxe mayi dadhAtu svAhA indro balaM balapitirbrahmavarcasamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA bqhaspatirbrahma brahmapatirbrahmavarcasamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA savitA rASTraM rASTrapatI rASTramasminyajxe mayi dadhAtu svAhA pUSA bhagaM bhagapatirbhagamasminyajxe mayi dadhAtu svAhA sarasvatI puSTiM puSTipatiH puSTimasmio!yajxe mayi dadhAtu svAhA tvaSTA rUpANAM rUpakqdrupapatI rUpeNa pafUnasminyajxe mayi dadhAtu svAheti 1 virAjau saMyAjye 2 sahasravatyau vA--nU no rAsva sahasravattoka-vatpuSTimadvasu , dyuadagne suvIrye varSiSThamanupakSitam . ata no brahmannaviSa uktheSu devahUtamaH , faM naH focA marudvqdho'gne 3 dafa dakSiNA sahasraM vA sahasraM vA 4 13

मित्रविन्दा श्रीराष्ट्रमित्राऽयुष्कामस्य १ दशहविः २ आग्नेयः सौम्यश्चरुर्वारुणो दशकपालश्चरुर्वा यावो मैत्रश्चरुरैन्द्र एकादशकपालो बार्हस्पत्यश्चरुः सावित्रो द्वादशकपालोऽष्टाकपालो वा पौष्णश्चरुः सारस्वतश्चरुस्त्वाष्ट्रो दशकपाल एकं प्रदानम् ३ समस्याऽनुवाचनम् ४ यजेति च ५ प्रैषाश्च ६ उत्तरे निगमा यथेष्टं जोषणाश्रुतेः ७ अनुलोमा वा चोदनागुणत्वात् ८ पञ्चदश सामिधेन्यः । पुष्टिमन्तावाज्यभागौ-अग्निना रयिमश्नवत्पोषमेव दिवेदिवे । यशसं वीरवत्तमम् ९ गयस्फानो अमीवहा वसुवित्पुष्टिवर्धनः । सुमित्रः सोम नो भवेति १० हविषोऽनुवाक्या अग्निः सोमो वरुणो मित्र इंद्र ?ो बृहस्पतिः सविता यः सहस्री । पूषा नो गोभिरवसा सरस्वती त्वष्टा रूपाणि समनक्तु यज्ञैरिति ११ याज्या त्वष्टा रूपाणि ददती सरस्वती पूषा भगं सविता मे ददातु । बृहस्पतिर्दददिन्द्र ?ो बलं मे मित्रः क्षत्रं वरुणः सोमोऽग्निरिति १२ हुत्वा स्थाल्याः स्रुवेणोपजुहोति ॥ अग्निरन्नादोऽन्नपतिरन्नाद्यमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा सोमो राजा राजपती राज्यमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा वरुणः सम्राट् सम्राट्पतिः साम्राज्यमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा मित्रः क्षत्रं क्षत्रपतिः क्षत्रमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा इन्द्र ?ो बलं बलपितिर्ब्रह्मवर्चसमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा बृहस्पतिर्ब्रह्म ब्रह्मपतिर्ब्रह्मवर्चसमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा सविता राष्ट्रं राष्ट्रपती राष्ट्रमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा पूषा भगं भगपतिर्भगमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा सरस्वती पुष्टिं पुष्टिपतिः पुष्टिमस्मि?यज्ञे मयि दधातु स्वाहा त्वष्टा रूपाणां रूपकृद्रुपपती रूपेण पशूनस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहेति १ विराजौ संयाज्ये २ सहस्रवत्यौ वा--नू नो रास्व सहस्रवत्तोक-वत्पुष्टिमद्वसु । द्युअदग्ने सुवीर्ये वर्षिष्ठमनुपक्षितम् ॥ अत नो ब्रह्मन्नविष उक्थेषु देवहूतमः । शं नः शोचा मरुद्वृधोऽग्ने ३ दश दक्षिणा सहस्रं वा सहस्रं वा ४ १३

मित्रविन्दा श्रीराष्ट्रमित्राऽयुष्कामस्य १ दशहविः २ आग्नेयः सौम्यश्चरुर्वारुणो दशकपालश्चरुर्वा यावो मैत्रश्चरुरैन्द्र एकादशकपालो बार्हस्पत्यश्चरुः सावित्रो द्वादशकपालोऽष्टाकपालो वा पौष्णश्चरुः सारस्वतश्चरुस्त्वाष्ट्रो दशकपाल एकं प्रदानम् ३ समस्याऽनुवाचनम् ४ यजेति च ५ प्रैषाश्च ६ उत्तरे निगमा यथेष्टं जोषणाश्रुतेः ७ अनुलोमा वा चोदनागुणत्वात् ८ पञ्चदश सामिधेन्यः । पुष्टिमन्तावाज्यभागौ-अग्निना रयिमश्नवत्पोषमेव दिवेदिवे । यशसं वीरवत्तमम् ९ गयस्फानो अमीवहा वसुवित्पुष्टिवर्धनः । सुमित्रः सोम नो भवेति १० हविषोऽनुवाक्या अग्निः सोमो वरुणो मित्र इंद्रो बृहस्पतिः सविता यः सहस्री । पूषा नो गोभिरवसा सरस्वती त्वष्टा रूपाणि समनक्तु यज्ञैरिति ११ याज्या त्वष्टा रूपाणि ददती सरस्वती पूषा भगं सविता मे ददातु । बृहस्पतिर्दददिन्द्रो बलं मे मित्रः क्षत्रं वरुणः सोमोऽग्निरिति १२ हुत्वा स्थाल्याः स्रुवेणोपजुहोति ॥ अग्निरन्नादोऽन्नपतिरन्नाद्यमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा सोमो राजा राजपती राज्यमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा वरुणः सम्राट् सम्राट्पतिः साम्राज्यमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा मित्रः क्षत्रं क्षत्रपतिः क्षत्रमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा इन्द्रो बलं बलपितिर्ब्रह्मवर्चसमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा बृहस्पतिर्ब्रह्म ब्रह्मपतिर्ब्रह्मवर्चसमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा सविता राष्ट्रं राष्ट्रपती राष्ट्रमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा पूषा भगं भगपतिर्भगमस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहा सरस्वती पुष्टिं पुष्टिपतिः पुष्टिमस्मिओ!यज्ञे मयि दधातु स्वाहा त्वष्टा रूपाणां रूपकृद्रुपपती रूपेण पशूनस्मिन्यज्ञे मयि दधातु स्वाहेति १ विराजौ संयाज्ये २ सहस्रवत्यौ वा--नू नो रास्व सहस्रवत्तोक-वत्पुष्टिमद्वसु । द्युअदग्ने सुवीर्ये वर्षिष्ठमनुपक्षितम् ॥ अत नो ब्रह्मन्नविष उक्थेषु देवहूतमः । शं नः शोचा मरुद्वृधोऽग्ने ३ दश दक्षिणा सहस्रं वा सहस्रं वा ४ १३

224

pÉJy; s'vTsre p[;vOiW 1 a;vOiÿmu%yov;R 2 gOheWu 3 yUp;üit' juhoit ctugORhIt' §uve, vo¨ ivã,ivit 4 a;JyxeWm;d;y st=; gCzit yUpm( 5 aÉ.mOxTyTyNy;init 6 p[;ª itÏ¥É.mN]yte v; 7 p;l;x' bülp,Rmxuãk;g[mU?vRxklx;%' m?y;g[opntmv[,m( 8 a.;ve %idrÉbLvr*ihtk;t( 9 %idr;.;ve som tr;n( 10 §uve,opSpOxit ivã,ve Tveit 11 aoW/ it kÚxt¨,' itrSÕTy SvÉ/t it prxun; p[hrit 12 p[qmxkl' ind/;it 13 an=St'.' vOit 14 Ekjm( 15 ´;' m; le%Iárit ptNtmÉ.mN]yte 16 n d²=,; ptet( 17 ay' ih Tveit xo/nm( 18 aÉ.mN],xeWo v;ivxeWopdex;t( 19 atSTvÉmTy;v[ne juhoit 20 yUpe v; tTs'Sk;r;t( 21 Sq;,o Åute 22 párv;Sy;Cz¹dn' pun" 23 } yrituriv;R 24 Ek;rip[.OtInek 25 a·;ÉÅ' kroTyuprvjRm( 26 ag[;°W;l' pOqm;]m·;ÉÅ m?ys©ÈhItm( 27 Ãä©l' } y'gul' v; tµ;Üit£;Nt' yUpSy 28 p;ri" pdxpyRNt" some dxs¢ctudRx-vjRmpárÉmto v; 29 s¢dx v;jpeye 30 EkÉv'xitrme/e 31 yq;k;y' Sqivm; 32 veid' kárãyn( Wot;r' pghIt' mns;nu&Ty juhoTyek;m;üit' p v; ´*ãpOÏmNtár=m;Tm;©øyRD' pOÉqvI' xrIrwv;R-cSpteiCz{ y; v;c;iCz{ y; ju×; idiv dev; vO/' ho];mwryNTs(v;heit 33 1

pafvijyA saMvatsare prAvqSi 1 AvqttimukhayorvA 2 gqheSu 3 yUpAhutiM juhoti caturgqhItaM sruveNa voru viSNaviti 4 AjyafeSamAdAya satakSA gacchati yUpam 5 abhimqfatyatyanyAniti 6 prAz tiSThannabhimantrayate vA 7 pAlAfaM bahulaparNamafuSkAgramUrdhvafakalafAkhaM madhyAgropanatamavraNam 8 abhAve khadirabilvarauhitakAt 9 khadirA'bhAve soma itarAn 10 sruveNopaspqfati viSNave tveti 11 oSadha iti kufataruNaM tiraskqtya svadhita iti parafunA praharati 12 prathamafakalaM nidadhAti 13 anakSastaMbhaM vqfcati 14 ekajam 15 dyAM mA lekhIriti patantamabhimantrayate 16 na dakSiNA patet 17 ayaM hi tveti fodhanam 18 abhimantraNafeSo vA'vifeSopadefAt 19 atastvamityAvrafcane juhoti 20 yUpe vA tatsaMskArAt 21 sthANo frutefca 22 parivAsyA'cchedanaM punaH 23 tr?yaratnifcaturatnirvA 24 ekAratniprabhqtIneke 25 aSTAfriM karotyuparavarjam 26 agrAccaSAlaM pqthamAtramaSTAfri madhyasazgqhItam 27 dvyazgulaM tr?yaMgulaM vA tardmA'tikrAntaM yUpasya 28 paxcAratniH paxcadafaparyantaH some dafasaptacaturdafa-varjamaparimito vA 29 saptadafa vAjapeye 30 ekaviMfatirafvamedhe 31 yathAkAyaM sthavimA 32 vediM kariSyan SaDDhotAraM paxcagahItaM manasA'nudrutya juhotyekAmAhutiM paxca vA dyauSpqSThamantarikSamAtmAzgairyajxaM pqthivIM farIrairvA-caspate'cchidra yA vAcA'cchidra yA juhvA divi devA vqdhaM hotrAmairayantsvAheti 33 1

pafvijyA saMvatsare prAvqSi 1 AvqttimukhayorvA 2 gqheSu 3 yUpAhutiM juhoti caturgqhItaM sruveNa voru viSNaviti 4 AjyafeSamAdAya satakSA gacchati yUpam 5 abhimqfatyatyanyAniti 6 prAz tiSThannabhimantrayate vA 7 pAlAfaM bahulaparNamafuSkAgramUrdhvafakalafAkhaM madhyAgropanatamavraNam 8 abhAve khadirabilvarauhitakAt 9 khadirA'bhAve soma itarAn 10 sruveNopaspqfati viSNave tveti 11 oSadha iti kufataruNaM tiraskqtya svadhita iti parafunA praharati 12 prathamafakalaM nidadhAti 13 anakSastaMbhaM vqfcati 14 ekajam 15 dyAM mA lekhIriti patantamabhimantrayate 16 na dakSiNA patet 17 ayaM hi tveti fodhanam 18 abhimantraNafeSo vA'vifeSopadefAt 19 atastvamityAvrafcane juhoti 20 yUpe vA tatsaMskArAt 21 sthANo frutefca 22 parivAsyA'cchedanaM punaH 23 tr! yaratnifcaturatnirvA 24 ekAratniprabhqtIneke 25 aSTAfriM karotyuparavarjam 26 agrAccaSAlaM pqthamAtramaSTAfri madhyasazgqhItam 27 dvyazgulaM tr! yaMgulaM vA tardmA'tikrAntaM yUpasya 28 paxcAratniH paxcadafaparyantaH some dafasaptacaturdafa-varjamaparimito vA 29 saptadafa vAjapeye 30 ekaviMfatirafvamedhe 31 yathAkAyaM sthavimA 32 vediM kariSyan SaDDhotAraM paxcagahItaM manasA'nudrutya juhotyekAmAhutiM paxca vA dyauSpqSThamantarikSamAtmAzgairyajxaM pqthivIM farIrairvA-caspate'cchidra yA vAcA'cchidra yA juhvA divi devA vqdhaM hotrAmairayantsvAheti 33 1

पश्विज्या संवत्सरे प्रावृषि १ आवृत्तिमुखयोर्वा २ गृहेषु ३ यूपाहुतिं जुहोति चतुर्गृहीतं स्रुवेण वोरु विष्णविति ४ आज्यशेषमादाय सतक्षा गच्छति यूपम् ५ अभिमृशत्यत्यन्यानिति ६ प्राङ् तिष्ठन्नभिमन्त्रयते वा ७ पालाशं बहुलपर्णमशुष्काग्रमूर्ध्वशकलशाखं मध्याग्रोपनतमव्रणम् ८ अभावे खदिरबिल्वरौहितकात् ९ खदिराऽभावे सोम इतरान् १० स्रुवेणोपस्पृशति विष्णवे त्वेति ११ ओषध इति कुशतरुणं तिरस्कृत्य स्वधित इति परशुना प्रहरति १२ प्रथमशकलं निदधाति १३ अनक्षस्तंभं वृश्चति १४ एकजम् १५ द्यां मा लेखीरिति पतन्तमभिमन्त्रयते १६ न दक्षिणा पतेत् १७ अयं हि त्वेति शोधनम् १८ अभिमन्त्रणशेषो वाऽविशेषोपदेशात् १९ अतस्त्वमित्याव्रश्चने जुहोति २० यूपे वा तत्संस्कारात् २१ स्थाणो श्रुतेश्च २२ परिवास्याऽच्छेदनं पुनः २३ त्र्?यरत्निश्चतुरत्निर्वा २४ एकारत्निप्रभृतीनेके २५ अष्टाश्रिं करोत्युपरवर्जम् २६ अग्राच्चषालं पृथमात्रमष्टाश्रि मध्यसङ्गृहीतम् २७ द्व्यङ्गुलं त्र्?यंगुलं वा तर्द्माऽतिक्रान्तं यूपस्य २८ पञ्चारत्निः पञ्चदशपर्यन्तः सोमे दशसप्तचतुर्दश-वर्जमपरिमितो वा २९ सप्तदश वाजपेये ३० एकविंशतिरश्वमेधे ३१ यथाकायं स्थविमा ३२ वेदिं करिष्यन् षड्ढोतारं पञ्चगहीतं मनसाऽनुद्रुत्य जुहोत्येकामाहुतिं पञ्च वा द्यौष्पृष्ठमन्तरिक्षमात्माङ्गैर्यज्ञं पृथिवीं शरीरैर्वा-चस्पतेऽच्छिद्र या वाचाऽच्छिद्र या जुह्वा दिवि देवा वृधं होत्रामैरयन्त्स्वाहेति ३३ १

पश्विज्या संवत्सरे प्रावृषि १ आवृत्तिमुखयोर्वा २ गृहेषु ३ यूपाहुतिं जुहोति चतुर्गृहीतं स्रुवेण वोरु विष्णविति ४ आज्यशेषमादाय सतक्षा गच्छति यूपम् ५ अभिमृशत्यत्यन्यानिति ६ प्राङ् तिष्ठन्नभिमन्त्रयते वा ७ पालाशं बहुलपर्णमशुष्काग्रमूर्ध्वशकलशाखं मध्याग्रोपनतमव्रणम् ८ अभावे खदिरबिल्वरौहितकात् ९ खदिराऽभावे सोम इतरान् १० स्रुवेणोपस्पृशति विष्णवे त्वेति ११ ओषध इति कुशतरुणं तिरस्कृत्य स्वधित इति परशुना प्रहरति १२ प्रथमशकलं निदधाति १३ अनक्षस्तंभं वृश्चति १४ एकजम् १५ द्यां मा लेखीरिति पतन्तमभिमन्त्रयते १६ न दक्षिणा पतेत् १७ अयं हि त्वेति शोधनम् १८ अभिमन्त्रणशेषो वाऽविशेषोपदेशात् १९ अतस्त्वमित्याव्रश्चने जुहोति २० यूपे वा तत्संस्कारात् २१ स्थाणो श्रुतेश्च २२ परिवास्याऽच्छेदनं पुनः २३ त्र्! यरत्निश्चतुरत्निर्वा २४ एकारत्निप्रभृतीनेके २५ अष्टाश्रिं करोत्युपरवर्जम् २६ अग्राच्चषालं पृथमात्रमष्टाश्रि मध्यसङ्गृहीतम् २७ द्व्यङ्गुलं त्र्! यंगुलं वा तर्द्माऽतिक्रान्तं यूपस्य २८ पञ्चारत्निः पञ्चदशपर्यन्तः सोमे दशसप्तचतुर्दश-वर्जमपरिमितो वा २९ सप्तदश वाजपेये ३० एकविंशतिरश्वमेधे ३१ यथाकायं स्थविमा ३२ वेदिं करिष्यन् षड्ढोतारं पञ्चगहीतं मनसाऽनुद्रुत्य जुहोत्येकामाहुतिं पञ्च वा द्यौष्पृष्ठमन्तरिक्षमात्माङ्गैर्यज्ञं पृथिवीं शरीरैर्वा-चस्पतेऽच्छिद्र या वाचाऽच्छिद्र या जुह्वा दिवि देवा वृधं होत्रामैरयन्त्स्वाहेति ३३ १

230

yp;y;Jym;n;y;nuv;cyit 1 devSTveTynáÿ_ 2 cW;lmu.yt" 3 aÿ_' p[itmuit suipPpl;>y it 4 soprmÉ¦Ï;dexmvTv; pár-Vyy,dex' smNt' pármOXy;?vyuRn;RvsOjed;párVyy,;t( 5 ¬Cz^Iy-m;,;y;nuv;cyit 6 ´;mg[e,eTyuCz^yit 7 y; t it ÉmnoTyÉ¦Ï; sMp[Ty;hvnIym( 8 b[÷vin Tveit p;'suÉ." pyURhit 9 b[÷ ë'heit mw];v¨,d<@¼n smNt' i]" pyURhit 10 sm' .UÉm ÕTv;²º¨pÉsCy ivã,o" km;R,Iit v;cyit yUpmNv;rB/m( 11 tiÃã,oárit cW;l-mI=m;,m( 12 párvIym;,;y;nuv;cyit i]gu,; i]Vy;m; k*xI rxn; ty; n;É.m;]e i]vOt' párVyyit párvIrsIit 13 s'sOJy;Ny-trSy;mNt' p[vexyit 14 yUpxklmSy;mvgUhTyuÿre,;-É¦Ï;' idv" sUnursIit 15 büWu yq;Svm( 16 ¬p;vIrsIit tO,m;d;y ten pxumupSpOxTyup dev;init 17 z;g' mN];»;n;t( 18 p¥dVy©m( 19 yq;mN]v,| p[o=,e 20 n;coidtTv;t( 21 aÉ¦' mNqTy;hom;Tkroit 22 ¬p;kr,mNqne v; 23 iÃgu,rxny; iÃVy;my; k*Xy; p;x' ÕTv;Ntr; ê©mÉ.d²=,' bÝ;TyOtSy Tveit 24 devSy Tveit yUpe 25 EeN{ ;¦" s*yR" p[;Jy;pTyo v; yÉmCz¹t( 26 aÎSTveit px' p[o=,IÉ." p[o=it 27 ap;' pe¨árTy;ry ¬pgOð;it 28 a;po devIárTy/St;dupo=it 29 3

yapAyA'jyamAnAyA'nuvAcayati 1 devastvetyanakti 2 caSAlamubhayataH 3 aktaM pratimuxcati supippalAbhya iti 4 soparamagniSThAdefamavatvA pari-vyayaNadefaM samantaM parimqfyA'dhvaryurnA'vasqjedAparivyayaNAt 5 ucchrIya-mANAyA'nuvAcayati 6 dyAmagreNetyucchrayati 7 yA ta iti minotyagniSThA sampratyAhavanIyam 8 brahmavani tveti pAMsubhiH paryUhati 9 brahma dqMheti maitrAvaruNadaNDena samantaM triH paryUhati 10 samaM bhUmi kqtvA'dbhirupasicya viSNoH karmANIti vAcayati yUpamanvArabdham 11 tadviSNoriti caSAla-mIkSamANam 12 parivIyamANAyA'nuvAcayati triguNA trivyAmA kaufI rafanA tayA nAbhimAtre trivqtaM parivyayati parivIrasIti 13 saMsqjyA'nya-tarasyAmantaM pravefayati 14 yUpafakalamasyAmavagUhatyuttareNA-'gniSThAM divaH sUnurasIti 15 bahuSu yathAsvam 16 upAvIrasIti tqNamAdAya tena pafumupaspqfatyupa devAniti 17 chAgaM mantrA'mnAnAt 18 pannadavyazgam 19 yathAmantravarNaM prokSaNe 20 nA'coditatvAt 21 agniM manthatyAhomAtkaroti 22 upAkaraNamanthane vA 23 dviguNarafanayA dvivyAmayA kaufyA pAfaM kqtvA'ntarA fqzgamabhidakSiNaM badhnAtyqtasya tveti 24 devasya tveti yUpe 25 aindra ?AgnaH sauryaH prAjyApatyo vA yamicchet 26 adbhyastveti pafuM prokSaNIbhiH prokSati 27 apAM perurityAraya upagqhNAti 28 Apo devIrityadhastAdupokSati 29 3

yapAyA'jyamAnAyA'nuvAcayati 1 devastvetyanakti 2 caSAlamubhayataH 3 aktaM pratimuxcati supippalAbhya iti 4 soparamagniSThAdefamavatvA pari-vyayaNadefaM samantaM parimqfyA'dhvaryurnA'vasqjedAparivyayaNAt 5 ucchrIya-mANAyA'nuvAcayati 6 dyAmagreNetyucchrayati 7 yA ta iti minotyagniSThA sampratyAhavanIyam 8 brahmavani tveti pAMsubhiH paryUhati 9 brahma dqMheti maitrAvaruNadaNDena samantaM triH paryUhati 10 samaM bhUmi kqtvA'dbhirupasicya viSNoH karmANIti vAcayati yUpamanvArabdham 11 tadviSNoriti caSAla-mIkSamANam 12 parivIyamANAyA'nuvAcayati triguNA trivyAmA kaufI rafanA tayA nAbhimAtre trivqtaM parivyayati parivIrasIti 13 saMsqjyA'nya-tarasyAmantaM pravefayati 14 yUpafakalamasyAmavagUhatyuttareNA-'gniSThAM divaH sUnurasIti 15 bahuSu yathAsvam 16 upAvIrasIti tqNamAdAya tena pafumupaspqfatyupa devAniti 17 chAgaM mantrA'mnAnAt 18 pannadavyazgam 19 yathAmantravarNaM prokSaNe 20 nA'coditatvAt 21 agniM manthatyAhomAtkaroti 22 upAkaraNamanthane vA 23 dviguNarafanayA dvivyAmayA kaufyA pAfaM kqtvA'ntarA fqzgamabhidakSiNaM badhnAtyqtasya tveti 24 devasya tveti yUpe 25 aindrA gnaH sauryaH prAjyApatyo vA yamicchet 26 adbhyastveti pafuM prokSaNIbhiH prokSati 27 apAM perurityAraya upagqhNAti 28 Apo devIrityadhastAdupokSati 29 3

यपायाऽज्यमानायाऽनुवाचयति १ देवस्त्वेत्यनक्ति २ चषालमुभयतः ३ अक्तं प्रतिमुञ्चति सुपिप्पलाभ्य इति ४ सोपरमग्निष्ठादेशमवत्वा परि-व्ययणदेशं समन्तं परिमृश्याऽध्वर्युर्नाऽवसृजेदापरिव्ययणात् ५ उच्छ्रीय-माणायाऽनुवाचयति ६ द्यामग्रेणेत्युच्छ्रयति ७ या त इति मिनोत्यग्निष्ठा सम्प्रत्याहवनीयम् ८ ब्रह्मवनि त्वेति पांसुभिः पर्यूहति ९ ब्रह्म दृंहेति मैत्रावरुणदण्डेन समन्तं त्रिः पर्यूहति १० समं भूमि कृत्वाऽद्भिरुपसिच्य विष्णोः कर्माणीति वाचयति यूपमन्वारब्धम् ११ तद्विष्णोरिति चषाल-मीक्षमाणम् १२ परिवीयमाणायाऽनुवाचयति त्रिगुणा त्रिव्यामा कौशी रशना तया नाभिमात्रे त्रिवृतं परिव्ययति परिवीरसीति १३ संसृज्याऽन्य-तरस्यामन्तं प्रवेशयति १४ यूपशकलमस्यामवगूहत्युत्तरेणा-ऽग्निष्ठां दिवः सूनुरसीति १५ बहुषु यथास्वम् १६ उपावीरसीति तृणमादाय तेन पशुमुपस्पृशत्युप देवानिति १७ छागं मन्त्राऽम्नानात् १८ पन्नदव्यङ्गम् १९ यथामन्त्रवर्णं प्रोक्षणे २० नाऽचोदितत्वात् २१ अग्निं मन्थत्याहोमात्करोति २२ उपाकरणमन्थने वा २३ द्विगुणरशनया द्विव्यामया कौश्या पाशं कृत्वाऽन्तरा शृङ्गमभिदक्षिणं बध्नात्यृतस्य त्वेति २४ देवस्य त्वेति यूपे २५ ऐन्द्र ?ाग्नः सौर्यः प्राज्यापत्यो वा यमिच्छेत् २६ अद्भ्यस्त्वेति पशुं प्रोक्षणीभिः प्रोक्षति २७ अपां पेरुरित्यारय उपगृह्णाति २८ आपो देवीरित्यधस्तादुपोक्षति २९ ३

यपायाऽज्यमानायाऽनुवाचयति १ देवस्त्वेत्यनक्ति २ चषालमुभयतः ३ अक्तं प्रतिमुञ्चति सुपिप्पलाभ्य इति ४ सोपरमग्निष्ठादेशमवत्वा परि-व्ययणदेशं समन्तं परिमृश्याऽध्वर्युर्नाऽवसृजेदापरिव्ययणात् ५ उच्छ्रीय-माणायाऽनुवाचयति ६ द्यामग्रेणेत्युच्छ्रयति ७ या त इति मिनोत्यग्निष्ठा सम्प्रत्याहवनीयम् ८ ब्रह्मवनि त्वेति पांसुभिः पर्यूहति ९ ब्रह्म दृंहेति मैत्रावरुणदण्डेन समन्तं त्रिः पर्यूहति १० समं भूमि कृत्वाऽद्भिरुपसिच्य विष्णोः कर्माणीति वाचयति यूपमन्वारब्धम् ११ तद्विष्णोरिति चषाल-मीक्षमाणम् १२ परिवीयमाणायाऽनुवाचयति त्रिगुणा त्रिव्यामा कौशी रशना तया नाभिमात्रे त्रिवृतं परिव्ययति परिवीरसीति १३ संसृज्याऽन्य-तरस्यामन्तं प्रवेशयति १४ यूपशकलमस्यामवगूहत्युत्तरेणा-ऽग्निष्ठां दिवः सूनुरसीति १५ बहुषु यथास्वम् १६ उपावीरसीति तृणमादाय तेन पशुमुपस्पृशत्युप देवानिति १७ छागं मन्त्राऽम्नानात् १८ पन्नदव्यङ्गम् १९ यथामन्त्रवर्णं प्रोक्षणे २० नाऽचोदितत्वात् २१ अग्निं मन्थत्याहोमात्करोति २२ उपाकरणमन्थने वा २३ द्विगुणरशनया द्विव्यामया कौश्या पाशं कृत्वाऽन्तरा शृङ्गमभिदक्षिणं बध्नात्यृतस्य त्वेति २४ देवस्य त्वेति यूपे २५ ऐन्द्रा ग्नः सौर्यः प्राज्यापत्यो वा यमिच्छेत् २६ अद्भ्यस्त्वेति पशुं प्रोक्षणीभिः प्रोक्षति २७ अपां पेरुरित्यारय उपगृह्णाति २८ आपो देवीरित्यधस्तादुपोक्षति २९ ३

238

p;¥ejnhSt;' v;cyit ny¥mSt a;t;neit 1 pxo" p[;,;HzÚN/it pI 2 mu%' n;Ésk c=uWI k,*R n;É.' me!U' p;yu' p;d;NTs'hTy v;c' te xuN/;mIit p[itmN]m( 3 xeWe, yjm;n ixr"p[.OTynuiWto mnSt it ixr" 4 yÿe £ËrÉmTy©;in 5 xmho>y" it p;t( pxoinRiWt" 6 ¬æ;;n' px' ÕTv;g[e, n;É.' tO,' ind/;TyoW/ it 7 SvÉ/t it p[D;ty;É.in/;y ÉzTv;g[' sVye ÕTv; d²=,en mUlmu.ytonáÿ_ loihten r=s;Émit 8 inrStÉmTyp;Syit 9 dmhÉmTyÉ.itÏit yjm;n" 10 vp;muiT%´ vp;Åpyonuv;cyit 17 êt;y;' êt; p[creTy;h p[itp[Sq;t; 18 Sv;h;Õit>y" p[eãyit 19 üTv; vp;mÉ.`;ryit pOWd;Jy' /[uv;' p[qmm;Jy.;g* cet( 20 a];Jy.;g* kÚvRn( 21 vpy; cárãy-¥upStIyR ihry;' z;gSy vp;yw medsonub[Uih it 22 ihry;' z;gSy vp;' med" p[eãy it 24 p[iSqtÉmit c p[sute 25 üTv; vp;Åp

pAnnejanahastAM vAcayati nayannamasta AtAneti 1 pafoH prANAxchundhati patnI 2 mukhaM nAsike cakSuSI karNau nAbhiM meDhUM pAyuM pAdAntsaMhatya vAcaM te fundhAmIti pratimantram 3 feSeNa yajamAnafca firaHprabhqtyanuSixcato manasta iti firaH 4 yatte krUramityazgAni 5 famahobhyaH iti pafcAt paforniSixcataH 6 uttAnaM pafuM kqtvA'greNa nAbhiM tqNaM nidadhAtyoSadha iti 7 svadhita iti prajxAtayA'bhinidhAya chitvA'graM savye kqtvA dakSiNena mUlamubhayato'nakti lohitena rakSasAmiti 8 nirastamityapAsyati 9 idamahamityabhitiSThati yajamAnaH 10 vapAmutkhidya vapAfrapaNyau prorNauti ghqtena dyAvApqthivIti 11 parivAsya cAtvAle'vasicya fAmitre pratapati 12 fAmitraika-defamAhavanIye prAsyatyagnIt 13 tqNAgraM cA'dhvaryurvAyo veriti 14 uttaratastiSThan pratapya vapAmantarA yUpA'gnI hqtvA dakSiNataH pratiprasthAtA frapayati parItya 15 vapAM sruveNA'bhighArayati agnirAjyasya iti 16 stokebhyo'nuvAcayati 17 fqtAyAM fqtA pracaretyAha pratiprasthAtA 18 svAhAkqtibhyaH preSyati 19 hutvA vapAmabhighArayati pqSadAjyaM dhruvAM prathamamAjyabhAgau cet 20 atrA'jyabhAgau kurvan 21 vapayA cariSya-nnupastIrya hiraNyamavadhAya vapAmavadyannAha indra ?AgnibhyAM chAgasya vapAyai medaso'nubrUhi iti 22 hiraNyamavadhAya dvirabhighAraNaM some 23 AfrA-vyA'ha indra ?AgnibhyAM chAgasya vapAM medaH preSya iti 24 prasthitamiti ca prasute 25 hutvA vapAfrapaNyAvanuprAsyati prAcIM vifAkhAM pratIcImitarAM svAhAkqta iti 26 cAtvAle mArjayante sapatnIkA idamApaH pravahata iti 27 6

pAnnejanahastAM vAcayati nayannamasta AtAneti 1 pafoH prANAxchundhati patnI 2 mukhaM nAsike cakSuSI karNau nAbhiM meDhUM pAyuM pAdAntsaMhatya vAcaM te fundhAmIti pratimantram 3 feSeNa yajamAnafca firaHprabhqtyanuSixcato manasta iti firaH 4 yatte krUramityazgAni 5 famahobhyaH iti pafcAt paforniSixcataH 6 uttAnaM pafuM kqtvA'greNa nAbhiM tqNaM nidadhAtyoSadha iti 7 svadhita iti prajxAtayA'bhinidhAya chitvA'graM savye kqtvA dakSiNena mUlamubhayato'nakti lohitena rakSasAmiti 8 nirastamityapAsyati 9 idamahamityabhitiSThati yajamAnaH 10 vapAmutkhidya vapAfrapaNyau prorNauti ghqtena dyAvApqthivIti 11 parivAsya cAtvAle'vasicya fAmitre pratapati 12 fAmitraika-defamAhavanIye prAsyatyagnIt 13 tqNAgraM cA'dhvaryurvAyo veriti 14 uttaratastiSThan pratapya vapAmantarA yUpA'gnI hqtvA dakSiNataH pratiprasthAtA frapayati parItya 15 vapAM sruveNA'bhighArayati agnirAjyasya iti 16 stokebhyo'nuvAcayati 17 fqtAyAM fqtA pracaretyAha pratiprasthAtA 18 svAhAkqtibhyaH preSyati 19 hutvA vapAmabhighArayati pqSadAjyaM dhruvAM prathamamAjyabhAgau cet 20 atrA'jyabhAgau kurvan 21 vapayA cariSya-nnupastIrya hiraNyamavadhAya vapAmavadyannAha indrA gnibhyAM chAgasya vapAyai medaso'nubrUhi iti 22 hiraNyamavadhAya dvirabhighAraNaM some 23 AfrA-vyA'ha indrA gnibhyAM chAgasya vapAM medaH preSya iti 24 prasthitamiti ca prasute 25 hutvA vapAfrapaNyAvanuprAsyati prAcIM vifAkhAM pratIcImitarAM svAhAkqta iti 26 cAtvAle mArjayante sapatnIkA idamApaH pravahata iti 27 6

पान्नेजनहस्तां वाचयति नयन्नमस्त आतानेति १ पशोः प्राणाञ्छुन्धति पत्नी २ मुखं नासिके चक्षुषी कर्णौ नाभिं मेढूं पायुं पादान्त्संहत्य वाचं ते शुन्धामीति प्रतिमन्त्रम् ३ शेषेण यजमानश्च शिरःप्रभृत्यनुषिञ्चतो मनस्त इति शिरः ४ यत्ते क्रूरमित्यङ्गानि ५ शमहोभ्यः इति पश्चात् पशोर्निषिञ्चतः ६ उत्तानं पशुं कृत्वाऽग्रेण नाभिं तृणं निदधात्योषध इति ७ स्वधित इति प्रज्ञातयाऽभिनिधाय छित्वाऽग्रं सव्ये कृत्वा दक्षिणेन मूलमुभयतोऽनक्ति लोहितेन रक्षसामिति ८ निरस्तमित्यपास्यति ९ इदमहमित्यभितिष्ठति यजमानः १० वपामुत्खिद्य वपाश्रपण्यौ प्रोर्णौति घृतेन द्यावापृथिवीति ११ परिवास्य चात्वालेऽवसिच्य शामित्रे प्रतपति १२ शामित्रैक-देशमाहवनीये प्रास्यत्यग्नीत् १३ तृणाग्रं चाऽध्वर्युर्वायो वेरिति १४ उत्तरतस्तिष्ठन् प्रतप्य वपामन्तरा यूपाऽग्नी हृत्वा दक्षिणतः प्रतिप्रस्थाता श्रपयति परीत्य १५ वपां स्रुवेणाऽभिघारयति अग्निराज्यस्य इति १६ स्तोकेभ्योऽनुवाचयति १७ शृतायां शृता प्रचरेत्याह प्रतिप्रस्थाता १८ स्वाहाकृतिभ्यः प्रेष्यति १९ हुत्वा वपामभिघारयति पृषदाज्यं ध्रुवां प्रथममाज्यभागौ चेत् २० अत्राऽज्यभागौ कुर्वन् २१ वपया चरिष्य-न्नुपस्तीर्य हिरण्यमवधाय वपामवद्यन्नाह इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य वपायै मेदसोऽनुब्रूहि इति २२ हिरण्यमवधाय द्विरभिघारणं सोमे २३ आश्रा-व्याऽह इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य वपां मेदः प्रेष्य इति २४ प्रस्थितमिति च प्रसुते २५ हुत्वा वपाश्रपण्यावनुप्रास्यति प्राचीं विशाखां प्रतीचीमितरां स्वाहाकृत इति २६ चात्वाले मार्जयन्ते सपत्नीका इदमापः प्रवहत इति २७ ६

पान्नेजनहस्तां वाचयति नयन्नमस्त आतानेति १ पशोः प्राणाञ्छुन्धति पत्नी २ मुखं नासिके चक्षुषी कर्णौ नाभिं मेढूं पायुं पादान्त्संहत्य वाचं ते शुन्धामीति प्रतिमन्त्रम् ३ शेषेण यजमानश्च शिरःप्रभृत्यनुषिञ्चतो मनस्त इति शिरः ४ यत्ते क्रूरमित्यङ्गानि ५ शमहोभ्यः इति पश्चात् पशोर्निषिञ्चतः ६ उत्तानं पशुं कृत्वाऽग्रेण नाभिं तृणं निदधात्योषध इति ७ स्वधित इति प्रज्ञातयाऽभिनिधाय छित्वाऽग्रं सव्ये कृत्वा दक्षिणेन मूलमुभयतोऽनक्ति लोहितेन रक्षसामिति ८ निरस्तमित्यपास्यति ९ इदमहमित्यभितिष्ठति यजमानः १० वपामुत्खिद्य वपाश्रपण्यौ प्रोर्णौति घृतेन द्यावापृथिवीति ११ परिवास्य चात्वालेऽवसिच्य शामित्रे प्रतपति १२ शामित्रैक-देशमाहवनीये प्रास्यत्यग्नीत् १३ तृणाग्रं चाऽध्वर्युर्वायो वेरिति १४ उत्तरतस्तिष्ठन् प्रतप्य वपामन्तरा यूपाऽग्नी हृत्वा दक्षिणतः प्रतिप्रस्थाता श्रपयति परीत्य १५ वपां स्रुवेणाऽभिघारयति अग्निराज्यस्य इति १६ स्तोकेभ्योऽनुवाचयति १७ शृतायां शृता प्रचरेत्याह प्रतिप्रस्थाता १८ स्वाहाकृतिभ्यः प्रेष्यति १९ हुत्वा वपामभिघारयति पृषदाज्यं ध्रुवां प्रथममाज्यभागौ चेत् २० अत्राऽज्यभागौ कुर्वन् २१ वपया चरिष्य-न्नुपस्तीर्य हिरण्यमवधाय वपामवद्यन्नाह इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य वपायै मेदसोऽनुब्रूहि इति २२ हिरण्यमवधाय द्विरभिघारणं सोमे २३ आश्रा-व्याऽह इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य वपां मेदः प्रेष्य इति २४ प्रस्थितमिति च प्रसुते २५ हुत्वा वपाश्रपण्यावनुप्रास्यति प्राचीं विशाखां प्रतीचीमितरां स्वाहाकृत इति २६ चात्वाले मार्जयन्ते सपत्नीका इदमापः प्रवहत इति २७ ६

241

ivx;iSt pxumNy" 1 AiTvj;' vwkop[KlO¢Tv;Cz;Ém]e 2 ¬pg;dxRn;° 3 iv£yI TvNy" xU{ s'yog;t( 4 a©;Nyv´Ty.ïn( 5 údy' Éj×;' £o@Ö sVys®KqpUvRn@kù p;eR yÕÃÔ* gudm?y' d²=,; ÅoÉ,árit j*hv;in 6 d²=,s®KqpUvRn@kù gudtOtIy;É,Ï' sVy; ÅoÉ,árTy*p.Ot;in 7 viWRÏmupy@±>y" 8 avd;nk;le p[.;g" 9 vinÏj;`nI c;v´it 10 KlomPlIh;?yUÝIpurItt' ceCzn( 11 ¬drmedovix·' gude p[;Syit Õxet( 12 .[ èv?ymv/;y tiSm'Lloiht' r=s;Émit 13 xUle údy' p[tO´ x;Ém]e Åpyit 14 px' co%;y;m( 15 pxudevt;yw puro@;x Ek;dxkp;l" 16 a¦I-WomIyo v; ivxeWopdex;t( 17 a]wv hivãÕd;×;nÉmJywkTv;t( 18 av´¥;h N{ ;É¦>y;' puro@;xSy;nub[Uih it 19 ¬p.Oit c;v´it iSv·ÕÃt( 20 N{ ;É¦>y;' puro@;xm( it p[eãyit 21 üTv; sm;-nIy;j(¦ye p[d;y 22 sgu,Sq;negu," 23 svRivk;r EkTv;t( 24 yq;»;t' v; vÉc.ed;t( 25 @;mv´Tyi£y;NySy sm;-n;qRTv;t( 26 n codn;.ed;t( 27 k;lgu,.ed;° 28 pxudR²=,; /enuvRro v; m;ÉjRte 29 7

vifAsti pafumanyaH 1 qtvijAM vaiko'prakl\qptatvAcchAmitre 2 upagA'darfanAcca 3 vikrayI tvanyaH fUdra saMyogAt 4 azgAnyavadyatyabhaxjan 5 hqdayaM jihvAM kroDaM savyasakthipUrvanaDakaM pArfve yakqdvqkkau gudamadhyaM dakSiNA froNiriti jauhavAni 6 dakSiNasakthipUrvanaDakaM gudatqtIyA'NiSThaM savyA froNirityaupabhqtAni 7 varSiSThamupayaDbhyaH 8 avadAnakAle prabhAgaH 9 vaniSThujAghanI cA'vadyati 10 klomaplIhA'dhyUdhnIpurItataM cecchan 11 udaramedo'vafiSTaM gude prAsyati kqfafcet 12 fvabhra UvadhyamavadhAya tasmiMllohitaM rakSasAmiti 13 fUle hqdayaM pratqdya fAmitre frapayati 14 pafuM cokhAyAm 15 pafudevatAyai puroDAfa ekAdafakapAlaH 16 agnI-SomIyo vA vifeSopadefAt 17 atraiva haviSkqdAhvAnamijyaikatvAt 18 avadyannAha indra ?AgnibhyAM puroDAfasyA'nubrUhi iti 19 upabhqti cA'vadyati sviSTakqdvat 20 indra ?AgnibhyAM puroDAfam iti preSyati 21 hutvA samA-nIyAj'gnaye pradAya 22 saguNasthAne'guNaH 23 sarvavikAra ekatvAt 24 yathA'mnAtaM vA vacibhedAt 25 iDAmavadyatyakriyA'nyasya samA-nArthatvAt 26 na codanAbhedAt 27 kAlaguNabhedAcca 28 pafurdakSiNA dhenurvaro vA mArjite 29 7

vifAsti pafumanyaH 1 qtvijAM vaiko'prak\ptatvAcchAmitre 2 upagA'darfanAcca 3 vikrayI tvanyaH fUdra saMyogAt 4 azgAnyavadyatyabhaxjan 5 hqdayaM jihvAM kroDaM savyasakthipUrvanaDakaM pArfve yakqdvqkkau gudamadhyaM dakSiNA froNiriti jauhavAni 6 dakSiNasakthipUrvanaDakaM gudatqtIyA'NiSThaM savyA froNirityaupabhqtAni 7 varSiSThamupayaDbhyaH 8 avadAnakAle prabhAgaH 9 vaniSThujAghanI cA'vadyati 10 klomaplIhA'dhyUdhnIpurItataM cecchan 11 udaramedo'vafiSTaM gude prAsyati kqfafcet 12 fvabhra UvadhyamavadhAya tasmiMllohitaM rakSasAmiti 13 fUle hqdayaM pratqdya fAmitre frapayati 14 pafuM cokhAyAm 15 pafudevatAyai puroDAfa ekAdafakapAlaH 16 agnI-SomIyo vA vifeSopadefAt 17 atraiva haviSkqdAhvAnamijyaikatvAt 18 avadyannAha indrA gnibhyAM puroDAfasyA'nubrUhi iti 19 upabhqti cA'vadyati sviSTakqdvat 20 indrA gnibhyAM puroDAfam iti preSyati 21 hutvA samA-nIyAj'gnaye pradAya 22 saguNasthAne'guNaH 23 sarvavikAra ekatvAt 24 yathA'mnAtaM vA vacibhedAt 25 iDAmavadyatyakriyA'nyasya samA-nArthatvAt 26 na codanAbhedAt 27 kAlaguNabhedAcca 28 pafurdakSiNA dhenurvaro vA mArjite 29 7

विशास्ति पशुमन्यः १ ऋत्विजां वैकोऽप्रक्लृप्तत्वाच्छामित्रे २ उपगाऽदर्शनाच्च ३ विक्रयी त्वन्यः शूद्र संयोगात् ४ अङ्गान्यवद्यत्यभञ्जन् ५ हृदयं जिह्वां क्रोडं सव्यसक्थिपूर्वनडकं पार्श्वे यकृद्वृक्कौ गुदमध्यं दक्षिणा श्रोणिरिति जौहवानि ६ दक्षिणसक्थिपूर्वनडकं गुदतृतीयाऽणिष्ठं सव्या श्रोणिरित्यौपभृतानि ७ वर्षिष्ठमुपयड्भ्यः ८ अवदानकाले प्रभागः ९ वनिष्ठुजाघनी चाऽवद्यति १० क्लोमप्लीहाऽध्यूध्नीपुरीततं चेच्छन् ११ उदरमेदोऽवशिष्टं गुदे प्रास्यति कृशश्चेत् १२ श्वभ्र ऊवध्यमवधाय तस्मिंल्लोहितं रक्षसामिति १३ शूले हृदयं प्रतृद्य शामित्रे श्रपयति १४ पशुं चोखायाम् १५ पशुदेवतायै पुरोडाश एकादशकपालः १६ अग्नी-षोमीयो वा विशेषोपदेशात् १७ अत्रैव हविष्कृदाह्वानमिज्यैकत्वात् १८ अवद्यन्नाह इन्द्र ?ाग्निभ्यां पुरोडाशस्याऽनुब्रूहि इति १९ उपभृति चाऽवद्यति स्विष्टकृद्वत् २० इन्द्र ?ाग्निभ्यां पुरोडाशम् इति प्रेष्यति २१ हुत्वा समा-नीयाज्ऽग्नये प्रदाय २२ सगुणस्थानेऽगुणः २३ सर्वविकार एकत्वात् २४ यथाऽम्नातं वा वचिभेदात् २५ इडामवद्यत्यक्रियाऽन्यस्य समा-नार्थत्वात् २६ न चोदनाभेदात् २७ कालगुणभेदाच्च २८ पशुर्दक्षिणा धेनुर्वरो वा मार्जिते २९ ७

विशास्ति पशुमन्यः १ ऋत्विजां वैकोऽप्रकॢप्तत्वाच्छामित्रे २ उपगाऽदर्शनाच्च ३ विक्रयी त्वन्यः शूद्र संयोगात् ४ अङ्गान्यवद्यत्यभञ्जन् ५ हृदयं जिह्वां क्रोडं सव्यसक्थिपूर्वनडकं पार्श्वे यकृद्वृक्कौ गुदमध्यं दक्षिणा श्रोणिरिति जौहवानि ६ दक्षिणसक्थिपूर्वनडकं गुदतृतीयाऽणिष्ठं सव्या श्रोणिरित्यौपभृतानि ७ वर्षिष्ठमुपयड्भ्यः ८ अवदानकाले प्रभागः ९ वनिष्ठुजाघनी चाऽवद्यति १० क्लोमप्लीहाऽध्यूध्नीपुरीततं चेच्छन् ११ उदरमेदोऽवशिष्टं गुदे प्रास्यति कृशश्चेत् १२ श्वभ्र ऊवध्यमवधाय तस्मिंल्लोहितं रक्षसामिति १३ शूले हृदयं प्रतृद्य शामित्रे श्रपयति १४ पशुं चोखायाम् १५ पशुदेवतायै पुरोडाश एकादशकपालः १६ अग्नी-षोमीयो वा विशेषोपदेशात् १७ अत्रैव हविष्कृदाह्वानमिज्यैकत्वात् १८ अवद्यन्नाह इन्द्रा ग्निभ्यां पुरोडाशस्याऽनुब्रूहि इति १९ उपभृति चाऽवद्यति स्विष्टकृद्वत् २० इन्द्रा ग्निभ्यां पुरोडाशम् इति प्रेष्यति २१ हुत्वा समा-नीयाज्ऽग्नये प्रदाय २२ सगुणस्थानेऽगुणः २३ सर्वविकार एकत्वात् २४ यथाऽम्नातं वा वचिभेदात् २५ इडामवद्यत्यक्रियाऽन्यस्य समा-नार्थत्वात् २६ न चोदनाभेदात् २७ कालगुणभेदाच्च २८ पशुर्दक्षिणा धेनुर्वरो वा मार्जिते २९ ७

244

xÉmt;r' x;iSt i]" p[Cy;vyt;t( i]" p[CyutSy údymuÿm' kÚ¨t;´Tv; pOCz;Czt' hÉv" xÉmt;3 árit êtÉmTyev b[Ut;¥ êt' .gvo n êt' hIit 1 i]"p[Cyute údy' p[vOçoÿm' kroit 2 xUl' c;.Um* 3 ju×; pOWd;JySy;d;yopinã£My pOCzit êt' hÉv" xÉmt;3 árit i]rÉ.£;mn( 4 p[oÿ_ t¶¼v;n;ÉmTy;hop;'xu 5 sNte mn it údymÉ.`;yR svRm( 6 psI vp;võÈTv; d²=,t" p[itp[Sq;t; ve´;' Pl=x;%;Svv´it 7 juôp.Oto¨pStO,Ite vs;homhvNy;' p;} y;' c mnot;yw hivWovdIym;nSy;nub[UhITyuÿ_ §ucorv´it yqoÿ_' iÃiÃ³" 8 axeWe gudtOtIye 9 vp;v²õrPym( 10 re@sIit vs;' gOhITv; iÃrÉ./;yR p[yutÉmit p;eRn s'sOjTyÉsn; v; 11 xeWÉm@;p;} y;-m;ÉsCy £o@mnSqIin c p[;Syit ÅoÉ,vjRm( 12 j;`nIgud' in/;y;h N{ ;É¦>y;' z;gSy hivWonub[Uih it 13 a;Å;Vy;-heN{ ;É¦>y;' z;gSy hÉv" p[eãyeit 14 p[iSqtÉmit c p[sUte 15 aõRc;RNtre y;Jy;yw vswkdex' juhoit `Ot' `Otp;vn it 16 dwvt' üTv; p[d²=,m;vOTy ju×; pOWd;JySyopß¥;h vnSptyenub[Uih it 17 a;Å;Vy;h vnSptye p[eãyeit 18 üTv; sm;nIy s*iv·Õtm( 19 p[TyeTy v; idxo Vy;`;ryit vs;xeWe, v;Éjnvt( 20 sv| juhoit 21 8

famitAraM fAsti triH pracyAvayatAt triH pracyutasya hqdayamuttamaM kurutAdyatvA pqcchAcchqtaM haviH famitA3 riti fqtamityeva brUtAnna fqtaM bhagavo na fqtaM hIti 1 triHpracyute hqdayaM pravqhyottamaM karoti 2 fUlaM cA'bhUmau 3 juhvA pqSadAjyasyA'dAyopaniSkramya pqcchati fqtaM haviH famitA3 riti trirabhikrAman 4 prokte taddevAnAmityAhopAMfu 5 sante mana iti hqdayamabhighArya sarvam 6 pafvasI vapAvaddhqtvA dakSiNataH pratiprasthAtA vedyAM plakSafAkhAsvavadyati 7 juhUpabhqtorupastqNIte vasAhomahavanyAM pA tr?yAM ca manotAyai haviSo'vadIyamAnasyA'nubrUhItyukte srucoravadyati yathoktaM dvirdviH 8 afeSe gudatqtIye 9 vapAvaddhirapyam 10 reDasIti vasAM gqhItvA dvirabhidhArya prayutamiti pArfvena saMsqjatyasinA vA 11 feSamiDApA tr?yA-mAsicya kroDamanasthIni ca prAsyati froNivarjam 12 jAghanIgudaM nidhAyA'ha indra ?AgnibhyAM chAgasya haviSo'nubrUhi iti 13 AfrAvyA-'hendra ?AgnibhyAM chAgasya haviH preSyeti 14 prasthitamiti ca prasUte 15 arddharcA'ntare yAjyAyai vasaikadefaM juhoti ghqtaM ghqtapAvana iti 16 daivataM hutvA pradakSiNamAvqtya juhvA pqSadAjyasyopaghnannAha vanaspataye'nubrUhi iti 17 AfrAvyA'ha vanaspataye preSyeti 18 hutvA samAnIya sauviSTakqtam 19 pratyetya vA difo vyAghArayati vasAfeSeNa vAjinavat 20 sarvaM juhoti 21 8

famitAraM fAsti triH pracyAvayatAt triH pracyutasya hqdayamuttamaM kurutAdyatvA pqcchAcchqtaM haviH famitA3 riti fqtamityeva brUtAnna fqtaM bhagavo na fqtaM hIti 1 triHpracyute hqdayaM pravqhyottamaM karoti 2 fUlaM cA'bhUmau 3 juhvA pqSadAjyasyA'dAyopaniSkramya pqcchati fqtaM haviH famitA3 riti trirabhikrAman 4 prokte taddevAnAmityAhopAMfu 5 sante mana iti hqdayamabhighArya sarvam 6 pafvasI vapAvaddhqtvA dakSiNataH pratiprasthAtA vedyAM plakSafAkhAsvavadyati 7 juhUpabhqtorupastqNIte vasAhomahavanyAM pAtr! yAM ca manotAyai haviSo'vadIyamAnasyA'nubrUhItyukte srucoravadyati yathoktaM dvirdviH 8 afeSe gudatqtIye 9 vapAvaddhirapyam 10 reDasIti vasAM gqhItvA dvirabhidhArya prayutamiti pArfvena saMsqjatyasinA vA 11 feSamiDApAtr! yA-mAsicya kroDamanasthIni ca prAsyati froNivarjam 12 jAghanIgudaM nidhAyA'ha indrA gnibhyAM chAgasya haviSo'nubrUhi iti 13 AfrAvyA-'hendrA gnibhyAM chAgasya haviH preSyeti 14 prasthitamiti ca prasUte 15 arddharcA'ntare yAjyAyai vasaikadefaM juhoti ghqtaM ghqtapAvana iti 16 daivataM hutvA pradakSiNamAvqtya juhvA pqSadAjyasyopaghnannAha vanaspataye'nubrUhi iti 17 AfrAvyA'ha vanaspataye preSyeti 18 hutvA samAnIya sauviSTakqtam 19 pratyetya vA difo vyAghArayati vasAfeSeNa vAjinavat 20 sarvaM juhoti 21 8

शमितारं शास्ति त्रिः प्रच्यावयतात् त्रिः प्रच्युतस्य हृदयमुत्तमं कुरुताद्यत्वा पृच्छाच्छृतं हविः शमिता३ रिति शृतमित्येव ब्रूतान्न शृतं भगवो न शृतं हीति १ त्रिःप्रच्युते हृदयं प्रवृह्योत्तमं करोति २ शूलं चाऽभूमौ ३ जुह्वा पृषदाज्यस्याऽदायोपनिष्क्रम्य पृच्छति शृतं हविः शमिता३ रिति त्रिरभिक्रामन् ४ प्रोक्ते तद्देवानामित्याहोपांशु ५ सन्ते मन इति हृदयमभिघार्य सर्वम् ६ पश्वसी वपावद्धृत्वा दक्षिणतः प्रतिप्रस्थाता वेद्यां प्लक्षशाखास्ववद्यति ७ जुहूपभृतोरुपस्तृणीते वसाहोमहवन्यां पा त्र्?यां च मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्याऽनुब्रूहीत्युक्ते स्रुचोरवद्यति यथोक्तं द्विर्द्विः ८ अशेषे गुदतृतीये ९ वपावद्धिरप्यम् १० रेडसीति वसां गृहीत्वा द्विरभिधार्य प्रयुतमिति पार्श्वेन संसृजत्यसिना वा ११ शेषमिडापा त्र्?या-मासिच्य क्रोडमनस्थीनि च प्रास्यति श्रोणिवर्जम् १२ जाघनीगुदं निधायाऽह इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य हविषोऽनुब्रूहि इति १३ आश्राव्या-ऽहेन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य हविः प्रेष्येति १४ प्रस्थितमिति च प्रसूते १५ अर्द्धर्चाऽन्तरे याज्यायै वसैकदेशं जुहोति घृतं घृतपावन इति १६ दैवतं हुत्वा प्रदक्षिणमावृत्य जुह्वा पृषदाज्यस्योपघ्नन्नाह वनस्पतयेऽनुब्रूहि इति १७ आश्राव्याऽह वनस्पतये प्रेष्येति १८ हुत्वा समानीय सौविष्टकृतम् १९ प्रत्येत्य वा दिशो व्याघारयति वसाशेषेण वाजिनवत् २० सर्वं जुहोति २१ ८

शमितारं शास्ति त्रिः प्रच्यावयतात् त्रिः प्रच्युतस्य हृदयमुत्तमं कुरुताद्यत्वा पृच्छाच्छृतं हविः शमिता३ रिति शृतमित्येव ब्रूतान्न शृतं भगवो न शृतं हीति १ त्रिःप्रच्युते हृदयं प्रवृह्योत्तमं करोति २ शूलं चाऽभूमौ ३ जुह्वा पृषदाज्यस्याऽदायोपनिष्क्रम्य पृच्छति शृतं हविः शमिता३ रिति त्रिरभिक्रामन् ४ प्रोक्ते तद्देवानामित्याहोपांशु ५ सन्ते मन इति हृदयमभिघार्य सर्वम् ६ पश्वसी वपावद्धृत्वा दक्षिणतः प्रतिप्रस्थाता वेद्यां प्लक्षशाखास्ववद्यति ७ जुहूपभृतोरुपस्तृणीते वसाहोमहवन्यां पात्र्! यां च मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्याऽनुब्रूहीत्युक्ते स्रुचोरवद्यति यथोक्तं द्विर्द्विः ८ अशेषे गुदतृतीये ९ वपावद्धिरप्यम् १० रेडसीति वसां गृहीत्वा द्विरभिधार्य प्रयुतमिति पार्श्वेन संसृजत्यसिना वा ११ शेषमिडापात्र्! या-मासिच्य क्रोडमनस्थीनि च प्रास्यति श्रोणिवर्जम् १२ जाघनीगुदं निधायाऽह इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य हविषोऽनुब्रूहि इति १३ आश्राव्या-ऽहेन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य हविः प्रेष्येति १४ प्रस्थितमिति च प्रसूते १५ अर्द्धर्चाऽन्तरे याज्यायै वसैकदेशं जुहोति घृतं घृतपावन इति १६ दैवतं हुत्वा प्रदक्षिणमावृत्य जुह्वा पृषदाज्यस्योपघ्नन्नाह वनस्पतयेऽनुब्रूहि इति १७ आश्राव्याऽह वनस्पतये प्रेष्येति १८ हुत्वा समानीय सौविष्टकृतम् १९ प्रत्येत्य वा दिशो व्याघारयति वसाशेषेण वाजिनवत् २० सर्वं जुहोति २१ ८

247

EeN{ " p[;, it px' s'mOxit 1 avd;y ve@;' p[;Kp[d;n;t( 2 @;m;d/;it 3 ¬pôt;y;' vinÏm¦I/e 4 a?yUÝI' ho]e 5 av;Ntre@; v; 6 m;ÉjRte p[eãyit a¦Id*pyj;n©;r;n;hropyy·¨psId b[÷Np[Sq;Sy;Ém sÉm/m;/;y;É¦m¦ITs'mOÇit 7 x;Ém];d©;-r;n;úTy veidÅoy;' §uGVyUhnm( 13 j;`Ny; pIs'y;jnm( 14 ¬æ;;n;y; dev;n;' pI>yov´it 15 @;' c 16 párvTy;R¦y gOhptye¦I/e c 17 a;Jyen pUveR 18 sv;R v; j;`Ny;ivxeW;t( 19 9

aindra ?H prANa iti pafuM saMmqfati 1 avadAya veDAM prAkpradAnAt 2 iDAmAdadhAti 3 upahUtAyAM vaniSThumagnIdhe 4 adhyUdhnIM hotre 5 avAntareDA vA 6 mArjite preSyati agnIdaupayajAnazgArAnAharopayayaSTarupasIda brahmanprasthAsyAmi samidhamAdhAyA'gnimagnItsaMmqDDhIti 7 fAmitrAdazgA-rAnAhqtya vedifroNyAM nivapatyuttarasyAm 8 AgnIdhrIyAdvA some hotqdhiSNye 9 pratiprasthAtopayajatigudatqtIyasya pracchedamanuyAjeSu samudraM gaccheti pratimantram 10 prativaSaTkAraM hutvA mano ma iti mukhopasparfanam 11 anuyAjAnte svaruM juhoti divaM te dhUma iti 12 pafudevatAvanaspatibhyAM srugvyUhanam 13 jAghanyA patnIsaMyAjanam 14 uttAnAyA devAnAM patnIbhyo'vadyati 15 iDAM ca 16 parivartyA'gnaya gqhapataye'gnIdhe ca 17 Ajyena pUrve 18 sarvA vA jAghanyA'vifeSAt 19 9

aindra H! prANa iti pafuM saMmqfati 1 avadAya veDAM prAkpradAnAt 2 iDAmAdadhAti 3 upahUtAyAM vaniSThumagnIdhe 4 adhyUdhnIM hotre 5 avAntareDA vA 6 mArjite preSyati agnIdaupayajAnazgArAnAharopayayaSTarupasIda brahmanprasthAsyAmi samidhamAdhAyA'gnimagnItsaMmqDDhIti 7 fAmitrAdazgA-rAnAhqtya vedifroNyAM nivapatyuttarasyAm 8 AgnIdhrIyAdvA some hotqdhiSNye 9 pratiprasthAtopayajatigudatqtIyasya pracchedamanuyAjeSu samudraM gaccheti pratimantram 10 prativaSaTkAraM hutvA mano ma iti mukhopasparfanam 11 anuyAjAnte svaruM juhoti divaM te dhUma iti 12 pafudevatAvanaspatibhyAM srugvyUhanam 13 jAghanyA patnIsaMyAjanam 14 uttAnAyA devAnAM patnIbhyo'vadyati 15 iDAM ca 16 parivartyA'gnaya gqhapataye'gnIdhe ca 17 Ajyena pUrve 18 sarvA vA jAghanyA'vifeSAt 19 9

ऐन्द्र ?ः प्राण इति पशुं संमृशति १ अवदाय वेडां प्राक्प्रदानात् २ इडामादधाति ३ उपहूतायां वनिष्ठुमग्नीधे ४ अध्यूध्नीं होत्रे ५ अवान्तरेडा वा ६ मार्जिते प्रेष्यति अग्नीदौपयजानङ्गारानाहरोपययष्टरुपसीद ब्रह्मन्प्रस्थास्यामि समिधमाधायाऽग्निमग्नीत्संमृड्ढीति ७ शामित्रादङ्गा-रानाहृत्य वेदिश्रोण्यां निवपत्युत्तरस्याम् ८ आग्नीध्रीयाद्वा सोमे होतृधिष्ण्ये ९ प्रतिप्रस्थातोपयजतिगुदतृतीयस्य प्रच्छेदमनुयाजेषु समुद्रं गच्छेति प्रतिमन्त्रम् १० प्रतिवषट्कारं हुत्वा मनो म इति मुखोपस्पर्शनम् ११ अनुयाजान्ते स्वरुं जुहोति दिवं ते धूम इति १२ पशुदेवतावनस्पतिभ्यां स्रुग्व्यूहनम् १३ जाघन्या पत्नीसंयाजनम् १४ उत्तानाया देवानां पत्नीभ्योऽवद्यति १५ इडां च १६ परिवर्त्याऽग्नय गृहपतयेऽग्नीधे च १७ आज्येन पूर्वे १८ सर्वा वा जाघन्याऽविशेषात् १९ ९

ऐन्द्र ः! प्राण इति पशुं संमृशति १ अवदाय वेडां प्राक्प्रदानात् २ इडामादधाति ३ उपहूतायां वनिष्ठुमग्नीधे ४ अध्यूध्नीं होत्रे ५ अवान्तरेडा वा ६ मार्जिते प्रेष्यति अग्नीदौपयजानङ्गारानाहरोपययष्टरुपसीद ब्रह्मन्प्रस्थास्यामि समिधमाधायाऽग्निमग्नीत्संमृड्ढीति ७ शामित्रादङ्गा-रानाहृत्य वेदिश्रोण्यां निवपत्युत्तरस्याम् ८ आग्नीध्रीयाद्वा सोमे होतृधिष्ण्ये ९ प्रतिप्रस्थातोपयजतिगुदतृतीयस्य प्रच्छेदमनुयाजेषु समुद्रं गच्छेति प्रतिमन्त्रम् १० प्रतिवषट्कारं हुत्वा मनो म इति मुखोपस्पर्शनम् ११ अनुयाजान्ते स्वरुं जुहोति दिवं ते धूम इति १२ पशुदेवतावनस्पतिभ्यां स्रुग्व्यूहनम् १३ जाघन्या पत्नीसंयाजनम् १४ उत्तानाया देवानां पत्नीभ्योऽवद्यति १५ इडां च १६ परिवर्त्याऽग्नय गृहपतयेऽग्नीधे च १७ आज्येन पूर्वे १८ सर्वा वा जाघन्याऽविशेषात् १९ ९

259

dxRpU,Rm;s;>y;Ém;Nyen yjeteit Åute" 1 somen vopKlO¢som" 2 a;/;nSy somp[;/;Ny;t( 3 n;ivxeW;t( 4 vsNteÉ¦·om" 5 EeN{ ;¦' pun¨TsO·m;l>y iÃpu¨W;sompIÉqn" 6 Wo@xiTvRjo b[÷oí;tOho]-?vyuRb[;÷,;CzÖÉsp[StotOmw];v¨,p[itp[Sq;tOpotOp[ith]RCz;vkne·^¦ITsub[÷

darfapUrNamAsAbhyAmiSTvA'nyena yajeteti fruteH 1 somena vopakl\qptasomaH 2 AdhAnasya somaprAdhAnyAt 3 nA'vifeSAt 4 vasante'gniSTomaH 5 aindra ?AgnaM punarutsqSTamAlabhya dvipuruSA'somapIthinaH 6 SoDafartvijo brahmodgAtqhotra-dhvaryubrAhmaNAcchaMsiprastotqmaitrAvaruNapratiprasthAtqpotqpratihartracchAvakaneSTragnItsubrahmaNyagrAvastudunnetQn vqNIte 7 caturo vA''dyAMM statpuruSA itare yathAvedam 8 brAhmaNAcchaMsyagnItpotAro brahmaNaH 9 devayajanaM joSayante 10 uccatamaM samamavibhraMfi 11 abhito devayajanamAtradefaM purastAdvarjam 12 prAkpravaNa-mudagvA yatkiMxcA'nUcAnartvijaH 13 uddhatauSadhimUle'pare'nte vimitaM ku-rvanti 14 prAgvaMfam 15 purastAduccam 16 pratidigdvAram 17 udagvarjaM vA 18 fAlAM vA 19 parivqte cottarApare 20 dIkSAprabhqti fuklapakSe paxcamIM saptamIM vA prasutaH 21 kAlAtikrame niyatakriyA prAptakAlatvAt 22 na samatvAt 23 dvAdafadIkSA aparimitA vA 24 puNyAhe dIkSA krayaH prasava utthAnam 25 prakramotthAne virodhe 26 na vA'coditvAt 27 dIkSAsu yUpacchedanaM yUpAhutiM prAgghutvA yUpAnte vA'gniM mathitvA dIkSitarayA'gnihomapratiSedhafruteH 28 ucchrayaNakAle vobhayaM homacchedane sannidheH 29 samArohyA'gnI fAlAstambhaM pUrvArdhaM gqhItvA'raNipANi-rAhedamaganmeti 30 1

darfapUrNamAsAbhyAmiSTvA'nyena yajeteti fruteH 1 somena vopak\ptasomaH 2 AdhAnasya somaprAdhAnyAt 3 nA'vifeSAt 4 vasante'gniSTomaH 5 aindrA gnaM punarutsqSTamAlabhya dvipuruSA'somapIthinaH 6 SoDafartvijo brahmodgAtqhotra-dhvaryubrAhmaNAcchaMsiprastotqmaitrAvaruNapratiprasthAtqpotqpratihartracchAvakaneSTragnItsubrahmaNyagrAvastudunnetQn vqNIte 7 caturo vA''dyAMM statpuruSA itare yathAvedam 8 brAhmaNAcchaMsyagnItpotAro brahmaNaH 9 devayajanaM joSayante 10 uccatamaM samamavibhraMfi 11 abhito devayajanamAtradefaM purastAdvarjam 12 prAkpravaNa-mudagvA yatkiMxcA'nUcAnartvijaH 13 uddhatauSadhimUle'pare'nte vimitaM ku-rvanti 14 prAgvaMfam 15 purastAduccam 16 pratidigdvAram 17 udagvarjaM vA 18 fAlAM vA 19 parivqte cottarApare 20 dIkSAprabhqti fuklapakSe paxcamIM saptamIM vA prasutaH 21 kAlAtikrame niyatakriyA prAptakAlatvAt 22 na samatvAt 23 dvAdafadIkSA aparimitA vA 24 puNyAhe dIkSA krayaH prasava utthAnam 25 prakramotthAne virodhe 26 na vA'coditvAt 27 dIkSAsu yUpacchedanaM yUpAhutiM prAgghutvA yUpAnte vA'gniM mathitvA dIkSitarayA'gnihomapratiSedhafruteH 28 ucchrayaNakAle vobhayaM homacchedane sannidheH 29 samArohyA'gnI fAlAstambhaM pUrvArdhaM gqhItvA'raNipANi-rAhedamaganmeti 30 1

दर्शपूर्णमासाभ्यामिष्ट्वाऽन्येन यजेतेति श्रुतेः १ सोमेन वोपक्लृप्तसोमः २ आधानस्य सोमप्राधान्यात् ३ नाऽविशेषात् ४ वसन्तेऽग्निष्टोमः ५ ऐन्द्र ?ाग्नं पुनरुत्सृष्टमालभ्य द्विपुरुषाऽसोमपीथिनः ६ षोडशर्त्विजो ब्रह्मोद्गातृहोत्र-ध्वर्युब्राह्मणाच्छंसिप्रस्तोतृमैत्रावरुणप्रतिप्रस्थातृपोतृप्रतिहर्त्रच्छावकनेष्ट्रग्नीत्सुब्रह्मण्यग्रावस्तुदुन्नेतॄन् वृणीते ७ चतुरो वाऽऽद्याँ स्तत्पुरुषा इतरे यथावेदम् ८ ब्राह्मणाच्छंस्यग्नीत्पोतारो ब्रह्मणः ९ देवयजनं जोषयन्ते १० उच्चतमं सममविभ्रंशि ११ अभितो देवयजनमात्रदेशं पुरस्ताद्वर्जम् १२ प्राक्प्रवण-मुदग्वा यत्किंञ्चाऽनूचानर्त्विजः १३ उद्धतौषधिमूलेऽपरेऽन्ते विमितं कु-र्वन्ति १४ प्राग्वंशम् १५ पुरस्तादुच्चम् १६ प्रतिदिग्द्वारम् १७ उदग्वर्जं वा १८ शालां वा १९ परिवृते चोत्तरापरे २० दीक्षाप्रभृति शुक्लपक्षे पञ्चमीं सप्तमीं वा प्रसुतः २१ कालातिक्रमे नियतक्रिया प्राप्तकालत्वात् २२ न समत्वात् २३ द्वादशदीक्षा अपरिमिता वा २४ पुण्याहे दीक्षा क्रयः प्रसव उत्थानम् २५ प्रक्रमोत्थाने विरोधे २६ न वाऽचोदित्वात् २७ दीक्षासु यूपच्छेदनं यूपाहुतिं प्राग्घुत्वा यूपान्ते वाऽग्निं मथित्वा दीक्षितरयाऽग्निहोमप्रतिषेधश्रुतेः २८ उच्छ्रयणकाले वोभयं होमच्छेदने सन्निधेः २९ समारोह्याऽग्नी शालास्तम्भं पूर्वार्धं गृहीत्वाऽरणिपाणि-राहेदमगन्मेति ३० १

दर्शपूर्णमासाभ्यामिष्ट्वाऽन्येन यजेतेति श्रुतेः १ सोमेन वोपकॢप्तसोमः २ आधानस्य सोमप्राधान्यात् ३ नाऽविशेषात् ४ वसन्तेऽग्निष्टोमः ५ ऐन्द्रा ग्नं पुनरुत्सृष्टमालभ्य द्विपुरुषाऽसोमपीथिनः ६ षोडशर्त्विजो ब्रह्मोद्गातृहोत्र-ध्वर्युब्राह्मणाच्छंसिप्रस्तोतृमैत्रावरुणप्रतिप्रस्थातृपोतृप्रतिहर्त्रच्छावकनेष्ट्रग्नीत्सुब्रह्मण्यग्रावस्तुदुन्नेतॄन् वृणीते ७ चतुरो वाऽऽद्याँ स्तत्पुरुषा इतरे यथावेदम् ८ ब्राह्मणाच्छंस्यग्नीत्पोतारो ब्रह्मणः ९ देवयजनं जोषयन्ते १० उच्चतमं सममविभ्रंशि ११ अभितो देवयजनमात्रदेशं पुरस्ताद्वर्जम् १२ प्राक्प्रवण-मुदग्वा यत्किंञ्चाऽनूचानर्त्विजः १३ उद्धतौषधिमूलेऽपरेऽन्ते विमितं कु-र्वन्ति १४ प्राग्वंशम् १५ पुरस्तादुच्चम् १६ प्रतिदिग्द्वारम् १७ उदग्वर्जं वा १८ शालां वा १९ परिवृते चोत्तरापरे २० दीक्षाप्रभृति शुक्लपक्षे पञ्चमीं सप्तमीं वा प्रसुतः २१ कालातिक्रमे नियतक्रिया प्राप्तकालत्वात् २२ न समत्वात् २३ द्वादशदीक्षा अपरिमिता वा २४ पुण्याहे दीक्षा क्रयः प्रसव उत्थानम् २५ प्रक्रमोत्थाने विरोधे २६ न वाऽचोदित्वात् २७ दीक्षासु यूपच्छेदनं यूपाहुतिं प्राग्घुत्वा यूपान्ते वाऽग्निं मथित्वा दीक्षितरयाऽग्निहोमप्रतिषेधश्रुतेः २८ उच्छ्रयणकाले वोभयं होमच्छेदने सन्निधेः २९ समारोह्याऽग्नी शालास्तम्भं पूर्वार्धं गृहीत्वाऽरणिपाणि-राहेदमगन्मेति ३० १

274

¬prvdexe p[itp[Sq;t; roihte cmRyeWu c 26 6

uparavadefe pratiprasthAtA rohite carmaNyAnaDuhe somaM nivapati 1 vikrayyenaM vicinoti kautsaH fUdra ?o vA 2 brAhmaNa upAste 3 udakumbhafca purastAt 4 fAlAdvArANyapidhAya dhrauvaM juhvAM caturvigqhNAti 5 barhistqNeva hiraNyaM baddhvA'vadadhAtyeSA ta iti 6 jUrasIti juhoti 7 fukramasIti hiraNyamuddhqtya vedyAM tqNaM nidadhAti 8 sUtrabaddhaM hiraNyaM kurute 9 caturgqhItaM gqhItvA'nvArabhasva yajamAnetyAha 10 apAvqtadvAre niSkrAmataH 11 dakSi-Nena dvAraM somakrayaNI tiSThatyalakSitA'vyazgA'pravItA'rajjubaddhA babhruH pizgalA pizgalA'bhAve'ruNA'ruNA'bhAve rohiNyafyetAkSI 12 cidasItyenA-mabhimantrayate 13 udIcIM nIyamAnAmanugacchato vasvyasIti 14 SaT padAnyatItya saptamaM paryupavifanti 15 hiraNyamasminnidhAyA'bhijuho-tyadityAstveti 16 sphyena padaM triH parilikhatyasme ramasveti 17 samuddhatya padaM sthAlyAmAvapatyasme te bandhuriti 18 apaH sthAne niSicya yajamAnAya padaM prayacchati tve rAya iti 19 me rAya iti yajamAnaH pratigqhNAti padam 20 mA vayamityadhvaryurAtmAnaM saMspqfati 21 hqtvA patnyai padaM prayacchati 22 neSTA tota ityenAM vAcayati 23 somakrayaNyA ca samIkSyamANAM samakhya iti 24 prakSAlya pANI hiraNyaM badhnIte-'nAmikAyAm 25 ApyAyanA'bhiSavAM'fvadAbhyeSu ca 26 6

uparavadefe pratiprasthAtA rohite carmaNyAnaDuhe somaM nivapati 1 vikrayyenaM vicinoti kautsaH fUdro vA 2 brAhmaNa upAste 3 udakumbhafca purastAt 4 fAlAdvArANyapidhAya dhrauvaM juhvAM caturvigqhNAti 5 barhistqNeva hiraNyaM baddhvA'vadadhAtyeSA ta iti 6 jUrasIti juhoti 7 fukramasIti hiraNyamuddhqtya vedyAM tqNaM nidadhAti 8 sUtrabaddhaM hiraNyaM kurute 9 caturgqhItaM gqhItvA'nvArabhasva yajamAnetyAha 10 apAvqtadvAre niSkrAmataH 11 dakSi-Nena dvAraM somakrayaNI tiSThatyalakSitA'vyazgA'pravItA'rajjubaddhA babhruH pizgalA pizgalA'bhAve'ruNA'ruNA'bhAve rohiNyafyetAkSI 12 cidasItyenA-mabhimantrayate 13 udIcIM nIyamAnAmanugacchato vasvyasIti 14 SaT padAnyatItya saptamaM paryupavifanti 15 hiraNyamasminnidhAyA'bhijuho-tyadityAstveti 16 sphyena padaM triH parilikhatyasme ramasveti 17 samuddhatya padaM sthAlyAmAvapatyasme te bandhuriti 18 apaH sthAne niSicya yajamAnAya padaM prayacchati tve rAya iti 19 me rAya iti yajamAnaH pratigqhNAti padam 20 mA vayamityadhvaryurAtmAnaM saMspqfati 21 hqtvA patnyai padaM prayacchati 22 neSTA tota ityenAM vAcayati 23 somakrayaNyA ca samIkSyamANAM samakhya iti 24 prakSAlya pANI hiraNyaM badhnIte-'nAmikAyAm 25 ApyAyanA'bhiSavAM'fvadAbhyeSu ca 26 6

उपरवदेशे प्रतिप्रस्थाता रोहिते चर्मण्यानडुहे सोमं निवपति १ विक्रय्येनं विचिनोति कौत्सः शूद्र ?ो वा २ ब्राह्मण उपास्ते ३ उदकुम्भश्च पुरस्तात् ४ शालाद्वाराण्यपिधाय ध्रौवं जुह्वां चतुर्विगृह्णाति ५ बर्हिस्तृणेव हिरण्यं बद्ध्वाऽवदधात्येषा त इति ६ जूरसीति जुहोति ७ शुक्रमसीति हिरण्यमुद्धृत्य वेद्यां तृणं निदधाति ८ सूत्रबद्धं हिरण्यं कुरुते ९ चतुर्गृहीतं गृहीत्वाऽन्वारभस्व यजमानेत्याह १० अपावृतद्वारे निष्क्रामतः ११ दक्षि-णेन द्वारं सोमक्रयणी तिष्ठत्यलक्षिताऽव्यङ्गाऽप्रवीताऽरज्जुबद्धा बभ्रुः पिङ्गला पिङ्गलाऽभावेऽरुणाऽरुणाऽभावे रोहिण्यश्येताक्षी १२ चिदसीत्येना-मभिमन्त्रयते १३ उदीचीं नीयमानामनुगच्छतो वस्व्यसीति १४ षट् पदान्यतीत्य सप्तमं पर्युपविशन्ति १५ हिरण्यमस्मिन्निधायाऽभिजुहो-त्यदित्यास्त्वेति १६ स्फ्येन पदं त्रिः परिलिखत्यस्मे रमस्वेति १७ समुद्धत्य पदं स्थाल्यामावपत्यस्मे ते बन्धुरिति १८ अपः स्थाने निषिच्य यजमानाय पदं प्रयच्छति त्वे राय इति १९ मे राय इति यजमानः प्रतिगृह्णाति पदम् २० मा वयमित्यध्वर्युरात्मानं संस्पृशति २१ हृत्वा पत्न्यै पदं प्रयच्छति २२ नेष्टा तोत इत्येनां वाचयति २३ सोमक्रयण्या च समीक्ष्यमाणां समख्य इति २४ प्रक्षाल्य पाणी हिरण्यं बध्नीते-ऽनामिकायाम् २५ आप्यायनाऽभिषवांऽश्वदाभ्येषु च २६ ६

उपरवदेशे प्रतिप्रस्थाता रोहिते चर्मण्यानडुहे सोमं निवपति १ विक्रय्येनं विचिनोति कौत्सः शूद्रो वा २ ब्राह्मण उपास्ते ३ उदकुम्भश्च पुरस्तात् ४ शालाद्वाराण्यपिधाय ध्रौवं जुह्वां चतुर्विगृह्णाति ५ बर्हिस्तृणेव हिरण्यं बद्ध्वाऽवदधात्येषा त इति ६ जूरसीति जुहोति ७ शुक्रमसीति हिरण्यमुद्धृत्य वेद्यां तृणं निदधाति ८ सूत्रबद्धं हिरण्यं कुरुते ९ चतुर्गृहीतं गृहीत्वाऽन्वारभस्व यजमानेत्याह १० अपावृतद्वारे निष्क्रामतः ११ दक्षि-णेन द्वारं सोमक्रयणी तिष्ठत्यलक्षिताऽव्यङ्गाऽप्रवीताऽरज्जुबद्धा बभ्रुः पिङ्गला पिङ्गलाऽभावेऽरुणाऽरुणाऽभावे रोहिण्यश्येताक्षी १२ चिदसीत्येना-मभिमन्त्रयते १३ उदीचीं नीयमानामनुगच्छतो वस्व्यसीति १४ षट् पदान्यतीत्य सप्तमं पर्युपविशन्ति १५ हिरण्यमस्मिन्निधायाऽभिजुहो-त्यदित्यास्त्वेति १६ स्फ्येन पदं त्रिः परिलिखत्यस्मे रमस्वेति १७ समुद्धत्य पदं स्थाल्यामावपत्यस्मे ते बन्धुरिति १८ अपः स्थाने निषिच्य यजमानाय पदं प्रयच्छति त्वे राय इति १९ मे राय इति यजमानः प्रतिगृह्णाति पदम् २० मा वयमित्यध्वर्युरात्मानं संस्पृशति २१ हृत्वा पत्न्यै पदं प्रयच्छति २२ नेष्टा तोत इत्येनां वाचयति २३ सोमक्रयण्या च समीक्ष्यमाणां समख्य इति २४ प्रक्षाल्य पाणी हिरण्यं बध्नीते-ऽनामिकायाम् २५ आप्यायनाऽभिषवांऽश्वदाभ्येषु च २६ ६

283

gOhItsom' pár m;¦ it v;cyit 1 ¬ÿre c 2 ¬d;yuWeTyuTq;n' xIiã,R som' ÕTv; p;É,mNtõ;Üy 3 p[itpNq;ÉmTyno>yeit d²=,-tiStÏHz¥' smi© /*t' p[¬g;°oõte flk 4 Õã,;Éjn-miSm¥;StO,;TyidTy;STvÉgit 5 tiSmNTsom' ind/;TyidTyw sd it 6 aStM>n;d( ´;Émit somm;l>y v;cyit 7 vneWu VyNtár=Émit sompy;R,hnen pártTy Õã,;Éjn' purSt;d;sjit sUyRSy c=uárit 8 Ekù ced( g[Iv; avÕTy 9 an@±v;h* yunKTyu§;vetÉmit yug-pÿÃcnTv;t( 10 .ede mN];vOáÿ" s;É¥p;ittTv;t( 11 éW;Ntre .UÉmÏ" sub[÷y v;cyit 19 crit px* v;cnmev 20 a;hvnIy;CzoLmukm;úTywk 21 smIpen ¬pSq;-PyoÿM.nenopSt>n;it v¨,SyoÿM.nÉmit 22 xMye coÃhit v¨,Sy SkM.sjRnI Sq it 23 a*duMbrIm;sNdI' n;É.dß;mrim;];-©Ç.Ut;m;hr²Nt cTv;r" 24 aÉ.mOxTyen;' v¨,Sy AtsdNysIit 25 Õã,;ÉjnmSy;m;StO,;it v¨,Sy AtsdnmsIit 26 tiSmNTsom' ind/;it v¨,Sy Atsdnm;sIdeit 27 x;l;' p[vexy²Nt dI²=tsre, 28 y; t it v;cyit 29 a;hvnIy' d²=,en Sq;py²Nt 30 ¬dp;]mupinnyNTyek 31 9

gqhItasomaM pari mA'gna iti vAcayati 1 uttare ca 2 udAyuSetyutthAnaM fIrSNi somaM kqtvA pANimantarddhAya 3 pratipanthAmityano'bhyeti dakSiNa-tastiSThaxchannaM samazgi dhautaM pra\ugAccoddhate phalake 4 kqSNAjina-masminnAstqNAtyadityAstvagiti 5 tasmintsomaM nidadhAtyadityai sada iti 6 astambhnAd dyAmiti somamAlabhya vAcayati 7 vaneSu vyantarikSamiti somaparyANahanena paritatya kqSNAjinaM purastAdAsajati sUryasya cakSuriti 8 ekaM ced grIvA avakqtya 9 anaDvAhau yunaktyusrAvetamiti yuga-pattadvacanatvAt 10 bhede mantrAvqttiH sAnnipAtitatvAt 11 ISAntare bhUmiSThaH subrahmaNyaH palAfafAkhayA prAjati 12 pafcAtparItyA'pAlambaM gqhItvA somAya krItAyA'nuvAcayati paryuhyamANAyeti vA 13 dIkSitafcA'nvArabhate 14 triruktAyAM prAzyAtvA dakSiNA'vartya fAlAM gacchanti 15 bhadra ?o ma iti vAcayati 16 subrahmaNyAM cA'hvayati subrahmaNyoM subrahmaNyomiti triruktvA sakqnnigadaM yAvadahe sutyA tathA''ha 17 fAlAM pUrveNa prati-prasthAtA'gnISomIyaM pafumAdAya tiSThati kqSNasArazgaM medhyamabhAve lohitasArazgam 18 namo mitrasyetyenamAlabhya vAcayati 19 carati pafau vAcanameva 20 AhavanIyAccholmukamAhqtyaike 21 samIpe'na upasthA-pyottambhanenopastabhnAti varuNasyottambhanamiti 22 famye codvqhati varuNasya skambhasarjanI stha iti 23 audumbarImAsandIM nAbhidaghnAmaratnimAtrA-'zgIbhUtAmAharanti catvAraH 24 abhimqfatyenAM varuNasya qtasadanyasIti 25 kqSNAjinamasyAmAstqNAti varuNasya qtasadanamasIti 26 tasmintsomaM nidadhAti varuNasya qtasadanamAsIdeti 27 fAlAM pravefayanti dIkSitasaxcareNa 28 yA ta iti vAcayati 29 AhavanIyaM dakSiNena sthApayanti 30 udapAtramupaninayantyeke 31 9

gqhItasomaM pari mA'gna iti vAcayati 1 uttare ca 2 udAyuSetyutthAnaM fIrSNi somaM kqtvA pANimantarddhAya 3 pratipanthAmityano'bhyeti dakSiNa-tastiSThaxchannaM samazgi dhautaM praugAccoddhate phalake 4 kqSNAjina-masminnAstqNAtyadityAstvagiti 5 tasmintsomaM nidadhAtyadityai sada iti 6 astambhnAd dyAmiti somamAlabhya vAcayati 7 vaneSu vyantarikSamiti somaparyANahanena paritatya kqSNAjinaM purastAdAsajati sUryasya cakSuriti 8 ekaM ced grIvA avakqtya 9 anaDvAhau yunaktyusrAvetamiti yuga-pattadvacanatvAt 10 bhede mantrAvqttiH sAnnipAtitatvAt 11 ISAntare bhUmiSThaH subrahmaNyaH palAfafAkhayA prAjati 12 pafcAtparItyA'pAlambaM gqhItvA somAya krItAyA'nuvAcayati paryuhyamANAyeti vA 13 dIkSitafcA'nvArabhate 14 triruktAyAM prAzyAtvA dakSiNA'vartya fAlAM gacchanti 15 bhadro ma iti vAcayati 16 subrahmaNyAM cA'hvayati subrahmaNyO subrahmaNyomiti triruktvA sakqnnigadaM yAvadahe sutyA tathA''ha 17 fAlAM pUrveNa prati-prasthAtA'gnISomIyaM pafumAdAya tiSThati kqSNasArazgaM medhyamabhAve lohitasArazgam 18 namo mitrasyetyenamAlabhya vAcayati 19 carati pafau vAcanameva 20 AhavanIyAccholmukamAhqtyaike 21 samIpe'na upasthA-pyottambhanenopastabhnAti varuNasyottambhanamiti 22 famye codvqhati varuNasya skambhasarjanI stha iti 23 audumbarImAsandIM nAbhidaghnAmaratnimAtrA-'zgIbhUtAmAharanti catvAraH 24 abhimqfatyenAM varuNasya qtasadanyasIti 25 kqSNAjinamasyAmAstqNAti varuNasya qtasadanamasIti 26 tasmintsomaM nidadhAti varuNasya qtasadanamAsIdeti 27 fAlAM pravefayanti dIkSitasaxcareNa 28 yA ta iti vAcayati 29 AhavanIyaM dakSiNena sthApayanti 30 udapAtramupaninayantyeke 31 9

गृहीतसोमं परि माऽग्न इति वाचयति १ उत्तरे च २ उदायुषेत्युत्थानं शीर्ष्णि सोमं कृत्वा पाणिमन्तर्द्धाय ३ प्रतिपन्थामित्यनोऽभ्येति दक्षिण-तस्तिष्ठञ्छन्नं समङ्गि धौतं प्रउगाच्चोद्धते फलके ४ कृष्णाजिन-मस्मिन्नास्तृणात्यदित्यास्त्वगिति ५ तस्मिन्त्सोमं निदधात्यदित्यै सद इति ६ अस्तम्भ्नाद् द्यामिति सोममालभ्य वाचयति ७ वनेषु व्यन्तरिक्षमिति सोमपर्याणहनेन परितत्य कृष्णाजिनं पुरस्तादासजति सूर्यस्य चक्षुरिति ८ एकं चेद् ग्रीवा अवकृत्य ९ अनड्वाहौ युनक्त्युस्रावेतमिति युग-पत्तद्वचनत्वात् १० भेदे मन्त्रावृत्तिः सान्निपातितत्वात् ११ ईषान्तरे भूमिष्ठः सुब्रह्मण्यः पलाशशाखया प्राजति १२ पश्चात्परीत्याऽपालम्बं गृहीत्वा सोमाय क्रीतायाऽनुवाचयति पर्युह्यमाणायेति वा १३ दीक्षितश्चाऽन्वारभते १४ त्रिरुक्तायां प्राङ्यात्वा दक्षिणाऽवर्त्य शालां गच्छन्ति १५ भद्र ?ो म इति वाचयति १६ सुब्रह्मण्यां चाऽह्वयति सुब्रह्मण्यों सुब्रह्मण्योमिति त्रिरुक्त्वा सकृन्निगदं यावदहे सुत्या तथाऽऽह १७ शालां पूर्वेण प्रति-प्रस्थाताऽग्नीषोमीयं पशुमादाय तिष्ठति कृष्णसारङ्गं मेध्यमभावे लोहितसारङ्गम् १८ नमो मित्रस्येत्येनमालभ्य वाचयति १९ चरति पशौ वाचनमेव २० आहवनीयाच्छोल्मुकमाहृत्यैके २१ समीपेऽन उपस्था-प्योत्तम्भनेनोपस्तभ्नाति वरुणस्योत्तम्भनमिति २२ शम्ये चोद्वृहति वरुणस्य स्कम्भसर्जनी स्थ इति २३ औदुम्बरीमासन्दीं नाभिदघ्नामरत्निमात्रा-ऽङ्गीभूतामाहरन्ति चत्वारः २४ अभिमृशत्येनां वरुणस्य ऋतसदन्यसीति २५ कृष्णाजिनमस्यामास्तृणाति वरुणस्य ऋतसदनमसीति २६ तस्मिन्त्सोमं निदधाति वरुणस्य ऋतसदनमासीदेति २७ शालां प्रवेशयन्ति दीक्षितसञ्चरेण २८ या त इति वाचयति २९ आहवनीयं दक्षिणेन स्थापयन्ति ३० उदपात्रमुपनिनयन्त्येके ३१ ९

गृहीतसोमं परि माऽग्न इति वाचयति १ उत्तरे च २ उदायुषेत्युत्थानं शीर्ष्णि सोमं कृत्वा पाणिमन्तर्द्धाय ३ प्रतिपन्थामित्यनोऽभ्येति दक्षिण-तस्तिष्ठञ्छन्नं समङ्गि धौतं प्रौगाच्चोद्धते फलके ४ कृष्णाजिन-मस्मिन्नास्तृणात्यदित्यास्त्वगिति ५ तस्मिन्त्सोमं निदधात्यदित्यै सद इति ६ अस्तम्भ्नाद् द्यामिति सोममालभ्य वाचयति ७ वनेषु व्यन्तरिक्षमिति सोमपर्याणहनेन परितत्य कृष्णाजिनं पुरस्तादासजति सूर्यस्य चक्षुरिति ८ एकं चेद् ग्रीवा अवकृत्य ९ अनड्वाहौ युनक्त्युस्रावेतमिति युग-पत्तद्वचनत्वात् १० भेदे मन्त्रावृत्तिः सान्निपातितत्वात् ११ ईषान्तरे भूमिष्ठः सुब्रह्मण्यः पलाशशाखया प्राजति १२ पश्चात्परीत्याऽपालम्बं गृहीत्वा सोमाय क्रीतायाऽनुवाचयति पर्युह्यमाणायेति वा १३ दीक्षितश्चाऽन्वारभते १४ त्रिरुक्तायां प्राङ्यात्वा दक्षिणाऽवर्त्य शालां गच्छन्ति १५ भद्रो म इति वाचयति १६ सुब्रह्मण्यां चाऽह्वयति सुब्रह्मण्यॐ सुब्रह्मण्योमिति त्रिरुक्त्वा सकृन्निगदं यावदहे सुत्या तथाऽऽह १७ शालां पूर्वेण प्रति-प्रस्थाताऽग्नीषोमीयं पशुमादाय तिष्ठति कृष्णसारङ्गं मेध्यमभावे लोहितसारङ्गम् १८ नमो मित्रस्येत्येनमालभ्य वाचयति १९ चरति पशौ वाचनमेव २० आहवनीयाच्छोल्मुकमाहृत्यैके २१ समीपेऽन उपस्था-प्योत्तम्भनेनोपस्तभ्नाति वरुणस्योत्तम्भनमिति २२ शम्ये चोद्वृहति वरुणस्य स्कम्भसर्जनी स्थ इति २३ औदुम्बरीमासन्दीं नाभिदघ्नामरत्निमात्रा-ऽङ्गीभूतामाहरन्ति चत्वारः २४ अभिमृशत्येनां वरुणस्य ऋतसदन्यसीति २५ कृष्णाजिनमस्यामास्तृणाति वरुणस्य ऋतसदनमसीति २६ तस्मिन्त्सोमं निदधाति वरुणस्य ऋतसदनमासीदेति २७ शालां प्रवेशयन्ति दीक्षितसञ्चरेण २८ या त इति वाचयति २९ आहवनीयं दक्षिणेन स्थापयन्ति ३० उदपात्रमुपनिनयन्त्येके ३१ ९

292

a;itQy' invRpit vwã,v' nvkp;lm( 1 pTNyNv;rB/StU,Rmekivmuÿ_ v; invRped¦eStnUárit pÕTv" p[itmN]m( 2 s;iv]invOáÿ" Åuit-ivro/;>y;m( 3 aGNyNv;/;nv[topyn;ryo n st;nUn²P],e { oG/VyÉmit Åute" 21 1

AtithyaM nirvapati vaiSNavaM navakapAlam 1 patnyanvArabdhastUrNamekavimukte vA nirvapedagnestanUriti paxcakqtvaH pratimantram 2 sAvitranivqttiH fruti-virodhAbhyAm 3 agnyanvAdhAnavratopayanA''raNyabhojanadAnabrahmavaraNAdIni dIkSaNIyAprabhqti prAgudavasAnIyAyAH some kqtatvAt 4 patnIsannahanaM ca sayoktrAyAH 5 yajamAnabhAgafca bhakSapratiSedhAt 6 na karmaguNatvAt 7 upasarjanIradhifrayAti madantIfca vratavat 8 AmuSTivisargAdudakArthastataH 9 kArSmaryamayAH paridhaya AfvabAlaH prastara aikSavyau vidhqtI barhifca 10 etadevA'gnISomIyopasatsvapi catuSTayam 11 AsAdyA'gnimanthanamAho-mAtkaroti 12 iDAntaM bhavati 13 dhrauvaM vratapradAne gqhNAtyApataya iti 14 dvifca sthAlyAH sruveNa tanUnaptre fAkvarAyeti fakvana ojiSThAyeti 15 gqhNAmIti sarvatra sAkAzkSatvAt 16 pUrvafeSau vottarau 17 pratipuruSaM ca grahaNamAjyAni gqhNAnA iti fruteH 18 tAnUnaptrametat 19 dakSiNasyAM vedifroNau nidhAyA'vamqfantyqtvijo yajamAnafcA'nAdhqSTamiti 20 adra ?ohastebhyo na satAnUnaptriNe dra ?ogdhavyamiti fruteH 21 1

AtithyaM nirvapati vaiSNavaM navakapAlam 1 patnyanvArabdhastUrNamekavimukte vA nirvapedagnestanUriti paxcakqtvaH pratimantram 2 sAvitranivqttiH fruti-virodhAbhyAm 3 agnyanvAdhAnavratopayanA''raNyabhojanadAnabrahmavaraNAdIni dIkSaNIyAprabhqti prAgudavasAnIyAyAH some kqtatvAt 4 patnIsannahanaM ca sayoktrAyAH 5 yajamAnabhAgafca bhakSapratiSedhAt 6 na karmaguNatvAt 7 upasarjanIradhifrayAti madantIfca vratavat 8 AmuSTivisargAdudakArthastataH 9 kArSmaryamayAH paridhaya AfvabAlaH prastara aikSavyau vidhqtI barhifca 10 etadevA'gnISomIyopasatsvapi catuSTayam 11 AsAdyA'gnimanthanamAho-mAtkaroti 12 iDAntaM bhavati 13 dhrauvaM vratapradAne gqhNAtyApataya iti 14 dvifca sthAlyAH sruveNa tanUnaptre fAkvarAyeti fakvana ojiSThAyeti 15 gqhNAmIti sarvatra sAkAzkSatvAt 16 pUrvafeSau vottarau 17 pratipuruSaM ca grahaNamAjyAni gqhNAnA iti fruteH 18 tAnUnaptrametat 19 dakSiNasyAM vedifroNau nidhAyA'vamqfantyqtvijo yajamAnafcA'nAdhqSTamiti 20 adro hastebhyo na satAnUnaptriNe dro gdhavyamiti fruteH 21 1

आतिथ्यं निर्वपति वैष्णवं नवकपालम् १ पत्न्यन्वारब्धस्तूर्णमेकविमुक्ते वा निर्वपेदग्नेस्तनूरिति पञ्चकृत्वः प्रतिमन्त्रम् २ सावित्रनिवृत्तिः श्रुति-विरोधाभ्याम् ३ अग्न्यन्वाधानव्रतोपयनाऽऽरण्यभोजनदानब्रह्मवरणादीनि दीक्षणीयाप्रभृति प्रागुदवसानीयायाः सोमे कृतत्वात् ४ पत्नीसन्नहनं च सयोक्त्रायाः ५ यजमानभागश्च भक्षप्रतिषेधात् ६ न कर्मगुणत्वात् ७ उपसर्जनीरधिश्रयाति मदन्तीश्च व्रतवत् ८ आमुष्टिविसर्गादुदकार्थस्ततः ९ कार्ष्मर्यमयाः परिधय आश्वबालः प्रस्तर ऐक्षव्यौ विधृती बर्हिश्च १० एतदेवाऽग्नीषोमीयोपसत्स्वपि चतुष्टयम् ११ आसाद्याऽग्निमन्थनमाहो-मात्करोति १२ इडान्तं भवति १३ ध्रौवं व्रतप्रदाने गृह्णात्यापतय इति १४ द्विश्च स्थाल्याः स्रुवेण तनूनप्त्रे शाक्वरायेति शक्वन ओजिष्ठायेति १५ गृह्णामीति सर्वत्र साकाङ्क्षत्वात् १६ पूर्वशेषौ वोत्तरौ १७ प्रतिपुरुषं च ग्रहणमाज्यानि गृह्णाना इति श्रुतेः १८ तानूनप्त्रमेतत् १९ दक्षिणस्यां वेदिश्रोणौ निधायाऽवमृशन्त्यृत्विजो यजमानश्चाऽनाधृष्टमिति २० अद्र ?ोहस्तेभ्यो न सतानूनप्त्रिणे द्र ?ोग्धव्यमिति श्रुतेः २१ १

आतिथ्यं निर्वपति वैष्णवं नवकपालम् १ पत्न्यन्वारब्धस्तूर्णमेकविमुक्ते वा निर्वपेदग्नेस्तनूरिति पञ्चकृत्वः प्रतिमन्त्रम् २ सावित्रनिवृत्तिः श्रुति-विरोधाभ्याम् ३ अग्न्यन्वाधानव्रतोपयनाऽऽरण्यभोजनदानब्रह्मवरणादीनि दीक्षणीयाप्रभृति प्रागुदवसानीयायाः सोमे कृतत्वात् ४ पत्नीसन्नहनं च सयोक्त्रायाः ५ यजमानभागश्च भक्षप्रतिषेधात् ६ न कर्मगुणत्वात् ७ उपसर्जनीरधिश्रयाति मदन्तीश्च व्रतवत् ८ आमुष्टिविसर्गादुदकार्थस्ततः ९ कार्ष्मर्यमयाः परिधय आश्वबालः प्रस्तर ऐक्षव्यौ विधृती बर्हिश्च १० एतदेवाऽग्नीषोमीयोपसत्स्वपि चतुष्टयम् ११ आसाद्याऽग्निमन्थनमाहो-मात्करोति १२ इडान्तं भवति १३ ध्रौवं व्रतप्रदाने गृह्णात्यापतय इति १४ द्विश्च स्थाल्याः स्रुवेण तनूनप्त्रे शाक्वरायेति शक्वन ओजिष्ठायेति १५ गृह्णामीति सर्वत्र साकाङ्क्षत्वात् १६ पूर्वशेषौ वोत्तरौ १७ प्रतिपुरुषं च ग्रहणमाज्यानि गृह्णाना इति श्रुतेः १८ तानूनप्त्रमेतत् १९ दक्षिणस्यां वेदिश्रोणौ निधायाऽवमृशन्त्यृत्विजो यजमानश्चाऽनाधृष्टमिति २० अद्रो हस्तेभ्यो न सतानूनप्त्रिणे द्रो ग्धव्यमिति श्रुतेः २१ १

298

i]Stn' p[qm;y;' dohyit 1 Ek;pcyenotryo" 2 ivpyRSy v;nÉ¦ÉcTye 3 Ev' p[vOõ* sm' iv.jet( 4 SvSq;nivvO²õ" 5 a*pvsQy;TpUveRhin p*v;RÉðKy; p[cyR veid' ÉmmIte 6 pUv;Rõä;ÜTStM.;TpurSt;t( i]Wu p[£meWu xÖ inh²Nt soNt"p;Ty" 7 tSm;TpurSt;TW¾$(]'xit 8 d²=,oÿr* c pdxsu pdxsu 9 a/Rs¢dxeWu v; 10 pUv;Rõä;Ü° Ã;dxsu Ã;dxsu 11 pOÏä;m;yMy SFy;id kroit %;idre,;Cz;dn;t( 12 ¬prvdex;TStMbyjuhRrit 13 ¬ÿr;'s;Tp;d?y/eR pde c;Tv;lm( 14 yqoÿ_' v; 15 p[;t¨psd* smSy p*v;RÉðKy; p[cy;RõRv[t' p[yCzit 16 sv| v;¦* 17 ¬.;>y;' cárte p[vGyRmuTs;dyit yqoÿ_' kÚy;R°et( 18 aÉ¦' p[,yTyo'pin-vpn;TÕTv; hiv/;Rne Sq;pyit pOÏä;mu.yto ÃärTNyNtre p[=;²lte p[;cI ¬.yt" x;l;m;væyR vpIRyo d²=,m( 19 tyoXzidr?ySyit 20 É.iÿ' v;.;ve 21 aNy];ip 22 rr;$ä;' purSt;d;sjTywWIk¡m( 23 ¬Cz^;yI>y;' párv;yR zid" p;° 24 ctugORhIt' x;l;;yeR juhoit yuït it 25 s g;hRpTyot" 26 apr' d²=,e vTmRin d²=,Sy;nso ihry;' xeW' p[itgOç;=/ur;vnáÿ_ pr;GdevÅut;ivit yugp-ÿÃcnTv;t( 28 .ede mNp[;vOáÿ" s;É¥p;ittTv;t( 29 §uKSq;Ly* p[itgOç p[itp[Sq;toÿrSyer;vtI it pUvRvt( 30 pI c;pre,;¦INprI-TyoÿrSy;náÿ_ pUvRvt( 31 3

tristanaM prathamAyAM dohayati 1 ekApacayenotarayoH 2 viparyasya vA'nagnicitye 3 evaM pravqddhau samaM vibhajet 4 svasthAnavivqddhiH 5 aupavasathyAtpUrve'hani paurvAhNikyA pracarya vediM mimIte 6 pUrvArddhyAtstambhAtpurastAt triSu prakrameSu fazkuM nihanti so'ntaHpAtyaH 7 tasmAtpurastAtSaTtriMfati 8 dakSiNottarau ca paxcadafasu paxcadafasu 9 ardhasaptadafeSu vA 10 pUrvArddhyAcca dvAdafasu dvAdafasu 11 pqSThyAmAyamya sphyAdi karoti khAdireNA'cchAdanAt 12 uparavadefAtstambayajurharati 13 uttarAMsAtpafcAdadhyardhe pade cAtvAlam 14 yathoktaM vA 15 prAtarupasadau samasya paurvAhNikyA pracaryA'rddhavrataM prayacchati 16 sarvaM vA'gnau 17 ubhAbhyAM carite pravargyamutsAdayati yathoktaM kuryAccet 18 agniM praNayatyoMpani-vapanAtkqtvA havirdhAne sthApayati pqSThyAmubhayato dvyaratnyantare prakSAlite prAcI ubhayataH fAlAmAvarttya varpIyo dakSiNam 19 tayofchadiradhyasyati 20 bhittiM vA'bhAve 21 anyatrA'pi 22 rarATyAM purastAdAsajatyaiSIkIm 23 ucchrAyIbhyAM parivArya chadiH pafcAcca 24 caturgqhItaM fAlAdbArye juhoti yuxjata iti 25 sa gArhapatyo'taH 26 aparaM dakSiNe vartmani dakSiNasyA'naso hiraNyaM nidhAyA'bhijuhotIdaM viSNuriti 27 dakSiNayA dvArA'nItA patnI pANibhyAM feSaM pratigqhyA'kSadhurAvanakti parAgdevafrutAviti yugapa-ttadvacanatvAt 28 bhede manprAvqttiH sAnnipAtitatvAt 29 sruksthAlyau pratigqhya pratiprasthAtottarasyerAvatI iti pUrvavat 30 patnI cA'pareNAgnInparI-tyottarasyA'nakti pUrvavat 31 3

tristanaM prathamAyAM dohayati 1 ekApacayenotarayoH 2 viparyasya vA'nagnicitye 3 evaM pravqddhau samaM vibhajet 4 svasthAnavivqddhiH 5 aupavasathyAtpUrve'hani paurvAhNikyA pracarya vediM mimIte 6 pUrvArddhyAtstambhAtpurastAt triSu prakrameSu fazkuM nihanti so'ntaHpAtyaH 7 tasmAtpurastAtSaTtriMfati 8 dakSiNottarau ca paxcadafasu paxcadafasu 9 ardhasaptadafeSu vA 10 pUrvArddhyAcca dvAdafasu dvAdafasu 11 pqSThyAmAyamya sphyAdi karoti khAdireNA'cchAdanAt 12 uparavadefAtstambayajurharati 13 uttarAMsAtpafcAdadhyardhe pade cAtvAlam 14 yathoktaM vA 15 prAtarupasadau samasya paurvAhNikyA pracaryA'rddhavrataM prayacchati 16 sarvaM vA'gnau 17 ubhAbhyAM carite pravargyamutsAdayati yathoktaM kuryAccet 18 agniM praNayatyOpani-vapanAtkqtvA havirdhAne sthApayati pqSThyAmubhayato dvyaratnyantare prakSAlite prAcI ubhayataH fAlAmAvarttya varpIyo dakSiNam 19 tayofchadiradhyasyati 20 bhittiM vA'bhAve 21 anyatrA'pi 22 rarATyAM purastAdAsajatyaiSIkIm 23 ucchrAyIbhyAM parivArya chadiH pafcAcca 24 caturgqhItaM fAlAdbArye juhoti yuxjata iti 25 sa gArhapatyo'taH 26 aparaM dakSiNe vartmani dakSiNasyA'naso hiraNyaM nidhAyA'bhijuhotIdaM viSNuriti 27 dakSiNayA dvArA'nItA patnI pANibhyAM feSaM pratigqhyA'kSadhurAvanakti parAgdevafrutAviti yugapa-ttadvacanatvAt 28 bhede manprAvqttiH sAnnipAtitatvAt 29 sruksthAlyau pratigqhya pratiprasthAtottarasyerAvatI iti pUrvavat 30 patnI cA'pareNAgnInparI-tyottarasyA'nakti pUrvavat 31 3

त्रिस्तनं प्रथमायां दोहयति १ एकापचयेनोतरयोः २ विपर्यस्य वाऽनग्निचित्ये ३ एवं प्रवृद्धौ समं विभजेत् ४ स्वस्थानविवृद्धिः ५ औपवसथ्यात्पूर्वेऽहनि पौर्वाह्णिक्या प्रचर्य वेदिं मिमीते ६ पूर्वार्द्ध्यात्स्तम्भात्पुरस्तात् त्रिषु प्रक्रमेषु शङ्कुं निहन्ति सोऽन्तःपात्यः ७ तस्मात्पुरस्तात्षट्त्रिंशति ८ दक्षिणोत्तरौ च पञ्चदशसु पञ्चदशसु ९ अर्धसप्तदशेषु वा १० पूर्वार्द्ध्याच्च द्वादशसु द्वादशसु ११ पृष्ठ्यामायम्य स्फ्यादि करोति खादिरेणाऽच्छादनात् १२ उपरवदेशात्स्तम्बयजुर्हरति १३ उत्तरांसात्पश्चादध्यर्धे पदे चात्वालम् १४ यथोक्तं वा १५ प्रातरुपसदौ समस्य पौर्वाह्णिक्या प्रचर्याऽर्द्धव्रतं प्रयच्छति १६ सर्वं वाऽग्नौ १७ उभाभ्यां चरिते प्रवर्ग्यमुत्सादयति यथोक्तं कुर्याच्चेत् १८ अग्निं प्रणयत्योंपनि-वपनात्कृत्वा हविर्धाने स्थापयति पृष्ठ्यामुभयतो द्व्यरत्न्यन्तरे प्रक्षालिते प्राची उभयतः शालामावर्त्त्य वर्पीयो दक्षिणम् १९ तयोश्छदिरध्यस्यति २० भित्तिं वाऽभावे २१ अन्यत्राऽपि २२ रराट्यां पुरस्तादासजत्यैषीकीम् २३ उच्छ्रायीभ्यां परिवार्य छदिः पश्चाच्च २४ चतुर्गृहीतं शालाद्बार्ये जुहोति युञ्जत इति २५ स गार्हपत्योऽतः २६ अपरं दक्षिणे वर्त्मनि दक्षिणस्याऽनसो हिरण्यं निधायाऽभिजुहोतीदं विष्णुरिति २७ दक्षिणया द्वाराऽनीता पत्नी पाणिभ्यां शेषं प्रतिगृह्याऽक्षधुरावनक्ति पराग्देवश्रुताविति युगप-त्तद्वचनत्वात् २८ भेदे मन्प्रावृत्तिः सान्निपातितत्वात् २९ स्रुक्स्थाल्यौ प्रतिगृह्य प्रतिप्रस्थातोत्तरस्येरावती इति पूर्ववत् ३० पत्नी चाऽपरेणाग्नीन्परी-त्योत्तरस्याऽनक्ति पूर्ववत् ३१ ३

त्रिस्तनं प्रथमायां दोहयति १ एकापचयेनोतरयोः २ विपर्यस्य वाऽनग्निचित्ये ३ एवं प्रवृद्धौ समं विभजेत् ४ स्वस्थानविवृद्धिः ५ औपवसथ्यात्पूर्वेऽहनि पौर्वाह्णिक्या प्रचर्य वेदिं मिमीते ६ पूर्वार्द्ध्यात्स्तम्भात्पुरस्तात् त्रिषु प्रक्रमेषु शङ्कुं निहन्ति सोऽन्तःपात्यः ७ तस्मात्पुरस्तात्षट्त्रिंशति ८ दक्षिणोत्तरौ च पञ्चदशसु पञ्चदशसु ९ अर्धसप्तदशेषु वा १० पूर्वार्द्ध्याच्च द्वादशसु द्वादशसु ११ पृष्ठ्यामायम्य स्फ्यादि करोति खादिरेणाऽच्छादनात् १२ उपरवदेशात्स्तम्बयजुर्हरति १३ उत्तरांसात्पश्चादध्यर्धे पदे चात्वालम् १४ यथोक्तं वा १५ प्रातरुपसदौ समस्य पौर्वाह्णिक्या प्रचर्याऽर्द्धव्रतं प्रयच्छति १६ सर्वं वाऽग्नौ १७ उभाभ्यां चरिते प्रवर्ग्यमुत्सादयति यथोक्तं कुर्याच्चेत् १८ अग्निं प्रणयत्यॐपनि-वपनात्कृत्वा हविर्धाने स्थापयति पृष्ठ्यामुभयतो द्व्यरत्न्यन्तरे प्रक्षालिते प्राची उभयतः शालामावर्त्त्य वर्पीयो दक्षिणम् १९ तयोश्छदिरध्यस्यति २० भित्तिं वाऽभावे २१ अन्यत्राऽपि २२ रराट्यां पुरस्तादासजत्यैषीकीम् २३ उच्छ्रायीभ्यां परिवार्य छदिः पश्चाच्च २४ चतुर्गृहीतं शालाद्बार्ये जुहोति युञ्जत इति २५ स गार्हपत्योऽतः २६ अपरं दक्षिणे वर्त्मनि दक्षिणस्याऽनसो हिरण्यं निधायाऽभिजुहोतीदं विष्णुरिति २७ दक्षिणया द्वाराऽनीता पत्नी पाणिभ्यां शेषं प्रतिगृह्याऽक्षधुरावनक्ति पराग्देवश्रुताविति युगप-त्तद्वचनत्वात् २८ भेदे मन्प्रावृत्तिः सान्निपातितत्वात् २९ स्रुक्स्थाल्यौ प्रतिगृह्य प्रतिप्रस्थातोत्तरस्येरावती इति पूर्ववत् ३० पत्नी चाऽपरेणाग्नीन्परी-त्योत्तरस्याऽनक्ति पूर्ववत् ३१ ३

301

hivõ;Ün;>y;' p[væyRm;n;>y;mnuv;cyit 1 i]¨ÿ_;y;muíÈç¼v vÿRnm( 2 p[;cI p[etÉmit v;cyit 3 Sv' goÏÉmit c %jRit 4 p;duÿrvede²S]Wu p[£meWu mTv; v; n>ySqe aÉ.mN]yte] rmeq;Émit 5 ¬ÿre, pár£My d²=,mupSt>n;it ivã,onuR kÉmit 6 d²=,t" SqU,;mupinh²Nt ivã,ve Tv; it 7 idvo veæyuÿr' p[itp[Sq;t; 8 ¬ÿrt" SqU,;' pUvRvt( 9 ¬.e v; d²=,t" 10 trtStt" 11 ydu c m;nuW it Åute" 12 p[tiÃã,uárit v;cyit m?ym' zidr;l>y 13 ¬ÿre c 14 ivã,o rr;$Émit rr;$ä;m( 15 ivã,o" XnP]e Sq TyuCz^;Yy* 16 ¬dgg[;É, zdI'iW p;C½te" 17 Ã;y;Ü" párWIVyit lSpUjinp[itúty; rJJv; ivã,o" SyUrsIit 18 ivã,o/RvosIit g[iNq' kroit 19 ¬p£;Nte p[muit 20 p[;Gv'x' hivõ;Ünm( 21 inÏ;Py vwã,vmsITy;l.te 22 .ojn.=,e c;iSm¥ kÚyuR" 23 aÃ;re, sdohivõ;Üne p[e=m;,' b[Uy;Nm; p[e=q; it 24 pOÏä;mu.yto Ã;yeR 25 d²=,Sy;nso/" p[¬g' %nTyuprv;n( 26 4

havirddhAnAbhyAM pravarttyamAnAbhyAmanuvAcayati 1 triruktAyAmudgqhyeva varttanam 2 prAcI pretamiti vAcayati 3 svaM goSThamiti ca kharjati 4 pafcAduttaravedestriSu prakrameSu matvA vA nabhyasthe abhimantrayate'tra ramethAmiti 5 uttareNa parikramya dakSiNamupastabhnAti viSNornu kamiti 6 dakSiNataH sthUNAmupanihanti viSNave tvA iti 7 divo vettyuttaraM pratiprasthAtA 8 uttarataH sthUNAM pUrvavat 9 ubhe vA dakSiNataH 10 itaratastataH 11 yadu ca mAnuSa iti fruteH 12 pratadviSNuriti vAcayati madhyamaM chadirAlabhya 13 uttare ca 14 viSNo rarATamiti rarATyAm 15 viSNoH fnaptre stha ityucchrAyyau 16 udagagrANi chadIMSi pafcAcchruteH 17 dvAryAH pariSIvyati laspUjanipratihqtayA rajjvA viSNoH syUrasIti 18 viSNordhruvo'sIti granthiM karoti 19 upakrAnte pramuxcati 20 prAgvaMfaM havirddhAnam 21 niSThApya vaiSNavamasItyAlabhate 22 bhojanabhakSaNe cA'sminna kuryuH 23 advAreNa sadohavirddhAne prekSamANaM brUyAnmA prekSathA iti 24 pqSThyAmubhayato dvArye 25 dakSiNasyA'naso'dhaH pra\ugaM khanatyuparavAn 26 4

हविर्द्धानाभ्यां प्रवर्त्त्यमानाभ्यामनुवाचयति १ त्रिरुक्तायामुद्गृह्येव वर्त्तनम् २ प्राची प्रेतमिति वाचयति ३ स्वं गोष्ठमिति च खर्जति ४ पश्चादुत्तरवेदेस्त्रिषु प्रक्रमेषु मत्वा वा नभ्यस्थे अभिमन्त्रयतेऽत्र रमेथामिति ५ उत्तरेण परिक्रम्य दक्षिणमुपस्तभ्नाति विष्णोर्नु कमिति ६ दक्षिणतः स्थूणामुपनिहन्ति विष्णवे त्वा इति ७ दिवो वेत्त्युत्तरं प्रतिप्रस्थाता ८ उत्तरतः स्थूणां पूर्ववत् ९ उभे वा दक्षिणतः १० इतरतस्ततः ११ यदु च मानुष इति श्रुतेः १२ प्रतद्विष्णुरिति वाचयति मध्यमं छदिरालभ्य १३ उत्तरे च १४ विष्णो रराटमिति रराट्याम् १५ विष्णोः श्नप्त्रे स्थ इत्युच्छ्राय्यौ १६ उदगग्राणि छदींषि पश्चाच्छ्रुतेः १७ द्वार्याः परिषीव्यति लस्पूजनिप्रतिहृतया रज्ज्वा विष्णोः स्यूरसीति १८ विष्णोर्ध्रुवोऽसीति ग्रन्थिं करोति १९ उपक्रान्ते प्रमुञ्चति २० प्राग्वंशं हविर्द्धानम् २१ निष्ठाप्य वैष्णवमसीत्यालभते २२ भोजनभक्षणे चाऽस्मिन्न कुर्युः २३ अद्वारेण सदोहविर्द्धाने प्रेक्षमाणं ब्रूयान्मा प्रेक्षथा इति २४ पृष्ठ्यामुभयतो द्वार्ये २५ दक्षिणस्याऽनसोऽधः प्रउगं खनत्युपरवान् २६ ४

हविर्द्धानाभ्यां प्रवर्त्त्यमानाभ्यामनुवाचयति १ त्रिरुक्तायामुद्गृह्येव वर्त्तनम् २ प्राची प्रेतमिति वाचयति ३ स्वं गोष्ठमिति च खर्जति ४ पश्चादुत्तरवेदेस्त्रिषु प्रक्रमेषु मत्वा वा नभ्यस्थे अभिमन्त्रयतेऽत्र रमेथामिति ५ उत्तरेण परिक्रम्य दक्षिणमुपस्तभ्नाति विष्णोर्नु कमिति ६ दक्षिणतः स्थूणामुपनिहन्ति विष्णवे त्वा इति ७ दिवो वेत्त्युत्तरं प्रतिप्रस्थाता ८ उत्तरतः स्थूणां पूर्ववत् ९ उभे वा दक्षिणतः १० इतरतस्ततः ११ यदु च मानुष इति श्रुतेः १२ प्रतद्विष्णुरिति वाचयति मध्यमं छदिरालभ्य १३ उत्तरे च १४ विष्णो रराटमिति रराट्याम् १५ विष्णोः श्नप्त्रे स्थ इत्युच्छ्राय्यौ १६ उदगग्राणि छदींषि पश्चाच्छ्रुतेः १७ द्वार्याः परिषीव्यति लस्पूजनिप्रतिहृतया रज्ज्वा विष्णोः स्यूरसीति १८ विष्णोर्ध्रुवोऽसीति ग्रन्थिं करोति १९ उपक्रान्ते प्रमुञ्चति २० प्राग्वंशं हविर्द्धानम् २१ निष्ठाप्य वैष्णवमसीत्यालभते २२ भोजनभक्षणे चाऽस्मिन्न कुर्युः २३ अद्वारेण सदोहविर्द्धाने प्रेक्षमाणं ब्रूयान्मा प्रेक्षथा इति २४ पृष्ठ्यामुभयतो द्वार्ये २५ दक्षिणस्याऽनसोऽधः प्रौगं खनत्युपरवान् २६ ४

307

n;É.dß' sd" 1 mTy; v; 2 ¬dGv'xm( 3 a·;dx;räekÉv'xittuÉv|xitv;R 4 nv ityRg/;Ry;mo v; 5 a*duMbrI' m?ye pOÏä;mek 6 N{ Sy Czidárit m?ym' Czidr;roPy;prpUveR c 7 i]vg*R coÿrt" 8 párTveit párv;yR párWIv,g[NQyÉ.mxRn;NywN{ w" 9 hivõ;Ün;p-r;Ntmuÿre,;¦I/[mGNyg;rÃ;rmNtveR´õ| .Uy" sv| v; 10 inÏ;Py vwdevmsITy;l.te 11 É/ã

nAbhidaghnaM sadaH 1 matyA vA 2 udagvaMfam 3 aSTAdafAratnyekaviMfatifcaturviMfatirvA 4 nava tiryagardhAyAmo vA 5 audumbarIM madhye pqSThyAmeke 6 indra sya cchadiriti madhyamaM cchadirAropyA'parapUrve ca 7 trivargau cottarataH 8 paritveti parivArya pariSIvaNagranthyabhimarfanAnyaindrai ?H 9 havirddhAnApa-rAntamuttareNA'gnIdhramagnyagAradvAramantarvedyarddhaM bhUyaH sarvaM vA 10 niSThApya vaifvadevamasItyAlabhate 11 dhiSNyAnnivapatyuddhatA'vokSite purISaM nivapati sphyenA'nvArabdha udazzupavifya vibhUrasIti pratimantram 12 AgnIdhrIyaM pUrvam 13 sikatAfcopari 14 raudre Neti sarvatra 15 SaT sadasi 16 pratyazmukho dvAramapareNa hotuH 17 dakSiNapUrveNaudumbarIM maitrAvaruNasya 18 hotqdhiSNyamuttareNa caturaH samAntarAnbrAhmaNAcchaMsipotqneSTracchAvAkAnAm 19 AgnIdhrAddakSiNaM samprati vedyante dakSiNAmukho mArjAlIyam 20 sadodvAraM pUrveNa tiSThannanudifatyAhavanIyabahiSpavamAnadefacAtvAlafAmitraudumbari-brahmAsanafAlAdvAryaprAjahitAntsammrADasIti pratimantram 21 utkaraM sa-mUhyo'si vifvavedA UnAtiriktasya pratiSTheti 22 paristaraNapAtrasaMsAdana-prokSaNA'jyanirvapaNAni kqtvottaraparigrahAdi karoti 23 antaHpAtya-sahitam 24 barhirantaM preSyati , tatra sarvamAsAdayati 25 atraiva prokSaNam 26 idhmaM nidhAyA'gnISomIyAya vedeH staraNamagrahaNaM prastarasyA'parAhNe 27 arddhavrate pratte pravifya praNayanIyA'dhAnam 28 AjyA'dhifrayaNa-sruksammArjanodvAsanA'vekSaNAni kqtvA fAlAdbAryamapareNA'ste yajamAna upasthe somaM kqtvA 29 fAlAdvAryamapareNa somakrayaNIpadaM parikirati 30 caturddhaike AhavanIyasyopayamanISvAgnIdhrIyasyA'kSopAxjane ca 31 Ajya-prokSaNIrantaHpAtyadefe utpUya pafvAjyagrahaNam 32 dhArayantyAjyAni 33 apivratAfcA'nvArabhante yajamAnam 34 vAsasA chAdayatyenAn 35 caratsu nA'dri yeta 36 6

nAbhidaghnaM sadaH 1 matyA vA 2 udagvaMfam 3 aSTAdafAratnyekaviMfatifcaturviMfatirvA 4 nava tiryagardhAyAmo vA 5 audumbarIM madhye pqSThyAmeke 6 indra sya cchadiriti madhyamaM cchadirAropyA'parapUrve ca 7 trivargau cottarataH 8 paritveti parivArya pariSIvaNagranthyabhimarfanAnyaindrai H! 9 havirddhAnApa-rAntamuttareNA'gnIdhramagnyagAradvAramantarvedyarddhaM bhUyaH sarvaM vA 10 niSThApya vaifvadevamasItyAlabhate 11 dhiSNyAnnivapatyuddhatA'vokSite purISaM nivapati sphyenA'nvArabdha udazzupavifya vibhUrasIti pratimantram 12 AgnIdhrIyaM pUrvam 13 sikatAfcopari 14 raudre Neti sarvatra 15 SaT sadasi 16 pratyazmukho dvAramapareNa hotuH 17 dakSiNapUrveNaudumbarIM maitrAvaruNasya 18 hotqdhiSNyamuttareNa caturaH samAntarAnbrAhmaNAcchaMsipotqneSTracchAvAkAnAm 19 AgnIdhrAddakSiNaM samprati vedyante dakSiNAmukho mArjAlIyam 20 sadodvAraM pUrveNa tiSThannanudifatyAhavanIyabahiSpavamAnadefacAtvAlafAmitraudumbari-brahmAsanafAlAdvAryaprAjahitAntsammrADasIti pratimantram 21 utkaraM sa-mUhyo'si vifvavedA UnAtiriktasya pratiSTheti 22 paristaraNapAtrasaMsAdana-prokSaNA'jyanirvapaNAni kqtvottaraparigrahAdi karoti 23 antaHpAtya-sahitam 24 barhirantaM preSyati , tatra sarvamAsAdayati 25 atraiva prokSaNam 26 idhmaM nidhAyA'gnISomIyAya vedeH staraNamagrahaNaM prastarasyA'parAhNe 27 arddhavrate pratte pravifya praNayanIyA'dhAnam 28 AjyA'dhifrayaNa-sruksammArjanodvAsanA'vekSaNAni kqtvA fAlAdbAryamapareNA'ste yajamAna upasthe somaM kqtvA 29 fAlAdvAryamapareNa somakrayaNIpadaM parikirati 30 caturddhaike AhavanIyasyopayamanISvAgnIdhrIyasyA'kSopAxjane ca 31 Ajya-prokSaNIrantaHpAtyadefe utpUya pafvAjyagrahaNam 32 dhArayantyAjyAni 33 apivratAfcA'nvArabhante yajamAnam 34 vAsasA chAdayatyenAn 35 caratsu nA'dri yeta 36 6

नाभिदघ्नं सदः १ मत्या वा २ उदग्वंशम् ३ अष्टादशारत्न्येकविंशतिश्चतुर्विंशतिर्वा ४ नव तिर्यगर्धायामो वा ५ औदुम्बरीं मध्ये पृष्ठ्यामेके ६ इन्द्र स्य च्छदिरिति मध्यमं च्छदिरारोप्याऽपरपूर्वे च ७ त्रिवर्गौ चोत्तरतः ८ परित्वेति परिवार्य परिषीवणग्रन्थ्यभिमर्शनान्यैन्द्रै ?ः ९ हविर्द्धानाप-रान्तमुत्तरेणाऽग्नीध्रमग्न्यगारद्वारमन्तर्वेद्यर्द्धं भूयः सर्वं वा १० निष्ठाप्य वैश्वदेवमसीत्यालभते ११ धिष्ण्यान्निवपत्युद्धताऽवोक्षिते पुरीषं निवपति स्फ्येनाऽन्वारब्ध उदङ्ङुपविश्य विभूरसीति प्रतिमन्त्रम् १२ आग्नीध्रीयं पूर्वम् १३ सिकताश्चोपरि १४ रौद्रे णेति सर्वत्र १५ षट् सदसि १६ प्रत्यङ्मुखो द्वारमपरेण होतुः १७ दक्षिणपूर्वेणौदुम्बरीं मैत्रावरुणस्य १८ होतृधिष्ण्यमुत्तरेण चतुरः समान्तरान्ब्राह्मणाच्छंसिपोतृनेष्ट्रच्छावाकानाम् १९ आग्नीध्राद्दक्षिणं सम्प्रति वेद्यन्ते दक्षिणामुखो मार्जालीयम् २० सदोद्वारं पूर्वेण तिष्ठन्ननुदिशत्याहवनीयबहिष्पवमानदेशचात्वालशामित्रौदुम्बरि-ब्रह्मासनशालाद्वार्यप्राजहितान्त्सम्म्राडसीति प्रतिमन्त्रम् २१ उत्करं स-मूह्योऽसि विश्ववेदा ऊनातिरिक्तस्य प्रतिष्ठेति २२ परिस्तरणपात्रसंसादन-प्रोक्षणाऽज्यनिर्वपणानि कृत्वोत्तरपरिग्रहादि करोति २३ अन्तःपात्य-सहितम् २४ बर्हिरन्तं प्रेष्यति । तत्र सर्वमासादयति २५ अत्रैव प्रोक्षणम् २६ इध्मं निधायाऽग्नीषोमीयाय वेदेः स्तरणमग्रहणं प्रस्तरस्याऽपराह्णे २७ अर्द्धव्रते प्रत्ते प्रविश्य प्रणयनीयाऽधानम् २८ आज्याऽधिश्रयण-स्रुक्सम्मार्जनोद्वासनाऽवेक्षणानि कृत्वा शालाद्बार्यमपरेणाऽस्ते यजमान उपस्थे सोमं कृत्वा २९ शालाद्वार्यमपरेण सोमक्रयणीपदं परिकिरति ३० चतुर्द्धैके आहवनीयस्योपयमनीष्वाग्नीध्रीयस्याऽक्षोपाञ्जने च ३१ आज्य-प्रोक्षणीरन्तःपात्यदेशे उत्पूय पश्वाज्यग्रहणम् ३२ धारयन्त्याज्यानि ३३ अपिव्रताश्चाऽन्वारभन्ते यजमानम् ३४ वाससा छादयत्येनान् ३५ चरत्सु नाऽद्रि येत ३६ ६

नाभिदघ्नं सदः १ मत्या वा २ उदग्वंशम् ३ अष्टादशारत्न्येकविंशतिश्चतुर्विंशतिर्वा ४ नव तिर्यगर्धायामो वा ५ औदुम्बरीं मध्ये पृष्ठ्यामेके ६ इन्द्र स्य च्छदिरिति मध्यमं च्छदिरारोप्याऽपरपूर्वे च ७ त्रिवर्गौ चोत्तरतः ८ परित्वेति परिवार्य परिषीवणग्रन्थ्यभिमर्शनान्यैन्द्रै ः! ९ हविर्द्धानाप-रान्तमुत्तरेणाऽग्नीध्रमग्न्यगारद्वारमन्तर्वेद्यर्द्धं भूयः सर्वं वा १० निष्ठाप्य वैश्वदेवमसीत्यालभते ११ धिष्ण्यान्निवपत्युद्धताऽवोक्षिते पुरीषं निवपति स्फ्येनाऽन्वारब्ध उदङ्ङुपविश्य विभूरसीति प्रतिमन्त्रम् १२ आग्नीध्रीयं पूर्वम् १३ सिकताश्चोपरि १४ रौद्रे णेति सर्वत्र १५ षट् सदसि १६ प्रत्यङ्मुखो द्वारमपरेण होतुः १७ दक्षिणपूर्वेणौदुम्बरीं मैत्रावरुणस्य १८ होतृधिष्ण्यमुत्तरेण चतुरः समान्तरान्ब्राह्मणाच्छंसिपोतृनेष्ट्रच्छावाकानाम् १९ आग्नीध्राद्दक्षिणं सम्प्रति वेद्यन्ते दक्षिणामुखो मार्जालीयम् २० सदोद्वारं पूर्वेण तिष्ठन्ननुदिशत्याहवनीयबहिष्पवमानदेशचात्वालशामित्रौदुम्बरि-ब्रह्मासनशालाद्वार्यप्राजहितान्त्सम्म्राडसीति प्रतिमन्त्रम् २१ उत्करं स-मूह्योऽसि विश्ववेदा ऊनातिरिक्तस्य प्रतिष्ठेति २२ परिस्तरणपात्रसंसादन-प्रोक्षणाऽज्यनिर्वपणानि कृत्वोत्तरपरिग्रहादि करोति २३ अन्तःपात्य-सहितम् २४ बर्हिरन्तं प्रेष्यति । तत्र सर्वमासादयति २५ अत्रैव प्रोक्षणम् २६ इध्मं निधायाऽग्नीषोमीयाय वेदेः स्तरणमग्रहणं प्रस्तरस्याऽपराह्णे २७ अर्द्धव्रते प्रत्ते प्रविश्य प्रणयनीयाऽधानम् २८ आज्याऽधिश्रयण-स्रुक्सम्मार्जनोद्वासनाऽवेक्षणानि कृत्वा शालाद्बार्यमपरेणाऽस्ते यजमान उपस्थे सोमं कृत्वा २९ शालाद्वार्यमपरेण सोमक्रयणीपदं परिकिरति ३० चतुर्द्धैके आहवनीयस्योपयमनीष्वाग्नीध्रीयस्याऽक्षोपाञ्जने च ३१ आज्य-प्रोक्षणीरन्तःपात्यदेशे उत्पूय पश्वाज्यग्रहणम् ३२ धारयन्त्याज्यानि ३३ अपिव्रताश्चाऽन्वारभन्ते यजमानम् ३४ वाससा छादयत्येनान् ३५ चरत्सु नाऽद्रि येत ३६ ६

310

p[dI¢Ém?m' Tv' someit p[cr

pradIptamidhmaM tvaM someti pracaraNyA'bhijuhoti 1 juSANo apturiti dvitIyAm 2 agnaye prahriyamANAyA'nuvAcayati 3 somAya praNIyamAnAyeti vA 4 AhavanIyaM gacchantyAdAya grAvadra ?oNakalafasomapAtrANIdhmacatuSTayaM ca sannaddhaM vapAfrapaNyau rafane fakalavqSaNamaraNI ca 5 agne nayeti vAcayati 6 uttareNa sado hqtvA'gnIdhre'gniM nidadhAti 7 grAvadra ?oNakalafasomapAtrANi ca 8 ayanna iti juhotyasmin 9 uttareNa parikramyA'havanIyasyottarato nidadhAtyanyadAjyasomavarjam 10 dhiSNyA'vyavAyo'dhvaryoH 11 idhma-prokSaNAdi karoti 12 kharottarArddha ekavqtstaraNaM pafcAdvottaravedeH 13 A'havanIyekSaNAtkqtvoru viSNaviti juhoti 14 purastAdvA samidhA-vAdhAyeti fruteH 15 AsAdyA'jyAni dakSiNe'nasi kqSNAjinamAstIrya tasmintsomaM nidadhAti deva savitariti 16 etattvamiti visqjyopatiSThate 17 svAhA niriti niSkramyA'gne vratapA ityAhavanIye samidhamAdhAya madantIrupaspqfyA'zgulIrvisqjate 18 patnI ca gArhapatye tUSNIM madantI-rupaspqfya 19 cAtvAle madantIH kqtvA 20 nAmagrahaNabhojane asyAtaH kurvanti 21 vratyanivqttiH 22 haviHfeSabhakSaH 23 agnISomIyo'taH pafuH 24 taddevatyaH pafupuroDAfaH 25 7

pradIptamidhmaM tvaM someti pracaraNyA'bhijuhoti 1 juSANo apturiti dvitIyAm 2 agnaye prahriyamANAyA'nuvAcayati 3 somAya praNIyamAnAyeti vA 4 AhavanIyaM gacchantyAdAya grAvadro NakalafasomapAtrANIdhmacatuSTayaM ca sannaddhaM vapAfrapaNyau rafane fakalavqSaNamaraNI ca 5 agne nayeti vAcayati 6 uttareNa sado hqtvA'gnIdhre'gniM nidadhAti 7 grAvadro NakalafasomapAtrANi ca 8 ayanna iti juhotyasmin 9 uttareNa parikramyA'havanIyasyottarato nidadhAtyanyadAjyasomavarjam 10 dhiSNyA'vyavAyo'dhvaryoH 11 idhma-prokSaNAdi karoti 12 kharottarArddha ekavqtstaraNaM pafcAdvottaravedeH 13 A'havanIyekSaNAtkqtvoru viSNaviti juhoti 14 purastAdvA samidhA-vAdhAyeti fruteH 15 AsAdyA'jyAni dakSiNe'nasi kqSNAjinamAstIrya tasmintsomaM nidadhAti deva savitariti 16 etattvamiti visqjyopatiSThate 17 svAhA niriti niSkramyA'gne vratapA ityAhavanIye samidhamAdhAya madantIrupaspqfyA'zgulIrvisqjate 18 patnI ca gArhapatye tUSNIM madantI-rupaspqfya 19 cAtvAle madantIH kqtvA 20 nAmagrahaNabhojane asyAtaH kurvanti 21 vratyanivqttiH 22 haviHfeSabhakSaH 23 agnISomIyo'taH pafuH 24 taddevatyaH pafupuroDAfaH 25 7

प्रदीप्तमिध्मं त्वं सोमेति प्रचरण्याऽभिजुहोति १ जुषाणो अप्तुरिति द्वितीयाम् २ अग्नये प्रह्रियमाणायाऽनुवाचयति ३ सोमाय प्रणीयमानायेति वा ४ आहवनीयं गच्छन्त्यादाय ग्रावद्र ?ोणकलशसोमपात्राणीध्मचतुष्टयं च सन्नद्धं वपाश्रपण्यौ रशने शकलवृषणमरणी च ५ अग्ने नयेति वाचयति ६ उत्तरेण सदो हृत्वाऽग्नीध्रेऽग्निं निदधाति ७ ग्रावद्र ?ोणकलशसोमपात्राणि च ८ अयन्न इति जुहोत्यस्मिन् ९ उत्तरेण परिक्रम्याऽहवनीयस्योत्तरतो निदधात्यन्यदाज्यसोमवर्जम् १० धिष्ण्याऽव्यवायोऽध्वर्योः ११ इध्म-प्रोक्षणादि करोति १२ खरोत्तरार्द्ध एकवृत्स्तरणं पश्चाद्वोत्तरवेदेः १३ आऽहवनीयेक्षणात्कृत्वोरु विष्णविति जुहोति १४ पुरस्ताद्वा समिधा-वाधायेति श्रुतेः १५ आसाद्याऽज्यानि दक्षिणेऽनसि कृष्णाजिनमास्तीर्य तस्मिन्त्सोमं निदधाति देव सवितरिति १६ एतत्त्वमिति विसृज्योपतिष्ठते १७ स्वाहा निरिति निष्क्रम्याऽग्ने व्रतपा इत्याहवनीये समिधमाधाय मदन्तीरुपस्पृश्याऽङ्गुलीर्विसृजते १८ पत्नी च गार्हपत्ये तूष्णीं मदन्ती-रुपस्पृश्य १९ चात्वाले मदन्तीः कृत्वा २० नामग्रहणभोजने अस्यातः कुर्वन्ति २१ व्रत्यनिवृत्तिः २२ हविःशेषभक्षः २३ अग्नीषोमीयोऽतः पशुः २४ तद्देवत्यः पशुपुरोडाशः २५ ७

प्रदीप्तमिध्मं त्वं सोमेति प्रचरण्याऽभिजुहोति १ जुषाणो अप्तुरिति द्वितीयाम् २ अग्नये प्रह्रियमाणायाऽनुवाचयति ३ सोमाय प्रणीयमानायेति वा ४ आहवनीयं गच्छन्त्यादाय ग्रावद्रो णकलशसोमपात्राणीध्मचतुष्टयं च सन्नद्धं वपाश्रपण्यौ रशने शकलवृषणमरणी च ५ अग्ने नयेति वाचयति ६ उत्तरेण सदो हृत्वाऽग्नीध्रेऽग्निं निदधाति ७ ग्रावद्रो णकलशसोमपात्राणि च ८ अयन्न इति जुहोत्यस्मिन् ९ उत्तरेण परिक्रम्याऽहवनीयस्योत्तरतो निदधात्यन्यदाज्यसोमवर्जम् १० धिष्ण्याऽव्यवायोऽध्वर्योः ११ इध्म-प्रोक्षणादि करोति १२ खरोत्तरार्द्ध एकवृत्स्तरणं पश्चाद्वोत्तरवेदेः १३ आऽहवनीयेक्षणात्कृत्वोरु विष्णविति जुहोति १४ पुरस्ताद्वा समिधा-वाधायेति श्रुतेः १५ आसाद्याऽज्यानि दक्षिणेऽनसि कृष्णाजिनमास्तीर्य तस्मिन्त्सोमं निदधाति देव सवितरिति १६ एतत्त्वमिति विसृज्योपतिष्ठते १७ स्वाहा निरिति निष्क्रम्याऽग्ने व्रतपा इत्याहवनीये समिधमाधाय मदन्तीरुपस्पृश्याऽङ्गुलीर्विसृजते १८ पत्नी च गार्हपत्ये तूष्णीं मदन्ती-रुपस्पृश्य १९ चात्वाले मदन्तीः कृत्वा २० नामग्रहणभोजने अस्यातः कुर्वन्ति २१ व्रत्यनिवृत्तिः २२ हविःशेषभक्षः २३ अग्नीषोमीयोऽतः पशुः २४ तद्देवत्यः पशुपुरोडाशः २५ ७

313

a.[ä;id kroit 1 d²=,en hivõ;Ün' pÉ@;' hrit 2 gudtOtIy' c 3 m;j;RlIy' d²=,en j;`nIm( 4 p[Ty;úTy v; som;hvnI-yyorVyv;y;t( 5 yUpwk;dixnI ce{ q;=m;];yïnp[.Oit kroit 17 yq;%;tmuCz^yit 18 viWRÏo d²=,onupUv;R tre 19 tIv[suTyÉ¦Ï" p[;cI c 20 yq;yUp' veidvõRnm( 21 viWRÏ;¶²=,' ivt·' Ã;dx' ind/;TyeW t it 22 p[o=,;´;vgUhn;TkroTynqRlu¢m( 23 anuiCz^Ty voÿrm( 24 yqoiCz^t' svnIy;n;l.t EktO,enop;ÕTy;-¦eys;rSvts*Myp*ã,b;hRSpTyvw devwN{ m;¨twN{ ;¦s;iv]v;¨,;n( 25 EkyUpe pek;dixNy;m;¦ey' inyuJy tiSm'StiSmÉ¥tr;nudIc" 26 a;¦ey" p[qmo gCzTyNv;rB/onupUVy;R tre 27 d²=,' c inßNTyenmuÿrÉmtr;n( 28 sm;nmupp[eãypárpxTye s'Dpy;Nv-gNp[o=

abhryAdi karoti 1 dakSiNena havirddhAnaM pafviDAM harati 2 gudatqtIyaM ca 3 mArjAlIyaM dakSiNena jAghanIm 4 pratyAhqtya vA somA'havanI-yayoravyavAyAt 5 yUpaikAdafinI cedra thAkSamAtrANyantarANi 6 pUrvArddha vA samaM vibhajya 7 pakSasammitA vA'gnau 8 yUpAhutyabhryAdA-nayavA'vapanAni sakqt 9 bhedenA'nyatsAnnipAtitvAt 10 madhyamaM pari-likhyottaraM dakSiNaM vA vyatyAsamitarAn 11 A'vaTahomAtkaroti 12 axjanAdyAcaSAlekSaNAtkqtvaikaikasya 13 fvo vA dakSiNottarANAmava-gUhanAntamAlambhanA'sambhavAt 14 parivIya madhyamamavagUhanAntam 15 agniSThe caiSAM rafanAH pariveSTya vAsayati 16 abhyaxjanaprabhqti karoti 17 yathAkhAtamucchrayati 18 varSiSTho dakSiNo'nupUrvA itare 19 tIvrasutyagniSThaH prAcI ca 20 yathAyUpaM vedivarddhanam 21 varSiSThAddakSiNaM vitaSTaM dvAdafaM nidadhAtyeSa ta iti 22 prokSaNAdyA'vagUhanAtkarotyanarthaluptam 23 anucchritya vottaram 24 yathocchritaM savanIyAnAlabhata ekatqNenopAkqtyA-'gneyasArasvatasaumyapauSNabArhaspatyavaifva devaindra mArutaindra ?AgnasAvitravAruNAn 25 ekayUpe pafvekAdafinyAmAgneyaM niyujya tasmiMstasminnitarAnudIcaH 26 AgneyaH prathamo gacchatyanvArabdho'nupUrvyA itare 27 dakSiNaM ca nighnantyenamuttaramitarAn 28 samAnamupapreSyaparipafatye saMjxapayA'nva-ganprokSaNyulmukA'sifAmitrA'ntarddhAnapracchedastokasaMpraiSafAmitrA'nufAsanasaMvAdavanaspatisviSTakqdiDAdigvyAdhAraNaM samAsicya prabhUtatvAt 29 ukhAfUlaM vapAfrapaNyau ca 30 na vasAsandehAt 31 sautrAmaNIdarfanAcca 32 nA'virodhAt 33 pAkavaiSamyAtsautrAmaNyAm 34 manotAvasAhomau pqthakkAlabhedAt 35 yUpaikAdafinyA vafAvapAmArjanAntaM kqtvA fAlAdvArye patnIyUpocchrayaNaM nAbhimAtrasya 36 paristaraNapAtrasaMsAdanaprokSaNA'jyani-rvapaNA'dhifrayaNAni kqtvA sphyAdi karoti 37 8

abhryAdi karoti 1 dakSiNena havirddhAnaM pafviDAM harati 2 gudatqtIyaM ca 3 mArjAlIyaM dakSiNena jAghanIm 4 pratyAhqtya vA somA'havanI-yayoravyavAyAt 5 yUpaikAdafinI cedra thAkSamAtrANyantarANi 6 pUrvArddha vA samaM vibhajya 7 pakSasammitA vA'gnau 8 yUpAhutyabhryAdA-nayavA'vapanAni sakqt 9 bhedenA'nyatsAnnipAtitvAt 10 madhyamaM pari-likhyottaraM dakSiNaM vA vyatyAsamitarAn 11 A'vaTahomAtkaroti 12 axjanAdyAcaSAlekSaNAtkqtvaikaikasya 13 fvo vA dakSiNottarANAmava-gUhanAntamAlambhanA'sambhavAt 14 parivIya madhyamamavagUhanAntam 15 agniSThe caiSAM rafanAH pariveSTya vAsayati 16 abhyaxjanaprabhqti karoti 17 yathAkhAtamucchrayati 18 varSiSTho dakSiNo'nupUrvA itare 19 tIvrasutyagniSThaH prAcI ca 20 yathAyUpaM vedivarddhanam 21 varSiSThAddakSiNaM vitaSTaM dvAdafaM nidadhAtyeSa ta iti 22 prokSaNAdyA'vagUhanAtkarotyanarthaluptam 23 anucchritya vottaram 24 yathocchritaM savanIyAnAlabhata ekatqNenopAkqtyA-'gneyasArasvatasaumyapauSNabArhaspatyavaifva devaindra mArutaindrA gnasAvitravAruNAn 25 ekayUpe pafvekAdafinyAmAgneyaM niyujya tasmiMstasminnitarAnudIcaH 26 AgneyaH prathamo gacchatyanvArabdho'nupUrvyA itare 27 dakSiNaM ca nighnantyenamuttaramitarAn 28 samAnamupapreSyaparipafatye saMjxapayA'nva-ganprokSaNyulmukA'sifAmitrA'ntarddhAnapracchedastokasaMpraiSafAmitrA'nufAsanasaMvAdavanaspatisviSTakqdiDAdigvyAdhAraNaM samAsicya prabhUtatvAt 29 ukhAfUlaM vapAfrapaNyau ca 30 na vasAsandehAt 31 sautrAmaNIdarfanAcca 32 nA'virodhAt 33 pAkavaiSamyAtsautrAmaNyAm 34 manotAvasAhomau pqthakkAlabhedAt 35 yUpaikAdafinyA vafAvapAmArjanAntaM kqtvA fAlAdvArye patnIyUpocchrayaNaM nAbhimAtrasya 36 paristaraNapAtrasaMsAdanaprokSaNA'jyani-rvapaNA'dhifrayaNAni kqtvA sphyAdi karoti 37 8

अभ्र्यादि करोति १ दक्षिणेन हविर्द्धानं पश्विडां हरति २ गुदतृतीयं च ३ मार्जालीयं दक्षिणेन जाघनीम् ४ प्रत्याहृत्य वा सोमाऽहवनी-ययोरव्यवायात् ५ यूपैकादशिनी चेद्र थाक्षमात्राण्यन्तराणि ६ पूर्वार्द्ध वा समं विभज्य ७ पक्षसम्मिता वाऽग्नौ ८ यूपाहुत्यभ्र्यादा-नयवाऽवपनानि सकृत् ९ भेदेनाऽन्यत्सान्निपातित्वात् १० मध्यमं परि-लिख्योत्तरं दक्षिणं वा व्यत्यासमितरान् ११ आऽवटहोमात्करोति १२ अञ्जनाद्याचषालेक्षणात्कृत्वैकैकस्य १३ श्वो वा दक्षिणोत्तराणामव-गूहनान्तमालम्भनाऽसम्भवात् १४ परिवीय मध्यममवगूहनान्तम् १५ अग्निष्ठे चैषां रशनाः परिवेष्ट्य वासयति १६ अभ्यञ्जनप्रभृति करोति १७ यथाखातमुच्छ्रयति १८ वर्षिष्ठो दक्षिणोऽनुपूर्वा इतरे १९ तीव्रसुत्यग्निष्ठः प्राची च २० यथायूपं वेदिवर्द्धनम् २१ वर्षिष्ठाद्दक्षिणं वितष्टं द्वादशं निदधात्येष त इति २२ प्रोक्षणाद्याऽवगूहनात्करोत्यनर्थलुप्तम् २३ अनुच्छ्रित्य वोत्तरम् २४ यथोच्छ्रितं सवनीयानालभत एकतृणेनोपाकृत्या-ऽग्नेयसारस्वतसौम्यपौष्णबार्हस्पत्यवैश्व देवैन्द्र मारुतैन्द्र ?ाग्नसावित्रवारुणान् २५ एकयूपे पश्वेकादशिन्यामाग्नेयं नियुज्य तस्मिंस्तस्मिन्नितरानुदीचः २६ आग्नेयः प्रथमो गच्छत्यन्वारब्धोऽनुपूर्व्या इतरे २७ दक्षिणं च निघ्नन्त्येनमुत्तरमितरान् २८ समानमुपप्रेष्यपरिपशत्ये संज्ञपयाऽन्व-गन्प्रोक्षण्युल्मुकाऽसिशामित्राऽन्तर्द्धानप्रच्छेदस्तोकसंप्रैषशामित्राऽनुशासनसंवादवनस्पतिस्विष्टकृदिडादिग्व्याधारणं समासिच्य प्रभूतत्वात् २९ उखाशूलं वपाश्रपण्यौ च ३० न वसासन्देहात् ३१ सौत्रामणीदर्शनाच्च ३२ नाऽविरोधात् ३३ पाकवैषम्यात्सौत्रामण्याम् ३४ मनोतावसाहोमौ पृथक्कालभेदात् ३५ यूपैकादशिन्या वशावपामार्जनान्तं कृत्वा शालाद्वार्ये पत्नीयूपोच्छ्रयणं नाभिमात्रस्य ३६ परिस्तरणपात्रसंसादनप्रोक्षणाऽज्यनि-र्वपणाऽधिश्रयणानि कृत्वा स्फ्यादि करोति ३७ ८

अभ्र्यादि करोति १ दक्षिणेन हविर्द्धानं पश्विडां हरति २ गुदतृतीयं च ३ मार्जालीयं दक्षिणेन जाघनीम् ४ प्रत्याहृत्य वा सोमाऽहवनी-ययोरव्यवायात् ५ यूपैकादशिनी चेद्र थाक्षमात्राण्यन्तराणि ६ पूर्वार्द्ध वा समं विभज्य ७ पक्षसम्मिता वाऽग्नौ ८ यूपाहुत्यभ्र्यादा-नयवाऽवपनानि सकृत् ९ भेदेनाऽन्यत्सान्निपातित्वात् १० मध्यमं परि-लिख्योत्तरं दक्षिणं वा व्यत्यासमितरान् ११ आऽवटहोमात्करोति १२ अञ्जनाद्याचषालेक्षणात्कृत्वैकैकस्य १३ श्वो वा दक्षिणोत्तराणामव-गूहनान्तमालम्भनाऽसम्भवात् १४ परिवीय मध्यममवगूहनान्तम् १५ अग्निष्ठे चैषां रशनाः परिवेष्ट्य वासयति १६ अभ्यञ्जनप्रभृति करोति १७ यथाखातमुच्छ्रयति १८ वर्षिष्ठो दक्षिणोऽनुपूर्वा इतरे १९ तीव्रसुत्यग्निष्ठः प्राची च २० यथायूपं वेदिवर्द्धनम् २१ वर्षिष्ठाद्दक्षिणं वितष्टं द्वादशं निदधात्येष त इति २२ प्रोक्षणाद्याऽवगूहनात्करोत्यनर्थलुप्तम् २३ अनुच्छ्रित्य वोत्तरम् २४ यथोच्छ्रितं सवनीयानालभत एकतृणेनोपाकृत्या-ऽग्नेयसारस्वतसौम्यपौष्णबार्हस्पत्यवैश्व देवैन्द्र मारुतैन्द्रा ग्नसावित्रवारुणान् २५ एकयूपे पश्वेकादशिन्यामाग्नेयं नियुज्य तस्मिंस्तस्मिन्नितरानुदीचः २६ आग्नेयः प्रथमो गच्छत्यन्वारब्धोऽनुपूर्व्या इतरे २७ दक्षिणं च निघ्नन्त्येनमुत्तरमितरान् २८ समानमुपप्रेष्यपरिपशत्ये संज्ञपयाऽन्व-गन्प्रोक्षण्युल्मुकाऽसिशामित्राऽन्तर्द्धानप्रच्छेदस्तोकसंप्रैषशामित्राऽनुशासनसंवादवनस्पतिस्विष्टकृदिडादिग्व्याधारणं समासिच्य प्रभूतत्वात् २९ उखाशूलं वपाश्रपण्यौ च ३० न वसासन्देहात् ३१ सौत्रामणीदर्शनाच्च ३२ नाऽविरोधात् ३३ पाकवैषम्यात्सौत्रामण्याम् ३४ मनोतावसाहोमौ पृथक्कालभेदात् ३५ यूपैकादशिन्या वशावपामार्जनान्तं कृत्वा शालाद्वार्ये पत्नीयूपोच्छ्रयणं नाभिमात्रस्य ३६ परिस्तरणपात्रसंसादनप्रोक्षणाऽज्यनि-र्वपणाऽधिश्रयणानि कृत्वा स्फ्यादि करोति ३७ ८

316

Tv;·^o bSt" pyRÉ¦ÕtmuTsOj²Nt 1 a;Jyen s'Sq;pyNtIit Åute" 2 pxupyRÉ¦kr,;° 3 tdNt' v; kmRn;m/ey;t( 4 Tv·ÈvnSpTyo p[y;jeiãvJy;dxRn;t( 5 a¦IWomIySy vpm;jRn;Nte vstIvrIg[h,' SyNdm;n;n;mnStÉmte 6 aStÉmteÉ¥n;ç;Tpurej;net( 7 anIj;-noNySy;ip smIp;vÉstSy purej;nSy 8 ¬.y;.;v ¬LkÚWI' ihryyeüty;m;ip 12 d²=,;É¦hom;Ntm¦IWomIymStÉmte s'Sq;Py VyuT£;mteTy;h i]" 13 x;l;Ã;yRmpre,;Ste päuÿrveidmpre, yjm;n ¬pSqe som' ÕTv; 14 x;l;Ã;yRmpre, vstIvrI" párhrit 15 d²=,en inú³Ty d²=,Sy;muÿrveidÅo,* ind/;tIN{ ;¦äoárit 16 a;úTy Sq;ne ind/;it 17 klx' pä;l.te 18 ¬ÿre, pár£MyoÿrSy;' pUvRvt( 19 Ém];v¨,yoárit v; 20 iveW;' dev;n;ÉmTy;¦I/[e 21 som' c;sN´;m( 22 dI²=t t] t;' r;i]' r=it 23 sub[÷

tvASTro bastaH paryagnikqtamutsqjanti 1 Ajyena saMsthApayantIti fruteH 2 pafuparyagnikaraNAcca 3 tadantaM vA karmanAmadheyAt 4 tvaSTqvanaspatyofca prayAjeSvijyAdarfanAt 5 agnISomIyasya vapamArjanAnte vasatIvarIgrahaNaM syandamAnAnAmanastamite 6 astamitafcenninAhyAtpurejAnafcet 7 anIjA-no'nyasyApi samIpA'vasitasya purejAnasya 8 ubhayA'bhAva ulkuSIM hiraNyaM voparyupari dhArayanhaviSmatIriti 9 agnerva iti nidadhAti fAlA-dvAryamapareNa 10 subrahmaNyAM ca preSyati paitAputrIyAm 11 AdityA-'bhyaye'hutayAmApi 12 dakSiNAgnihomAntamagnISomIyamastamite saMsthApya vyutkrAmatetyAha triH 13 fAlAdvAryamapareNA'ste patnyuttaravedimapareNa yajamAna upasthe somaM kqtvA 14 fAlAdvAryamapareNa vasatIvarIH pariharati 15 dakSiNena nirhqtya dakSiNasyAmuttaravedifroNau nidadhAtIndra ?Agnyoriti 16 Ahqtya sthAne nidadhAti 17 kalafaM patnyAlabhate 18 uttareNa parikramyottarasyAM pUrvavat 19 mitrAvaruNayoriti vA 20 vifveSAM devAnAmityAgnIdhre 21 somaM cA'sandyAm 22 dIkSitafca tatra tAM rAtriM rakSati 23 subrahmaNyAM ca preSyati 24 parivApyAyai dohanam 25 AvasathonmardanA'lazkaraNadantaprakSAlanAnyadhvaryoradIkSitasyAdhvaryoradIkSitasya 26 9

tvASTro bastaH paryagnikqtamutsqjanti 1 Ajyena saMsthApayantIti fruteH 2 pafuparyagnikaraNAcca 3 tadantaM vA karmanAmadheyAt 4 tvaSTqvanaspatyofca prayAjeSvijyAdarfanAt 5 agnISomIyasya vapamArjanAnte vasatIvarIgrahaNaM syandamAnAnAmanastamite 6 astamitafcenninAhyAtpurejAnafcet 7 anIjA-no'nyasyApi samIpA'vasitasya purejAnasya 8 ubhayA'bhAva ulkuSIM hiraNyaM voparyupari dhArayanhaviSmatIriti 9 agnerva iti nidadhAti fAlA-dvAryamapareNa 10 subrahmaNyAM ca preSyati paitAputrIyAm 11 AdityA-'bhyaye'hutayAmApi 12 dakSiNAgnihomAntamagnISomIyamastamite saMsthApya vyutkrAmatetyAha triH 13 fAlAdvAryamapareNA'ste patnyuttaravedimapareNa yajamAna upasthe somaM kqtvA 14 fAlAdvAryamapareNa vasatIvarIH pariharati 15 dakSiNena nirhqtya dakSiNasyAmuttaravedifroNau nidadhAtIndrA gnyoriti 16 Ahqtya sthAne nidadhAti 17 kalafaM patnyAlabhate 18 uttareNa parikramyottarasyAM pUrvavat 19 mitrAvaruNayoriti vA 20 vifveSAM devAnAmityAgnIdhre 21 somaM cA'sandyAm 22 dIkSitafca tatra tAM rAtriM rakSati 23 subrahmaNyAM ca preSyati 24 parivApyAyai dohanam 25 AvasathonmardanA'lazkaraNadantaprakSAlanAnyadhvaryoradIkSitasyAdhvaryoradIkSitasya 26 9

त्वाष्ट्रो बस्तः पर्यग्निकृतमुत्सृजन्ति १ आज्येन संस्थापयन्तीति श्रुतेः २ पशुपर्यग्निकरणाच्च ३ तदन्तं वा कर्मनामधेयात् ४ त्वष्टृवनस्पत्योश्च प्रयाजेष्विज्यादर्शनात् ५ अग्नीषोमीयस्य वपमार्जनान्ते वसतीवरीग्रहणं स्यन्दमानानामनस्तमिते ६ अस्तमितश्चेन्निनाह्यात्पुरेजानश्चेत् ७ अनीजा-नोऽन्यस्यापि समीपाऽवसितस्य पुरेजानस्य ८ उभयाऽभाव उल्कुषीं हिरण्यं वोपर्युपरि धारयन्हविष्मतीरिति ९ अग्नेर्व इति निदधाति शाला-द्वार्यमपरेण १० सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति पैतापुत्रीयाम् ११ आदित्या-ऽभ्ययेऽहुतयामापि १२ दक्षिणाग्निहोमान्तमग्नीषोमीयमस्तमिते संस्थाप्य व्युत्क्रामतेत्याह त्रिः १३ शालाद्वार्यमपरेणाऽस्ते पत्न्युत्तरवेदिमपरेण यजमान उपस्थे सोमं कृत्वा १४ शालाद्वार्यमपरेण वसतीवरीः परिहरति १५ दक्षिणेन निर्हृत्य दक्षिणस्यामुत्तरवेदिश्रोणौ निदधातीन्द्र ?ाग्न्योरिति १६ आहृत्य स्थाने निदधाति १७ कलशं पत्न्यालभते १८ उत्तरेण परिक्रम्योत्तरस्यां पूर्ववत् १९ मित्रावरुणयोरिति वा २० विश्वेषां देवानामित्याग्नीध्रे २१ सोमं चाऽसन्द्याम् २२ दीक्षितश्च तत्र तां रात्रिं रक्षति २३ सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति २४ परिवाप्यायै दोहनम् २५ आवसथोन्मर्दनाऽलङ्करणदन्तप्रक्षालनान्यध्वर्योरदीक्षितस्याध्वर्योरदीक्षितस्य २६ ९

त्वाष्ट्रो बस्तः पर्यग्निकृतमुत्सृजन्ति १ आज्येन संस्थापयन्तीति श्रुतेः २ पशुपर्यग्निकरणाच्च ३ तदन्तं वा कर्मनामधेयात् ४ त्वष्टृवनस्पत्योश्च प्रयाजेष्विज्यादर्शनात् ५ अग्नीषोमीयस्य वपमार्जनान्ते वसतीवरीग्रहणं स्यन्दमानानामनस्तमिते ६ अस्तमितश्चेन्निनाह्यात्पुरेजानश्चेत् ७ अनीजा-नोऽन्यस्यापि समीपाऽवसितस्य पुरेजानस्य ८ उभयाऽभाव उल्कुषीं हिरण्यं वोपर्युपरि धारयन्हविष्मतीरिति ९ अग्नेर्व इति निदधाति शाला-द्वार्यमपरेण १० सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति पैतापुत्रीयाम् ११ आदित्या-ऽभ्ययेऽहुतयामापि १२ दक्षिणाग्निहोमान्तमग्नीषोमीयमस्तमिते संस्थाप्य व्युत्क्रामतेत्याह त्रिः १३ शालाद्वार्यमपरेणाऽस्ते पत्न्युत्तरवेदिमपरेण यजमान उपस्थे सोमं कृत्वा १४ शालाद्वार्यमपरेण वसतीवरीः परिहरति १५ दक्षिणेन निर्हृत्य दक्षिणस्यामुत्तरवेदिश्रोणौ निदधातीन्द्रा ग्न्योरिति १६ आहृत्य स्थाने निदधाति १७ कलशं पत्न्यालभते १८ उत्तरेण परिक्रम्योत्तरस्यां पूर्ववत् १९ मित्रावरुणयोरिति वा २० विश्वेषां देवानामित्याग्नीध्रे २१ सोमं चाऽसन्द्याम् २२ दीक्षितश्च तत्र तां रात्रिं रक्षति २३ सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति २४ परिवाप्यायै दोहनम् २५ आवसथोन्मर्दनाऽलङ्करणदन्तप्रक्षालनान्यध्वर्योरदीक्षितस्याध्वर्योरदीक्षितस्य २६ ९

325

aprr;] AiTvj" p[bo/y²Nt 1 ap ¬pSpOXy x;l;Ã;yeR párStr,p;]s's;dnp[o=,;JyinvRp,;É/Åy,§uKsMm;jRnoÃ;sn;ve=,;in ÕTv;¦I/[ ¬TpUy p;Jyg[h,m( 2 a;Jy;Ny;d;y som' c;qRv°;hvnIy ?mp[ao=,;id kroit 3 a¦IWomIyvTStr,m( 4 a;Jy;s;dn;t( ÕTveW;Ntre,;õRsommi{Wu sMmu%eWu ind/;it úde Tveit 5 iv;STv;Émit ivsOJyopitÏte 6 Eten;hr,' som;qRSy;-É.Wve 7 noõhr,' tto bihõ;Ü.;v;t( 8 aÉ.WutSy c;nvhr,' ÕtTv;t( 9 p[;Gv;c' p[vidto" p[;trnuv;kop;kr,' deve>y" p[;t-y;Rv>yonub[UhIit sÉm/m;d/t( 10 deve>y Tyek 11 sub[÷y;' /;n;" pUã,e krM.' srSvTyw dÉ/ Ém];v¨,;>y;' pySy;m( 15 N{ ;y v; hárpUWsrSvitÉm];-v¨,vte /;n;dIin yq;s':ym( 16 1

apararAtra qtvijaH prabodhayanti 1 apa upaspqfya fAlAdvArye paristaraNapAtrasaMsAdanaprokSaNA'jyanirvapaNA'dhifrayaNasruksammArjanodvAsanA'vekSaNAni kqtvA'gnIdhra utpUya pafvAjyagrahaNam 2 AjyAnyAdAya somaM cA'rthavaccA'havanIya idhmapra\okSaNAdi karoti 3 agnISomIyavatstaraNam 4 A'jyA'sAdanAt kqtveSAntareNA'rddhasomamadriSu sammukheSu nidadhAti hqde tveti 5 vifvAstvAmiti visqjyopatiSThate 6 etenA'haraNaM somArthasyA-'bhiSave 7 noddhaharaNaM tato bahirddhAbhAvAt 8 abhiSutasya cA'navaharaNaM kqtatvAt 9 prAgvAcaM pravaditoH prAtaranuvAkopAkaraNaM devebhyaH prAta-ryAvabhyo'nubrUhIti samidhamAdadhat 10 devebhya ityeke 11 subrahmaNyAM ca preSyati 12 prAtaranuvAkaM jAgradupAsItA'dhvaryuH 13 svapyAdvA 14 agnIdaindra mekAdafakapAlaM nirvapati haribhyAM dhAnAH pUSNe karambhaM sarasvatyai dadhi mitrAvaruNAbhyAM payasyAm 15 indra ?Aya vA haripUSasarasvatimitrA-varuNavate dhAnAdIni yathAsaMkhyam 16 1

apararAtra qtvijaH prabodhayanti 1 apa upaspqfya fAlAdvArye paristaraNapAtrasaMsAdanaprokSaNA'jyanirvapaNA'dhifrayaNasruksammArjanodvAsanA'vekSaNAni kqtvA'gnIdhra utpUya pafvAjyagrahaNam 2 AjyAnyAdAya somaM cA'rthavaccA'havanIya idhmapraokSaNAdi karoti 3 agnISomIyavatstaraNam 4 A'jyA'sAdanAt kqtveSAntareNA'rddhasomamadriSu sammukheSu nidadhAti hqde tveti 5 vifvAstvAmiti visqjyopatiSThate 6 etenA'haraNaM somArthasyA-'bhiSave 7 noddhaharaNaM tato bahirddhAbhAvAt 8 abhiSutasya cA'navaharaNaM kqtatvAt 9 prAgvAcaM pravaditoH prAtaranuvAkopAkaraNaM devebhyaH prAta-ryAvabhyo'nubrUhIti samidhamAdadhat 10 devebhya ityeke 11 subrahmaNyAM ca preSyati 12 prAtaranuvAkaM jAgradupAsItA'dhvaryuH 13 svapyAdvA 14 agnIdaindra mekAdafakapAlaM nirvapati haribhyAM dhAnAH pUSNe karambhaM sarasvatyai dadhi mitrAvaruNAbhyAM payasyAm 15 indrA ya vA haripUSasarasvatimitrA-varuNavate dhAnAdIni yathAsaMkhyam 16 1

अपररात्र ऋत्विजः प्रबोधयन्ति १ अप उपस्पृश्य शालाद्वार्ये परिस्तरणपात्रसंसादनप्रोक्षणाऽज्यनिर्वपणाऽधिश्रयणस्रुक्सम्मार्जनोद्वासनाऽवेक्षणानि कृत्वाऽग्नीध्र उत्पूय पश्वाज्यग्रहणम् २ आज्यान्यादाय सोमं चाऽर्थवच्चाऽहवनीय इध्मप्रओक्षणादि करोति ३ अग्नीषोमीयवत्स्तरणम् ४ आऽज्याऽसादनात् कृत्वेषान्तरेणाऽर्द्धसोममद्रिषु सम्मुखेषु निदधाति हृदे त्वेति ५ विश्वास्त्वामिति विसृज्योपतिष्ठते ६ एतेनाऽहरणं सोमार्थस्या-ऽभिषवे ७ नोद्धहरणं ततो बहिर्द्धाभावात् ८ अभिषुतस्य चाऽनवहरणं कृतत्वात् ९ प्राग्वाचं प्रवदितोः प्रातरनुवाकोपाकरणं देवेभ्यः प्रात-र्यावभ्योऽनुब्रूहीति समिधमादधत् १० देवेभ्य इत्येके ११ सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति १२ प्रातरनुवाकं जाग्रदुपासीताऽध्वर्युः १३ स्वप्याद्वा १४ अग्नीदैन्द्र मेकादशकपालं निर्वपति हरिभ्यां धानाः पूष्णे करम्भं सरस्वत्यै दधि मित्रावरुणाभ्यां पयस्याम् १५ इन्द्र ?ाय वा हरिपूषसरस्वतिमित्रा-वरुणवते धानादीनि यथासंख्यम् १६ १

अपररात्र ऋत्विजः प्रबोधयन्ति १ अप उपस्पृश्य शालाद्वार्ये परिस्तरणपात्रसंसादनप्रोक्षणाऽज्यनिर्वपणाऽधिश्रयणस्रुक्सम्मार्जनोद्वासनाऽवेक्षणानि कृत्वाऽग्नीध्र उत्पूय पश्वाज्यग्रहणम् २ आज्यान्यादाय सोमं चाऽर्थवच्चाऽहवनीय इध्मप्रओक्षणादि करोति ३ अग्नीषोमीयवत्स्तरणम् ४ आऽज्याऽसादनात् कृत्वेषान्तरेणाऽर्द्धसोममद्रिषु सम्मुखेषु निदधाति हृदे त्वेति ५ विश्वास्त्वामिति विसृज्योपतिष्ठते ६ एतेनाऽहरणं सोमार्थस्या-ऽभिषवे ७ नोद्धहरणं ततो बहिर्द्धाभावात् ८ अभिषुतस्य चाऽनवहरणं कृतत्वात् ९ प्राग्वाचं प्रवदितोः प्रातरनुवाकोपाकरणं देवेभ्यः प्रात-र्यावभ्योऽनुब्रूहीति समिधमादधत् १० देवेभ्य इत्येके ११ सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति १२ प्रातरनुवाकं जाग्रदुपासीताऽध्वर्युः १३ स्वप्याद्वा १४ अग्नीदैन्द्र मेकादशकपालं निर्वपति हरिभ्यां धानाः पूष्णे करम्भं सरस्वत्यै दधि मित्रावरुणाभ्यां पयस्याम् १५ इन्द्रा य वा हरिपूषसरस्वतिमित्रा-वरुणवते धानादीनि यथासंख्यम् १६ १

328

¬¥etu" p;]yojnm( 1 %roÿrpUv;RõR ¬p;'Nty;Rmyo" 2 tdpre, iÃdevTy;in p[Ty² 4 r;;vdwN{ v;yvm( 5 ajk;v' mw];v¨,m( 6 a*Ïm;Énm( 7 d²=,pUv;RõeR xu£;miNqno" 8 d²=,' xu£Sy 9 a;g[y,Sq;lI m?ye 10 d²=,oKQySq;lI sp;]; 11 tq;-idTySq;Lyuÿr; 12 Atup;]e pUve §uKpuãkr;ÕtI ¬.ytomu%e k;ãmRyRmye a;Tqe v; 13 è?v;RnItr;É, p[;dexm;];É, m?y-s©ÈhIt;in 14 a;g[y,;dpr;' párPlv;' §uKpuãkr;m( 15 a/o/o=' p[Ty' { o,klxmTyuçopyuRpyR=' piv]miSmNkroit ) xuKl' jIvo-,;Rn;m( 16 ¬.ytodx' párPlv;y;m( 17 pUveR,opStM.nmuÿr' /[uvSq;lImnNtihRte 18 /uár p[cr,Im( 19 pUveR,;=mupár pUt.Otm( 20 pre,;/vnIym( 21 p[;g=;¶xcms;NTs'vONt;n/" 22 p[Tygek/n;nyuGm;nudhr,;'²§p[.OTy;pdx>y" 23 a.UduW; ¨x-TpxuárTyuCym;ne 24 2

unnetuH pAtrayojanam 1 kharottarapUrvArddha upAMfvantaryAmayoH 2 tadapareNa dvidevatyAni pratyaxci 4 rAsnAvadaindra vAyavam 5 ajakAvaM maitrAvaruNam 6 auSThamAfvinam 7 dakSiNapUrvArddhe fukrAmanthinoH 8 dakSiNaM fukrasya 9 AgrayaNasthAlI madhye 10 dakSiNokthyasthAlI sapAtrA 11 tathA-'dityasthAlyuttarA 12 qtupAtre pUve srukpuSkarAkqtI ubhayatomukhe kArSmaryamaye Afvatthe vA 13 UrdhvAnItarANi prAdefamAtrANi madhya-sazgqhItAni 14 AgrayaNAdaparAM pariplavAM srukpuSkarAm 15 adho'dho'kSaM pratyaxcaM dra ?oNakalafamatyuhyoparyuparyakSaM pavitramasminkaroti , fuklaM jIvo-rNAnAm 16 ubhayatodafaM pariplavAyAm 17 pUrveNopastambhanamuttaraM dhruvasthAlImanantarhite 18 dhuri pracaraNIm 19 pUrveNA'kSamupari pUtabhqtam 20 pareNA'dhavanIyam 21 prAgakSAddafacamasAntsaMvqntAnadhaH 22 pratyagekadhanAnayugmAnudaharaNAMsriprabhqtyApaxcadafabhyaH 23 abhUduSA rufa-tpafurityucyamAne 24 2

unnetuH pAtrayojanam 1 kharottarapUrvArddha upAMfvantaryAmayoH 2 tadapareNa dvidevatyAni pratyaxci 4 rAsnAvadaindra vAyavam 5 ajakAvaM maitrAvaruNam 6 auSThamAfvinam 7 dakSiNapUrvArddhe fukrAmanthinoH 8 dakSiNaM fukrasya 9 AgrayaNasthAlI madhye 10 dakSiNokthyasthAlI sapAtrA 11 tathA-'dityasthAlyuttarA 12 qtupAtre pUve srukpuSkarAkqtI ubhayatomukhe kArSmaryamaye Afvatthe vA 13 UrdhvAnItarANi prAdefamAtrANi madhya-sazgqhItAni 14 AgrayaNAdaparAM pariplavAM srukpuSkarAm 15 adho'dho'kSaM pratyaxcaM dro NakalafamatyuhyoparyuparyakSaM pavitramasminkaroti , fuklaM jIvo-rNAnAm 16 ubhayatodafaM pariplavAyAm 17 pUrveNopastambhanamuttaraM dhruvasthAlImanantarhite 18 dhuri pracaraNIm 19 pUrveNA'kSamupari pUtabhqtam 20 pareNA'dhavanIyam 21 prAgakSAddafacamasAntsaMvqntAnadhaH 22 pratyagekadhanAnayugmAnudaharaNAMsriprabhqtyApaxcadafabhyaH 23 abhUduSA rufa-tpafurityucyamAne 24 2

उन्नेतुः पात्रयोजनम् १ खरोत्तरपूर्वार्द्ध उपांश्वन्तर्यामयोः २ तदपरेण द्विदेवत्यानि प्रत्यञ्चि ४ रास्नावदैन्द्र वायवम् ५ अजकावं मैत्रावरुणम् ६ औष्ठमाश्विनम् ७ दक्षिणपूर्वार्द्धे शुक्रामन्थिनोः ८ दक्षिणं शुक्रस्य ९ आग्रयणस्थाली मध्ये १० दक्षिणोक्थ्यस्थाली सपात्रा ११ तथा-ऽदित्यस्थाल्युत्तरा १२ ऋतुपात्रे पूवे स्रुक्पुष्कराकृती उभयतोमुखे कार्ष्मर्यमये आश्वत्थे वा १३ ऊर्ध्वानीतराणि प्रादेशमात्राणि मध्य-सङ्गृहीतानि १४ आग्रयणादपरां परिप्लवां स्रुक्पुष्कराम् १५ अधोऽधोऽक्षं प्रत्यञ्चं द्र ?ोणकलशमत्युह्योपर्युपर्यक्षं पवित्रमस्मिन्करोति । शुक्लं जीवो-र्णानाम् १६ उभयतोदशं परिप्लवायाम् १७ पूर्वेणोपस्तम्भनमुत्तरं ध्रुवस्थालीमनन्तर्हिते १८ धुरि प्रचरणीम् १९ पूर्वेणाऽक्षमुपरि पूतभृतम् २० परेणाऽधवनीयम् २१ प्रागक्षाद्दशचमसान्त्संवृन्तानधः २२ प्रत्यगेकधनानयुग्मानुदहरणांस्रिप्रभृत्यापञ्चदशभ्यः २३ अभूदुषा रुश-त्पशुरित्युच्यमाने २४ २

उन्नेतुः पात्रयोजनम् १ खरोत्तरपूर्वार्द्ध उपांश्वन्तर्यामयोः २ तदपरेण द्विदेवत्यानि प्रत्यञ्चि ४ रास्नावदैन्द्र वायवम् ५ अजकावं मैत्रावरुणम् ६ औष्ठमाश्विनम् ७ दक्षिणपूर्वार्द्धे शुक्रामन्थिनोः ८ दक्षिणं शुक्रस्य ९ आग्रयणस्थाली मध्ये १० दक्षिणोक्थ्यस्थाली सपात्रा ११ तथा-ऽदित्यस्थाल्युत्तरा १२ ऋतुपात्रे पूवे स्रुक्पुष्कराकृती उभयतोमुखे कार्ष्मर्यमये आश्वत्थे वा १३ ऊर्ध्वानीतराणि प्रादेशमात्राणि मध्य-सङ्गृहीतानि १४ आग्रयणादपरां परिप्लवां स्रुक्पुष्कराम् १५ अधोऽधोऽक्षं प्रत्यञ्चं द्रो णकलशमत्युह्योपर्युपर्यक्षं पवित्रमस्मिन्करोति । शुक्लं जीवो-र्णानाम् १६ उभयतोदशं परिप्लवायाम् १७ पूर्वेणोपस्तम्भनमुत्तरं ध्रुवस्थालीमनन्तर्हिते १८ धुरि प्रचरणीम् १९ पूर्वेणाऽक्षमुपरि पूतभृतम् २० परेणाऽधवनीयम् २१ प्रागक्षाद्दशचमसान्त्संवृन्तानधः २२ प्रत्यगेकधनानयुग्मानुदहरणांस्रिप्रभृत्यापञ्चदशभ्यः २३ अभूदुषा रुश-त्पशुरित्युच्यमाने २४ २

334

aÉ/Wv,e pyuRpivx²Nt 1 ¬ÿrto?vyuRyjm;n* 2 pUvoR?vyuR" ) apre, prITyetre ]y" 3 devSy TveTyi{ m;d;y v;c' yCzit p[;âG`û;r;t( 4 s ¬p;'xusvn" 5 ing[;>y;su v;cyTyurSyen; ingOç ing[;>y; Sqeit 6 ¬p;'xusvne som' ÉmmIt N{ ;y Tv; vsumte ¨{ vt pÕTv" p[itmN]m( 7 yÿ it Émt;lM.nm( 8 p[itp[Sq;-t;'xUNW@;dÿe©LyNtreWu Ã* Ã* kÚ¨te 9 ;]; SqeTy;Ésit ing[;>y;" 10 p[hárãyNÃ¹ãy' mns; ?y;yedmuãm; ah' p[hr;Ém n tu>y' someit 11 a.;ve tO,m( 12 m; .eárit p[hrit 13 Ev' i]rÉ.Wu,oTy;sec' ing[;>y;" 14 a·ÕTv Ek;dxÕTvo Ã;dxÕTv" 15 sveR pvg;Ü" pxuk;mSy ) a·vg;R b[÷vcRsk;mSy 16 p[itvg| ing[;.' v;cyit hotOcmseLp;n'xUnv/;y p[;gp;Égit 17 ai{ ,; ctuqRm( 18 tUã,I' v; 19 ¬p;'x' c gOð;it v;cSptye devo deve>yo m/umtIárit 20 p[itp[Sq;topgOð;it p;]m( 21 a;æ;;n;' c Ã* Ã;vNtdR/;it g[h,.ed;t( 22 mN]²l©;° 23 W@± v; Åuits;mQy;Rt( 24 yÿ Ty;æ;;NTsome ind/;it 25 pármOJy;s;dnmup;'Nty;Rmyo" 26 aÉ.crNTs;dyed-ivsOj¥muãy Tv; p[;,' s;dy;mIit ) ¬d;nÉmTyNty;Rmm( 27 p;É,n; c;ipd/;Tymuãy Tv; p[;,mÉpd/;mIit ) ¬d;nmNty;Rmm( 28 Sv;-heTyuKTvovRNtár=Émit inã£m,m( 29 aNv;r.teNySmw p[d;y hotO-cmsm( 30 vr' vOTv; dd;it c 31 Sv;'Õt it üTv; p;]muNm;i·R 32 p[qme pár/; ¬æ;;n' p;É,' p[;gupm;i·R deve>ySTveit 33 v;s-¬rob;üWu ÉXl·m'xumÉ.crïuüy;¶¼v;'xivit 34 a;g[y,Sq;Ly;' xeWwkdexm;ÉsCy;'x' p[;Syit tOtIysvn;y 35 p[;,;y Tveit p;]s;dnm( 36 ¬p;'xusvn' p;É,n; p[mOJyod' Vy;n;y Tveit s'SpO·m( 37 4

adhiSavaNe paryupavifanti 1 uttarato'dhvaryuyajamAnau 2 pUrvo'dhvaryuH , apareNa parItyetare trayaH 3 devasya tvetyadri mAdAya vAcaM yacchati prAgghizkArAt 4 sa upAMfusavanaH 5 nigrAbhyAsu vAcayatyurasyenA nigqhya nigrAbhyA stheti 6 upAMfusavane somaM mimIta indra ?Aya tvA vasumate rudra vata paxcakqtvaH pratimantram 7 yatta iti mitAlambhanam 8 pratiprasthA-tAM'fUnSaDAdatte'zgulyantareSu dvau dvau kurute 9 fvAtrA sthetyAsixcati nigrAbhyAH 10 prahariSyandveSyaM manasA dhyAyedamuSmA ahaM praharAmi na tubhyaM someti 11 abhAve tqNam 12 mA bheriti praharati 13 evaM trirabhiSuNotyAsecaM nigrAbhyAH 14 aSTakqtva ekAdafakqtvo dvAdafakqtvaH 15 sarve paxcavargAH pafukAmasya , aSTavargA brahmavarcasakAmasya 16 prativargaM nigrAbhaM vAcayati hotqcamase'lpAnaMfUnavadhAya prAgapAgiti 17 adri NA caturtham 18 tUSNIM vA 19 upAMfuM ca gqhNAti vAcaspataye devo devebhyo madhumatIriti 20 pratiprasthAtopagqhNAti pAtram 21 AttAnAM ca dvau dvAvantardadhAti grahaNabhedAt 22 mantralizgAcca 23 SaD vA frutisAmarthyAt 24 yatta ityAttAntsome nidadhAti 25 parimqjyA'sAdanamupAMfvantaryAmayoH 26 abhicarantsAdayeda-visqjannamuSya tvA prANaM sAdayAmIti , udAnamityantaryAmam 27 pANinA cA'pidadhAtyamuSya tvA prANamapidadhAmIti , udAnamantaryAmam 28 svA-hetyuktvorvantarikSamiti niSkramaNam 29 anvArabhate'nyasmai pradAya hotq-camasam 30 varaM vqtvA dadAti ca 31 svAMkqta iti hutvA pAtramunmArSTi 32 prathame paridhA uttAnaM pANiM prAgupamArSTi devebhyastveti 33 vAsa-urobAhuSu fliSTamaMfumabhicaraxjuhuyAddevAMfaviti 34 AgrayaNasthAlyAM feSaikadefamAsicyAM'fuM prAsyati tqtIyasavanAya 35 prANAya tveti pAtrasAdanam 36 upAMfusavanaM pANinA pramqjyodaxcaM vyAnAya tveti saMspqSTam 37 4

adhiSavaNe paryupavifanti 1 uttarato'dhvaryuyajamAnau 2 pUrvo'dhvaryuH , apareNa parItyetare trayaH 3 devasya tvetyadri mAdAya vAcaM yacchati prAgghizkArAt 4 sa upAMfusavanaH 5 nigrAbhyAsu vAcayatyurasyenA nigqhya nigrAbhyA stheti 6 upAMfusavane somaM mimIta indrA ya tvA vasumate rudra vata paxcakqtvaH pratimantram 7 yatta iti mitAlambhanam 8 pratiprasthA-tAM'fUnSaDAdatte'zgulyantareSu dvau dvau kurute 9 fvAtrA sthetyAsixcati nigrAbhyAH 10 prahariSyandveSyaM manasA dhyAyedamuSmA ahaM praharAmi na tubhyaM someti 11 abhAve tqNam 12 mA bheriti praharati 13 evaM trirabhiSuNotyAsecaM nigrAbhyAH 14 aSTakqtva ekAdafakqtvo dvAdafakqtvaH 15 sarve paxcavargAH pafukAmasya , aSTavargA brahmavarcasakAmasya 16 prativargaM nigrAbhaM vAcayati hotqcamase'lpAnaMfUnavadhAya prAgapAgiti 17 adri NA caturtham 18 tUSNIM vA 19 upAMfuM ca gqhNAti vAcaspataye devo devebhyo madhumatIriti 20 pratiprasthAtopagqhNAti pAtram 21 AttAnAM ca dvau dvAvantardadhAti grahaNabhedAt 22 mantralizgAcca 23 SaD vA frutisAmarthyAt 24 yatta ityAttAntsome nidadhAti 25 parimqjyA'sAdanamupAMfvantaryAmayoH 26 abhicarantsAdayeda-visqjannamuSya tvA prANaM sAdayAmIti , udAnamityantaryAmam 27 pANinA cA'pidadhAtyamuSya tvA prANamapidadhAmIti , udAnamantaryAmam 28 svA-hetyuktvorvantarikSamiti niSkramaNam 29 anvArabhate'nyasmai pradAya hotq-camasam 30 varaM vqtvA dadAti ca 31 svAMkqta iti hutvA pAtramunmArSTi 32 prathame paridhA uttAnaM pANiM prAgupamArSTi devebhyastveti 33 vAsa-urobAhuSu fliSTamaMfumabhicaraxjuhuyAddevAMfaviti 34 AgrayaNasthAlyAM feSaikadefamAsicyAM'fuM prAsyati tqtIyasavanAya 35 prANAya tveti pAtrasAdanam 36 upAMfusavanaM pANinA pramqjyodaxcaM vyAnAya tveti saMspqSTam 37 4

अधिषवणे पर्युपविशन्ति १ उत्तरतोऽध्वर्युयजमानौ २ पूर्वोऽध्वर्युः । अपरेण परीत्येतरे त्रयः ३ देवस्य त्वेत्यद्रि मादाय वाचं यच्छति प्राग्घिङ्कारात् ४ स उपांशुसवनः ५ निग्राभ्यासु वाचयत्युरस्येना निगृह्य निग्राभ्या स्थेति ६ उपांशुसवने सोमं मिमीत इन्द्र ?ाय त्वा वसुमते रुद्र वत पञ्चकृत्वः प्रतिमन्त्रम् ७ यत्त इति मितालम्भनम् ८ प्रतिप्रस्था-तांऽशून्षडादत्तेऽङ्गुल्यन्तरेषु द्वौ द्वौ कुरुते ९ श्वात्रा स्थेत्यासिञ्चति निग्राभ्याः १० प्रहरिष्यन्द्वेष्यं मनसा ध्यायेदमुष्मा अहं प्रहरामि न तुभ्यं सोमेति ११ अभावे तृणम् १२ मा भेरिति प्रहरति १३ एवं त्रिरभिषुणोत्यासेचं निग्राभ्याः १४ अष्टकृत्व एकादशकृत्वो द्वादशकृत्वः १५ सर्वे पञ्चवर्गाः पशुकामस्य । अष्टवर्गा ब्रह्मवर्चसकामस्य १६ प्रतिवर्गं निग्राभं वाचयति होतृचमसेऽल्पानंशूनवधाय प्रागपागिति १७ अद्रि णा चतुर्थम् १८ तूष्णीं वा १९ उपांशुं च गृह्णाति वाचस्पतये देवो देवेभ्यो मधुमतीरिति २० प्रतिप्रस्थातोपगृह्णाति पात्रम् २१ आत्तानां च द्वौ द्वावन्तर्दधाति ग्रहणभेदात् २२ मन्त्रलिङ्गाच्च २३ षड् वा श्रुतिसामर्थ्यात् २४ यत्त इत्यात्तान्त्सोमे निदधाति २५ परिमृज्याऽसादनमुपांश्वन्तर्यामयोः २६ अभिचरन्त्सादयेद-विसृजन्नमुष्य त्वा प्राणं सादयामीति । उदानमित्यन्तर्यामम् २७ पाणिना चाऽपिदधात्यमुष्य त्वा प्राणमपिदधामीति । उदानमन्तर्यामम् २८ स्वा-हेत्युक्त्वोर्वन्तरिक्षमिति निष्क्रमणम् २९ अन्वारभतेऽन्यस्मै प्रदाय होतृ-चमसम् ३० वरं वृत्वा ददाति च ३१ स्वांकृत इति हुत्वा पात्रमुन्मार्ष्टि ३२ प्रथमे परिधा उत्तानं पाणिं प्रागुपमार्ष्टि देवेभ्यस्त्वेति ३३ वास-उरोबाहुषु श्लिष्टमंशुमभिचरञ्जुहुयाद्देवांशविति ३४ आग्रयणस्थाल्यां शेषैकदेशमासिच्यांऽशुं प्रास्यति तृतीयसवनाय ३५ प्राणाय त्वेति पात्रसादनम् ३६ उपांशुसवनं पाणिना प्रमृज्योदञ्चं व्यानाय त्वेति संस्पृष्टम् ३७ ४

अधिषवणे पर्युपविशन्ति १ उत्तरतोऽध्वर्युयजमानौ २ पूर्वोऽध्वर्युः । अपरेण परीत्येतरे त्रयः ३ देवस्य त्वेत्यद्रि मादाय वाचं यच्छति प्राग्घिङ्कारात् ४ स उपांशुसवनः ५ निग्राभ्यासु वाचयत्युरस्येना निगृह्य निग्राभ्या स्थेति ६ उपांशुसवने सोमं मिमीत इन्द्रा य त्वा वसुमते रुद्र वत पञ्चकृत्वः प्रतिमन्त्रम् ७ यत्त इति मितालम्भनम् ८ प्रतिप्रस्था-तांऽशून्षडादत्तेऽङ्गुल्यन्तरेषु द्वौ द्वौ कुरुते ९ श्वात्रा स्थेत्यासिञ्चति निग्राभ्याः १० प्रहरिष्यन्द्वेष्यं मनसा ध्यायेदमुष्मा अहं प्रहरामि न तुभ्यं सोमेति ११ अभावे तृणम् १२ मा भेरिति प्रहरति १३ एवं त्रिरभिषुणोत्यासेचं निग्राभ्याः १४ अष्टकृत्व एकादशकृत्वो द्वादशकृत्वः १५ सर्वे पञ्चवर्गाः पशुकामस्य । अष्टवर्गा ब्रह्मवर्चसकामस्य १६ प्रतिवर्गं निग्राभं वाचयति होतृचमसेऽल्पानंशूनवधाय प्रागपागिति १७ अद्रि णा चतुर्थम् १८ तूष्णीं वा १९ उपांशुं च गृह्णाति वाचस्पतये देवो देवेभ्यो मधुमतीरिति २० प्रतिप्रस्थातोपगृह्णाति पात्रम् २१ आत्तानां च द्वौ द्वावन्तर्दधाति ग्रहणभेदात् २२ मन्त्रलिङ्गाच्च २३ षड् वा श्रुतिसामर्थ्यात् २४ यत्त इत्यात्तान्त्सोमे निदधाति २५ परिमृज्याऽसादनमुपांश्वन्तर्यामयोः २६ अभिचरन्त्सादयेद-विसृजन्नमुष्य त्वा प्राणं सादयामीति । उदानमित्यन्तर्यामम् २७ पाणिना चाऽपिदधात्यमुष्य त्वा प्राणमपिदधामीति । उदानमन्तर्यामम् २८ स्वा-हेत्युक्त्वोर्वन्तरिक्षमिति निष्क्रमणम् २९ अन्वारभतेऽन्यस्मै प्रदाय होतृ-चमसम् ३० वरं वृत्वा ददाति च ३१ स्वांकृत इति हुत्वा पात्रमुन्मार्ष्टि ३२ प्रथमे परिधा उत्तानं पाणिं प्रागुपमार्ष्टि देवेभ्यस्त्वेति ३३ वास-उरोबाहुषु श्लिष्टमंशुमभिचरञ्जुहुयाद्देवांशविति ३४ आग्रयणस्थाल्यां शेषैकदेशमासिच्यांऽशुं प्रास्यति तृतीयसवनाय ३५ प्राणाय त्वेति पात्रसादनम् ३६ उपांशुसवनं पाणिना प्रमृज्योदञ्चं व्यानाय त्वेति संस्पृष्टम् ३७ ४

337

¬piv·yorÉ.Wuy;secnm( 4 p[qme v; p[.UTv;t( 5 ing[;.;Nte srs;n'xUNTsM.ry;" 8 pUveR vop;'x' gOhITv; gOhITv;Py;ynsM.r,e ÕtTv;t( 9 /mRm;]' pyuR-pvexnm( 10 aÉ.Wvivpy;Rso v;É.mO·;d'xUnpÕãy ing[;>y;;nu-pUVyRyog;dn;ÿSy c;É.m;ns;mQy;Rt( 11 AjIW.;v;° 12 p[oç { o,klxmOjIWmu%eãvi{ Wu ind/;TyuGd;t;r" 13 piv]' c ivtNv-Nyudkª 14 Svy' v;kÚvRTsu 15 a;/vnIy;du¥et; ing[;>y;Sv;Ésit ) t;" piv]e yjm;n" 16 tto g[hg[h,m;/[uv;Nm;?y²Ndne c p p[qm;n( 17 xu£o { o,klxe 18 ttoNyen;dexe 19 s;iv-]p;Ivth;áryojnop=I,;n;g[y,;t( 20 pUt.Otms;n( 21 tOtIy-svne vwdevm( 22 an;id·;'°eho¥ynÅute" 23 dx;piv]e, pármOJy pármOJywv te yoinárit g[hs;dnm( 24 n;yoinkWu 25 sveRiãvit v;TSyoivxeWopdex;t( 26 s;iv]tuRg[hp[itWe/;° 27 p[itvW$(k;r' üTv; vW$(ktuR.R=hr,m( 28 yq;Sv' cms;n( 29 vW$(ktuRv;R pUv' Åuits;mQy;Rt( 30 ¬¥eto¥yit sm;:y;n;t( 31 5

upaviSTayorabhiSuNvanti catvAraH paryupavefanasAmarthyAt 1 ApyAya-nAnto'bhiSavastriparyAyaH 2 manyA 3 paryAyAdiSu nigrAbhyAsecanam 4 prathame vA prabhUtvAt 5 nigrAbhAnte sarasAnaMfUntsambharaNyA'dhavanIye-'vadhAyA'vadhUyA'harati 6 evaM dviraparam 7 pUrvavannigrAbhyAH 8 pUrve vopAMfuM gqhItvA gqhItvA'pyAyanasambharaNe kqtatvAt 9 dharmamAtraM paryu-pavefanam 10 abhiSavaviparyAso vA'bhimqSTAdaMfUnapakqSya nigrAbhyAfcA'nu-pUrvyayogAdanAttasya cA'bhimAnasAmarthyAt 11 qjISabhAvAcca 12 prohya dra ?oNakalafamqjISamukheSvadri Su nidadhAtyugdAtAraH 13 pavitraM ca vitanva-nyudak 14 svayaM vA'kurvatsu 15 AdhavanIyAdunnetA nigrAbhyAsvAsixcati , tAH pavitre yajamAnaH 16 tato grahagrahaNamAdhruvAnmAdhyandine ca paxca prathamAn 17 fukro dra ?oNakalafe 18 tato'nye'nAdefe 19 sAvi-trapAtnIvatahAriyojanopakSINAnAgrayaNAt 20 pUtabhqtafcamasAn 21 tqtIya-savane vaifvadevam 22 anAdiSTAMccehonnayanafruteH 23 dafApavitreNa parimqjya parimqjyaiva te yoniriti grahasAdanam 24 nA'yonikeSu 25 sarveSviti vAtsyo'vifeSopadefAt 26 sAvitrartugrahapratiSedhAcca 27 prativaSaTkAraM hutvA vaSaTkarturbhakSaharaNam 28 yathAsvaM camasAn 29 vaSaTkarturvA pUvaM frutisAmarthyAt 30 unnetonnayati samAkhyAnAt 31 5

upaviSTayorabhiSuNvanti catvAraH paryupavefanasAmarthyAt 1 ApyAya-nAnto'bhiSavastriparyAyaH 2 manyA 3 paryAyAdiSu nigrAbhyAsecanam 4 prathame vA prabhUtvAt 5 nigrAbhAnte sarasAnaMfUntsambharaNyA'dhavanIye-'vadhAyA'vadhUyA'harati 6 evaM dviraparam 7 pUrvavannigrAbhyAH 8 pUrve vopAMfuM gqhItvA gqhItvA'pyAyanasambharaNe kqtatvAt 9 dharmamAtraM paryu-pavefanam 10 abhiSavaviparyAso vA'bhimqSTAdaMfUnapakqSya nigrAbhyAfcA'nu-pUrvyayogAdanAttasya cA'bhimAnasAmarthyAt 11 qjISabhAvAcca 12 prohya dro NakalafamqjISamukheSvadri Su nidadhAtyugdAtAraH 13 pavitraM ca vitanva-nyudak 14 svayaM vA'kurvatsu 15 AdhavanIyAdunnetA nigrAbhyAsvAsixcati , tAH pavitre yajamAnaH 16 tato grahagrahaNamAdhruvAnmAdhyandine ca paxca prathamAn 17 fukro dro Nakalafe 18 tato'nye'nAdefe 19 sAvi-trapAtnIvatahAriyojanopakSINAnAgrayaNAt 20 pUtabhqtafcamasAn 21 tqtIya-savane vaifvadevam 22 anAdiSTAMccehonnayanafruteH 23 dafApavitreNa parimqjya parimqjyaiva te yoniriti grahasAdanam 24 nA'yonikeSu 25 sarveSviti vAtsyo'vifeSopadefAt 26 sAvitrartugrahapratiSedhAcca 27 prativaSaTkAraM hutvA vaSaTkarturbhakSaharaNam 28 yathAsvaM camasAn 29 vaSaTkarturvA pUvaM frutisAmarthyAt 30 unnetonnayati samAkhyAnAt 31 5

उपविष्टयोरभिषुण्वन्ति चत्वारः पर्युपवेशनसामर्थ्यात् १ आप्याय-नान्तोऽभिषवस्त्रिपर्यायः २ मन्या ३ पर्यायादिषु निग्राभ्यासेचनम् ४ प्रथमे वा प्रभूत्वात् ५ निग्राभान्ते सरसानंशून्त्सम्भरण्याऽधवनीये-ऽवधायाऽवधूयाऽहरति ६ एवं द्विरपरम् ७ पूर्ववन्निग्राभ्याः ८ पूर्वे वोपांशुं गृहीत्वा गृहीत्वाऽप्यायनसम्भरणे कृतत्वात् ९ धर्ममात्रं पर्यु-पवेशनम् १० अभिषवविपर्यासो वाऽभिमृष्टादंशूनपकृष्य निग्राभ्याश्चाऽनु-पूर्व्ययोगादनात्तस्य चाऽभिमानसामर्थ्यात् ११ ऋजीषभावाच्च १२ प्रोह्य द्र ?ोणकलशमृजीषमुखेष्वद्रि षु निदधात्युग्दातारः १३ पवित्रं च वितन्व-न्युदक् १४ स्वयं वाऽकुर्वत्सु १५ आधवनीयादुन्नेता निग्राभ्यास्वासिञ्चति । ताः पवित्रे यजमानः १६ ततो ग्रहग्रहणमाध्रुवान्माध्यन्दिने च पञ्च प्रथमान् १७ शुक्रो द्र ?ोणकलशे १८ ततोऽन्येऽनादेशे १९ सावि-त्रपात्नीवतहारियोजनोपक्षीणानाग्रयणात् २० पूतभृतश्चमसान् २१ तृतीय-सवने वैश्वदेवम् २२ अनादिष्टांच्चेहोन्नयनश्रुतेः २३ दशापवित्रेण परिमृज्य परिमृज्यैव ते योनिरिति ग्रहसादनम् २४ नाऽयोनिकेषु २५ सर्वेष्विति वात्स्योऽविशेषोपदेशात् २६ सावित्रर्तुग्रहप्रतिषेधाच्च २७ प्रतिवषट्कारं हुत्वा वषट्कर्तुर्भक्षहरणम् २८ यथास्वं चमसान् २९ वषट्कर्तुर्वा पूवं श्रुतिसामर्थ्यात् ३० उन्नेतोन्नयति समाख्यानात् ३१ ५

उपविष्टयोरभिषुण्वन्ति चत्वारः पर्युपवेशनसामर्थ्यात् १ आप्याय-नान्तोऽभिषवस्त्रिपर्यायः २ मन्या ३ पर्यायादिषु निग्राभ्यासेचनम् ४ प्रथमे वा प्रभूत्वात् ५ निग्राभान्ते सरसानंशून्त्सम्भरण्याऽधवनीये-ऽवधायाऽवधूयाऽहरति ६ एवं द्विरपरम् ७ पूर्ववन्निग्राभ्याः ८ पूर्वे वोपांशुं गृहीत्वा गृहीत्वाऽप्यायनसम्भरणे कृतत्वात् ९ धर्ममात्रं पर्यु-पवेशनम् १० अभिषवविपर्यासो वाऽभिमृष्टादंशूनपकृष्य निग्राभ्याश्चाऽनु-पूर्व्ययोगादनात्तस्य चाऽभिमानसामर्थ्यात् ११ ऋजीषभावाच्च १२ प्रोह्य द्रो णकलशमृजीषमुखेष्वद्रि षु निदधात्युग्दातारः १३ पवित्रं च वितन्व-न्युदक् १४ स्वयं वाऽकुर्वत्सु १५ आधवनीयादुन्नेता निग्राभ्यास्वासिञ्चति । ताः पवित्रे यजमानः १६ ततो ग्रहग्रहणमाध्रुवान्माध्यन्दिने च पञ्च प्रथमान् १७ शुक्रो द्रो णकलशे १८ ततोऽन्येऽनादेशे १९ सावि-त्रपात्नीवतहारियोजनोपक्षीणानाग्रयणात् २० पूतभृतश्चमसान् २१ तृतीय-सवने वैश्वदेवम् २२ अनादिष्टांच्चेहोन्नयनश्रुतेः २३ दशापवित्रेण परिमृज्य परिमृज्यैव ते योनिरिति ग्रहसादनम् २४ नाऽयोनिकेषु २५ सर्वेष्विति वात्स्योऽविशेषोपदेशात् २६ सावित्रर्तुग्रहप्रतिषेधाच्च २७ प्रतिवषट्कारं हुत्वा वषट्कर्तुर्भक्षहरणम् २८ यथास्वं चमसान् २९ वषट्कर्तुर्वा पूवं श्रुतिसामर्थ्यात् ३० उन्नेतोन्नयति समाख्यानात् ३१ ५

340

¬idteNty;Rmg[h,mupy;mgOhIt it 1 ¬p;'xuvdn;»;tvrxeW;-secnvjRm( 2 apm;·äR] 3 p[qme c NyuBjen p;É,n; p[Tykª 4 ¬p;'susvns'SpO·Syod;n;y Tveit p;]s;dnm( 5 EN{ v;yv' gOð;Ty; v;yivit 6 apgOç punárN{ v;yU it 7 mw];v¨,my' v;Émit 8 pys; ÅI,;Tyen' kÚx;vNt/;Ry r;y; vyÉmit 9 Ev' svR] Åy,eWu 10 xu£ù bwLven v; t' p[qeit 11 ay' ven Tyek 12 miNqnmy' ven it 13 sÿ_ÚÉ." ÅI,;Tyen' mno n yeiãvit 14 a;g[y,' Ãyo/;RryoyeR dev;s it 15 dx;piv]e,;g[y,mupgOç i]ih|ÕTy som" pvt it sÕCz¹Wm( 16 p[qmSq;nen p[;Gdevt;dex;t( 17 p[;t"svne co°w" km;RÉ, 18 m?ymen m;?y²Ndne 19 ¬ÿmen tOtIysvne 20 ¬KQymupy;mgOhIt it 21 /[uv' mU/;Rn' idv it 22 a; hom;dSy suNv¥ mU]purIWe kÚy;Rt( 23 vw;nr' c j;nn( 24 pU,;Rn( Sq;lIg[h;n/RpU,| { o,klx' ÕTv; svRm;Ésit suNvn( 25 a?vyuRp[itp[Sq;tOp[Sto]uí;tOp[ithtORsuNvNt" smNv;rB/; inã£;m²Nt 26 a?vyuR" p[qmo yq;s':yÉmtre 27 üTv; v; smNv;r.ern( 28 ySt it ivp[uW;' hom' ju×it 29 a?vyuRv;R 30 veidtO,e a?vyuRr;dÿe ) p[×; ¬d; gCz²Nt 31 aNytrÿO,' c;Tv;le p[;Syit dev;n;Émit 32 ¬í;t¿,;' purSt;idtrÿUã,Im( 33 jpTsu som" pvt it pvm;nop;kr,' p[Sto]e tO,e p[yCzn( 34 sveRWu 35 atO,o v; 36 6

udite'ntaryAmagrahaNamupayAmagqhIta iti 1 upAMfuvadanAmnAtavarafeSA-'secanavarjam 2 apamArSTyatra 3 prathame ca nyubjena pANinA pratyak 4 upAMsusavanasaMspqSTasyodAnAya tveti pAtrasAdanam 5 endra vAyavaM gqhNAtyA vAyaviti 6 apagqhya punarindra vAyU iti 7 maitrAvaruNamayaM vAmiti 8 payasA frINAtyenaM kufAvantardhAya rAyA vayamiti 9 evaM sarvatra frayaNeSu 10 fukraM bailvena vA taM pratnatheti 11 ayaM vena ityeke 12 manthinamayaM vena iti 13 saktubhiH frINAtyenaM mano na yeSviti 14 AgrayaNaM dvayordhArayorye devAsa iti 15 dafApavitreNA'grayaNamupagqhya trirhiMkqtya somaH pavata iti sakqccheSam 16 prathamasthAnena prAgdevatA'defAt 17 prAtaHsavane coccaiH karmANi 18 madhyamena mAdhyandine 19 uttamena tqtIyasavane 20 ukthyamupayAmagqhIta iti 21 dhruvaM mUrdhAnaM diva iti 22 A homAdasya sunvanna mUtrapurISe kuryAt 23 vaifvAnaraM ca jAnan 24 pUrNAn sthAlIgrahAnardhapUrNaM dra ?oNakalafaM kqtvA sarvamAsixcati sunvan 25 adhvaryupratiprasthAtqprastotrudgAtqpratihartqsunvantaH samanvArabdhA niSkrAmanti 26 adhvaryuH prathamo yathAsaMkhyamitare 27 hutvA vA samanvArabheran 28 yasta iti vipruSAM homaM juhvati 29 adhvaryurvA 30 veditqNe adhvaryurAdatte , prahvA udaxcA gacchanti 31 anyatarattqNaM cAtvAle prAsyati devAnAmiti 32 udgAtQNAM purastAditarattUSNIm 33 japatsu somaH pavata iti pavamAnopAkaraNaM prastotre tqNe prayacchan 34 sarveSu 35 atqNo vA 36 6

udite'ntaryAmagrahaNamupayAmagqhIta iti 1 upAMfuvadanAmnAtavarafeSA-'secanavarjam 2 apamArSTyatra 3 prathame ca nyubjena pANinA pratyak 4 upAMsusavanasaMspqSTasyodAnAya tveti pAtrasAdanam 5 endra vAyavaM gqhNAtyA vAyaviti 6 apagqhya punarindra vAyU iti 7 maitrAvaruNamayaM vAmiti 8 payasA frINAtyenaM kufAvantardhAya rAyA vayamiti 9 evaM sarvatra frayaNeSu 10 fukraM bailvena vA taM pratnatheti 11 ayaM vena ityeke 12 manthinamayaM vena iti 13 saktubhiH frINAtyenaM mano na yeSviti 14 AgrayaNaM dvayordhArayorye devAsa iti 15 dafApavitreNA'grayaNamupagqhya trirhiMkqtya somaH pavata iti sakqccheSam 16 prathamasthAnena prAgdevatA'defAt 17 prAtaHsavane coccaiH karmANi 18 madhyamena mAdhyandine 19 uttamena tqtIyasavane 20 ukthyamupayAmagqhIta iti 21 dhruvaM mUrdhAnaM diva iti 22 A homAdasya sunvanna mUtrapurISe kuryAt 23 vaifvAnaraM ca jAnan 24 pUrNAn sthAlIgrahAnardhapUrNaM dro NakalafaM kqtvA sarvamAsixcati sunvan 25 adhvaryupratiprasthAtqprastotrudgAtqpratihartqsunvantaH samanvArabdhA niSkrAmanti 26 adhvaryuH prathamo yathAsaMkhyamitare 27 hutvA vA samanvArabheran 28 yasta iti vipruSAM homaM juhvati 29 adhvaryurvA 30 veditqNe adhvaryurAdatte , prahvA udaxcA gacchanti 31 anyatarattqNaM cAtvAle prAsyati devAnAmiti 32 udgAtQNAM purastAditarattUSNIm 33 japatsu somaH pavata iti pavamAnopAkaraNaM prastotre tqNe prayacchan 34 sarveSu 35 atqNo vA 36 6

उदितेऽन्तर्यामग्रहणमुपयामगृहीत इति १ उपांशुवदनाम्नातवरशेषा-ऽसेचनवर्जम् २ अपमार्ष्ट्यत्र ३ प्रथमे च न्युब्जेन पाणिना प्रत्यक् ४ उपांसुसवनसंस्पृष्टस्योदानाय त्वेति पात्रसादनम् ५ एन्द्र वायवं गृह्णात्या वायविति ६ अपगृह्य पुनरिन्द्र वायू इति ७ मैत्रावरुणमयं वामिति ८ पयसा श्रीणात्येनं कुशावन्तर्धाय राया वयमिति ९ एवं सर्वत्र श्रयणेषु १० शुक्रं बैल्वेन वा तं प्रत्नथेति ११ अयं वेन इत्येके १२ मन्थिनमयं वेन इति १३ सक्तुभिः श्रीणात्येनं मनो न येष्विति १४ आग्रयणं द्वयोर्धारयोर्ये देवास इति १५ दशापवित्रेणाऽग्रयणमुपगृह्य त्रिर्हिंकृत्य सोमः पवत इति सकृच्छेषम् १६ प्रथमस्थानेन प्राग्देवताऽदेशात् १७ प्रातःसवने चोच्चैः कर्माणि १८ मध्यमेन माध्यन्दिने १९ उत्तमेन तृतीयसवने २० उक्थ्यमुपयामगृहीत इति २१ ध्रुवं मूर्धानं दिव इति २२ आ होमादस्य सुन्वन्न मूत्रपुरीषे कुर्यात् २३ वैश्वानरं च जानन् २४ पूर्णान् स्थालीग्रहानर्धपूर्णं द्र ?ोणकलशं कृत्वा सर्वमासिञ्चति सुन्वन् २५ अध्वर्युप्रतिप्रस्थातृप्रस्तोत्रुद्गातृप्रतिहर्तृसुन्वन्तः समन्वारब्धा निष्क्रामन्ति २६ अध्वर्युः प्रथमो यथासंख्यमितरे २७ हुत्वा वा समन्वारभेरन् २८ यस्त इति विप्रुषां होमं जुह्वति २९ अध्वर्युर्वा ३० वेदितृणे अध्वर्युरादत्ते । प्रह्वा उदञ्चा गच्छन्ति ३१ अन्यतरत्तृणं चात्वाले प्रास्यति देवानामिति ३२ उद्गातॄणां पुरस्तादितरत्तूष्णीम् ३३ जपत्सु सोमः पवत इति पवमानोपाकरणं प्रस्तोत्रे तृणे प्रयच्छन् ३४ सर्वेषु ३५ अतृणो वा ३६ ६

उदितेऽन्तर्यामग्रहणमुपयामगृहीत इति १ उपांशुवदनाम्नातवरशेषा-ऽसेचनवर्जम् २ अपमार्ष्ट्यत्र ३ प्रथमे च न्युब्जेन पाणिना प्रत्यक् ४ उपांसुसवनसंस्पृष्टस्योदानाय त्वेति पात्रसादनम् ५ एन्द्र वायवं गृह्णात्या वायविति ६ अपगृह्य पुनरिन्द्र वायू इति ७ मैत्रावरुणमयं वामिति ८ पयसा श्रीणात्येनं कुशावन्तर्धाय राया वयमिति ९ एवं सर्वत्र श्रयणेषु १० शुक्रं बैल्वेन वा तं प्रत्नथेति ११ अयं वेन इत्येके १२ मन्थिनमयं वेन इति १३ सक्तुभिः श्रीणात्येनं मनो न येष्विति १४ आग्रयणं द्वयोर्धारयोर्ये देवास इति १५ दशापवित्रेणाऽग्रयणमुपगृह्य त्रिर्हिंकृत्य सोमः पवत इति सकृच्छेषम् १६ प्रथमस्थानेन प्राग्देवताऽदेशात् १७ प्रातःसवने चोच्चैः कर्माणि १८ मध्यमेन माध्यन्दिने १९ उत्तमेन तृतीयसवने २० उक्थ्यमुपयामगृहीत इति २१ ध्रुवं मूर्धानं दिव इति २२ आ होमादस्य सुन्वन्न मूत्रपुरीषे कुर्यात् २३ वैश्वानरं च जानन् २४ पूर्णान् स्थालीग्रहानर्धपूर्णं द्रो णकलशं कृत्वा सर्वमासिञ्चति सुन्वन् २५ अध्वर्युप्रतिप्रस्थातृप्रस्तोत्रुद्गातृप्रतिहर्तृसुन्वन्तः समन्वारब्धा निष्क्रामन्ति २६ अध्वर्युः प्रथमो यथासंख्यमितरे २७ हुत्वा वा समन्वारभेरन् २८ यस्त इति विप्रुषां होमं जुह्वति २९ अध्वर्युर्वा ३० वेदितृणे अध्वर्युरादत्ते । प्रह्वा उदञ्चा गच्छन्ति ३१ अन्यतरत्तृणं चात्वाले प्रास्यति देवानामिति ३२ उद्गातॄणां पुरस्तादितरत्तूष्णीम् ३३ जपत्सु सोमः पवत इति पवमानोपाकरणं प्रस्तोत्रे तृणे प्रयच्छन् ३४ सर्वेषु ३५ अतृणो वा ३६ ६

343

kÚxmui·' v; 1 p[Ty%;" ¬pivxt" purSt;¶²=,o yjm;n" 2 StUym;n ¬¥et;/vnIy' piv]mNt/;Ry pUt.OTy;Ésit 3 Sto];Nte p[eãyTy¦Id¦IiNvhr bihRStO,Iih puro@;x;\ al¨ p[itp[Sq;t" pxunehIit 4 yq;Nyu¢' É/ãyo m it 10 kosIit { o,klxm( 11 .U.uRv"Svárit jpit 12 D;t;ip[y;nUc;n;nvk;xyet( 13 7

kufamuSTiM vA 1 pratyazmukhAH upavifataH purastAddakSiNo yajamAnaH 2 stUyamAna unnetA'dhavanIyaM pavitramantardhAya pUtabhqtyAsixcati 3 stotrAnte preSyatyagnIdagnInvihara barhistqNIhi puroDAfAMM alazkuru pratiprasthAtaH pafunehIti 4 yathAnyuptaM dhiSNyeSvAgnIdhrAdazgArAnnivapati 5 anupqSThyAM barhistqNAti 6 AfvinaM gqhNAtyanvArabdhe vA yA vAmiti 7 grahAnavekSayati yathAgqhItamavakAfAnvAcayanprANAya ma iti pratimantram 8 upAMfusavanaM dvitIyam 9 AfvinaM SaSTham , fukrAmanthinau yugapat , pUtabhqdAdhavanIyau ca vifvAbhyo ma iti 10 ko'sIti dra ?oNakalafam 11 bhUrbhuvaHsvariti japati 12 jxAtApriyA'nUcAnAnavakAfayet 13 7

kufamuSTiM vA 1 pratyazmukhAH upavifataH purastAddakSiNo yajamAnaH 2 stUyamAna unnetA'dhavanIyaM pavitramantardhAya pUtabhqtyAsixcati 3 stotrAnte preSyatyagnIdagnInvihara barhistqNIhi puroDAfAMM alazkuru pratiprasthAtaH pafunehIti 4 yathAnyuptaM dhiSNyeSvAgnIdhrAdazgArAnnivapati 5 anupqSThyAM barhistqNAti 6 AfvinaM gqhNAtyanvArabdhe vA yA vAmiti 7 grahAnavekSayati yathAgqhItamavakAfAnvAcayanprANAya ma iti pratimantram 8 upAMfusavanaM dvitIyam 9 AfvinaM SaSTham , fukrAmanthinau yugapat , pUtabhqdAdhavanIyau ca vifvAbhyo ma iti 10 ko'sIti dro Nakalafam 11 bhUrbhuvaHsvariti japati 12 jxAtApriyA'nUcAnAnavakAfayet 13 7

कुशमुष्टिं वा १ प्रत्यङ्मुखाः उपविशतः पुरस्ताद्दक्षिणो यजमानः २ स्तूयमान उन्नेताऽधवनीयं पवित्रमन्तर्धाय पूतभृत्यासिञ्चति ३ स्तोत्रान्ते प्रेष्यत्यग्नीदग्नीन्विहर बर्हिस्तृणीहि पुरोडाशाँ अलङ्कुरु प्रतिप्रस्थातः पशुनेहीति ४ यथान्युप्तं धिष्ण्येष्वाग्नीध्रादङ्गारान्निवपति ५ अनुपृष्ठ्यां बर्हिस्तृणाति ६ आश्विनं गृह्णात्यन्वारब्धे वा या वामिति ७ ग्रहानवेक्षयति यथागृहीतमवकाशान्वाचयन्प्राणाय म इति प्रतिमन्त्रम् ८ उपांशुसवनं द्वितीयम् ९ आश्विनं षष्ठम् । शुक्रामन्थिनौ युगपत् । पूतभृदाधवनीयौ च विश्वाभ्यो म इति १० कोऽसीति द्र ?ोणकलशम् ११ भूर्भुवःस्वरिति जपति १२ ज्ञाताप्रियाऽनूचानानवकाशयेत् १३ ७

कुशमुष्टिं वा १ प्रत्यङ्मुखाः उपविशतः पुरस्ताद्दक्षिणो यजमानः २ स्तूयमान उन्नेताऽधवनीयं पवित्रमन्तर्धाय पूतभृत्यासिञ्चति ३ स्तोत्रान्ते प्रेष्यत्यग्नीदग्नीन्विहर बर्हिस्तृणीहि पुरोडाशाँ अलङ्कुरु प्रतिप्रस्थातः पशुनेहीति ४ यथान्युप्तं धिष्ण्येष्वाग्नीध्रादङ्गारान्निवपति ५ अनुपृष्ठ्यां बर्हिस्तृणाति ६ आश्विनं गृह्णात्यन्वारब्धे वा या वामिति ७ ग्रहानवेक्षयति यथागृहीतमवकाशान्वाचयन्प्राणाय म इति प्रतिमन्त्रम् ८ उपांशुसवनं द्वितीयम् ९ आश्विनं षष्ठम् । शुक्रामन्थिनौ युगपत् । पूतभृदाधवनीयौ च विश्वाभ्यो म इति १० कोऽसीति द्रो णकलशम् ११ भूर्भुवःस्वरिति जपति १२ ज्ञाताप्रियाऽनूचानानवकाशयेत् १३ ७

346

/[uvgop' ÕTv; párVyy,;id kroit rxn;muduç pUv;Rm( 1 a;¦eyoÉ¦·ome svnIy" pxurwN{ ;¦oKQye iÃtIy" 2 EeN{ o vOâã," Wo@ixin tOtIy" ) srSvTyw ctuqoRitr;]e meWI v; 3 EtTStom;ynm( 4 hotOn;mg[h,;Nt' ÕTvetr;';Å;Vy;Å;Vy p[vO,Ite yq;²l©m( 5 a;Én;?vyUR a;?vyRv;t( 6 Ém];v¨,* p[x;St;r* p[;x;S];t( 7 N{ o b[÷; b[;÷,;idit b[;÷,;CzÖÉsnm( 8 m¨t" po];d( ¦;vo ne·^;d( aÉ¦r;¦I/[;t( aÉ¦hR dwvIn;Émit yjm;nm( 9 yq;p[vOÿ' p[vOÿhom* ju×it ju·o v;ce .Uy;s' ju·o v;cSptye deiv v;Gyÿe v;co m/umÿm' ju·tm' tiSmNm; /;" Sv;h; srSvTy; it 10 p;vk; n it iÃtIy;m( 11 vp;m;jRn;Nt' ÕTv; syjm;n; É/ã

dhruvagopaM kqtvA parivyayaNAdi karoti rafanAmuduhya pUrvAm 1 Agneyo'gniSTome savanIyaH pafuraindra ?Agnafcokthye dvitIyaH 2 aindra ?o vqSNiH SoDafini tqtIyaH , sarasvatyai caturtho'tirAtre meSI vA 3 etatstomAyanam 4 hotqnAmagrahaNAntaM kqtvetarAMfcA'frAvyA'frAvya pravqNIte yathAlizgam 5 AfvinA'dhvaryU AdhvaryavAt 6 mitrAvaruNau prafAstArau prAfAstrAt 7 indra ?o brahmA brAhmaNAditi brAhmaNAcchaMsinam 8 marutaH potrAd gnAvo neSTrAd agnirAgnIdhrAt agnirha daivInAmiti yajamAnam 9 yathApravqttaM pravqttahomau juhvati juSTo vAce bhUyAsaM juSTo vAcaspataye devi vAgyatte vAco madhumattamaM juSTatamaM tasminmA dhAH svAhA sarasvatyA iti 10 pAvakA na iti dvitIyAm 11 vapAmArjanAntaM kqtvA sayajamAnA dhiSNyAnupatiSThante vibhUrasIti pratimantram 12 utkarAntaM kqtvA vAgasIti sado'bhimarfanam , qtasya dvArAviti dvArye 13 abhimantraNamuttaraiH 14 adhvanAmadhvapata iti sUryam 15 mitrasya tvetyqtvijaH 16 agnayaH sagarA iti dhiSNyAn 17 etatsarpaNam 18 8

dhruvagopaM kqtvA parivyayaNAdi karoti rafanAmuduhya pUrvAm 1 Agneyo'gniSTome savanIyaH pafuraindrA gnafcokthye dvitIyaH 2 aindro vqSNiH SoDafini tqtIyaH , sarasvatyai caturtho'tirAtre meSI vA 3 etatstomAyanam 4 hotqnAmagrahaNAntaM kqtvetarAMfcA'frAvyA'frAvya pravqNIte yathAlizgam 5 AfvinA'dhvaryU AdhvaryavAt 6 mitrAvaruNau prafAstArau prAfAstrAt 7 indro brahmA brAhmaNAditi brAhmaNAcchaMsinam 8 marutaH potrAd gnAvo neSTrAd agnirAgnIdhrAt agnirha daivInAmiti yajamAnam 9 yathApravqttaM pravqttahomau juhvati juSTo vAce bhUyAsaM juSTo vAcaspataye devi vAgyatte vAco madhumattamaM juSTatamaM tasminmA dhAH svAhA sarasvatyA iti 10 pAvakA na iti dvitIyAm 11 vapAmArjanAntaM kqtvA sayajamAnA dhiSNyAnupatiSThante vibhUrasIti pratimantram 12 utkarAntaM kqtvA vAgasIti sado'bhimarfanam , qtasya dvArAviti dvArye 13 abhimantraNamuttaraiH 14 adhvanAmadhvapata iti sUryam 15 mitrasya tvetyqtvijaH 16 agnayaH sagarA iti dhiSNyAn 17 etatsarpaNam 18 8

ध्रुवगोपं कृत्वा परिव्ययणादि करोति रशनामुदुह्य पूर्वाम् १ आग्नेयोऽग्निष्टोमे सवनीयः पशुरैन्द्र ?ाग्नश्चोक्थ्ये द्वितीयः २ ऐन्द्र ?ो वृष्णिः षोडशिनि तृतीयः । सरस्वत्यै चतुर्थोऽतिरात्रे मेषी वा ३ एतत्स्तोमायनम् ४ होतृनामग्रहणान्तं कृत्वेतरांश्चाऽश्राव्याऽश्राव्य प्रवृणीते यथालिङ्गम् ५ आश्विनाऽध्वर्यू आध्वर्यवात् ६ मित्रावरुणौ प्रशास्तारौ प्राशास्त्रात् ७ इन्द्र ?ो ब्रह्मा ब्राह्मणादिति ब्राह्मणाच्छंसिनम् ८ मरुतः पोत्राद् ग्नावो नेष्ट्राद् अग्निराग्नीध्रात् अग्निर्ह दैवीनामिति यजमानम् ९ यथाप्रवृत्तं प्रवृत्तहोमौ जुह्वति जुष्टो वाचे भूयासं जुष्टो वाचस्पतये देवि वाग्यत्ते वाचो मधुमत्तमं जुष्टतमं तस्मिन्मा धाः स्वाहा सरस्वत्या इति १० पावका न इति द्वितीयाम् ११ वपामार्जनान्तं कृत्वा सयजमाना धिष्ण्यानुपतिष्ठन्ते विभूरसीति प्रतिमन्त्रम् १२ उत्करान्तं कृत्वा वागसीति सदोऽभिमर्शनम् । ऋतस्य द्वाराविति द्वार्ये १३ अभिमन्त्रणमुत्तरैः १४ अध्वनामध्वपत इति सूर्यम् १५ मित्रस्य त्वेत्यृत्विजः १६ अग्नयः सगरा इति धिष्ण्यान् १७ एतत्सर्पणम् १८ ८

ध्रुवगोपं कृत्वा परिव्ययणादि करोति रशनामुदुह्य पूर्वाम् १ आग्नेयोऽग्निष्टोमे सवनीयः पशुरैन्द्रा ग्नश्चोक्थ्ये द्वितीयः २ ऐन्द्रो वृष्णिः षोडशिनि तृतीयः । सरस्वत्यै चतुर्थोऽतिरात्रे मेषी वा ३ एतत्स्तोमायनम् ४ होतृनामग्रहणान्तं कृत्वेतरांश्चाऽश्राव्याऽश्राव्य प्रवृणीते यथालिङ्गम् ५ आश्विनाऽध्वर्यू आध्वर्यवात् ६ मित्रावरुणौ प्रशास्तारौ प्राशास्त्रात् ७ इन्द्रो ब्रह्मा ब्राह्मणादिति ब्राह्मणाच्छंसिनम् ८ मरुतः पोत्राद् ग्नावो नेष्ट्राद् अग्निराग्नीध्रात् अग्निर्ह दैवीनामिति यजमानम् ९ यथाप्रवृत्तं प्रवृत्तहोमौ जुह्वति जुष्टो वाचे भूयासं जुष्टो वाचस्पतये देवि वाग्यत्ते वाचो मधुमत्तमं जुष्टतमं तस्मिन्मा धाः स्वाहा सरस्वत्या इति १० पावका न इति द्वितीयाम् ११ वपामार्जनान्तं कृत्वा सयजमाना धिष्ण्यानुपतिष्ठन्ते विभूरसीति प्रतिमन्त्रम् १२ उत्करान्तं कृत्वा वागसीति सदोऽभिमर्शनम् । ऋतस्य द्वाराविति द्वार्ये १३ अभिमन्त्रणमुत्तरैः १४ अध्वनामध्वपत इति सूर्यम् १५ मित्रस्य त्वेत्यृत्विजः १६ अग्नयः सगरा इति धिष्ण्यान् १७ एतत्सर्पणम् १८ ८

349

sdoÉ.mxRn;id voÿryo" svnyo" 1 puro@;xwrit 2 Ekù p[d;nm( 3 Ekp;} y;m;s;´ m?ye puro@;x" purSt;õ;n;" p[itidxÉmtr;É, yq;s':y' p[d²=,m( 4 p[;t" p[;t"svSyeN{ ;y puro@;x;n;mnuv;cyit 5 a;Å;Vy;h p[;t" p[;t" svSyeN{ ;y puro@;x;Np[iSqt;Tp[eãyeit 6 Ev' yq;svnmnuv;cnp[eW* 7 ¬pO.Oit c;v´it ) pxupuro@;xvt( 8 ¬.y' üTv; hotOÉ/ãy;mnuv;cyit ) p[itp[Sq;t;-idTyp;]e, { o,klx;dupy;mgOhItosIit gOhITv; gOhITv; iÃdev-Ty;nnu juhoTyuÿr;/eR 12 anuvW$(Õteip 13 a;Åutp[Ty;Åutp[wW; smTv;t( 14 n;nNty;Rt( 15 Sy;divro/;t( 16 xeW' xeWm;idTySq;-Ly;m;ÉsTy;idTye>ySTveit 17 sm;ÉsCy ten;ipd/;it ivã, ¬¨ g;yeit 18 ¬¥Iym;ne>yonuv;cyit 19 cmseWU¥yit nvSv-pre,oÿrveid' in/;y 20 xu£;dupStr,;É.`;r,e 21 hotOcmse p[qmm( 22 9

sado'bhimarfanAdi vottarayoH savanayoH 1 puroDAfaifcarati 2 ekaM pradAnam 3 ekapA tr?yAmAsAdya madhye puroDAfaH purastAddhAnAH pratidifamitarANi yathAsaMkhyaM pradakSiNam 4 prAtaH prAtaHsavasyendra ?Aya puroDAfAnAmanuvAcayati 5 AfrAvyA'ha prAtaH prAtaH savasyendra ?Aya puroDAfAnprasthitAtpreSyeti 6 evaM yathAsavanamanuvAcanapreSau 7 upqbhqti cA'vadyati , pafupuroDAfavat 8 ubhayaM hutvA hotqdhiSNye puroDAfAnnidadhAti 9 niravatAM veDAm 10 dvidevatyaifcarati 11 vAyava indra vAyubhyAmanuvAcayati , pratiprasthAtA-'dityapAtreNa dra ?oNakalafAdupayAmagqhIto'sIti gqhItvA gqhItvA dvideva-tyAnanu juhotyuttarArdhe 12 anuvaSaTkqte'pi 13 AfrutapratyAfrutapraiSAfca samatvAt 14 nA'nantaryAt 15 syAdavirodhAt 16 feSaM feSamAdityasthA-lyAmAsifcatyAdityebhyastveti 17 samAsicya tenA'pidadhAti viSNa uru gAyeti 18 unnIyamAnebhyo'nuvAcayati 19 camaseSUnnayati navasva-pareNottaravediM nidhAya 20 fukrAdupastaraNAbhighAraNe 21 hotqcamase prathamam 22 9

sado'bhimarfanAdi vottarayoH savanayoH 1 puroDAfaifcarati 2 ekaM pradAnam 3 ekapAtr! yAmAsAdya madhye puroDAfaH purastAddhAnAH pratidifamitarANi yathAsaMkhyaM pradakSiNam 4 prAtaH prAtaHsavasyendrA ya puroDAfAnAmanuvAcayati 5 AfrAvyA'ha prAtaH prAtaH savasyendrA ya puroDAfAnprasthitAtpreSyeti 6 evaM yathAsavanamanuvAcanapreSau 7 upqbhqti cA'vadyati , pafupuroDAfavat 8 ubhayaM hutvA hotqdhiSNye puroDAfAnnidadhAti 9 niravatAM veDAm 10 dvidevatyaifcarati 11 vAyava indra vAyubhyAmanuvAcayati , pratiprasthAtA-'dityapAtreNa dro NakalafAdupayAmagqhIto'sIti gqhItvA gqhItvA dvideva-tyAnanu juhotyuttarArdhe 12 anuvaSaTkqte'pi 13 AfrutapratyAfrutapraiSAfca samatvAt 14 nA'nantaryAt 15 syAdavirodhAt 16 feSaM feSamAdityasthA-lyAmAsifcatyAdityebhyastveti 17 samAsicya tenA'pidadhAti viSNa uru gAyeti 18 unnIyamAnebhyo'nuvAcayati 19 camaseSUnnayati navasva-pareNottaravediM nidhAya 20 fukrAdupastaraNAbhighAraNe 21 hotqcamase prathamam 22 9

सदोऽभिमर्शनादि वोत्तरयोः सवनयोः १ पुरोडाशैश्चरति २ एकं प्रदानम् ३ एकपा त्र्?यामासाद्य मध्ये पुरोडाशः पुरस्ताद्धानाः प्रतिदिशमितराणि यथासंख्यं प्रदक्षिणम् ४ प्रातः प्रातःसवस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशानामनुवाचयति ५ आश्राव्याऽह प्रातः प्रातः सवस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशान्प्रस्थितात्प्रेष्येति ६ एवं यथासवनमनुवाचनप्रेषौ ७ उपृभृति चाऽवद्यति । पशुपुरोडाशवत् ८ उभयं हुत्वा होतृधिष्ण्ये पुरोडाशान्निदधाति ९ निरवतां वेडाम् १० द्विदेवत्यैश्चरति ११ वायव इन्द्र वायुभ्यामनुवाचयति । प्रतिप्रस्थाता-ऽदित्यपात्रेण द्र ?ोणकलशादुपयामगृहीतोऽसीति गृहीत्वा गृहीत्वा द्विदेव-त्याननु जुहोत्युत्तरार्धे १२ अनुवषट्कृतेऽपि १३ आश्रुतप्रत्याश्रुतप्रैषाश्च समत्वात् १४ नाऽनन्तर्यात् १५ स्यादविरोधात् १६ शेषं शेषमादित्यस्था-ल्यामासिश्चत्यादित्येभ्यस्त्वेति १७ समासिच्य तेनाऽपिदधाति विष्ण उरु गायेति १८ उन्नीयमानेभ्योऽनुवाचयति १९ चमसेषून्नयति नवस्व-परेणोत्तरवेदिं निधाय २० शुक्रादुपस्तरणाभिघारणे २१ होतृचमसे प्रथमम् २२ ९

सदोऽभिमर्शनादि वोत्तरयोः सवनयोः १ पुरोडाशैश्चरति २ एकं प्रदानम् ३ एकपात्र्! यामासाद्य मध्ये पुरोडाशः पुरस्ताद्धानाः प्रतिदिशमितराणि यथासंख्यं प्रदक्षिणम् ४ प्रातः प्रातःसवस्येन्द्रा य पुरोडाशानामनुवाचयति ५ आश्राव्याऽह प्रातः प्रातः सवस्येन्द्रा य पुरोडाशान्प्रस्थितात्प्रेष्येति ६ एवं यथासवनमनुवाचनप्रेषौ ७ उपृभृति चाऽवद्यति । पशुपुरोडाशवत् ८ उभयं हुत्वा होतृधिष्ण्ये पुरोडाशान्निदधाति ९ निरवतां वेडाम् १० द्विदेवत्यैश्चरति ११ वायव इन्द्र वायुभ्यामनुवाचयति । प्रतिप्रस्थाता-ऽदित्यपात्रेण द्रो णकलशादुपयामगृहीतोऽसीति गृहीत्वा गृहीत्वा द्विदेव-त्याननु जुहोत्युत्तरार्धे १२ अनुवषट्कृतेऽपि १३ आश्रुतप्रत्याश्रुतप्रैषाश्च समत्वात् १४ नाऽनन्तर्यात् १५ स्यादविरोधात् १६ शेषं शेषमादित्यस्था-ल्यामासिश्चत्यादित्येभ्यस्त्वेति १७ समासिच्य तेनाऽपिदधाति विष्ण उरु गायेति १८ उन्नीयमानेभ्योऽनुवाचयति १९ चमसेषून्नयति नवस्व-परेणोत्तरवेदिं निधाय २० शुक्रादुपस्तरणाभिघारणे २१ होतृचमसे प्रथमम् २२ ९

352

xu£;miNq>y;' crt" 1 xu£,;?vyuRmRiNqn; p[itp[Sq;t; 2 p[o²=t;-p[o²=t* yUpxkl;v;d;y;ip/;n' p[o²=t;>y;m( apm;jRnmp[o²=t;->y;mpmO·" x<@ Ty?vyuRrpOmO·o mk it p[itp[Sq;t; 3 dev;STveit inã£;mto yq;²l©m( 4 apre,oÿrveidmrI sN/;yoÿrveidÅo

fukrAmanthibhyAM carataH 1 fukreNA'dhvaryurmanthinA pratiprasthAtA 2 prokSitA-'prokSitau yUpafakalAvAdAyA'pidhAnaM prokSitAbhyAm apamArjanamaprokSitA-bhyAmapamqSTaH faNDa ityadhvaryurapqmqSTo marka iti pratiprasthAtA 3 devAstveti niSkrAmato yathAlizgam 4 apareNottaravedimaratnI sandhAyottaravedifroNyo-rnidhatto'visqjantau dakSiNasyAmadhvaryuruttarasyAM pratiprasthAtA'nAdhqSTA'sIti 5 suvIra iti dakSiNaM yUpadefaM gacchatyadhvaryuH suprajA iti pratiprasthAtottaram 6 apreNa yUpamaratnI sandhattaH saxjagmAna iti yathAlizgam 7 pUrveNA'faktau 8 aprokSitau nirasyato nirastaH faNDa ityadhvaryurnirasto marka iti pratiprasthAtA 9 AhavanIye prokSitau prAsyataH fukrasyA'dhiSThAnamitya-dhvaryurmanthina iti pratiprasthAtA 10 acchinnasyeti japitvA'frAvyA'ha prAtaHsavasya fukravato madhufcuta indra ?Aya somAnprasthitAnpreSyeti 11 10

शुक्रामन्थिभ्यां चरतः १ शुक्रेणाऽध्वर्युर्मन्थिना प्रतिप्रस्थाता २ प्रोक्षिता-ऽप्रोक्षितौ यूपशकलावादायाऽपिधानं प्रोक्षिताभ्याम् अपमार्जनमप्रोक्षिता-भ्यामपमृष्टः शण्ड इत्यध्वर्युरपृमृष्टो मर्क इति प्रतिप्रस्थाता ३ देवास्त्वेति निष्क्रामतो यथालिङ्गम् ४ अपरेणोत्तरवेदिमरत्नी सन्धायोत्तरवेदिश्रोण्यो-र्निधत्तोऽविसृजन्तौ दक्षिणस्यामध्वर्युरुत्तरस्यां प्रतिप्रस्थाताऽनाधृष्टाऽसीति ५ सुवीर इति दक्षिणं यूपदेशं गच्छत्यध्वर्युः सुप्रजा इति प्रतिप्रस्थातोत्तरम् ६ अप्रेण यूपमरत्नी सन्धत्तः सञ्जग्मान इति यथालिङ्गम् ७ पूर्वेणाऽशक्तौ ८ अप्रोक्षितौ निरस्यतो निरस्तः शण्ड इत्यध्वर्युर्निरस्तो मर्क इति प्रतिप्रस्थाता ९ आहवनीये प्रोक्षितौ प्रास्यतः शुक्रस्याऽधिष्ठानमित्य-ध्वर्युर्मन्थिन इति प्रतिप्रस्थाता १० अच्छिन्नस्येति जपित्वाऽश्राव्याऽह प्रातःसवस्य शुक्रवतो मधुश्चुत इन्द्र ?ाय सोमान्प्रस्थितान्प्रेष्येति ११ १०

शुक्रामन्थिभ्यां चरतः १ शुक्रेणाऽध्वर्युर्मन्थिना प्रतिप्रस्थाता २ प्रोक्षिता-ऽप्रोक्षितौ यूपशकलावादायाऽपिधानं प्रोक्षिताभ्याम् अपमार्जनमप्रोक्षिता-भ्यामपमृष्टः शण्ड इत्यध्वर्युरपृमृष्टो मर्क इति प्रतिप्रस्थाता ३ देवास्त्वेति निष्क्रामतो यथालिङ्गम् ४ अपरेणोत्तरवेदिमरत्नी सन्धायोत्तरवेदिश्रोण्यो-र्निधत्तोऽविसृजन्तौ दक्षिणस्यामध्वर्युरुत्तरस्यां प्रतिप्रस्थाताऽनाधृष्टाऽसीति ५ सुवीर इति दक्षिणं यूपदेशं गच्छत्यध्वर्युः सुप्रजा इति प्रतिप्रस्थातोत्तरम् ६ अप्रेण यूपमरत्नी सन्धत्तः सञ्जग्मान इति यथालिङ्गम् ७ पूर्वेणाऽशक्तौ ८ अप्रोक्षितौ निरस्यतो निरस्तः शण्ड इत्यध्वर्युर्निरस्तो मर्क इति प्रतिप्रस्थाता ९ आहवनीये प्रोक्षितौ प्रास्यतः शुक्रस्याऽधिष्ठानमित्य-ध्वर्युर्मन्थिन इति प्रतिप्रस्थाता १० अच्छिन्नस्येति जपित्वाऽश्राव्याऽह प्रातःसवस्य शुक्रवतो मधुश्चुत इन्द्रा य सोमान्प्रस्थितान्प्रेष्येति ११ १०

361

Atug[hwrto { o,klx;dupy;mgOhItoÉs m/ve Tveit Ã;dx p[itmN]m( 1 a?vyoR" pUvR" pUvoR mN]" 2 ¬ÿr ¬ÿr" p[itp[Sq;tu" 3 yugpTp[qm* gOðIt ¬ÿm* c VyTy;s' m?ye p[cr,m( c sveRW;m( 4 inã£;mTyek" p[ivxtItr" 5 ¬ÿr ¬ÿr" p[itp[Sq;t;prk;lTv;t( 6 ¬.yto?vy|u p;]e, párgOð;it 7 svRüt;" p[;guÿm;>y;m( 8 Atuneit W$( p[eãyt" 9 AtuÉ.árit ctur" p;]mu%e ivpyRSy 10 W@±vduÿm* 11 yjm;n" p[eiWto hotret´jeit b[Uy;t( 12 a?vyUR c 13 ]yodx' gOðIy;idCz¥upy;mgOhItoSy'hsSptye Tveit 14 p[itp[Sq;t;rmnu juhoit 15 aNytriSmHCz¹W* ÕTv; vixnw{ ;¦' gOð;it p[it-p[Sq;teN{ ;¦I it 16 a;hrit .=' hotOpotOne·^¦Id(b[;÷,;CzÖÉs-p[x;StO>y" 17 ivpyRSy p;]' hotOpotOne·^Czv;k;n;m( 18 y;vduÿ_' hotuyRjm;nyog;Ãr,vt( 19 k;r,;Ã; hotO.=" 20 ap[;¢evRr,m( 21 ivpyRSy p;]' hotuiÃ³.R=,m( 22 t;vÃ; svRütTv;TpUveRW;m( 23 inhRTy p;]' hotu" purSt;Tp[;;Ste 24 aÉ.üt" xo's;veTy;vOTyoq;modwveit p[itgO,;it p[,v;vs;nyo" 25 aoÉmit v; 26 xS];Nte inTym( 27 v;gNto v; pUvR" 28 EeN{ ;¦m;d;y;Å;Vy;hoKqx; yj somSyeit 29 EW p[wW" sxS];,;m( 30 n;r;x's;n;' c kMpn' ôym;ne 31 inihteWu ceõom" sxS]Sy 32 .=p[.OTy;in/;n;TÕTv; 33 13

qtugrahaifcarato dra ?oNakalafAdupayAmagqhIto'si madhave tveti dvAdafa pratimantram 1 adhvaryoH pUrvaH pUrvo mantraH 2 uttara uttaraH pratiprasthAtuH 3 yugapatprathamau gqhNIta uttamau ca vyatyAsaM madhye pracaraNam ca sarveSAm 4 niSkrAmatyekaH pravifatItaraH 5 uttara uttaraH pratiprasthAtA'parakAlatvAt 6 ubhayato'dhvaryuM pAtreNa parigqhNAti 7 sarvahutAH prAguttamAbhyAm 8 qtuneti SaT preSyataH 9 qtubhiriti caturaH pAtramukhe viparyasya 10 SaDvaduttamau 11 yajamAnaH preSito hotaretadyajeti brUyAt 12 adhvaryU ca 13 trayodafaM gqhNIyAdicchannupayAmagqhIto'syaMhasaspataye tveti 14 pratiprasthAtAramanu juhoti 15 anyatarasmixccheSau kqtvA vafinaidra ?AgnaM gqhNAti prati-prasthAtendra ?AgnI iti 16 Aharati bhakSaM hotqpotqneSTragnIdbrAhmaNAcchaMsi-prafAstqbhyaH 17 viparyasya pAtraM hotqpotqneSTracchavAkAnAm 18 yAvaduktaM hoturyajamAnayogAdvaraNavat 19 kAraNAdvA hotqbhakSaH 20 aprAptervaraNam 21 viparyasya pAtraM hoturdvirbhakSaNam 22 tAvadvA sarvahutatvAtpUrveSAm 23 nirhatya pAtraM hotuH purastAtprAzAste 24 abhihutaH foMsAvetyAvqtyothAmodaiveti pratigqNAti praNavA'vasAnayoH 25 omiti vA 26 fastrAnte nityam 27 vAganto vA pUrvaH 28 aindra ?AgnamAdAyA'frAvyA'hokthafA yaja somasyeti 29 eSa praiSaH safastrANAm 30 nArAfaMsAnAM ca kampanaM hUyamAne 31 nihiteSu ceddhomaH safastrasya 32 bhakSaprabhqtyAnidhAnAtkqtvA 33 13

qtugrahaifcarato dro NakalafAdupayAmagqhIto'si madhave tveti dvAdafa pratimantram 1 adhvaryoH pUrvaH pUrvo mantraH 2 uttara uttaraH pratiprasthAtuH 3 yugapatprathamau gqhNIta uttamau ca vyatyAsaM madhye pracaraNam ca sarveSAm 4 niSkrAmatyekaH pravifatItaraH 5 uttara uttaraH pratiprasthAtA'parakAlatvAt 6 ubhayato'dhvaryuM pAtreNa parigqhNAti 7 sarvahutAH prAguttamAbhyAm 8 qtuneti SaT preSyataH 9 qtubhiriti caturaH pAtramukhe viparyasya 10 SaDvaduttamau 11 yajamAnaH preSito hotaretadyajeti brUyAt 12 adhvaryU ca 13 trayodafaM gqhNIyAdicchannupayAmagqhIto'syaMhasaspataye tveti 14 pratiprasthAtAramanu juhoti 15 anyatarasmixccheSau kqtvA vafinaidrA gnaM gqhNAti prati-prasthAtendrA gnI iti 16 Aharati bhakSaM hotqpotqneSTragnIdbrAhmaNAcchaMsi-prafAstqbhyaH 17 viparyasya pAtraM hotqpotqneSTracchavAkAnAm 18 yAvaduktaM hoturyajamAnayogAdvaraNavat 19 kAraNAdvA hotqbhakSaH 20 aprAptervaraNam 21 viparyasya pAtraM hoturdvirbhakSaNam 22 tAvadvA sarvahutatvAtpUrveSAm 23 nirhatya pAtraM hotuH purastAtprAzAste 24 abhihutaH fOsAvetyAvqtyothAmodaiveti pratigqNAti praNavA'vasAnayoH 25 omiti vA 26 fastrAnte nityam 27 vAganto vA pUrvaH 28 aindrA gnamAdAyA'frAvyA'hokthafA yaja somasyeti 29 eSa praiSaH safastrANAm 30 nArAfaMsAnAM ca kampanaM hUyamAne 31 nihiteSu ceddhomaH safastrasya 32 bhakSaprabhqtyAnidhAnAtkqtvA 33 13

ऋतुग्रहैश्चरतो द्र ?ोणकलशादुपयामगृहीतोऽसि मधवे त्वेति द्वादश प्रतिमन्त्रम् १ अध्वर्योः पूर्वः पूर्वो मन्त्रः २ उत्तर उत्तरः प्रतिप्रस्थातुः ३ युगपत्प्रथमौ गृह्णीत उत्तमौ च व्यत्यासं मध्ये प्रचरणम् च सर्वेषाम् ४ निष्क्रामत्येकः प्रविशतीतरः ५ उत्तर उत्तरः प्रतिप्रस्थाताऽपरकालत्वात् ६ उभयतोऽध्वर्युं पात्रेण परिगृह्णाति ७ सर्वहुताः प्रागुत्तमाभ्याम् ८ ऋतुनेति षट् प्रेष्यतः ९ ऋतुभिरिति चतुरः पात्रमुखे विपर्यस्य १० षड्वदुत्तमौ ११ यजमानः प्रेषितो होतरेतद्यजेति ब्रूयात् १२ अध्वर्यू च १३ त्रयोदशं गृह्णीयादिच्छन्नुपयामगृहीतोऽस्यंहसस्पतये त्वेति १४ प्रतिप्रस्थातारमनु जुहोति १५ अन्यतरस्मिञ्च्छेषौ कृत्वा वशिनैद्र ?ाग्नं गृह्णाति प्रति-प्रस्थातेन्द्र ?ाग्नी इति १६ आहरति भक्षं होतृपोतृनेष्ट्रग्नीद्ब्राह्मणाच्छंसि-प्रशास्तृभ्यः १७ विपर्यस्य पात्रं होतृपोतृनेष्ट्रच्छवाकानाम् १८ यावदुक्तं होतुर्यजमानयोगाद्वरणवत् १९ कारणाद्वा होतृभक्षः २० अप्राप्तेर्वरणम् २१ विपर्यस्य पात्रं होतुर्द्विर्भक्षणम् २२ तावद्वा सर्वहुतत्वात्पूर्वेषाम् २३ निर्हत्य पात्रं होतुः पुरस्तात्प्राङास्ते २४ अभिहुतः शोंसावेत्यावृत्योथामोदैवेति प्रतिगृणाति प्रणवाऽवसानयोः २५ ओमिति वा २६ शस्त्रान्ते नित्यम् २७ वागन्तो वा पूर्वः २८ ऐन्द्र ?ाग्नमादायाऽश्राव्याऽहोक्थशा यज सोमस्येति २९ एष प्रैषः सशस्त्राणाम् ३० नाराशंसानां च कम्पनं हूयमाने ३१ निहितेषु चेद्धोमः सशस्त्रस्य ३२ भक्षप्रभृत्यानिधानात्कृत्वा ३३ १३

ऋतुग्रहैश्चरतो द्रो णकलशादुपयामगृहीतोऽसि मधवे त्वेति द्वादश प्रतिमन्त्रम् १ अध्वर्योः पूर्वः पूर्वो मन्त्रः २ उत्तर उत्तरः प्रतिप्रस्थातुः ३ युगपत्प्रथमौ गृह्णीत उत्तमौ च व्यत्यासं मध्ये प्रचरणम् च सर्वेषाम् ४ निष्क्रामत्येकः प्रविशतीतरः ५ उत्तर उत्तरः प्रतिप्रस्थाताऽपरकालत्वात् ६ उभयतोऽध्वर्युं पात्रेण परिगृह्णाति ७ सर्वहुताः प्रागुत्तमाभ्याम् ८ ऋतुनेति षट् प्रेष्यतः ९ ऋतुभिरिति चतुरः पात्रमुखे विपर्यस्य १० षड्वदुत्तमौ ११ यजमानः प्रेषितो होतरेतद्यजेति ब्रूयात् १२ अध्वर्यू च १३ त्रयोदशं गृह्णीयादिच्छन्नुपयामगृहीतोऽस्यंहसस्पतये त्वेति १४ प्रतिप्रस्थातारमनु जुहोति १५ अन्यतरस्मिञ्च्छेषौ कृत्वा वशिनैद्रा ग्नं गृह्णाति प्रति-प्रस्थातेन्द्रा ग्नी इति १६ आहरति भक्षं होतृपोतृनेष्ट्रग्नीद्ब्राह्मणाच्छंसि-प्रशास्तृभ्यः १७ विपर्यस्य पात्रं होतृपोतृनेष्ट्रच्छवाकानाम् १८ यावदुक्तं होतुर्यजमानयोगाद्वरणवत् १९ कारणाद्वा होतृभक्षः २० अप्राप्तेर्वरणम् २१ विपर्यस्य पात्रं होतुर्द्विर्भक्षणम् २२ तावद्वा सर्वहुतत्वात्पूर्वेषाम् २३ निर्हत्य पात्रं होतुः पुरस्तात्प्राङास्ते २४ अभिहुतः शॐसावेत्यावृत्योथामोदैवेति प्रतिगृणाति प्रणवाऽवसानयोः २५ ओमिति वा २६ शस्त्रान्ते नित्यम् २७ वागन्तो वा पूर्वः २८ ऐन्द्रा ग्नमादायाऽश्राव्याऽहोक्थशा यज सोमस्येति २९ एष प्रैषः सशस्त्राणाम् ३० नाराशंसानां च कम्पनं हूयमाने ३१ निहितेषु चेद्धोमः सशस्त्रस्य ३२ भक्षप्रभृत्यानिधानात्कृत्वा ३३ १३

364

vwdev' gOð;it 1 xu£p;]e, { o,klx;dNv;rB/e v*m;s it 2 xu£ù pUt.OTy;ÉsCy { o,klxe piv]yojnm( 3 pxupuro@;xp[qm;NTsvnI-y;É¥vRpit pySy;vjRm( 4 Sto]mup;kroit tO,;>y;' g[hmupSpOXyo-p;vÿR?vÉmit 5 Ev' /uyeRWu svR] 6 svR.=;ms;" 7 m;j;RlIye p;]p[=;lnm( 8 ¬KQy' ivgOð;it ]w/' deve>ySTveit sveR>y" 9 Ém];v¨,;>y;' Tveit v; p[x;S]e 10 tUã,I' s;dnm( 11 Sto]mup;kroit 12 ¬Kqx; yj som;n;Émit p[wWon;r;x'seWu 13 ySy ivg[hStSy p[qm' cmsmu¥yit 14 g[hxeW' c;iSm¥;Ésit 15 Ev' p[it-p[Sq;toÿr;>y;m( 16 N{ ;y Tveit b[;÷,;CzÖÉsne 17 N{ ;É¦>y;' TveTyCz;v;k;y 18 p[;gCz;v;kivg[h;Tsomop;vhr,m( 19 vs-tIvyRõ| c;ÉsTy;/vnIye ive dev; m¨t N{ o aSm;niSmn( iÃtIye svne n jçu" ) a;yuãmNt" ip[ymeW;' vdNto vy' dev;n;' sumt* Sy;meit 20 Ek/n;/| c 21 cárte svwR" p[x;St" p[suhIit b[Uy;t( 22 p[sUt;n;' spR,' p[sUt;n;' spR,m( 23 14

vaifvadevaM gqhNAti 1 fukrapAtreNa dra ?oNakalafAdanvArabdhe vaumAsa iti 2 fukraM pUtabhqtyAsicya dra ?oNakalafe pavitrayojanam 3 pafupuroDAfaprathamAntsavanI-yAnnirvapati payasyAvarjam 4 stotramupAkaroti tqNAbhyAM grahamupaspqfyo-pAvarttadhvamiti 5 evaM dhuryeSu sarvatra 6 sarvabhakSAfcamasAH 7 mArjAlIye pAtraprakSAlanam 8 ukthyaM vigqhNAti traidhaM devebhyastveti sarvebhyaH 9 mitrAvaruNAbhyAM tveti vA prafAstre 10 tUSNIM sAdanam 11 stotramupAkaroti 12 ukthafA yaja somAnAmiti praiSo'nArAfaMseSu 13 yasya vigrahastasya prathamaM camasamunnayati 14 grahafeSaM cA'sminnAsixcati 15 evaM prati-prasthAtottarAbhyAm 16 indra ?Aya tveti brAhmaNAcchaMsine 17 indra ?AgnibhyAM tvetyacchAvAkAya 18 prAgacchAvAkavigrahAtsomopAvaharaNam 19 vasa-tIvaryarddhaM cA'sixcatyAdhavanIye vifve devA maruta indra ?o asmAnasmin dvitIye savane na jahyuH , AyuSmantaH priyameSAM vadanto vayaM devAnAM sumatau syAmeti 20 ekadhanArdhaM ca 21 carite sarvaiH prafAstaH prasuhIti brUyAt 22 prasUtAnAM sarpaNaM prasUtAnAM sarpaNam 23 14

vaifvadevaM gqhNAti 1 fukrapAtreNa dro NakalafAdanvArabdhe vaumAsa iti 2 fukraM pUtabhqtyAsicya dro Nakalafe pavitrayojanam 3 pafupuroDAfaprathamAntsavanI-yAnnirvapati payasyAvarjam 4 stotramupAkaroti tqNAbhyAM grahamupaspqfyo-pAvarttadhvamiti 5 evaM dhuryeSu sarvatra 6 sarvabhakSAfcamasAH 7 mArjAlIye pAtraprakSAlanam 8 ukthyaM vigqhNAti traidhaM devebhyastveti sarvebhyaH 9 mitrAvaruNAbhyAM tveti vA prafAstre 10 tUSNIM sAdanam 11 stotramupAkaroti 12 ukthafA yaja somAnAmiti praiSo'nArAfaMseSu 13 yasya vigrahastasya prathamaM camasamunnayati 14 grahafeSaM cA'sminnAsixcati 15 evaM prati-prasthAtottarAbhyAm 16 indrA ya tveti brAhmaNAcchaMsine 17 indrA gnibhyAM tvetyacchAvAkAya 18 prAgacchAvAkavigrahAtsomopAvaharaNam 19 vasa-tIvaryarddhaM cA'sixcatyAdhavanIye vifve devA maruta indro asmAnasmin dvitIye savane na jahyuH , AyuSmantaH priyameSAM vadanto vayaM devAnAM sumatau syAmeti 20 ekadhanArdhaM ca 21 carite sarvaiH prafAstaH prasuhIti brUyAt 22 prasUtAnAM sarpaNaM prasUtAnAM sarpaNam 23 14

वैश्वदेवं गृह्णाति १ शुक्रपात्रेण द्र ?ोणकलशादन्वारब्धे वौमास इति २ शुक्रं पूतभृत्यासिच्य द्र ?ोणकलशे पवित्रयोजनम् ३ पशुपुरोडाशप्रथमान्त्सवनी-यान्निर्वपति पयस्यावर्जम् ४ स्तोत्रमुपाकरोति तृणाभ्यां ग्रहमुपस्पृश्यो-पावर्त्तध्वमिति ५ एवं धुर्येषु सर्वत्र ६ सर्वभक्षाश्चमसाः ७ मार्जालीये पात्रप्रक्षालनम् ८ उक्थ्यं विगृह्णाति त्रैधं देवेभ्यस्त्वेति सर्वेभ्यः ९ मित्रावरुणाभ्यां त्वेति वा प्रशास्त्रे १० तूष्णीं सादनम् ११ स्तोत्रमुपाकरोति १२ उक्थशा यज सोमानामिति प्रैषोऽनाराशंसेषु १३ यस्य विग्रहस्तस्य प्रथमं चमसमुन्नयति १४ ग्रहशेषं चाऽस्मिन्नासिञ्चति १५ एवं प्रति-प्रस्थातोत्तराभ्याम् १६ इन्द्र ?ाय त्वेति ब्राह्मणाच्छंसिने १७ इन्द्र ?ाग्निभ्यां त्वेत्यच्छावाकाय १८ प्रागच्छावाकविग्रहात्सोमोपावहरणम् १९ वस-तीवर्यर्द्धं चाऽसिञ्चत्याधवनीये विश्वे देवा मरुत इन्द्र ?ो अस्मानस्मिन् द्वितीये सवने न जह्युः । आयुष्मन्तः प्रियमेषां वदन्तो वयं देवानां सुमतौ स्यामेति २० एकधनार्धं च २१ चरिते सर्वैः प्रशास्तः प्रसुहीति ब्रूयात् २२ प्रसूतानां सर्पणं प्रसूतानां सर्पणम् २३ १४

वैश्वदेवं गृह्णाति १ शुक्रपात्रेण द्रो णकलशादन्वारब्धे वौमास इति २ शुक्रं पूतभृत्यासिच्य द्रो णकलशे पवित्रयोजनम् ३ पशुपुरोडाशप्रथमान्त्सवनी-यान्निर्वपति पयस्यावर्जम् ४ स्तोत्रमुपाकरोति तृणाभ्यां ग्रहमुपस्पृश्यो-पावर्त्तध्वमिति ५ एवं धुर्येषु सर्वत्र ६ सर्वभक्षाश्चमसाः ७ मार्जालीये पात्रप्रक्षालनम् ८ उक्थ्यं विगृह्णाति त्रैधं देवेभ्यस्त्वेति सर्वेभ्यः ९ मित्रावरुणाभ्यां त्वेति वा प्रशास्त्रे १० तूष्णीं सादनम् ११ स्तोत्रमुपाकरोति १२ उक्थशा यज सोमानामिति प्रैषोऽनाराशंसेषु १३ यस्य विग्रहस्तस्य प्रथमं चमसमुन्नयति १४ ग्रहशेषं चाऽस्मिन्नासिञ्चति १५ एवं प्रति-प्रस्थातोत्तराभ्याम् १६ इन्द्रा य त्वेति ब्राह्मणाच्छंसिने १७ इन्द्रा ग्निभ्यां त्वेत्यच्छावाकाय १८ प्रागच्छावाकविग्रहात्सोमोपावहरणम् १९ वस-तीवर्यर्द्धं चाऽसिञ्चत्याधवनीये विश्वे देवा मरुत इन्द्रो अस्मानस्मिन् द्वितीये सवने न जह्युः । आयुष्मन्तः प्रियमेषां वदन्तो वयं देवानां सुमतौ स्यामेति २० एकधनार्धं च २१ चरिते सर्वैः प्रशास्तः प्रसुहीति ब्रूयात् २२ प्रसूतानां सर्पणं प्रसूतानां सर्पणम् २३ १४

373

spR,;id m;?y²Ndnm( 1 hotOcmse vstIvrI" ÕTv; yjm;n;y p[yCzTyuã,IW' g[;vStute 2 a{ ä;d;np[.Oit i]py;Ry;nÉ.Wv;Nkroit 3 a;ÿmÉ. ÉmmIte 4 ¬p;'xusvnSy;in©nÅute" 5 h;3 h;3 it p[qm" py;Ry" 6 aivlâMbto iÃtIyStU,RStOtIy" 7 aivlâMbtSq;n ¬ÿme bOht( bOhidit 8 a/| v;ivxeWopdex;t( 9 xu£p[.Oit ctu,;| g[h,m( 10 a;g[y,' SvtOtIy;>yo /;r;>y" 11 p[;guKQy;Nm¨TvtIymOtup;]e,eN{ m¨Tv it 12 ¬ÿrmek 13 smNv;rB/inã£m,;id kroTy;¦Id¦Iinit p[wW;t( 14 sdÉs pvm;nop;kr,m( 15 ahgR,e c svR] p[;y,IyodynIyvjRm( 16 pxunehITypÕãy dÉ/`m;Ry d?y;hr d²=,; ¬p;vÿRyeit p[wWopcy" 17 sp[vGyeR dÉ/`mR" 18 ¬pivXy sds" purSt;Tspiv];y;mÉ¦ho]-hvsarpaNAdi mAdhyandinam 1 hotqcamase vasatIvarIH kqtvA yajamAnAya prayacchatyuSNISaM grAvastute 2 adra ??dAnaprabhqti triparyAyAnabhiSavAnkaroti 3 Attamabhi mimIte 4 upAMfusavanasyA'nizganafruteH 5 ihA3 ihA3 iti prathamaH paryAyaH 6 avilambito dvitIyastUrNastqtIyaH 7 avilambitasthAna uttame bqhat bqhaditi 8 ardhaM vA'vifeSopadefAt 9 fukraprabhqti caturNAM grahaNam 10 AgrayaNaM svatqtIyAbhyo dhArAbhyaH 11 prAgukthyAnmarutvatIyamqtupAtreNendra marutva iti 12 uttarameke 13 samanvArabdhaniSkramaNAdi karotyA'gnIdagnIniti praiSAt 14 sadasi pavamAnopAkaraNam 15 ahargaNe ca sarvatra prAyaNIyodayanIyavarjam 16 pafunehItyapakqSya dadhigharmAya dadhyAhara dakSiNA upAvarttayeti praiSopacayaH 17 sapravargye dadhigharmaH 18 upavifya sadasaH purastAtsapavitrAyAmagnihotra-havaNyAM grahaNaM yathoktam 19 hotarvadasva yatte vAdyamityAha , vAdyAnte frAtaM havirityutiSThannAha 20 dadhigharmasya yajeti preSyati 21 hutafeSaM gharmartvijaH sayajamAnAH samupahAvaM bhakSayanti yathoktam 22 prANabhakSaM vA'dIkSitAH 23 pafupuroDAfena pracarya puroDAfAdi karotyA dhiSNya-nidhAnAt 24 unnIyamAnebhyafcAnuvAcanaprabhqtyAcamasanidhAnAt 25 1

sarpaNAdi mAdhyandinam 1 hotqcamase vasatIvarIH kqtvA yajamAnAya prayacchatyuSNISaM grAvastute 2 adra ydAA!naprabhqti triparyAyAnabhiSavAnkaroti 3 Attamabhi mimIte 4 upAMfusavanasyA'nizganafruteH 5 ihA3 ihA3 iti prathamaH paryAyaH 6 avilambito dvitIyastUrNastqtIyaH 7 avilambitasthAna uttame bqhat bqhaditi 8 ardhaM vA'vifeSopadefAt 9 fukraprabhqti caturNAM grahaNam 10 AgrayaNaM svatqtIyAbhyo dhArAbhyaH 11 prAgukthyAnmarutvatIyamqtupAtreNendra marutva iti 12 uttarameke 13 samanvArabdhaniSkramaNAdi karotyA'gnIdagnIniti praiSAt 14 sadasi pavamAnopAkaraNam 15 ahargaNe ca sarvatra prAyaNIyodayanIyavarjam 16 pafunehItyapakqSya dadhigharmAya dadhyAhara dakSiNA upAvarttayeti praiSopacayaH 17 sapravargye dadhigharmaH 18 upavifya sadasaH purastAtsapavitrAyAmagnihotra-havaNyAM grahaNaM yathoktam 19 hotarvadasva yatte vAdyamityAha , vAdyAnte frAtaM havirityutiSThannAha 20 dadhigharmasya yajeti preSyati 21 hutafeSaM gharmartvijaH sayajamAnAH samupahAvaM bhakSayanti yathoktam 22 prANabhakSaM vA'dIkSitAH 23 pafupuroDAfena pracarya puroDAfAdi karotyA dhiSNya-nidhAnAt 24 unnIyamAnebhyafcAnuvAcanaprabhqtyAcamasanidhAnAt 25 1

सर्पणादि माध्यन्दिनम् १ होतृचमसे वसतीवरीः कृत्वा यजमानाय प्रयच्छत्युष्णीषं ग्रावस्तुते २ अद्र ??दानप्रभृति त्रिपर्यायानभिषवान्करोति ३ आत्तमभि मिमीते ४ उपांशुसवनस्याऽनिङ्गनश्रुतेः ५ इहा३ इहा३ इति प्रथमः पर्यायः ६ अविलम्बितो द्वितीयस्तूर्णस्तृतीयः ७ अविलम्बितस्थान उत्तमे बृहत् बृहदिति ८ अर्धं वाऽविशेषोपदेशात् ९ शुक्रप्रभृति चतुर्णां ग्रहणम् १० आग्रयणं स्वतृतीयाभ्यो धाराभ्यः ११ प्रागुक्थ्यान्मरुत्वतीयमृतुपात्रेणेन्द्र मरुत्व इति १२ उत्तरमेके १३ समन्वारब्धनिष्क्रमणादि करोत्याऽग्नीदग्नीनिति प्रैषात् १४ सदसि पवमानोपाकरणम् १५ अहर्गणे च सर्वत्र प्रायणीयोदयनीयवर्जम् १६ पशुनेहीत्यपकृष्य दधिघर्माय दध्याहर दक्षिणा उपावर्त्तयेति प्रैषोपचयः १७ सप्रवर्ग्ये दधिघर्मः १८ उपविश्य सदसः पुरस्तात्सपवित्रायामग्निहोत्र-हवण्यां ग्रहणं यथोक्तम् १९ होतर्वदस्व यत्ते वाद्यमित्याह । वाद्यान्ते श्रातं हविरित्युतिष्ठन्नाह २० दधिघर्मस्य यजेति प्रेष्यति २१ हुतशेषं घर्मर्त्विजः सयजमानाः समुपहावं भक्षयन्ति यथोक्तम् २२ प्राणभक्षं वाऽदीक्षिताः २३ पशुपुरोडाशेन प्रचर्य पुरोडाशादि करोत्या धिष्ण्य-निधानात् २४ उन्नीयमानेभ्यश्चानुवाचनप्रभृत्याचमसनिधानात् २५ १

सर्पणादि माध्यन्दिनम् १ होतृचमसे वसतीवरीः कृत्वा यजमानाय प्रयच्छत्युष्णीषं ग्रावस्तुते २ अद्र य्दाआ!नप्रभृति त्रिपर्यायानभिषवान्करोति ३ आत्तमभि मिमीते ४ उपांशुसवनस्याऽनिङ्गनश्रुतेः ५ इहा३ इहा३ इति प्रथमः पर्यायः ६ अविलम्बितो द्वितीयस्तूर्णस्तृतीयः ७ अविलम्बितस्थान उत्तमे बृहत् बृहदिति ८ अर्धं वाऽविशेषोपदेशात् ९ शुक्रप्रभृति चतुर्णां ग्रहणम् १० आग्रयणं स्वतृतीयाभ्यो धाराभ्यः ११ प्रागुक्थ्यान्मरुत्वतीयमृतुपात्रेणेन्द्र मरुत्व इति १२ उत्तरमेके १३ समन्वारब्धनिष्क्रमणादि करोत्याऽग्नीदग्नीनिति प्रैषात् १४ सदसि पवमानोपाकरणम् १५ अहर्गणे च सर्वत्र प्रायणीयोदयनीयवर्जम् १६ पशुनेहीत्यपकृष्य दधिघर्माय दध्याहर दक्षिणा उपावर्त्तयेति प्रैषोपचयः १७ सप्रवर्ग्ये दधिघर्मः १८ उपविश्य सदसः पुरस्तात्सपवित्रायामग्निहोत्र-हवण्यां ग्रहणं यथोक्तम् १९ होतर्वदस्व यत्ते वाद्यमित्याह । वाद्यान्ते श्रातं हविरित्युतिष्ठन्नाह २० दधिघर्मस्य यजेति प्रेष्यति २१ हुतशेषं घर्मर्त्विजः सयजमानाः समुपहावं भक्षयन्ति यथोक्तम् २२ प्राणभक्षं वाऽदीक्षिताः २३ पशुपुरोडाशेन प्रचर्य पुरोडाशादि करोत्या धिष्ण्य-निधानात् २४ उन्नीयमानेभ्यश्चानुवाचनप्रभृत्याचमसनिधानात् २५ १

376

dxsU¥yit 1 m;?y²NdnSy svnSy inãkvLySy .;gSy xu£vto m/uut N{ ;y som;Np[iSqt;n( p[eãyeit 2 mNqIvt it v; m/uutSq;ne 3 @;' .=ÉyTv; x;l;Ã;yeR d;²=,homo v;s"p[bõ' ihryo d²=,; dd;it 21 pOqkª xt;in c pu¨W.ed;t( 22 p[itiv.;go v; kmRp[;/;Ny;t( 23 yq;rM.' Ã;dx Ã;dx;´e>y" W$(W@±iÃtIye>y t§t§StOtIye>yiSt§iSt§ tre>y" 24 b[÷oí;tOhotO>y" 25 a?vyuR>y;' c hiv/;Rn ¬piv·;>y;m( 26 a¦ye Tveit ihry" 31 p[sO¢e;Nyt( ) kyo dæv; p[ith]eR p;t( 37 2

dafasUnnayati 1 mAdhyandinasya savanasya niSkevalyasya bhAgasya fukravato madhufcuta indra ?Aya somAnprasthitAn preSyeti 2 manthIvata iti vA madhufcutasthAne 3 iDAM bhakSayitvA fAlAdvArye dAkSiNahomo vAsaHprabaddhaM hiraNyaM havanyAmavadhAya caturgqhItamudu tyamiti 4 citraM devAnAmiti dvitIyAm 5 AgnIdhrIye'gne nayeti 6 ayanna ityaparAmafvaM cedyuktaM dadyAdayuktaM vA 7 vAso hiraNyaM dadAti 8 sahiraNyo yajamAnaH fAlAM pUrveNa tiSThannabhimantrayate dakSiNA bahirvedi tiSThantIrdakSiNato rUpeNa va iti 9 gavAM fataM dvAdafaM vA'tikrAmati 10 manthaudanatilamASAfca 11 antarA fAlAsadasi dakSiNenA'gnIdhraM tIrthena 12 subrahmaNyAM ca preSyati vA 13 A'gnIdhrAdanu gacchati sunvan 14 prAganuvAcanAcca 15 sado gacchati vi svariti 16 prekSate yatasva sadasyairiti sadasyAn 17 brAhmaNamadyetyAgnIdhragamanam 18 upavifya hiraNyamasmai dadAtyasmadra ?AtA iti 19 AtreyAya cA'gnIdhrava-tsadasaH purastAdupaviSTAya ka AtreyaM ka Atreyamiti triruktvA sakqccheSamahAleyamavAleyamakaudre yamafaubhreyamavArathyamagaupavanamiti 20 qtvigbhyo dakSiNA dadAti 21 pqthak fatAni ca puruSabhedAt 22 prativibhAgo vA karmaprAdhAnyAt 23 yathA'rambhaM dvAdafa dvAdafA'dyebhyaH SaTSaDdvitIyebhya fcatasrafcatasrastqtIyebhyastisrastisra itarebhyaH 24 brahmodgAtqhotqbhyaH 25 adhvaryubhyAM ca havirdhAna upaviSTAbhyAm 26 agnaye tveti hiraNyaM pratigqhNItaH 27 rudra ?Aya tveti gAM bqhaspataye tveti vAso yamAya tvetyafvam 28 ko'dAdityanyat 29 icchato mantravacanam 30 pratyetya prastotqprafAstqbrAhmaNAcchaMsipotqneSTracchAvAkonnetqgrAvastutsubrahma-NyebhyaH 31 prasqptefcA'nyat , kaNvakafyapayAcamAnavarjam 32 jxAtaye cA'frotriyAya 34 na rajataM dadyAd barhiSi purA'sya saMvatsarAd gqhe rudantIti fruteH 35 patnI ca dadAti 36 sarvebhyo dattvA pratihartre pafcAt 37 2

dafasUnnayati 1 mAdhyandinasya savanasya niSkevalyasya bhAgasya fukravato madhufcuta indrA ya somAnprasthitAn preSyeti 2 manthIvata iti vA madhufcutasthAne 3 iDAM bhakSayitvA fAlAdvArye dAkSiNahomo vAsaHprabaddhaM hiraNyaM havanyAmavadhAya caturgqhItamudu tyamiti 4 citraM devAnAmiti dvitIyAm 5 AgnIdhrIye'gne nayeti 6 ayanna ityaparAmafvaM cedyuktaM dadyAdayuktaM vA 7 vAso hiraNyaM dadAti 8 sahiraNyo yajamAnaH fAlAM pUrveNa tiSThannabhimantrayate dakSiNA bahirvedi tiSThantIrdakSiNato rUpeNa va iti 9 gavAM fataM dvAdafaM vA'tikrAmati 10 manthaudanatilamASAfca 11 antarA fAlAsadasi dakSiNenA'gnIdhraM tIrthena 12 subrahmaNyAM ca preSyati vA 13 A'gnIdhrAdanu gacchati sunvan 14 prAganuvAcanAcca 15 sado gacchati vi svariti 16 prekSate yatasva sadasyairiti sadasyAn 17 brAhmaNamadyetyAgnIdhragamanam 18 upavifya hiraNyamasmai dadAtyasmadrA tA iti 19 AtreyAya cA'gnIdhrava-tsadasaH purastAdupaviSTAya ka AtreyaM ka Atreyamiti triruktvA sakqccheSamahAleyamavAleyamakaudre yamafaubhreyamavArathyamagaupavanamiti 20 qtvigbhyo dakSiNA dadAti 21 pqthak fatAni ca puruSabhedAt 22 prativibhAgo vA karmaprAdhAnyAt 23 yathA'rambhaM dvAdafa dvAdafA'dyebhyaH SaTSaDdvitIyebhya fcatasrafcatasrastqtIyebhyastisrastisra itarebhyaH 24 brahmodgAtqhotqbhyaH 25 adhvaryubhyAM ca havirdhAna upaviSTAbhyAm 26 agnaye tveti hiraNyaM pratigqhNItaH 27 rudrA ya tveti gAM bqhaspataye tveti vAso yamAya tvetyafvam 28 ko'dAdityanyat 29 icchato mantravacanam 30 pratyetya prastotqprafAstqbrAhmaNAcchaMsipotqneSTracchAvAkonnetqgrAvastutsubrahma-NyebhyaH 31 prasqptefcA'nyat , kaNvakafyapayAcamAnavarjam 32 jxAtaye cA'frotriyAya 34 na rajataM dadyAd barhiSi purA'sya saMvatsarAd gqhe rudantIti fruteH 35 patnI ca dadAti 36 sarvebhyo dattvA pratihartre pafcAt 37 2

दशसून्नयति १ माध्यन्दिनस्य सवनस्य निष्केवल्यस्य भागस्य शुक्रवतो मधुश्चुत इन्द्र ?ाय सोमान्प्रस्थितान् प्रेष्येति २ मन्थीवत इति वा मधुश्चुतस्थाने ३ इडां भक्षयित्वा शालाद्वार्ये दाक्षिणहोमो वासःप्रबद्धं हिरण्यं हवन्यामवधाय चतुर्गृहीतमुदु त्यमिति ४ चित्रं देवानामिति द्वितीयाम् ५ आग्नीध्रीयेऽग्ने नयेति ६ अयन्न इत्यपरामश्वं चेद्युक्तं दद्यादयुक्तं वा ७ वासो हिरण्यं ददाति ८ सहिरण्यो यजमानः शालां पूर्वेण तिष्ठन्नभिमन्त्रयते दक्षिणा बहिर्वेदि तिष्ठन्तीर्दक्षिणतो रूपेण व इति ९ गवां शतं द्वादशं वाऽतिक्रामति १० मन्थौदनतिलमाषाश्च ११ अन्तरा शालासदसि दक्षिणेनाऽग्नीध्रं तीर्थेन १२ सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति वा १३ आऽग्नीध्रादनु गच्छति सुन्वन् १४ प्रागनुवाचनाच्च १५ सदो गच्छति वि स्वरिति १६ प्रेक्षते यतस्व सदस्यैरिति सदस्यान् १७ ब्राह्मणमद्येत्याग्नीध्रगमनम् १८ उपविश्य हिरण्यमस्मै ददात्यस्मद्र ?ाता इति १९ आत्रेयाय चाऽग्नीध्रव-त्सदसः पुरस्तादुपविष्टाय क आत्रेयं क आत्रेयमिति त्रिरुक्त्वा सकृच्छेषमहालेयमवालेयमकौद्रे यमशौभ्रेयमवारथ्यमगौपवनमिति २० ऋत्विग्भ्यो दक्षिणा ददाति २१ पृथक् शतानि च पुरुषभेदात् २२ प्रतिविभागो वा कर्मप्राधान्यात् २३ यथाऽरम्भं द्वादश द्वादशाऽद्येभ्यः षट्षड्द्वितीयेभ्य श्चतस्रश्चतस्रस्तृतीयेभ्यस्तिस्रस्तिस्र इतरेभ्यः २४ ब्रह्मोद्गातृहोतृभ्यः २५ अध्वर्युभ्यां च हविर्धान उपविष्टाभ्याम् २६ अग्नये त्वेति हिरण्यं प्रतिगृह्णीतः २७ रुद्र ?ाय त्वेति गां बृहस्पतये त्वेति वासो यमाय त्वेत्यश्वम् २८ कोऽदादित्यन्यत् २९ इच्छतो मन्त्रवचनम् ३० प्रत्येत्य प्रस्तोतृप्रशास्तृब्राह्मणाच्छंसिपोतृनेष्ट्रच्छावाकोन्नेतृग्रावस्तुत्सुब्रह्म-ण्येभ्यः ३१ प्रसृप्तेश्चाऽन्यत् । कण्वकश्यपयाचमानवर्जम् ३२ ज्ञातये चाऽश्रोत्रियाय ३४ न रजतं दद्याद् बर्हिषि पुराऽस्य संवत्सराद् गृहे रुदन्तीति श्रुतेः ३५ पत्नी च ददाति ३६ सर्वेभ्यो दत्त्वा प्रतिहर्त्रे पश्चात् ३७ २

दशसून्नयति १ माध्यन्दिनस्य सवनस्य निष्केवल्यस्य भागस्य शुक्रवतो मधुश्चुत इन्द्रा य सोमान्प्रस्थितान् प्रेष्येति २ मन्थीवत इति वा मधुश्चुतस्थाने ३ इडां भक्षयित्वा शालाद्वार्ये दाक्षिणहोमो वासःप्रबद्धं हिरण्यं हवन्यामवधाय चतुर्गृहीतमुदु त्यमिति ४ चित्रं देवानामिति द्वितीयाम् ५ आग्नीध्रीयेऽग्ने नयेति ६ अयन्न इत्यपरामश्वं चेद्युक्तं दद्यादयुक्तं वा ७ वासो हिरण्यं ददाति ८ सहिरण्यो यजमानः शालां पूर्वेण तिष्ठन्नभिमन्त्रयते दक्षिणा बहिर्वेदि तिष्ठन्तीर्दक्षिणतो रूपेण व इति ९ गवां शतं द्वादशं वाऽतिक्रामति १० मन्थौदनतिलमाषाश्च ११ अन्तरा शालासदसि दक्षिणेनाऽग्नीध्रं तीर्थेन १२ सुब्रह्मण्यां च प्रेष्यति वा १३ आऽग्नीध्रादनु गच्छति सुन्वन् १४ प्रागनुवाचनाच्च १५ सदो गच्छति वि स्वरिति १६ प्रेक्षते यतस्व सदस्यैरिति सदस्यान् १७ ब्राह्मणमद्येत्याग्नीध्रगमनम् १८ उपविश्य हिरण्यमस्मै ददात्यस्मद्रा ता इति १९ आत्रेयाय चाऽग्नीध्रव-त्सदसः पुरस्तादुपविष्टाय क आत्रेयं क आत्रेयमिति त्रिरुक्त्वा सकृच्छेषमहालेयमवालेयमकौद्रे यमशौभ्रेयमवारथ्यमगौपवनमिति २० ऋत्विग्भ्यो दक्षिणा ददाति २१ पृथक् शतानि च पुरुषभेदात् २२ प्रतिविभागो वा कर्मप्राधान्यात् २३ यथाऽरम्भं द्वादश द्वादशाऽद्येभ्यः षट्षड्द्वितीयेभ्य श्चतस्रश्चतस्रस्तृतीयेभ्यस्तिस्रस्तिस्र इतरेभ्यः २४ ब्रह्मोद्गातृहोतृभ्यः २५ अध्वर्युभ्यां च हविर्धान उपविष्टाभ्याम् २६ अग्नये त्वेति हिरण्यं प्रतिगृह्णीतः २७ रुद्रा य त्वेति गां बृहस्पतये त्वेति वासो यमाय त्वेत्यश्वम् २८ कोऽदादित्यन्यत् २९ इच्छतो मन्त्रवचनम् ३० प्रत्येत्य प्रस्तोतृप्रशास्तृब्राह्मणाच्छंसिपोतृनेष्ट्रच्छावाकोन्नेतृग्रावस्तुत्सुब्रह्म-ण्येभ्यः ३१ प्रसृप्तेश्चाऽन्यत् । कण्वकश्यपयाचमानवर्जम् ३२ ज्ञातये चाऽश्रोत्रियाय ३४ न रजतं दद्याद् बर्हिषि पुराऽस्य संवत्सराद् गृहे रुदन्तीति श्रुतेः ३५ पत्नी च ददाति ३६ सर्वेभ्यो दत्त्वा प्रतिहर्त्रे पश्चात् ३७ २

379

N{ ;y m¨Tvtenuv;cyit 1 ad;nmt" 2 Atup;]e, m¨TvtIy-g[h,mupy;mgOhItoÉs m¨t;' Tv*js it 3 a?vyuRmnu juhoit 4 sxS]e Tv;nupUVyRyog;t( 5 tOtIyÅute 6 vixn; m¨TvtIyg[h,' m¨TvNtÉmit 7 inúRte p;]e hot; x'sit 8 jinÏ; ¬g[ TyetSy;' md;mo dwveit p[itgr" sÕt( 9 tTSq;ne ivÕt* 10 a; in/;n;TÕTv; m;heN{ ' gOð;it vwdevvNmh;\ N{ it 11 xu£ù pUt.OTq;ÉsCy pOÏmup;ÕTy p[eãyTyÉ.Wot;roÉ.Wu,ut*lU%l;nuÃ;dyt;¦Id;ixr' ivny s*MySy ivæ;;idit 12 AjIWÉmÅm'xumÉ.Wuy" 21 vstIvrI;ÉstId' tOtIy' svn' kvIn;mOtSy ye cmsmryNt ) te s*/Nvn;" Svr;nvx;n;" iSvi·' noÉ. vsIyo nyiNTvit 22 Ek/nxeW' c 23 p[sUt;Nt' .vit 24 3

indra ?Aya marutvate'nuvAcayati 1 adAnamataH 2 qtupAtreNa marutvatIya-grahaNamupayAmagqhIto'si marutAM tvaujasa iti 3 adhvaryumanu juhoti 4 safastre tvAnupUrvyayogAt 5 tqtIyafrutefca 6 vafinA marutvatIyagrahaNaM marutvantamiti 7 nirhqte pAtre hotA faMsati 8 janiSThA ugra ityetasyAM madAmo daiveti pratigaraH sakqt 9 tatsthAne vikqtau 10 A nidhAnAtkqtvA mAhendraM gqhNAti vaifvadevavanmahAMM indra iti 11 fukraM pUtabhqtthAsicya pqSThamupAkqtya preSyatyabhiSotAro'bhiSuNutaulUkhalAnudvAdayatA'gnIdAfiraM vinaya saumyasya vittAditi 12 qjISamiframaMfumabhiSuNvanti yathA kathA cA'nudakam 13 AdhavanIye karoti 14 triparyAyAnvA'bhiSavopadefAt 15 bhAnA'bhimarfanavarjaM kqtatvAt 16 pUtqbhqti pAvanaM fukrA'bhAvAt 17 stUyamAne kumbhe carjISasyA'dhAnam 18 savanIyA apayasyAH 19 saumyafcarurvAruNafcaikakapAlo'dhikau 20 A pAtraprakSAlanAtkqtvokthyaM vigqhNAti purvavadindra ?Aya tveti sarvebhyaH 21 vasatIvarIfcA'sixcatIdaM tqtIyaM savanaM kavInAmqtasya ye camasamarayanta , te saudhanvanAH svarAnavafAnAH sviSTiM no'bhi vasIyo nayantviti 22 ekadhanafeSaM ca 23 prasUtA'ntaM bhavati 24 3

indrA ya marutvate'nuvAcayati 1 adAnamataH 2 qtupAtreNa marutvatIya-grahaNamupayAmagqhIto'si marutAM tvaujasa iti 3 adhvaryumanu juhoti 4 safastre tvAnupUrvyayogAt 5 tqtIyafrutefca 6 vafinA marutvatIyagrahaNaM marutvantamiti 7 nirhqte pAtre hotA faMsati 8 janiSThA ugra ityetasyAM madAmo daiveti pratigaraH sakqt 9 tatsthAne vikqtau 10 A nidhAnAtkqtvA mAhendraM gqhNAti vaifvadevavanmahAMM indra iti 11 fukraM pUtabhqtthAsicya pqSThamupAkqtya preSyatyabhiSotAro'bhiSuNutaulUkhalAnudvAdayatA'gnIdAfiraM vinaya saumyasya vittAditi 12 qjISamiframaMfumabhiSuNvanti yathA kathA cA'nudakam 13 AdhavanIye karoti 14 triparyAyAnvA'bhiSavopadefAt 15 bhAnA'bhimarfanavarjaM kqtatvAt 16 pUtqbhqti pAvanaM fukrA'bhAvAt 17 stUyamAne kumbhe carjISasyA'dhAnam 18 savanIyA apayasyAH 19 saumyafcarurvAruNafcaikakapAlo'dhikau 20 A pAtraprakSAlanAtkqtvokthyaM vigqhNAti purvavadindrA ya tveti sarvebhyaH 21 vasatIvarIfcA'sixcatIdaM tqtIyaM savanaM kavInAmqtasya ye camasamarayanta , te saudhanvanAH svarAnavafAnAH sviSTiM no'bhi vasIyo nayantviti 22 ekadhanafeSaM ca 23 prasUtA'ntaM bhavati 24 3

इन्द्र ?ाय मरुत्वतेऽनुवाचयति १ अदानमतः २ ऋतुपात्रेण मरुत्वतीय-ग्रहणमुपयामगृहीतोऽसि मरुतां त्वौजस इति ३ अध्वर्युमनु जुहोति ४ सशस्त्रे त्वानुपूर्व्ययोगात् ५ तृतीयश्रुतेश्च ६ वशिना मरुत्वतीयग्रहणं मरुत्वन्तमिति ७ निर्हृते पात्रे होता शंसति ८ जनिष्ठा उग्र इत्येतस्यां मदामो दैवेति प्रतिगरः सकृत् ९ तत्स्थाने विकृतौ १० आ निधानात्कृत्वा माहेन्द्रं गृह्णाति वैश्वदेववन्महाँ इन्द्र इति ११ शुक्रं पूतभृत्थासिच्य पृष्ठमुपाकृत्य प्रेष्यत्यभिषोतारोऽभिषुणुतौलूखलानुद्वादयताऽग्नीदाशिरं विनय सौम्यस्य वित्तादिति १२ ऋजीषमिश्रमंशुमभिषुण्वन्ति यथा कथा चाऽनुदकम् १३ आधवनीये करोति १४ त्रिपर्यायान्वाऽभिषवोपदेशात् १५ भानाऽभिमर्शनवर्जं कृतत्वात् १६ पूतृभृति पावनं शुक्राऽभावात् १७ स्तूयमाने कुम्भे चर्जीषस्याऽधानम् १८ सवनीया अपयस्याः १९ सौम्यश्चरुर्वारुणश्चैककपालोऽधिकौ २० आ पात्रप्रक्षालनात्कृत्वोक्थ्यं विगृह्णाति पुर्ववदिन्द्र ?ाय त्वेति सर्वेभ्यः २१ वसतीवरीश्चाऽसिञ्चतीदं तृतीयं सवनं कवीनामृतस्य ये चमसमरयन्त । ते सौधन्वनाः स्वरानवशानाः स्विष्टिं नोऽभि वसीयो नयन्त्विति २२ एकधनशेषं च २३ प्रसूताऽन्तं भवति २४ ३

इन्द्रा य मरुत्वतेऽनुवाचयति १ अदानमतः २ ऋतुपात्रेण मरुत्वतीय-ग्रहणमुपयामगृहीतोऽसि मरुतां त्वौजस इति ३ अध्वर्युमनु जुहोति ४ सशस्त्रे त्वानुपूर्व्ययोगात् ५ तृतीयश्रुतेश्च ६ वशिना मरुत्वतीयग्रहणं मरुत्वन्तमिति ७ निर्हृते पात्रे होता शंसति ८ जनिष्ठा उग्र इत्येतस्यां मदामो दैवेति प्रतिगरः सकृत् ९ तत्स्थाने विकृतौ १० आ निधानात्कृत्वा माहेन्द्रं गृह्णाति वैश्वदेववन्महाँ इन्द्र इति ११ शुक्रं पूतभृत्थासिच्य पृष्ठमुपाकृत्य प्रेष्यत्यभिषोतारोऽभिषुणुतौलूखलानुद्वादयताऽग्नीदाशिरं विनय सौम्यस्य वित्तादिति १२ ऋजीषमिश्रमंशुमभिषुण्वन्ति यथा कथा चाऽनुदकम् १३ आधवनीये करोति १४ त्रिपर्यायान्वाऽभिषवोपदेशात् १५ भानाऽभिमर्शनवर्जं कृतत्वात् १६ पूतृभृति पावनं शुक्राऽभावात् १७ स्तूयमाने कुम्भे चर्जीषस्याऽधानम् १८ सवनीया अपयस्याः १९ सौम्यश्चरुर्वारुणश्चैककपालोऽधिकौ २० आ पात्रप्रक्षालनात्कृत्वोक्थ्यं विगृह्णाति पुर्ववदिन्द्रा य त्वेति सर्वेभ्यः २१ वसतीवरीश्चाऽसिञ्चतीदं तृतीयं सवनं कवीनामृतस्य ये चमसमरयन्त । ते सौधन्वनाः स्वरानवशानाः स्विष्टिं नोऽभि वसीयो नयन्त्विति २२ एकधनशेषं च २३ प्रसूताऽन्तं भवति २४ ३

385

a;g[y,m;d;yÉsit piv]eÉ/pUt.Otm( 1 p[itp[Sq;t; c s'§v* 2 a;/vnIy;du¥etodnen cmsen v; 3 tt a;g[y,' gOð;it 4 ¬KQy' coÿreãveky; 5 pUt.OTy;ixrm;ÉsTy;xImR èjRmut sup[j;STvÉmW' d/;tu { iv,' suvcRsm( ) sïyn( =e];É, shs;hÉmN{ Õyo v; tSy fl;É/k;r;t( 15 .=ÉyTve@;mup;'-Nty;Rmp;]yorNytre, s;iv]g[h,' v;mm´eit k;le p;IvtÉmtre, 16 5

AgrayaNamAdAya'sixcati pavitre'dhipUtabhqtam 1 pratiprasthAtA ca saMsravau 2 AdhavanIyAdunnetodaxcanena camasena vA 3 tata AgrayaNaM gqhNAti 4 ukthyaM cottareSvekayA 5 pUtabhqtyAfiramAsixcatyAfIrma Urjamuta suprajAstvamiSaM dadhAtu dra viNaM suvarcasam , saxjayan kSetrANi sahasA'hamindra kqNvAno-'nyAnadharAntsapatnAniti 6 fradasmai nara ityenamavekSate patnI 7 samanvA-rabdhaniSkramaNAdi karoti mAdhyandinavat 8 pafau saMvadasvetyupacayasthAne 9 prAtaHsavanaprabhqtyAsaMvAdAcchruteH famitranufAsanaprabhqtIDAntaM kqtvA puroDAfAdi ceDAbhakSAt 10 camasaireva 11 hotqcamasaM gqhItvA''frAvyAha tqtIyasya savanasya qbhumato vibhuvato vAjavato bqhaspatimato vifvadevyA-vatastIvrAn 12 AfIrvata indra ?Aya somAnprasthitAnpreSyetyAfIrvata iti fukrasthAne 13 prAgiDAbhakSAddhavirdhAne yathAsvaM camaseSUpA'syanti puroDAfamAtrA anudakAH piNDapitqyajxavaddAnaprabhqti prAgavaghrANAt 14 yajamAnapitqbhyo vA tasya phalA'dhikArAt 15 bhakSayitveDAmupAM-fvantaryAmapAtrayoranyatareNa sAvitragrahaNaM vAmamadyeti kAle pAtnIvatamitareNa 16 5

AgrayaNamAdAya'sixcati pavitre'dhipUtabhqtam 1 pratiprasthAtA ca saMsravau 2 AdhavanIyAdunnetodaxcanena camasena vA 3 tata AgrayaNaM gqhNAti 4 ukthyaM cottareSvekayA 5 pUtabhqtyAfiramAsixcatyAfIrma Urjamuta suprajAstvamiSaM dadhAtu dra viNaM suvarcasam , saxjayan kSetrANi sahasA'hamindra kqNvAno-'nyAnadharAntsapatnAniti 6 fradasmai nara ityenamavekSate patnI 7 samanvA-rabdhaniSkramaNAdi karoti mAdhyandinavat 8 pafau saMvadasvetyupacayasthAne 9 prAtaHsavanaprabhqtyAsaMvAdAcchruteH famitranufAsanaprabhqtIDAntaM kqtvA puroDAfAdi ceDAbhakSAt 10 camasaireva 11 hotqcamasaM gqhItvA''frAvyAha tqtIyasya savanasya qbhumato vibhuvato vAjavato bqhaspatimato vifvadevyA-vatastIvrAn 12 AfIrvata indrA ya somAnprasthitAnpreSyetyAfIrvata iti fukrasthAne 13 prAgiDAbhakSAddhavirdhAne yathAsvaM camaseSUpA'syanti puroDAfamAtrA anudakAH piNDapitqyajxavaddAnaprabhqti prAgavaghrANAt 14 yajamAnapitqbhyo vA tasya phalA'dhikArAt 15 bhakSayitveDAmupAM-fvantaryAmapAtrayoranyatareNa sAvitragrahaNaM vAmamadyeti kAle pAtnIvatamitareNa 16 5

आग्रयणमादायऽसिञ्चति पवित्रेऽधिपूतभृतम् १ प्रतिप्रस्थाता च संस्रवौ २ आधवनीयादुन्नेतोदञ्चनेन चमसेन वा ३ तत आग्रयणं गृह्णाति ४ उक्थ्यं चोत्तरेष्वेकया ५ पूतभृत्याशिरमासिञ्चत्याशीर्म ऊर्जमुत सुप्रजास्त्वमिषं दधातु द्र विणं सुवर्चसम् । सञ्जयन् क्षेत्राणि सहसाऽहमिन्द्र कृण्वानो-ऽन्यानधरान्त्सपत्नानिति ६ श्रदस्मै नर इत्येनमवेक्षते पत्नी ७ समन्वा-रब्धनिष्क्रमणादि करोति माध्यन्दिनवत् ८ पशौ संवदस्वेत्युपचयस्थाने ९ प्रातःसवनप्रभृत्यासंवादाच्छ्रुतेः शमित्रनुशासनप्रभृतीडान्तं कृत्वा पुरोडाशादि चेडाभक्षात् १० चमसैरेव ११ होतृचमसं गृहीत्वाऽऽश्राव्याह तृतीयस्य सवनस्य ऋभुमतो विभुवतो वाजवतो बृहस्पतिमतो विश्वदेव्या-वतस्तीव्रान् १२ आशीर्वत इन्द्र ?ाय सोमान्प्रस्थितान्प्रेष्येत्याशीर्वत इति शुक्रस्थाने १३ प्रागिडाभक्षाद्धविर्धाने यथास्वं चमसेषूपाऽस्यन्ति पुरोडाशमात्रा अनुदकाः पिण्डपितृयज्ञवद्दानप्रभृति प्रागवघ्राणात् १४ यजमानपितृभ्यो वा तस्य फलाऽधिकारात् १५ भक्षयित्वेडामुपां-श्वन्तर्यामपात्रयोरन्यतरेण सावित्रग्रहणं वाममद्येति काले पात्नीवतमितरेण १६ ५

आग्रयणमादायऽसिञ्चति पवित्रेऽधिपूतभृतम् १ प्रतिप्रस्थाता च संस्रवौ २ आधवनीयादुन्नेतोदञ्चनेन चमसेन वा ३ तत आग्रयणं गृह्णाति ४ उक्थ्यं चोत्तरेष्वेकया ५ पूतभृत्याशिरमासिञ्चत्याशीर्म ऊर्जमुत सुप्रजास्त्वमिषं दधातु द्र विणं सुवर्चसम् । सञ्जयन् क्षेत्राणि सहसाऽहमिन्द्र कृण्वानो-ऽन्यानधरान्त्सपत्नानिति ६ श्रदस्मै नर इत्येनमवेक्षते पत्नी ७ समन्वा-रब्धनिष्क्रमणादि करोति माध्यन्दिनवत् ८ पशौ संवदस्वेत्युपचयस्थाने ९ प्रातःसवनप्रभृत्यासंवादाच्छ्रुतेः शमित्रनुशासनप्रभृतीडान्तं कृत्वा पुरोडाशादि चेडाभक्षात् १० चमसैरेव ११ होतृचमसं गृहीत्वाऽऽश्राव्याह तृतीयस्य सवनस्य ऋभुमतो विभुवतो वाजवतो बृहस्पतिमतो विश्वदेव्या-वतस्तीव्रान् १२ आशीर्वत इन्द्रा य सोमान्प्रस्थितान्प्रेष्येत्याशीर्वत इति शुक्रस्थाने १३ प्रागिडाभक्षाद्धविर्धाने यथास्वं चमसेषूपाऽस्यन्ति पुरोडाशमात्रा अनुदकाः पिण्डपितृयज्ञवद्दानप्रभृति प्रागवघ्राणात् १४ यजमानपितृभ्यो वा तस्य फलाऽधिकारात् १५ भक्षयित्वेडामुपां-श्वन्तर्यामपात्रयोरन्यतरेण सावित्रग्रहणं वाममद्येति काले पात्नीवतमितरेण १६ ५

391

yD;yÉDy' Sto]mup;kroit hotOcmsmupSpOXy 1 p[o,uRte ceCz¥uí;tOvt( 2 pI' sd" p[veXy;pre,oÿrt ¬piv·;muí;]; smI=yit p[j;-pitvORW;sIit 3 p;¥ejnIÉ.rÉ.iWit ivvOTy d²=,o¨m( 4 ¬í;];nuD;t; gCzit é²=t; v; i]" 5 Ev; n N{ o m`veit xSym;ne /[uv' hotOcmsevnyit /[uv' /[uve,eit 6 avny;ÉmSq;ne gOðmIit v; 7 vw;nr' yjm;nSy gOhItet( 8 p;]p=;ln;Ntenuy;j;" sÉmd;id 9 ¬KQyivg[h,muÿreiãvN{ ;v¨,;>y;ÉmN{ ;bOhSpit>y;ÉmN{ ;ivã,u->y;Émit 10 StutxS]e aÉ/k Wo@xI cet( 11 tOtIysvne p[sv" 12 §uGVyUhnm¦evRnSpteárN{ Sy vsumto ¨{ vt a;idTyvt A.umto iv.umto v;jvto bOhSpitmto ivdeVy;vt" somSyo²ÆitÉmTy-É¦vnSpitárN{ o vsum;n( ¨{ v;n;idTyv;nO.um;inv(.um;Nv;jv;n( bOh-Spitm;iNvdeVy;v;NTsomStmpundiNTvit 13 pxudevt;vnSpte>yo v; somopdex;idtr;s;m( 14 sv;R v; svnIys*My.;v;t( 15 7

yajxAyajxiyaM stotramupAkaroti hotqcamasamupaspqfya 1 prorNute cecchannudgAtqvat 2 patnIM sadaH pravefyA'pareNottarata upaviSTAmudgAtrA samIkSayati prajA-patirvqSA'sIti 3 pAnnejanIbhirabhiSixcati vivqtya dakSiNorum 4 udgAtrA'nujxAtA gacchati IkSitA vA triH 5 evA na indra ?o maghaveti fasyamAne dhruvaM hotqcamase'vanayati dhruvaM dhruveNeti 6 avanayAmisthAne gqhNamIti vA 7 vaifvAnaraM yajamAnasya gqhItafcet 8 pAtrapakSAlanAnte'nuyAjAH samidAdi 9 ukthyavigrahaNamuttareSvindra ?AvaruNAbhyAmindra ?AbqhaspatibhyAmindra ?AviSNu-bhyAmiti 10 stutafastre adhike SoDafI cet 11 tqtIyasavane prasavaH 12 srugvyUhanamagnervanaspaterindra sya vasumato rudra vata Adityavata qbhumato vibhumato vAjavato bqhaspatimato vifvadevyAvataH somasyojjitimitya-gnivanaspatirindra ?o vasumAn rudra vAnAdityavAnqbhumAnivbhumAnvAjavAn bqha-spatimAnvifvadevyAvAntsomastamapunadantviti 13 pafudevatAvanaspatebhyo vA somopadefAditarAsAm 14 sarvA vA savanIyasaumyabhAvAt 15 7

yajxAyajxiyaM stotramupAkaroti hotqcamasamupaspqfya 1 prorNute cecchannudgAtqvat 2 patnIM sadaH pravefyA'pareNottarata upaviSTAmudgAtrA samIkSayati prajA-patirvqSA'sIti 3 pAnnejanIbhirabhiSixcati vivqtya dakSiNorum 4 udgAtrA'nujxAtA gacchati IkSitA vA triH 5 evA na indro maghaveti fasyamAne dhruvaM hotqcamase'vanayati dhruvaM dhruveNeti 6 avanayAmisthAne gqhNamIti vA 7 vaifvAnaraM yajamAnasya gqhItafcet 8 pAtrapakSAlanAnte'nuyAjAH samidAdi 9 ukthyavigrahaNamuttareSvindrA varuNAbhyAmindrA bqhaspatibhyAmindrA viSNu-bhyAmiti 10 stutafastre adhike SoDafI cet 11 tqtIyasavane prasavaH 12 srugvyUhanamagnervanaspaterindra sya vasumato rudra vata Adityavata qbhumato vibhumato vAjavato bqhaspatimato vifvadevyAvataH somasyojjitimitya-gnivanaspatirindro vasumAn rudra vAnAdityavAnqbhumAnivbhumAnvAjavAn bqha-spatimAnvifvadevyAvAntsomastamapunadantviti 13 pafudevatAvanaspatebhyo vA somopadefAditarAsAm 14 sarvA vA savanIyasaumyabhAvAt 15 7

यज्ञायज्ञियं स्तोत्रमुपाकरोति होतृचमसमुपस्पृश्य १ प्रोर्णुते चेच्छन्नुद्गातृवत् २ पत्नीं सदः प्रवेश्याऽपरेणोत्तरत उपविष्टामुद्गात्रा समीक्षयति प्रजा-पतिर्वृषाऽसीति ३ पान्नेजनीभिरभिषिञ्चति विवृत्य दक्षिणोरुम् ४ उद्गात्राऽनुज्ञाता गच्छति ईक्षिता वा त्रिः ५ एवा न इन्द्र ?ो मघवेति शस्यमाने ध्रुवं होतृचमसेऽवनयति ध्रुवं ध्रुवेणेति ६ अवनयामिस्थाने गृह्णमीति वा ७ वैश्वानरं यजमानस्य गृहीतश्चेत् ८ पात्रपक्षालनान्तेऽनुयाजाः समिदादि ९ उक्थ्यविग्रहणमुत्तरेष्विन्द्र ?ावरुणाभ्यामिन्द्र ?ाबृहस्पतिभ्यामिन्द्र ?ाविष्णु-भ्यामिति १० स्तुतशस्त्रे अधिके षोडशी चेत् ११ तृतीयसवने प्रसवः १२ स्रुग्व्यूहनमग्नेर्वनस्पतेरिन्द्र स्य वसुमतो रुद्र वत आदित्यवत ऋभुमतो विभुमतो वाजवतो बृहस्पतिमतो विश्वदेव्यावतः सोमस्योज्जितिमित्य-ग्निवनस्पतिरिन्द्र ?ो वसुमान् रुद्र वानादित्यवानृभुमानिव्भुमान्वाजवान् बृह-स्पतिमान्विश्वदेव्यावान्त्सोमस्तमपुनदन्त्विति १३ पशुदेवतावनस्पतेभ्यो वा सोमोपदेशादितरासाम् १४ सर्वा वा सवनीयसौम्यभावात् १५ ७

यज्ञायज्ञियं स्तोत्रमुपाकरोति होतृचमसमुपस्पृश्य १ प्रोर्णुते चेच्छन्नुद्गातृवत् २ पत्नीं सदः प्रवेश्याऽपरेणोत्तरत उपविष्टामुद्गात्रा समीक्षयति प्रजा-पतिर्वृषाऽसीति ३ पान्नेजनीभिरभिषिञ्चति विवृत्य दक्षिणोरुम् ४ उद्गात्राऽनुज्ञाता गच्छति ईक्षिता वा त्रिः ५ एवा न इन्द्रो मघवेति शस्यमाने ध्रुवं होतृचमसेऽवनयति ध्रुवं ध्रुवेणेति ६ अवनयामिस्थाने गृह्णमीति वा ७ वैश्वानरं यजमानस्य गृहीतश्चेत् ८ पात्रपक्षालनान्तेऽनुयाजाः समिदादि ९ उक्थ्यविग्रहणमुत्तरेष्विन्द्रा वरुणाभ्यामिन्द्रा बृहस्पतिभ्यामिन्द्रा विष्णु-भ्यामिति १० स्तुतशस्त्रे अधिके षोडशी चेत् ११ तृतीयसवने प्रसवः १२ स्रुग्व्यूहनमग्नेर्वनस्पतेरिन्द्र स्य वसुमतो रुद्र वत आदित्यवत ऋभुमतो विभुमतो वाजवतो बृहस्पतिमतो विश्वदेव्यावतः सोमस्योज्जितिमित्य-ग्निवनस्पतिरिन्द्रो वसुमान् रुद्र वानादित्यवानृभुमानिव्भुमान्वाजवान् बृह-स्पतिमान्विश्वदेव्यावान्त्सोमस्तमपुनदन्त्विति १३ पशुदेवतावनस्पतेभ्यो वा सोमोपदेशादितरासाम् १४ सर्वा वा सवनीयसौम्यभावात् १५ ७

394

ivmuCy §uc* { o,klxe h;áryojng[h,mupy;mgOhItoÉs hárrsIit 1 /;t;;vpit hyoR/;Rn; it 2 ¬¥et;nuv;cyit mU/Rin ÕTv; /;n;some>yonub[UhIit 3 a;Å;Vy;h /;n;som;n( p[iSqt;n( Np[eãyeit 4 .=' hreidCzn( 5 ¬ÿrved* v; in/;y ivl;.m( 6 ySte asinárit p[;,.=' .=ÉyTvoÿrved* invp²Nt 7 xkl;/;n' devÕtSyeit p[itmN]m( 8 apre, c;Tv;l' yq;Sv' cms;NpU,R-p;];nvmOx²Nt hártkÚx;nv/;y s'vcRseit 9 mu%;Ny;l.Nte 10 dÉ/£;V, Ty;¦I/[e dÉ/.=,m( 11 pIs'y;j;" pxuvt( 12 sÉmN{ , it nv sÉm·yjU'iW juhoit p[itmN]m( 13 a;sN´*duMby*R c;Tv;l' hrit ) som²l¢' c 14 Õã,ivW;,me%le c;Tv;le p[;Syit m;ih.URárit 15 p[itp[Sq;t; c x'kÚyoK]e tUã,Im( 16 ¬¨ù hIit v;cyit yjm;nm( 17 s;m p[eãyit g;y b[UhIit v; 18 Vy?vodk;Ntyo 19 sveR in/nmupy²Nt 20 a;útm;d;y;v.Oq' gCz²Nt SyNdm;n;n;' Sq;vr;" a 21 td.;veNy;" 22 nmo v¨,;yeit v;cyTypov£myn( 23 p[;Sy sÉm/' ctugORhIten;É.juhoTy-¦ernIkÉmit 24 apre, p[y;j;NbihRvRjRm( 25 aPsu juhoit 26 Ekkp;len;vd;y' crNtIit 27 AjIWSyeCz¥v´ed¦Iv¨,;>y;' svRüt' xeWm( 28 AjIWSy c sÕTpUveR cet( 29 vx EtTkÚy;Rt( 30 yjm;noÿ_;v;Jy.;g* bihRvRj| c;nuy;j* 31 aNytrTÕTv; 32 8

vimucya srucau dra ?oNakalafe hAriyojanagrahaNamupayAmagqhIto'si harirasIti 1 dhAtAfcA'vapati haryordhAnA iti 2 unnetA'nuvAcayati mUrdhani kqtvA dhAnAsomebhyo'nubrUhIti 3 AfrAvyA'ha dhAnAsomAn prasthitAn npreSyeti 4 bhakSaM haredicchan 5 uttaravedau vA nidhAya vilAbham 6 yaste afvasaniriti prANabhakSaM bhakSayitvottaravedau nivapanti 7 fakalA'dhAnaM devakqtasyeti pratimantram 8 apareNa cAtvAlaM yathAsvaM camasAnpUrNa-pAtrAnavamqfanti haritakufAnavadhAya saMvarcaseti 9 mukhAnyAlabhante 10 dadhikrAvNa ityAgnIdhre dadhibhakSaNam 11 patnIsaMyAjAH pafuvat 12 samindra Na iti nava samiSTayajUMSi juhoti pratimantram 13 Asandyaudumbaryau cAtvAlaM harati , somaliptaM ca 14 kqSNaviSANamekhale cAtvAle prAsyati mA'hirbhUriti 15 pratiprasthAtA ca faMkuyoktre tUSNIm 16 uruM hIti vAcayati yajamAnam 17 sAma preSyati gAya brUhIti vA 18 vyadhvodakAntayofca 19 sarve nidhanamupayanti 20 AhqtamAdAyA'vabhqthaM gacchanti syandamAnAnAM sthAvarAH a 21 tadabhAve'nyAH 22 namo varuNAyeti vAcayatyapo'vakramayan 23 prAsya samidhaM caturgqhItenA'bhijuhotya-gneranIkamiti 24 apareNa prayAjAnbarhirvarjam 25 apsu juhoti 26 ekakapAlenA'vadAyaM carantIti 27 qjISasyecchannavadyedagnIvaruNAbhyAM sarvahutaM feSam 28 qjISasya ca sakqtpUrve cet 29 vafa etatkuryAt 30 yajamAnoktAvAjyabhAgau barhirvarjaM cA'nuyAjau 31 anyataratkqtvA 32 8

vimucya srucau dro Nakalafe hAriyojanagrahaNamupayAmagqhIto'si harirasIti 1 dhAtAfcA'vapati haryordhAnA iti 2 unnetA'nuvAcayati mUrdhani kqtvA dhAnAsomebhyo'nubrUhIti 3 AfrAvyA'ha dhAnAsomAn prasthitAn npreSyeti 4 bhakSaM haredicchan 5 uttaravedau vA nidhAya vilAbham 6 yaste afvasaniriti prANabhakSaM bhakSayitvottaravedau nivapanti 7 fakalA'dhAnaM devakqtasyeti pratimantram 8 apareNa cAtvAlaM yathAsvaM camasAnpUrNa-pAtrAnavamqfanti haritakufAnavadhAya saMvarcaseti 9 mukhAnyAlabhante 10 dadhikrAvNa ityAgnIdhre dadhibhakSaNam 11 patnIsaMyAjAH pafuvat 12 samindra Na iti nava samiSTayajUMSi juhoti pratimantram 13 Asandyaudumbaryau cAtvAlaM harati , somaliptaM ca 14 kqSNaviSANamekhale cAtvAle prAsyati mA'hirbhUriti 15 pratiprasthAtA ca faMkuyoktre tUSNIm 16 uruM hIti vAcayati yajamAnam 17 sAma preSyati gAya brUhIti vA 18 vyadhvodakAntayofca 19 sarve nidhanamupayanti 20 AhqtamAdAyA'vabhqthaM gacchanti syandamAnAnAM sthAvarAH a 21 tadabhAve'nyAH 22 namo varuNAyeti vAcayatyapo'vakramayan 23 prAsya samidhaM caturgqhItenA'bhijuhotya-gneranIkamiti 24 apareNa prayAjAnbarhirvarjam 25 apsu juhoti 26 ekakapAlenA'vadAyaM carantIti 27 qjISasyecchannavadyedagnIvaruNAbhyAM sarvahutaM feSam 28 qjISasya ca sakqtpUrve cet 29 vafa etatkuryAt 30 yajamAnoktAvAjyabhAgau barhirvarjaM cA'nuyAjau 31 anyataratkqtvA 32 8

विमुच्य स्रुचौ द्र ?ोणकलशे हारियोजनग्रहणमुपयामगृहीतोऽसि हरिरसीति १ धाताश्चाऽवपति हर्योर्धाना इति २ उन्नेताऽनुवाचयति मूर्धनि कृत्वा धानासोमेभ्योऽनुब्रूहीति ३ आश्राव्याऽह धानासोमान् प्रस्थितान् न्प्रेष्येति ४ भक्षं हरेदिच्छन् ५ उत्तरवेदौ वा निधाय विलाभम् ६ यस्ते अश्वसनिरिति प्राणभक्षं भक्षयित्वोत्तरवेदौ निवपन्ति ७ शकलाऽधानं देवकृतस्येति प्रतिमन्त्रम् ८ अपरेण चात्वालं यथास्वं चमसान्पूर्ण-पात्रानवमृशन्ति हरितकुशानवधाय संवर्चसेति ९ मुखान्यालभन्ते १० दधिक्राव्ण इत्याग्नीध्रे दधिभक्षणम् ११ पत्नीसंयाजाः पशुवत् १२ समिन्द्र ण इति नव समिष्टयजूंषि जुहोति प्रतिमन्त्रम् १३ आसन्द्यौदुम्बर्यौ चात्वालं हरति । सोमलिप्तं च १४ कृष्णविषाणमेखले चात्वाले प्रास्यति माऽहिर्भूरिति १५ प्रतिप्रस्थाता च शंकुयोक्त्रे तूष्णीम् १६ उरुं हीति वाचयति यजमानम् १७ साम प्रेष्यति गाय ब्रूहीति वा १८ व्यध्वोदकान्तयोश्च १९ सर्वे निधनमुपयन्ति २० आहृतमादायाऽवभृथं गच्छन्ति स्यन्दमानानां स्थावराः अ २१ तदभावेऽन्याः २२ नमो वरुणायेति वाचयत्यपोऽवक्रमयन् २३ प्रास्य समिधं चतुर्गृहीतेनाऽभिजुहोत्य-ग्नेरनीकमिति २४ अपरेण प्रयाजान्बर्हिर्वर्जम् २५ अप्सु जुहोति २६ एककपालेनाऽवदायं चरन्तीति २७ ऋजीषस्येच्छन्नवद्येदग्नीवरुणाभ्यां सर्वहुतं शेषम् २८ ऋजीषस्य च सकृत्पूर्वे चेत् २९ वश एतत्कुर्यात् ३० यजमानोक्तावाज्यभागौ बर्हिर्वर्जं चाऽनुयाजौ ३१ अन्यतरत्कृत्वा ३२ ८

विमुच्य स्रुचौ द्रो णकलशे हारियोजनग्रहणमुपयामगृहीतोऽसि हरिरसीति १ धाताश्चाऽवपति हर्योर्धाना इति २ उन्नेताऽनुवाचयति मूर्धनि कृत्वा धानासोमेभ्योऽनुब्रूहीति ३ आश्राव्याऽह धानासोमान् प्रस्थितान् न्प्रेष्येति ४ भक्षं हरेदिच्छन् ५ उत्तरवेदौ वा निधाय विलाभम् ६ यस्ते अश्वसनिरिति प्राणभक्षं भक्षयित्वोत्तरवेदौ निवपन्ति ७ शकलाऽधानं देवकृतस्येति प्रतिमन्त्रम् ८ अपरेण चात्वालं यथास्वं चमसान्पूर्ण-पात्रानवमृशन्ति हरितकुशानवधाय संवर्चसेति ९ मुखान्यालभन्ते १० दधिक्राव्ण इत्याग्नीध्रे दधिभक्षणम् ११ पत्नीसंयाजाः पशुवत् १२ समिन्द्र ण इति नव समिष्टयजूंषि जुहोति प्रतिमन्त्रम् १३ आसन्द्यौदुम्बर्यौ चात्वालं हरति । सोमलिप्तं च १४ कृष्णविषाणमेखले चात्वाले प्रास्यति माऽहिर्भूरिति १५ प्रतिप्रस्थाता च शंकुयोक्त्रे तूष्णीम् १६ उरुं हीति वाचयति यजमानम् १७ साम प्रेष्यति गाय ब्रूहीति वा १८ व्यध्वोदकान्तयोश्च १९ सर्वे निधनमुपयन्ति २० आहृतमादायाऽवभृथं गच्छन्ति स्यन्दमानानां स्थावराः अ २१ तदभावेऽन्याः २२ नमो वरुणायेति वाचयत्यपोऽवक्रमयन् २३ प्रास्य समिधं चतुर्गृहीतेनाऽभिजुहोत्य-ग्नेरनीकमिति २४ अपरेण प्रयाजान्बर्हिर्वर्जम् २५ अप्सु जुहोति २६ एककपालेनाऽवदायं चरन्तीति २७ ऋजीषस्येच्छन्नवद्येदग्नीवरुणाभ्यां सर्वहुतं शेषम् २८ ऋजीषस्य च सकृत्पूर्वे चेत् २९ वश एतत्कुर्यात् ३० यजमानोक्तावाज्यभागौ बर्हिर्वर्जं चाऽनुयाजौ ३१ अन्यतरत्कृत्वा ३२ ८

397

smu{ e t TyOjIWkÚM.' Pl;vyit 1 devIr;p it ivsOJyopitÏte 2 av.Oqeit mÆyit 3 Õã,;Éjn;Nt' c m; mwN{ ä' JywÏä' ÅwÏä' Vy*WIárit 4 pu];ywnTp[d;y v¨,p[`;svT;np[.OTy; sÉmd;/;n;t( 5 som²l¢' p[;Syit 6 ad;n' pUvRyo" 7 ¬ÃyÉmTyu¥e]o¥It; a;mhIy;' jpNto gCz²Nt ap;m sommmOt; a.Um;gNm Jyoitrivd;m dev;n( ) ikù nUnmSm;n( Õ,vdr;it" ikmu /UitRrmOt' mTyRSyeit 8 x;l;Ã;yRmpre,;Ste yjm;n" Õã,;Éjnmû¹ ÕTv; ) §uv;üit' juhoit mwN{ ä' JywÏä' ÅwÏä'mÉ¦dR/;tu Sv;heit 9 Õã,;Éjn' in/;yodynIy; p[;y,Iy;vt( 10 pQy;SviSttuqIR 11 p;]p[o=,;´;Jy;s;d-n;TsvnIyvt( párVyy,;id mw];v¨,I vx;nUbN?y; 12 Sv-vRvgUhn;id v; ÕtTv;t( 13 vx;.;v ¬=; 14 ¬.y;.;ve pySy; 15 a;s;´wn;m;Jy.;gp[.OtI@;Nt;mek 16 ¬dvs;nIy;¦ey" pkp;l" sm;å!inmRÉqte 17 ihry;m( 21 inTy; v; p[;tr;üit" Åute" 22 inyti£y;t" 23 EW p[qm" som" 24 a;dIPy p[ivx²Nt 25 W@ÿreTyÉ¦·om ¬KQy" Wo@xI v;jpeyoitr;]o¢oy;Rm" 26 teW;muKQyoCz;v;kmÉ. s²NtÏte hot;rÉmtre 27 vwXyr;jNyyo" some Nyg[o/iSt.Inupnç¼Czn( .=;y 28 £y,p[.OTynusomm;vOTy sm;nm;s;dn' p[;gÉ.Wv;t( 29 cmso¥ynk;le v;úTy dßoNmO´ t°msmmnU¥yet( 30 ôym;neWu kÚxt¨,en juhoTyh' TvdSmITyh' TvdSmIit 31 9

samudre ta ityqjISakumbhaM plAvayati 1 devIrApa iti visqjyopatiSThate 2 avabhqtheti majjayati 3 kqSNAjinAntaM ca mA maindra ?M jyaiSThyaM fraiSThyaM vyauSIriti 4 putrAyainatpradAya varuNapraghAsavatsnAnaprabhqtyA samidAdhAnAt 5 somaliptaM prAsyati 6 adAnaM pUrvayoH 7 udvayamityunnetronnItA AmahIyAM japanto gacchanti apAma somamamqtA abhUmAganma jyotiravidAma devAn , kiM nUnamasmAn kqNavadarAtiH kimu dhUrtiramqtaM martyasyeti 8 fAlAdvAryamapareNA'ste yajamAnaH kqSNAjinamazke kqtvA , sruvAhutiM juhoti maindra ?M jyaiSThyaM fraiSThyaMmagnirdadhAtu svAheti 9 kqSNAjinaM nidhAyodayanIyA prAyaNIyAvat 10 pathyAsvastifcaturthI 11 pAtraprokSaNAdyA'jyAsAda-nAtsavanIyavat parivyayaNAdi maitrAvaruNI vafA'nUbandhyA 12 sva-rvavagUhanAdi vA kqtatvAt 13 vafA'bhAva ukSA 14 ubhayA'bhAve payasyA 15 AsAdyainAmAjyabhAgaprabhqtIDAntAmeke 16 udavasAnIyA'gneyaH paxcakapAlaH samArUDhanirmathite 17 hiraNyaM dakSiNA'naDvAnvA 18 pafuvadvA'hutiH 19 tadante sAyamAhutiH 20 somAzgaM sannidhivirodhAbhyAm 21 nityA vA prAtarAhutiH fruteH 22 niyatakriyA'taH 23 eSa prathamaH somaH 24 AdIpya pravifanti 25 SaDuttare'tyagniSToma ukthyaH SoDafI vAjapeyo'tirAtro'ptoryAmaH 26 teSAmukthyo'cchAvAkamabhi santiSThate hotAramitare 27 vaifyarAjanyayoH some nyagrodhastibhInupanahyecchan bhakSAya 28 krayaNaprabhqtyanusomamAvqtya samAnamAsAdanaM prAgabhiSavAt 29 camasonnayanakAle vA'hqtya daghnonmqdya taccamasamamanUnnayet 30 hUyamAneSu kufataruNena juhotyahaM tvadasmItyahaM tvadasmIti 31 9

samudre ta ityqjISakumbhaM plAvayati 1 devIrApa iti visqjyopatiSThate 2 avabhqtheti majjayati 3 kqSNAjinAntaM ca mA maindra yM! jyaiSThyaM fraiSThyaM vyauSIriti 4 putrAyainatpradAya varuNapraghAsavatsnAnaprabhqtyA samidAdhAnAt 5 somaliptaM prAsyati 6 adAnaM pUrvayoH 7 udvayamityunnetronnItA AmahIyAM japanto gacchanti apAma somamamqtA abhUmAganma jyotiravidAma devAn , kiM nUnamasmAn kqNavadarAtiH kimu dhUrtiramqtaM martyasyeti 8 fAlAdvAryamapareNA'ste yajamAnaH kqSNAjinamazke kqtvA , sruvAhutiM juhoti maindra yM! jyaiSThyaM fraiSThyaMmagnirdadhAtu svAheti 9 kqSNAjinaM nidhAyodayanIyA prAyaNIyAvat 10 pathyAsvastifcaturthI 11 pAtraprokSaNAdyA'jyAsAda-nAtsavanIyavat parivyayaNAdi maitrAvaruNI vafA'nUbandhyA 12 sva-rvavagUhanAdi vA kqtatvAt 13 vafA'bhAva ukSA 14 ubhayA'bhAve payasyA 15 AsAdyainAmAjyabhAgaprabhqtIDAntAmeke 16 udavasAnIyA'gneyaH paxcakapAlaH samArUDhanirmathite 17 hiraNyaM dakSiNA'naDvAnvA 18 pafuvadvA'hutiH 19 tadante sAyamAhutiH 20 somAzgaM sannidhivirodhAbhyAm 21 nityA vA prAtarAhutiH fruteH 22 niyatakriyA'taH 23 eSa prathamaH somaH 24 AdIpya pravifanti 25 SaDuttare'tyagniSToma ukthyaH SoDafI vAjapeyo'tirAtro'ptoryAmaH 26 teSAmukthyo'cchAvAkamabhi santiSThate hotAramitare 27 vaifyarAjanyayoH some nyagrodhastibhInupanahyecchan bhakSAya 28 krayaNaprabhqtyanusomamAvqtya samAnamAsAdanaM prAgabhiSavAt 29 camasonnayanakAle vA'hqtya daghnonmqdya taccamasamamanUnnayet 30 hUyamAneSu kufataruNena juhotyahaM tvadasmItyahaM tvadasmIti 31 9

समुद्रे त इत्यृजीषकुम्भं प्लावयति १ देवीराप इति विसृज्योपतिष्ठते २ अवभृथेति मज्जयति ३ कृष्णाजिनान्तं च मा मैन्द्र ?ं ज्यैष्ठ्यं श्रैष्ठ्यं व्यौषीरिति ४ पुत्रायैनत्प्रदाय वरुणप्रघासवत्स्नानप्रभृत्या समिदाधानात् ५ सोमलिप्तं प्रास्यति ६ अदानं पूर्वयोः ७ उद्वयमित्युन्नेत्रोन्नीता आमहीयां जपन्तो गच्छन्ति अपाम सोमममृता अभूमागन्म ज्योतिरविदाम देवान् । किं नूनमस्मान् कृणवदरातिः किमु धूर्तिरमृतं मर्त्यस्येति ८ शालाद्वार्यमपरेणाऽस्ते यजमानः कृष्णाजिनमङ्के कृत्वा । स्रुवाहुतिं जुहोति मैन्द्र ?ं ज्यैष्ठ्यं श्रैष्ठ्यंमग्निर्दधातु स्वाहेति ९ कृष्णाजिनं निधायोदयनीया प्रायणीयावत् १० पथ्यास्वस्तिश्चतुर्थी ११ पात्रप्रोक्षणाद्याऽज्यासाद-नात्सवनीयवत् परिव्ययणादि मैत्रावरुणी वशाऽनूबन्ध्या १२ स्व-र्ववगूहनादि वा कृतत्वात् १३ वशाऽभाव उक्षा १४ उभयाऽभावे पयस्या १५ आसाद्यैनामाज्यभागप्रभृतीडान्तामेके १६ उदवसानीयाऽग्नेयः पञ्चकपालः समारूढनिर्मथिते १७ हिरण्यं दक्षिणाऽनड्वान्वा १८ पशुवद्वाऽहुतिः १९ तदन्ते सायमाहुतिः २० सोमाङ्गं सन्निधिविरोधाभ्याम् २१ नित्या वा प्रातराहुतिः श्रुतेः २२ नियतक्रियाऽतः २३ एष प्रथमः सोमः २४ आदीप्य प्रविशन्ति २५ षडुत्तरेऽत्यग्निष्टोम उक्थ्यः षोडशी वाजपेयोऽतिरात्रोऽप्तोर्यामः २६ तेषामुक्थ्योऽच्छावाकमभि सन्तिष्ठते होतारमितरे २७ वैश्यराजन्ययोः सोमे न्यग्रोधस्तिभीनुपनह्येच्छन् भक्षाय २८ क्रयणप्रभृत्यनुसोममावृत्य समानमासादनं प्रागभिषवात् २९ चमसोन्नयनकाले वाऽहृत्य दघ्नोन्मृद्य तच्चमसममनून्नयेत् ३० हूयमानेषु कुशतरुणेन जुहोत्यहं त्वदस्मीत्यहं त्वदस्मीति ३१ ९

समुद्रे त इत्यृजीषकुम्भं प्लावयति १ देवीराप इति विसृज्योपतिष्ठते २ अवभृथेति मज्जयति ३ कृष्णाजिनान्तं च मा मैन्द्र यं! ज्यैष्ठ्यं श्रैष्ठ्यं व्यौषीरिति ४ पुत्रायैनत्प्रदाय वरुणप्रघासवत्स्नानप्रभृत्या समिदाधानात् ५ सोमलिप्तं प्रास्यति ६ अदानं पूर्वयोः ७ उद्वयमित्युन्नेत्रोन्नीता आमहीयां जपन्तो गच्छन्ति अपाम सोमममृता अभूमागन्म ज्योतिरविदाम देवान् । किं नूनमस्मान् कृणवदरातिः किमु धूर्तिरमृतं मर्त्यस्येति ८ शालाद्वार्यमपरेणाऽस्ते यजमानः कृष्णाजिनमङ्के कृत्वा । स्रुवाहुतिं जुहोति मैन्द्र यं! ज्यैष्ठ्यं श्रैष्ठ्यंमग्निर्दधातु स्वाहेति ९ कृष्णाजिनं निधायोदयनीया प्रायणीयावत् १० पथ्यास्वस्तिश्चतुर्थी ११ पात्रप्रोक्षणाद्याऽज्यासाद-नात्सवनीयवत् परिव्ययणादि मैत्रावरुणी वशाऽनूबन्ध्या १२ स्व-र्ववगूहनादि वा कृतत्वात् १३ वशाऽभाव उक्षा १४ उभयाऽभावे पयस्या १५ आसाद्यैनामाज्यभागप्रभृतीडान्तामेके १६ उदवसानीयाऽग्नेयः पञ्चकपालः समारूढनिर्मथिते १७ हिरण्यं दक्षिणाऽनड्वान्वा १८ पशुवद्वाऽहुतिः १९ तदन्ते सायमाहुतिः २० सोमाङ्गं सन्निधिविरोधाभ्याम् २१ नित्या वा प्रातराहुतिः श्रुतेः २२ नियतक्रियाऽतः २३ एष प्रथमः सोमः २४ आदीप्य प्रविशन्ति २५ षडुत्तरेऽत्यग्निष्टोम उक्थ्यः षोडशी वाजपेयोऽतिरात्रोऽप्तोर्यामः २६ तेषामुक्थ्योऽच्छावाकमभि सन्तिष्ठते होतारमितरे २७ वैश्यराजन्ययोः सोमे न्यग्रोधस्तिभीनुपनह्येच्छन् भक्षाय २८ क्रयणप्रभृत्यनुसोममावृत्य समानमासादनं प्रागभिषवात् २९ चमसोन्नयनकाले वाऽहृत्य दघ्नोन्मृद्य तच्चमसममनून्नयेत् ३० हूयमानेषु कुशतरुणेन जुहोत्यहं त्वदस्मीत्यहं त्वदस्मीति ३१ ९

421

pOÏä" W@h" p[qmoÉ¦·omtuqR" Wo@XyuKQy; tre 1 t];itg[;çg[h,' } yhe pUveR¦e pveSvoiÿÏ¥ëÅÉmTyNvhmekkm( 2 ¬ÿre v; 3 ¬.yov;R 4 m;heN{ mnu hom" 5 a¦e v°RiSvÉ¥N{ *ÉjÏ sUyR .[;ÉjÏ¼it .=,' yjm;nw" 6 pOÏk;le rqs's;r,' p[qme d²=,en veidm( 7 iÃtIye duNduÉ.xBdenop;kr,m( 8 tOtIy a*pv;jnw" 9 ctuqeRrÉ,>y;' mNqn' coí;tu¨r* hom 10 pme s;vkyodp;} y; 11 WÏ¼ s;'v;ixnen 12 m;tOÉ.vRTs;NTs'sOJy sd" pUveR, Vy;vÿRy²Nt 13 SvymOtuy;jeJy;v;Rm´ yYy' nOv;h,' ) rq' yuï;q;Émh v;' ivmocn' pOÛù hvI'iW m/un; ih kù gtmq; som' ipbt' v;ÉjnIvs( it 14 hotOp[Tyy" p[itgr" 15 p[;Õt' c;Ny;qRTv;idtreW;m( 16 W@h;Nte n bü vdet( ) n;Ny' pOCz¹t( ) n;NySmw p[b[Uy;t( 17 m/o" p[;xn' `OtSy v; 18 ¬KQy;XzNdom;S]y ¬ÿre 19 aTyÉ¦·omoivv;Ky' dxmm( 20 pIs'y;j;Nt;Nyh;NyNTyvjRm( 21 3

pqSThyaH SaDahaH prathamo'gniSTomafcaturthaH SoDafyukthyA itare 1 tatrA'tigrAhyagrahaNaM tr?yahe pUrve'gne pavesvottiSThannadqframityanvahamekaikam 2 uttare vA 3 ubhayorvA 4 mAhendra manu homaH 5 agne varccasvinnindra ?aujiSTha sUrya bhrAjiSTheti bhakSaNaM yajamAnaiH 6 pqSThakAle rathasaMsAraNaM prathame dakSiNena vedim 7 dvitIye dundubhifabdenopAkaraNam 8 tqtIya aupavAjanaiH 9 caturthe'raNibhyAM manthanaM codgAtururau homafca 10 paxcame sAvakayodapA tr?yA 11 SaSThe sAMvAfinena 12 mAtqbhirvatsAntsaMsqjya sadaH pUrveNa vyAvarttayanti 13 svayamqtuyAjejyA'rvAxcamadya yayyaM nqvAhaNaM , rathaM yuxjAthAmiha vAM vimocanaM pqzktaM havIMSi madhunA hi kaM gatamathA somaM pibataM vAjinIvas iti 14 hotqpratyayaH pratigaraH 15 prAkqtaM cA'nyArthatvAditareSAm 16 SaDahA'nte na bahu vadet , nA'nyaM pqcchet , nA'nyasmai prabrUyAt 17 madhoH prAfanaM ghqtasya vA 18 ukthyAfchandomAstraya uttare 19 atyagniSTomo'vivAkyaM dafamam 20 patnIsaMyAjAntAnyahAnyantyavarjam 21 3

pqSThyaH SaDahaH prathamo'gniSTomafcaturthaH SoDafyukthyA itare 1 tatrA'tigrAhyagrahaNaM tr! yahe pUrve'gne pavesvottiSThannadqframityanvahamekaikam 2 uttare vA 3 ubhayorvA 4 mAhendra manu homaH 5 agne varccasvinnindrau jiSTha sUrya bhrAjiSTheti bhakSaNaM yajamAnaiH 6 pqSThakAle rathasaMsAraNaM prathame dakSiNena vedim 7 dvitIye dundubhifabdenopAkaraNam 8 tqtIya aupavAjanaiH 9 caturthe'raNibhyAM manthanaM codgAtururau homafca 10 paxcame sAvakayodapAtr! yA 11 SaSThe sAMvAfinena 12 mAtqbhirvatsAntsaMsqjya sadaH pUrveNa vyAvarttayanti 13 svayamqtuyAjejyA'rvAxcamadya yayyaM nqvAhaNaM , rathaM yuxjAthAmiha vAM vimocanaM pqzktaM havIMSi madhunA hi kaM gatamathA somaM pibataM vAjinIvas iti 14 hotqpratyayaH pratigaraH 15 prAkqtaM cA'nyArthatvAditareSAm 16 SaDahA'nte na bahu vadet , nA'nyaM pqcchet , nA'nyasmai prabrUyAt 17 madhoH prAfanaM ghqtasya vA 18 ukthyAfchandomAstraya uttare 19 atyagniSTomo'vivAkyaM dafamam 20 patnIsaMyAjAntAnyahAnyantyavarjam 21 3

पृष्ठ्यः षडहः प्रथमोऽग्निष्टोमश्चतुर्थः षोडश्युक्थ्या इतरे १ तत्राऽतिग्राह्यग्रहणं त्र्?यहे पूर्वेऽग्ने पवेस्वोत्तिष्ठन्नदृश्रमित्यन्वहमेकैकम् २ उत्तरे वा ३ उभयोर्वा ४ माहेन्द्र मनु होमः ५ अग्ने वर्च्चस्विन्निन्द्र ?ौजिष्ठ सूर्य भ्राजिष्ठेति भक्षणं यजमानैः ६ पृष्ठकाले रथसंसारणं प्रथमे दक्षिणेन वेदिम् ७ द्वितीये दुन्दुभिशब्देनोपाकरणम् ८ तृतीय औपवाजनैः ९ चतुर्थेऽरणिभ्यां मन्थनं चोद्गातुरुरौ होमश्च १० पञ्चमे सावकयोदपा त्र्?या ११ षष्ठे सांवाशिनेन १२ मातृभिर्वत्सान्त्संसृज्य सदः पूर्वेण व्यावर्त्तयन्ति १३ स्वयमृतुयाजेज्याऽर्वाञ्चमद्य यय्यं नृवाहणं । रथं युञ्जाथामिह वां विमोचनं पृङ्क्तं हवींषि मधुना हि कं गतमथा सोमं पिबतं वाजिनीवस् इति १४ होतृप्रत्ययः प्रतिगरः १५ प्राकृतं चाऽन्यार्थत्वादितरेषाम् १६ षडहाऽन्ते न बहु वदेत् । नाऽन्यं पृच्छेत् । नाऽन्यस्मै प्रब्रूयात् १७ मधोः प्राशनं घृतस्य वा १८ उक्थ्याश्छन्दोमास्त्रय उत्तरे १९ अत्यग्निष्टोमोऽविवाक्यं दशमम् २० पत्नीसंयाजान्तान्यहान्यन्त्यवर्जम् २१ ३

पृष्ठ्यः षडहः प्रथमोऽग्निष्टोमश्चतुर्थः षोडश्युक्थ्या इतरे १ तत्राऽतिग्राह्यग्रहणं त्र्! यहे पूर्वेऽग्ने पवेस्वोत्तिष्ठन्नदृश्रमित्यन्वहमेकैकम् २ उत्तरे वा ३ उभयोर्वा ४ माहेन्द्र मनु होमः ५ अग्ने वर्च्चस्विन्निन्द्रौ जिष्ठ सूर्य भ्राजिष्ठेति भक्षणं यजमानैः ६ पृष्ठकाले रथसंसारणं प्रथमे दक्षिणेन वेदिम् ७ द्वितीये दुन्दुभिशब्देनोपाकरणम् ८ तृतीय औपवाजनैः ९ चतुर्थेऽरणिभ्यां मन्थनं चोद्गातुरुरौ होमश्च १० पञ्चमे सावकयोदपात्र्! या ११ षष्ठे सांवाशिनेन १२ मातृभिर्वत्सान्त्संसृज्य सदः पूर्वेण व्यावर्त्तयन्ति १३ स्वयमृतुयाजेज्याऽर्वाञ्चमद्य यय्यं नृवाहणं । रथं युञ्जाथामिह वां विमोचनं पृङ्क्तं हवींषि मधुना हि कं गतमथा सोमं पिबतं वाजिनीवस् इति १४ होतृप्रत्ययः प्रतिगरः १५ प्राकृतं चाऽन्यार्थत्वादितरेषाम् १६ षडहाऽन्ते न बहु वदेत् । नाऽन्यं पृच्छेत् । नाऽन्यस्मै प्रब्रूयात् १७ मधोः प्राशनं घृतस्य वा १८ उक्थ्याश्छन्दोमास्त्रय उत्तरे १९ अत्यग्निष्टोमोऽविवाक्यं दशमम् २० पत्नीसंयाजान्तान्यहान्यन्त्यवर्जम् २१ ३

427

aNtr;g[y,oKQy;v;gNtuSq;n' g[h,;m( 1 p[;t"svneitg[;ç;NgOhITv; Wo@ixn' %;idre, ctu"§áÿ_n;itÏ yu+v; hIit v; 2 m;?y²Ndne v;g[y,;duÿr" 3 /;r;g[h;Nte v;itg[;ç;n( 4 pUt.Oto vop;-kárãyNpOÏm( 5 apo in/;y;'d;>yg[h,m( 6 a*duMbre, ctu"§áÿ_n;'xo" ) tUã,I' svRm( 7 anuCzªvs'eCzn( 8 a{ ä;d;n;'xuinvpnopsjRnsÕTp[hr,hom;n( ) ihry' gOð;it 13 a;ÉsCy ing[;>y;" p;]e tiSm'StUã,I' ]In'xUnv/;y;¦ye Tv; g;y]CzNdsÉmit 14 ¬py;m" svR];ivxeW;t( 15 ivg[h;idTyg[hp[itWe/;t( 16 anu·te TyuKTv; /UnoTy'xuÉ.v[eRxIn;' Tveit gCz¥;hvnIy' tSmw Tv; it juhoit 17 a'xUNTsome ind/;TyuixKTvÉmit p[itmN]m( 18 a'xuv¶²=,; 19 cms;nu¥Iy 20 5

antarA'grayaNokthyAvAgantusthAnaM grahaNAm 1 prAtaHsavane'tigrAhyAngqhItvA SoDafinaM khAdireNa catuHsraktinA'tiSTha yukSvA hIti vA 2 mAdhyandine vA'grayaNAduttaraH 3 dhArAgrahAnte vA'tigrAhyAn 4 pUtabhqto vopA-kariSyanpqSTham 5 apo nidhAyAM'fvadAbhyagrahaNam 6 audumbareNa catuHsraktinAM'foH , tUSNIM sarvam 7 anucchvasaMfcecchan 8 adra ??dAnAM'funivapanopasarjanasakqtpraharaNahomAn , hiraNyaM copajighrati 9 udyamya vA praharaNam 10 sattrasahasarasarvavedasavAjapeyarAjasUyavifvaji-tsarvapqSTheSu grahaNamavakjAfyafcet 11 dvAdafa vatsataryo garbhiNyo dakSiNA'sattre 12 bubhUSato'dAbhyaM gqhNAti 13 Asicya nigrAbhyAH pAtre tasmiMstUSNIM trInaMfUnavadhAyAgnaye tvA gAyatracchandasamiti 14 upayAmaH sarvatrA'vifeSAt 15 vigrahAdityagrahapratiSedhAt 16 anuSTute ityuktvA dhUnotyaMfubhirvrefInAM tveti gacchannAhavanIyaM tasmai tvA iti juhoti 17 aMfUntsome nidadhAtyufiktvamiti pratimantram 18 aMfuvaddakSiNA 19 camasAnunnIya 20 5

antarA'grayaNokthyAvAgantusthAnaM grahaNAm 1 prAtaHsavane'tigrAhyAngqhItvA SoDafinaM khAdireNa catuHsraktinA'tiSTha yukSvA hIti vA 2 mAdhyandine vA'grayaNAduttaraH 3 dhArAgrahAnte vA'tigrAhyAn 4 pUtabhqto vopA-kariSyanpqSTham 5 apo nidhAyAM'fvadAbhyagrahaNam 6 audumbareNa catuHsraktinAM'foH , tUSNIM sarvam 7 anucchvasaMfcecchan 8 adra ydAA!nAM'funivapanopasarjanasakqtpraharaNahomAn , hiraNyaM copajighrati 9 udyamya vA praharaNam 10 sattrasahasarasarvavedasavAjapeyarAjasUyavifvaji-tsarvapqSTheSu grahaNamavakjAfyafcet 11 dvAdafa vatsataryo garbhiNyo dakSiNA'sattre 12 bubhUSato'dAbhyaM gqhNAti 13 Asicya nigrAbhyAH pAtre tasmiMstUSNIM trInaMfUnavadhAyAgnaye tvA gAyatracchandasamiti 14 upayAmaH sarvatrA'vifeSAt 15 vigrahAdityagrahapratiSedhAt 16 anuSTute ityuktvA dhUnotyaMfubhirvrefInAM tveti gacchannAhavanIyaM tasmai tvA iti juhoti 17 aMfUntsome nidadhAtyufiktvamiti pratimantram 18 aMfuvaddakSiNA 19 camasAnunnIya 20 5

अन्तराऽग्रयणोक्थ्यावागन्तुस्थानं ग्रहणाम् १ प्रातःसवनेऽतिग्राह्यान्गृहीत्वा षोडशिनं खादिरेण चतुःस्रक्तिनाऽतिष्ठ युक्ष्वा हीति वा २ माध्यन्दिने वाऽग्रयणादुत्तरः ३ धाराग्रहान्ते वाऽतिग्राह्यान् ४ पूतभृतो वोपा-करिष्यन्पृष्ठम् ५ अपो निधायांऽश्वदाभ्यग्रहणम् ६ औदुम्बरेण चतुःस्रक्तिनांऽशोः । तूष्णीं सर्वम् ७ अनुच्छ्वसंश्चेच्छन् ८ अद्र ??दानांऽशुनिवपनोपसर्जनसकृत्प्रहरणहोमान् । हिरण्यं चोपजिघ्रति ९ उद्यम्य वा प्रहरणम् १० सत्त्रसहसरसर्ववेदसवाजपेयराजसूयविश्वजि-त्सर्वपृष्ठेषु ग्रहणमवक्जाश्यश्चेत् ११ द्वादश वत्सतर्यो गर्भिण्यो दक्षिणाऽसत्त्रे १२ बुभूषतोऽदाभ्यं गृह्णाति १३ आसिच्य निग्राभ्याः पात्रे तस्मिंस्तूष्णीं त्रीनंशूनवधायाग्नये त्वा गायत्रच्छन्दसमिति १४ उपयामः सर्वत्राऽविशेषात् १५ विग्रहादित्यग्रहप्रतिषेधात् १६ अनुष्टुते इत्युक्त्वा धूनोत्यंशुभिर्व्रेशीनां त्वेति गच्छन्नाहवनीयं तस्मै त्वा इति जुहोति १७ अंशून्त्सोमे निदधात्युशिक्त्वमिति प्रतिमन्त्रम् १८ अंशुवद्दक्षिणा १९ चमसानुन्नीय २० ५

अन्तराऽग्रयणोक्थ्यावागन्तुस्थानं ग्रहणाम् १ प्रातःसवनेऽतिग्राह्यान्गृहीत्वा षोडशिनं खादिरेण चतुःस्रक्तिनाऽतिष्ठ युक्ष्वा हीति वा २ माध्यन्दिने वाऽग्रयणादुत्तरः ३ धाराग्रहान्ते वाऽतिग्राह्यान् ४ पूतभृतो वोपा-करिष्यन्पृष्ठम् ५ अपो निधायांऽश्वदाभ्यग्रहणम् ६ औदुम्बरेण चतुःस्रक्तिनांऽशोः । तूष्णीं सर्वम् ७ अनुच्छ्वसंश्चेच्छन् ८ अद्र य्दाआ!नांऽशुनिवपनोपसर्जनसकृत्प्रहरणहोमान् । हिरण्यं चोपजिघ्रति ९ उद्यम्य वा प्रहरणम् १० सत्त्रसहसरसर्ववेदसवाजपेयराजसूयविश्वजि-त्सर्वपृष्ठेषु ग्रहणमवक्जाश्यश्चेत् ११ द्वादश वत्सतर्यो गर्भिण्यो दक्षिणाऽसत्त्रे १२ बुभूषतोऽदाभ्यं गृह्णाति १३ आसिच्य निग्राभ्याः पात्रे तस्मिंस्तूष्णीं त्रीनंशूनवधायाग्नये त्वा गायत्रच्छन्दसमिति १४ उपयामः सर्वत्राऽविशेषात् १५ विग्रहादित्यग्रहप्रतिषेधात् १६ अनुष्टुते इत्युक्त्वा धूनोत्यंशुभिर्व्रेशीनां त्वेति गच्छन्नाहवनीयं तस्मै त्वा इति जुहोति १७ अंशून्त्सोमे निदधात्युशिक्त्वमिति प्रतिमन्त्रम् १८ अंशुवद्दक्षिणा १९ चमसानुन्नीय २० ५

430

tO,ihry;' itroöä;n;' som;n;mnuv;cnp[wW* 9 EeN{ ;¦" svnIyoNvhm( 10 Stom;yn' v; 11 Eek;dixn; v; ivút;" 12 Ã;dx a;´" 13 svRsm;so vwN{ ;¦o v; 14 y;vCz¹WmuÿreWu 15 k;My' sT]m( 16 ahIne VyU!CzNdÉs dxs]Sy ctuqRnvmyoröor;g[y,g[h,' p[qmm( 17 xu£Sy WÏs¢myo" 18 as;dnm; pUveRW;' g[h,;t( 19 párm;jRn.Oit k;le ihûTy s;dnm( 20 aVyU!o v; 21 ¬.ytoitr;]" 22 aitp[eiWte¦Id;h "suTy;ÉmN{ ;É¦>y;' p[b[vIÉm ive>yo deve>yo b[;÷,e>y" sompe>yo b[÷Nv;c' yCz¹it 23 p[;y,Iye´ suTy;mek p[;¢k;lTv;t( 24 n pUvRxeW;t( 25 tSm;° o .;v;t( 26 acoidtTv;° 27 aÉ¦m´eit c ²l©;t( 28 p[;y,Iy;duÿrmh" " k;l;.;v;t( 29 n sMpC½te" 30 k;lo vcn;t( 31 6

tqNahiraNyaiH stotropAkaraNamupAstamayaM somo'tyarecyupAvarttadhvamiti kqSNe'fva upatiSThati 1 indra fca samrADiti bhakSaNam 2 A pAtraprakSAlanAtkqtvA'tirAtrafcetsaumyena sahA'fvino dvikapAlaH sarvatra 3 trayaH paryAyAfcamasaifcatustotraH paryAyaH 4 hotuH prathamaM prathamamukthyavaditareSu 5 tadante camasAnunnIya stotropAkaraNaM sandheH 6 hotA faMsatyAfvinam 7 fastrAnta Afcinena sarvahutena carati , ekapradAnafcamasaiH 8 afvibhyAM tirohnyAnAM somAnAmanuvAcanapraiSau 9 aindra ?AgnaH savanIyo'nvaham 10 stomAyanaM vA 11 aikAdafinA vA vihqtAH 12 dvAdafa AdyaH 13 sarvasamAso vaindra ?Agno vA 14 yAvaccheSamuttareSu 15 kAmyaM sattram 16 ahIne vyUDhacchandasi dafasatrasya caturthanavamayorahnorAgrayaNagrahaNaM prathamam 17 fukrasya SaSThasaptamayoH 18 asAdanamA pUrveSAM grahaNAt 19 parimArjanabhqti kAle hizkqtya sAdanam 20 avyUDho vA 21 ubhayato'tirAtraH 22 atipreSite'gnIdAha fvaHsutyAmindra ?AgnibhyAM prabravImi vifvebhyo devebhyo brAhmaNebhyaH somapebhyo brahmanvAcaM yaccheti 23 prAyaNIye'dya sutyAmeke prAptakAlatvAt 24 na pUrvafeSAt 25 tasmAcca fvo bhAvAt 26 acoditatvAcca 27 agnimadyeti ca lizgAt 28 prAyaNIyAduttaramahaH fvaH kAlAbhAvAt 29 na sampacchruteH 30 kAlo vacanAt 31 6

tqNahiraNyaiH stotropAkaraNamupAstamayaM somo'tyarecyupAvarttadhvamiti kqSNe'fva upatiSThati 1 indra fca samrADiti bhakSaNam 2 A pAtraprakSAlanAtkqtvA'tirAtrafcetsaumyena sahA'fvino dvikapAlaH sarvatra 3 trayaH paryAyAfcamasaifcatustotraH paryAyaH 4 hotuH prathamaM prathamamukthyavaditareSu 5 tadante camasAnunnIya stotropAkaraNaM sandheH 6 hotA faMsatyAfvinam 7 fastrAnta Afcinena sarvahutena carati , ekapradAnafcamasaiH 8 afvibhyAM tirohnyAnAM somAnAmanuvAcanapraiSau 9 aindrA gnaH savanIyo'nvaham 10 stomAyanaM vA 11 aikAdafinA vA vihqtAH 12 dvAdafa AdyaH 13 sarvasamAso vaindrA gno vA 14 yAvaccheSamuttareSu 15 kAmyaM sattram 16 ahIne vyUDhacchandasi dafasatrasya caturthanavamayorahnorAgrayaNagrahaNaM prathamam 17 fukrasya SaSThasaptamayoH 18 asAdanamA pUrveSAM grahaNAt 19 parimArjanabhqti kAle hizkqtya sAdanam 20 avyUDho vA 21 ubhayato'tirAtraH 22 atipreSite'gnIdAha fvaHsutyAmindrA gnibhyAM prabravImi vifvebhyo devebhyo brAhmaNebhyaH somapebhyo brahmanvAcaM yaccheti 23 prAyaNIye'dya sutyAmeke prAptakAlatvAt 24 na pUrvafeSAt 25 tasmAcca fvo bhAvAt 26 acoditatvAcca 27 agnimadyeti ca lizgAt 28 prAyaNIyAduttaramahaH fvaH kAlAbhAvAt 29 na sampacchruteH 30 kAlo vacanAt 31 6

तृणहिरण्यैः स्तोत्रोपाकरणमुपास्तमयं सोमोऽत्यरेच्युपावर्त्तध्वमिति कृष्णेऽश्व उपतिष्ठति १ इन्द्र श्च सम्राडिति भक्षणम् २ आ पात्रप्रक्षालनात्कृत्वाऽतिरात्रश्चेत्सौम्येन सहाऽश्विनो द्विकपालः सर्वत्र ३ त्रयः पर्यायाश्चमसैश्चतुस्तोत्रः पर्यायः ४ होतुः प्रथमं प्रथममुक्थ्यवदितरेषु ५ तदन्ते चमसानुन्नीय स्तोत्रोपाकरणं सन्धेः ६ होता शंसत्याश्विनम् ७ शस्त्रान्त आश्चिनेन सर्वहुतेन चरति । एकप्रदानश्चमसैः ८ अश्विभ्यां तिरोह्न्यानां सोमानामनुवाचनप्रैषौ ९ ऐन्द्र ?ाग्नः सवनीयोऽन्वहम् १० स्तोमायनं वा ११ ऐकादशिना वा विहृताः १२ द्वादश आद्यः १३ सर्वसमासो वैन्द्र ?ाग्नो वा १४ यावच्छेषमुत्तरेषु १५ काम्यं सत्त्रम् १६ अहीने व्यूढच्छन्दसि दशसत्रस्य चतुर्थनवमयोरह्नोराग्रयणग्रहणं प्रथमम् १७ शुक्रस्य षष्ठसप्तमयोः १८ असादनमा पूर्वेषां ग्रहणात् १९ परिमार्जनभृति काले हिङ्कृत्य सादनम् २० अव्यूढो वा २१ उभयतोऽतिरात्रः २२ अतिप्रेषितेऽग्नीदाह श्वःसुत्यामिन्द्र ?ाग्निभ्यां प्रब्रवीमि विश्वेभ्यो देवेभ्यो ब्राह्मणेभ्यः सोमपेभ्यो ब्रह्मन्वाचं यच्छेति २३ प्रायणीयेऽद्य सुत्यामेके प्राप्तकालत्वात् २४ न पूर्वशेषात् २५ तस्माच्च श्वो भावात् २६ अचोदितत्वाच्च २७ अग्निमद्येति च लिङ्गात् २८ प्रायणीयादुत्तरमहः श्वः कालाभावात् २९ न सम्पच्छ्रुतेः ३० कालो वचनात् ३१ ६

तृणहिरण्यैः स्तोत्रोपाकरणमुपास्तमयं सोमोऽत्यरेच्युपावर्त्तध्वमिति कृष्णेऽश्व उपतिष्ठति १ इन्द्र श्च सम्राडिति भक्षणम् २ आ पात्रप्रक्षालनात्कृत्वाऽतिरात्रश्चेत्सौम्येन सहाऽश्विनो द्विकपालः सर्वत्र ३ त्रयः पर्यायाश्चमसैश्चतुस्तोत्रः पर्यायः ४ होतुः प्रथमं प्रथममुक्थ्यवदितरेषु ५ तदन्ते चमसानुन्नीय स्तोत्रोपाकरणं सन्धेः ६ होता शंसत्याश्विनम् ७ शस्त्रान्त आश्चिनेन सर्वहुतेन चरति । एकप्रदानश्चमसैः ८ अश्विभ्यां तिरोह्न्यानां सोमानामनुवाचनप्रैषौ ९ ऐन्द्रा ग्नः सवनीयोऽन्वहम् १० स्तोमायनं वा ११ ऐकादशिना वा विहृताः १२ द्वादश आद्यः १३ सर्वसमासो वैन्द्रा ग्नो वा १४ यावच्छेषमुत्तरेषु १५ काम्यं सत्त्रम् १६ अहीने व्यूढच्छन्दसि दशसत्रस्य चतुर्थनवमयोरह्नोराग्रयणग्रहणं प्रथमम् १७ शुक्रस्य षष्ठसप्तमयोः १८ असादनमा पूर्वेषां ग्रहणात् १९ परिमार्जनभृति काले हिङ्कृत्य सादनम् २० अव्यूढो वा २१ उभयतोऽतिरात्रः २२ अतिप्रेषितेऽग्नीदाह श्वःसुत्यामिन्द्रा ग्निभ्यां प्रब्रवीमि विश्वेभ्यो देवेभ्यो ब्राह्मणेभ्यः सोमपेभ्यो ब्रह्मन्वाचं यच्छेति २३ प्रायणीयेऽद्य सुत्यामेके प्राप्तकालत्वात् २४ न पूर्वशेषात् २५ तस्माच्च श्वो भावात् २६ अचोदितत्वाच्च २७ अग्निमद्येति च लिङ्गात् २८ प्रायणीयादुत्तरमहः श्वः कालाभावात् २९ न सम्पच्छ्रुतेः ३० कालो वचनात् ३१ ६

439

Ã;dx;h/m;R" sT]eWu tíu,dxRn;t( 1 gv;myn;ywk;·k;y;' dI=; 2 f;LgunIp*,Rm;se 3 cw} y;m( 4 cturhe v; purSt;Tp[;Kp*,Rm;Sy;" 5 cw} y;nNty;Rt( 6 sv;R v;ivxeW;t( 7 m;`I v; £yÅute" 8 lokp[Tyy;t( 9 aqRv;d;° 10 pvm;neWUí;t;rmNv;r.ern(XyenoÉs g;y]CzNd; anuTv;r.e SviSt m; sMp;ry sup,oRÉs i]·p(CzNd; A.urÉs jgCzNd; tItryo" svnyo" 11 svn;NteWu jp²Nt mÉy .goR mÉy mho mÉy yxo mÉy svRÉmit 12 svR]wk yjitxBd;t( 13 n p[kr,;t( 14 1

dvAdafAhadharmAH sattreSu tadguNadarfanAt 1 gavAmayanAyaikASTakAyAM dIkSA 2 phAlgunIpaurNamAse 3 cai tr?yAm 4 caturahe vA purastAtprAkpaurNamAsyAH 5 cai tr?yAnantaryAt 6 sarvA vA'vifeSAt 7 mAghI vA krayafruteH 8 lokapratyayAt 9 arthavAdAcca 10 pavamAneSUdgAtAramanvArabheranfyeno'si gAyatracchandA anutvA'rabhe svasti mA sampAraya suparNo'si triSTupcchandA qbhurasi jagacchandA itItarayoH savanayoH 11 savanAnteSu japanti mayi bhargo mayi maho mayi yafo mayi sarvamiti 12 sarvatraike yajatifabdAt 13 na prakaraNAt 14 1

dvAdafAhadharmAH sattreSu tadguNadarfanAt 1 gavAmayanAyaikASTakAyAM dIkSA 2 phAlgunIpaurNamAse 3 caitr! yAm 4 caturahe vA purastAtprAkpaurNamAsyAH 5 caitr! yAnantaryAt 6 sarvA vA'vifeSAt 7 mAghI vA krayafruteH 8 lokapratyayAt 9 arthavAdAcca 10 pavamAneSUdgAtAramanvArabheranfyeno'si gAyatracchandA anutvA'rabhe svasti mA sampAraya suparNo'si triSTupcchandA qbhurasi jagacchandA itItarayoH savanayoH 11 savanAnteSu japanti mayi bhargo mayi maho mayi yafo mayi sarvamiti 12 sarvatraike yajatifabdAt 13 na prakaraNAt 14 1

द्वादशाहधर्माः सत्त्रेषु तद्गुणदर्शनात् १ गवामयनायैकाष्टकायां दीक्षा २ फाल्गुनीपौर्णमासे ३ चै त्र्?याम् ४ चतुरहे वा पुरस्तात्प्राक्पौर्णमास्याः ५ चै त्र्?यानन्तर्यात् ६ सर्वा वाऽविशेषात् ७ माघी वा क्रयश्रुतेः ८ लोकप्रत्ययात् ९ अर्थवादाच्च १० पवमानेषूद्गातारमन्वारभेरन्श्येनोऽसि गायत्रच्छन्दा अनुत्वाऽरभे स्वस्ति मा सम्पारय सुपर्णोऽसि त्रिष्टुप्च्छन्दा ऋभुरसि जगच्छन्दा इतीतरयोः सवनयोः ११ सवनान्तेषु जपन्ति मयि भर्गो मयि महो मयि यशो मयि सर्वमिति १२ सर्वत्रैके यजतिशब्दात् १३ न प्रकरणात् १४ १

द्वादशाहधर्माः सत्त्रेषु तद्गुणदर्शनात् १ गवामयनायैकाष्टकायां दीक्षा २ फाल्गुनीपौर्णमासे ३ चैत्र्! याम् ४ चतुरहे वा पुरस्तात्प्राक्पौर्णमास्याः ५ चैत्र्! यानन्तर्यात् ६ सर्वा वाऽविशेषात् ७ माघी वा क्रयश्रुतेः ८ लोकप्रत्ययात् ९ अर्थवादाच्च १० पवमानेषूद्गातारमन्वारभेरन्श्येनोऽसि गायत्रच्छन्दा अनुत्वाऽरभे स्वस्ति मा सम्पारय सुपर्णोऽसि त्रिष्टुप्च्छन्दा ऋभुरसि जगच्छन्दा इतीतरयोः सवनयोः ११ सवनान्तेषु जपन्ति मयि भर्गो मयि महो मयि यशो मयि सर्वमिति १२ सर्वत्रैके यजतिशब्दात् १३ न प्रकरणात् १४ १

445

bOsIWUpivx²Nt p[eÄ¹ hot; flk?vyuR" p[itgO,;it 1 ¬í;t;sN´;' p[;dexp;´;y;' som;sNdIvt( aNyt( 2 aNtveR´É.gr;pgr* 4 a;£oxTyek" p[x'sTypr" 5 pu'lUb[÷c;ár,;vNyoNym;£oxt" 6 xU{ ;y*R cmRÉ, párm<@le Vy;yCz¹te 7 jyTy;yR" 8 m;j;RlIy' d²=,en párvOte Émqun' sM.vit 9 =i]y' s¥;hyit d²=,;' veidÅoÉ,mpre, 10 mm;RÉ, t it kvc' p[yCzit 11 tUã,ImNye>y" 12 i]" smNt' páry²Nt x;l;mpre,oÿre, c;Tv;l' vx;cmR k$e ivx;:y;' v;StI,RmuiCz^t' v; iv?yNTyinãp]m( 13 d²=,en cmR y²Nt i]ivRõ±v; purSt;iÃmodnm( 14 sd"§áÿ_Wu du'du.INv;dy²Nt 15 a;¦I/[mpre, .[' sv;l/;nen cmR,;vnç v;l/;nen;h²Nt 16 go/;vI,;k;" k;<@vI,; päo v;dy²Nt 17 ¬pg;y²Nt 18 aNy;' xBd;n( kÚvR²Nt 19 ¬dkÚM.;n( ixrSsu ÕTv; m;j;RlIy' d;Sy" páry²Nt 20 v;cyTyen;" py;Ry;idWu 21 hw mh;3 hw mh;3 it 22 g;vo h;re sur.y d' m/u g;vo guLgulugN/y d' m/u g;vo `OtSy m;tr d' m/u t; h sNtu .UysIárd' m/u ty; vy' Plv;mh d' m/u xMy;" p[trt;Émved' m/u n vw g;vo mNdIrSy g©;y; ¬dkù ppu" srSvtIndI' t;" p[;Cy ¬²Æg;hIr d' m/u ingIyR sv;R a;/Iárd' m/u m?v;kWwR" kÚxwyRqed' m¾?vit 23 apsVy' p[d²=,' c;Sto];Nt;t( 24 i]²S]v;R 25 iniWCy m;j;RlIye pU,;Rn( ind/it 26 aÉ.gr;id StUym;ne sv| i£yte 27 aitr;]" " 28 it§onUbN?y; mw];v¨,IvwdevI-b;hRSpTy;" 29 s'vTsr;vreWu sT]eãvs;rSvteWu sh§d²=,;vreWu c 30 anUbN?y;vp;hom;Nte d²=,Sy;' veidÅo,* svRkxXmÅulomvpnm( 31 pä 32 ]w/;tVyudvs;nIy; svR] 33 av.Oq;dudeTy JyoitÏomoÉ¦·om" pOÏxmnIy" 34 sh§d²=,o v; 35 Ek;hmek 36 sT];©Ö p[kr,;t( 37 fl;Åute 38 n fl' Ny;y;t( 39 k;lp[;/;Ny;° 40 sh§d²=,e i]r;]e p[itiv.Jy nyn[oih,I-mup?vSt;mp[vIt;mitrecyit i]åp;' v; 41 a;´ehn( p[qm;' nyedNTye v; p;t( 42 hiv/;Rn;¦I/[;Ntre { o,klxmen;m;`[;pyTy;Éj`[eit 43 @¼ rNt it d²=,eSy;" k,Re yjm;no jpit 44 voceárit v;Nte 45 svRto nvsu dxmI' ÕTv; ho]e d´;t( 46 ¬¥et;r* v; ÕTv;n;Å;vyte 47 dxdx;.eden d²=,; d´;t( 48 anUbN?y;-vp;hom;Nte d´;den;m( 49 ¬dvs;nIy;y;' v; 50 aNyidCzn( 51 ahgR,e VyuT£;mt;´Nvhm( 52 vstIvárg[h,' c 53 Ek m;Ý²NdnevnIy;vnIy 54 3

bqsISUpavifanti prezkhe hotA phalake'dhvaryuH pratigqNAti 1 udgAtA'sandyAM prAdefapAdyAyAM somAsandIvat anyat 2 antarvedyabhigarApagarau 4 AkrofatyekaH prafaMsatyaparaH 5 puMfcalUbrahmacAriNAvanyonyamAkrofataH 6 fUdra ?A'ryau carmaNi parimaNDale vyAyacchete 7 jayatyAryaH 8 mArjAlIyaM dakSiNena parivqte mithunaM sambhavati 9 kSatriyaM sannAhayati dakSiNAM vedifroNimapareNa 10 marmANi ta iti kavacaM prayacchati 11 tUSNImanyebhyaH 12 triH samantaM pariyanti fAlAmapareNottareNa cAtvAlaM vafAcarma kaTe vifAkhyAM vA'stIrNamucchritaM vA vidhyantyaniSpatram 13 dakSiNena carma yanti trirviddhvA purastAdvimodanam 14 sadaHsraktiSu duMdubhInvAdayanti 15 AgnIdhramapareNa fvabhraM savAladhAnena carmaNA'vanahya vAladhAnenAhanti 16 godhAvINAkAH kANDavINAfca patnyo vAdayanti 17 upagAyanti 18 anyAMfca fabdAn kurvanti 19 udakumbhAn firassu kqtvA mArjAlIyaM dAsyaH pariyanti 20 vAcayatyenAH paryAyAdiSu 21 hai mahA3 hai mahA3 iti 22 gAvo hAre surabhaya idaM madhu gAvo gulgulugandhaya idaM madhu gAvo ghqtasya mAtara idaM madhu tA iha santu bhUyasIridaM madhu tayA vayaM plavAmaha idaM madhu famyAH prataratAmivedaM madhu na vai gAvo mandIrasya gazgAyA udakaM papuH sarasvatInadIM tAH prAcya ujjigAhIra idaM madhu nigIrya sarvA AdhIridaM madhu madhvAkarSaiH kufairyathedaM madhviti 23 apasavyaM pradakSiNaM cA'stotrAntAt 24 tristrirvA 25 niSicya mArjAlIye pUrNAn nidadhati 26 abhigarAdi stUyamAne sarvaM kriyate 27 atirAtraH fvaH 28 tisro'nUbandhyA maitrAvaruNIvaifvadevI-bArhaspatyAH 29 saMvatsarA'vareSu sattreSvasArasvateSu sahasradakSiNAvareSu ca 30 anUbandhyAvapAhomAnte dakSiNasyAM vedifroNau sarvakefafmafrulomavapanam 31 patnyafca 32 traidhAtavyudavasAnIyA sarvatra 33 avabhqthAdudetya jyotiSThomo'gniSTomaH pqSThafamanIyaH 34 sahasradakSiNo vA 35 ekAhameke 36 sattrAzgaM prakaraNAt 37 phalA'frutefca 38 na phalaM nyAyAt 39 kAlaprAdhAnyAcca 40 sahasradakSiNe trirAtre prativibhajya nayanrohiNI-mupadhvastAmapravItAmatirecayati trirUpAM vA 41 Adye'han prathamAM nayedantye vA pafcAt 42 havirdhAnA'gnIdhrAntare dra ?oNakalafamenAmAghrApayatyAjighreti 43 iDe ranta iti dakSiNe'syAH karNe yajamAno japati 44 voceriti vA'nte 45 sarvato navasu dafamIM kqtvA hotre dadyAt 46 unnetArau vA kqtvA'nAfrAvayate 47 dafadafA'bhedena dakSiNA dadyAt 48 anUbandhyA-vapAhomAnte dadyAdenAm 49 udavasAnIyAyAM vA 50 anyadicchan 51 ahargaNe vyutkrAmatAdyanvaham 52 vasatIvarigrahaNaM ca 53 eke mAdhnandine'vanIyA'vanIya 54 3

bqsISUpavifanti prezkhe hotA phalake'dhvaryuH pratigqNAti 1 udgAtA'sandyAM prAdefapAdyAyAM somAsandIvat anyat 2 antarvedyabhigarApagarau 4 AkrofatyekaH prafaMsatyaparaH 5 puMfcalUbrahmacAriNAvanyonyamAkrofataH 6 fUdrA 'ryau carmaNi parimaNDale vyAyacchete 7 jayatyAryaH 8 mArjAlIyaM dakSiNena parivqte mithunaM sambhavati 9 kSatriyaM sannAhayati dakSiNAM vedifroNimapareNa 10 marmANi ta iti kavacaM prayacchati 11 tUSNImanyebhyaH 12 triH samantaM pariyanti fAlAmapareNottareNa cAtvAlaM vafAcarma kaTe vifAkhyAM vA'stIrNamucchritaM vA vidhyantyaniSpatram 13 dakSiNena carma yanti trirviddhvA purastAdvimodanam 14 sadaHsraktiSu duMdubhInvAdayanti 15 AgnIdhramapareNa fvabhraM savAladhAnena carmaNA'vanahya vAladhAnenAhanti 16 godhAvINAkAH kANDavINAfca patnyo vAdayanti 17 upagAyanti 18 anyAMfca fabdAn kurvanti 19 udakumbhAn firassu kqtvA mArjAlIyaM dAsyaH pariyanti 20 vAcayatyenAH paryAyAdiSu 21 hai mahA3 hai mahA3 iti 22 gAvo hAre surabhaya idaM madhu gAvo gulgulugandhaya idaM madhu gAvo ghqtasya mAtara idaM madhu tA iha santu bhUyasIridaM madhu tayA vayaM plavAmaha idaM madhu famyAH prataratAmivedaM madhu na vai gAvo mandIrasya gazgAyA udakaM papuH sarasvatInadIM tAH prAcya ujjigAhIra idaM madhu nigIrya sarvA AdhIridaM madhu madhvAkarSaiH kufairyathedaM madhviti 23 apasavyaM pradakSiNaM cA'stotrAntAt 24 tristrirvA 25 niSicya mArjAlIye pUrNAn nidadhati 26 abhigarAdi stUyamAne sarvaM kriyate 27 atirAtraH fvaH 28 tisro'nUbandhyA maitrAvaruNIvaifvadevI-bArhaspatyAH 29 saMvatsarA'vareSu sattreSvasArasvateSu sahasradakSiNAvareSu ca 30 anUbandhyAvapAhomAnte dakSiNasyAM vedifroNau sarvakefafmafrulomavapanam 31 patnyafca 32 traidhAtavyudavasAnIyA sarvatra 33 avabhqthAdudetya jyotiSThomo'gniSTomaH pqSThafamanIyaH 34 sahasradakSiNo vA 35 ekAhameke 36 sattrAzgaM prakaraNAt 37 phalA'frutefca 38 na phalaM nyAyAt 39 kAlaprAdhAnyAcca 40 sahasradakSiNe trirAtre prativibhajya nayanrohiNI-mupadhvastAmapravItAmatirecayati trirUpAM vA 41 Adye'han prathamAM nayedantye vA pafcAt 42 havirdhAnA'gnIdhrAntare dro NakalafamenAmAghrApayatyAjighreti 43 iDe ranta iti dakSiNe'syAH karNe yajamAno japati 44 voceriti vA'nte 45 sarvato navasu dafamIM kqtvA hotre dadyAt 46 unnetArau vA kqtvA'nAfrAvayate 47 dafadafA'bhedena dakSiNA dadyAt 48 anUbandhyA-vapAhomAnte dadyAdenAm 49 udavasAnIyAyAM vA 50 anyadicchan 51 ahargaNe vyutkrAmatAdyanvaham 52 vasatIvarigrahaNaM ca 53 eke mAdhnandine'vanIyA'vanIya 54 3

बृसीषूपविशन्ति प्रेङ्खे होता फलकेऽध्वर्युः प्रतिगृणाति १ उद्गाताऽसन्द्यां प्रादेशपाद्यायां सोमासन्दीवत् अन्यत् २ अन्तर्वेद्यभिगरापगरौ ४ आक्रोशत्येकः प्रशंसत्यपरः ५ पुंश्चलूब्रह्मचारिणावन्योन्यमाक्रोशतः ६ शूद्र ?ाऽर्यौ चर्मणि परिमण्डले व्यायच्छेते ७ जयत्यार्यः ८ मार्जालीयं दक्षिणेन परिवृते मिथुनं सम्भवति ९ क्षत्रियं सन्नाहयति दक्षिणां वेदिश्रोणिमपरेण १० मर्माणि त इति कवचं प्रयच्छति ११ तूष्णीमन्येभ्यः १२ त्रिः समन्तं परियन्ति शालामपरेणोत्तरेण चात्वालं वशाचर्म कटे विशाख्यां वाऽस्तीर्णमुच्छ्रितं वा विध्यन्त्यनिष्पत्रम् १३ दक्षिणेन चर्म यन्ति त्रिर्विद्ध्वा पुरस्ताद्विमोदनम् १४ सदःस्रक्तिषु दुंदुभीन्वादयन्ति १५ आग्नीध्रमपरेण श्वभ्रं सवालधानेन चर्मणाऽवनह्य वालधानेनाहन्ति १६ गोधावीणाकाः काण्डवीणाश्च पत्न्यो वादयन्ति १७ उपगायन्ति १८ अन्यांश्च शब्दान् कुर्वन्ति १९ उदकुम्भान् शिरस्सु कृत्वा मार्जालीयं दास्यः परियन्ति २० वाचयत्येनाः पर्यायादिषु २१ है महा३ है महा३ इति २२ गावो हारे सुरभय इदं मधु गावो गुल्गुलुगन्धय इदं मधु गावो घृतस्य मातर इदं मधु ता इह सन्तु भूयसीरिदं मधु तया वयं प्लवामह इदं मधु शम्याः प्रतरतामिवेदं मधु न वै गावो मन्दीरस्य गङ्गाया उदकं पपुः सरस्वतीनदीं ताः प्राच्य उज्जिगाहीर इदं मधु निगीर्य सर्वा आधीरिदं मधु मध्वाकर्षैः कुशैर्यथेदं मध्विति २३ अपसव्यं प्रदक्षिणं चाऽस्तोत्रान्तात् २४ त्रिस्त्रिर्वा २५ निषिच्य मार्जालीये पूर्णान् निदधति २६ अभिगरादि स्तूयमाने सर्वं क्रियते २७ अतिरात्रः श्वः २८ तिस्रोऽनूबन्ध्या मैत्रावरुणीवैश्वदेवी-बार्हस्पत्याः २९ संवत्सराऽवरेषु सत्त्रेष्वसारस्वतेषु सहस्रदक्षिणावरेषु च ३० अनूबन्ध्यावपाहोमान्ते दक्षिणस्यां वेदिश्रोणौ सर्वकेशश्मश्रुलोमवपनम् ३१ पत्न्यश्च ३२ त्रैधातव्युदवसानीया सर्वत्र ३३ अवभृथादुदेत्य ज्योतिष्ठोमोऽग्निष्टोमः पृष्ठशमनीयः ३४ सहस्रदक्षिणो वा ३५ एकाहमेके ३६ सत्त्राङ्गं प्रकरणात् ३७ फलाऽश्रुतेश्च ३८ न फलं न्यायात् ३९ कालप्राधान्याच्च ४० सहस्रदक्षिणे त्रिरात्रे प्रतिविभज्य नयन्रोहिणी-मुपध्वस्तामप्रवीतामतिरेचयति त्रिरूपां वा ४१ आद्येऽहन् प्रथमां नयेदन्त्ये वा पश्चात् ४२ हविर्धानाऽग्नीध्रान्तरे द्र ?ोणकलशमेनामाघ्रापयत्याजिघ्रेति ४३ इडे रन्त इति दक्षिणेऽस्याः कर्णे यजमानो जपति ४४ वोचेरिति वाऽन्ते ४५ सर्वतो नवसु दशमीं कृत्वा होत्रे दद्यात् ४६ उन्नेतारौ वा कृत्वाऽनाश्रावयते ४७ दशदशाऽभेदेन दक्षिणा दद्यात् ४८ अनूबन्ध्या-वपाहोमान्ते दद्यादेनाम् ४९ उदवसानीयायां वा ५० अन्यदिच्छन् ५१ अहर्गणे व्युत्क्रामताद्यन्वहम् ५२ वसतीवरिग्रहणं च ५३ एके माध्नन्दिनेऽवनीयाऽवनीय ५४ ३

बृसीषूपविशन्ति प्रेङ्खे होता फलकेऽध्वर्युः प्रतिगृणाति १ उद्गाताऽसन्द्यां प्रादेशपाद्यायां सोमासन्दीवत् अन्यत् २ अन्तर्वेद्यभिगरापगरौ ४ आक्रोशत्येकः प्रशंसत्यपरः ५ पुंश्चलूब्रह्मचारिणावन्योन्यमाक्रोशतः ६ शूद्रा ऽर्यौ चर्मणि परिमण्डले व्यायच्छेते ७ जयत्यार्यः ८ मार्जालीयं दक्षिणेन परिवृते मिथुनं सम्भवति ९ क्षत्रियं सन्नाहयति दक्षिणां वेदिश्रोणिमपरेण १० मर्माणि त इति कवचं प्रयच्छति ११ तूष्णीमन्येभ्यः १२ त्रिः समन्तं परियन्ति शालामपरेणोत्तरेण चात्वालं वशाचर्म कटे विशाख्यां वाऽस्तीर्णमुच्छ्रितं वा विध्यन्त्यनिष्पत्रम् १३ दक्षिणेन चर्म यन्ति त्रिर्विद्ध्वा पुरस्ताद्विमोदनम् १४ सदःस्रक्तिषु दुंदुभीन्वादयन्ति १५ आग्नीध्रमपरेण श्वभ्रं सवालधानेन चर्मणाऽवनह्य वालधानेनाहन्ति १६ गोधावीणाकाः काण्डवीणाश्च पत्न्यो वादयन्ति १७ उपगायन्ति १८ अन्यांश्च शब्दान् कुर्वन्ति १९ उदकुम्भान् शिरस्सु कृत्वा मार्जालीयं दास्यः परियन्ति २० वाचयत्येनाः पर्यायादिषु २१ है महा३ है महा३ इति २२ गावो हारे सुरभय इदं मधु गावो गुल्गुलुगन्धय इदं मधु गावो घृतस्य मातर इदं मधु ता इह सन्तु भूयसीरिदं मधु तया वयं प्लवामह इदं मधु शम्याः प्रतरतामिवेदं मधु न वै गावो मन्दीरस्य गङ्गाया उदकं पपुः सरस्वतीनदीं ताः प्राच्य उज्जिगाहीर इदं मधु निगीर्य सर्वा आधीरिदं मधु मध्वाकर्षैः कुशैर्यथेदं मध्विति २३ अपसव्यं प्रदक्षिणं चाऽस्तोत्रान्तात् २४ त्रिस्त्रिर्वा २५ निषिच्य मार्जालीये पूर्णान् निदधति २६ अभिगरादि स्तूयमाने सर्वं क्रियते २७ अतिरात्रः श्वः २८ तिस्रोऽनूबन्ध्या मैत्रावरुणीवैश्वदेवी-बार्हस्पत्याः २९ संवत्सराऽवरेषु सत्त्रेष्वसारस्वतेषु सहस्रदक्षिणावरेषु च ३० अनूबन्ध्यावपाहोमान्ते दक्षिणस्यां वेदिश्रोणौ सर्वकेशश्मश्रुलोमवपनम् ३१ पत्न्यश्च ३२ त्रैधातव्युदवसानीया सर्वत्र ३३ अवभृथादुदेत्य ज्योतिष्ठोमोऽग्निष्टोमः पृष्ठशमनीयः ३४ सहस्रदक्षिणो वा ३५ एकाहमेके ३६ सत्त्राङ्गं प्रकरणात् ३७ फलाऽश्रुतेश्च ३८ न फलं न्यायात् ३९ कालप्राधान्याच्च ४० सहस्रदक्षिणे त्रिरात्रे प्रतिविभज्य नयन्रोहिणी-मुपध्वस्तामप्रवीतामतिरेचयति त्रिरूपां वा ४१ आद्येऽहन् प्रथमां नयेदन्त्ये वा पश्चात् ४२ हविर्धानाऽग्नीध्रान्तरे द्रो णकलशमेनामाघ्रापयत्याजिघ्रेति ४३ इडे रन्त इति दक्षिणेऽस्याः कर्णे यजमानो जपति ४४ वोचेरिति वाऽन्ते ४५ सर्वतो नवसु दशमीं कृत्वा होत्रे दद्यात् ४६ उन्नेतारौ वा कृत्वाऽनाश्रावयते ४७ दशदशाऽभेदेन दक्षिणा दद्यात् ४८ अनूबन्ध्या-वपाहोमान्ते दद्यादेनाम् ४९ उदवसानीयायां वा ५० अन्यदिच्छन् ५१ अहर्गणे व्युत्क्रामताद्यन्वहम् ५२ वसतीवरिग्रहणं च ५३ एके माध्नन्दिनेऽवनीयाऽवनीय ५४ ३

454

v;jpey" xr´vwXySy 1 ¬.yt" xuKlp=* bOhSpitsven yjet 2 Jyoit·omen v; 3 Ã;dx v; 4 purSt;dyu=u Jyoit·om" p;ÉÏ³k;nItreWu 5 p[itlom' p;ÉÏ³k;Nyupár 6 sv;RÉ¦·omwv;R r;jsUysomw" 7 p[itlommupár 8 n;n;dI=;" páryD;" k;l.ed;t( 9 s¢dx dI=;" 10 dev sivtárit juhoit yjTy;idWu 11 sÕ¶I=;rM.e kmwRkTv;t( 12 £y,ve´;rM.,p[vGyoRTs;dn;É¦p[,ynhiv/;Rn;¦IWom;,;' sd;¦I/[É/ã

vAjapeyaH faradyavaifyasya 1 ubhayataH fuklapakSau bqhaspatisavena yajeta 2 jyotiSTomena vA 3 dvAdafa vA 4 purastAdayukSu jyotiSTomaH pArSThikAnItareSu 5 pratilomaM pArSThikAnyupari 6 sarvAgniSTomairvA rAjasUyasomaiH 7 pratilomamupari 8 nAnAdIkSAH pariyajxAH kAlabhedAt 9 saptadafa dIkSAH 10 deva savitariti juhoti yajatyAdiSu 11 sakqddIkSArambhe karmaikatvAt 12 krayaNavedyArambhaNapravargyotsAdanA'gnipraNayanahavirdhAnA'gnISomANAM sadAgnIdhradhiSNyanivapanavasatIvarigrahaNapariharaNeSu ca karmAntaratvA-tprAksutyAyAH 13 somAtkrIyamANAtsahitaM dakSiNataH sIsena parisrutaH krayaNaM kefavAt 14 taddravyANAM vA 15 paryuhyamANe'nuharaNam 16 dakSiNena pravefya dakSiNAgnau paktvA'pare'nte neSTA surAM karoti 17 kharaM kqtvA nArAfaMsasthAne'param 18 dakSiNataH sandhiM karoti 19 yUpaveSTanaM saptadafabhirvastraivyudgranthanaM vA parivyayaNakAle 20 fva vA savanIyeSu 21 utkIrNasamAgro gaudhUmacaSAlaH 22 sutyAdau hiraNyasrajo'pinahya-nte'dhikqtA yajamAnaH patnI ca sutyasya tacchabdAt 23 sarvatrA'vifeSAt 24 ekadhanapravefanakAle surAM neSTA'pareNa pravefya khare karoti sandhinA pAtrANyAhqtya pAtre bAlena punAti 25 prAtaHsavane'tigrAhyAngqhItvA SoDafinaM paxca caindra ?An 26 1

वाजपेयः शरद्यवैश्यस्य १ उभयतः शुक्लपक्षौ बृहस्पतिसवेन यजेत २ ज्योतिष्टोमेन वा ३ द्वादश वा ४ पुरस्तादयुक्षु ज्योतिष्टोमः पार्ष्ठिकानीतरेषु ५ प्रतिलोमं पार्ष्ठिकान्युपरि ६ सर्वाग्निष्टोमैर्वा राजसूयसोमैः ७ प्रतिलोममुपरि ८ नानादीक्षाः परियज्ञाः कालभेदात् ९ सप्तदश दीक्षाः १० देव सवितरिति जुहोति यजत्यादिषु ११ सकृद्दीक्षारम्भे कर्मैकत्वात् १२ क्रयणवेद्यारम्भणप्रवर्ग्योत्सादनाऽग्निप्रणयनहविर्धानाऽग्नीषोमाणां सदाग्नीध्रधिष्ण्यनिवपनवसतीवरिग्रहणपरिहरणेषु च कर्मान्तरत्वा-त्प्राक्सुत्यायाः १३ सोमात्क्रीयमाणात्सहितं दक्षिणतः सीसेन परिस्रुतः क्रयणं केशवात् १४ तद्द्रव्याणां वा १५ पर्युह्यमाणेऽनुहरणम् १६ दक्षिणेन प्रवेश्य दक्षिणाग्नौ पक्त्वाऽपरेऽन्ते नेष्टा सुरां करोति १७ खरं कृत्वा नाराशंसस्थानेऽपरम् १८ दक्षिणतः सन्धिं करोति १९ यूपवेष्टनं सप्तदशभिर्वस्त्रैव्युद्ग्रन्थनं वा परिव्ययणकाले २० श्व वा सवनीयेषु २१ उत्कीर्णसमाग्रो गौधूमचषालः २२ सुत्यादौ हिरण्यस्रजोऽपिनह्य-न्तेऽधिकृता यजमानः पत्नी च सुत्यस्य तच्छब्दात् २३ सर्वत्राऽविशेषात् २४ एकधनप्रवेशनकाले सुरां नेष्टाऽपरेण प्रवेश्य खरे करोति सन्धिना पात्राण्याहृत्य पात्रे बालेन पुनाति २५ प्रातःसवनेऽतिग्राह्यान्गृहीत्वा षोडशिनं पञ्च चैन्द्र ?ान् २६ १

457

/[uvsdÉmit p[itmN]m( aitg[;çvõom" 1 s¢dx;pr;n( 2 ne·; c t;vt" s*r;n( 3 VyTy;s' g[h,m( 4 a=;nit£m,' g[h;,;m( 5 ¬pyuRpyR=m?vyuR/;RryTy/o/o ne·; sMpOc;ivit 6 ivpOc;ivTy;hrt" 7 ihry" 10 td.;vepOiXnm( 11 p[;j;pTy;' s¢dx Xy;mtUpr;n( bSt;n( 12 tíu,;.;ve sveRW;mekdexoip 13 v;c ¬ÿmmek 14 m;heN{ ;Nte vx;vp;p[cr,m( 15 avd;nw Ãw/' êtw" 16 pUveR>yo devt;iSv·ÕÎ;mv´Tyuÿr;É, ivxo dd;it 17 v;mdeVyg[h;Nte p[;j;pTy;n;m( 18 §uGVyUhn;-Np[;G`ivW; 19 yq;Ny;y' vo.yo" 20 vx;y; 21 Eek?y' c Åp,m( 22 ad;n' c ivxe 23 m;?y²NdnIyw" sh nwv;r¨b;RhRSpTy" s¢dxxr;v" 24 s':y;mui·invOáÿ" s;m;Ny;t( 25 n yjitxBd;t( 26 s¢dxs¢dxxt;in dd;it govS];j;vIn;m( 27 s¢dx vOWLyo inãkk<#ä" 28 hiStvçkmh;ns;n;m( 29 j;tej;Rte; s¢dxg,pUr,;t( 30 { VyeWu v; s¢dxt; s¢dx s¢dx;in dd;tIit Åute" 31 2

dhruvasadamiti pratimantram atigrAhyavaddhomaH 1 saptadafA'parAn 2 neSTA ca tAvataH saurAn 3 vyatyAsaM grahaNam 4 akSA'natikramaNaM grahANAm 5 uparyuparyakSamadhvaryurdhArayatyadho'dho neSTA sampqcAviti 6 vipqcAvityAharataH 7 hiraNmayena madhugrahaM gqhItvA kharamadhye sAdayati 8 ukthyAdi 9 atirAtrapafUnupAkqtya vafApqfniM marudbhya ujjeSebhyaH 10 tadabhAve'pqfnim 11 prAjApatyAMfca saptadafa fyAmatUparAn bastAn 12 tadguNAbhAve sarveSAmekadefo'pi 13 vAca uttamameke 14 mAhendra ?Ante vafAvapApracaraNam 15 avadAnaifca dvaidhaM fqtaiH 16 pUrvebhyo devatAsviSTakqdbhyAmavadyatyuttarANi vifo dadAti 17 vAmadevyagrahAnte prAjApatyAnAm 18 srugvyUhanA-nprAgghaviSA 19 yathAnyAyaM vobhayoH 20 vafAyAfca 21 aikadhyaM ca frapaNam 22 adAnaM ca vife 23 mAdhyandinIyaiH saha naivArafcarurbArhaspatyaH saptadafafarAvaH 24 saMkhyAmuSTinivqttiH sAmAnyAt 25 na yajatifabdAt 26 saptadafasaptadafafatAni dadAti govastrAjAvInAm 27 saptadafa vqSalyo niSkakaNThyaH 28 hastivahyakamahAnasAnAm 29 jAterjAtefcA saptadafagaNapUraNAt 30 dra vyeSu vA saptadafatA saptadafa saptadafAni dadAtIti fruteH 31 2

dhruvasadamiti pratimantram atigrAhyavaddhomaH 1 saptadafA'parAn 2 neSTA ca tAvataH saurAn 3 vyatyAsaM grahaNam 4 akSA'natikramaNaM grahANAm 5 uparyuparyakSamadhvaryurdhArayatyadho'dho neSTA sampqcAviti 6 vipqcAvityAharataH 7 hiraNmayena madhugrahaM gqhItvA kharamadhye sAdayati 8 ukthyAdi 9 atirAtrapafUnupAkqtya vafApqfniM marudbhya ujjeSebhyaH 10 tadabhAve'pqfnim 11 prAjApatyAMfca saptadafa fyAmatUparAn bastAn 12 tadguNAbhAve sarveSAmekadefo'pi 13 vAca uttamameke 14 mAhendrA nte vafAvapApracaraNam 15 avadAnaifca dvaidhaM fqtaiH 16 pUrvebhyo devatAsviSTakqdbhyAmavadyatyuttarANi vifo dadAti 17 vAmadevyagrahAnte prAjApatyAnAm 18 srugvyUhanA-nprAgghaviSA 19 yathAnyAyaM vobhayoH 20 vafAyAfca 21 aikadhyaM ca frapaNam 22 adAnaM ca vife 23 mAdhyandinIyaiH saha naivArafcarurbArhaspatyaH saptadafafarAvaH 24 saMkhyAmuSTinivqttiH sAmAnyAt 25 na yajatifabdAt 26 saptadafasaptadafafatAni dadAti govastrAjAvInAm 27 saptadafa vqSalyo niSkakaNThyaH 28 hastivahyakamahAnasAnAm 29 jAterjAtefcA saptadafagaNapUraNAt 30 dra vyeSu vA saptadafatA saptadafa saptadafAni dadAtIti fruteH 31 2

ध्रुवसदमिति प्रतिमन्त्रम् अतिग्राह्यवद्धोमः १ सप्तदशाऽपरान् २ नेष्टा च तावतः सौरान् ३ व्यत्यासं ग्रहणम् ४ अक्षाऽनतिक्रमणं ग्रहाणाम् ५ उपर्युपर्यक्षमध्वर्युर्धारयत्यधोऽधो नेष्टा सम्पृचाविति ६ विपृचावित्याहरतः ७ हिरण्मयेन मधुग्रहं गृहीत्वा खरमध्ये सादयति ८ उक्थ्यादि ९ अतिरात्रपशूनुपाकृत्य वशापृश्निं मरुद्भ्य उज्जेषेभ्यः १० तदभावेऽपृश्निम् ११ प्राजापत्यांश्च सप्तदश श्यामतूपरान् बस्तान् १२ तद्गुणाभावे सर्वेषामेकदेशोऽपि १३ वाच उत्तममेके १४ माहेन्द्र ?ान्ते वशावपाप्रचरणम् १५ अवदानैश्च द्वैधं शृतैः १६ पूर्वेभ्यो देवतास्विष्टकृद्भ्यामवद्यत्युत्तराणि विशो ददाति १७ वामदेव्यग्रहान्ते प्राजापत्यानाम् १८ स्रुग्व्यूहना-न्प्राग्घविषा १९ यथान्यायं वोभयोः २० वशायाश्च २१ ऐकध्यं च श्रपणम् २२ अदानं च विशे २३ माध्यन्दिनीयैः सह नैवारश्चरुर्बार्हस्पत्यः सप्तदशशरावः २४ संख्यामुष्टिनिवृत्तिः सामान्यात् २५ न यजतिशब्दात् २६ सप्तदशसप्तदशशतानि ददाति गोवस्त्राजावीनाम् २७ सप्तदश वृषल्यो निष्ककण्ठ्यः २८ हस्तिवह्यकमहानसानाम् २९ जातेर्जातेश्चा सप्तदशगणपूरणात् ३० द्र व्येषु वा सप्तदशता सप्तदश सप्तदशानि ददातीति श्रुतेः ३१ २

ध्रुवसदमिति प्रतिमन्त्रम् अतिग्राह्यवद्धोमः १ सप्तदशाऽपरान् २ नेष्टा च तावतः सौरान् ३ व्यत्यासं ग्रहणम् ४ अक्षाऽनतिक्रमणं ग्रहाणाम् ५ उपर्युपर्यक्षमध्वर्युर्धारयत्यधोऽधो नेष्टा सम्पृचाविति ६ विपृचावित्याहरतः ७ हिरण्मयेन मधुग्रहं गृहीत्वा खरमध्ये सादयति ८ उक्थ्यादि ९ अतिरात्रपशूनुपाकृत्य वशापृश्निं मरुद्भ्य उज्जेषेभ्यः १० तदभावेऽपृश्निम् ११ प्राजापत्यांश्च सप्तदश श्यामतूपरान् बस्तान् १२ तद्गुणाभावे सर्वेषामेकदेशोऽपि १३ वाच उत्तममेके १४ माहेन्द्रा न्ते वशावपाप्रचरणम् १५ अवदानैश्च द्वैधं शृतैः १६ पूर्वेभ्यो देवतास्विष्टकृद्भ्यामवद्यत्युत्तराणि विशो ददाति १७ वामदेव्यग्रहान्ते प्राजापत्यानाम् १८ स्रुग्व्यूहना-न्प्राग्घविषा १९ यथान्यायं वोभयोः २० वशायाश्च २१ ऐकध्यं च श्रपणम् २२ अदानं च विशे २३ माध्यन्दिनीयैः सह नैवारश्चरुर्बार्हस्पत्यः सप्तदशशरावः २४ संख्यामुष्टिनिवृत्तिः सामान्यात् २५ न यजतिशब्दात् २६ सप्तदशसप्तदशशतानि ददाति गोवस्त्राजावीनाम् २७ सप्तदश वृषल्यो निष्ककण्ठ्यः २८ हस्तिवह्यकमहानसानाम् २९ जातेर्जातेश्चा सप्तदशगणपूरणात् ३० द्र व्येषु वा सप्तदशता सप्तदश सप्तदशानि ददातीति श्रुतेः ३१ २

460

m¨TvtIy;Nt N{ Sy vj[ it rq;vhr,m( 1 d²=,en c;Tv;-lm;vÿRyit v;jSyeit /UgORhItm( 2 a;Np[o=TypovnIym;n;-N;t;Nv;gt;nPSvNtárit 3 devIr;p it v; 4 smu°yo v; 5 d²=,' yunáÿ_ v;to veit 6 ¬ÿr' v;tr'h; it 7 d²=,;p[i·' jvo ySt it 8 ayuÿ_tuqoRnugCzit svRyN]I 9 b;hRSpTy-men;n;`[;pyit v;Éjn it 10 ctuyuRjo yunKTypr;'StUã,I' bihveRid Wo@x 11 devSy;hÉmit b[÷; rqc£m;rohTyuTkre n;É.m;]e Sq;,* iSqtm( 12 EeN{ ;" =i]ySy c£duNdu>y;" 13 s¢dx duNdu.I-n;sjTynuveid p;d;¦I/[;t( 14 bOhSpte v;jÉmTyekù duNduÉ.m;h²Nt tUã,IÉmtr;n( 15 =i]y" s¢dxeWu p[Vy;/;nSyit tIq;RdudIc" 16 aNTye ÉmnoTy*duMbrI' x;%;m( 17 devSy;hÉmit yjuyuRÿ_m;rohit yjm;n" 18 a?vyoR tUã,I' b[÷c;yRNtev;sI v; v;cn;y 19 treW;mekiSmn[;jNyo vwXyo v; s*rp[itg[h;y 20 a;Éj' xI`[' y²Nt 21 v;Éjn it v;cyit 22 3

marutvatIyAnta indra sya vajra iti rathA'vaharaNam 1 dakSiNena cAtvA-lamAvarttayati vAjasyeti dhUrgqhItam 2 afvAnprokSatyapo'vanIyamAnA-nsnAtAnvA'gatAnapsvantariti 3 devIrApa iti vA 4 samuccayo vA 5 dakSiNaM yunakti vAto veti 6 uttaraM vAtaraMhA iti 7 dakSiNApraSTiM javo yasta iti 8 ayuktafcaturtho'nugacchati sarvayantrI 9 bArhaspatya-menAnAghrApayati vAjina iti 10 caturyujo yunaktyaparAMstUSNIM bahirvedi SoDafa 11 devasyAhamiti brahmA rathacakramArohatyutkare nAbhimAtre sthANau sthitam 12 aindra ?AH kSatriyasya cakradundubhyAH 13 saptadafa dundubhI-nAsajatyanuvedi pafcAdAgnIdhrAt 14 bqhaspate vAjamityekaM dundubhimAhanti tUSNImitarAn 15 kSatriyaH saptadafeSu pravyAdhAnasyati tIrthAdudIcaH 16 antye minotyaudumbarIM fAkhAm 17 devasyA'hamiti yajuryuktamArohati yajamAnaH 18 adhvaryofca tUSNIM brahmacAryantevAsI vA vAcanAya 19 itareSAmekasminrAjanyo vaifyo vA saurapratigrahAya 20 AjiM fIghraM yanti 21 vAjina iti vAcayati 22 3

marutvatIyAnta indra sya vajra iti rathA'vaharaNam 1 dakSiNena cAtvA-lamAvarttayati vAjasyeti dhUrgqhItam 2 afvAnprokSatyapo'vanIyamAnA-nsnAtAnvA'gatAnapsvantariti 3 devIrApa iti vA 4 samuccayo vA 5 dakSiNaM yunakti vAto veti 6 uttaraM vAtaraMhA iti 7 dakSiNApraSTiM javo yasta iti 8 ayuktafcaturtho'nugacchati sarvayantrI 9 bArhaspatya-menAnAghrApayati vAjina iti 10 caturyujo yunaktyaparAMstUSNIM bahirvedi SoDafa 11 devasyAhamiti brahmA rathacakramArohatyutkare nAbhimAtre sthANau sthitam 12 aindrA H! kSatriyasya cakradundubhyAH 13 saptadafa dundubhI-nAsajatyanuvedi pafcAdAgnIdhrAt 14 bqhaspate vAjamityekaM dundubhimAhanti tUSNImitarAn 15 kSatriyaH saptadafeSu pravyAdhAnasyati tIrthAdudIcaH 16 antye minotyaudumbarIM fAkhAm 17 devasyA'hamiti yajuryuktamArohati yajamAnaH 18 adhvaryofca tUSNIM brahmacAryantevAsI vA vAcanAya 19 itareSAmekasminrAjanyo vaifyo vA saurapratigrahAya 20 AjiM fIghraM yanti 21 vAjina iti vAcayati 22 3

मरुत्वतीयान्त इन्द्र स्य वज्र इति रथाऽवहरणम् १ दक्षिणेन चात्वा-लमावर्त्तयति वाजस्येति धूर्गृहीतम् २ अश्वान्प्रोक्षत्यपोऽवनीयमाना-न्स्नातान्वाऽगतानप्स्वन्तरिति ३ देवीराप इति वा ४ समुच्चयो वा ५ दक्षिणं युनक्ति वातो वेति ६ उत्तरं वातरंहा इति ७ दक्षिणाप्रष्टिं जवो यस्त इति ८ अयुक्तश्चतुर्थोऽनुगच्छति सर्वयन्त्री ९ बार्हस्पत्य-मेनानाघ्रापयति वाजिन इति १० चतुर्युजो युनक्त्यपरांस्तूष्णीं बहिर्वेदि षोडश ११ देवस्याहमिति ब्रह्मा रथचक्रमारोहत्युत्करे नाभिमात्रे स्थाणौ स्थितम् १२ ऐन्द्र ?ाः क्षत्रियस्य चक्रदुन्दुभ्याः १३ सप्तदश दुन्दुभी-नासजत्यनुवेदि पश्चादाग्नीध्रात् १४ बृहस्पते वाजमित्येकं दुन्दुभिमाहन्ति तूष्णीमितरान् १५ क्षत्रियः सप्तदशेषु प्रव्याधानस्यति तीर्थादुदीचः १६ अन्त्ये मिनोत्यौदुम्बरीं शाखाम् १७ देवस्याऽहमिति यजुर्युक्तमारोहति यजमानः १८ अध्वर्योश्च तूष्णीं ब्रह्मचार्यन्तेवासी वा वाचनाय १९ इतरेषामेकस्मिन्राजन्यो वैश्यो वा सौरप्रतिग्रहाय २० आजिं शीघ्रं यन्ति २१ वाजिन इति वाचयति २२ ३

मरुत्वतीयान्त इन्द्र स्य वज्र इति रथाऽवहरणम् १ दक्षिणेन चात्वा-लमावर्त्तयति वाजस्येति धूर्गृहीतम् २ अश्वान्प्रोक्षत्यपोऽवनीयमाना-न्स्नातान्वाऽगतानप्स्वन्तरिति ३ देवीराप इति वा ४ समुच्चयो वा ५ दक्षिणं युनक्ति वातो वेति ६ उत्तरं वातरंहा इति ७ दक्षिणाप्रष्टिं जवो यस्त इति ८ अयुक्तश्चतुर्थोऽनुगच्छति सर्वयन्त्री ९ बार्हस्पत्य-मेनानाघ्रापयति वाजिन इति १० चतुर्युजो युनक्त्यपरांस्तूष्णीं बहिर्वेदि षोडश ११ देवस्याहमिति ब्रह्मा रथचक्रमारोहत्युत्करे नाभिमात्रे स्थाणौ स्थितम् १२ ऐन्द्रा ः! क्षत्रियस्य चक्रदुन्दुभ्याः १३ सप्तदश दुन्दुभी-नासजत्यनुवेदि पश्चादाग्नीध्रात् १४ बृहस्पते वाजमित्येकं दुन्दुभिमाहन्ति तूष्णीमितरान् १५ क्षत्रियः सप्तदशेषु प्रव्याधानस्यति तीर्थादुदीचः १६ अन्त्ये मिनोत्यौदुम्बरीं शाखाम् १७ देवस्याऽहमिति यजुर्युक्तमारोहति यजमानः १८ अध्वर्योश्च तूष्णीं ब्रह्मचार्यन्तेवासी वा वाचनाय १९ इतरेषामेकस्मिन्राजन्यो वैश्यो वा सौरप्रतिग्रहाय २० आजिं शीघ्रं यन्ति २१ वाजिन इति वाचयति २२ ३

466

Ã;dx §uv;ütIjuRhoTy;pye Sv;heit p[itmN]' v;cyit v; 1 W@±voÿr;" 2 ne·; pIm;neãyn(k*x' v;s" pár/;pyit c<@;tkù dhr' v; 3 aNtr' dI²=tvsn;t( 4 inÅy,I' yUp ¬°(ryTyuÿr;' d²=,;' v; 5 a;ro+yn( j;y;m;É.mN]yte j;y Eih Svo roh;veit roh;veit p[Ty;h p[j;pteárTy;roht" 6 Svárit g*/Umm;l.te 7 ixrs; yUpmu²ÆhI-temOt; it 8 aSme v it idxo vI=te 9 s¢dx;Tq-p]opnõ;nUWpu$;nudSyNTySmw ivx" 10 p[itgOð;Tyen;n( 11 nmo m;] it .UÉmmve=te s¨Kme bStcmRyo voÿro m;heN{ " 28 Wo@XyNte Sto]' cmswrev 29 AiTvKcmseWu s¢dx;vnyit 30 Ã* Ã* 31 Ekù ne·" 32 ¬dvs;nIy;Nte yUpve·n;Ny?vyRve dd;it 33 yqopyuÿ_' ihr

dvAdafa sruvAhutIrjuhotyApaye svAheti pratimantraM vAcayati vA 1 SaDvottarAH 2 neSTA patnImAneSyankaufaM vAsaH paridhApayati caNDAtakaM daharaM vA 3 antaraM dIkSitavasanAt 4 nifrayaNIM yUpa uccrayatyuttarAM dakSiNAM vA 5 ArokSyan jAyAmAbhimantrayate jAya ehi svo rohAveti rohAveti pratyAha prajApaterityArohataH 6 svariti gaudhUmamAlabhate 7 firasA yUpamujjihI-te'mqtA iti 8 asme va iti difo vIkSate 9 saptadafAfvattha-patropanaddhAnUSapuTAnudasyantyasmai vifaH 10 pratigqhNAtyenAn 11 namo mAtra iti bhUmimavekSate sarukme bastacarmaNyavarohati bhUmau vA 12 uttaravedimapareNaudumbarImAsandIM bastacarmaNA'stqNAtIyaM ta iti 13 sunvantamasyA-mupavefayati yantA'sIti 14 nIvAreNa pracarati 15 prAk sviSTakqta audumbare pAtre'pa Asicya payafca 16 saptadafAnyannAnyAvapati 17 yAvatsmqti vA 18 ekavarjam 19 abhojanaM tasyocchvAsAt 20 sruveNa sambhqtAjjuhoti vAjasyemamiti pratimantram 21 feSeNA'bhiSixcati yajamAnaM devasya tveti 22 sarasvatyai vAcasthAne vifveSAM tvA devAnAm 23 sarasvatyai tveti vA 24 samrADayamasAvityAha nAmagrAhaM triruccaiH 25 agnirekAkSareNetyanuvAkaM dvAdafavatkqtvA naivArasviSTakqdiDaM karoti mAhendra ?Adi ca 26 avaruhya gacchati stotrAya prahitaH 27 ujjitibhyo vottaro mAhendra ?H 28 SoDafyante stotraM camasaireva 29 qtvikcamaseSu saptadafA'vanayati 30 dvau dvau 31 ekaM neSTuH 32 udavasAnIyAnte yUpaveSTanAnyadhvaryave dadAti 33 yathopayuktaM hiraNyasrajaH 34 5

dvAdafa sruvAhutIrjuhotyApaye svAheti pratimantraM vAcayati vA 1 SaDvottarAH 2 neSTA patnImAneSyankaufaM vAsaH paridhApayati caNDAtakaM daharaM vA 3 antaraM dIkSitavasanAt 4 nifrayaNIM yUpa uccrayatyuttarAM dakSiNAM vA 5 ArokSyan jAyAmAbhimantrayate jAya ehi svo rohAveti rohAveti pratyAha prajApaterityArohataH 6 svariti gaudhUmamAlabhate 7 firasA yUpamujjihI-te'mqtA iti 8 asme va iti difo vIkSate 9 saptadafAfvattha-patropanaddhAnUSapuTAnudasyantyasmai vifaH 10 pratigqhNAtyenAn 11 namo mAtra iti bhUmimavekSate sarukme bastacarmaNyavarohati bhUmau vA 12 uttaravedimapareNaudumbarImAsandIM bastacarmaNA'stqNAtIyaM ta iti 13 sunvantamasyA-mupavefayati yantA'sIti 14 nIvAreNa pracarati 15 prAk sviSTakqta audumbare pAtre'pa Asicya payafca 16 saptadafAnyannAnyAvapati 17 yAvatsmqti vA 18 ekavarjam 19 abhojanaM tasyocchvAsAt 20 sruveNa sambhqtAjjuhoti vAjasyemamiti pratimantram 21 feSeNA'bhiSixcati yajamAnaM devasya tveti 22 sarasvatyai vAcasthAne vifveSAM tvA devAnAm 23 sarasvatyai tveti vA 24 samrADayamasAvityAha nAmagrAhaM triruccaiH 25 agnirekAkSareNetyanuvAkaM dvAdafavatkqtvA naivArasviSTakqdiDaM karoti mAhendrA di ca 26 avaruhya gacchati stotrAya prahitaH 27 ujjitibhyo vottaro mAhendra H! 28 SoDafyante stotraM camasaireva 29 qtvikcamaseSu saptadafA'vanayati 30 dvau dvau 31 ekaM neSTuH 32 udavasAnIyAnte yUpaveSTanAnyadhvaryave dadAti 33 yathopayuktaM hiraNyasrajaH 34 5

द्वादश स्रुवाहुतीर्जुहोत्यापये स्वाहेति प्रतिमन्त्रं वाचयति वा १ षड्वोत्तराः २ नेष्टा पत्नीमानेष्यन्कौशं वासः परिधापयति चण्डातकं दहरं वा ३ अन्तरं दीक्षितवसनात् ४ निश्रयणीं यूप उच्च्रयत्युत्तरां दक्षिणां वा ५ आरोक्ष्यन् जायामाभिमन्त्रयते जाय एहि स्वो रोहावेति रोहावेति प्रत्याह प्रजापतेरित्यारोहतः ६ स्वरिति गौधूममालभते ७ शिरसा यूपमुज्जिही-तेऽमृता इति ८ अस्मे व इति दिशो वीक्षते ९ सप्तदशाश्वत्थ-पत्रोपनद्धानूषपुटानुदस्यन्त्यस्मै विशः १० प्रतिगृह्णात्येनान् ११ नमो मात्र इति भूमिमवेक्षते सरुक्मे बस्तचर्मण्यवरोहति भूमौ वा १२ उत्तरवेदिमपरेणौदुम्बरीमासन्दीं बस्तचर्मणाऽस्तृणातीयं त इति १३ सुन्वन्तमस्या-मुपवेशयति यन्ताऽसीति १४ नीवारेण प्रचरति १५ प्राक् स्विष्टकृत औदुम्बरे पात्रेऽप आसिच्य पयश्च १६ सप्तदशान्यन्नान्यावपति १७ यावत्स्मृति वा १८ एकवर्जम् १९ अभोजनं तस्योच्छ्वासात् २० स्रुवेण सम्भृताज्जुहोति वाजस्येममिति प्रतिमन्त्रम् २१ शेषेणाऽभिषिञ्चति यजमानं देवस्य त्वेति २२ सरस्वत्यै वाचस्थाने विश्वेषां त्वा देवानाम् २३ सरस्वत्यै त्वेति वा २४ सम्राडयमसावित्याह नामग्राहं त्रिरुच्चैः २५ अग्निरेकाक्षरेणेत्यनुवाकं द्वादशवत्कृत्वा नैवारस्विष्टकृदिडं करोति माहेन्द्र ?ादि च २६ अवरुह्य गच्छति स्तोत्राय प्रहितः २७ उज्जितिभ्यो वोत्तरो माहेन्द्र ?ः २८ षोडश्यन्ते स्तोत्रं चमसैरेव २९ ऋत्विक्चमसेषु सप्तदशाऽवनयति ३० द्वौ द्वौ ३१ एकं नेष्टुः ३२ उदवसानीयान्ते यूपवेष्टनान्यध्वर्यवे ददाति ३३ यथोपयुक्तं हिरण्यस्रजः ३४ ५

द्वादश स्रुवाहुतीर्जुहोत्यापये स्वाहेति प्रतिमन्त्रं वाचयति वा १ षड्वोत्तराः २ नेष्टा पत्नीमानेष्यन्कौशं वासः परिधापयति चण्डातकं दहरं वा ३ अन्तरं दीक्षितवसनात् ४ निश्रयणीं यूप उच्च्रयत्युत्तरां दक्षिणां वा ५ आरोक्ष्यन् जायामाभिमन्त्रयते जाय एहि स्वो रोहावेति रोहावेति प्रत्याह प्रजापतेरित्यारोहतः ६ स्वरिति गौधूममालभते ७ शिरसा यूपमुज्जिही-तेऽमृता इति ८ अस्मे व इति दिशो वीक्षते ९ सप्तदशाश्वत्थ-पत्रोपनद्धानूषपुटानुदस्यन्त्यस्मै विशः १० प्रतिगृह्णात्येनान् ११ नमो मात्र इति भूमिमवेक्षते सरुक्मे बस्तचर्मण्यवरोहति भूमौ वा १२ उत्तरवेदिमपरेणौदुम्बरीमासन्दीं बस्तचर्मणाऽस्तृणातीयं त इति १३ सुन्वन्तमस्या-मुपवेशयति यन्ताऽसीति १४ नीवारेण प्रचरति १५ प्राक् स्विष्टकृत औदुम्बरे पात्रेऽप आसिच्य पयश्च १६ सप्तदशान्यन्नान्यावपति १७ यावत्स्मृति वा १८ एकवर्जम् १९ अभोजनं तस्योच्छ्वासात् २० स्रुवेण सम्भृताज्जुहोति वाजस्येममिति प्रतिमन्त्रम् २१ शेषेणाऽभिषिञ्चति यजमानं देवस्य त्वेति २२ सरस्वत्यै वाचस्थाने विश्वेषां त्वा देवानाम् २३ सरस्वत्यै त्वेति वा २४ सम्राडयमसावित्याह नामग्राहं त्रिरुच्चैः २५ अग्निरेकाक्षरेणेत्यनुवाकं द्वादशवत्कृत्वा नैवारस्विष्टकृदिडं करोति माहेन्द्रा दि च २६ अवरुह्य गच्छति स्तोत्राय प्रहितः २७ उज्जितिभ्यो वोत्तरो माहेन्द्र ः! २८ षोडश्यन्ते स्तोत्रं चमसैरेव २९ ऋत्विक्चमसेषु सप्तदशाऽवनयति ३० द्वौ द्वौ ३१ एकं नेष्टुः ३२ उदवसानीयान्ते यूपवेष्टनान्यध्वर्यवे ददाति ३३ यथोपयुक्तं हिरण्यस्रजः ३४ ५

475

r;Do r;jsUyo 1 aini·no v;jpeyen 2 i·sompxvo É.¥tN];" k;l.ed;t( 3 piv]tudIR=" sh§d²=," 5 m;`Ip=yjnIye dI=; 6 tdNte pU,;RüitgORheiãvCzto vrd²=,; 7 " p[.OTyNvh' poÿr;É, 8 a·;kp;lonumTyw 9 xMy;y;" p;õivPySk¥' §uve ÕTv; d²=,;¦äuLmukm;d;y d²=,; gTv; Svy' p[dI,R éár,e v;¦* juhoTyeW te inAt it 10 anpe=meTy;numtSy s'vpn;id kroit 11 v;so deym( 12 ihry it p[itmN]m( 20 ¬ÿr;" smSy ye dev; it p[itmN]m( 21 i]yuÿ_orqo d²=,; 22 Vy;É/tSy;Pyevm( 23 N{ turIym( 24 a;¦ey" 25 v;¨,o yvmy¨" 26 aNy];ip 27 r*{ g;ve/uk" 28 vihnId?ywN{ m( 29 swv d²=,; 30 1

rAjxo rAjasUyo 1 aniSTino vAjapeyena 2 iSTisomapafavo bhinnatantrAH kAlabhedAt 3 pavitrafcaturdIkSaH sahasradakSiNaH 5 mAghIpakSayajanIye dIkSA 6 tadante pUrNAhutirgqheSvicchato varadakSiNA 7 fvaH prabhqtyanvahaM paxcottarANi 8 aSTAkapAlo'numatyai 9 famyAyAH pafcAddhavipyaskannaM sruve kqtvA dakSiNAgnyulmukamAdAya dakSiNA gatvA svayaM pradIrNa IriNe vA'gnau juhotyeSa te niqta iti 10 anapekSametyA'numatasya saMvapanAdi karoti 11 vAso deyam 12 hiraNyamAgnAvaiSNave 13 punarutsqSTo gauragnISomIye 14 anaDvAn sANDa aindra ?Agne 15 gaurAgrayaNe 16 cAturmAsyaprayogaH phAlgunyAm 17 paurNamAsena kqSNapakSAnetyA'mAvAsyena fuklAnAfunA-sIrIyAt 18 pavitradIkSAsthAne funAsIrIyam 19 paxcavAtIyamAhavanIyaM pratidifaM vyujya madhye ca sruveNA'gniSu juhotyagninetrebhya iti pratimantram 20 uttarAH samasya ye devA iti pratimantram 21 triyukto'fvaratho dakSiNA 22 vyAdhitasyA'pyevam 23 indra turIyam 24 AgneyaH 25 vAruNo yavamayafcaruH 26 anyatrA'pi 27 raudra fca gAvedhukaH 28 vahinIdadhyaindra m 29 saiva dakSiNA 30 1

rAjxo rAjasUyo 1 aniSTino vAjapeyena 2 iSTisomapafavo bhinnatantrAH kAlabhedAt 3 pavitrafcaturdIkSaH sahasradakSiNaH 5 mAghIpakSayajanIye dIkSA 6 tadante pUrNAhutirgqheSvicchato varadakSiNA 7 fvaH prabhqtyanvahaM paxcottarANi 8 aSTAkapAlo'numatyai 9 famyAyAH pafcAddhavipyaskannaM sruve kqtvA dakSiNAgnyulmukamAdAya dakSiNA gatvA svayaM pradIrNa IriNe vA'gnau juhotyeSa te niqta iti 10 anapekSametyA'numatasya saMvapanAdi karoti 11 vAso deyam 12 hiraNyamAgnAvaiSNave 13 punarutsqSTo gauragnISomIye 14 anaDvAn sANDa aindrA gne 15 gaurAgrayaNe 16 cAturmAsyaprayogaH phAlgunyAm 17 paurNamAsena kqSNapakSAnetyA'mAvAsyena fuklAnAfunA-sIrIyAt 18 pavitradIkSAsthAne funAsIrIyam 19 paxcavAtIyamAhavanIyaM pratidifaM vyujya madhye ca sruveNA'gniSu juhotyagninetrebhya iti pratimantram 20 uttarAH samasya ye devA iti pratimantram 21 triyukto'fvaratho dakSiNA 22 vyAdhitasyA'pyevam 23 indra turIyam 24 AgneyaH 25 vAruNo yavamayafcaruH 26 anyatrA'pi 27 raudra fca gAvedhukaH 28 vahinIdadhyaindra m 29 saiva dakSiNA 30 1

राज्ञो राजसूयो १ अनिष्टिनो वाजपेयेन २ इष्टिसोमपशवो भिन्नतन्त्राः कालभेदात् ३ पवित्रश्चतुर्दीक्षः सहस्रदक्षिणः ५ माघीपक्षयजनीये दीक्षा ६ तदन्ते पूर्णाहुतिर्गृहेष्विच्छतो वरदक्षिणा ७ श्वः प्रभृत्यन्वहं पञ्चोत्तराणि ८ अष्टाकपालोऽनुमत्यै ९ शम्यायाः पश्चाद्धविप्यस्कन्नं स्रुवे कृत्वा दक्षिणाग्न्युल्मुकमादाय दक्षिणा गत्वा स्वयं प्रदीर्ण ईरिणे वाऽग्नौ जुहोत्येष ते निऋत इति १० अनपेक्षमेत्याऽनुमतस्य संवपनादि करोति ११ वासो देयम् १२ हिरण्यमाग्नावैष्णवे १३ पुनरुत्सृष्टो गौरग्नीषोमीये १४ अनड्वान् साण्ड ऐन्द्र ?ाग्ने १५ गौराग्रयणे १६ चातुर्मास्यप्रयोगः फाल्गुन्याम् १७ पौर्णमासेन कृष्णपक्षानेत्याऽमावास्येन शुक्लानाशुना-सीरीयात् १८ पवित्रदीक्षास्थाने शुनासीरीयम् १९ पञ्चवातीयमाहवनीयं प्रतिदिशं व्युज्य मध्ये च स्रुवेणाऽग्निषु जुहोत्यग्निनेत्रेभ्य इति प्रतिमन्त्रम् २० उत्तराः समस्य ये देवा इति प्रतिमन्त्रम् २१ त्रियुक्तोऽश्वरथो दक्षिणा २२ व्याधितस्याऽप्येवम् २३ इन्द्र तुरीयम् २४ आग्नेयः २५ वारुणो यवमयश्चरुः २६ अन्यत्राऽपि २७ रौद्र श्च गावेधुकः २८ वहिनीदध्यैन्द्र म् २९ सैव दक्षिणा ३० १

राज्ञो राजसूयो १ अनिष्टिनो वाजपेयेन २ इष्टिसोमपशवो भिन्नतन्त्राः कालभेदात् ३ पवित्रश्चतुर्दीक्षः सहस्रदक्षिणः ५ माघीपक्षयजनीये दीक्षा ६ तदन्ते पूर्णाहुतिर्गृहेष्विच्छतो वरदक्षिणा ७ श्वः प्रभृत्यन्वहं पञ्चोत्तराणि ८ अष्टाकपालोऽनुमत्यै ९ शम्यायाः पश्चाद्धविप्यस्कन्नं स्रुवे कृत्वा दक्षिणाग्न्युल्मुकमादाय दक्षिणा गत्वा स्वयं प्रदीर्ण ईरिणे वाऽग्नौ जुहोत्येष ते निऋत इति १० अनपेक्षमेत्याऽनुमतस्य संवपनादि करोति ११ वासो देयम् १२ हिरण्यमाग्नावैष्णवे १३ पुनरुत्सृष्टो गौरग्नीषोमीये १४ अनड्वान् साण्ड ऐन्द्रा ग्ने १५ गौराग्रयणे १६ चातुर्मास्यप्रयोगः फाल्गुन्याम् १७ पौर्णमासेन कृष्णपक्षानेत्याऽमावास्येन शुक्लानाशुना-सीरीयात् १८ पवित्रदीक्षास्थाने शुनासीरीयम् १९ पञ्चवातीयमाहवनीयं प्रतिदिशं व्युज्य मध्ये च स्रुवेणाऽग्निषु जुहोत्यग्निनेत्रेभ्य इति प्रतिमन्त्रम् २० उत्तराः समस्य ये देवा इति प्रतिमन्त्रम् २१ त्रियुक्तोऽश्वरथो दक्षिणा २२ व्याधितस्याऽप्येवम् २३ इन्द्र तुरीयम् २४ आग्नेयः २५ वारुणो यवमयश्चरुः २६ अन्यत्राऽपि २७ रौद्र श्च गावेधुकः २८ वहिनीदध्यैन्द्र म् २९ सैव दक्षिणा ३० १

478

ap;m;gRhom" 1 §uve p;loxe vwkûte v;p;m;gRt<@l;n( ÕTv; 2 } yMbkvi¶g¦I 3 p[;cI v; 4 a¦e shSveTyuLmuk;d;nm( 5 devSy Tveit juhoit 6 r=s;' Tveit §uvmSyit t;' idx' ySy;' juhoTyvÉ/ãm r= Ty;yNTynpe=m( 7 i]W'yuÿ_Wu 8 a;¦;vwã,v EeN{ ;vwã,vo vwã,vo v;mno d²=,; 9 a²l©g[h,e g*" svR] 10 a;g[;p*ã, EeN{ ;p*ã," p*ã," Xy;mo d²=,; 11 a¦IWomIy EeN{ ;s*My" s*Myo b.[udR²=,; 12 Ek;dxkp;l" p[qm" p[qmrv tre 13 vwã,v²S]kp;lo v; 14 o vw;nro Ã;dxkp;lo v;¨,wktN]e 15 o vwk" 16 AW." pUvRSy d²=,; Õã,' v;s ¬ÿrSy;.;veÕã,m( 17 2

apAmArgahomaH 1 sruve pAlofe vaikazkate vA'pAmArgataNDulAn kqtvA 2 tr?yambakavaddigagnI 3 prAcI vA 4 agne sahasvetyulmukA'dAnam 5 devasya tveti juhoti 6 rakSasAM tveti sruvamasyati tAM difaM yasyAM juhotyavadhiSma rakSa ityAyantyanapekSam 7 triSaMyukteSu 8 AgnAvaiSNava aindra ?AvaiSNavo vaiSNavo vAmano dakSiNA 9 alizgagrahaNe gauH sarvatra 10 AgrApauSNa aindra ?ApauSNaH pauSNaH fyAmo dakSiNA 11 agnISomIya aindra ?AsaumyaH saumyo babhrurdakSiNA 12 ekAdafakapAlaH prathamaH prathamafcarava itare 13 vaiSNavastrikapAlo vA 14 fvo vaifvAnaro dvAdafakapAlo vAruNafcaikatantre 15 fvo vaikaH 16 qSabhaH pUrvasya dakSiNA kqSNaM vAsa uttarasyAbhAve'kqSNam 17 2

apAmArgahomaH 1 sruve pAlofe vaikazkate vA'pAmArgataNDulAn kqtvA 2 tr! yambakavaddigagnI 3 prAcI vA 4 agne sahasvetyulmukA'dAnam 5 devasya tveti juhoti 6 rakSasAM tveti sruvamasyati tAM difaM yasyAM juhotyavadhiSma rakSa ityAyantyanapekSam 7 triSaMyukteSu 8 AgnAvaiSNava aindrA vaiSNavo vaiSNavo vAmano dakSiNA 9 alizgagrahaNe gauH sarvatra 10 AgrApauSNa aindrA pauSNaH pauSNaH fyAmo dakSiNA 11 agnISomIya aindrA saumyaH saumyo babhrurdakSiNA 12 ekAdafakapAlaH prathamaH prathamafcarava itare 13 vaiSNavastrikapAlo vA 14 fvo vaifvAnaro dvAdafakapAlo vAruNafcaikatantre 15 fvo vaikaH 16 qSabhaH pUrvasya dakSiNA kqSNaM vAsa uttarasyAbhAve'kqSNam 17 2

अपामार्गहोमः १ स्रुवे पालोशे वैकङ्कते वाऽपामार्गतण्डुलान् कृत्वा २ त्र्?यम्बकवद्दिगग्नी ३ प्राची वा ४ अग्ने सहस्वेत्युल्मुकाऽदानम् ५ देवस्य त्वेति जुहोति ६ रक्षसां त्वेति स्रुवमस्यति तां दिशं यस्यां जुहोत्यवधिष्म रक्ष इत्यायन्त्यनपेक्षम् ७ त्रिषंयुक्तेषु ८ आग्नावैष्णव ऐन्द्र ?ावैष्णवो वैष्णवो वामनो दक्षिणा ९ अलिङ्गग्रहणे गौः सर्वत्र १० आग्रापौष्ण ऐन्द्र ?ापौष्णः पौष्णः श्यामो दक्षिणा ११ अग्नीषोमीय ऐन्द्र ?ासौम्यः सौम्यो बभ्रुर्दक्षिणा १२ एकादशकपालः प्रथमः प्रथमश्चरव इतरे १३ वैष्णवस्त्रिकपालो वा १४ श्वो वैश्वानरो द्वादशकपालो वारुणश्चैकतन्त्रे १५ श्वो वैकः १६ ऋषभः पूर्वस्य दक्षिणा कृष्णं वास उत्तरस्याभावेऽकृष्णम् १७ २

अपामार्गहोमः १ स्रुवे पालोशे वैकङ्कते वाऽपामार्गतण्डुलान् कृत्वा २ त्र्! यम्बकवद्दिगग्नी ३ प्राची वा ४ अग्ने सहस्वेत्युल्मुकाऽदानम् ५ देवस्य त्वेति जुहोति ६ रक्षसां त्वेति स्रुवमस्यति तां दिशं यस्यां जुहोत्यवधिष्म रक्ष इत्यायन्त्यनपेक्षम् ७ त्रिषंयुक्तेषु ८ आग्नावैष्णव ऐन्द्रा वैष्णवो वैष्णवो वामनो दक्षिणा ९ अलिङ्गग्रहणे गौः सर्वत्र १० आग्रापौष्ण ऐन्द्रा पौष्णः पौष्णः श्यामो दक्षिणा ११ अग्नीषोमीय ऐन्द्रा सौम्यः सौम्यो बभ्रुर्दक्षिणा १२ एकादशकपालः प्रथमः प्रथमश्चरव इतरे १३ वैष्णवस्त्रिकपालो वा १४ श्वो वैश्वानरो द्वादशकपालो वारुणश्चैकतन्त्रे १५ श्वो वैकः १६ ऋषभः पूर्वस्य दक्षिणा कृष्णं वास उत्तरस्याभावेऽकृष्णम् १७ २

481

Ã;dxoÿr;É, rhvI'iW 1 p[itgOhmekkù " " 2 sm;å!-inmRÉqte¦yenIkvte sen;Ny" 3 b;hRSpTy¨" puroihtSy 4 EeN{ o yjm;nSy 5 aidTyw mihãy;" 6 v;¨," sUtSy 7 m;¨to g[;myo gve/uk;n;m( 12 ctugORhIt' juW;,o?v;JySy veiævit dUtSy 13 nwA³t" párvOæyw Õã,v[IhI,;' n%inÉ.R¥;n;' divRhom EW te inA³t it juhoit vW$(Õte v; 14 yq;s':y' d²=,; ihr

dvAdafottarANi ratnahavIM'Si 1 pratigqhamekaikaM fvaH fvaH 2 samArUDha-nirmathite'gnaye'nIkavate senAnyaH 3 bArhaspatyafcaruH purohitasya 4 aindra ?o yajamAnasya 5 adityai mahiSyAH 6 vAruNaH sUtasya 7 mAruto grAmaNyaH 8 sAvitraH kSattuH 9 AfvinaH sazgrahItuH 10 pauSNo bhAgadughasya 11 raudra ?o yajamAnasyA'kSAvApagovikarttagqhebhyo gavedhukAnAm 12 caturgqhItaM juSANo'dhvAjyasya vettviti dUtasya 13 nairqtaH parivqttyai kqSNavrIhINAM nakhanirbhinnAnAM darvihoma eSa te nirqta iti juhoti vaSaTkqte vA 14 yathAsaMkhyaM dakSiNA hiraNyaM fitipqSTharSabho dhenurafvaH pqSaxchyeto'naDvA-nyamAvabhAve'nupUrvajau fyAmastridakSiNo raudra ?H fitibAhufitibAla-yoranyataraH 15 asirnarakharaH 16 vAladAmabaddhamakSAvapaNam 17 uttara-syA'pyukSNaveSTitaM dhanuH 18 carmatUNyaH seSukAH 19 lohita uSNISaH 20 kqSNA vatsataryapahatottamasya 21 parivqttIM cAha mA'medyefAyAM vAtsIditi 22 saumAraudra ?o'tafcaruH fuklApayasi fuklavatsAyAH 23 saiva dakSiNA 24 anUcAno'pyayafA yajeta 25 kilAsAbAdhaM tu 26 maitrAbArhaspatyafcaruH 27 bArhaspatyamadhifrityA'fvatthI yA svayaM bhagnA prAcyudIcI vA fAkhA tatpAtreNA'pidadhAti 28 vinATAdra thaparyUDhAnnavanItaM svayaM jAtamAjya-mAsicya pAtre tasminsthaviSThAMstaNDulAnmitrAyA'vapati 29 USmaNA fqto bhavati 30 aNiSThAnitarasminnekaM pradAnam 31 gaurdakSiNA 32 abhiSecanIyadafapeyayordakSiNottare devayajane 33 dakSiNamabhiSecanIyasya 34 phAlgunIpakSayajanIye'bhiSecanIyAya dIkSate 35 3

dvAdafottarANi ratnahavIM'Si 1 pratigqhamekaikaM fvaH fvaH 2 samArUDha-nirmathite'gnaye'nIkavate senAnyaH 3 bArhaspatyafcaruH purohitasya 4 aindro yajamAnasya 5 adityai mahiSyAH 6 vAruNaH sUtasya 7 mAruto grAmaNyaH 8 sAvitraH kSattuH 9 AfvinaH sazgrahItuH 10 pauSNo bhAgadughasya 11 raudro yajamAnasyA'kSAvApagovikarttagqhebhyo gavedhukAnAm 12 caturgqhItaM juSANo'dhvAjyasya vettviti dUtasya 13 nairqtaH parivqttyai kqSNavrIhINAM nakhanirbhinnAnAM darvihoma eSa te nirqta iti juhoti vaSaTkqte vA 14 yathAsaMkhyaM dakSiNA hiraNyaM fitipqSTharSabho dhenurafvaH pqSaxchyeto'naDvA-nyamAvabhAve'nupUrvajau fyAmastridakSiNo raudra H! fitibAhufitibAla-yoranyataraH 15 asirnarakharaH 16 vAladAmabaddhamakSAvapaNam 17 uttara-syA'pyukSNaveSTitaM dhanuH 18 carmatUNyaH seSukAH 19 lohita uSNISaH 20 kqSNA vatsataryapahatottamasya 21 parivqttIM cAha mA'medyefAyAM vAtsIditi 22 saumAraudro 'tafcaruH fuklApayasi fuklavatsAyAH 23 saiva dakSiNA 24 anUcAno'pyayafA yajeta 25 kilAsAbAdhaM tu 26 maitrAbArhaspatyafcaruH 27 bArhaspatyamadhifrityA'fvatthI yA svayaM bhagnA prAcyudIcI vA fAkhA tatpAtreNA'pidadhAti 28 vinATAdra thaparyUDhAnnavanItaM svayaM jAtamAjya-mAsicya pAtre tasminsthaviSThAMstaNDulAnmitrAyA'vapati 29 USmaNA fqto bhavati 30 aNiSThAnitarasminnekaM pradAnam 31 gaurdakSiNA 32 abhiSecanIyadafapeyayordakSiNottare devayajane 33 dakSiNamabhiSecanIyasya 34 phAlgunIpakSayajanIye'bhiSecanIyAya dIkSate 35 3

द्वादशोत्तराणि रत्नहवींऽषि १ प्रतिगृहमेकैकं श्वः श्वः २ समारूढ-निर्मथितेऽग्नयेऽनीकवते सेनान्यः ३ बार्हस्पत्यश्चरुः पुरोहितस्य ४ ऐन्द्र ?ो यजमानस्य ५ अदित्यै महिष्याः ६ वारुणः सूतस्य ७ मारुतो ग्रामण्यः ८ सावित्रः क्षत्तुः ९ आश्विनः सङ्ग्रहीतुः १० पौष्णो भागदुघस्य ११ रौद्र ?ो यजमानस्याऽक्षावापगोविकर्त्तगृहेभ्यो गवेधुकानाम् १२ चतुर्गृहीतं जुषाणोऽध्वाज्यस्य वेत्त्विति दूतस्य १३ नैरृतः परिवृत्त्यै कृष्णव्रीहीणां नखनिर्भिन्नानां दर्विहोम एष ते निरृत इति जुहोति वषट्कृते वा १४ यथासंख्यं दक्षिणा हिरण्यं शितिपृष्ठर्षभो धेनुरश्वः पृषञ्छ्येतोऽनड्वा-न्यमावभावेऽनुपूर्वजौ श्यामस्त्रिदक्षिणो रौद्र ?ः शितिबाहुशितिबाल-योरन्यतरः १५ असिर्नरखरः १६ वालदामबद्धमक्षावपणम् १७ उत्तर-स्याऽप्युक्ष्णवेष्टितं धनुः १८ चर्मतूण्यः सेषुकाः १९ लोहित उष्णीषः २० कृष्णा वत्सतर्यपहतोत्तमस्य २१ परिवृत्तीं चाह माऽमेद्येशायां वात्सीदिति २२ सौमारौद्र ?ोऽतश्चरुः शुक्लापयसि शुक्लवत्सायाः २३ सैव दक्षिणा २४ अनूचानोऽप्ययशा यजेत २५ किलासाबाधं तु २६ मैत्राबार्हस्पत्यश्चरुः २७ बार्हस्पत्यमधिश्रित्याऽश्वत्थी या स्वयं भग्ना प्राच्युदीची वा शाखा तत्पात्रेणाऽपिदधाति २८ विनाटाद्र थपर्यूढान्नवनीतं स्वयं जातमाज्य-मासिच्य पात्रे तस्मिन्स्थविष्ठांस्तण्डुलान्मित्रायाऽवपति २९ ऊष्मणा शृतो भवति ३० अणिष्ठानितरस्मिन्नेकं प्रदानम् ३१ गौर्दक्षिणा ३२ अभिषेचनीयदशपेययोर्दक्षिणोत्तरे देवयजने ३३ दक्षिणमभिषेचनीयस्य ३४ फाल्गुनीपक्षयजनीयेऽभिषेचनीयाय दीक्षते ३५ ३

द्वादशोत्तराणि रत्नहवींऽषि १ प्रतिगृहमेकैकं श्वः श्वः २ समारूढ-निर्मथितेऽग्नयेऽनीकवते सेनान्यः ३ बार्हस्पत्यश्चरुः पुरोहितस्य ४ ऐन्द्रो यजमानस्य ५ अदित्यै महिष्याः ६ वारुणः सूतस्य ७ मारुतो ग्रामण्यः ८ सावित्रः क्षत्तुः ९ आश्विनः सङ्ग्रहीतुः १० पौष्णो भागदुघस्य ११ रौद्रो यजमानस्याऽक्षावापगोविकर्त्तगृहेभ्यो गवेधुकानाम् १२ चतुर्गृहीतं जुषाणोऽध्वाज्यस्य वेत्त्विति दूतस्य १३ नैरृतः परिवृत्त्यै कृष्णव्रीहीणां नखनिर्भिन्नानां दर्विहोम एष ते निरृत इति जुहोति वषट्कृते वा १४ यथासंख्यं दक्षिणा हिरण्यं शितिपृष्ठर्षभो धेनुरश्वः पृषञ्छ्येतोऽनड्वा-न्यमावभावेऽनुपूर्वजौ श्यामस्त्रिदक्षिणो रौद्र ः! शितिबाहुशितिबाल-योरन्यतरः १५ असिर्नरखरः १६ वालदामबद्धमक्षावपणम् १७ उत्तर-स्याऽप्युक्ष्णवेष्टितं धनुः १८ चर्मतूण्यः सेषुकाः १९ लोहित उष्णीषः २० कृष्णा वत्सतर्यपहतोत्तमस्य २१ परिवृत्तीं चाह माऽमेद्येशायां वात्सीदिति २२ सौमारौद्रो ऽतश्चरुः शुक्लापयसि शुक्लवत्सायाः २३ सैव दक्षिणा २४ अनूचानोऽप्ययशा यजेत २५ किलासाबाधं तु २६ मैत्राबार्हस्पत्यश्चरुः २७ बार्हस्पत्यमधिश्रित्याऽश्वत्थी या स्वयं भग्ना प्राच्युदीची वा शाखा तत्पात्रेणाऽपिदधाति २८ विनाटाद्र थपर्यूढान्नवनीतं स्वयं जातमाज्य-मासिच्य पात्रे तस्मिन्स्थविष्ठांस्तण्डुलान्मित्रायाऽवपति २९ ऊष्मणा शृतो भवति ३० अणिष्ठानितरस्मिन्नेकं प्रदानम् ३१ गौर्दक्षिणा ३२ अभिषेचनीयदशपेययोर्दक्षिणोत्तरे देवयजने ३३ दक्षिणमभिषेचनीयस्य ३४ फाल्गुनीपक्षयजनीयेऽभिषेचनीयाय दीक्षते ३५ ३

484

.;gRvo hot; 1 p;pvgR" 2 som' £¡Tv; Ãw/mupnç pyuRçwkù b[÷;g;re ind/;it 3 a¦IWomIySy pxupuro@;xmnu devsUhvI'iW invRpit yjp[wW;É, 4 Pl;xuk;n;' siv]e sTyp[Tysv;y 5 a;xUn;m¦ye gOhptye 6 ¬ÿre crv" 7 Xy;m;k" som;y vnSptye 8 nwv;ro bOhSptye v;ce 9 h;yn;n;ÉmN{ ;y JyeÏ;y 10 ¨{ ;y pxuptye 11 n;Mbo Ém];y sTy;y 12 v¨,;y /mRpty it 13 ¬ÿmen cárTv; sivt; TveTy;h yjm;nb;üÖ d²=,' gOhITv; n;m;Sy gOð;it mN]e yq;Sq;nm( 14 m;t;ip]o 15 ySy; j;te r;j; .vit 16 dexSy;nviSqtTv;t( 17 pxupuro@;xtN]' p[;/;Ny;t( 18 treW;' v; .UySTv;t( 19 iSv·ÕC½te 20 @;Ntepo gOð;it 21 yUpmuÿre, nwÉmiÿk¡rsM.v;t( 22 gTvetr;" 23 pOqKp;]eãv*duMbreWu s;rSvtI" 25 avg;ç;vg;!;Tpxo" pu¨W;Ã; pUv;Rpr; èmIR 26 SyNdm;n;" 27 p[itlom;" 28 apytI" 29 ndIpit' s´;" k;·' voiCz^to!m( 31 inveãy;" 32 SyNdm;n;n;' Sq;vr;" p[Ty;tpe 33 aNtár=;Tp[itgOç a;tpvãy;Ü" 34 srSy;" kËPy;" p[uãv;" m/u go¨ùLBy;" pyo `Otm( 35 srSvtIgORð;Typo dev; it 36 juhoTyuÿr;su ctugORhIt;in vOã, èMy;ÜidÉ." Sv;h;k;r;Ntw" pUvwR" pUvwR" p[itmN]muÿrw¨ÿrwgORð;it 37 a;p" Svr;jTyï²ln; sv;Rsu s'sOjit 38 a*duMbre p;]e sm;ÉsTyen; m/umtIárit 39 mw];v¨,É/ã

bhArgavo hotA 1 paxcApavargaH 2 somaM krItvA dvaidhamupanahya paryuhyaikaM brahmAgAre nidadhAti 3 agnISomIyasya pafupuroDAfamanu devasUhavIMSi nirvapati yajapraiSANi 4 plAfukAnAM savitre satyapratyasavAya 5 AfUnAmagnaye gqhapataye 6 uttare caravaH 7 fyAmAkaH somAya vanaspataye 8 naivAro bqhaspataye vAce 9 hAyanAnAmindra ?Aya jyeSThAya 10 rudra ?Aya pafupataye 11 nAmbo mitrAya satyAya 12 varuNAya dharmapataya iti 13 uttamena caritvA savitA tvetyAha yajamAnabAhuM dakSiNaM gqhItvA nAmA'sya gqhNAti mantre yathAsthAnam 14 mAtApitrofca 15 yasyAfca jAte rAjA bhavati 16 defasyA'navasthitatvAt 17 pafupuroDAfatantraM prAdhAnyAt 18 itareSAM vA bhUyastvAt 19 sviSTakqcchrutefca 20 iDAnte'po gqhNAti 21 yUpamuttareNa naimittikIrasambhavAt 22 gatvetarAH 23 pqthakpAtreSvaudumbareSu sArasvatIH 25 avagAhyA'vagADhAtpafoH puruSAdvA pUrvAparA UrmI 26 syandamAnAH 27 pratilomAH 28 apayatIH 29 nadIpatiM sadyAH kASTaM vocchritoDham 31 niveSyAH 32 syandamAnAnAM sthAvarAH pratyAtape 33 antarikSAtpratigqhya AtapavarSyAH 34 sarasyAH kUpyAH pruSvAH madhu goruMlbyAH payo ghqtam 35 sarasvatIrgqhNAtyapo devA iti 36 juhotyuttarAsu caturgqhItAni vqSNa UrmyAdibhiH svAhAkArAntaiH pUrvaiH pUrvaiH pratimantramuttarairuttarairgqhNAti 37 ApaH svarAja\ityaxjalinA sarvAsu saMsqjati 38 audumbare pAtre samAsixcatyenA madhumatIriti 39 maitrAvaruNadhiSNyasya purastAnnidadhAtyanAdhqSTAH sIdateti pAtrANi ca tUSNIM pAlAfaudumbaranaiyagrodhapAdA'fvatthAnyabhiSekAya 41 ukthyaH fvaH 42 fataM sahasrANi dakSiNA 43 4

bhArgavo hotA 1 paxcApavargaH 2 somaM krItvA dvaidhamupanahya paryuhyaikaM brahmAgAre nidadhAti 3 agnISomIyasya pafupuroDAfamanu devasUhavIMSi nirvapati yajapraiSANi 4 plAfukAnAM savitre satyapratyasavAya 5 AfUnAmagnaye gqhapataye 6 uttare caravaH 7 fyAmAkaH somAya vanaspataye 8 naivAro bqhaspataye vAce 9 hAyanAnAmindrA ya jyeSThAya 10 rudrA ya pafupataye 11 nAmbo mitrAya satyAya 12 varuNAya dharmapataya iti 13 uttamena caritvA savitA tvetyAha yajamAnabAhuM dakSiNaM gqhItvA nAmA'sya gqhNAti mantre yathAsthAnam 14 mAtApitrofca 15 yasyAfca jAte rAjA bhavati 16 defasyA'navasthitatvAt 17 pafupuroDAfatantraM prAdhAnyAt 18 itareSAM vA bhUyastvAt 19 sviSTakqcchrutefca 20 iDAnte'po gqhNAti 21 yUpamuttareNa naimittikIrasambhavAt 22 gatvetarAH 23 pqthakpAtreSvaudumbareSu sArasvatIH 25 avagAhyA'vagADhAtpafoH puruSAdvA pUrvAparA UrmI 26 syandamAnAH 27 pratilomAH 28 apayatIH 29 nadIpatiM sadyAH kASTaM vocchritoDham 31 niveSyAH 32 syandamAnAnAM sthAvarAH pratyAtape 33 antarikSAtpratigqhya AtapavarSyAH 34 sarasyAH kUpyAH pruSvAH madhu goruMlbyAH payo ghqtam 35 sarasvatIrgqhNAtyapo devA iti 36 juhotyuttarAsu caturgqhItAni vqSNa UrmyAdibhiH svAhAkArAntaiH pUrvaiH pUrvaiH pratimantramuttarairuttarairgqhNAti 37 ApaH svarAjaityaxjalinA sarvAsu saMsqjati 38 audumbare pAtre samAsixcatyenA madhumatIriti 39 maitrAvaruNadhiSNyasya purastAnnidadhAtyanAdhqSTAH sIdateti pAtrANi ca tUSNIM pAlAfaudumbaranaiyagrodhapAdA'fvatthAnyabhiSekAya 41 ukthyaH fvaH 42 fataM sahasrANi dakSiNA 43 4

भार्गवो होता १ पञ्चापवर्गः २ सोमं क्रीत्वा द्वैधमुपनह्य पर्युह्यैकं ब्रह्मागारे निदधाति ३ अग्नीषोमीयस्य पशुपुरोडाशमनु देवसूहवींषि निर्वपति यजप्रैषाणि ४ प्लाशुकानां सवित्रे सत्यप्रत्यसवाय ५ आशूनामग्नये गृहपतये ६ उत्तरे चरवः ७ श्यामाकः सोमाय वनस्पतये ८ नैवारो बृहस्पतये वाचे ९ हायनानामिन्द्र ?ाय ज्येष्ठाय १० रुद्र ?ाय पशुपतये ११ नाम्बो मित्राय सत्याय १२ वरुणाय धर्मपतय इति १३ उत्तमेन चरित्वा सविता त्वेत्याह यजमानबाहुं दक्षिणं गृहीत्वा नामाऽस्य गृह्णाति मन्त्रे यथास्थानम् १४ मातापित्रोश्च १५ यस्याश्च जाते राजा भवति १६ देशस्याऽनवस्थितत्वात् १७ पशुपुरोडाशतन्त्रं प्राधान्यात् १८ इतरेषां वा भूयस्त्वात् १९ स्विष्टकृच्छ्रुतेश्च २० इडान्तेऽपो गृह्णाति २१ यूपमुत्तरेण नैमित्तिकीरसम्भवात् २२ गत्वेतराः २३ पृथक्पात्रेष्वौदुम्बरेषु सारस्वतीः २५ अवगाह्याऽवगाढात्पशोः पुरुषाद्वा पूर्वापरा ऊर्मी २६ स्यन्दमानाः २७ प्रतिलोमाः २८ अपयतीः २९ नदीपतिं सद्याः काष्टं वोच्छ्रितोढम् ३१ निवेष्याः ३२ स्यन्दमानानां स्थावराः प्रत्यातपे ३३ अन्तरिक्षात्प्रतिगृह्य आतपवर्ष्याः ३४ सरस्याः कूप्याः प्रुष्वाः मधु गोरुंल्ब्याः पयो घृतम् ३५ सरस्वतीर्गृह्णात्यपो देवा इति ३६ जुहोत्युत्तरासु चतुर्गृहीतानि वृष्ण ऊर्म्यादिभिः स्वाहाकारान्तैः पूर्वैः पूर्वैः प्रतिमन्त्रमुत्तरैरुत्तरैर्गृह्णाति ३७ आपः स्वराजइत्यञ्जलिना सर्वासु संसृजति ३८ औदुम्बरे पात्रे समासिञ्चत्येना मधुमतीरिति ३९ मैत्रावरुणधिष्ण्यस्य पुरस्तान्निदधात्यनाधृष्टाः सीदतेति पात्राणि च तूष्णीं पालाशौदुम्बरनैयग्रोधपादाऽश्वत्थान्यभिषेकाय ४१ उक्थ्यः श्वः ४२ शतं सहस्राणि दक्षिणा ४३ ४

भार्गवो होता १ पञ्चापवर्गः २ सोमं क्रीत्वा द्वैधमुपनह्य पर्युह्यैकं ब्रह्मागारे निदधाति ३ अग्नीषोमीयस्य पशुपुरोडाशमनु देवसूहवींषि निर्वपति यजप्रैषाणि ४ प्लाशुकानां सवित्रे सत्यप्रत्यसवाय ५ आशूनामग्नये गृहपतये ६ उत्तरे चरवः ७ श्यामाकः सोमाय वनस्पतये ८ नैवारो बृहस्पतये वाचे ९ हायनानामिन्द्रा य ज्येष्ठाय १० रुद्रा य पशुपतये ११ नाम्बो मित्राय सत्याय १२ वरुणाय धर्मपतय इति १३ उत्तमेन चरित्वा सविता त्वेत्याह यजमानबाहुं दक्षिणं गृहीत्वा नामाऽस्य गृह्णाति मन्त्रे यथास्थानम् १४ मातापित्रोश्च १५ यस्याश्च जाते राजा भवति १६ देशस्याऽनवस्थितत्वात् १७ पशुपुरोडाशतन्त्रं प्राधान्यात् १८ इतरेषां वा भूयस्त्वात् १९ स्विष्टकृच्छ्रुतेश्च २० इडान्तेऽपो गृह्णाति २१ यूपमुत्तरेण नैमित्तिकीरसम्भवात् २२ गत्वेतराः २३ पृथक्पात्रेष्वौदुम्बरेषु सारस्वतीः २५ अवगाह्याऽवगाढात्पशोः पुरुषाद्वा पूर्वापरा ऊर्मी २६ स्यन्दमानाः २७ प्रतिलोमाः २८ अपयतीः २९ नदीपतिं सद्याः काष्टं वोच्छ्रितोढम् ३१ निवेष्याः ३२ स्यन्दमानानां स्थावराः प्रत्यातपे ३३ अन्तरिक्षात्प्रतिगृह्य आतपवर्ष्याः ३४ सरस्याः कूप्याः प्रुष्वाः मधु गोरुंल्ब्याः पयो घृतम् ३५ सरस्वतीर्गृह्णात्यपो देवा इति ३६ जुहोत्युत्तरासु चतुर्गृहीतानि वृष्ण ऊर्म्यादिभिः स्वाहाकारान्तैः पूर्वैः पूर्वैः प्रतिमन्त्रमुत्तरैरुत्तरैर्गृह्णाति ३७ आपः स्वराजैत्यञ्जलिना सर्वासु संसृजति ३८ औदुम्बरे पात्रे समासिञ्चत्येना मधुमतीरिति ३९ मैत्रावरुणधिष्ण्यस्य पुरस्तान्निदधात्यनाधृष्टाः सीदतेति पात्राणि च तूष्णीं पालाशौदुम्बरनैयग्रोधपादाऽश्वत्थान्यभिषेकाय ४१ उक्थ्यः श्वः ४२ शतं सहस्राणि दक्षिणा ४३ ४

487

m¨TvtIy;Nte p;];É, pUveR, Vy;`[cm;RStO,;it somSy iTviWárit 1 apreNte sIs' ind/;it 2 p;q;Rn;m¦ye Sv;heit W@±juhoit p[itmN]m( 3 piv]e ÕTv; ihry;muTpun;Typ" sivtuvR it 4 aÉ.WecnIyeãven; Vy;nyit s/m;d it 5 t;Py| pár/;pyit 6 =*mm( 7 i]p;,' v; 8 `Oto¥mek ) yDåpSyUtm( 10 p;<@±v' c invSte 11 a/Iv;s' p[itmuCyoã,IW' s've·ä invIte n;É.dexe párhrte v; 12 t;PyRp[.OtIin =]Syeit p[itmN]m( 13 dI²=tvsninvOiÿivRro /;Nm;heN{ ;d* v; pun" pár/;n' in/;ywt;in 14 N{ Sy v;]RÝÉmit /nur;tnoit 15 Ém]Sy v¨,SyeTySy b;ô ivm;i·R 16 /nu" p[yCzit Tvy;yÉmit 17 ëb;sIit p[itmN]m;d;y it§" WU" p[yCzit p;twnÉmit p[itmN]m( 18 a;ivmRy;R it v;cyit 19 ave·; it loh;ysm;iv?yit kxv;Sye sdoNt ¬piv·;y 20 suNvNtm;£myn( idx" p[;cIm;roheit v;cyit p[itidx' yq;²l©m( 21 a;£My p;den sIs' inrSyit p[TyStÉmit 22 Vy;`[cm;Rrohyit somSy iTviWárit 23 ¨Kmm/" pd' kÚ¨te mOTyoárit 24 ixrÉs c nvtµ| xtt{ (m' v*josIit 25 b;ô ¬íÈð;it ihr

marutvatIyAnte pAtrANi pUrveNa vyAghracarmA'stqNAti somasya tviSiriti 1 apare'nte sIsaM nidadhAti 2 pArthAnAmagnaye svAheti SaDjuhoti pratimantram 3 pavitre kqtvA hiraNyamenayoH pravayati tAbhyAmutpunAtyapaH saviturva iti 4 abhiSecanIyeSvenA vyAnayati sadhamAda iti 5 tArpyaM paridhApayati 6 kSaumam 7 tripANaM vA 8 ghqtonnameke , yajxarUpasyUtam 10 pANDvaM ca nivaste 11 adhIvAsaM pratimucyoSNISaM saMveSTya nivIte nAbhidefe pariharate vA 12 tArpyaprabhqtIni kSatrasyeti pratimantram 13 dIkSitavasananivqttirviro dhAnmAhendra ?Adau vA punaH paridhAnaM nidhAyaitAni 14 indra sya vArtradhnamiti dhanurAtanoti 15 mitrasya varuNasyetyasya bAhU vimArSTi 16 dhanuH prayacchati tvayA'yamiti 17 dqbA'sIti pratimantramAdAya tisraH iSUH prayacchati pAtainamiti pratimantram 18 AvirmaryA iti vAcayati 19 aveSTA iti lohAyasamAvidhyati kefavAsye sado'nta upaviSTAya 20 sunvantamAkramayan difaH prAcImAroheti vAcayati pratidifaM yathAlizgam 21 Akramya pAdena sIsaM nirasyati pratyastamiti 22 vyAghracarmA'rohayati somasya tviSiriti 23 rukmamadhaH padaM kurute mqtyoriti 24 firasi ca navatardmaM fatatadr maM vaujo'sIti 25 bAhU udgqhNAti hiraNyarUpA iti 26 mitro'si varuNo'sIti vA 27 sthitaM prAxcamabhiSixcati purohito'dhvaryurvA purastAtpAlAfena prathamaM pafcAditare dvitIyena svastqtIyena mi tr?yo rAjanyo vaifyafcaturthena somasya tvA dyumnenoti pratimantram 28 abhiSixcAmIti sarvatra sAkAzkSatvAt 29 kSatrANAM kSatripatiredhIti ca 30 imamamuSyeti ca prathamo devasUvat 31 pArthAnAmindra ?Aya svAheti SaDjuhoti pratimantram 32 5

marutvatIyAnte pAtrANi pUrveNa vyAghracarmA'stqNAti somasya tviSiriti 1 apare'nte sIsaM nidadhAti 2 pArthAnAmagnaye svAheti SaDjuhoti pratimantram 3 pavitre kqtvA hiraNyamenayoH pravayati tAbhyAmutpunAtyapaH saviturva iti 4 abhiSecanIyeSvenA vyAnayati sadhamAda iti 5 tArpyaM paridhApayati 6 kSaumam 7 tripANaM vA 8 ghqtonnameke , yajxarUpasyUtam 10 pANDvaM ca nivaste 11 adhIvAsaM pratimucyoSNISaM saMveSTya nivIte nAbhidefe pariharate vA 12 tArpyaprabhqtIni kSatrasyeti pratimantram 13 dIkSitavasananivqttirviro dhAnmAhendrA dau vA punaH paridhAnaM nidhAyaitAni 14 indra sya vArtradhnamiti dhanurAtanoti 15 mitrasya varuNasyetyasya bAhU vimArSTi 16 dhanuH prayacchati tvayA'yamiti 17 dqbA'sIti pratimantramAdAya tisraH iSUH prayacchati pAtainamiti pratimantram 18 AvirmaryA iti vAcayati 19 aveSTA iti lohAyasamAvidhyati kefavAsye sado'nta upaviSTAya 20 sunvantamAkramayan difaH prAcImAroheti vAcayati pratidifaM yathAlizgam 21 Akramya pAdena sIsaM nirasyati pratyastamiti 22 vyAghracarmA'rohayati somasya tviSiriti 23 rukmamadhaH padaM kurute mqtyoriti 24 firasi ca navatardmaM fatatadr maM vaujo'sIti 25 bAhU udgqhNAti hiraNyarUpA iti 26 mitro'si varuNo'sIti vA 27 sthitaM prAxcamabhiSixcati purohito'dhvaryurvA purastAtpAlAfena prathamaM pafcAditare dvitIyena svastqtIyena mitr! yo rAjanyo vaifyafcaturthena somasya tvA dyumnenoti pratimantram 28 abhiSixcAmIti sarvatra sAkAzkSatvAt 29 kSatrANAM kSatripatiredhIti ca 30 imamamuSyeti ca prathamo devasUvat 31 pArthAnAmindrA ya svAheti SaDjuhoti pratimantram 32 5

मरुत्वतीयान्ते पात्राणि पूर्वेण व्याघ्रचर्माऽस्तृणाति सोमस्य त्विषिरिति १ अपरेऽन्ते सीसं निदधाति २ पार्थानामग्नये स्वाहेति षड्जुहोति प्रतिमन्त्रम् ३ पवित्रे कृत्वा हिरण्यमेनयोः प्रवयति ताभ्यामुत्पुनात्यपः सवितुर्व इति ४ अभिषेचनीयेष्वेना व्यानयति सधमाद इति ५ तार्प्यं परिधापयति ६ क्षौमम् ७ त्रिपाणं वा ८ घृतोन्नमेके । यज्ञरूपस्यूतम् १० पाण्ड्वं च निवस्ते ११ अधीवासं प्रतिमुच्योष्णीषं संवेष्ट्य निवीते नाभिदेशे परिहरते वा १२ तार्प्यप्रभृतीनि क्षत्रस्येति प्रतिमन्त्रम् १३ दीक्षितवसननिवृत्तिर्विरो धान्माहेन्द्र ?ादौ वा पुनः परिधानं निधायैतानि १४ इन्द्र स्य वार्त्रध्नमिति धनुरातनोति १५ मित्रस्य वरुणस्येत्यस्य बाहू विमार्ष्टि १६ धनुः प्रयच्छति त्वयाऽयमिति १७ दृबाऽसीति प्रतिमन्त्रमादाय तिस्रः इषूः प्रयच्छति पातैनमिति प्रतिमन्त्रम् १८ आविर्मर्या इति वाचयति १९ अवेष्टा इति लोहायसमाविध्यति केशवास्ये सदोऽन्त उपविष्टाय २० सुन्वन्तमाक्रमयन् दिशः प्राचीमारोहेति वाचयति प्रतिदिशं यथालिङ्गम् २१ आक्रम्य पादेन सीसं निरस्यति प्रत्यस्तमिति २२ व्याघ्रचर्माऽरोहयति सोमस्य त्विषिरिति २३ रुक्ममधः पदं कुरुते मृत्योरिति २४ शिरसि च नवतर्द्मं शततद्र् मं वौजोऽसीति २५ बाहू उद्गृह्णाति हिरण्यरूपा इति २६ मित्रोऽसि वरुणोऽसीति वा २७ स्थितं प्राञ्चमभिषिञ्चति पुरोहितोऽध्वर्युर्वा पुरस्तात्पालाशेन प्रथमं पश्चादितरे द्वितीयेन स्वस्तृतीयेन मि त्र्?यो राजन्यो वैश्यश्चतुर्थेन सोमस्य त्वा द्युम्नेनोति प्रतिमन्त्रम् २८ अभिषिञ्चामीति सर्वत्र साकाङ्क्षत्वात् २९ क्षत्राणां क्षत्रिपतिरेधीति च ३० इमममुष्येति च प्रथमो देवसूवत् ३१ पार्थानामिन्द्र ?ाय स्वाहेति षड्जुहोति प्रतिमन्त्रम् ३२ ५

मरुत्वतीयान्ते पात्राणि पूर्वेण व्याघ्रचर्माऽस्तृणाति सोमस्य त्विषिरिति १ अपरेऽन्ते सीसं निदधाति २ पार्थानामग्नये स्वाहेति षड्जुहोति प्रतिमन्त्रम् ३ पवित्रे कृत्वा हिरण्यमेनयोः प्रवयति ताभ्यामुत्पुनात्यपः सवितुर्व इति ४ अभिषेचनीयेष्वेना व्यानयति सधमाद इति ५ तार्प्यं परिधापयति ६ क्षौमम् ७ त्रिपाणं वा ८ घृतोन्नमेके । यज्ञरूपस्यूतम् १० पाण्ड्वं च निवस्ते ११ अधीवासं प्रतिमुच्योष्णीषं संवेष्ट्य निवीते नाभिदेशे परिहरते वा १२ तार्प्यप्रभृतीनि क्षत्रस्येति प्रतिमन्त्रम् १३ दीक्षितवसननिवृत्तिर्विरो धान्माहेन्द्रा दौ वा पुनः परिधानं निधायैतानि १४ इन्द्र स्य वार्त्रध्नमिति धनुरातनोति १५ मित्रस्य वरुणस्येत्यस्य बाहू विमार्ष्टि १६ धनुः प्रयच्छति त्वयाऽयमिति १७ दृबाऽसीति प्रतिमन्त्रमादाय तिस्रः इषूः प्रयच्छति पातैनमिति प्रतिमन्त्रम् १८ आविर्मर्या इति वाचयति १९ अवेष्टा इति लोहायसमाविध्यति केशवास्ये सदोऽन्त उपविष्टाय २० सुन्वन्तमाक्रमयन् दिशः प्राचीमारोहेति वाचयति प्रतिदिशं यथालिङ्गम् २१ आक्रम्य पादेन सीसं निरस्यति प्रत्यस्तमिति २२ व्याघ्रचर्माऽरोहयति सोमस्य त्विषिरिति २३ रुक्ममधः पदं कुरुते मृत्योरिति २४ शिरसि च नवतर्द्मं शततद्र् मं वौजोऽसीति २५ बाहू उद्गृह्णाति हिरण्यरूपा इति २६ मित्रोऽसि वरुणोऽसीति वा २७ स्थितं प्राञ्चमभिषिञ्चति पुरोहितोऽध्वर्युर्वा पुरस्तात्पालाशेन प्रथमं पश्चादितरे द्वितीयेन स्वस्तृतीयेन मित्र्! यो राजन्यो वैश्यश्चतुर्थेन सोमस्य त्वा द्युम्नेनोति प्रतिमन्त्रम् २८ अभिषिञ्चामीति सर्वत्र साकाङ्क्षत्वात् २९ क्षत्राणां क्षत्रिपतिरेधीति च ३० इमममुष्येति च प्रथमो देवसूवत् ३१ पार्थानामिन्द्रा य स्वाहेति षड्जुहोति प्रतिमन्त्रम् ३२ ५

493

%;idrIm;sNdI' rÆUn;' Vy;`[cmRdexe ind/;it Syon;sIit 1 a/Iv;smSy;m;StO,;it =]Sy yoinárit 2 suNvNtmSy;mupvexyit Syon;m;sIdeit 3 inWs;deTyuroSy;l.te 4 aÉ..UárTySmw p;=;n( p;,;v;/;y p;den' yÉDyvO=d<@ø" xnwStUã,I' ß²Nt 5 p;Pm;n' tephNmoit Tv; b/' ny;mIit v; 6 vr' vOTv; b[÷É¥Ty;mN]yte pÕTv" 7 p[Ty;h VyTy;s' sivt; v¨, N{ o ¨{ it Tv' b[÷;sITy;idÉ." 8 a;idnwv;NTym( 9 bük;reit c ×yTyev' n;m;nm( 10 SFymSmw p[yCzit puroihto?vyuRv;R N{ Sy vj[ it 11 r;j; r;j.[;t; sUtSqpTyorNytro g[;m,I" sj;twv' pUvR" pUvR ¬ÿrSmw 12 p[ÿen sj;t" p[itp[Sq;t; c pUv;RÉ¦siht;" xu£puro¨c; ´Ut.UÉm' kÚ¨t" 13 miNqno ivÉmtm( 14 ´Ut.Um* ihry" 18 sj;t;y k²lm( 19 g;mSy;nIy ß²Nt 20 pUv;RÉ¦v;ho d²=,; 21 pySy;iSv·Õid@Ö kroit m;heN{ ;id c 22 av¨ç gCzit Sto];y p[iht" 23 av.Oqmekn t;Py;ÜdIin cet( 24 ¬dwTyekn 25 dI²=tvsn' c p[;Syit 26 anUvN?yvp;hom;Nte d´;den;in 27 ¬dvs;nIy;y;' v; 28 ]w/;tVyudvs;nIy; EeN{ ;vwã,vo Ã;dxkp;lo v[Iihyv;n;m( 29 tOtIy' yv;n;' m?ye 30 aÉ/Åy,' c 31 it§iSt§o d²=,; dd;it xtm;n;in b[÷,e /enUhoR]e v;s;'Sy?vyRve g;m¦I/e 32 .wWJy;É.c;ryorPyeW; 33 7

khAdirImAsandIM rajjUnAM vyAghracarmadefe nidadhAti syonA'sIti 1 adhIvAsamasyAmAstqNAti kSatrasya yoniriti 2 sunvantamasyAmupavefayati syonAmAsIdeti 3 niSasAdetyuro'syA'labhate 4 abhibhUrityasmai paxcAkSAn pANAvAdhAya pafcAdenaM yajxiyavqkSadaNDaiH fanaistUSNIM ghnanti 5 pApmAnaM te'pahanmo'ti tvA badhaM nayAmIti vA 6 varaM vqtvA brahmannityAmantrayate paxcakqtvaH 7 pratyAha vyatyAsaM savitA varuNa indra ?o rudra iti tvaM brahmA'sItyAdibhiH 8 AdinaivAntyam 9 bahukAreti ca hvayatyevaM nAmAnam 10 sphyamasmai prayacchati purohito'dhvaryurvA indra sya vajra iti 11 rAjA rAjabhrAtA sUtasthapatyoranyataro grAmaNIH sajAtafcaivaM pUrvaH pUrva uttarasmai 12 prattena sajAtaH pratiprasthAtA ca pUrvAgnisahitAH fukrapurorucA dyUtabhUmiM kurutaH 13 manthino vimitam 14 dyUtabhUmau hiraNyaM nidhAyA'bhijhoti caturgqhItenAgniH pqthuriti 15 akSAnnivapati svAhAkqtA iti 16 gAM dIvyadhvamityAha 17 kqtAdi vA vidadhyAdra ?AjaprabhqtibhyaH 18 sajAtAya kalim 19 gAmasyA'nIya ghnanti 20 pUrvAgnivAho dakSiNA 21 payasyAsviSTakqdiDaM karoti mAhendra ?Adi ca 22 avaruhya gacchati stotrAya prahitaH 23 avabhqthamekena tArpyAdIni cet 24 udaityekena 25 dIkSitavasanaM ca prAsyati 26 anUvandhyavapAhomAnte dadyAdenAni 27 udavasAnIyAyAM vA 28 traidhAtavyudavasAnIyA aindra ?AvaiSNavo dvAdafakapAlo vrIhiyavAnAm 29 tqtIyaM yavAnAM madhye 30 adhifrayaNaM ca 31 tisrastisro dakSiNA dadAti fatamAnAni brahmaNe dhenUrhotre vAsAMsyadhvaryave gAmagnIdhe 32 bhaiSajyA'bhicArayorapyeSA 33 7

khAdirImAsandIM rajjUnAM vyAghracarmadefe nidadhAti syonA'sIti 1 adhIvAsamasyAmAstqNAti kSatrasya yoniriti 2 sunvantamasyAmupavefayati syonAmAsIdeti 3 niSasAdetyuro'syA'labhate 4 abhibhUrityasmai paxcAkSAn pANAvAdhAya pafcAdenaM yajxiyavqkSadaNDaiH fanaistUSNIM ghnanti 5 pApmAnaM te'pahanmo'ti tvA badhaM nayAmIti vA 6 varaM vqtvA brahmannityAmantrayate paxcakqtvaH 7 pratyAha vyatyAsaM savitA varuNa indro rudra iti tvaM brahmA'sItyAdibhiH 8 AdinaivAntyam 9 bahukAreti ca hvayatyevaM nAmAnam 10 sphyamasmai prayacchati purohito'dhvaryurvA indra sya vajra iti 11 rAjA rAjabhrAtA sUtasthapatyoranyataro grAmaNIH sajAtafcaivaM pUrvaH pUrva uttarasmai 12 prattena sajAtaH pratiprasthAtA ca pUrvAgnisahitAH fukrapurorucA dyUtabhUmiM kurutaH 13 manthino vimitam 14 dyUtabhUmau hiraNyaM nidhAyA'bhijhoti caturgqhItenAgniH pqthuriti 15 akSAnnivapati svAhAkqtA iti 16 gAM dIvyadhvamityAha 17 kqtAdi vA vidadhyAdrA japrabhqtibhyaH 18 sajAtAya kalim 19 gAmasyA'nIya ghnanti 20 pUrvAgnivAho dakSiNA 21 payasyAsviSTakqdiDaM karoti mAhendrA di ca 22 avaruhya gacchati stotrAya prahitaH 23 avabhqthamekena tArpyAdIni cet 24 udaityekena 25 dIkSitavasanaM ca prAsyati 26 anUvandhyavapAhomAnte dadyAdenAni 27 udavasAnIyAyAM vA 28 traidhAtavyudavasAnIyA aindrA vaiSNavo dvAdafakapAlo vrIhiyavAnAm 29 tqtIyaM yavAnAM madhye 30 adhifrayaNaM ca 31 tisrastisro dakSiNA dadAti fatamAnAni brahmaNe dhenUrhotre vAsAMsyadhvaryave gAmagnIdhe 32 bhaiSajyA'bhicArayorapyeSA 33 7

खादिरीमासन्दीं रज्जूनां व्याघ्रचर्मदेशे निदधाति स्योनाऽसीति १ अधीवासमस्यामास्तृणाति क्षत्रस्य योनिरिति २ सुन्वन्तमस्यामुपवेशयति स्योनामासीदेति ३ निषसादेत्युरोऽस्याऽलभते ४ अभिभूरित्यस्मै पञ्चाक्षान् पाणावाधाय पश्चादेनं यज्ञियवृक्षदण्डैः शनैस्तूष्णीं घ्नन्ति ५ पाप्मानं तेऽपहन्मोऽति त्वा बधं नयामीति वा ६ वरं वृत्वा ब्रह्मन्नित्यामन्त्रयते पञ्चकृत्वः ७ प्रत्याह व्यत्यासं सविता वरुण इन्द्र ?ो रुद्र इति त्वं ब्रह्माऽसीत्यादिभिः ८ आदिनैवान्त्यम् ९ बहुकारेति च ह्वयत्येवं नामानम् १० स्फ्यमस्मै प्रयच्छति पुरोहितोऽध्वर्युर्वा इन्द्र स्य वज्र इति ११ राजा राजभ्राता सूतस्थपत्योरन्यतरो ग्रामणीः सजातश्चैवं पूर्वः पूर्व उत्तरस्मै १२ प्रत्तेन सजातः प्रतिप्रस्थाता च पूर्वाग्निसहिताः शुक्रपुरोरुचा द्यूतभूमिं कुरुतः १३ मन्थिनो विमितम् १४ द्यूतभूमौ हिरण्यं निधायाऽभिझोति चतुर्गृहीतेनाग्निः पृथुरिति १५ अक्षान्निवपति स्वाहाकृता इति १६ गां दीव्यध्वमित्याह १७ कृतादि वा विदध्याद्र ?ाजप्रभृतिभ्यः १८ सजाताय कलिम् १९ गामस्याऽनीय घ्नन्ति २० पूर्वाग्निवाहो दक्षिणा २१ पयस्यास्विष्टकृदिडं करोति माहेन्द्र ?ादि च २२ अवरुह्य गच्छति स्तोत्राय प्रहितः २३ अवभृथमेकेन तार्प्यादीनि चेत् २४ उदैत्येकेन २५ दीक्षितवसनं च प्रास्यति २६ अनूवन्ध्यवपाहोमान्ते दद्यादेनानि २७ उदवसानीयायां वा २८ त्रैधातव्युदवसानीया ऐन्द्र ?ावैष्णवो द्वादशकपालो व्रीहियवानाम् २९ तृतीयं यवानां मध्ये ३० अधिश्रयणं च ३१ तिस्रस्तिस्रो दक्षिणा ददाति शतमानानि ब्रह्मणे धेनूर्होत्रे वासांस्यध्वर्यवे गामग्नीधे ३२ भैषज्याऽभिचारयोरप्येषा ३३ ७

खादिरीमासन्दीं रज्जूनां व्याघ्रचर्मदेशे निदधाति स्योनाऽसीति १ अधीवासमस्यामास्तृणाति क्षत्रस्य योनिरिति २ सुन्वन्तमस्यामुपवेशयति स्योनामासीदेति ३ निषसादेत्युरोऽस्याऽलभते ४ अभिभूरित्यस्मै पञ्चाक्षान् पाणावाधाय पश्चादेनं यज्ञियवृक्षदण्डैः शनैस्तूष्णीं घ्नन्ति ५ पाप्मानं तेऽपहन्मोऽति त्वा बधं नयामीति वा ६ वरं वृत्वा ब्रह्मन्नित्यामन्त्रयते पञ्चकृत्वः ७ प्रत्याह व्यत्यासं सविता वरुण इन्द्रो रुद्र इति त्वं ब्रह्माऽसीत्यादिभिः ८ आदिनैवान्त्यम् ९ बहुकारेति च ह्वयत्येवं नामानम् १० स्फ्यमस्मै प्रयच्छति पुरोहितोऽध्वर्युर्वा इन्द्र स्य वज्र इति ११ राजा राजभ्राता सूतस्थपत्योरन्यतरो ग्रामणीः सजातश्चैवं पूर्वः पूर्व उत्तरस्मै १२ प्रत्तेन सजातः प्रतिप्रस्थाता च पूर्वाग्निसहिताः शुक्रपुरोरुचा द्यूतभूमिं कुरुतः १३ मन्थिनो विमितम् १४ द्यूतभूमौ हिरण्यं निधायाऽभिझोति चतुर्गृहीतेनाग्निः पृथुरिति १५ अक्षान्निवपति स्वाहाकृता इति १६ गां दीव्यध्वमित्याह १७ कृतादि वा विदध्याद्रा जप्रभृतिभ्यः १८ सजाताय कलिम् १९ गामस्याऽनीय घ्नन्ति २० पूर्वाग्निवाहो दक्षिणा २१ पयस्यास्विष्टकृदिडं करोति माहेन्द्रा दि च २२ अवरुह्य गच्छति स्तोत्राय प्रहितः २३ अवभृथमेकेन तार्प्यादीनि चेत् २४ उदैत्येकेन २५ दीक्षितवसनं च प्रास्यति २६ अनूवन्ध्यवपाहोमान्ते दद्यादेनानि २७ उदवसानीयायां वा २८ त्रैधातव्युदवसानीया ऐन्द्रा वैष्णवो द्वादशकपालो व्रीहियवानाम् २९ तृतीयं यवानां मध्ये ३० अधिश्रयणं च ३१ तिस्रस्तिस्रो दक्षिणा ददाति शतमानानि ब्रह्मणे धेनूर्होत्रे वासांस्यध्वर्यवे गामग्नीधे ३२ भैषज्याऽभिचारयोरप्येषा ३३ ७

499

¬ÿre xuKle pivl" 1 a;¦ey EeN{ " s*Myo v; vwdev¨" pySy; mw];v¨,I b;hRSpTy¨" 2 p[itidxm;s;dnm;¦ey' purSt;Tp[d²=,-Émtr;É, m?yeNTym( 3 pUvwRárTv; cárTv; m?yme s'§v;secnm( 4 a;¦eyo ihry;' b;hRSpTySy ixitpOÏo b[÷,e 5 a¥;´k;mSy;PyeW; 6 Ã;dxoÿr;É, p[yuG`vI'iW 7 m;s;Ntr;É, 8 a;hvnIy;Ã; purSt;CzMy;p[;se xMy;p[;s a;¦e-ys*ms;iv]b;hRSpTyTv;·^vw;nr; yqoÿ_m( 9 Evm;vOÿSy crv" s;rSvtp*ã, mw]=w]pTyv;¨,;idTy;" 10 W$( W@± vwktN]e 11 pUv;RÉ¦v;h* Ã* Ã* W<,;' W<,;' d²=,; 12 a·;pdIvTpxuvN/* gÉ.R,I>y;' Svgu,d²=,* 13 XyeNy;idTye>yoidTyw v; 14 vwdevI pOWtI m;¨tI v; 15 tdNte kxvpnIyoitr;]" p*,Rm;sIsuTy" 16 ¬ÿre c m;s;Ntr;" 17 Vyui·iÃr;]" 18 aÉ¦·om;itr;]* 19 =]`Oit" 20 tmu.yt Ek i]·omJyoit·om* 21 aÉ.WecnIy;Ã; s'vTsr;TkxvpnIyoitr;]" som;pvgR" 22 ¬ÿre xuKle s*];m,I 23 v[IhIiNvå!;ivå!;N=*m ¬pnç £¡,;it KlIv;TsIsen 24 pKTv*dn' ivå!;'U,IRÕTy;É>y;' pCySveit s'sOjit 25 És'hvOkVy;`[lom;in c;vpit 26 pxuWu v; 27 puro@;x/m;R { Vys;m;Ny;t( 28 y;vduÿ_' s*Émk; gu,Tv;t( 29 9

uttare fukle paxcavilaH 1 Agneya aindra ?H saumyo vA vaifvadevafcaruH payasyA maitrAvaruNI bArhaspatyafcaruH 2 pratidifamAsAdanamAgneyaM purastAtpradakSiNa-mitarANi madhye'ntyam 3 pUrvaifcaritvA caritvA madhyame saMsravAsecanam 4 Agneyo hiraNyadakSiNo'gnIdhe dadAtyaindra sya qSabhaH saumyasya babhrurbrahmaNe vaifvadevasya pqSanhotre payasyAyA vafA'bhAve'pravItA'dhvaryubhyAM bArhaspatyasya fitipqSTho brahmaNe 5 annAdyakAmasyA'pyeSA 6 dvAdafottarANi prayugghavIMSi 7 mAsAntarANi 8 AhavanIyAdvA purastAcchamyAprAse famyAprAsa Agne-yasaumasAvitrabArhaspatyatvASTravaifvAnarA yathoktam 9 evamAvqttasya caravaH sArasvatapauSNa maitrakSaitrapatyavAruNA''dityAH 10 SaT SaD vaikatantre 11 pUrvA'gnivAhau dvau dvau SaNNAM SaNNAM dakSiNA 12 aSTApadIvatpafuvandhau garbhiNIbhyAM svaguNadakSiNau 13 fyenyAdityebhyo'dityai vA 14 vaifvadevI pqSatI mArutI vA 15 tadante kefavapanIyo'tirAtraH paurNamAsIsutyaH 16 uttare ca mAsAntarAH 17 vyuSTidvirAtraH 18 agniSTomA'tirAtrau 19 kSatraghqtiH 20 tamubhayata eke triSTomajyotiSTomau 21 abhiSecanIyAdvA saMvatsarAtkefavapanIyo'tirAtraH somApavargaH 22 uttare fukle sautrAmaNI 23 vrIhInvirUDhAvirUDhAnkSauma upanahya krINAti klIvAtsIsena 24 paktvaudanaM virUDhAMfcUrNIkqtyA'fvibhyAM pacyasveti saMsqjati 25 siMhavqkavyAghralomAni cA'vapati 26 pafuSu vA 27 puroDAfadharmA dra vyasAmAnyAt 28 yAvaduktaM saumikA guNatvAt 29 9

uttare fukle paxcavilaH 1 Agneya aindra H! saumyo vA vaifvadevafcaruH payasyA maitrAvaruNI bArhaspatyafcaruH 2 pratidifamAsAdanamAgneyaM purastAtpradakSiNa-mitarANi madhye'ntyam 3 pUrvaifcaritvA caritvA madhyame saMsravAsecanam 4 Agneyo hiraNyadakSiNo'gnIdhe dadAtyaindra sya qSabhaH saumyasya babhrurbrahmaNe vaifvadevasya pqSanhotre payasyAyA vafA'bhAve'pravItA'dhvaryubhyAM bArhaspatyasya fitipqSTho brahmaNe 5 annAdyakAmasyA'pyeSA 6 dvAdafottarANi prayugghavIMSi 7 mAsAntarANi 8 AhavanIyAdvA purastAcchamyAprAse famyAprAsa Agne-yasaumasAvitrabArhaspatyatvASTravaifvAnarA yathoktam 9 evamAvqttasya caravaH sArasvatapauSNa maitrakSaitrapatyavAruNA''dityAH 10 SaT SaD vaikatantre 11 pUrvA'gnivAhau dvau dvau SaNNAM SaNNAM dakSiNA 12 aSTApadIvatpafuvandhau garbhiNIbhyAM svaguNadakSiNau 13 fyenyAdityebhyo'dityai vA 14 vaifvadevI pqSatI mArutI vA 15 tadante kefavapanIyo'tirAtraH paurNamAsIsutyaH 16 uttare ca mAsAntarAH 17 vyuSTidvirAtraH 18 agniSTomA'tirAtrau 19 kSatraghqtiH 20 tamubhayata eke triSTomajyotiSTomau 21 abhiSecanIyAdvA saMvatsarAtkefavapanIyo'tirAtraH somApavargaH 22 uttare fukle sautrAmaNI 23 vrIhInvirUDhAvirUDhAnkSauma upanahya krINAti klIvAtsIsena 24 paktvaudanaM virUDhAMfcUrNIkqtyA'fvibhyAM pacyasveti saMsqjati 25 siMhavqkavyAghralomAni cA'vapati 26 pafuSu vA 27 puroDAfadharmA dra vyasAmAnyAt 28 yAvaduktaM saumikA guNatvAt 29 9

उत्तरे शुक्ले पञ्चविलः १ आग्नेय ऐन्द्र ?ः सौम्यो वा वैश्वदेवश्चरुः पयस्या मैत्रावरुणी बार्हस्पत्यश्चरुः २ प्रतिदिशमासादनमाग्नेयं पुरस्तात्प्रदक्षिण-मितराणि मध्येऽन्त्यम् ३ पूर्वैश्चरित्वा चरित्वा मध्यमे संस्रवासेचनम् ४ आग्नेयो हिरण्यदक्षिणोऽग्नीधे ददात्यैन्द्र स्य ऋषभः सौम्यस्य बभ्रुर्ब्रह्मणे वैश्वदेवस्य पृषन्होत्रे पयस्याया वशाऽभावेऽप्रवीताऽध्वर्युभ्यां बार्हस्पत्यस्य शितिपृष्ठो ब्रह्मणे ५ अन्नाद्यकामस्याऽप्येषा ६ द्वादशोत्तराणि प्रयुग्घवींषि ७ मासान्तराणि ८ आहवनीयाद्वा पुरस्ताच्छम्याप्रासे शम्याप्रास आग्ने-यसौमसावित्रबार्हस्पत्यत्वाष्ट्रवैश्वानरा यथोक्तम् ९ एवमावृत्तस्य चरवः सारस्वतपौष्ण मैत्रक्षैत्रपत्यवारुणाऽऽदित्याः १० षट् षड् वैकतन्त्रे ११ पूर्वाऽग्निवाहौ द्वौ द्वौ षण्णां षण्णां दक्षिणा १२ अष्टापदीवत्पशुवन्धौ गर्भिणीभ्यां स्वगुणदक्षिणौ १३ श्येन्यादित्येभ्योऽदित्यै वा १४ वैश्वदेवी पृषती मारुती वा १५ तदन्ते केशवपनीयोऽतिरात्रः पौर्णमासीसुत्यः १६ उत्तरे च मासान्तराः १७ व्युष्टिद्विरात्रः १८ अग्निष्टोमाऽतिरात्रौ १९ क्षत्रघृतिः २० तमुभयत एके त्रिष्टोमज्योतिष्टोमौ २१ अभिषेचनीयाद्वा संवत्सरात्केशवपनीयोऽतिरात्रः सोमापवर्गः २२ उत्तरे शुक्ले सौत्रामणी २३ व्रीहीन्विरूढाविरूढान्क्षौम उपनह्य क्रीणाति क्लीवात्सीसेन २४ पक्त्वौदनं विरूढांश्चूर्णीकृत्याऽश्विभ्यां पच्यस्वेति संसृजति २५ सिंहवृकव्याघ्रलोमानि चाऽवपति २६ पशुषु वा २७ पुरोडाशधर्मा द्र व्यसामान्यात् २८ यावदुक्तं सौमिका गुणत्वात् २९ ९

उत्तरे शुक्ले पञ्चविलः १ आग्नेय ऐन्द्र ः! सौम्यो वा वैश्वदेवश्चरुः पयस्या मैत्रावरुणी बार्हस्पत्यश्चरुः २ प्रतिदिशमासादनमाग्नेयं पुरस्तात्प्रदक्षिण-मितराणि मध्येऽन्त्यम् ३ पूर्वैश्चरित्वा चरित्वा मध्यमे संस्रवासेचनम् ४ आग्नेयो हिरण्यदक्षिणोऽग्नीधे ददात्यैन्द्र स्य ऋषभः सौम्यस्य बभ्रुर्ब्रह्मणे वैश्वदेवस्य पृषन्होत्रे पयस्याया वशाऽभावेऽप्रवीताऽध्वर्युभ्यां बार्हस्पत्यस्य शितिपृष्ठो ब्रह्मणे ५ अन्नाद्यकामस्याऽप्येषा ६ द्वादशोत्तराणि प्रयुग्घवींषि ७ मासान्तराणि ८ आहवनीयाद्वा पुरस्ताच्छम्याप्रासे शम्याप्रास आग्ने-यसौमसावित्रबार्हस्पत्यत्वाष्ट्रवैश्वानरा यथोक्तम् ९ एवमावृत्तस्य चरवः सारस्वतपौष्ण मैत्रक्षैत्रपत्यवारुणाऽऽदित्याः १० षट् षड् वैकतन्त्रे ११ पूर्वाऽग्निवाहौ द्वौ द्वौ षण्णां षण्णां दक्षिणा १२ अष्टापदीवत्पशुवन्धौ गर्भिणीभ्यां स्वगुणदक्षिणौ १३ श्येन्यादित्येभ्योऽदित्यै वा १४ वैश्वदेवी पृषती मारुती वा १५ तदन्ते केशवपनीयोऽतिरात्रः पौर्णमासीसुत्यः १६ उत्तरे च मासान्तराः १७ व्युष्टिद्विरात्रः १८ अग्निष्टोमाऽतिरात्रौ १९ क्षत्रघृतिः २० तमुभयत एके त्रिष्टोमज्योतिष्टोमौ २१ अभिषेचनीयाद्वा संवत्सरात्केशवपनीयोऽतिरात्रः सोमापवर्गः २२ उत्तरे शुक्ले सौत्रामणी २३ व्रीहीन्विरूढाविरूढान्क्षौम उपनह्य क्रीणाति क्लीवात्सीसेन २४ पक्त्वौदनं विरूढांश्चूर्णीकृत्याऽश्विभ्यां पच्यस्वेति संसृजति २५ सिंहवृकव्याघ्रलोमानि चाऽवपति २६ पशुषु वा २७ पुरोडाशधर्मा द्र व्यसामान्यात् २८ यावदुक्तं सौमिका गुणत्वात् २९ ९

502

i]px" pxubN/" tuQy;Rm( 1 pKv;y;' v; 2 a;Énoj" Xyet" 3 mLh;Év" s;rSvtI 4 AW.ÉmN{ ;y su];M,e tíu,;.;vej;" 5 p[qmo loiht" 6 i]yUpo vwk;dixin²l©;t( 7 a¦I v¨,p[`;svt( 8 aveiddR²=," 9 vp;m;jRn;Nte kÚxw" pár§ut' pun;it v;yu" pUt it 10 kÚvlkkN/ubdrcU,;Rin c;vpit 11 g[h' gOð;it kÚivd©¹it ]INv; p[itdevtmetywv 12 smSy;nu v;cn' yjeit c 13 p[qmSy;nuhomÉmtr* 14 pár§uõomo d²=,e¦* 15 .=m;úTy pár§uCz¹Wm;ÉsCy ¨KmviCz{ ' kÚM.' ixKye ÕTvopár d²=,Sy /;ryNTs(rvNtmupitÏte tOcw" somvt;' bihRWd;mÉ¦ãv;æ;;n;Émit 16 hvI'iW invRpit s;iv]v;¨,wN{ ;É, yqoÿ_' pxupuro@;x;qeR 17 npu'sko d²=,; rqv;hI v; v@v; 18 som;itpUtSy;PyeW; 19 anuy;j;Nte pxupuro@;x;qwRrTy;Énen p[;gvd;ne>y" 20 hivÉ.Rv;R 21 a;Én;.;vStu 22 r;jsUyy;Éjn" km;RpvgeR y; s*];m,I 23 ]w/;tVy;nupUVyRyog;t( 24 10

tripafuH pafubandhaH fvafcaturthyAm 1 pakvAyAM vA 2 Afvino'jaH fyetaH 3 malhA'viH sArasvatI 4 qSabhamindra ?Aya sutrAmNe tadguNA'bhAve'jAH 5 prathamo lohitaH 6 triyUpo vaikAdafinilizgAt 7 agnI varuNapraghAsavat 8 avedirdakSiNaH 9 vapAmArjanAnte kufaiH parisrutaM punAti vAyuH pUta iti 10 kuvalakarkandhubadaracUrNAni cA'vapati 11 grahaM gqhNAti kuvidazgeti trInvA pratidevatametayaiva 12 samasyAnu vAcanaM yajeti ca 13 prathamasyA'nuhomamitarau 14 parisruddhomo dakSiNe'gnau 15 bhakSamAhqtya parisruccheSamAsicya rukmavacchidraM kumbhaM fikye kqtvopari dakSiNasya dhArayantsravantamupatiSThate tqcaiH somavatAM barhiSadAmagniSvAttAnAmiti 16 havIMSi nirvapati sAvitravAruNaindra ?ANi yathoktaM pafupuroDAfArthe 17 napuMsako dakSiNA rathavAhI vA vaDavA 18 somAtipUtasyA'pyeSA 19 anuyAjAnte pafupuroDAfArthaifcaratyAfvinena prAgavadAnebhyaH 20 havirbhirvA 21 AfvinA'bhAvastu 22 rAjasUyayAjinaH karmA'pavarge yA sautrAmaNI 23 traidhAtavyAnupUrvyayogAt 24 10

tripafuH pafubandhaH fvafcaturthyAm 1 pakvAyAM vA 2 Afvino'jaH fyetaH 3 malhA'viH sArasvatI 4 qSabhamindrA ya sutrAmNe tadguNA'bhAve'jAH 5 prathamo lohitaH 6 triyUpo vaikAdafinilizgAt 7 agnI varuNapraghAsavat 8 avedirdakSiNaH 9 vapAmArjanAnte kufaiH parisrutaM punAti vAyuH pUta iti 10 kuvalakarkandhubadaracUrNAni cA'vapati 11 grahaM gqhNAti kuvidazgeti trInvA pratidevatametayaiva 12 samasyAnu vAcanaM yajeti ca 13 prathamasyA'nuhomamitarau 14 parisruddhomo dakSiNe'gnau 15 bhakSamAhqtya parisruccheSamAsicya rukmavacchidraM kumbhaM fikye kqtvopari dakSiNasya dhArayantsravantamupatiSThate tqcaiH somavatAM barhiSadAmagniSvAttAnAmiti 16 havIMSi nirvapati sAvitravAruNaindrA Ni yathoktaM pafupuroDAfArthe 17 napuMsako dakSiNA rathavAhI vA vaDavA 18 somAtipUtasyA'pyeSA 19 anuyAjAnte pafupuroDAfArthaifcaratyAfvinena prAgavadAnebhyaH 20 havirbhirvA 21 AfvinA'bhAvastu 22 rAjasUyayAjinaH karmA'pavarge yA sautrAmaNI 23 traidhAtavyAnupUrvyayogAt 24 10

त्रिपशुः पशुबन्धः श्वश्चतुर्थ्याम् १ पक्वायां वा २ आश्विनोऽजः श्येतः ३ मल्हाऽविः सारस्वती ४ ऋषभमिन्द्र ?ाय सुत्राम्णे तद्गुणाऽभावेऽजाः ५ प्रथमो लोहितः ६ त्रियूपो वैकादशिनिलिङ्गात् ७ अग्नी वरुणप्रघासवत् ८ अवेदिर्दक्षिणः ९ वपामार्जनान्ते कुशैः परिस्रुतं पुनाति वायुः पूत इति १० कुवलकर्कन्धुबदरचूर्णानि चाऽवपति ११ ग्रहं गृह्णाति कुविदङ्गेति त्रीन्वा प्रतिदेवतमेतयैव १२ समस्यानु वाचनं यजेति च १३ प्रथमस्याऽनुहोममितरौ १४ परिस्रुद्धोमो दक्षिणेऽग्नौ १५ भक्षमाहृत्य परिस्रुच्छेषमासिच्य रुक्मवच्छिद्रं कुम्भं शिक्ये कृत्वोपरि दक्षिणस्य धारयन्त्स्रवन्तमुपतिष्ठते तृचैः सोमवतां बर्हिषदामग्निष्वात्तानामिति १६ हवींषि निर्वपति सावित्रवारुणैन्द्र ?ाणि यथोक्तं पशुपुरोडाशार्थे १७ नपुंसको दक्षिणा रथवाही वा वडवा १८ सोमातिपूतस्याऽप्येषा १९ अनुयाजान्ते पशुपुरोडाशार्थैश्चरत्याश्विनेन प्रागवदानेभ्यः २० हविर्भिर्वा २१ आश्विनाऽभावस्तु २२ राजसूययाजिनः कर्माऽपवर्गे या सौत्रामणी २३ त्रैधातव्यानुपूर्व्ययोगात् २४ १०

त्रिपशुः पशुबन्धः श्वश्चतुर्थ्याम् १ पक्वायां वा २ आश्विनोऽजः श्येतः ३ मल्हाऽविः सारस्वती ४ ऋषभमिन्द्रा य सुत्राम्णे तद्गुणाऽभावेऽजाः ५ प्रथमो लोहितः ६ त्रियूपो वैकादशिनिलिङ्गात् ७ अग्नी वरुणप्रघासवत् ८ अवेदिर्दक्षिणः ९ वपामार्जनान्ते कुशैः परिस्रुतं पुनाति वायुः पूत इति १० कुवलकर्कन्धुबदरचूर्णानि चाऽवपति ११ ग्रहं गृह्णाति कुविदङ्गेति त्रीन्वा प्रतिदेवतमेतयैव १२ समस्यानु वाचनं यजेति च १३ प्रथमस्याऽनुहोममितरौ १४ परिस्रुद्धोमो दक्षिणेऽग्नौ १५ भक्षमाहृत्य परिस्रुच्छेषमासिच्य रुक्मवच्छिद्रं कुम्भं शिक्ये कृत्वोपरि दक्षिणस्य धारयन्त्स्रवन्तमुपतिष्ठते तृचैः सोमवतां बर्हिषदामग्निष्वात्तानामिति १६ हवींषि निर्वपति सावित्रवारुणैन्द्रा णि यथोक्तं पशुपुरोडाशार्थे १७ नपुंसको दक्षिणा रथवाही वा वडवा १८ सोमातिपूतस्याऽप्येषा १९ अनुयाजान्ते पशुपुरोडाशार्थैश्चरत्याश्विनेन प्रागवदानेभ्यः २० हविर्भिर्वा २१ आश्विनाऽभावस्तु २२ राजसूययाजिनः कर्माऽपवर्गे या सौत्रामणी २३ त्रैधातव्यानुपूर्व्ययोगात् २४ १०

514

¬%;sM.r,m·My;m( 1 a;hvnIySy purSt;NmTy; ctur§e .[e mO²Tp<@mvd/;it .UÉmsmm( 2 ip<@mpre, Vy?ve vLmIkvp;' Éz{ ;' ind/;it 3 a;hvnIy' d²=,en i]vONmuïp;©Çbõ;iStÏ²Nt p[;o-gdR.;j;" pUv;Rpr; r;s.o m?yepUv;R" 4 ¬ÿrt a;hvnIy-Sy;rim;] ¬.ytStI+,; vw,vIsuiWr;É.[" kLm;ãy.;vekLm;WI p[;dexm;} yrim;]I v; 5 ihry;mOG>y;m;ütI §uve,;pde 22 a.[ä; ip<@Ö i]" pár²l%it pár v;jpitárit bihbRih¨ÿryoÿry; 23 a.[ä; ip<@Ö %nit devSy Tveit 24 Õã,;Éjnm;StIyoRÿrt" 25 tiSmNpuãkrp,Rmp;' pOÏÉmit 26 ivm;·äeRni¶v it 27 a;l.t ¬.e xmR c Sq it 28 ip<@Ö purIãyosIit 29 2

ukhAsambharaNamaSTamyAm 1 AhavanIyasya purastAnmatyA caturasre fvabhre mqtpiNDamavadadhAti bhUmisamam 2 piNDamapareNa vyadhve valmIkavapAM chidra ?AM nidadhAti 3 AhavanIyaM dakSiNena trivqnmuxjapaxcAzgIbaddhAstiSThanti prAxco-'fvagardabhAjAH pUrvAparA rAsabho madhye'fvapUrvAH 4 uttarata AhavanIya-syA'ratnimAtra ubhayatastIkSNA vaiNavIsuSirA'bhriH kalmASyabhAve'kalmASI prAdefamA tr?yaratnimAtrI vA 5 hiraNmayImeke 6 aSTagqhItaM juhoti santata-mudgqhNanyuxjAna iti 7 devasya tvetyabhrimAdAya hasta AdhAyetyenAmabhi-mantrayate 8 afvaprabhqtIMfca pratyqcaM pratUrtaM yuxjAthAM yoge yoga iti 9 anuspqfannutkramayatyenAnprAcaH pratimantraM pratUrvannurvantarikSaM pqthivyAH sadhasthAditi 10 agniSu jvalatsu piNDaM gacchantyagniM purISyamiti 11 dakSiNatafca pafavo yugapat 12 anaddhApuruSamIkSate devapitqmanuSyA-'narthakamagniM purISyamiti 13 valmIkavapAmAdAya chidre Na piNDamI-kSate'nvagniriti 14 dqSTvA nidadhAtyenAm 15 Agatyetyabhimantrayate'fvam 16 Akramyetyanena piNDamadhiSThApayati 17 dyausta iti pqSThasyopari pANiM dhArayannanupaspqfan 18 utkrAmetyutkramayati 19 udakramIdityabhimantrayate 20 AhavanIyavat sthApayati piNDasya 21 upavifya mqdamabhijuhotyA tvA jigharmIti vyatiSaktAbhyAmqgbhyAmAhutI sruveNAfvapade 22 abhryA piNDaM triH parilikhati pari vAjapatiriti bahirbahiruttarayottarayA 23 abhryA piNDaM khanati devasya tveti 24 kqSNAjinamAstIryottarataH 25 tasminpuSkaraparNamapAM pqSThamiti 26 vimArSTyenaddiva iti 27 Alabhata ubhe farma ca stha iti 28 piNDaM purISyo'sIti 29 2

ukhAsambharaNamaSTamyAm 1 AhavanIyasya purastAnmatyA caturasre fvabhre mqtpiNDamavadadhAti bhUmisamam 2 piNDamapareNa vyadhve valmIkavapAM chidrA M! nidadhAti 3 AhavanIyaM dakSiNena trivqnmuxjapaxcAzgIbaddhAstiSThanti prAxco-'fvagardabhAjAH pUrvAparA rAsabho madhye'fvapUrvAH 4 uttarata AhavanIya-syA'ratnimAtra ubhayatastIkSNA vaiNavIsuSirA'bhriH kalmASyabhAve'kalmASI prAdefamAtr! yaratnimAtrI vA 5 hiraNmayImeke 6 aSTagqhItaM juhoti santata-mudgqhNanyuxjAna iti 7 devasya tvetyabhrimAdAya hasta AdhAyetyenAmabhi-mantrayate 8 afvaprabhqtIMfca pratyqcaM pratUrtaM yuxjAthAM yoge yoga iti 9 anuspqfannutkramayatyenAnprAcaH pratimantraM pratUrvannurvantarikSaM pqthivyAH sadhasthAditi 10 agniSu jvalatsu piNDaM gacchantyagniM purISyamiti 11 dakSiNatafca pafavo yugapat 12 anaddhApuruSamIkSate devapitqmanuSyA-'narthakamagniM purISyamiti 13 valmIkavapAmAdAya chidre Na piNDamI-kSate'nvagniriti 14 dqSTvA nidadhAtyenAm 15 Agatyetyabhimantrayate'fvam 16 Akramyetyanena piNDamadhiSThApayati 17 dyausta iti pqSThasyopari pANiM dhArayannanupaspqfan 18 utkrAmetyutkramayati 19 udakramIdityabhimantrayate 20 AhavanIyavat sthApayati piNDasya 21 upavifya mqdamabhijuhotyA tvA jigharmIti vyatiSaktAbhyAmqgbhyAmAhutI sruveNAfvapade 22 abhryA piNDaM triH parilikhati pari vAjapatiriti bahirbahiruttarayottarayA 23 abhryA piNDaM khanati devasya tveti 24 kqSNAjinamAstIryottarataH 25 tasminpuSkaraparNamapAM pqSThamiti 26 vimArSTyenaddiva iti 27 Alabhata ubhe farma ca stha iti 28 piNDaM purISyo'sIti 29 2

उखासम्भरणमष्टम्याम् १ आहवनीयस्य पुरस्तान्मत्या चतुरस्रे श्वभ्रे मृत्पिण्डमवदधाति भूमिसमम् २ पिण्डमपरेण व्यध्वे वल्मीकवपां छिद्र ?ां निदधाति ३ आहवनीयं दक्षिणेन त्रिवृन्मुञ्जपञ्चाङ्गीबद्धास्तिष्ठन्ति प्राञ्चो-ऽश्वगर्दभाजाः पूर्वापरा रासभो मध्येऽश्वपूर्वाः ४ उत्तरत आहवनीय-स्याऽरत्निमात्र उभयतस्तीक्ष्णा वैणवीसुषिराऽभ्रिः कल्माष्यभावेऽकल्माषी प्रादेशमा त्र्?यरत्निमात्री वा ५ हिरण्मयीमेके ६ अष्टगृहीतं जुहोति सन्तत-मुद्गृह्णन्युञ्जान इति ७ देवस्य त्वेत्यभ्रिमादाय हस्त आधायेत्येनामभि-मन्त्रयते ८ अश्वप्रभृतींश्च प्रत्यृचं प्रतूर्तं युञ्जाथां योगे योग इति ९ अनुस्पृशन्नुत्क्रमयत्येनान्प्राचः प्रतिमन्त्रं प्रतूर्वन्नुर्वन्तरिक्षं पृथिव्याः सधस्थादिति १० अग्निषु ज्वलत्सु पिण्डं गच्छन्त्यग्निं पुरीष्यमिति ११ दक्षिणतश्च पशवो युगपत् १२ अनद्धापुरुषमीक्षते देवपितृमनुष्या-ऽनर्थकमग्निं पुरीष्यमिति १३ वल्मीकवपामादाय छिद्रे ण पिण्डमी-क्षतेऽन्वग्निरिति १४ दृष्ट्वा निदधात्येनाम् १५ आगत्येत्यभिमन्त्रयतेऽश्वम् १६ आक्रम्येत्यनेन पिण्डमधिष्ठापयति १७ द्यौस्त इति पृष्ठस्योपरि पाणिं धारयन्ननुपस्पृशन् १८ उत्क्रामेत्युत्क्रमयति १९ उदक्रमीदित्यभिमन्त्रयते २० आहवनीयवत् स्थापयति पिण्डस्य २१ उपविश्य मृदमभिजुहोत्या त्वा जिघर्मीति व्यतिषक्ताभ्यामृग्भ्यामाहुती स्रुवेणाश्वपदे २२ अभ्र्या पिण्डं त्रिः परिलिखति परि वाजपतिरिति बहिर्बहिरुत्तरयोत्तरया २३ अभ्र्या पिण्डं खनति देवस्य त्वेति २४ कृष्णाजिनमास्तीर्योत्तरतः २५ तस्मिन्पुष्करपर्णमपां पृष्ठमिति २६ विमार्ष्ट्येनद्दिव इति २७ आलभत उभे शर्म च स्थ इति २८ पिण्डं पुरीष्योऽसीति २९ २

उखासम्भरणमष्टम्याम् १ आहवनीयस्य पुरस्तान्मत्या चतुरस्रे श्वभ्रे मृत्पिण्डमवदधाति भूमिसमम् २ पिण्डमपरेण व्यध्वे वल्मीकवपां छिद्रा ं! निदधाति ३ आहवनीयं दक्षिणेन त्रिवृन्मुञ्जपञ्चाङ्गीबद्धास्तिष्ठन्ति प्राञ्चो-ऽश्वगर्दभाजाः पूर्वापरा रासभो मध्येऽश्वपूर्वाः ४ उत्तरत आहवनीय-स्याऽरत्निमात्र उभयतस्तीक्ष्णा वैणवीसुषिराऽभ्रिः कल्माष्यभावेऽकल्माषी प्रादेशमात्र्! यरत्निमात्री वा ५ हिरण्मयीमेके ६ अष्टगृहीतं जुहोति सन्तत-मुद्गृह्णन्युञ्जान इति ७ देवस्य त्वेत्यभ्रिमादाय हस्त आधायेत्येनामभि-मन्त्रयते ८ अश्वप्रभृतींश्च प्रत्यृचं प्रतूर्तं युञ्जाथां योगे योग इति ९ अनुस्पृशन्नुत्क्रमयत्येनान्प्राचः प्रतिमन्त्रं प्रतूर्वन्नुर्वन्तरिक्षं पृथिव्याः सधस्थादिति १० अग्निषु ज्वलत्सु पिण्डं गच्छन्त्यग्निं पुरीष्यमिति ११ दक्षिणतश्च पशवो युगपत् १२ अनद्धापुरुषमीक्षते देवपितृमनुष्या-ऽनर्थकमग्निं पुरीष्यमिति १३ वल्मीकवपामादाय छिद्रे ण पिण्डमी-क्षतेऽन्वग्निरिति १४ दृष्ट्वा निदधात्येनाम् १५ आगत्येत्यभिमन्त्रयतेऽश्वम् १६ आक्रम्येत्यनेन पिण्डमधिष्ठापयति १७ द्यौस्त इति पृष्ठस्योपरि पाणिं धारयन्ननुपस्पृशन् १८ उत्क्रामेत्युत्क्रमयति १९ उदक्रमीदित्यभिमन्त्रयते २० आहवनीयवत् स्थापयति पिण्डस्य २१ उपविश्य मृदमभिजुहोत्या त्वा जिघर्मीति व्यतिषक्ताभ्यामृग्भ्यामाहुती स्रुवेणाश्वपदे २२ अभ्र्या पिण्डं त्रिः परिलिखति परि वाजपतिरिति बहिर्बहिरुत्तरयोत्तरया २३ अभ्र्या पिण्डं खनति देवस्य त्वेति २४ कृष्णाजिनमास्तीर्योत्तरतः २५ तस्मिन्पुष्करपर्णमपां पृष्ठमिति २६ विमार्ष्ट्येनद्दिव इति २७ आलभत उभे शर्म च स्थ इति २८ पिण्डं पुरीष्योऽसीति २९ २

517

p;É,>y;' párgOð;Tyen' d²=,oÿr;>y;' d²=," s;É.[STv;m¦ it W²@±." svR sÕd( /OTv; puãkrp,Re ind/;it 1 ap" .[evnyTypo devIárit 2 s' t it v;tmp²=pit 3 an;Émky; s'vpit purSt;Tp;¶²=,t ¬ÿrt 4 a;StI,RyorNt;nuíÈð;it suj;t it 5 i]vOæ;; muïyoK]e,opnçit v;so a¦ it 6 ¬iÿÏit ip<@m;d;yodu itÏ¼it 7 è?vRb;ó" p[;' p[gOð;TyU?vR è Wu , it 8 avúTyopárn;É. /;ry¥p[.OtInÉ.mN]yte s j;to iSqro .v ixvo .veit 9 /;ryTyeW;mupár ip<@mnupSpOxNp[wtu v;jI vOW;É¦ÉmTy%ryo" 10 a¦ a;y;hITy;úTy %r;Cz;gSyt| sTyÉmTy; in/;n;t( 11 a;yNTy;vTyR pxUnj" purSt;{ ;s.o m?ye 12 anõ;pu¨WmI=te pUvRvdÉ¦' purIãyÉmit 13 ¬ÿrt a;hvnIySyoõt;vo²=te Ésktopk¡,Re párvOte p[;GÃ;re ip<@Ö ind/;TyoW/y it 14 inp;jseit p[muCywnmjlom;Ny;d;y p[;gudIc" pxUnuTsOjit 15 a;po ih Ï¼it p,RkW;ypKvmudkm;Ésit ip<@¼ 16 fn' c tUã,I' tt" ÕTv; 17 ajlomÉ." s'sOjit Ém]' s'sOJyeit 18 xkr;yors;XmcU,wR ¨{ ;" s'sOJyeit 19 s' sO·;Émit s'y*it 20 aW;!;' kroit mihWI p[qms'ivæ;; td;:y; 21 yjm;np;dm;]I' } y;²l²%t;m( 22 yjm;n ¬%;' kroit mOdm;d;y m%Sy ixr it 23 p[;dexm;]I' ityRgU{ (×;' c 24 pp[;dex;ÉmWum;]I' v; ityRkª p'cpx* 25 vsvSTveit p[qyit 26 aNt;nu¥Iy svRt" p[qm' /;tum;d/;it ¨{ ;STveit 27 s'²lPy Xl+,;' ÕTvoÿrm;idTy;STveit 28 ive Tveit smIkroit 29 ivtOtIy ¬ÿre vitR" svRt" kroTyidTyw r;eit 30 è?v;RStUã,I' p[itidx' ct§opr; vitR p[;¢;" 31 3

pANibhyAM parigqhNAtyenaM dakSiNottarAbhyAM dakSiNaH sAbhristvAmagna iti SaDbhiH sarva sakqd dhqtvA puSkaraparNe nidadhAti 1 apaH fvabhre'vanayatyapo devIriti 2 saM ta iti vAtamapakSipati 3 anAmikayA saMvapati purastAtpafcAddakSiNata uttaratafca 4 AstIrNayorantAnudgqhNAti sujAta iti 5 trivqttA muxjayoktreNopanahyati vAso agna iti 6 uttiSThati piNDamAdAyodu tiSTheti 7 UrdhvabAhuH prAxcaM pragqhNAtyUrdhva U Su Na iti 8 avahqtyoparinAbhi dhArayannafvaprabhqtInabhimantrayate sa jAto sthiro bhava fivo bhaveti 9 dhArayatyeSAmupari piNDamanupaspqfanpraitu vAjI vqSA'gnimityafvakharayoH 10 agna AyAhItyAhqtya kharAcchAgasyartaM satyamityA nidhAnAt 11 AyantyAvartya pafUnajaH purastAdra ?Asabho madhye 12 anaddhApuruSamIkSate pUrvavadagniM purISyamiti 13 uttarata AhavanIyasyoddhatAvokSite sikatopakIrNe parivqte prAgdvAre piNDaM nidadhAtyoSadhaya iti 14 nipAjaseti pramucyainamajalomAnyAdAya prAgudIcaH pafUnutsqjati 15 Apo hi STheti parNakaSAyapakvamudakamAsixcati piNDe 16 phenaM ca tUSNIM tataH kqtvA 17 ajalomabhiH saMsqjati mitraM saMsqjyeti 18 farkarAyorasAfmacUrNaifca rudra ?AH saMsqjyeti 19 saM sqSTAmiti saMyauti 20 aSADhAM karoti mahiSI prathamasaMvittA tadAkhyA 21 yajamAnapAdamAtrIM tr?yAlikhitAm 22 yajamAna ukhAM karoti mqdamAdAya makhasya fira iti 23 prAdefamAtrIM tiryagUdr hvAM ca 24 paxcaprAdefAmiSumAtrIM vA tiryak paMcapafau 25 vasavastveti prathayati 26 antAnunnIya sarvataH prathamaM dhAtumAdadhAti rudra ?Astveti 27 saMlipya flakSNAM kqtvottaramAdityAstveti 28 vifve tveti samIkaroti 29 vitqtIya uttare vartiH sarvataH karotyadityai rAsneti 30 UrdhvAstUSNIM pratidifaM catasro'parA varti prAptAH 31 3

pANibhyAM parigqhNAtyenaM dakSiNottarAbhyAM dakSiNaH sAbhristvAmagna iti SaDbhiH sarva sakqd dhqtvA puSkaraparNe nidadhAti 1 apaH fvabhre'vanayatyapo devIriti 2 saM ta iti vAtamapakSipati 3 anAmikayA saMvapati purastAtpafcAddakSiNata uttaratafca 4 AstIrNayorantAnudgqhNAti sujAta iti 5 trivqttA muxjayoktreNopanahyati vAso agna iti 6 uttiSThati piNDamAdAyodu tiSTheti 7 UrdhvabAhuH prAxcaM pragqhNAtyUrdhva U Su Na iti 8 avahqtyoparinAbhi dhArayannafvaprabhqtInabhimantrayate sa jAto sthiro bhava fivo bhaveti 9 dhArayatyeSAmupari piNDamanupaspqfanpraitu vAjI vqSA'gnimityafvakharayoH 10 agna AyAhItyAhqtya kharAcchAgasyartaM satyamityA nidhAnAt 11 AyantyAvartya pafUnajaH purastAdrA sabho madhye 12 anaddhApuruSamIkSate pUrvavadagniM purISyamiti 13 uttarata AhavanIyasyoddhatAvokSite sikatopakIrNe parivqte prAgdvAre piNDaM nidadhAtyoSadhaya iti 14 nipAjaseti pramucyainamajalomAnyAdAya prAgudIcaH pafUnutsqjati 15 Apo hi STheti parNakaSAyapakvamudakamAsixcati piNDe 16 phenaM ca tUSNIM tataH kqtvA 17 ajalomabhiH saMsqjati mitraM saMsqjyeti 18 farkarAyorasAfmacUrNaifca rudrA H! saMsqjyeti 19 saM sqSTAmiti saMyauti 20 aSADhAM karoti mahiSI prathamasaMvittA tadAkhyA 21 yajamAnapAdamAtrIM tr! yAlikhitAm 22 yajamAna ukhAM karoti mqdamAdAya makhasya fira iti 23 prAdefamAtrIM tiryagUdr hvAM ca 24 paxcaprAdefAmiSumAtrIM vA tiryak paMcapafau 25 vasavastveti prathayati 26 antAnunnIya sarvataH prathamaM dhAtumAdadhAti rudrA stveti 27 saMlipya flakSNAM kqtvottaramAdityAstveti 28 vifve tveti samIkaroti 29 vitqtIya uttare vartiH sarvataH karotyadityai rAsneti 30 UrdhvAstUSNIM pratidifaM catasro'parA varti prAptAH 31 3

पाणिभ्यां परिगृह्णात्येनं दक्षिणोत्तराभ्यां दक्षिणः साभ्रिस्त्वामग्न इति षड्भिः सर्व सकृद् धृत्वा पुष्करपर्णे निदधाति १ अपः श्वभ्रेऽवनयत्यपो देवीरिति २ सं त इति वातमपक्षिपति ३ अनामिकया संवपति पुरस्तात्पश्चाद्दक्षिणत उत्तरतश्च ४ आस्तीर्णयोरन्तानुद्गृह्णाति सुजात इति ५ त्रिवृत्ता मुञ्जयोक्त्रेणोपनह्यति वासो अग्न इति ६ उत्तिष्ठति पिण्डमादायोदु तिष्ठेति ७ ऊर्ध्वबाहुः प्राञ्चं प्रगृह्णात्यूर्ध्व ऊ षु ण इति ८ अवहृत्योपरिनाभि धारयन्नश्वप्रभृतीनभिमन्त्रयते स जातो स्थिरो भव शिवो भवेति ९ धारयत्येषामुपरि पिण्डमनुपस्पृशन्प्रैतु वाजी वृषाऽग्निमित्यश्वखरयोः १० अग्न आयाहीत्याहृत्य खराच्छागस्यर्तं सत्यमित्या निधानात् ११ आयन्त्यावर्त्य पशूनजः पुरस्ताद्र ?ासभो मध्ये १२ अनद्धापुरुषमीक्षते पूर्ववदग्निं पुरीष्यमिति १३ उत्तरत आहवनीयस्योद्धतावोक्षिते सिकतोपकीर्णे परिवृते प्राग्द्वारे पिण्डं निदधात्योषधय इति १४ निपाजसेति प्रमुच्यैनमजलोमान्यादाय प्रागुदीचः पशूनुत्सृजति १५ आपो हि ष्ठेति पर्णकषायपक्वमुदकमासिञ्चति पिण्डे १६ फेनं च तूष्णीं ततः कृत्वा १७ अजलोमभिः संसृजति मित्रं संसृज्येति १८ शर्करायोरसाश्मचूर्णैश्च रुद्र ?ाः संसृज्येति १९ सं सृष्टामिति संयौति २० अषाढां करोति महिषी प्रथमसंवित्ता तदाख्या २१ यजमानपादमात्रीं त्र्?यालिखिताम् २२ यजमान उखां करोति मृदमादाय मखस्य शिर इति २३ प्रादेशमात्रीं तिर्यगूद्र् ह्वां च २४ पञ्चप्रादेशामिषुमात्रीं वा तिर्यक् पंचपशौ २५ वसवस्त्वेति प्रथयति २६ अन्तानुन्नीय सर्वतः प्रथमं धातुमादधाति रुद्र ?ास्त्वेति २७ संलिप्य श्लक्ष्णां कृत्वोत्तरमादित्यास्त्वेति २८ विश्वे त्वेति समीकरोति २९ वितृतीय उत्तरे वर्तिः सर्वतः करोत्यदित्यै रास्नेति ३० ऊर्ध्वास्तूष्णीं प्रतिदिशं चतस्रोऽपरा वर्ति प्राप्ताः ३१ ३

पाणिभ्यां परिगृह्णात्येनं दक्षिणोत्तराभ्यां दक्षिणः साभ्रिस्त्वामग्न इति षड्भिः सर्व सकृद् धृत्वा पुष्करपर्णे निदधाति १ अपः श्वभ्रेऽवनयत्यपो देवीरिति २ सं त इति वातमपक्षिपति ३ अनामिकया संवपति पुरस्तात्पश्चाद्दक्षिणत उत्तरतश्च ४ आस्तीर्णयोरन्तानुद्गृह्णाति सुजात इति ५ त्रिवृत्ता मुञ्जयोक्त्रेणोपनह्यति वासो अग्न इति ६ उत्तिष्ठति पिण्डमादायोदु तिष्ठेति ७ ऊर्ध्वबाहुः प्राञ्चं प्रगृह्णात्यूर्ध्व ऊ षु ण इति ८ अवहृत्योपरिनाभि धारयन्नश्वप्रभृतीनभिमन्त्रयते स जातो स्थिरो भव शिवो भवेति ९ धारयत्येषामुपरि पिण्डमनुपस्पृशन्प्रैतु वाजी वृषाऽग्निमित्यश्वखरयोः १० अग्न आयाहीत्याहृत्य खराच्छागस्यर्तं सत्यमित्या निधानात् ११ आयन्त्यावर्त्य पशूनजः पुरस्ताद्रा सभो मध्ये १२ अनद्धापुरुषमीक्षते पूर्ववदग्निं पुरीष्यमिति १३ उत्तरत आहवनीयस्योद्धतावोक्षिते सिकतोपकीर्णे परिवृते प्राग्द्वारे पिण्डं निदधात्योषधय इति १४ निपाजसेति प्रमुच्यैनमजलोमान्यादाय प्रागुदीचः पशूनुत्सृजति १५ आपो हि ष्ठेति पर्णकषायपक्वमुदकमासिञ्चति पिण्डे १६ फेनं च तूष्णीं ततः कृत्वा १७ अजलोमभिः संसृजति मित्रं संसृज्येति १८ शर्करायोरसाश्मचूर्णैश्च रुद्रा ः! संसृज्येति १९ सं सृष्टामिति संयौति २० अषाढां करोति महिषी प्रथमसंवित्ता तदाख्या २१ यजमानपादमात्रीं त्र्! यालिखिताम् २२ यजमान उखां करोति मृदमादाय मखस्य शिर इति २३ प्रादेशमात्रीं तिर्यगूद्र् ह्वां च २४ पञ्चप्रादेशामिषुमात्रीं वा तिर्यक् पंचपशौ २५ वसवस्त्वेति प्रथयति २६ अन्तानुन्नीय सर्वतः प्रथमं धातुमादधाति रुद्रा स्त्वेति २७ संलिप्य श्लक्ष्णां कृत्वोत्तरमादित्यास्त्वेति २८ विश्वे त्वेति समीकरोति २९ वितृतीय उत्तरे वर्तिः सर्वतः करोत्यदित्यै रास्नेति ३० ऊर्ध्वास्तूष्णीं प्रतिदिशं चतस्रोऽपरा वर्ति प्राप्ताः ३१ ३

520

Stn;inv;g[eWU¥yit 1 iÃStn;m·Stn;mek 2 Ébl' gOð;Tyidit· it 3 ÕTv;yeit ind/;it 4 it§ Ek 5 ·k;Stu it§o ivJyoitW" pOqGl=,;S} y;²l²%t;" 6 mOdmupxy;' ind/;it 7 s¢É.rxÕ²º¨%;' /Upyit d²=,;GNy;dI¢wrekkn vsvSTveit p[itmN]m( 8 a.[ä; .[' cturÅ' %nTyidit¼it 9 Åp,m;StIyR yq;Õtmvd/;it 10 dev;n;' TveTyu%;' TyuBj;m( 11 Åp,en;vCz;´ d²=,;GNyÉ¦n; dIpyit É/W,;STveit 12 inmRNQyen v; /UpnÅp,e 13 vå]I¼tI=m;,o jpit 14 a;crit Ém]Syeit 15 y;vd;cret( 16 idvwv p[dhnoõr,e 17 ¬Ãpit Åp,m( 18 devSTveTyu%;m( 19 ¬æ;;n;' kroTyVyqm;neit 20 ¬´CzTyuTq;yeit 21 párgOç p;]e kroit Ém]wt;' t it 22 aj;pys;vÉsit vsvSTveit p[itmN]m( 23 ·k;i£y;tS} y;²l²%t;n;m( 24 apárÉmt;²l²%t; voÿryo" 25 pUvRvdÉ¦" p;k 26 dI=;m;v;Sy;y;m;m;v;Syene; 27 a;¦;vwã,vvw;nr* 28 `Ote c¨r;idTye>y" 29 p[;Õt;-Ny*dg[.,;in üTv; s¢;É¦k;Ny;kËitÉmitp[itmN]m( 30 d<@o-Cz^y,;Nt' ÕTv;?vyuRyjm;nyorNytr ¬%;m;hvnIyeÉ/Åyit muï-kÚl;yx,kÚl;y;vStI,;RmNtre x,;' m; su É.Tq; it itÏ¥udª p[;ª 31 ¨Kmp[itmocnivã,u£mv;Tsp[eWu c 32 a¦;v;å!¼ ]yodx;Sy;' p[;dexm;]I" sÉm/ a;d/;it 33 an;rohTy©;r;noPywk 34 `Oto¥;' k;mRuk¡' { (v¥ it 35 vwkûtI' prSy; it 36 a*duMbrI' prmSy; it 37 aprxuvOK,;' yd¦ it 38 a/"xy;' ydÿIit 39 p;l;xI" p[TyOcmhrhárit 40 ¬poÿm;' =i]ySyeCzn( 41 ¬ÿm;' puroihtSy 42 aNySyo.e 43 Sv;h;k;r" sv;RsU%;y;m( 44 a*dg[.,;id d<@;Ntm]wk 45 4

stanAnivA'greSUnnayati 1 dvistanAmaSTastanAmeke 2 bilaM gqhNAtyaditiSTa iti 3 kqtvAyeti nidadhAti 4 tisra eke 5 iSTakAstu tisro vifvajyotiSaH pqthaglakSaNA str?yAlikhitAH 6 mqdamupafayAM nidadhAti 7 saptabhirafvafakqdbhirukhAM dhUpayati dakSiNAgnyAdIptairekaikena vasavastveti pratimantram 8 abhryA fvabhraM caturafraM khanatyaditiSTveti 9 frapaNamAstIrya yathAkqtamavadadhAti 10 devAnAM tvetyukhAM tyubjAm 11 frapaNenA'vacchAdya dakSiNAgnyagninA dIpayati dhiSaNAstveti 12 nirmanthyena vA dhUpanafrapaNe 13 varUtrISTvetIkSamANo japati 14 Acarati mitrasyeti 15 yAvadAcaret 16 divaiva pradahanoddharaNe 17 udvapati frapaNam 18 devastvetyukhAm 19 uttAnAM karotyavyathamAneti 20 udyacchatyutthAyeti 21 parigqhya pAtre karoti mitraitAM ta iti 22 ajApayasA'vasixcati vasavastveti pratimantram 23 iSTakAkriyA'ta str?yAlikhitAnAm 24 aparimitA''likhitA vottarayoH 25 pUrvavadagniH pAke 26 dIkSA''mAvAsyAyAmAmAvAsyeneSTvA 27 AgnAvaiSNavavaifvAnarau 28 ghqte carurAdityebhyaH 29 prAkqtA-nyaudgrabhaNAni hutvA saptAgnikAnyAkUtimitipratimantram 30 daNDo-cchrayaNAntaM kqtvA'dhvaryuyajamAnayoranyatara ukhAmAhavanIye'dhifrayati muxja-kulAyafaNakulAyAvastIrNAmantare faNAM mA su bhitthA iti tiSThannudaz prAz 31 rukmapratimocanaviSNukramavAtsapreSu ca 32 agnAvArUDhe trayodafAsyAM prAdefamAtrIH samidha AdadhAti 33 anArohatyazgArAnopyaike 34 ghqtonnAM kArmukIM dr vanna iti 35 vaikazkatIM parasyA iti 36 audumbarIM paramasyA iti 37 aparafuvqkNAM yadagna iti 38 adhaHfayAM yadattIti 39 pAlAfIH pratyqcamaharahariti 40 upottamAM kSatriyasyecchan 41 uttamAM purohitasya 42 anyasyobhe 43 svAhAkAraH sarvAsUkhAyAm 44 audgrabhaNAdi daNDAntamatraike 45 4

stanAnivA'greSUnnayati 1 dvistanAmaSTastanAmeke 2 bilaM gqhNAtyaditiSTa iti 3 kqtvAyeti nidadhAti 4 tisra eke 5 iSTakAstu tisro vifvajyotiSaH pqthaglakSaNAstr! yAlikhitAH 6 mqdamupafayAM nidadhAti 7 saptabhirafvafakqdbhirukhAM dhUpayati dakSiNAgnyAdIptairekaikena vasavastveti pratimantram 8 abhryA fvabhraM caturafraM khanatyaditiSTveti 9 frapaNamAstIrya yathAkqtamavadadhAti 10 devAnAM tvetyukhAM tyubjAm 11 frapaNenA'vacchAdya dakSiNAgnyagninA dIpayati dhiSaNAstveti 12 nirmanthyena vA dhUpanafrapaNe 13 varUtrISTvetIkSamANo japati 14 Acarati mitrasyeti 15 yAvadAcaret 16 divaiva pradahanoddharaNe 17 udvapati frapaNam 18 devastvetyukhAm 19 uttAnAM karotyavyathamAneti 20 udyacchatyutthAyeti 21 parigqhya pAtre karoti mitraitAM ta iti 22 ajApayasA'vasixcati vasavastveti pratimantram 23 iSTakAkriyA'tastr! yAlikhitAnAm 24 aparimitA''likhitA vottarayoH 25 pUrvavadagniH pAke 26 dIkSA''mAvAsyAyAmAmAvAsyeneSTvA 27 AgnAvaiSNavavaifvAnarau 28 ghqte carurAdityebhyaH 29 prAkqtA-nyaudgrabhaNAni hutvA saptAgnikAnyAkUtimitipratimantram 30 daNDo-cchrayaNAntaM kqtvA'dhvaryuyajamAnayoranyatara ukhAmAhavanIye'dhifrayati muxja-kulAyafaNakulAyAvastIrNAmantare faNAM mA su bhitthA iti tiSThannudaz prAz 31 rukmapratimocanaviSNukramavAtsapreSu ca 32 agnAvArUDhe trayodafAsyAM prAdefamAtrIH samidha AdadhAti 33 anArohatyazgArAnopyaike 34 ghqtonnAM kArmukIM dr vanna iti 35 vaikazkatIM parasyA iti 36 audumbarIM paramasyA iti 37 aparafuvqkNAM yadagna iti 38 adhaHfayAM yadattIti 39 pAlAfIH pratyqcamaharahariti 40 upottamAM kSatriyasyecchan 41 uttamAM purohitasya 42 anyasyobhe 43 svAhAkAraH sarvAsUkhAyAm 44 audgrabhaNAdi daNDAntamatraike 45 4

स्तनानिवाऽग्रेषून्नयति १ द्विस्तनामष्टस्तनामेके २ बिलं गृह्णात्यदितिष्ट इति ३ कृत्वायेति निदधाति ४ तिस्र एके ५ इष्टकास्तु तिस्रो विश्वज्योतिषः पृथग्लक्षणा स्त्र्?यालिखिताः ६ मृदमुपशयां निदधाति ७ सप्तभिरश्वशकृद्भिरुखां धूपयति दक्षिणाग्न्यादीप्तैरेकैकेन वसवस्त्वेति प्रतिमन्त्रम् ८ अभ्र्या श्वभ्रं चतुरश्रं खनत्यदितिष्ट्वेति ९ श्रपणमास्तीर्य यथाकृतमवदधाति १० देवानां त्वेत्युखां त्युब्जाम् ११ श्रपणेनाऽवच्छाद्य दक्षिणाग्न्यग्निना दीपयति धिषणास्त्वेति १२ निर्मन्थ्येन वा धूपनश्रपणे १३ वरूत्रीष्ट्वेतीक्षमाणो जपति १४ आचरति मित्रस्येति १५ यावदाचरेत् १६ दिवैव प्रदहनोद्धरणे १७ उद्वपति श्रपणम् १८ देवस्त्वेत्युखाम् १९ उत्तानां करोत्यव्यथमानेति २० उद्यच्छत्युत्थायेति २१ परिगृह्य पात्रे करोति मित्रैतां त इति २२ अजापयसाऽवसिञ्चति वसवस्त्वेति प्रतिमन्त्रम् २३ इष्टकाक्रियाऽत स्त्र्?यालिखितानाम् २४ अपरिमिताऽऽलिखिता वोत्तरयोः २५ पूर्ववदग्निः पाके २६ दीक्षाऽऽमावास्यायामामावास्येनेष्ट्वा २७ आग्नावैष्णववैश्वानरौ २८ घृते चरुरादित्येभ्यः २९ प्राकृता-न्यौद्ग्रभणानि हुत्वा सप्ताग्निकान्याकूतिमितिप्रतिमन्त्रम् ३० दण्डो-च्छ्रयणान्तं कृत्वाऽध्वर्युयजमानयोरन्यतर उखामाहवनीयेऽधिश्रयति मुञ्ज-कुलायशणकुलायावस्तीर्णामन्तरे शणां मा सु भित्था इति तिष्ठन्नुदङ् प्राङ् ३१ रुक्मप्रतिमोचनविष्णुक्रमवात्सप्रेषु च ३२ अग्नावारूढे त्रयोदशास्यां प्रादेशमात्रीः समिध आदधाति ३३ अनारोहत्यङ्गारानोप्यैके ३४ घृतोन्नां कार्मुकीं द्र् वन्न इति ३५ वैकङ्कतीं परस्या इति ३६ औदुम्बरीं परमस्या इति ३७ अपरशुवृक्णां यदग्न इति ३८ अधःशयां यदत्तीति ३९ पालाशीः प्रत्यृचमहरहरिति ४० उपोत्तमां क्षत्रियस्येच्छन् ४१ उत्तमां पुरोहितस्य ४२ अन्यस्योभे ४३ स्वाहाकारः सर्वासूखायाम् ४४ औद्ग्रभणादि दण्डान्तमत्रैके ४५ ४

स्तनानिवाऽग्रेषून्नयति १ द्विस्तनामष्टस्तनामेके २ बिलं गृह्णात्यदितिष्ट इति ३ कृत्वायेति निदधाति ४ तिस्र एके ५ इष्टकास्तु तिस्रो विश्वज्योतिषः पृथग्लक्षणास्त्र्! यालिखिताः ६ मृदमुपशयां निदधाति ७ सप्तभिरश्वशकृद्भिरुखां धूपयति दक्षिणाग्न्यादीप्तैरेकैकेन वसवस्त्वेति प्रतिमन्त्रम् ८ अभ्र्या श्वभ्रं चतुरश्रं खनत्यदितिष्ट्वेति ९ श्रपणमास्तीर्य यथाकृतमवदधाति १० देवानां त्वेत्युखां त्युब्जाम् ११ श्रपणेनाऽवच्छाद्य दक्षिणाग्न्यग्निना दीपयति धिषणास्त्वेति १२ निर्मन्थ्येन वा धूपनश्रपणे १३ वरूत्रीष्ट्वेतीक्षमाणो जपति १४ आचरति मित्रस्येति १५ यावदाचरेत् १६ दिवैव प्रदहनोद्धरणे १७ उद्वपति श्रपणम् १८ देवस्त्वेत्युखाम् १९ उत्तानां करोत्यव्यथमानेति २० उद्यच्छत्युत्थायेति २१ परिगृह्य पात्रे करोति मित्रैतां त इति २२ अजापयसाऽवसिञ्चति वसवस्त्वेति प्रतिमन्त्रम् २३ इष्टकाक्रियाऽतस्त्र्! यालिखितानाम् २४ अपरिमिताऽऽलिखिता वोत्तरयोः २५ पूर्ववदग्निः पाके २६ दीक्षाऽऽमावास्यायामामावास्येनेष्ट्वा २७ आग्नावैष्णववैश्वानरौ २८ घृते चरुरादित्येभ्यः २९ प्राकृता-न्यौद्ग्रभणानि हुत्वा सप्ताग्निकान्याकूतिमितिप्रतिमन्त्रम् ३० दण्डो-च्छ्रयणान्तं कृत्वाऽध्वर्युयजमानयोरन्यतर उखामाहवनीयेऽधिश्रयति मुञ्ज-कुलायशणकुलायावस्तीर्णामन्तरे शणां मा सु भित्था इति तिष्ठन्नुदङ् प्राङ् ३१ रुक्मप्रतिमोचनविष्णुक्रमवात्सप्रेषु च ३२ अग्नावारूढे त्रयोदशास्यां प्रादेशमात्रीः समिध आदधाति ३३ अनारोहत्यङ्गारानोप्यैके ३४ घृतोन्नां कार्मुकीं द्र् वन्न इति ३५ वैकङ्कतीं परस्या इति ३६ औदुम्बरीं परमस्या इति ३७ अपरशुवृक्णां यदग्न इति ३८ अधःशयां यदत्तीति ३९ पालाशीः प्रत्यृचमहरहरिति ४० उपोत्तमां क्षत्रियस्येच्छन् ४१ उत्तमां पुरोहितस्य ४२ अन्यस्योभे ४३ स्वाहाकारः सर्वासूखायाम् ४४ औद्ग्रभणादि दण्डान्तमत्रैके ४५ ४

523

yjm;n" k<#¹ ¨Km' p[itmu'cte párm'@lmekÉv'xitip<@Ö Õã,;-ÉjninãyUt' lomsu xuKlÕã,eWu x,sU]e i]vOTyotmupárn;É. bih²ãp<@Ö ëx;no ¨Km(t it 1 <@±vixKy;sNdIWu mu'jrÆv²S]vOto mOi¶G/;" 2 párm<@l;>y;Ém<@±v;>y;mu%;' párgOð;it nÿ_oW;seit 3 hrit ´;v;=;meit 4 a;hvnIySy purSt;duí;];sNdIvd;sN´;' cturÅ;©ä;' ixKyvTy; ind/;it dev; aÉ¦Émit 5 ixKyp;x' p[itmu'cte W@´;m' iv; åp;,Iit 6 sixKy' p[;'c' p[ gOð;it sup,oRsIit ip<@vt( 7 /;r,' c 8 Ety; ivÕTy;É.mN} ywkNyÉcit' ÉcNv²Nt { o,Éc{ qc£ÉcTkûÉcTp[¬gÉcdu.yt" p[¬g" smuçpurIW it 9 smuçpurIWe p[itidx' purIWihry;viÿRÉ¥it 16 ¬párn;É. /;ry¥; Tv;h;WRÉ.TyÉ.mN]yte 17 p;x; ¬NmuCyoduÿmÉmit 18 ip<@v-Tp[;Gd²=,; p[gOð;Tyg[e bOhÉ¥it 19 avhrit h's" xuÉcWidit 20 a;sN´;' kroit bOhidit 21 ¬pitÏte sId TvÉmit 22 v;Tsp[e, c idvSprITyek;dxÉ." 23 anuv;knwk 24 a] dI²=toyÉmit 25 a;vOiÿrt" s'vTsrm( 26 5

yajamAnaH kaNThe rukmaM pratimuMcate parimaMDalamekaviMfatipiNDaM kqSNA-jinaniSyUtaM lomasu fuklakqSNeSu faNasUtre trivqtyotamuparinAbhi bahiSpiNDaM dqfAno rukmta iti 1 iNDvafikyAsandISu muMjarajjavastrivqto mqddigdhAH 2 parimaNDalAbhyAmiNDvAbhyAmukhAM parigqhNAti naktoSAseti 3 harati dyAvAkSAmeti 4 AhavanIyasya purastAdudgAtrAsandIvadAsandyAM caturafrAzgyAM fikyavatyA nidadhAti devA agnimiti 5 fikyapAfaM pratimuMcate SaDudyAmaM vifvA rUpANIti 6 safikyaM prAMcaM pra gqhNAti suparNo'sIti piNDavat 7 dhAraNaM ca 8 etayA vikqtyA'bhima ntr?yaike'nyacitiM cinvanti dra ?oNacidra thacakracitkazkacitpra\ugacidubhayataH pra\ugaH samuhyapurISa iti 9 samuhyapurISe pratidifaM purISahiraNyam 10 viSNukramAnkramate viSNoriti pratimantram 11 agnyudgrabhaNaM ca tasmiMstasmin 12 akramafcaturthe 13 difo vIkSate difo'nuvikramasveti 14 piNDavatprAgudaMcaM pragqhNA-tyakrandadagniriti 15 avaharatyagne'bhyAvarttinniti 16 uparinAbhi dhArayannA tvAhArSabhityabhimantrayate 17 pAfA unmucyoduttamamiti 18 piNDava-tprAgdakSiNA pragqhNAtyagre bqhanniti 19 avaharati haMsaH fuciSaditi 20 AsandyAM karoti bqhaditi 21 upatiSThate sIda tvamiti 22 vAtsapreNa ca divasparItyekAdafabhiH 23 anuvAkenaike 24 atra dIkSito'yamiti 25 AvqttirataH saMvatsaram 26 5

yajamAnaH kaNThe rukmaM pratimuMcate parimaMDalamekaviMfatipiNDaM kqSNA-jinaniSyUtaM lomasu fuklakqSNeSu faNasUtre trivqtyotamuparinAbhi bahiSpiNDaM dqfAno rukmta iti 1 iNDvafikyAsandISu muMjarajjavastrivqto mqddigdhAH 2 parimaNDalAbhyAmiNDvAbhyAmukhAM parigqhNAti naktoSAseti 3 harati dyAvAkSAmeti 4 AhavanIyasya purastAdudgAtrAsandIvadAsandyAM caturafrAzgyAM fikyavatyA nidadhAti devA agnimiti 5 fikyapAfaM pratimuMcate SaDudyAmaM vifvA rUpANIti 6 safikyaM prAMcaM pra gqhNAti suparNo'sIti piNDavat 7 dhAraNaM ca 8 etayA vikqtyA'bhimantr! yaike'nyacitiM cinvanti dro Nacidra thacakracitkazkacitpraugacidubhayataH praugaH samuhyapurISa iti 9 samuhyapurISe pratidifaM purISahiraNyam 10 viSNukramAnkramate viSNoriti pratimantram 11 agnyudgrabhaNaM ca tasmiMstasmin 12 akramafcaturthe 13 difo vIkSate difo'nuvikramasveti 14 piNDavatprAgudaMcaM pragqhNA-tyakrandadagniriti 15 avaharatyagne'bhyAvarttinniti 16 uparinAbhi dhArayannA tvAhArSabhityabhimantrayate 17 pAfA unmucyoduttamamiti 18 piNDava-tprAgdakSiNA pragqhNAtyagre bqhanniti 19 avaharati haMsaH fuciSaditi 20 AsandyAM karoti bqhaditi 21 upatiSThate sIda tvamiti 22 vAtsapreNa ca divasparItyekAdafabhiH 23 anuvAkenaike 24 atra dIkSito'yamiti 25 AvqttirataH saMvatsaram 26 5

यजमानः कण्ठे रुक्मं प्रतिमुंचते परिमंडलमेकविंशतिपिण्डं कृष्णा-जिननिष्यूतं लोमसु शुक्लकृष्णेषु शणसूत्रे त्रिवृत्योतमुपरिनाभि बहिष्पिण्डं दृशानो रुक्म्त इति १ इण्ड्वशिक्यासन्दीषु मुंजरज्जवस्त्रिवृतो मृद्दिग्धाः २ परिमण्डलाभ्यामिण्ड्वाभ्यामुखां परिगृह्णाति नक्तोषासेति ३ हरति द्यावाक्षामेति ४ आहवनीयस्य पुरस्तादुद्गात्रासन्दीवदासन्द्यां चतुरश्राङ्ग्यां शिक्यवत्या निदधाति देवा अग्निमिति ५ शिक्यपाशं प्रतिमुंचते षडुद्यामं विश्वा रूपाणीति ६ सशिक्यं प्रांचं प्र गृह्णाति सुपर्णोऽसीति पिण्डवत् ७ धारणं च ८ एतया विकृत्याऽभिम न्त्र्?यैकेऽन्यचितिं चिन्वन्ति द्र ?ोणचिद्र थचक्रचित्कङ्कचित्प्रउगचिदुभयतः प्रउगः समुह्यपुरीष इति ९ समुह्यपुरीषे प्रतिदिशं पुरीषहिरण्यम् १० विष्णुक्रमान्क्रमते विष्णोरिति प्रतिमन्त्रम् ११ अग्न्युद्ग्रभणं च तस्मिंस्तस्मिन् १२ अक्रमश्चतुर्थे १३ दिशो वीक्षते दिशोऽनुविक्रमस्वेति १४ पिण्डवत्प्रागुदंचं प्रगृह्णा-त्यक्रन्ददग्निरिति १५ अवहरत्यग्नेऽभ्यावर्त्तिन्निति १६ उपरिनाभि धारयन्ना त्वाहार्षभित्यभिमन्त्रयते १७ पाशा उन्मुच्योदुत्तममिति १८ पिण्डव-त्प्राग्दक्षिणा प्रगृह्णात्यग्रे बृहन्निति १९ अवहरति हंसः शुचिषदिति २० आसन्द्यां करोति बृहदिति २१ उपतिष्ठते सीद त्वमिति २२ वात्सप्रेण च दिवस्परीत्येकादशभिः २३ अनुवाकेनैके २४ अत्र दीक्षितोऽयमिति २५ आवृत्तिरतः संवत्सरम् २६ ५

यजमानः कण्ठे रुक्मं प्रतिमुंचते परिमंडलमेकविंशतिपिण्डं कृष्णा-जिननिष्यूतं लोमसु शुक्लकृष्णेषु शणसूत्रे त्रिवृत्योतमुपरिनाभि बहिष्पिण्डं दृशानो रुक्म्त इति १ इण्ड्वशिक्यासन्दीषु मुंजरज्जवस्त्रिवृतो मृद्दिग्धाः २ परिमण्डलाभ्यामिण्ड्वाभ्यामुखां परिगृह्णाति नक्तोषासेति ३ हरति द्यावाक्षामेति ४ आहवनीयस्य पुरस्तादुद्गात्रासन्दीवदासन्द्यां चतुरश्राङ्ग्यां शिक्यवत्या निदधाति देवा अग्निमिति ५ शिक्यपाशं प्रतिमुंचते षडुद्यामं विश्वा रूपाणीति ६ सशिक्यं प्रांचं प्र गृह्णाति सुपर्णोऽसीति पिण्डवत् ७ धारणं च ८ एतया विकृत्याऽभिमन्त्र्! यैकेऽन्यचितिं चिन्वन्ति द्रो णचिद्र थचक्रचित्कङ्कचित्प्रौगचिदुभयतः प्रौगः समुह्यपुरीष इति ९ समुह्यपुरीषे प्रतिदिशं पुरीषहिरण्यम् १० विष्णुक्रमान्क्रमते विष्णोरिति प्रतिमन्त्रम् ११ अग्न्युद्ग्रभणं च तस्मिंस्तस्मिन् १२ अक्रमश्चतुर्थे १३ दिशो वीक्षते दिशोऽनुविक्रमस्वेति १४ पिण्डवत्प्रागुदंचं प्रगृह्णा-त्यक्रन्ददग्निरिति १५ अवहरत्यग्नेऽभ्यावर्त्तिन्निति १६ उपरिनाभि धारयन्ना त्वाहार्षभित्यभिमन्त्रयते १७ पाशा उन्मुच्योदुत्तममिति १८ पिण्डव-त्प्राग्दक्षिणा प्रगृह्णात्यग्रे बृहन्निति १९ अवहरति हंसः शुचिषदिति २० आसन्द्यां करोति बृहदिति २१ उपतिष्ठते सीद त्वमिति २२ वात्सप्रेण च दिवस्परीत्येकादशभिः २३ अनुवाकेनैके २४ अत्र दीक्षितोऽयमिति २५ आवृत्तिरतः संवत्सरम् २६ ५

541

o>yvhr,;id p[;yÉæyNt' ÕTv; ivã,u£mv;Tsp[sm;s" 1 v;Tsp[' ÕTvopSqey' cet( 2 pl;xx;%y; g;hRpTy' VyudUhTypet vIteit pCz" p[itidx' purSt;Tp[qmm( 3 ¬dIcI' x;%;mudSyoW;' invpit s'D;nÉmit 4 m<@l' z;dyit 5 Éskt;;¦e.RSmeTyUWvt( 6 párÉÅ²º" párÅyit pUvRvdekÉv'xTy; Éct Sqeit 7 m?ye/RbOhtIt§o d²=,oÿr;" p[;cI¨pd/;it d²=,t ¬dªy' soaÉ¦árit p[TyOcm( 8 sÕÉ¥Tye 9 p;Tsihto p;dm;} y* ) iträ* purSt;° 10 apre, pár£My cynÉm@;m¦ it pÉme p[itmN]muÿrt" 11 ÉcdsIit pUveR d²=,t" p[itmN]m( 12 inTye p[tI·kù itrIWu 13 §áÿ_Wu p;dm;]I" 14 pUvRd²=,Sy;m/Rp´e 15 xeWe v£;" 16 itsOWu lokMpO,;su mN]o dxsu c 17 Ãyov;R dxSvekSy;' c 18 c;Tv;ldex;TpurIW' invptIN{ ' iv; it 19 smâMbl;' ÕTvo:y' invpit sÉmtÉmit 20 árÿ_;' n;ve=eto%;m( 21 Éskt;É." sm' Ébl;' ÕTv; m;tev pu]Émit ixKy;iÃmuCy;É.[vÉ¥/;y;És'cit pyo m?ye tUã,Im( 22 i]Éctmek 23 nwA³tI" Õã,;StuWpKv;iSt§ol=,;" p;dm;]IhRivãy-Sk¥homv¶¼xe d²=,oÿr;" ÕTv; d²=,;mu%onupSpOx¥suNvNtÉmit p[TyOc' pr;cI" 24 1

fvo'bhyavaharaNAdi prAyafcittyantaM kqtvA viSNukramavAtsaprasamAsaH 1 vAtsapraM kqtvopastheyaM cet 2 palAfafAkhayA gArhapatyaM vyudUhatyapeta vIteti pacchaH pratidifaM purastAtprathamam 3 udIcIM fAkhAmudasyoSAM nivapati saMjxAnamiti 4 maNDalaM chAdayati 5 sikatAfcA'gnerbhasmetyUSavat 6 parifridbhiH parifrayati pUrvavadekaviMfatyA cita stheti 7 madhye'rdhabqhatIfcatasro dakSiNottarAH prAcIrupadadhAti dakSiNata udazzayaM so'agniriti pratyqcam 8 sakqnnitye 9 pafcAtsahito pAdamA tr?yau , tirafcyau purastAcca 10 apareNa parikramya cayanamiDAmagna iti pafcime pratimantramuttarataH 11 cidasIti pUrve dakSiNataH pratimantram 12 nitye pratISTakaM tirafcISu 13 sraktiSu pAdamAtrIH 14 pUrvadakSiNasyAmardhapadye 15 feSe vakrAH 16 tisqSu lokampqNAsu mantro dafasu ca 17 dvayorvA dafasvekasyAM ca 18 cAtvAladefAtpurISaM nivapatIndraM vifvA iti 19 samambilAM kqtvokhyaM nivapati samitamiti 20 riktAM nAvekSetokhAm 21 sikatAbhiH samaM bilAM kqtvA mAteva putramiti fikyAdvimucyAbhrivannidhAyA''siMcati payo madhye tUSNIm 22 tricitameke 23 nairqtIH kqSNAstuSapakvAstisro'lakSaNAH pAdamAtrIrhaviSya-skannahomavaddefe dakSiNottarAH kqtvA dakSiNAmukho'nupaspqfannasunvantamiti pratyqcaM parAcIH 24 1

fvo'bhyavaharaNAdi prAyafcittyantaM kqtvA viSNukramavAtsaprasamAsaH 1 vAtsapraM kqtvopastheyaM cet 2 palAfafAkhayA gArhapatyaM vyudUhatyapeta vIteti pacchaH pratidifaM purastAtprathamam 3 udIcIM fAkhAmudasyoSAM nivapati saMjxAnamiti 4 maNDalaM chAdayati 5 sikatAfcA'gnerbhasmetyUSavat 6 parifridbhiH parifrayati pUrvavadekaviMfatyA cita stheti 7 madhye'rdhabqhatIfcatasro dakSiNottarAH prAcIrupadadhAti dakSiNata udazzayaM so'agniriti pratyqcam 8 sakqnnitye 9 pafcAtsahito pAdamAtr! yau , tirafcyau purastAcca 10 apareNa parikramya cayanamiDAmagna iti pafcime pratimantramuttarataH 11 cidasIti pUrve dakSiNataH pratimantram 12 nitye pratISTakaM tirafcISu 13 sraktiSu pAdamAtrIH 14 pUrvadakSiNasyAmardhapadye 15 feSe vakrAH 16 tisqSu lokampqNAsu mantro dafasu ca 17 dvayorvA dafasvekasyAM ca 18 cAtvAladefAtpurISaM nivapatIndraM vifvA iti 19 samambilAM kqtvokhyaM nivapati samitamiti 20 riktAM nAvekSetokhAm 21 sikatAbhiH samaM bilAM kqtvA mAteva putramiti fikyAdvimucyAbhrivannidhAyA''siMcati payo madhye tUSNIm 22 tricitameke 23 nairqtIH kqSNAstuSapakvAstisro'lakSaNAH pAdamAtrIrhaviSya-skannahomavaddefe dakSiNottarAH kqtvA dakSiNAmukho'nupaspqfannasunvantamiti pratyqcaM parAcIH 24 1

श्वोऽभ्यवहरणादि प्रायश्चित्त्यन्तं कृत्वा विष्णुक्रमवात्सप्रसमासः १ वात्सप्रं कृत्वोपस्थेयं चेत् २ पलाशशाखया गार्हपत्यं व्युदूहत्यपेत वीतेति पच्छः प्रतिदिशं पुरस्तात्प्रथमम् ३ उदीचीं शाखामुदस्योषां निवपति संज्ञानमिति ४ मण्डलं छादयति ५ सिकताश्चाऽग्नेर्भस्मेत्यूषवत् ६ परिश्रिद्भिः परिश्रयति पूर्ववदेकविंशत्या चित स्थेति ७ मध्येऽर्धबृहतीश्चतस्रो दक्षिणोत्तराः प्राचीरुपदधाति दक्षिणत उदङ्ङयं सोऽअग्निरिति प्रत्यृचम् ८ सकृन्नित्ये ९ पश्चात्सहितो पादमा त्र्?यौ । तिरश्च्यौ पुरस्ताच्च १० अपरेण परिक्रम्य चयनमिडामग्न इति पश्चिमे प्रतिमन्त्रमुत्तरतः ११ चिदसीति पूर्वे दक्षिणतः प्रतिमन्त्रम् १२ नित्ये प्रतीष्टकं तिरश्चीषु १३ स्रक्तिषु पादमात्रीः १४ पूर्वदक्षिणस्यामर्धपद्ये १५ शेषे वक्राः १६ तिसृषु लोकम्पृणासु मन्त्रो दशसु च १७ द्वयोर्वा दशस्वेकस्यां च १८ चात्वालदेशात्पुरीषं निवपतीन्द्रं विश्वा इति १९ समम्बिलां कृत्वोख्यं निवपति समितमिति २० रिक्तां नावेक्षेतोखाम् २१ सिकताभिः समं बिलां कृत्वा मातेव पुत्रमिति शिक्याद्विमुच्याभ्रिवन्निधायाऽऽसिंचति पयो मध्ये तूष्णीम् २२ त्रिचितमेके २३ नैरृतीः कृष्णास्तुषपक्वास्तिस्रोऽलक्षणाः पादमात्रीर्हविष्य-स्कन्नहोमवद्देशे दक्षिणोत्तराः कृत्वा दक्षिणामुखोऽनुपस्पृशन्नसुन्वन्तमिति प्रत्यृचं पराचीः २४ १

श्वोऽभ्यवहरणादि प्रायश्चित्त्यन्तं कृत्वा विष्णुक्रमवात्सप्रसमासः १ वात्सप्रं कृत्वोपस्थेयं चेत् २ पलाशशाखया गार्हपत्यं व्युदूहत्यपेत वीतेति पच्छः प्रतिदिशं पुरस्तात्प्रथमम् ३ उदीचीं शाखामुदस्योषां निवपति संज्ञानमिति ४ मण्डलं छादयति ५ सिकताश्चाऽग्नेर्भस्मेत्यूषवत् ६ परिश्रिद्भिः परिश्रयति पूर्ववदेकविंशत्या चित स्थेति ७ मध्येऽर्धबृहतीश्चतस्रो दक्षिणोत्तराः प्राचीरुपदधाति दक्षिणत उदङ्ङयं सोऽअग्निरिति प्रत्यृचम् ८ सकृन्नित्ये ९ पश्चात्सहितो पादमात्र्! यौ । तिरश्च्यौ पुरस्ताच्च १० अपरेण परिक्रम्य चयनमिडामग्न इति पश्चिमे प्रतिमन्त्रमुत्तरतः ११ चिदसीति पूर्वे दक्षिणतः प्रतिमन्त्रम् १२ नित्ये प्रतीष्टकं तिरश्चीषु १३ स्रक्तिषु पादमात्रीः १४ पूर्वदक्षिणस्यामर्धपद्ये १५ शेषे वक्राः १६ तिसृषु लोकम्पृणासु मन्त्रो दशसु च १७ द्वयोर्वा दशस्वेकस्यां च १८ चात्वालदेशात्पुरीषं निवपतीन्द्रं विश्वा इति १९ समम्बिलां कृत्वोख्यं निवपति समितमिति २० रिक्तां नावेक्षेतोखाम् २१ सिकताभिः समं बिलां कृत्वा मातेव पुत्रमिति शिक्याद्विमुच्याभ्रिवन्निधायाऽऽसिंचति पयो मध्ये तूष्णीम् २२ त्रिचितमेके २३ नैरृतीः कृष्णास्तुषपक्वास्तिस्रोऽलक्षणाः पादमात्रीर्हविष्य-स्कन्नहोमवद्देशे दक्षिणोत्तराः कृत्वा दक्षिणामुखोऽनुपस्पृशन्नसुन्वन्तमिति प्रत्यृचं पराचीः २४ १

550

puãkrp,Rmupd/;it StMbe pUvRvt( 1 tiSmn[uKmm/"ip<@Ö b[÷ jD;-nÉmit 2 ¬æ;;n' p[;'c' ihr

puSkaraparNamupadadhAti stambe pUrvavat 1 tasminrukmamadhaHpiNDaM brahma jajxA-namiti 2 uttAnaM prAMcaM hiraNyapuruSaM tasminhiraNyagarbha iti 3 puruSe citre sAma gAyati 4 pUrveNA'parItyo'taH 5 upatiSThate yajamAno namo'stviti 6 upavifya paMcagqhItaM juhoti puruSe kqNuSva pAja iti pratyqcaM pratidifaM parisarpam 7 pratyetya dakSiNataH 8 pafcAtprathamAntye 9 puruSa-mavacchA-dyorasA'spqSTaM bAhvoH prApaNAnte likhati 10 tatra srugupadhAnaM prAcyoH 11 kArSmaryamayIM dakSiNataH pANimAtrapuSkarAM bAhumAtrIM pAdamAtrIM vA sAmarthyAd ghqtapUrNAmagneSSTveti 12 evamaudumbarImuttarato dadhipUrNAmindra sya tveti 13 tirafcyAveke 14 svayamAtqNNAM puruSe farkarAM chidra ?AM dhruvA'sIti 15 bhUrityetasyAM sAma gAyati 16 anyatrA'pi vyAhqtiSu 17 mUlAgravatIM dUrvA tasyAM purastAd bhUmiprAptAM kANDAtkANDAditi 18 pUrvAM pUrvAmuttarAH 19 yAsta iti dviyajuSaM dvitIye 20 ulUkhalasya retaHsigvelAyAmaratni-mAtrafruteH 21 virAT svarADiti retaHsicau pratimantram 22 prajApatiriti vifvajyotiSam 23 qtavye madhufca mAdhavafceti 24 aSADhA'sItyaSADhAm 25 svayamAtqNNAretaHsigvifvajyotirqtavyA'SADhAsu lakSaNAni kurute rajvAM velArthAni 26 kUrma dadhimadhughqtairanakti madhu vAtA iti 27 aratnimAtre'SADhAM dakSiNenA'vakAmupariSTAcca puruSamabhimukham 28 4

puSkaraparNamupadadhAti stambe pUrvavat 1 tasminrukmamadhaHpiNDaM brahma jajxA-namiti 2 uttAnaM prAMcaM hiraNyapuruSaM tasminhiraNyagarbha iti 3 puruSe citre sAma gAyati 4 pUrveNA'parItyo'taH 5 upatiSThate yajamAno namo'stviti 6 upavifya paMcagqhItaM juhoti puruSe kqNuSva pAja iti pratyqcaM pratidifaM parisarpam 7 pratyetya dakSiNataH 8 pafcAtprathamAntye 9 puruSa-mavacchA-dyorasA'spqSTaM bAhvoH prApaNAnte likhati 10 tatra srugupadhAnaM prAcyoH 11 kArSmaryamayIM dakSiNataH pANimAtrapuSkarAM bAhumAtrIM pAdamAtrIM vA sAmarthyAd ghqtapUrNAmagneSSTveti 12 evamaudumbarImuttarato dadhipUrNAmindra sya tveti 13 tirafcyAveke 14 svayamAtqNNAM puruSe farkarAM chidrA M! dhruvA'sIti 15 bhUrityetasyAM sAma gAyati 16 anyatrA'pi vyAhqtiSu 17 mUlAgravatIM dUrvA tasyAM purastAd bhUmiprAptAM kANDAtkANDAditi 18 pUrvAM pUrvAmuttarAH 19 yAsta iti dviyajuSaM dvitIye 20 ulUkhalasya retaHsigvelAyAmaratni-mAtrafruteH 21 virAT svarADiti retaHsicau pratimantram 22 prajApatiriti vifvajyotiSam 23 qtavye madhufca mAdhavafceti 24 aSADhA'sItyaSADhAm 25 svayamAtqNNAretaHsigvifvajyotirqtavyA'SADhAsu lakSaNAni kurute rajvAM velArthAni 26 kUrma dadhimadhughqtairanakti madhu vAtA iti 27 aratnimAtre'SADhAM dakSiNenA'vakAmupariSTAcca puruSamabhimukham 28 4

पुष्करपर्णमुपदधाति स्तम्बे पूर्ववत् १ तस्मिन्रुक्ममधःपिण्डं ब्रह्म जज्ञा-नमिति २ उत्तानं प्रांचं हिरण्यपुरुषं तस्मिन्हिरण्यगर्भ इति ३ पुरुषे चित्रे साम गायति ४ पूर्वेणाऽपरीत्योऽतः ५ उपतिष्ठते यजमानो नमोऽस्त्विति ६ उपविश्य पंचगृहीतं जुहोति पुरुषे कृणुष्व पाज इति प्रत्यृचं प्रतिदिशं परिसर्पम् ७ प्रत्येत्य दक्षिणतः ८ पश्चात्प्रथमान्त्ये ९ पुरुष-मवच्छा-द्योरसाऽस्पृष्टं बाह्वोः प्रापणान्ते लिखति १० तत्र स्रुगुपधानं प्राच्योः ११ कार्ष्मर्यमयीं दक्षिणतः पाणिमात्रपुष्करां बाहुमात्रीं पादमात्रीं वा सामर्थ्याद् घृतपूर्णामग्नेष्ष्ट्वेति १२ एवमौदुम्बरीमुत्तरतो दधिपूर्णामिन्द्र स्य त्वेति १३ तिरश्च्यावेके १४ स्वयमातृण्णां पुरुषे शर्करां छिद्र ?ां ध्रुवाऽसीति १५ भूरित्येतस्यां साम गायति १६ अन्यत्राऽपि व्याहृतिषु १७ मूलाग्रवतीं दूर्वा तस्यां पुरस्ताद् भूमिप्राप्तां काण्डात्काण्डादिति १८ पूर्वां पूर्वामुत्तराः १९ यास्त इति द्वियजुषं द्वितीये २० उलूखलस्य रेतःसिग्वेलायामरत्नि-मात्रश्रुतेः २१ विराट् स्वराडिति रेतःसिचौ प्रतिमन्त्रम् २२ प्रजापतिरिति विश्वज्योतिषम् २३ ऋतव्ये मधुश्च माधवश्चेति २४ अषाढाऽसीत्यषाढाम् २५ स्वयमातृण्णारेतःसिग्विश्वज्योतिरृतव्याऽषाढासु लक्षणानि कुरुते रज्वां वेलार्थानि २६ कूर्म दधिमधुघृतैरनक्ति मधु वाता इति २७ अरत्निमात्रेऽषाढां दक्षिणेनाऽवकामुपरिष्टाच्च पुरुषमभिमुखम् २८ ४

पुष्करपर्णमुपदधाति स्तम्बे पूर्ववत् १ तस्मिन्रुक्ममधःपिण्डं ब्रह्म जज्ञा-नमिति २ उत्तानं प्रांचं हिरण्यपुरुषं तस्मिन्हिरण्यगर्भ इति ३ पुरुषे चित्रे साम गायति ४ पूर्वेणाऽपरीत्योऽतः ५ उपतिष्ठते यजमानो नमोऽस्त्विति ६ उपविश्य पंचगृहीतं जुहोति पुरुषे कृणुष्व पाज इति प्रत्यृचं प्रतिदिशं परिसर्पम् ७ प्रत्येत्य दक्षिणतः ८ पश्चात्प्रथमान्त्ये ९ पुरुष-मवच्छा-द्योरसाऽस्पृष्टं बाह्वोः प्रापणान्ते लिखति १० तत्र स्रुगुपधानं प्राच्योः ११ कार्ष्मर्यमयीं दक्षिणतः पाणिमात्रपुष्करां बाहुमात्रीं पादमात्रीं वा सामर्थ्याद् घृतपूर्णामग्नेष्ष्ट्वेति १२ एवमौदुम्बरीमुत्तरतो दधिपूर्णामिन्द्र स्य त्वेति १३ तिरश्च्यावेके १४ स्वयमातृण्णां पुरुषे शर्करां छिद्रा ं! ध्रुवाऽसीति १५ भूरित्येतस्यां साम गायति १६ अन्यत्राऽपि व्याहृतिषु १७ मूलाग्रवतीं दूर्वा तस्यां पुरस्ताद् भूमिप्राप्तां काण्डात्काण्डादिति १८ पूर्वां पूर्वामुत्तराः १९ यास्त इति द्वियजुषं द्वितीये २० उलूखलस्य रेतःसिग्वेलायामरत्नि-मात्रश्रुतेः २१ विराट् स्वराडिति रेतःसिचौ प्रतिमन्त्रम् २२ प्रजापतिरिति विश्वज्योतिषम् २३ ऋतव्ये मधुश्च माधवश्चेति २४ अषाढाऽसीत्यषाढाम् २५ स्वयमातृण्णारेतःसिग्विश्वज्योतिरृतव्याऽषाढासु लक्षणानि कुरुते रज्वां वेलार्थानि २६ कूर्म दधिमधुघृतैरनक्ति मधु वाता इति २७ अरत्निमात्रेऽषाढां दक्षिणेनाऽवकामुपरिष्टाच्च पुरुषमभिमुखम् २८ ४

552

ap;' gM.É¥it itsOÉ." 1 `¯yit m?ymy; 2 ¬lU%lmusle Svym;tO<,;muÿre,;rim;]e a*duMbre p[;dexm;]e cturÅmulU%l' m?ys©ÈhItmU?v| vOÿ' musl' d²=,mulU%l;iÃã,o" km;R,Iit 3 ¬lU%le ¬%;' ÕTvopxy; ip; NyuPy purSt;d( /[uv;sITyu%;m( 4 a¦e yu+v;hIit p[TyOc' §uv;ütIjuRhoTyu%;y;m( 5 ¬pSy;n' v;sMvTsr-.Uitn" 6 p[itixr" s¢ s¢ ihr

apAM gambhanniti tisqbhiH 1 ghaTTayati madhyamayA 2 ulUkhalamusale svayamAtqNNAmuttareNAratnimAtre audumbare prAdefamAtre caturaframulUkhalaM madhyasazgqhItamUrdhvaM vqttaM musalaM dakSiNamulUkhalAdviSNoH karmANIti 3 ulUkhale ukhAM kqtvopafayA piSTvA nyupya purastAd dhruvAsItyukhAm 4 agne yukSvAhIti pratyqcaM sruvAhutIrjuhotyukhAyAm 5 upasyAnaM vA'samvatsara-bhUtinaH 6 pratifiraH sapta sapta hiraNyafakalAnmukhe karoti samyaksravantIti 7 uttarAM dvau dvau 8 nAsikayorqce tveti 9 akSyorbhAse tveti 10 frotrayorabhUdidamiti 11 sarvAnapyekasminneke 12 ukhAyAM pratyaMci 13 sahasradA iti puruSafira udgqhya madhye 14 afvAvyoruttarataH pUrvApare 15 go\ajayofca dakSiNataH 16 AdityaM garbhamiti pratimantram 17 citraM devAnAmityardharcafaH sruvAhutI madhyame 18 bahirvedyudaz tiSThannupatiSThata utsargairimaM mA hiMsIriti pratimantram 19 ukhAM parikramyaike 20 upadhAyopadhAya vA tasya tasya yathAlizgam 21 sarvamantrAnapyeke'sminneke 22 upadhAnamantrAnvipariharannazgu liM prathiSThe firasi 23 5

apAM gambhanniti tisqbhiH 1 ghaTTayati madhyamayA 2 ulUkhalamusale svayamAtqNNAmuttareNAratnimAtre audumbare prAdefamAtre caturaframulUkhalaM madhyasazgqhItamUrdhvaM vqttaM musalaM dakSiNamulUkhalAdviSNoH karmANIti 3 ulUkhale ukhAM kqtvopafayA piSTvA nyupya purastAd dhruvAsItyukhAm 4 agne yukSvAhIti pratyqcaM sruvAhutIrjuhotyukhAyAm 5 upasyAnaM vA'samvatsara-bhUtinaH 6 pratifiraH sapta sapta hiraNyafakalAnmukhe karoti samyaksravantIti 7 uttarAM dvau dvau 8 nAsikayorqce tveti 9 akSyorbhAse tveti 10 frotrayorabhUdidamiti 11 sarvAnapyekasminneke 12 ukhAyAM pratyaMci 13 sahasradA iti puruSafira udgqhya madhye 14 afvAvyoruttarataH pUrvApare 15 goajayofca dakSiNataH 16 AdityaM garbhamiti pratimantram 17 citraM devAnAmityardharcafaH sruvAhutI madhyame 18 bahirvedyudaz tiSThannupatiSThata utsargairimaM mA hiMsIriti pratimantram 19 ukhAM parikramyaike 20 upadhAyopadhAya vA tasya tasya yathAlizgam 21 sarvamantrAnapyeke'sminneke 22 upadhAnamantrAnvipariharannazgu liM prathiSThe firasi 23 5

अपां गम्भन्निति तिसृभिः १ घट्टयति मध्यमया २ उलूखलमुसले स्वयमातृण्णामुत्तरेणारत्निमात्रे औदुम्बरे प्रादेशमात्रे चतुरश्रमुलूखलं मध्यसङ्गृहीतमूर्ध्वं वृत्तं मुसलं दक्षिणमुलूखलाद्विष्णोः कर्माणीति ३ उलूखले उखां कृत्वोपशया पिष्ट्वा न्युप्य पुरस्ताद् ध्रुवासीत्युखाम् ४ अग्ने युक्ष्वाहीति प्रत्यृचं स्रुवाहुतीर्जुहोत्युखायाम् ५ उपस्यानं वाऽसम्वत्सर-भूतिनः ६ प्रतिशिरः सप्त सप्त हिरण्यशकलान्मुखे करोति सम्यक्स्रवन्तीति ७ उत्तरां द्वौ द्वौ ८ नासिकयोरृचे त्वेति ९ अक्ष्योर्भासे त्वेति १० श्रोत्रयोरभूदिदमिति ११ सर्वानप्येकस्मिन्नेके १२ उखायां प्रत्यंचि १३ सहस्रदा इति पुरुषशिर उद्गृह्य मध्ये १४ अश्वाव्योरुत्तरतः पूर्वापरे १५ गोअजयोश्च दक्षिणतः १६ आदित्यं गर्भमिति प्रतिमन्त्रम् १७ चित्रं देवानामित्यर्धर्चशः स्रुवाहुती मध्यमे १८ बहिर्वेद्युदङ् तिष्ठन्नुपतिष्ठत उत्सर्गैरिमं मा हिंसीरिति प्रतिमन्त्रम् १९ उखां परिक्रम्यैके २० उपधायोपधाय वा तस्य तस्य यथालिङ्गम् २१ सर्वमन्त्रानप्येकेऽस्मिन्नेके २२ उपधानमन्त्रान्विपरिहरन्नङ्गु लिं प्रथिष्ठे शिरसि २३ ५

558

Écit' purIWvtImupitÏte v;]RhTy;yeit s¢É." 1 a·;É.rek 2 dxÉ.v;R 3 ¬pTssu p*v;RîÉ,Ky;pr;îÉ,KyNtre cynpurIWinvpne 4 i]r' pár,Iyop;Stmy' pxuvduTsOJy t;vTp[itpyeRit 5 pár,yn-m;É¦in/;n;t( 6 } yupsTk Ã¹ p[qm;y;' it§o m?ym;y;m( 7 p'cgOhIt;´uÿm; 8 ¬ÿr;su c 9 spurIW; W$(Sv¼kk; 10 Ã;dxopsTk VyTy;s' ÉcitpurIWe 11 ivk

citiM purISavatImupatiSThate vArtrahatyAyeti saptabhiH 1 aSTAbhireke 2 dafabhirvA 3 upatsasu paurvAhraNikyA''parAhraNikyantare cayanapurISanivapane 4 trirafvaM pariNIyopAstamayaM pafuvadutsqjya tAvatpratiparyeti 5 pariNayana-mA'gninidhAnAt 6 tr?yupasatke dve prathamAyAM tisro madhyamAyAm 7 paMcagqhItAdyuttamA 8 uttarAsu ca 9 sapurISA SaTsvekaikA 10 dvAdafopasatke vyatyAsaM citipurISe 11 vikarNyAdyekAdafyAm 12 caturmAsopasatke dvAdafAhafaH 13 SaTtriMfadahafaH SaTtriMfadahafaH saMvatsare 14 tApafcite mAsafafcitipurISe catasqNAm 15 paMcamyAmasapatnA virAjaH prathame'han 16 stomabhAgA anvaham 17 mAsaM purISaM tUSNIm 18 nAkasatprabhqti mAsam 19 purISaM ca 20 uttamayorahUtorvikarNyAdi pUrve 21 dvisAhasrI prathamA lokampqNAnAM paMcAfadUnA 22 uttarAfca 23 tisrasAha str?yuttamA 24 vakrA'likhitAnAM dakSiNottare madhya itarAsAm 25 SaTtriMfacchatyA vA tqtIyA'STAdafafatyA itarAH 26 gArhapatyalokampqNAH prathamAyAm 27 dhiSNIyA uttamAyAm 28 aparimiteSTako vA 29 prathamottamayoH pAdamAtrIratiriktA 30 dafagaNAdhikA bhittvotkare kuryAt 31 7

citiM purISavatImupatiSThate vArtrahatyAyeti saptabhiH 1 aSTAbhireke 2 dafabhirvA 3 upatsasu paurvAhraNikyA''parAhraNikyantare cayanapurISanivapane 4 trirafvaM pariNIyopAstamayaM pafuvadutsqjya tAvatpratiparyeti 5 pariNayana-mA'gninidhAnAt 6 tr! yupasatke dve prathamAyAM tisro madhyamAyAm 7 paMcagqhItAdyuttamA 8 uttarAsu ca 9 sapurISA SaTsvekaikA 10 dvAdafopasatke vyatyAsaM citipurISe 11 vikarNyAdyekAdafyAm 12 caturmAsopasatke dvAdafAhafaH 13 SaTtriMfadahafaH SaTtriMfadahafaH saMvatsare 14 tApafcite mAsafafcitipurISe catasqNAm 15 paMcamyAmasapatnA virAjaH prathame'han 16 stomabhAgA anvaham 17 mAsaM purISaM tUSNIm 18 nAkasatprabhqti mAsam 19 purISaM ca 20 uttamayorahUtorvikarNyAdi pUrve 21 dvisAhasrI prathamA lokampqNAnAM paMcAfadUnA 22 uttarAfca 23 tisrasAhastr! yuttamA 24 vakrA'likhitAnAM dakSiNottare madhya itarAsAm 25 SaTtriMfacchatyA vA tqtIyA'STAdafafatyA itarAH 26 gArhapatyalokampqNAH prathamAyAm 27 dhiSNIyA uttamAyAm 28 aparimiteSTako vA 29 prathamottamayoH pAdamAtrIratiriktA 30 dafagaNAdhikA bhittvotkare kuryAt 31 7

चितिं पुरीषवतीमुपतिष्ठते वार्त्रहत्यायेति सप्तभिः १ अष्टाभिरेके २ दशभिर्वा ३ उपत्ससु पौर्वाह्रणिक्याऽऽपराह्रणिक्यन्तरे चयनपुरीषनिवपने ४ त्रिरश्वं परिणीयोपास्तमयं पशुवदुत्सृज्य तावत्प्रतिपर्येति ५ परिणयन-माऽग्निनिधानात् ६ त्र्?युपसत्के द्वे प्रथमायां तिस्रो मध्यमायाम् ७ पंचगृहीताद्युत्तमा ८ उत्तरासु च ९ सपुरीषा षट्स्वेकैका १० द्वादशोपसत्के व्यत्यासं चितिपुरीषे ११ विकर्ण्याद्येकादश्याम् १२ चतुर्मासोपसत्के द्वादशाहशः १३ षट्त्रिंशदहशः षट्त्रिंशदहशः संवत्सरे १४ तापश्चिते मासशश्चितिपुरीषे चतसृणाम् १५ पंचम्यामसपत्ना विराजः प्रथमेऽहन् १६ स्तोमभागा अन्वहम् १७ मासं पुरीषं तूष्णीम् १८ नाकसत्प्रभृति मासम् १९ पुरीषं च २० उत्तमयोरहूतोर्विकर्ण्यादि पूर्वे २१ द्विसाहस्री प्रथमा लोकम्पृणानां पंचाशदूना २२ उत्तराश्च २३ तिस्रसाह स्त्र्?युत्तमा २४ वक्राऽलिखितानां दक्षिणोत्तरे मध्य इतरासाम् २५ षट्त्रिंशच्छत्या वा तृतीयाऽष्टादशशत्या इतराः २६ गार्हपत्यलोकम्पृणाः प्रथमायाम् २७ धिष्णीया उत्तमायाम् २८ अपरिमितेष्टको वा २९ प्रथमोत्तमयोः पादमात्रीरतिरिक्ता ३० दशगणाधिका भित्त्वोत्करे कुर्यात् ३१ ७

चितिं पुरीषवतीमुपतिष्ठते वार्त्रहत्यायेति सप्तभिः १ अष्टाभिरेके २ दशभिर्वा ३ उपत्ससु पौर्वाह्रणिक्याऽऽपराह्रणिक्यन्तरे चयनपुरीषनिवपने ४ त्रिरश्वं परिणीयोपास्तमयं पशुवदुत्सृज्य तावत्प्रतिपर्येति ५ परिणयन-माऽग्निनिधानात् ६ त्र्! युपसत्के द्वे प्रथमायां तिस्रो मध्यमायाम् ७ पंचगृहीताद्युत्तमा ८ उत्तरासु च ९ सपुरीषा षट्स्वेकैका १० द्वादशोपसत्के व्यत्यासं चितिपुरीषे ११ विकर्ण्याद्येकादश्याम् १२ चतुर्मासोपसत्के द्वादशाहशः १३ षट्त्रिंशदहशः षट्त्रिंशदहशः संवत्सरे १४ तापश्चिते मासशश्चितिपुरीषे चतसृणाम् १५ पंचम्यामसपत्ना विराजः प्रथमेऽहन् १६ स्तोमभागा अन्वहम् १७ मासं पुरीषं तूष्णीम् १८ नाकसत्प्रभृति मासम् १९ पुरीषं च २० उत्तमयोरहूतोर्विकर्ण्यादि पूर्वे २१ द्विसाहस्री प्रथमा लोकम्पृणानां पंचाशदूना २२ उत्तराश्च २३ तिस्रसाहस्त्र्! युत्तमा २४ वक्राऽलिखितानां दक्षिणोत्तरे मध्य इतरासाम् २५ षट्त्रिंशच्छत्या वा तृतीयाऽष्टादशशत्या इतराः २६ गार्हपत्यलोकम्पृणाः प्रथमायाम् २७ धिष्णीया उत्तमायाम् २८ अपरिमितेष्टको वा २९ प्रथमोत्तमयोः पादमात्रीरतिरिक्ता ३० दशगणाधिका भित्त्वोत्करे कुर्यात् ३१ ७

564

tOtIy;y;' Svym;tO<,;Ém{ ;¦I it m?ye 1 anUkWu p'c idXy; vwdevIv{ ;DäsIit 2 ivkmeRit ivJyoitWmupár pUvRSy;" 3 ¬ÿm;y;' c AtVye n. n.Syeit 4 avk;" kËmRvt( 5 WojReTypre 6 pUv;R/eR p[;,.Oto dx;yumR it p[itmN]m( 7 zNdSy; Ã;dx Ã;dx;PyyeWu m; CzNd it p[itmN]m( 8 b;l²%Ly; lokù p;iCz; 9 b;l²%Ly;" s¢ purSt;t( 10 p[;,.OÎo v;pr;" 11 Ã;dx>yopr;Stu 12 mU/;RÉs r;É@it p[itmN]m( 13 yjuãmtI j;nn( 14 ¬ÿr;Åo,erÉ/ lokMpO,;" pUvRvt( 15 9

tqtIyAyAM svayamAtqNNAmidra ?AgnI iti madhye 1 anUkeSu paMca difyA vaifvadevIvadra ?AjxyasIti 2 vifvakarmeti vifvajyotiSamupari pUrvasyAH 3 uttamAyAM ca qtavye nabhafca nabhasyafceti 4 avakAH kUrmavat 5 iSafcorjafcetyapare 6 pUrvArdhe prANabhqto dafAyurma iti pratimantram 7 chandasyA dvAdafa dvAdafApyayeSu mA cchanda iti pratimantram 8 bAlakhilyA lokaM pafcAcchiSTvA 9 bAlakhilyAH sapta purastAt 10 prANabhqdbhyo vA'parAH 11 dvAdafabhyo'parAstu 12 mUrdhA'si rADiti pratimantram 13 yajuSmatIfca jAnan 14 uttarAfroNeradhi lokampqNAH pUrvavat 15 9

tqtIyAyAM svayamAtqNNAmidrA gnI iti madhye 1 anUkeSu paMca difyA vaifvadevIvadrA jxyasIti 2 vifvakarmeti vifvajyotiSamupari pUrvasyAH 3 uttamAyAM ca qtavye nabhafca nabhasyafceti 4 avakAH kUrmavat 5 iSafcorjafcetyapare 6 pUrvArdhe prANabhqto dafAyurma iti pratimantram 7 chandasyA dvAdafa dvAdafApyayeSu mA cchanda iti pratimantram 8 bAlakhilyA lokaM pafcAcchiSTvA 9 bAlakhilyAH sapta purastAt 10 prANabhqdbhyo vA'parAH 11 dvAdafabhyo'parAstu 12 mUrdhA'si rADiti pratimantram 13 yajuSmatIfca jAnan 14 uttarAfroNeradhi lokampqNAH pUrvavat 15 9

तृतीयायां स्वयमातृण्णामिद्र ?ाग्नी इति मध्ये १ अनूकेषु पंच दिश्या वैश्वदेवीवद्र ?ाज्ञ्यसीति २ विश्वकर्मेति विश्वज्योतिषमुपरि पूर्वस्याः ३ उत्तमायां च ऋतव्ये नभश्च नभस्यश्चेति ४ अवकाः कूर्मवत् ५ इषश्चोर्जश्चेत्यपरे ६ पूर्वार्धे प्राणभृतो दशायुर्म इति प्रतिमन्त्रम् ७ छन्दस्या द्वादश द्वादशाप्ययेषु मा च्छन्द इति प्रतिमन्त्रम् ८ बालखिल्या लोकं पश्चाच्छिष्ट्वा ९ बालखिल्याः सप्त पुरस्तात् १० प्राणभृद्भ्यो वाऽपराः ११ द्वादशभ्योऽपरास्तु १२ मूर्धाऽसि राडिति प्रतिमन्त्रम् १३ यजुष्मतीश्च जानन् १४ उत्तराश्रोणेरधि लोकम्पृणाः पूर्ववत् १५ ९

तृतीयायां स्वयमातृण्णामिद्रा ग्नी इति मध्ये १ अनूकेषु पंच दिश्या वैश्वदेवीवद्रा ज्ञ्यसीति २ विश्वकर्मेति विश्वज्योतिषमुपरि पूर्वस्याः ३ उत्तमायां च ऋतव्ये नभश्च नभस्यश्चेति ४ अवकाः कूर्मवत् ५ इषश्चोर्जश्चेत्यपरे ६ पूर्वार्धे प्राणभृतो दशायुर्म इति प्रतिमन्त्रम् ७ छन्दस्या द्वादश द्वादशाप्ययेषु मा च्छन्द इति प्रतिमन्त्रम् ८ बालखिल्या लोकं पश्चाच्छिष्ट्वा ९ बालखिल्याः सप्त पुरस्तात् १० प्राणभृद्भ्यो वाऽपराः ११ द्वादशभ्योऽपरास्तु १२ मूर्धाऽसि राडिति प्रतिमन्त्रम् १३ यजुष्मतीश्च जानन् १४ उत्तराश्रोणेरधि लोकम्पृणाः पूर्ववत् १५ ९

573

n;ksdonUksU pUvRvjRmOtVy;vel;y;m;ÉnIv{ DäsIit p[itmN]m( 1 purIWmoPyopyRy' pur it p'c cU@;" p[itmN]m( 2 p[itidx' yq;²l©m( 3 pÉmoÿm; 4 zNdSy;iSt§iSt§onUk;NteWu purSt;í;y]IrÉ¦mUR/eRit p[TyOcm( 5 ¬ÿr; 6 purSt;i]·.o ret"ÉsGvel;y;' .uvo yDSyeit 7 jgtI p;dyÉmheit 8 apr;St;>yonu·." s%;y" s' v it 9 aW;!;vel;y;" purSt;d( bOhtIren; v it 10 .{ o n it kkÚ.St;>yo bOhTyNtrÅutemRN]£me, 11 ¬õÈt;NypÕãyeCzn( 12 apr; g;y]I>y ¬iã,ho¦e v;jSyeit 13 anUk;Nte d²=,e pÛ¡rÉ¦' tÉmit 14 ¬ÿre pdpÛ¡r¦e tm´eit 15 purIWvTy;" pUv;RmitCzNds' p[;Cy* purIWsihte .{ ; r;itvOR]tUyeRviSqr;É¦' hot;rÉmit 16 a¦e TvÉmTynUk;Ntepre iÃpd;" 17 m?ye·e·kù g;hRpTym( 18 punÉit' copár tÃ´en AWy it p[TyOcm( 19 puCzsN/;vek 20 pUv;R/eR v; g;hRpTy' puCzsN/* ÕTv; 22 AtVye tp tpSyeit 23 ivJyoitW' prmeÏI Tveit 24 d²=,;'s;Tp[Tygrim;];dÉ/lokMpO,;" pUvRvt( 25 p[Cz;´ purIWe, ivk,IRSvym;tO<,e xkre s'SpO·e Éz{ e p[oqd Tyuÿr;' ivk,IRm;yo¼it Svym;tO<,;m( 26 sÕÉ¥Tye 27 pu¨W;É.hom-viÿÏ¥É¦' p[o=it ihr

nAkasado'nUkesU pUrvavarjamqtavyAvelAyAmAfvinIvadra jxyasIti pratimantram 1 purISamopyoparyayaM pura iti paMca cUDAH pratimantram 2 pratidifaM yathAlizgam 3 pafcimottamA 4 chandasyAstisrastisro'nUkAnteSu purastAdgAyatrIragnirmUrdheti pratyqcam 5 uttarAfca 6 purastAtriSTubho retaHsigvelAyAM bhuvo yajxasyeti 7 jagatIfca pafcAdayamiheti 8 aparAstAbhyo'nuSTubhaH sakhAyaH saM va iti 9 aSADhAvelAyAH purastAd bqhatIrenA va iti 10 bhadra ?o na iti kakubhastAbhyo bqhatyantarafrutermantrakrameNa 11 uddhqtAnyapakqSyecchan 12 aparA gAyatrIbhya uSNiho'gne vAjasyeti 13 anUkAnte dakSiNe pazktIragniM tamiti 14 uttare padapazktIragne tamadyeti 15 purISavatyAH pUrvAmaticchandasaM prAcyau purISasahite bhadra ?A rAtirvqtratUrye'vasthirA'gniM hotAramiti 16 agne tvamityanUkAnte'pare dvipadAH 17 madhye'STeSTakaM gArhapatyam 18 punafcitiM copari tadvadyena qSaya iti pratyqcam 19 pucchasandhAveke 20 pUrvArdhe vA gArhapatyaM pucchasandhau kqtvA 22 qtavye tapafca tapasyafceti 23 vifvajyotiSaM parameSThI tveti 24 dakSiNAMsAtpratyagaratnimAtrAdadhilokampqNAH pUrvavat 25 pracchAdya purISeNa vikarNIsvayamAtqNNe farkare saMspqSTe chidre prothadafca ityuttarAM vikarNImAyoSTveti svayamAtqNNAm 26 sakqnnitye 27 puruSAbhihoma-vattiSThannagniM prokSati hiraNyafakalasahasreNa fate dve dve prakirati sahasrasyeti pratimantraM sahasrasyeti pratimantram 28

nAkasado'nUkesU pUrvavarjamqtavyAvelAyAmAfvinIvadra jxyasIti pratimantram 1 purISamopyoparyayaM pura iti paMca cUDAH pratimantram 2 pratidifaM yathAlizgam 3 pafcimottamA 4 chandasyAstisrastisro'nUkAnteSu purastAdgAyatrIragnirmUrdheti pratyqcam 5 uttarAfca 6 purastAtriSTubho retaHsigvelAyAM bhuvo yajxasyeti 7 jagatIfca pafcAdayamiheti 8 aparAstAbhyo'nuSTubhaH sakhAyaH saM va iti 9 aSADhAvelAyAH purastAd bqhatIrenA va iti 10 bhadro na iti kakubhastAbhyo bqhatyantarafrutermantrakrameNa 11 uddhqtAnyapakqSyecchan 12 aparA gAyatrIbhya uSNiho'gne vAjasyeti 13 anUkAnte dakSiNe pazktIragniM tamiti 14 uttare padapazktIragne tamadyeti 15 purISavatyAH pUrvAmaticchandasaM prAcyau purISasahite bhadrA rAtirvqtratUrye'vasthirA'gniM hotAramiti 16 agne tvamityanUkAnte'pare dvipadAH 17 madhye'STeSTakaM gArhapatyam 18 punafcitiM copari tadvadyena qSaya iti pratyqcam 19 pucchasandhAveke 20 pUrvArdhe vA gArhapatyaM pucchasandhau kqtvA 22 qtavye tapafca tapasyafceti 23 vifvajyotiSaM parameSThI tveti 24 dakSiNAMsAtpratyagaratnimAtrAdadhilokampqNAH pUrvavat 25 pracchAdya purISeNa vikarNIsvayamAtqNNe farkare saMspqSTe chidre prothadafca ityuttarAM vikarNImAyoSTveti svayamAtqNNAm 26 sakqnnitye 27 puruSAbhihoma-vattiSThannagniM prokSati hiraNyafakalasahasreNa fate dve dve prakirati sahasrasyeti pratimantraM sahasrasyeti pratimantram 28

नाकसदोऽनूकेसू पूर्ववर्जमृतव्यावेलायामाश्विनीवद्र ज्ञ्यसीति प्रतिमन्त्रम् १ पुरीषमोप्योपर्ययं पुर इति पंच चूडाः प्रतिमन्त्रम् २ प्रतिदिशं यथालिङ्गम् ३ पश्चिमोत्तमा ४ छन्दस्यास्तिस्रस्तिस्रोऽनूकान्तेषु पुरस्ताद्गायत्रीरग्निर्मूर्धेति प्रत्यृचम् ५ उत्तराश्च ६ पुरस्तात्रिष्टुभो रेतःसिग्वेलायां भुवो यज्ञस्येति ७ जगतीश्च पश्चादयमिहेति ८ अपरास्ताभ्योऽनुष्टुभः सखायः सं व इति ९ अषाढावेलायाः पुरस्ताद् बृहतीरेना व इति १० भद्र ?ो न इति ककुभस्ताभ्यो बृहत्यन्तरश्रुतेर्मन्त्रक्रमेण ११ उद्धृतान्यपकृष्येच्छन् १२ अपरा गायत्रीभ्य उष्णिहोऽग्ने वाजस्येति १३ अनूकान्ते दक्षिणे पङ्क्तीरग्निं तमिति १४ उत्तरे पदपङ्क्तीरग्ने तमद्येति १५ पुरीषवत्याः पूर्वामतिच्छन्दसं प्राच्यौ पुरीषसहिते भद्र ?ा रातिर्वृत्रतूर्येऽवस्थिराऽग्निं होतारमिति १६ अग्ने त्वमित्यनूकान्तेऽपरे द्विपदाः १७ मध्येऽष्टेष्टकं गार्हपत्यम् १८ पुनश्चितिं चोपरि तद्वद्येन ऋषय इति प्रत्यृचम् १९ पुच्छसन्धावेके २० पूर्वार्धे वा गार्हपत्यं पुच्छसन्धौ कृत्वा २२ ऋतव्ये तपश्च तपस्यश्चेति २३ विश्वज्योतिषं परमेष्ठी त्वेति २४ दक्षिणांसात्प्रत्यगरत्निमात्रादधिलोकम्पृणाः पूर्ववत् २५ प्रच्छाद्य पुरीषेण विकर्णीस्वयमातृण्णे शर्करे संस्पृष्टे छिद्रे प्रोथदश्च इत्युत्तरां विकर्णीमायोष्ट्वेति स्वयमातृण्णाम् २६ सकृन्नित्ये २७ पुरुषाभिहोम-वत्तिष्ठन्नग्निं प्रोक्षति हिरण्यशकलसहस्रेण शते द्वे द्वे प्रकिरति सहस्रस्येति प्रतिमन्त्रं सहस्रस्येति प्रतिमन्त्रम् २८

नाकसदोऽनूकेसू पूर्ववर्जमृतव्यावेलायामाश्विनीवद्र ज्ञ्यसीति प्रतिमन्त्रम् १ पुरीषमोप्योपर्ययं पुर इति पंच चूडाः प्रतिमन्त्रम् २ प्रतिदिशं यथालिङ्गम् ३ पश्चिमोत्तमा ४ छन्दस्यास्तिस्रस्तिस्रोऽनूकान्तेषु पुरस्ताद्गायत्रीरग्निर्मूर्धेति प्रत्यृचम् ५ उत्तराश्च ६ पुरस्तात्रिष्टुभो रेतःसिग्वेलायां भुवो यज्ञस्येति ७ जगतीश्च पश्चादयमिहेति ८ अपरास्ताभ्योऽनुष्टुभः सखायः सं व इति ९ अषाढावेलायाः पुरस्ताद् बृहतीरेना व इति १० भद्रो न इति ककुभस्ताभ्यो बृहत्यन्तरश्रुतेर्मन्त्रक्रमेण ११ उद्धृतान्यपकृष्येच्छन् १२ अपरा गायत्रीभ्य उष्णिहोऽग्ने वाजस्येति १३ अनूकान्ते दक्षिणे पङ्क्तीरग्निं तमिति १४ उत्तरे पदपङ्क्तीरग्ने तमद्येति १५ पुरीषवत्याः पूर्वामतिच्छन्दसं प्राच्यौ पुरीषसहिते भद्रा रातिर्वृत्रतूर्येऽवस्थिराऽग्निं होतारमिति १६ अग्ने त्वमित्यनूकान्तेऽपरे द्विपदाः १७ मध्येऽष्टेष्टकं गार्हपत्यम् १८ पुनश्चितिं चोपरि तद्वद्येन ऋषय इति प्रत्यृचम् १९ पुच्छसन्धावेके २० पूर्वार्धे वा गार्हपत्यं पुच्छसन्धौ कृत्वा २२ ऋतव्ये तपश्च तपस्यश्चेति २३ विश्वज्योतिषं परमेष्ठी त्वेति २४ दक्षिणांसात्प्रत्यगरत्निमात्रादधिलोकम्पृणाः पूर्ववत् २५ प्रच्छाद्य पुरीषेण विकर्णीस्वयमातृण्णे शर्करे संस्पृष्टे छिद्रे प्रोथदश्च इत्युत्तरां विकर्णीमायोष्ट्वेति स्वयमातृण्णाम् २६ सकृन्नित्ये २७ पुरुषाभिहोम-वत्तिष्ठन्नग्निं प्रोक्षति हिरण्यशकलसहस्रेण शते द्वे द्वे प्रकिरति सहस्रस्येति प्रतिमन्त्रं सहस्रस्येति प्रतिमन्त्रम् २८

580

xt¨i{ yhom ¬ÿrp=Sy;prSy;' §KTy;' párÉÅTSvkp,Ren;kk;Ï¼n x;tyNTsNtt' jitRlÉmÅ;Ngve/uk;sÿ_Unj;=Irmek itÏ¥udª nmSt Ty?y;yen 1 } ynuv;k;Nte Sv;h;k;ro j;num;]e 2 p;Nte c n;É.m;]e 3 p[;Kc p[Tyvrohe>yo mu%m;]e 4 p[itlom' p[Tyvroh;ïuhoit p[m;,eWu nmoiSTvit p[itmN]m( 5 hvne p[;Syit c;Tv;le 6 1

fatarudri yahoma uttarapakSasyA'parasyAM sraktyAM parifritsvarkaparNenA'rkakASThena fAtayantsantataM jartilamifrAngavedhukAsaktUnajAkSIrameke tiSThannudaz namasta ityadhyAyena 1 tr?yanuvAkAnte svAhAkAro jAnumAtre 2 paxcAnte ca nAbhimAtre 3 prAkca pratyavarohebhyo muikhamAtre 4 pratilomaM pratyavarohAxjuhoti pramANeSu namo'stviti pratimantram 5 havane prAsyati cAtvAle 6 1

fatarudri yahoma uttarapakSasyA'parasyAM sraktyAM parifritsvarkaparNenA'rkakASThena fAtayantsantataM jartilamifrAngavedhukAsaktUnajAkSIrameke tiSThannudaz namasta ityadhyAyena 1 tr! yanuvAkAnte svAhAkAro jAnumAtre 2 paxcAnte ca nAbhimAtre 3 prAkca pratyavarohebhyo muikhamAtre 4 pratilomaM pratyavarohAxjuhoti pramANeSu namo'stviti pratimantram 5 havane prAsyati cAtvAle 6 1

शतरुद्रि यहोम उत्तरपक्षस्याऽपरस्यां स्रक्त्यां परिश्रित्स्वर्कपर्णेनाऽर्ककाष्ठेन शातयन्त्सन्ततं जर्तिलमिश्रान्गवेधुकासक्तूनजाक्षीरमेके तिष्ठन्नुदङ् नमस्त इत्यध्यायेन १ त्र्?यनुवाकान्ते स्वाहाकारो जानुमात्रे २ पञ्चान्ते च नाभिमात्रे ३ प्राक्च प्रत्यवरोहेभ्यो मुइखमात्रे ४ प्रतिलोमं प्रत्यवरोहाञ्जुहोति प्रमाणेषु नमोऽस्त्विति प्रतिमन्त्रम् ५ हवने प्रास्यति चात्वाले ६ १

शतरुद्रि यहोम उत्तरपक्षस्याऽपरस्यां स्रक्त्यां परिश्रित्स्वर्कपर्णेनाऽर्ककाष्ठेन शातयन्त्सन्ततं जर्तिलमिश्रान्गवेधुकासक्तूनजाक्षीरमेके तिष्ठन्नुदङ् नमस्त इत्यध्यायेन १ त्र्! यनुवाकान्ते स्वाहाकारो जानुमात्रे २ पञ्चान्ते च नाभिमात्रे ३ प्राक्च प्रत्यवरोहेभ्यो मुइखमात्रे ४ प्रतिलोमं प्रत्यवरोहाञ्जुहोति प्रमाणेषु नमोऽस्त्विति प्रतिमन्त्रम् ५ हवने प्रास्यति चात्वाले ६ १

583

ÉcTy' páriW'cTy¦I¶²=,e ink=ei{ ' ÕTv;Xm¥UjRÉmTy{ erÉ/ 1 aXm'Ste =uidTy{ * kÚM.' ÕTv; mÉy t èÉgRTy;d;y 2 Ev' iÃrprm( 3 t;vTp[itpyeRit 4 kÚM.ei{ ' ÕTv; d²=,Sy;' veidÅo,* p[;ª itÏn( d²=,;Syit y' iÃãm it 5 aÉ.¥e .eÿvw b[Uy;t( 6 kÚM.e .edn' s;mQy;Rt( 7 aXmin v;qRv;d;t( 8 v;CyTv;° 9 anpe=meTyo-dªp[;ª itÏ¥;Tmn ¬pár p[;p,;Nte jptIm; m it 10 m<@k;vk;vetsx;%; ve,* bõ±v;vkWRit mN]Õ·vTsmu{ Sy Tveit p[TyOcm( 11 p=puCz;in c;>y;Tmm¦e p;vk roÉcWeit 12 aNTymuÿrm( 13 ve,umuTkre ÕTv; ÉcTym;l>y itÏn( 14 2

cityaM pariSiMcatyagnIddakSiNe nikakSe'driM kqtvA'fmannUrjamityadre radhi 1 afmaMste kSudityadra ?au kumbhaM kqtvA mayi ta UrgityAdAya 2 evaM dviraparam 3 tAvatpratiparyeti 4 kumbhe'driM kqtvA dakSiNasyAM vedifroNau prAz tiSThan dakSiNA'syati yaM dviSma iti 5 abhinne bhettavai brUyAt 6 kumbhe bhedanaM sAmarthyAt 7 afmani vA'rthavAdAt 8 vAcyatvAcca 9 anapekSametyo-dazprAz tiSThannAtmana upari prApaNAnte japatImA ma' iti 10 maNDUkAvakAvetasafAkhA veNau baddhvA'vakarSati mantrakqSTavatsamudra sya tveti pratyqcam 11 pakSapucchAni cAbhyAtmamagne pAvaka rociSeti 12 antyamuttaram 13 veNumutkare kqtvA cityamAlabhya tiSThan 14 2

cityaM pariSiMcatyagnIddakSiNe nikakSe'driM kqtvA'fmannUrjamityadre radhi 1 afmaMste kSudityadrau kumbhaM kqtvA mayi ta UrgityAdAya 2 evaM dviraparam 3 tAvatpratiparyeti 4 kumbhe'driM kqtvA dakSiNasyAM vedifroNau prAz tiSThan dakSiNA'syati yaM dviSma iti 5 abhinne bhettavai brUyAt 6 kumbhe bhedanaM sAmarthyAt 7 afmani vA'rthavAdAt 8 vAcyatvAcca 9 anapekSametyo-dazprAz tiSThannAtmana upari prApaNAnte japatImA ma' iti 10 maNDUkAvakAvetasafAkhA veNau baddhvA'vakarSati mantrakqSTavatsamudra sya tveti pratyqcam 11 pakSapucchAni cAbhyAtmamagne pAvaka rociSeti 12 antyamuttaram 13 veNumutkare kqtvA cityamAlabhya tiSThan 14 2

चित्यं परिषिंचत्यग्नीद्दक्षिणे निकक्षेऽद्रिं कृत्वाऽश्मन्नूर्जमित्यद्रे रधि १ अश्मंस्ते क्षुदित्यद्र ?ौ कुम्भं कृत्वा मयि त ऊर्गित्यादाय २ एवं द्विरपरम् ३ तावत्प्रतिपर्येति ४ कुम्भेऽद्रिं कृत्वा दक्षिणस्यां वेदिश्रोणौ प्राङ् तिष्ठन् दक्षिणाऽस्यति यं द्विष्म इति ५ अभिन्ने भेत्तवै ब्रूयात् ६ कुम्भे भेदनं सामर्थ्यात् ७ अश्मनि वाऽर्थवादात् ८ वाच्यत्वाच्च ९ अनपेक्षमेत्यो-दङ्प्राङ् तिष्ठन्नात्मन उपरि प्रापणान्ते जपतीमा मऽ इति १० मण्डूकावकावेतसशाखा वेणौ बद्ध्वाऽवकर्षति मन्त्रकृष्टवत्समुद्र स्य त्वेति प्रत्यृचम् ११ पक्षपुच्छानि चाभ्यात्ममग्ने पावक रोचिषेति १२ अन्त्यमुत्तरम् १३ वेणुमुत्करे कृत्वा चित्यमालभ्य तिष्ठन् १४ २

चित्यं परिषिंचत्यग्नीद्दक्षिणे निकक्षेऽद्रिं कृत्वाऽश्मन्नूर्जमित्यद्रे रधि १ अश्मंस्ते क्षुदित्यद्रौ कुम्भं कृत्वा मयि त ऊर्गित्यादाय २ एवं द्विरपरम् ३ तावत्प्रतिपर्येति ४ कुम्भेऽद्रिं कृत्वा दक्षिणस्यां वेदिश्रोणौ प्राङ् तिष्ठन् दक्षिणाऽस्यति यं द्विष्म इति ५ अभिन्ने भेत्तवै ब्रूयात् ६ कुम्भे भेदनं सामर्थ्यात् ७ अश्मनि वाऽर्थवादात् ८ वाच्यत्वाच्च ९ अनपेक्षमेत्यो-दङ्प्राङ् तिष्ठन्नात्मन उपरि प्रापणान्ते जपतीमा मऽ इति १० मण्डूकावकावेतसशाखा वेणौ बद्ध्वाऽवकर्षति मन्त्रकृष्टवत्समुद्र स्य त्वेति प्रत्यृचम् ११ पक्षपुच्छानि चाभ्यात्ममग्ने पावक रोचिषेति १२ अन्त्यमुत्तरम् १३ वेणुमुत्करे कृत्वा चित्यमालभ्य तिष्ठन् १४ २

586

ihûTy s;m g;yit purSt;í;y]m( 1 d²=,e p=e rqNtrm( 3 ¬ÿre bOht( 4 a;Tmin v;mdeVym( 5 puCz¹ yD;yÉDym( 6 d²=,e ink=e p[j;pitúdym( 7 a¦äuKQy' x'seTy;h 8 a*pvsQye ivsO·v;Éc' p'cgOhIte ihr

hizkqtya sAma gAyati purastAdgAyatram 1 dakSiNe pakSe rathantaram 3 uttare bqhat 4 Atmani vAmadevyam 5 pucche yajxAyajxiyam 6 dakSiNe nikakSe prajApatihqdayam 7 agnyukthyaM faMsetyAha 8 aupavasathye visqSTavAciM paMcagqhIte hiraNyafakalAn prAsyati paMca 9 dadhi madhu ghqtaM pA tr?yAM samAsicya sthAlyAM vA mahAmukhyAM kufamuSTiM coparyubhayamAdAya cityArohaNaM namasta iti 10 svayamAtqNNAyAM paMcagqhItaM juhoti nAbhivaddhiraNyAdarfanaM ca nqSade veDiti pratimantram 11 samAsiktAnkufaiH prokSati saparifritkaM bAhyena ca ye devA iti 12 prANadA ityavarohati 13 evamArohaNAvarohaNamataH 14 upasadante pravargyotsAdanaM yathoktamagnau pariSyande vA 19 svayamAtqNNAspqSTaM prathamam 16 paMcagqhItaM juhotyAgnistigmenetyqcA , SoDafagqhItArdhamanuvAkafeSeNa 17 cakSuSaH pitetyaparamanuvAkena 18 Adra ?au?dumbarIrdhqtoSitAstisra udenamityAdadhAti pratyqcam 19 agniM praNayati 20 preSyatyudyacchedhmamupayacchopayamanIH 21 agnaye prahriNyamANAyAnubrUhyagnIdekasphyayA'nUdehi brahmannapratirathaM japeti 22 triruktAyAmudyamyodu tveti 23 cityaM gacchanti paMcadafa iti 24 AgnIdhradefAddakSiNaM pqSThyAsahitaM pqfnyafmAnamupadadhAti vimAna iti 25

hizkqtya sAma gAyati purastAdgAyatram 1 dakSiNe pakSe rathantaram 3 uttare bqhat 4 Atmani vAmadevyam 5 pucche yajxAyajxiyam 6 dakSiNe nikakSe prajApatihqdayam 7 agnyukthyaM faMsetyAha 8 aupavasathye visqSTavAciM paMcagqhIte hiraNyafakalAn prAsyati paMca 9 dadhi madhu ghqtaM pAtr! yAM samAsicya sthAlyAM vA mahAmukhyAM kufamuSTiM coparyubhayamAdAya cityArohaNaM namasta iti 10 svayamAtqNNAyAM paMcagqhItaM juhoti nAbhivaddhiraNyAdarfanaM ca nqSade veDiti pratimantram 11 samAsiktAnkufaiH prokSati saparifritkaM bAhyena ca ye devA iti 12 prANadA ityavarohati 13 evamArohaNAvarohaNamataH 14 upasadante pravargyotsAdanaM yathoktamagnau pariSyande vA 19 svayamAtqNNAspqSTaM prathamam 16 paMcagqhItaM juhotyAgnistigmenetyqcA , SoDafagqhItArdhamanuvAkafeSeNa 17 cakSuSaH pitetyaparamanuvAkena 18 Adrau rdu!mbarIrdhqtoSitAstisra udenamityAdadhAti pratyqcam 19 agniM praNayati 20 preSyatyudyacchedhmamupayacchopayamanIH 21 agnaye prahriNyamANAyAnubrUhyagnIdekasphyayA'nUdehi brahmannapratirathaM japeti 22 triruktAyAmudyamyodu tveti 23 cityaM gacchanti paMcadafa iti 24 AgnIdhradefAddakSiNaM pqSThyAsahitaM pqfnyafmAnamupadadhAti vimAna iti 25

हिङ्कृत्य साम गायति पुरस्ताद्गायत्रम् १ दक्षिणे पक्षे रथन्तरम् ३ उत्तरे बृहत् ४ आत्मनि वामदेव्यम् ५ पुच्छे यज्ञायज्ञियम् ६ दक्षिणे निकक्षे प्रजापतिहृदयम् ७ अग्न्युक्थ्यं शंसेत्याह ८ औपवसथ्ये विसृष्टवाचिं पंचगृहीते हिरण्यशकलान् प्रास्यति पंच ९ दधि मधु घृतं पा त्र्?यां समासिच्य स्थाल्यां वा महामुख्यां कुशमुष्टिं चोपर्युभयमादाय चित्यारोहणं नमस्त इति १० स्वयमातृण्णायां पंचगृहीतं जुहोति नाभिवद्धिरण्यादर्शनं च नृषदे वेडिति प्रतिमन्त्रम् ११ समासिक्तान्कुशैः प्रोक्षति सपरिश्रित्कं बाह्येन च ये देवा इति १२ प्राणदा इत्यवरोहति १३ एवमारोहणावरोहणमतः १४ उपसदन्ते प्रवर्ग्योत्सादनं यथोक्तमग्नौ परिष्यन्दे वा १९ स्वयमातृण्णास्पृष्टं प्रथमम् १६ पंचगृहीतं जुहोत्याग्निस्तिग्मेनेत्यृचा । षोडशगृहीतार्धमनुवाकशेषेण १७ चक्षुषः पितेत्यपरमनुवाकेन १८ आद्र ?ौ?दुम्बरीर्धृतोषितास्तिस्र उदेनमित्यादधाति प्रत्यृचम् १९ अग्निं प्रणयति २० प्रेष्यत्युद्यच्छेध्ममुपयच्छोपयमनीः २१ अग्नये प्रह्रिण्यमाणायानुब्रूह्यग्नीदेकस्फ्ययाऽनूदेहि ब्रह्मन्नप्रतिरथं जपेति २२ त्रिरुक्तायामुद्यम्योदु त्वेति २३ चित्यं गच्छन्ति पंचदश इति २४ आग्नीध्रदेशाद्दक्षिणं पृष्ठ्यासहितं पृश्न्यश्मानमुपदधाति विमान इति २५

हिङ्कृत्य साम गायति पुरस्ताद्गायत्रम् १ दक्षिणे पक्षे रथन्तरम् ३ उत्तरे बृहत् ४ आत्मनि वामदेव्यम् ५ पुच्छे यज्ञायज्ञियम् ६ दक्षिणे निकक्षे प्रजापतिहृदयम् ७ अग्न्युक्थ्यं शंसेत्याह ८ औपवसथ्ये विसृष्टवाचिं पंचगृहीते हिरण्यशकलान् प्रास्यति पंच ९ दधि मधु घृतं पात्र्! यां समासिच्य स्थाल्यां वा महामुख्यां कुशमुष्टिं चोपर्युभयमादाय चित्यारोहणं नमस्त इति १० स्वयमातृण्णायां पंचगृहीतं जुहोति नाभिवद्धिरण्यादर्शनं च नृषदे वेडिति प्रतिमन्त्रम् ११ समासिक्तान्कुशैः प्रोक्षति सपरिश्रित्कं बाह्येन च ये देवा इति १२ प्राणदा इत्यवरोहति १३ एवमारोहणावरोहणमतः १४ उपसदन्ते प्रवर्ग्योत्सादनं यथोक्तमग्नौ परिष्यन्दे वा १९ स्वयमातृण्णास्पृष्टं प्रथमम् १६ पंचगृहीतं जुहोत्याग्निस्तिग्मेनेत्यृचा । षोडशगृहीतार्धमनुवाकशेषेण १७ चक्षुषः पितेत्यपरमनुवाकेन १८ आद्रौ र्दु!म्बरीर्धृतोषितास्तिस्र उदेनमित्यादधाति प्रत्यृचम् १९ अग्निं प्रणयति २० प्रेष्यत्युद्यच्छेध्ममुपयच्छोपयमनीः २१ अग्नये प्रह्रिण्यमाणायानुब्रूह्यग्नीदेकस्फ्ययाऽनूदेहि ब्रह्मन्नप्रतिरथं जपेति २२ त्रिरुक्तायामुद्यम्योदु त्वेति २३ चित्यं गच्छन्ति पंचदश इति २४ आग्नीध्रदेशाद्दक्षिणं पृष्ठ्यासहितं पृश्न्यश्मानमुपदधाति विमान इति २५

594

vso/;Rr;' juhoTyIduMby;R p'cgOhIt' sNtt' yjm;nor

vasordhArAM juhotyIdumbaryA paMcagqhItaM santataM yajamAno'raNye'nUcye'gniprApte vAjafca ma ityaSTAnuvAkena 1 hutvA srukprAsanam 2 agnaye svAheti SaTpArthAni juhoti 3 vAjaprasavIyAni vaprAvatsambhqtya camasavatsruveNa vAjapeyikAni vAjasyemamiti 4 AgnikAni ca vAjasya nviti 5 sruvaM prAsya parifritspqkkqSNAjinamAstIrya pucchAduttaraM feSe'paH kqtvA 6 abhiSeka sAmarthyAt 7 kSIrodake vA vAjapeyikAnIti fruteH 8 tatrAbhiSicyate brahmavarcasakAmafcityanvArabdho devasya tveti 9 tiSThanvubhUSuH 10 bhUta upaviSTaH 11 bastacarmaNi puSTIcchuH 12 ubhayecchurubhayoH 13 eke dakSiNatafcitye vA 14 prAsya camasamindra ?Aya svAheti SaD juhoti pratimantram 15 dvAdafagqhItaM vigrAhaM juhotyqtASADiti pratisvAhAkAraM rASTrabhqto vATkArAntaH pUvaH pUrvo mantraH 16 paMcagqhItaM ca rathafirasyaghyAhavanIyaM dhriyamANe paMcakqtvaH sa no bhuvanasyeti 17 pradakSiNaM rathanIDaparihAraH 18 puruSAhutivadvA 19 adhvaryurabhimukho rathafiraH 20 5

vasordhArAM juhotyIdumbaryA paMcagqhItaM santataM yajamAno'raNye'nUcye'gniprApte vAjafca ma ityaSTAnuvAkena 1 hutvA srukprAsanam 2 agnaye svAheti SaTpArthAni juhoti 3 vAjaprasavIyAni vaprAvatsambhqtya camasavatsruveNa vAjapeyikAni vAjasyemamiti 4 AgnikAni ca vAjasya nviti 5 sruvaM prAsya parifritspqkkqSNAjinamAstIrya pucchAduttaraM feSe'paH kqtvA 6 abhiSeka sAmarthyAt 7 kSIrodake vA vAjapeyikAnIti fruteH 8 tatrAbhiSicyate brahmavarcasakAmafcityanvArabdho devasya tveti 9 tiSThanvubhUSuH 10 bhUta upaviSTaH 11 bastacarmaNi puSTIcchuH 12 ubhayecchurubhayoH 13 eke dakSiNatafcitye vA 14 prAsya camasamindrA ya svAheti SaD juhoti pratimantram 15 dvAdafagqhItaM vigrAhaM juhotyqtASADiti pratisvAhAkAraM rASTrabhqto vATkArAntaH pUvaH pUrvo mantraH 16 paMcagqhItaM ca rathafirasyaghyAhavanIyaM dhriyamANe paMcakqtvaH sa no bhuvanasyeti 17 pradakSiNaM rathanIDaparihAraH 18 puruSAhutivadvA 19 adhvaryurabhimukho rathafiraH 20 5

वसोर्धारां जुहोत्यीदुम्बर्या पंचगृहीतं सन्ततं यजमानोऽरण्येऽनूच्येऽग्निप्राप्ते वाजश्च म इत्यष्टानुवाकेन १ हुत्वा स्रुक्प्रासनम् २ अग्नये स्वाहेति षट्पार्थानि जुहोति ३ वाजप्रसवीयानि वप्रावत्सम्भृत्य चमसवत्स्रुवेण वाजपेयिकानि वाजस्येममिति ४ आग्निकानि च वाजस्य न्विति ५ स्रुवं प्रास्य परिश्रित्स्पृक्कृष्णाजिनमास्तीर्य पुच्छादुत्तरं शेषेऽपः कृत्वा ६ अभिषेक सामर्थ्यात् ७ क्षीरोदके वा वाजपेयिकानीति श्रुतेः ८ तत्राभिषिच्यते ब्रह्मवर्चसकामश्चित्यन्वारब्धो देवस्य त्वेति ९ तिष्ठन्वुभूषुः १० भूत उपविष्टः ११ बस्तचर्मणि पुष्टीच्छुः १२ उभयेच्छुरुभयोः १३ एके दक्षिणतश्चित्ये वा १४ प्रास्य चमसमिन्द्र ?ाय स्वाहेति षड् जुहोति प्रतिमन्त्रम् १५ द्वादशगृहीतं विग्राहं जुहोत्यृताषाडिति प्रतिस्वाहाकारं राष्ट्रभृतो वाट्कारान्तः पूवः पूर्वो मन्त्रः १६ पंचगृहीतं च रथशिरस्यघ्याहवनीयं ध्रियमाणे पंचकृत्वः स नो भुवनस्येति १७ प्रदक्षिणं रथनीडपरिहारः १८ पुरुषाहुतिवद्वा १९ अध्वर्युरभिमुखो रथशिरः २० ५

वसोर्धारां जुहोत्यीदुम्बर्या पंचगृहीतं सन्ततं यजमानोऽरण्येऽनूच्येऽग्निप्राप्ते वाजश्च म इत्यष्टानुवाकेन १ हुत्वा स्रुक्प्रासनम् २ अग्नये स्वाहेति षट्पार्थानि जुहोति ३ वाजप्रसवीयानि वप्रावत्सम्भृत्य चमसवत्स्रुवेण वाजपेयिकानि वाजस्येममिति ४ आग्निकानि च वाजस्य न्विति ५ स्रुवं प्रास्य परिश्रित्स्पृक्कृष्णाजिनमास्तीर्य पुच्छादुत्तरं शेषेऽपः कृत्वा ६ अभिषेक सामर्थ्यात् ७ क्षीरोदके वा वाजपेयिकानीति श्रुतेः ८ तत्राभिषिच्यते ब्रह्मवर्चसकामश्चित्यन्वारब्धो देवस्य त्वेति ९ तिष्ठन्वुभूषुः १० भूत उपविष्टः ११ बस्तचर्मणि पुष्टीच्छुः १२ उभयेच्छुरुभयोः १३ एके दक्षिणतश्चित्ये वा १४ प्रास्य चमसमिन्द्रा य स्वाहेति षड् जुहोति प्रतिमन्त्रम् १५ द्वादशगृहीतं विग्राहं जुहोत्यृताषाडिति प्रतिस्वाहाकारं राष्ट्रभृतो वाट्कारान्तः पूवः पूर्वो मन्त्रः १६ पंचगृहीतं च रथशिरस्यघ्याहवनीयं ध्रियमाणे पंचकृत्वः स नो भुवनस्येति १७ प्रदक्षिणं रथनीडपरिहारः १८ पुरुषाहुतिवद्वा १९ अध्वर्युरभिमुखो रथशिरः २० ५

597

v;thom;NjuhoTy'j²ln;úTy purSt;ihveRder/o d²=,Sy;' /uyuRÿrt" ¬ÿrSy;' d²=,Sy;' d²=,t" d²=,;p[·e" smu{ osIit p[itmN]m( 1 yoK]párhr,' c svR] 2 p[gOç;?vyoRr;vsqhr,m( 3 d²=,;k;le-?vyRve dd;it 4 a;' 5 nv juhoit y;St it p[itmN]m( 6 j;nNb[;÷,oÿ_; juüy;Ã; 7 hiv/;Rnp[=;ln;´;¦I/[;lM.n;TÕTv; É/ãy yq;pUvRmÉ¦' yunJmIit p[TyOcm( 17 aÉ¦m;¨t-Sto]Sy purSt;iÃmocn' párÉ/WN?yoidRvo mU/eRit p[TyOcm( 18 p[;y-,Iy;itr;]e yuKTvodynIye ivmokmek 19 a?vrsÉm·yjurNt ·o yD it p[TyOcmpre 20 pxupuro@;xmNvnUbN/Sy deivk;hvI'iW invRpit yjp[wW;É, 21 anumitr;k;ÉsnIv;lIkÚô>yrvo /;]e Ã;dxkp;l" svRüt" 22 údyxUl;Nte §uv;ütIjuRhoit yd;kËt;idit p[TyOcm·* 23 Éc]osIit ÉcTyn;m ÕTvopitÏte yea¦y it 24 pySy; mw];v¨,I tUprÉmqund²=,odvs;nIy;Nte 25 vWRTysr,mt" 26 p+y.ojnm( 27 sv,oRp;yI 28 iÃtIye Sv;mev 29 tOtIye n k;'cn 30 y;vÆIv' v[t;NyivxeW;t( 31 s'vTsr' v; k;lSy;nv-iSqtTv;t( 32 td(v[tÅute 33 ÉcTy;xÿ_* pun" someJy;y;' Svy-m;tO<,;ivJyoitA³tVy;n;mNytm;" 34 punÉitm( 35 acyn' v;ÉcTySy;hvnIy;É.sMpÿe" 36 6

vAtahomAnjuhotyaMjalinA''hqtya purastAdbahirvederadho dakSiNasyAM dhuryuttarataH uttarasyAM dakSiNasyAM dakSiNataH dakSiNApraSTeH samudra ?o'sIti pratimantram 1 yoktrapariharaNaM ca sarvatra 2 pragqhyAdhvaryorAvasathaharaNam 3 dakSiNAkAle-'dhvaryave dadAti 4 afvAMfca 5 nava juhoti yAsta iti pratimantram 6 jAnanbrAhmaNoktA juhuyAdvA 7 havirdhAnaprakSAlanAdyAgnIdhrAlambhanAtkqtvA dhiSNyAMfcinotyaSTeSTakAMM llokampqNAbhifcatuHsraktIMstirafco nyupya nyupya 8 pqfnyafmA cAgnIdhrIye 9 sakqnmantravacanam 10 hotrIye trirekaviMfatyA 11 brAhmaNAcchaMsye dvirekAdafasu SaNmArjAlIye 12 feSA aSTeSTakAH 13 yAvadiSTakaM parifritaH parinidhAya 14 purISaM ca tUSNIm 15 anudefAdyA puroDAfasviSTakqto'bhiSecanIyavat 16 agniyojanamprAtaranuvAkamupA-kariSyanparidhInAlambhya yathApUrvamagniM yunajmIti pratyqcam 17 agnimAruta-stotrasya purastAdvimocanaM paridhiSandhyordivo mUrdheti pratyqcam 18 prAya-NIyAtirAtre yuktvodayanIye vimokameke 19 adhvarasamiSTayajuranta iSTo yajxa iti pratyqcamapare 20 pafupuroDAfamanvanUbandhasya devikAhavIMSi nirvapati yajapraiSANi 21 anumatirAkAsinIvAlIkuhUbhyafcaravo dhAtre dvAdafakapAlaH sarvahutaH 22 hqdayafUlAnte sruvAhutIrjuhoti yadAkUtAditi pratyqcamaSTau 23 citro'sIti cityanAma kqtvopatiSThate ye'agnaya iti 24 payasyA maitrAvaruNI tUparamithunadakSiNodavasAnIyA'nte 25 varSatyasaraNamataH 26 pakSyabhojanam 27 savarNopAyI 28 dvitIye svAmeva 29 tqtIye na kAMcana 30 yAvajjIvaM vratAnyavifeSAt 31 saMvatsaraM vA kAlasyAnava-sthitatvAt 32 tadvratafrutefca 33 cityAfaktau punaH somejyAyAM svaya-mAtqNNAvifvajyotirqtavyAnAmanyatamAH 34 punafcitim 35 acayanaM vA'cityasyA'havanIyA'bhisampatteH 36 6

vAtahomAnjuhotyaMjalinA''hqtya purastAdbahirvederadho dakSiNasyAM dhuryuttarataH uttarasyAM dakSiNasyAM dakSiNataH dakSiNApraSTeH samudro 'sIti pratimantram 1 yoktrapariharaNaM ca sarvatra 2 pragqhyAdhvaryorAvasathaharaNam 3 dakSiNAkAle-'dhvaryave dadAti 4 afvAMfca 5 nava juhoti yAsta iti pratimantram 6 jAnanbrAhmaNoktA juhuyAdvA 7 havirdhAnaprakSAlanAdyAgnIdhrAlambhanAtkqtvA dhiSNyAMfcinotyaSTeSTakAMM llokampqNAbhifcatuHsraktIMstirafco nyupya nyupya 8 pqfnyafmA cAgnIdhrIye 9 sakqnmantravacanam 10 hotrIye trirekaviMfatyA 11 brAhmaNAcchaMsye dvirekAdafasu SaNmArjAlIye 12 feSA aSTeSTakAH 13 yAvadiSTakaM parifritaH parinidhAya 14 purISaM ca tUSNIm 15 anudefAdyA puroDAfasviSTakqto'bhiSecanIyavat 16 agniyojanamprAtaranuvAkamupA-kariSyanparidhInAlambhya yathApUrvamagniM yunajmIti pratyqcam 17 agnimAruta-stotrasya purastAdvimocanaM paridhiSandhyordivo mUrdheti pratyqcam 18 prAya-NIyAtirAtre yuktvodayanIye vimokameke 19 adhvarasamiSTayajuranta iSTo yajxa iti pratyqcamapare 20 pafupuroDAfamanvanUbandhasya devikAhavIMSi nirvapati yajapraiSANi 21 anumatirAkAsinIvAlIkuhUbhyafcaravo dhAtre dvAdafakapAlaH sarvahutaH 22 hqdayafUlAnte sruvAhutIrjuhoti yadAkUtAditi pratyqcamaSTau 23 citro'sIti cityanAma kqtvopatiSThate ye'agnaya iti 24 payasyA maitrAvaruNI tUparamithunadakSiNodavasAnIyA'nte 25 varSatyasaraNamataH 26 pakSyabhojanam 27 savarNopAyI 28 dvitIye svAmeva 29 tqtIye na kAMcana 30 yAvajjIvaM vratAnyavifeSAt 31 saMvatsaraM vA kAlasyAnava-sthitatvAt 32 tadvratafrutefca 33 cityAfaktau punaH somejyAyAM svaya-mAtqNNAvifvajyotirqtavyAnAmanyatamAH 34 punafcitim 35 acayanaM vA'cityasyA'havanIyA'bhisampatteH 36 6

वातहोमान्जुहोत्यंजलिनाऽऽहृत्य पुरस्ताद्बहिर्वेदेरधो दक्षिणस्यां धुर्युत्तरतः उत्तरस्यां दक्षिणस्यां दक्षिणतः दक्षिणाप्रष्टेः समुद्र ?ोऽसीति प्रतिमन्त्रम् १ योक्त्रपरिहरणं च सर्वत्र २ प्रगृह्याध्वर्योरावसथहरणम् ३ दक्षिणाकाले-ऽध्वर्यवे ददाति ४ अश्वांश्च ५ नव जुहोति यास्त इति प्रतिमन्त्रम् ६ जानन्ब्राह्मणोक्ता जुहुयाद्वा ७ हविर्धानप्रक्षालनाद्याग्नीध्रालम्भनात्कृत्वा धिष्ण्यांश्चिनोत्यष्टेष्टकाँ ल्लोकम्पृणाभिश्चतुःस्रक्तींस्तिरश्चो न्युप्य न्युप्य ८ पृश्न्यश्मा चाग्नीध्रीये ९ सकृन्मन्त्रवचनम् १० होत्रीये त्रिरेकविंशत्या ११ ब्राह्मणाच्छंस्ये द्विरेकादशसु षण्मार्जालीये १२ शेषा अष्टेष्टकाः १३ यावदिष्टकं परिश्रितः परिनिधाय १४ पुरीषं च तूष्णीम् १५ अनुदेशाद्या पुरोडाशस्विष्टकृतोऽभिषेचनीयवत् १६ अग्नियोजनम्प्रातरनुवाकमुपा-करिष्यन्परिधीनालम्भ्य यथापूर्वमग्निं युनज्मीति प्रत्यृचम् १७ अग्निमारुत-स्तोत्रस्य पुरस्ताद्विमोचनं परिधिषन्ध्योर्दिवो मूर्धेति प्रत्यृचम् १८ प्राय-णीयातिरात्रे युक्त्वोदयनीये विमोकमेके १९ अध्वरसमिष्टयजुरन्त इष्टो यज्ञ इति प्रत्यृचमपरे २० पशुपुरोडाशमन्वनूबन्धस्य देविकाहवींषि निर्वपति यजप्रैषाणि २१ अनुमतिराकासिनीवालीकुहूभ्यश्चरवो धात्रे द्वादशकपालः सर्वहुतः २२ हृदयशूलान्ते स्रुवाहुतीर्जुहोति यदाकूतादिति प्रत्यृचमष्टौ २३ चित्रोऽसीति चित्यनाम कृत्वोपतिष्ठते येऽअग्नय इति २४ पयस्या मैत्रावरुणी तूपरमिथुनदक्षिणोदवसानीयाऽन्ते २५ वर्षत्यसरणमतः २६ पक्ष्यभोजनम् २७ सवर्णोपायी २८ द्वितीये स्वामेव २९ तृतीये न कांचन ३० यावज्जीवं व्रतान्यविशेषात् ३१ संवत्सरं वा कालस्यानव-स्थितत्वात् ३२ तद्व्रतश्रुतेश्च ३३ चित्याशक्तौ पुनः सोमेज्यायां स्वय-मातृण्णाविश्वज्योतिरृतव्यानामन्यतमाः ३४ पुनश्चितिम् ३५ अचयनं वाऽचित्यस्याऽहवनीयाऽभिसम्पत्तेः ३६ ६

वातहोमान्जुहोत्यंजलिनाऽऽहृत्य पुरस्ताद्बहिर्वेदेरधो दक्षिणस्यां धुर्युत्तरतः उत्तरस्यां दक्षिणस्यां दक्षिणतः दक्षिणाप्रष्टेः समुद्रो ऽसीति प्रतिमन्त्रम् १ योक्त्रपरिहरणं च सर्वत्र २ प्रगृह्याध्वर्योरावसथहरणम् ३ दक्षिणाकाले-ऽध्वर्यवे ददाति ४ अश्वांश्च ५ नव जुहोति यास्त इति प्रतिमन्त्रम् ६ जानन्ब्राह्मणोक्ता जुहुयाद्वा ७ हविर्धानप्रक्षालनाद्याग्नीध्रालम्भनात्कृत्वा धिष्ण्यांश्चिनोत्यष्टेष्टकाँ ल्लोकम्पृणाभिश्चतुःस्रक्तींस्तिरश्चो न्युप्य न्युप्य ८ पृश्न्यश्मा चाग्नीध्रीये ९ सकृन्मन्त्रवचनम् १० होत्रीये त्रिरेकविंशत्या ११ ब्राह्मणाच्छंस्ये द्विरेकादशसु षण्मार्जालीये १२ शेषा अष्टेष्टकाः १३ यावदिष्टकं परिश्रितः परिनिधाय १४ पुरीषं च तूष्णीम् १५ अनुदेशाद्या पुरोडाशस्विष्टकृतोऽभिषेचनीयवत् १६ अग्नियोजनम्प्रातरनुवाकमुपा-करिष्यन्परिधीनालम्भ्य यथापूर्वमग्निं युनज्मीति प्रत्यृचम् १७ अग्निमारुत-स्तोत्रस्य पुरस्ताद्विमोचनं परिधिषन्ध्योर्दिवो मूर्धेति प्रत्यृचम् १८ प्राय-णीयातिरात्रे युक्त्वोदयनीये विमोकमेके १९ अध्वरसमिष्टयजुरन्त इष्टो यज्ञ इति प्रत्यृचमपरे २० पशुपुरोडाशमन्वनूबन्धस्य देविकाहवींषि निर्वपति यजप्रैषाणि २१ अनुमतिराकासिनीवालीकुहूभ्यश्चरवो धात्रे द्वादशकपालः सर्वहुतः २२ हृदयशूलान्ते स्रुवाहुतीर्जुहोति यदाकूतादिति प्रत्यृचमष्टौ २३ चित्रोऽसीति चित्यनाम कृत्वोपतिष्ठते येऽअग्नय इति २४ पयस्या मैत्रावरुणी तूपरमिथुनदक्षिणोदवसानीयाऽन्ते २५ वर्षत्यसरणमतः २६ पक्ष्यभोजनम् २७ सवर्णोपायी २८ द्वितीये स्वामेव २९ तृतीये न कांचन ३० यावज्जीवं व्रतान्यविशेषात् ३१ संवत्सरं वा कालस्यानव-स्थितत्वात् ३२ तद्व्रतश्रुतेश्च ३३ चित्याशक्तौ पुनः सोमेज्यायां स्वय-मातृण्णाविश्वज्योतिरृतव्यानामन्यतमाः ३४ पुनश्चितिम् ३५ अचयनं वाऽचित्यस्याऽहवनीयाऽभिसम्पत्तेः ३६ ६

604

b[;÷,yD" s*];my;d/;mIit p[TyOcm;hvnIye it§" sÉm/o>y;d/;it 11 sTyv;dI 12 ütoiCz·.=" 13 ctUr;]m( 14 aÉ¦ho]' juhoit 15 EeN{ " px" 16 c¨poivRpy;Rsmek 17 a;Nt"p;TySq;ne cmRÉ, sur;somiv£Éy," sIsen xãp£yStoKm;n;mU,;RÉ.l;Rj;n;' sU]w" sur;-somiv£Éyn( £Yy;Ste sur;som; Ty;mN} y;mN} y sveRWu 18 KlIb;dek 19 d²=,en úTv; n¦ücU,;Rin ÕTv; t;' v[IihXy;m;-k*dnyo" pOqg;c;m* iniWCy cU,wR" s'sOJy ind/;it tNm;srm( 20 aodn* cU,Rm;srw" s'sOJy Sv;ÃÇ' Tv;xun; t it 21 i]r;]' ind/;it 22 EkSy;" pys;p;Õten;Énen páriWit prIto iWteit 23 xãpcU,;Rin c;vpit 24 s;rSvten Ãyo" p[;t" 25 toKmcU,;Rin c 26 EeN{ e,oÿme its¿,;m( 27 l;jcU,;Rin c 28 1

brAhmaNayajxaH sautrAmaNyqddhikAmasya 1 agnicitsomayAjisomA'tipUta-somavAminAm 2 rAjxo'paruddhasya ca 3 alampaforapafoH 4 AdityafcaruH 5 ante ca 6 AmikSAyA vA pUrvaH 7 dhenurdakSiNA 8 vatsaH pUrve 9 mAtottare 10 abhyAdadhAmIti pratyqcamAhavanIye tisraH samidho'bhyAdadhAti 11 satyavAdI 12 hutocchiSTabhakSaH 13 catUrAtram 14 agnihotraM juhoti 15 aindra ?H pafuH 16 carupafvorviparyAsameke 17 AntaHpAtyasthAne carmaNi surAsomavikrayiNaH sIsena faSpakrayastokmAnAmUrNAbhirlAjAnAM sUtraiH surA-somavikrayin krayyAste surAsomA ityAma ntr?yA'ma ntr?ya sarveSu 18 klIbAdeke 19 dakSiNena hqtvA nagnahucUrNAni kqtvA tAMfca vrIhifyAmA-kaudanayoH pqthagAcAmau niSicya cUrNaiH saMsqjya nidadhAti tanmAsaram 20 odanau cUrNamAsaraiH saMsqjya svAdvIM tvA'funA ta iti 21 trirAtraM nidadhAti 22 ekasyAH payasA'pAkqtenA'fvinena pariSixcati parIto Sixcateti 23 faSpacUrNAni cA'vapati 24 sArasvatena dvayoH prAtaH 25 tokmacUrNAni ca 26 aindre Nottame tisQNAm 27 lAjacUrNAni ca 28 1

brAhmaNayajxaH sautrAmaNyqddhikAmasya 1 agnicitsomayAjisomA'tipUta-somavAminAm 2 rAjxo'paruddhasya ca 3 alampaforapafoH 4 AdityafcaruH 5 ante ca 6 AmikSAyA vA pUrvaH 7 dhenurdakSiNA 8 vatsaH pUrve 9 mAtottare 10 abhyAdadhAmIti pratyqcamAhavanIye tisraH samidho'bhyAdadhAti 11 satyavAdI 12 hutocchiSTabhakSaH 13 catUrAtram 14 agnihotraM juhoti 15 aindra H! pafuH 16 carupafvorviparyAsameke 17 AntaHpAtyasthAne carmaNi surAsomavikrayiNaH sIsena faSpakrayastokmAnAmUrNAbhirlAjAnAM sUtraiH surA-somavikrayin krayyAste surAsomA ityAmantr! yA'mantr! ya sarveSu 18 klIbAdeke 19 dakSiNena hqtvA nagnahucUrNAni kqtvA tAMfca vrIhifyAmA-kaudanayoH pqthagAcAmau niSicya cUrNaiH saMsqjya nidadhAti tanmAsaram 20 odanau cUrNamAsaraiH saMsqjya svAdvIM tvA'funA ta iti 21 trirAtraM nidadhAti 22 ekasyAH payasA'pAkqtenA'fvinena pariSixcati parIto Sixcateti 23 faSpacUrNAni cA'vapati 24 sArasvatena dvayoH prAtaH 25 tokmacUrNAni ca 26 aindre Nottame tisQNAm 27 lAjacUrNAni ca 28 1

ब्राह्मणयज्ञः सौत्रामण्यृद्धिकामस्य १ अग्निचित्सोमयाजिसोमाऽतिपूत-सोमवामिनाम् २ राज्ञोऽपरुद्धस्य च ३ अलम्पशोरपशोः ४ आदित्यश्चरुः ५ अन्ते च ६ आमिक्षाया वा पूर्वः ७ धेनुर्दक्षिणा ८ वत्सः पूर्वे ९ मातोत्तरे १० अभ्यादधामीति प्रत्यृचमाहवनीये तिस्रः समिधोऽभ्यादधाति ११ सत्यवादी १२ हुतोच्छिष्टभक्षः १३ चतूरात्रम् १४ अग्निहोत्रं जुहोति १५ ऐन्द्र ?ः पशुः १६ चरुपश्वोर्विपर्यासमेके १७ आन्तःपात्यस्थाने चर्मणि सुरासोमविक्रयिणः सीसेन शष्पक्रयस्तोक्मानामूर्णाभिर्लाजानां सूत्रैः सुरा-सोमविक्रयिन् क्रय्यास्ते सुरासोमा इत्याम न्त्र्?याऽम न्त्र्?य सर्वेषु १८ क्लीबादेके १९ दक्षिणेन हृत्वा नग्नहुचूर्णानि कृत्वा तांश्च व्रीहिश्यामा-कौदनयोः पृथगाचामौ निषिच्य चूर्णैः संसृज्य निदधाति तन्मासरम् २० ओदनौ चूर्णमासरैः संसृज्य स्वाद्वीं त्वाऽशुना त इति २१ त्रिरात्रं निदधाति २२ एकस्याः पयसाऽपाकृतेनाऽश्विनेन परिषिञ्चति परीतो षिञ्चतेति २३ शष्पचूर्णानि चाऽवपति २४ सारस्वतेन द्वयोः प्रातः २५ तोक्मचूर्णानि च २६ ऐन्द्रे णोत्तमे तिसॄणाम् २७ लाजचूर्णानि च २८ १

ब्राह्मणयज्ञः सौत्रामण्यृद्धिकामस्य १ अग्निचित्सोमयाजिसोमाऽतिपूत-सोमवामिनाम् २ राज्ञोऽपरुद्धस्य च ३ अलम्पशोरपशोः ४ आदित्यश्चरुः ५ अन्ते च ६ आमिक्षाया वा पूर्वः ७ धेनुर्दक्षिणा ८ वत्सः पूर्वे ९ मातोत्तरे १० अभ्यादधामीति प्रत्यृचमाहवनीये तिस्रः समिधोऽभ्यादधाति ११ सत्यवादी १२ हुतोच्छिष्टभक्षः १३ चतूरात्रम् १४ अग्निहोत्रं जुहोति १५ ऐन्द्र ः! पशुः १६ चरुपश्वोर्विपर्यासमेके १७ आन्तःपात्यस्थाने चर्मणि सुरासोमविक्रयिणः सीसेन शष्पक्रयस्तोक्मानामूर्णाभिर्लाजानां सूत्रैः सुरा-सोमविक्रयिन् क्रय्यास्ते सुरासोमा इत्यामन्त्र्! याऽमन्त्र्! य सर्वेषु १८ क्लीबादेके १९ दक्षिणेन हृत्वा नग्नहुचूर्णानि कृत्वा तांश्च व्रीहिश्यामा-कौदनयोः पृथगाचामौ निषिच्य चूर्णैः संसृज्य निदधाति तन्मासरम् २० ओदनौ चूर्णमासरैः संसृज्य स्वाद्वीं त्वाऽशुना त इति २१ त्रिरात्रं निदधाति २२ एकस्याः पयसाऽपाकृतेनाऽश्विनेन परिषिञ्चति परीतो षिञ्चतेति २३ शष्पचूर्णानि चाऽवपति २४ सारस्वतेन द्वयोः प्रातः २५ तोक्मचूर्णानि च २६ ऐन्द्रे णोत्तमे तिसॄणाम् २७ लाजचूर्णानि च २८ १

615

s;m p[eãyit 1 EeN{ ä;' bOhTy;' g;yit 2 s'Åvse ivÅvse sTyÅvse Åvs it sveR in/nmupy²Nt 3 s'ÉjTyw ivÉjTyw sTyÉjTyw ÉjTy; it =i]ySy 4 sMy·äw pu·ä; it vwXySy 5 yq;»;t' v; sveRW;m( 6 a;Ste p[itgárãyn( 7 ]y; dev; it xS];Nte juhoit 8 xeWmOiTvj" p[;,.=' .=y²Nt p[;,p; m it 9 p[Ty=.=' yjm;no lom;in p[yitárit 10 iSv·ÕTp[.OTy; bihRhoRm;TÕTv; pár§uT=Ir²l¢;Ny;-d;y;v.Oqvímnm( 11 a;xUl;É.mN],;TÕTvodk;É/Ï;np[.OTy;-v.Oqe·e" 12 m;srkÚM.' Pl;vyit y¶¼v; it 13 pUvRvNmÆnm( 14 suÉmi]y; n Typoï²ln;d;y duÉmRi]y; it Ã¹ãy' pár iW'cit Ã* iv£m; ¬d©Tv; 15 av.OqvT;Tv; v;sop;sn' &pd;idveit 16 somvduT£m,m;gmn' c 17 a;hvnIymupitÏtepoa´eit 18 E/osIit sÉm/m;d;y;hvnIye>y;d/;it sÉmdsIit 19 juhoit c sm;vvÿIRit 20 ¬dvs;y pySy; mw];v¨,I 21 tdNte pxuárN{ ;y vyo/se 22 5

sAma preSyati 1 aindra ??M bqhatyAM gAyati 2 saMfravase vifravase satyafravase fravasa iti sarve nidhanamupayanti 3 saMjityai vijityai satyajityai jityA iti kSatriyasya 4 samyaSTyai puSTyA iti vaifyasya 5 yathAmnAtaM vA sarveSAm 6 Aste pratigariSyan 7 trayA devA iti fastrAnte juhoti 8 feSamqtvijaH prANabhakSaM bhakSayanti prANapA ma iti 9 pratyakSabhakSaM yajamAno lomAni prayatiriti 10 sviSTakqtprabhqtyA barhirhomAtkqtvA parisrutkSIraliptAnyA-dAyA'vabhqthavadgamanam 11 AfUlA'bhimantraNAtkqtvodakAdhiSThAnaprabhqtyA-'vabhqtheSTeH 12 mAsarakumbhaM plAvayati yaddevA iti 13 pUrvavanmajjanam 14 sumitriyA na ityapo'xjalinA''dAya durmitriyA iti dveSyaM pari SiMcati dvau vikramA udazgatvA 15 avabhqthavatsnAtvA vAso'pAsanaM drupadAdiveti 16 somavadutkramaNamAgamanaM ca 17 AhavanIyamupatiSThate'po'adyeti 18 edho'sIti samidhamAdAyA''havanIye'bhyAdadhAti samidasIti 19 juhoti ca samAvavarttIti 20 udavasAya payasyA maitrAvaruNI 21 tadante pafurindra ?Aya vayodhase 22 5

sAma preSyati 1 aindra yAM! bqhatyAM gAyati 2 saMfravase vifravase satyafravase fravasa iti sarve nidhanamupayanti 3 saMjityai vijityai satyajityai jityA iti kSatriyasya 4 samyaSTyai puSTyA iti vaifyasya 5 yathAmnAtaM vA sarveSAm 6 Aste pratigariSyan 7 trayA devA iti fastrAnte juhoti 8 feSamqtvijaH prANabhakSaM bhakSayanti prANapA ma iti 9 pratyakSabhakSaM yajamAno lomAni prayatiriti 10 sviSTakqtprabhqtyA barhirhomAtkqtvA parisrutkSIraliptAnyA-dAyA'vabhqthavadgamanam 11 AfUlA'bhimantraNAtkqtvodakAdhiSThAnaprabhqtyA-'vabhqtheSTeH 12 mAsarakumbhaM plAvayati yaddevA iti 13 pUrvavanmajjanam 14 sumitriyA na ityapo'xjalinA''dAya durmitriyA iti dveSyaM pari SiMcati dvau vikramA udazgatvA 15 avabhqthavatsnAtvA vAso'pAsanaM drupadAdiveti 16 somavadutkramaNamAgamanaM ca 17 AhavanIyamupatiSThate'po'adyeti 18 edho'sIti samidhamAdAyA''havanIye'bhyAdadhAti samidasIti 19 juhoti ca samAvavarttIti 20 udavasAya payasyA maitrAvaruNI 21 tadante pafurindrA ya vayodhase 22 5

साम प्रेष्यति १ ऐन्द्र ??ं बृहत्यां गायति २ संश्रवसे विश्रवसे सत्यश्रवसे श्रवस इति सर्वे निधनमुपयन्ति ३ संजित्यै विजित्यै सत्यजित्यै जित्या इति क्षत्रियस्य ४ सम्यष्ट्यै पुष्ट्या इति वैश्यस्य ५ यथाम्नातं वा सर्वेषाम् ६ आस्ते प्रतिगरिष्यन् ७ त्रया देवा इति शस्त्रान्ते जुहोति ८ शेषमृत्विजः प्राणभक्षं भक्षयन्ति प्राणपा म इति ९ प्रत्यक्षभक्षं यजमानो लोमानि प्रयतिरिति १० स्विष्टकृत्प्रभृत्या बर्हिर्होमात्कृत्वा परिस्रुत्क्षीरलिप्तान्या-दायाऽवभृथवद्गमनम् ११ आशूलाऽभिमन्त्रणात्कृत्वोदकाधिष्ठानप्रभृत्या-ऽवभृथेष्टेः १२ मासरकुम्भं प्लावयति यद्देवा इति १३ पूर्ववन्मज्जनम् १४ सुमित्रिया न इत्यपोऽञ्जलिनाऽऽदाय दुर्मित्रिया इति द्वेष्यं परि षिंचति द्वौ विक्रमा उदङ्गत्वा १५ अवभृथवत्स्नात्वा वासोऽपासनं द्रुपदादिवेति १६ सोमवदुत्क्रमणमागमनं च १७ आहवनीयमुपतिष्ठतेऽपोऽअद्येति १८ एधोऽसीति समिधमादायाऽऽहवनीयेऽभ्यादधाति समिदसीति १९ जुहोति च समाववर्त्तीति २० उदवसाय पयस्या मैत्रावरुणी २१ तदन्ते पशुरिन्द्र ?ाय वयोधसे २२ ५

साम प्रेष्यति १ ऐन्द्र यां! बृहत्यां गायति २ संश्रवसे विश्रवसे सत्यश्रवसे श्रवस इति सर्वे निधनमुपयन्ति ३ संजित्यै विजित्यै सत्यजित्यै जित्या इति क्षत्रियस्य ४ सम्यष्ट्यै पुष्ट्या इति वैश्यस्य ५ यथाम्नातं वा सर्वेषाम् ६ आस्ते प्रतिगरिष्यन् ७ त्रया देवा इति शस्त्रान्ते जुहोति ८ शेषमृत्विजः प्राणभक्षं भक्षयन्ति प्राणपा म इति ९ प्रत्यक्षभक्षं यजमानो लोमानि प्रयतिरिति १० स्विष्टकृत्प्रभृत्या बर्हिर्होमात्कृत्वा परिस्रुत्क्षीरलिप्तान्या-दायाऽवभृथवद्गमनम् ११ आशूलाऽभिमन्त्रणात्कृत्वोदकाधिष्ठानप्रभृत्या-ऽवभृथेष्टेः १२ मासरकुम्भं प्लावयति यद्देवा इति १३ पूर्ववन्मज्जनम् १४ सुमित्रिया न इत्यपोऽञ्जलिनाऽऽदाय दुर्मित्रिया इति द्वेष्यं परि षिंचति द्वौ विक्रमा उदङ्गत्वा १५ अवभृथवत्स्नात्वा वासोऽपासनं द्रुपदादिवेति १६ सोमवदुत्क्रमणमागमनं च १७ आहवनीयमुपतिष्ठतेऽपोऽअद्येति १८ एधोऽसीति समिधमादायाऽऽहवनीयेऽभ्यादधाति समिदसीति १९ जुहोति च समाववर्त्तीति २० उदवसाय पयस्या मैत्रावरुणी २१ तदन्ते पशुरिन्द्रा य वयोधसे २२ ५

618

s*];m

sautrAmaNyAmiSTipafavo bhinnatantrAH kAlabhedAt 1 saptadafa sAmidhenyaH 2 vArtraghnAvAjyabhAgau 3 vqdhanvantau vA pafuSu sAnnAyyavikArAt 4 AmikSAyAM ca 5 upAMfudevateSTiSu 6 virAjau saMyAjye avifeSopadefAt 7 vasiSThafunakAnAM nArAfaMsaH 8 atrINAM caike 9 prAkqtAH prathamottamayoH prayAjA'nuyAjapraiSAH 10 aindra ?Aneke prathamasya vAyodhasAnuttamasya 11 sami-ddha'indra ityApriyaH prathamasya 12 yAjyA'nuvAkyAfca vapApuroDAfapafU-nAmAyAtvindra iti 13 hotA yakSatsamidhAgnimiti prayAjapraiSAstripafoH 14 Apriyafca samiddho'agnirafvineti 15 afvinA haviriti tisro vapAnAM yAjyAnuvAkyAH 16 prathamAmanUcya dvitIyA yAjyA dvitIyAmanUcya tqtIyA yAjyA tqtIyAmanUcya prathamA yAjyA 17 ya'indra iti puroDAfAnAM pUrvavat 18 afvinA gobhiriti ca haviSAm 19 grahANAM yuvaM surAmaM putramiveti 20 pafusviSTakqto yasminnafvAso'hAvyagna iti 21 hotA yakSadafvinAviti trayo vapAnAM yAjyA yathAlizgam 22 grahANAM caturthaH 23 haviSAmuttare yathAlizgam 24 uttamau vanaspatisviSTakqtoH 25 pratigariSyatyupaviSTe-'dhvaryo foMsAvetyAhUyAfvinA tejasetyanuvAkaM faMsati 26 triH prathamAntye 27 tqcAdiSvAhUya 28 uttamAM fiSTvA prAz navamyA dafamyA vA trayo devA ti nivitsaptadafA'vasAnozkAra qgante 29 antye'kSare svaraprabhqti praNave lopaH 30 tasminpraNavAntaM caike 31 6

sautrAmaNyAmiSTipafavo bhinnatantrAH kAlabhedAt 1 saptadafa sAmidhenyaH 2 vArtraghnAvAjyabhAgau 3 vqdhanvantau vA pafuSu sAnnAyyavikArAt 4 AmikSAyAM ca 5 upAMfudevateSTiSu 6 virAjau saMyAjye avifeSopadefAt 7 vasiSThafunakAnAM nArAfaMsaH 8 atrINAM caike 9 prAkqtAH prathamottamayoH prayAjA'nuyAjapraiSAH 10 aindrA neke prathamasya vAyodhasAnuttamasya 11 sami-ddha'indra ityApriyaH prathamasya 12 yAjyA'nuvAkyAfca vapApuroDAfapafU-nAmAyAtvindra iti 13 hotA yakSatsamidhAgnimiti prayAjapraiSAstripafoH 14 Apriyafca samiddho'agnirafvineti 15 afvinA haviriti tisro vapAnAM yAjyAnuvAkyAH 16 prathamAmanUcya dvitIyA yAjyA dvitIyAmanUcya tqtIyA yAjyA tqtIyAmanUcya prathamA yAjyA 17 ya'indra iti puroDAfAnAM pUrvavat 18 afvinA gobhiriti ca haviSAm 19 grahANAM yuvaM surAmaM putramiveti 20 pafusviSTakqto yasminnafvAso'hAvyagna iti 21 hotA yakSadafvinAviti trayo vapAnAM yAjyA yathAlizgam 22 grahANAM caturthaH 23 haviSAmuttare yathAlizgam 24 uttamau vanaspatisviSTakqtoH 25 pratigariSyatyupaviSTe-'dhvaryo fOsAvetyAhUyAfvinA tejasetyanuvAkaM faMsati 26 triH prathamAntye 27 tqcAdiSvAhUya 28 uttamAM fiSTvA prAz navamyA dafamyA vA trayo devA ti nivitsaptadafA'vasAnozkAra qgante 29 antye'kSare svaraprabhqti praNave lopaH 30 tasminpraNavAntaM caike 31 6

सौत्रामण्यामिष्टिपशवो भिन्नतन्त्राः कालभेदात् १ सप्तदश सामिधेन्यः २ वार्त्रघ्नावाज्यभागौ ३ वृधन्वन्तौ वा पशुषु सान्नाय्यविकारात् ४ आमिक्षायां च ५ उपांशुदेवतेष्टिषु ६ विराजौ संयाज्ये अविशेषोपदेशात् ७ वसिष्ठशुनकानां नाराशंसः ८ अत्रीणां चैके ९ प्राकृताः प्रथमोत्तमयोः प्रयाजाऽनुयाजप्रैषाः १० ऐन्द्र ?ानेके प्रथमस्य वायोधसानुत्तमस्य ११ समि-द्धऽइन्द्र इत्याप्रियः प्रथमस्य १२ याज्याऽनुवाक्याश्च वपापुरोडाशपशू-नामायात्विन्द्र इति १३ होता यक्षत्समिधाग्निमिति प्रयाजप्रैषास्त्रिपशोः १४ आप्रियश्च समिद्धोऽअग्निरश्विनेति १५ अश्विना हविरिति तिस्रो वपानां याज्यानुवाक्याः १६ प्रथमामनूच्य द्वितीया याज्या द्वितीयामनूच्य तृतीया याज्या तृतीयामनूच्य प्रथमा याज्या १७ यऽइन्द्र इति पुरोडाशानां पूर्ववत् १८ अश्विना गोभिरिति च हविषाम् १९ ग्रहाणां युवं सुरामं पुत्रमिवेति २० पशुस्विष्टकृतो यस्मिन्नश्वासोऽहाव्यग्न इति २१ होता यक्षदश्विनाविति त्रयो वपानां याज्या यथालिङ्गम् २२ ग्रहाणां चतुर्थः २३ हविषामुत्तरे यथालिङ्गम् २४ उत्तमौ वनस्पतिस्विष्टकृतोः २५ प्रतिगरिष्यत्युपविष्टे-ऽध्वर्यो शोंसावेत्याहूयाश्विना तेजसेत्यनुवाकं शंसति २६ त्रिः प्रथमान्त्ये २७ तृचादिष्वाहूय २८ उत्तमां शिष्ट्वा प्राङ् नवम्या दशम्या वा त्रयो देवा ति निवित्सप्तदशाऽवसानोङ्कार ऋगन्ते २९ अन्त्येऽक्षरे स्वरप्रभृति प्रणवे लोपः ३० तस्मिन्प्रणवान्तं चैके ३१ ६

सौत्रामण्यामिष्टिपशवो भिन्नतन्त्राः कालभेदात् १ सप्तदश सामिधेन्यः २ वार्त्रघ्नावाज्यभागौ ३ वृधन्वन्तौ वा पशुषु सान्नाय्यविकारात् ४ आमिक्षायां च ५ उपांशुदेवतेष्टिषु ६ विराजौ संयाज्ये अविशेषोपदेशात् ७ वसिष्ठशुनकानां नाराशंसः ८ अत्रीणां चैके ९ प्राकृताः प्रथमोत्तमयोः प्रयाजाऽनुयाजप्रैषाः १० ऐन्द्रा नेके प्रथमस्य वायोधसानुत्तमस्य ११ समि-द्धऽइन्द्र इत्याप्रियः प्रथमस्य १२ याज्याऽनुवाक्याश्च वपापुरोडाशपशू-नामायात्विन्द्र इति १३ होता यक्षत्समिधाग्निमिति प्रयाजप्रैषास्त्रिपशोः १४ आप्रियश्च समिद्धोऽअग्निरश्विनेति १५ अश्विना हविरिति तिस्रो वपानां याज्यानुवाक्याः १६ प्रथमामनूच्य द्वितीया याज्या द्वितीयामनूच्य तृतीया याज्या तृतीयामनूच्य प्रथमा याज्या १७ यऽइन्द्र इति पुरोडाशानां पूर्ववत् १८ अश्विना गोभिरिति च हविषाम् १९ ग्रहाणां युवं सुरामं पुत्रमिवेति २० पशुस्विष्टकृतो यस्मिन्नश्वासोऽहाव्यग्न इति २१ होता यक्षदश्विनाविति त्रयो वपानां याज्या यथालिङ्गम् २२ ग्रहाणां चतुर्थः २३ हविषामुत्तरे यथालिङ्गम् २४ उत्तमौ वनस्पतिस्विष्टकृतोः २५ प्रतिगरिष्यत्युपविष्टे-ऽध्वर्यो शॐसावेत्याहूयाश्विना तेजसेत्यनुवाकं शंसति २६ त्रिः प्रथमान्त्ये २७ तृचादिष्वाहूय २८ उत्तमां शिष्ट्वा प्राङ् नवम्या दशम्या वा त्रयो देवा ति निवित्सप्तदशाऽवसानोङ्कार ऋगन्ते २९ अन्त्येऽक्षरे स्वरप्रभृति प्रणवे लोपः ३० तस्मिन्प्रणवान्तं चैके ३१ ६

631

soavRNtÉmit v;cyit 1 vetsk$en;/o' Pl;vyit pro mtR it 2 aÉ¦smIpm;nIy;¦ye Sv;heit juhoTynuv;kn p[itmN]m( 3 sh§' v;vtRm( 4 a;§v,ivrm,;Ã; 5 Ã;dx kp;l;É¥vRpit É.¥-tN];Hztm;nd²=,;Nm?ymSy r;jt" siv]e p[siv]e siv]a;siv]e siv]e sTyp[sv;yeit 6 p[y;jeWu d²=,to b[;÷,o yjm;nSy yDd;nyuÿ_;" Svy'Õt;iSt§o g;q; g;yTyuÿrmN{ ;y;m( 7 r;jNyo /OitWu yuõjyyuÿ_;" 8 a?vyuRyjm;n* d²=,ek,Re jpto iv.Um;R]eit 9 pxubduTsjRn' inr·exte 10 dev; a;x;p;l; it r²=,oSy;-idxTynucrIj;tIy;'St;vtSt;vt" kvÉcinWi©kl;ipdi<@no yq;s':ym( 11 v@v;>yo v;r,m( 12 p[ey;°odk;t( 13 b[;÷,ome/eivÃ;NvOáÿ" s v" 14 pKv;¥' c sveRWu 15 rqk;rgOhv;s; 16 aÉ.WeKy; .ivãyt sm;ÒuvNt Ty;h r;jpu];n( 17 d²=,to vedeihRr

so'arvantamiti vAcayati 1 vetasakaTenA'dho'fvaM plAvayati paro marta iti 2 agnisamIpamAnIyA'gnaye svAheti juhotyanuvAkena pratimantram 3 sahasraM vA'vartam 4 A'fvasravaNaviramaNAdvA 5 dvAdafa kapAlAnnirvapati bhinna-tantrAxchatamAnadakSiNAnmadhyamasya rAjataH savitre prasavitre savitra'Asavitre savitre satyaprasavAyeti 6 prayAjeSu dakSiNato brAhmaNo yajamAnasya yajxadAnayuktAH svayaMkqtAstisro gAthA gAyatyuttaramandra ?AyAm 7 rAjanyo dhqtiSu yuddhajayayuktAH 8 adhvaryuyajamAnau dakSiNe'fvakarNe japato vibhUrmAtreti 9 pafubadutsarjanaM niraSTe'fvafate 10 devA AfApAlA iti rakSiNo''syA-'difatyanucarIjAtIyAMstAvatastAvataH kavaciniSazgikalApidaNDino yathAsaMkhyam 11 vaDavAbhyo vAraNam 12 prasneyAccodakAt 13 brAhmaNo'fvamedhe'vidvAnvqttiH sa vaH 14 pakvAnnaM ca sarveSu 15 rathakAragqhavAsAfca 16 abhiSekyA bhaviSyata samApnuvanta ityAha rAjaputrAn 17 dakSiNato vederhiraNyamayeSUpavifanti 18 adhvaryuyajamAnau kUrcayoH 19 phalakayorvA 20 hotqbrahmodgAtAraH kafipuSu 21 hotarbhUtAnyAcakSva bhUteSvimaM yajamAnamadhyUheti pAriplavaM preSyati 22 2

so'arvantamiti vAcayati 1 vetasakaTenA'dho'fvaM plAvayati paro marta iti 2 agnisamIpamAnIyA'gnaye svAheti juhotyanuvAkena pratimantram 3 sahasraM vA'vartam 4 A'fvasravaNaviramaNAdvA 5 dvAdafa kapAlAnnirvapati bhinna-tantrAxchatamAnadakSiNAnmadhyamasya rAjataH savitre prasavitre savitra'Asavitre savitre satyaprasavAyeti 6 prayAjeSu dakSiNato brAhmaNo yajamAnasya yajxadAnayuktAH svayaMkqtAstisro gAthA gAyatyuttaramandrA yAm 7 rAjanyo dhqtiSu yuddhajayayuktAH 8 adhvaryuyajamAnau dakSiNe'fvakarNe japato vibhUrmAtreti 9 pafubadutsarjanaM niraSTe'fvafate 10 devA AfApAlA iti rakSiNo''syA-'difatyanucarIjAtIyAMstAvatastAvataH kavaciniSazgikalApidaNDino yathAsaMkhyam 11 vaDavAbhyo vAraNam 12 prasneyAccodakAt 13 brAhmaNo'fvamedhe'vidvAnvqttiH sa vaH 14 pakvAnnaM ca sarveSu 15 rathakAragqhavAsAfca 16 abhiSekyA bhaviSyata samApnuvanta ityAha rAjaputrAn 17 dakSiNato vederhiraNyamayeSUpavifanti 18 adhvaryuyajamAnau kUrcayoH 19 phalakayorvA 20 hotqbrahmodgAtAraH kafipuSu 21 hotarbhUtAnyAcakSva bhUteSvimaM yajamAnamadhyUheti pAriplavaM preSyati 22 2

सोऽअर्वन्तमिति वाचयति १ वेतसकटेनाऽधोऽश्वं प्लावयति परो मर्त इति २ अग्निसमीपमानीयाऽग्नये स्वाहेति जुहोत्यनुवाकेन प्रतिमन्त्रम् ३ सहस्रं वाऽवर्तम् ४ आऽश्वस्रवणविरमणाद्वा ५ द्वादश कपालान्निर्वपति भिन्न-तन्त्राञ्छतमानदक्षिणान्मध्यमस्य राजतः सवित्रे प्रसवित्रे सवित्रऽआसवित्रे सवित्रे सत्यप्रसवायेति ६ प्रयाजेषु दक्षिणतो ब्राह्मणो यजमानस्य यज्ञदानयुक्ताः स्वयंकृतास्तिस्रो गाथा गायत्युत्तरमन्द्र ?ायाम् ७ राजन्यो धृतिषु युद्धजययुक्ताः ८ अध्वर्युयजमानौ दक्षिणेऽश्वकर्णे जपतो विभूर्मात्रेति ९ पशुबदुत्सर्जनं निरष्टेऽश्वशते १० देवा आशापाला इति रक्षिणोऽऽस्या-ऽदिशत्यनुचरीजातीयांस्तावतस्तावतः कवचिनिषङ्गिकलापिदण्डिनो यथासंख्यम् ११ वडवाभ्यो वारणम् १२ प्रस्नेयाच्चोदकात् १३ ब्राह्मणोऽश्वमेधेऽविद्वान्वृत्तिः स वः १४ पक्वान्नं च सर्वेषु १५ रथकारगृहवासाश्च १६ अभिषेक्या भविष्यत समाप्नुवन्त इत्याह राजपुत्रान् १७ दक्षिणतो वेदेर्हिरण्यमयेषूपविशन्ति १८ अध्वर्युयजमानौ कूर्चयोः १९ फलकयोर्वा २० होतृब्रह्मोद्गातारः कशिपुषु २१ होतर्भूतान्याचक्ष्व भूतेष्विमं यजमानमध्यूहेति पारिप्लवं प्रेष्यति २२ २

सोऽअर्वन्तमिति वाचयति १ वेतसकटेनाऽधोऽश्वं प्लावयति परो मर्त इति २ अग्निसमीपमानीयाऽग्नये स्वाहेति जुहोत्यनुवाकेन प्रतिमन्त्रम् ३ सहस्रं वाऽवर्तम् ४ आऽश्वस्रवणविरमणाद्वा ५ द्वादश कपालान्निर्वपति भिन्न-तन्त्राञ्छतमानदक्षिणान्मध्यमस्य राजतः सवित्रे प्रसवित्रे सवित्रऽआसवित्रे सवित्रे सत्यप्रसवायेति ६ प्रयाजेषु दक्षिणतो ब्राह्मणो यजमानस्य यज्ञदानयुक्ताः स्वयंकृतास्तिस्रो गाथा गायत्युत्तरमन्द्रा याम् ७ राजन्यो धृतिषु युद्धजययुक्ताः ८ अध्वर्युयजमानौ दक्षिणेऽश्वकर्णे जपतो विभूर्मात्रेति ९ पशुबदुत्सर्जनं निरष्टेऽश्वशते १० देवा आशापाला इति रक्षिणोऽऽस्या-ऽदिशत्यनुचरीजातीयांस्तावतस्तावतः कवचिनिषङ्गिकलापिदण्डिनो यथासंख्यम् ११ वडवाभ्यो वारणम् १२ प्रस्नेयाच्चोदकात् १३ ब्राह्मणोऽश्वमेधेऽविद्वान्वृत्तिः स वः १४ पक्वान्नं च सर्वेषु १५ रथकारगृहवासाश्च १६ अभिषेक्या भविष्यत समाप्नुवन्त इत्याह राजपुत्रान् १७ दक्षिणतो वेदेर्हिरण्यमयेषूपविशन्ति १८ अध्वर्युयजमानौ कूर्चयोः १९ फलकयोर्वा २० होतृब्रह्मोद्गातारः कशिपुषु २१ होतर्भूतान्याचक्ष्व भूतेष्विमं यजमानमध्यूहेति पारिप्लवं प्रेष्यति २२ २

634

hwv hotárit p[itgO,;it 1 tdNte p[eãyit vI,;g,Égno r;jiWRÉ.-yRjm;n' s©;yteit 2 d²=,;¦* juhoit ih©;r;y Sv;heit p[£m;n( 3 a;hvnIyeStÉmte ct§o /OtIárh r²Ntárit 4 v;v;t;sMvexns;-iv} yuÿrmN{ ;g;np;árPlv/OtI" s'vTsrm( 5 a/Rm;sm;s]wm;Sy-Wy;' pOqKxte dd;it 7 r;jiWRÉ." s©;ynm; dI=,Iy;y;" 8 dI=;Nte devwr*pvsQy;t( 9 p;d* p[j;pitn; suTy;su 10 aNte c 11 a;pdIJy; c¨É." s;iv} yNte 12 p*ã," §;me 13 s*yoR+y;mye 14 v;¨,oPsu mOte 15 .UÉm-kp;lo vw;nroár·ä;mye 16 lo·kp;l' j;tUk

haiva hotariti pratigqNAti 1 tadante preSyati vINAgaNagino rAjarSibhi-ryajamAnaM sazgAyateti 2 dakSiNAgnau juhoti hizgArAya svAheti prakramAn 3 AhavanIye'stamite catasro dhqtIriha rantiriti 4 vAvAtAsamvefanasA-vi tr?yuttaramandra ?AgAnapAriplavadhqtIH saMvatsaram 5 ardhamAsamAsatraimAsya-SaNmAsyAni caike 6 vINAgAthibhyAM pqthakfate dadAti 7 rAjarSibhiH sazgAyanamA dIkSaNIyAyAH 8 dIkSAnte devairaupavasathyAt 9 pafvAdau prajApatinA sutyAsu 10 ante ca 11 afvApadIjyA carubhiH sAvi tr?yante 12 pauSNaH srAme 13 sauryo'kSyAmaye 14 vAruNo'psu mqte 15 bhUmi-kapAlo vaifvAnaro'riSTyAmaye 16 loSTakapAlaM jAtUkarNyo bhedAt 17 nAfe tantreNa dyAvApqthivyaH payo vAyavyaM sauryaH 18 anyatrA'pi 19 prajAte vAyavyam 20 3

haiva hotariti pratigqNAti 1 tadante preSyati vINAgaNagino rAjarSibhi-ryajamAnaM sazgAyateti 2 dakSiNAgnau juhoti hizgArAya svAheti prakramAn 3 AhavanIye'stamite catasro dhqtIriha rantiriti 4 vAvAtAsamvefanasA-vitr! yuttaramandrA gAnapAriplavadhqtIH saMvatsaram 5 ardhamAsamAsatraimAsya-SaNmAsyAni caike 6 vINAgAthibhyAM pqthakfate dadAti 7 rAjarSibhiH sazgAyanamA dIkSaNIyAyAH 8 dIkSAnte devairaupavasathyAt 9 pafvAdau prajApatinA sutyAsu 10 ante ca 11 afvApadIjyA carubhiH sAvitr! yante 12 pauSNaH srAme 13 sauryo'kSyAmaye 14 vAruNo'psu mqte 15 bhUmi-kapAlo vaifvAnaro'riSTyAmaye 16 loSTakapAlaM jAtUkarNyo bhedAt 17 nAfe tantreNa dyAvApqthivyaH payo vAyavyaM sauryaH 18 anyatrA'pi 19 prajAte vAyavyam 20 3

हैव होतरिति प्रतिगृणाति १ तदन्ते प्रेष्यति वीणागणगिनो राजर्षिभि-र्यजमानं सङ्गायतेति २ दक्षिणाग्नौ जुहोति हिङ्गाराय स्वाहेति प्रक्रमान् ३ आहवनीयेऽस्तमिते चतस्रो धृतीरिह रन्तिरिति ४ वावातासम्वेशनसा-वि त्र्?युत्तरमन्द्र ?ागानपारिप्लवधृतीः संवत्सरम् ५ अर्धमासमासत्रैमास्य-षण्मास्यानि चैके ६ वीणागाथिभ्यां पृथक्शते ददाति ७ राजर्षिभिः सङ्गायनमा दीक्षणीयायाः ८ दीक्षान्ते देवैरौपवसथ्यात् ९ पश्वादौ प्रजापतिना सुत्यासु १० अन्ते च ११ अश्वापदीज्या चरुभिः सावि त्र्?यन्ते १२ पौष्णः स्रामे १३ सौर्योऽक्ष्यामये १४ वारुणोऽप्सु मृते १५ भूमि-कपालो वैश्वानरोऽरिष्ट्यामये १६ लोष्टकपालं जातूकर्ण्यो भेदात् १७ नाशे तन्त्रेण द्यावापृथिव्यः पयो वायव्यं सौर्यः १८ अन्यत्राऽपि १९ प्रजाते वायव्यम् २० ३

हैव होतरिति प्रतिगृणाति १ तदन्ते प्रेष्यति वीणागणगिनो राजर्षिभि-र्यजमानं सङ्गायतेति २ दक्षिणाग्नौ जुहोति हिङ्गाराय स्वाहेति प्रक्रमान् ३ आहवनीयेऽस्तमिते चतस्रो धृतीरिह रन्तिरिति ४ वावातासम्वेशनसा-वित्र्! युत्तरमन्द्रा गानपारिप्लवधृतीः संवत्सरम् ५ अर्धमासमासत्रैमास्य-षण्मास्यानि चैके ६ वीणागाथिभ्यां पृथक्शते ददाति ७ राजर्षिभिः सङ्गायनमा दीक्षणीयायाः ८ दीक्षान्ते देवैरौपवसथ्यात् ९ पश्वादौ प्रजापतिना सुत्यासु १० अन्ते च ११ अश्वापदीज्या चरुभिः सावित्र्! यन्ते १२ पौष्णः स्रामे १३ सौर्योऽक्ष्यामये १४ वारुणोऽप्सु मृते १५ भूमि-कपालो वैश्वानरोऽरिष्ट्यामये १६ लोष्टकपालं जातूकर्ण्यो भेदात् १७ नाशे तन्त्रेण द्यावापृथिव्यः पयो वायव्यं सौर्यः १८ अन्यत्राऽपि १९ प्रजाते वायव्यम् २० ३

643

aÉ¦mNqn;id kroit 1 aÉ¦Ï¼tUprgomOg;É¥yunáÿ_ 2 yqoÿ_m;d* devt;" 3 pyR©ä;ne 4 pdx pdx roiht;dINTs*y;RNt;intreWu 5 kipïl;dINpOWt;Nt;'S]yodx ]yodx yUp;NtreWu 6 ap[o=,-mºySTv; v;yu¼it 7 ¬pgOð;Typ;Mpe¨rÉ¦" pxuárit 8 kipïl;-dInuTsOj²Nt pyRÉ¦Õt;t( 9 ihry;' Ã;>y;' hye hyes;ivTy;mN} y;mN} y 18 s;nucyR" p[Ty;ó" 19 anucyREkW;m( 20 mihWImuTq;Py pu¨W; dÉ/£;V,Ty;ó" 21 6

agnimanthanAdi karoti 1 agniSThe'fvatUparagomqgAnniyunakti 2 yathoktamafvAdau devatAH 3 paryazgyAnafve 4 paxcadafa paxcadafa rohitAdIntsauryAntAnitareSu 5 kapixjalAdInpqSatAntAMstrayodafa trayodafa yUpAntareSu 6 afvaprokSaNa-madbhayastvA vAyuSTveti 7 upagqhNAtyapAmperuragniH pafuriti 8 kapixjalA-dInutsqjanti paryagnikqtAt 9 hiraNyavAso'dhIvAseSvafvasaMjxapanam 10 paripafavye hutvA prANAya svAheti tisro'parAH 11 vAcayati patnI-rnayannamaste'mba'iti 12 afvaM tristriH pariyanti pitqvanmadhye gaNAnAM priyANAM nidhInAmiti 13 prakSAliteSu mahiSyafvamupasaMvifatyA'hamajAnIti 14 adhIvAsena pracchAdayati svarge loka'iti 15 afvafifnamupasthe kurute vqSA vAjIti 16 utsakthyA'ityafvaM yajamAno'bhimantrayate 17 adhvaryu-brahmodgAtqhotqkSattAraH kumArIpatnIbhiH saMvadante yakA'sakAviti dafarcasya dvAbhyAM dvAbhyAM haye haye'sAvityAma ntr?yAma ntr?ya 18 sAnucaryaH pratyAhuH 19 anucarya'ekeSAm 20 mahiSImutthApya puruSA dadhikrAvNa'ityAhuH 21 6

agnimanthanAdi karoti 1 agniSThe'fvatUparagomqgAnniyunakti 2 yathoktamafvAdau devatAH 3 paryazgyAnafve 4 paxcadafa paxcadafa rohitAdIntsauryAntAnitareSu 5 kapixjalAdInpqSatAntAMstrayodafa trayodafa yUpAntareSu 6 afvaprokSaNa-madbhayastvA vAyuSTveti 7 upagqhNAtyapAmperuragniH pafuriti 8 kapixjalA-dInutsqjanti paryagnikqtAt 9 hiraNyavAso'dhIvAseSvafvasaMjxapanam 10 paripafavye hutvA prANAya svAheti tisro'parAH 11 vAcayati patnI-rnayannamaste'mba'iti 12 afvaM tristriH pariyanti pitqvanmadhye gaNAnAM priyANAM nidhInAmiti 13 prakSAliteSu mahiSyafvamupasaMvifatyA'hamajAnIti 14 adhIvAsena pracchAdayati svarge loka'iti 15 afvafifnamupasthe kurute vqSA vAjIti 16 utsakthyA'ityafvaM yajamAno'bhimantrayate 17 adhvaryu-brahmodgAtqhotqkSattAraH kumArIpatnIbhiH saMvadante yakA'sakAviti dafarcasya dvAbhyAM dvAbhyAM haye haye'sAvityAmantr! yAmantr! ya 18 sAnucaryaH pratyAhuH 19 anucarya'ekeSAm 20 mahiSImutthApya puruSA dadhikrAvNa'ityAhuH 21 6

अग्निमन्थनादि करोति १ अग्निष्ठेऽश्वतूपरगोमृगान्नियुनक्ति २ यथोक्तमश्वादौ देवताः ३ पर्यङ्ग्यानश्वे ४ पञ्चदश पञ्चदश रोहितादीन्त्सौर्यान्तानितरेषु ५ कपिञ्जलादीन्पृषतान्तांस्त्रयोदश त्रयोदश यूपान्तरेषु ६ अश्वप्रोक्षण-मद्भयस्त्वा वायुष्ट्वेति ७ उपगृह्णात्यपाम्पेरुरग्निः पशुरिति ८ कपिञ्जला-दीनुत्सृजन्ति पर्यग्निकृतात् ९ हिरण्यवासोऽधीवासेष्वश्वसंज्ञपनम् १० परिपशव्ये हुत्वा प्राणाय स्वाहेति तिस्रोऽपराः ११ वाचयति पत्नी-र्नयन्नमस्तेऽम्बऽइति १२ अश्वं त्रिस्त्रिः परियन्ति पितृवन्मध्ये गणानां प्रियाणां निधीनामिति १३ प्रक्षालितेषु महिष्यश्वमुपसंविशत्याऽहमजानीति १४ अधीवासेन प्रच्छादयति स्वर्गे लोकऽइति १५ अश्वशिश्नमुपस्थे कुरुते वृषा वाजीति १६ उत्सक्थ्याऽइत्यश्वं यजमानोऽभिमन्त्रयते १७ अध्वर्यु-ब्रह्मोद्गातृहोतृक्षत्तारः कुमारीपत्नीभिः संवदन्ते यकाऽसकाविति दशर्चस्य द्वाभ्यां द्वाभ्यां हये हयेऽसावित्याम न्त्र्?याम न्त्र्?य १८ सानुचर्यः प्रत्याहुः १९ अनुचर्यऽएकेषाम् २० महिषीमुत्थाप्य पुरुषा दधिक्राव्णऽइत्याहुः २१ ६

अग्निमन्थनादि करोति १ अग्निष्ठेऽश्वतूपरगोमृगान्नियुनक्ति २ यथोक्तमश्वादौ देवताः ३ पर्यङ्ग्यानश्वे ४ पञ्चदश पञ्चदश रोहितादीन्त्सौर्यान्तानितरेषु ५ कपिञ्जलादीन्पृषतान्तांस्त्रयोदश त्रयोदश यूपान्तरेषु ६ अश्वप्रोक्षण-मद्भयस्त्वा वायुष्ट्वेति ७ उपगृह्णात्यपाम्पेरुरग्निः पशुरिति ८ कपिञ्जला-दीनुत्सृजन्ति पर्यग्निकृतात् ९ हिरण्यवासोऽधीवासेष्वश्वसंज्ञपनम् १० परिपशव्ये हुत्वा प्राणाय स्वाहेति तिस्रोऽपराः ११ वाचयति पत्नी-र्नयन्नमस्तेऽम्बऽइति १२ अश्वं त्रिस्त्रिः परियन्ति पितृवन्मध्ये गणानां प्रियाणां निधीनामिति १३ प्रक्षालितेषु महिष्यश्वमुपसंविशत्याऽहमजानीति १४ अधीवासेन प्रच्छादयति स्वर्गे लोकऽइति १५ अश्वशिश्नमुपस्थे कुरुते वृषा वाजीति १६ उत्सक्थ्याऽइत्यश्वं यजमानोऽभिमन्त्रयते १७ अध्वर्यु-ब्रह्मोद्गातृहोतृक्षत्तारः कुमारीपत्नीभिः संवदन्ते यकाऽसकाविति दशर्चस्य द्वाभ्यां द्वाभ्यां हये हयेऽसावित्यामन्त्र्! यामन्त्र्! य १८ सानुचर्यः प्रत्याहुः १९ अनुचर्यऽएकेषाम् २० महिषीमुत्थाप्य पुरुषा दधिक्राव्णऽइत्याहुः २१ ६

646

it§" päoÉspq;NkLpyNTySy sUcIÉ.l*Rhr;jts*v,IRÉ.mRÉ,-s':y;É.g;Ry]I i]·Ébit 1 rjtsuv,RsIs;É.v;R mN];»;n;t( 2 s*v,;RÉsr" 3 l*h;" pyR©ä;,;m( 4 a;ys;treW;m( 5 a' ivx;STynuv;kn kSTv;CzytIit 6 medoSyoõr²Nt vp;qeR 7 loiht' c;Sy Åpy²Nt 8 p[;j;pTyvp;n;muÿrt" Åp,' homo hivW 9 p[;Gvp;hom;«ot;?vyUR c sdÉs s'vdete ctsOÉ." k" iSvdek;k¡it pUvRvt( 10 b[÷oí;t;r* c pOCz;Ém Tveit 11 pun" pUv;Rvpre,oÿrveid' k; iSvd;sIidit 12 ¬ÿr* c kTySyeit 13 yjm;no?vyuR pOCz;Ém Tveit 14 y' veidárTy?vyuR" 15 svRüten mih»; crit yStehÉ¥it juhoit 16 a] v; g[h,m( 17 vp;É.rit 18 z;go§meW;" p-É./;n;´q;²l©m( 19 gu,vcn;°odn;xBdSy 20 p[Õt* c;-vcn;t( 21 EkÉv'xitp[d;n;nekNvKc;tum;RSydevt;" iptO]wyMb-kpun¨ÿ_vjRm( 22 EeN{ ;¦vwdevk;y;nek 23 devt;tN]e, tu 24 n k;l.ed;t( 25 vp;Nte iÃtIyen pUvRv´Ste r;];ivit juhoit 26 xUlexeWÅp,m( 27 spR,p[.OTy;p;s;dn;t( ÕTv; 28 7

tisraH patnyo'sipathAnkalpayantyafvasya sUcIbhirlauharAjatasauvarNIbhirmaNi-saMkhyAbhirgAyatrI triSTubiti 1 rajatasuvarNasIsAbhirvA mantrAmnAnAt 2 sauvarNAsirafvaH 3 lauhAH paryazgyANAm 4 AyasA'itareSAm 5 afvaM vifAstyanuvAkena kastvA''cchayatIti 6 medo'syoddharanti vapArthe 7 lohitaM cA'sya frapayanti 8 prAjApatyavapAnAmuttarataH frapaNaM homo haviSafca 9 prAgvapAhomAdghotA'dhvaryU ca sadasi saMvadete catasqbhiH kaH svidekAkIti pUrvavat 10 brahmodgAtArau ca pqcchAmi tveti 11 punaH pUrvAvapareNottaravediM kA svidAsIditi 12 uttarau ca katyasyeti 13 yajamAno'dhvaryu pqcchAmi tveti 14 iyaM vedirityadhvaryuH 15 sarvahutena mahimnA carati yaste'hanniti juhoti 16 atra vA grahaNam 17 vapAbhifcarati 18 chAgosrameSAH pafva-bhidhAnAdyathAlizgam 19 guNavacanAccodanAfabdasya 20 prakqtau cA-'vacanAt 21 ekaviMfatipradAnAneke'nvakcAturmAsyadevatAH pitqtraiyamba-kapunaruktavarjam 22 aindra ?AgnavaifvadevakAyAneke 23 devatAtantreNa tu 24 na kAlabhedAt 25 vapAnte dvitIyena pUrvavadyaste rAtrAviti juhoti 26 fUle'fvafeSafrapaNam 27 sarpaNaprabhqtyApafvAsAdanAt kqtvA 28 7

tisraH patnyo'sipathAnkalpayantyafvasya sUcIbhirlauharAjatasauvarNIbhirmaNi-saMkhyAbhirgAyatrI triSTubiti 1 rajatasuvarNasIsAbhirvA mantrAmnAnAt 2 sauvarNAsirafvaH 3 lauhAH paryazgyANAm 4 AyasA'itareSAm 5 afvaM vifAstyanuvAkena kastvA''cchayatIti 6 medo'syoddharanti vapArthe 7 lohitaM cA'sya frapayanti 8 prAjApatyavapAnAmuttarataH frapaNaM homo haviSafca 9 prAgvapAhomAdghotA'dhvaryU ca sadasi saMvadete catasqbhiH kaH svidekAkIti pUrvavat 10 brahmodgAtArau ca pqcchAmi tveti 11 punaH pUrvAvapareNottaravediM kA svidAsIditi 12 uttarau ca katyasyeti 13 yajamAno'dhvaryu pqcchAmi tveti 14 iyaM vedirityadhvaryuH 15 sarvahutena mahimnA carati yaste'hanniti juhoti 16 atra vA grahaNam 17 vapAbhifcarati 18 chAgosrameSAH pafva-bhidhAnAdyathAlizgam 19 guNavacanAccodanAfabdasya 20 prakqtau cA-'vacanAt 21 ekaviMfatipradAnAneke'nvakcAturmAsyadevatAH pitqtraiyamba-kapunaruktavarjam 22 aindrA gnavaifvadevakAyAneke 23 devatAtantreNa tu 24 na kAlabhedAt 25 vapAnte dvitIyena pUrvavadyaste rAtrAviti juhoti 26 fUle'fvafeSafrapaNam 27 sarpaNaprabhqtyApafvAsAdanAt kqtvA 28 7

तिस्रः पत्न्योऽसिपथान्कल्पयन्त्यश्वस्य सूचीभिर्लौहराजतसौवर्णीभिर्मणि-संख्याभिर्गायत्री त्रिष्टुबिति १ रजतसुवर्णसीसाभिर्वा मन्त्राम्नानात् २ सौवर्णासिरश्वः ३ लौहाः पर्यङ्ग्याणाम् ४ आयसाऽइतरेषाम् ५ अश्वं विशास्त्यनुवाकेन कस्त्वाऽऽच्छयतीति ६ मेदोऽस्योद्धरन्ति वपार्थे ७ लोहितं चाऽस्य श्रपयन्ति ८ प्राजापत्यवपानामुत्तरतः श्रपणं होमो हविषश्च ९ प्राग्वपाहोमाद्घोताऽध्वर्यू च सदसि संवदेते चतसृभिः कः स्विदेकाकीति पूर्ववत् १० ब्रह्मोद्गातारौ च पृच्छामि त्वेति ११ पुनः पूर्वावपरेणोत्तरवेदिं का स्विदासीदिति १२ उत्तरौ च कत्यस्येति १३ यजमानोऽध्वर्यु पृच्छामि त्वेति १४ इयं वेदिरित्यध्वर्युः १५ सर्वहुतेन महिम्ना चरति यस्तेऽहन्निति जुहोति १६ अत्र वा ग्रहणम् १७ वपाभिश्चरति १८ छागोस्रमेषाः पश्व-भिधानाद्यथालिङ्गम् १९ गुणवचनाच्चोदनाशब्दस्य २० प्रकृतौ चा-ऽवचनात् २१ एकविंशतिप्रदानानेकेऽन्वक्चातुर्मास्यदेवताः पितृत्रैयम्ब-कपुनरुक्तवर्जम् २२ ऐन्द्र ?ाग्नवैश्वदेवकायानेके २३ देवतातन्त्रेण तु २४ न कालभेदात् २५ वपान्ते द्वितीयेन पूर्ववद्यस्ते रात्राविति जुहोति २६ शूलेऽश्वशेषश्रपणम् २७ सर्पणप्रभृत्यापश्वासादनात् कृत्वा २८ ७

तिस्रः पत्न्योऽसिपथान्कल्पयन्त्यश्वस्य सूचीभिर्लौहराजतसौवर्णीभिर्मणि-संख्याभिर्गायत्री त्रिष्टुबिति १ रजतसुवर्णसीसाभिर्वा मन्त्राम्नानात् २ सौवर्णासिरश्वः ३ लौहाः पर्यङ्ग्याणाम् ४ आयसाऽइतरेषाम् ५ अश्वं विशास्त्यनुवाकेन कस्त्वाऽऽच्छयतीति ६ मेदोऽस्योद्धरन्ति वपार्थे ७ लोहितं चाऽस्य श्रपयन्ति ८ प्राजापत्यवपानामुत्तरतः श्रपणं होमो हविषश्च ९ प्राग्वपाहोमाद्घोताऽध्वर्यू च सदसि संवदेते चतसृभिः कः स्विदेकाकीति पूर्ववत् १० ब्रह्मोद्गातारौ च पृच्छामि त्वेति ११ पुनः पूर्वावपरेणोत्तरवेदिं का स्विदासीदिति १२ उत्तरौ च कत्यस्येति १३ यजमानोऽध्वर्यु पृच्छामि त्वेति १४ इयं वेदिरित्यध्वर्युः १५ सर्वहुतेन महिम्ना चरति यस्तेऽहन्निति जुहोति १६ अत्र वा ग्रहणम् १७ वपाभिश्चरति १८ छागोस्रमेषाः पश्व-भिधानाद्यथालिङ्गम् १९ गुणवचनाच्चोदनाशब्दस्य २० प्रकृतौ चा-ऽवचनात् २१ एकविंशतिप्रदानानेकेऽन्वक्चातुर्मास्यदेवताः पितृत्रैयम्ब-कपुनरुक्तवर्जम् २२ ऐन्द्रा ग्नवैश्वदेवकायानेके २३ देवतातन्त्रेण तु २४ न कालभेदात् २५ वपान्ते द्वितीयेन पूर्ववद्यस्ते रात्राविति जुहोति २६ शूलेऽश्वशेषश्रपणम् २७ सर्पणप्रभृत्यापश्वासादनात् कृत्वा २८ ७

649

loihtmv´it gomOgk<#;xfyorySmye cr* 1 vetsx;%;su p[;j;pTy;n;m( 2 aSy v; 3 iSv·ÕÃdnSpTyNtre xULy' üTv; devt;;©¹>yo ühoTymuãmw Sv;heit p[itdevt' x;dp[.OitTvgNte>y" 4 ivmu%;° pre>y" 5 m; no Ém] it c p[TyOcmnuv;k;>y;m( 6 aNTy;' ´;v;pOÉqvIy;m( 7 iSv·ÕdNteÉ¦É." iSv·ÕÎ" Sv;heit loiht' juhoit yq;vÿm( 8 axfn v;nuy;j;Nte 9 aySmyen v; pIs'y;j;Nte 10 m; nu kÉmit c iÃpd;" 11 aitr;] ¬ÿm" 12 svRStomo Jy(tog*Rr;yurÉ.ÉjiÃÉjNmh;v[tm¢oy;Rmo v; 13 a;¢oy;Rme itroöIye>yo r;i]py;Ry ¬ÿm" 14 aÉ¦Ï¼ p[;j;pTy* c 15 av.O-qe·äNtePsu m¦Sy ip©l%litiv®Kl/xuKlSy mU/Rin juhoit juMbk;y Sv;heit 16 ¬T£;Nte yjm;ne p;pÕto>yvyNTycárTv; v[t;in 17 ame/pUt;:y;Ste 18 n;n;v.Oq;in v; 19 kÚM.o-pm;r,;Nt' pUvRyo" 20 xeWe dI=;v[t;.;v;t( 21 sv| v; Åute" 22 EkÉv'xitrnUbN?y;" 23 ¬dvs;nIy;Nte .;y;R dd;it yq;sMv;d' s;nucrI" 24 kÚm;rI' p;l;glI' c;?vyRve 25 anucrIv;R fl;-É/k;r;idtr;s;m( 26 an;r>yTv;° 27 Ã;dx;hm;¦ey" puro@;x" 28 b[÷*dno v; 29 p[TyOtu pxUn;l.te W$( W@± vsNt;´;¦ey;-nwN{ ;Np;jRNy;Nm;¨t;Nv; mw];v¨,;nwN{ ;vwã,v;nwN{ ;b;hRSpTy;n( 30 8

lohitamavadyati gomqgakaNThAfvafaphayorayasmaye carau 1 vetasafAkhAsu prAjApatyAnAm 2 afvasya vA 3 sviSTakqdvadanaspatyantare fUlyaM hutvA devatA'fvAzgebhyo huhotyamuSmai svAheti pratidevataM fAdaprabhqtitvagantebhyaH 4 vimukhAcca parebhyaH 5 mA no mitra iti ca pratyqcamanuvAkAbhyAm 6 antyAM dyAvApqthivIyAm 7 sviSTakqdante'gnibhiH sviSTakqdbhyaH svAheti lohitaM juhoti yathAvattam 8 afvafaphena vA'nuyAjAnte 9 ayasmayena vA patnIsaMyAjAnte 10 imA nu kamiti ca dvipadAH 11 atirAtra uttamaH 12 sarvastomo jytorgaurAyurabhijidvifvajinmahAvratamaptoryAmo vA 13 AptoryAme tiro'hnIyebhyo rAtriparyAya uttamaH 14 agniSThe prAjApatyau ca 15 avabhq-theSTyante'psu magnasya pizgalakhalativiklidhafuklasya mUrdhani juhoti jumbakAya svAheti 16 utkrAnte yajamAne pApakqto'bhyavayantyacaritvA vratAni 17 afvamedhapUtAkhyAste 18 nAnA'vabhqthAni vA 19 kumbho-pamAraNAntaM pUrvayoH 20 feSe dIkSAvratA'bhAvAt 21 sarvaM vA fruteH 22 ekaviMfatiranUbandhyAH 23 udavasAnIyAnte bhAryA dadAti yathAsamvAdaM sAnucarIH 24 kumArIM pAlAgalIM cAdhvaryave 25 anucarIrvA phalA-dhikArAditarAsAm 26 anArabhyatvAcca 27 dvAdafAhamAgneyaH puroDAfaH 28 brahmaudano vA 29 pratyqtu pafUnAlabhate SaT SaD vasantAdyAgneyA-naindra ?AnpArjanyAnmArutAnvA maitrAvaruNAnaindra ?AvaiSNavAnaindra ?AbArhaspatyAn 30 8

lohitamavadyati gomqgakaNThAfvafaphayorayasmaye carau 1 vetasafAkhAsu prAjApatyAnAm 2 afvasya vA 3 sviSTakqdvadanaspatyantare fUlyaM hutvA devatA'fvAzgebhyo huhotyamuSmai svAheti pratidevataM fAdaprabhqtitvagantebhyaH 4 vimukhAcca parebhyaH 5 mA no mitra iti ca pratyqcamanuvAkAbhyAm 6 antyAM dyAvApqthivIyAm 7 sviSTakqdante'gnibhiH sviSTakqdbhyaH svAheti lohitaM juhoti yathAvattam 8 afvafaphena vA'nuyAjAnte 9 ayasmayena vA patnIsaMyAjAnte 10 imA nu kamiti ca dvipadAH 11 atirAtra uttamaH 12 sarvastomo jytorgaurAyurabhijidvifvajinmahAvratamaptoryAmo vA 13 AptoryAme tiro'hnIyebhyo rAtriparyAya uttamaH 14 agniSThe prAjApatyau ca 15 avabhq-theSTyante'psu magnasya pizgalakhalativiklidhafuklasya mUrdhani juhoti jumbakAya svAheti 16 utkrAnte yajamAne pApakqto'bhyavayantyacaritvA vratAni 17 afvamedhapUtAkhyAste 18 nAnA'vabhqthAni vA 19 kumbho-pamAraNAntaM pUrvayoH 20 feSe dIkSAvratA'bhAvAt 21 sarvaM vA fruteH 22 ekaviMfatiranUbandhyAH 23 udavasAnIyAnte bhAryA dadAti yathAsamvAdaM sAnucarIH 24 kumArIM pAlAgalIM cAdhvaryave 25 anucarIrvA phalA-dhikArAditarAsAm 26 anArabhyatvAcca 27 dvAdafAhamAgneyaH puroDAfaH 28 brahmaudano vA 29 pratyqtu pafUnAlabhate SaT SaD vasantAdyAgneyA-naindrA npArjanyAnmArutAnvA maitrAvaruNAnaindrA vaiSNavAnaindrA bArhaspatyAn 30 8

लोहितमवद्यति गोमृगकण्ठाश्वशफयोरयस्मये चरौ १ वेतसशाखासु प्राजापत्यानाम् २ अश्वस्य वा ३ स्विष्टकृद्वदनस्पत्यन्तरे शूल्यं हुत्वा देवताऽश्वाङ्गेभ्यो हुहोत्यमुष्मै स्वाहेति प्रतिदेवतं शादप्रभृतित्वगन्तेभ्यः ४ विमुखाच्च परेभ्यः ५ मा नो मित्र इति च प्रत्यृचमनुवाकाभ्याम् ६ अन्त्यां द्यावापृथिवीयाम् ७ स्विष्टकृदन्तेऽग्निभिः स्विष्टकृद्भ्यः स्वाहेति लोहितं जुहोति यथावत्तम् ८ अश्वशफेन वाऽनुयाजान्ते ९ अयस्मयेन वा पत्नीसंयाजान्ते १० इमा नु कमिति च द्विपदाः ११ अतिरात्र उत्तमः १२ सर्वस्तोमो ज्य्तोर्गौरायुरभिजिद्विश्वजिन्महाव्रतमप्तोर्यामो वा १३ आप्तोर्यामे तिरोऽह्नीयेभ्यो रात्रिपर्याय उत्तमः १४ अग्निष्ठे प्राजापत्यौ च १५ अवभृ-थेष्ट्यन्तेऽप्सु मग्नस्य पिङ्गलखलतिविक्लिधशुक्लस्य मूर्धनि जुहोति जुम्बकाय स्वाहेति १६ उत्क्रान्ते यजमाने पापकृतोऽभ्यवयन्त्यचरित्वा व्रतानि १७ अश्वमेधपूताख्यास्ते १८ नानाऽवभृथानि वा १९ कुम्भो-पमारणान्तं पूर्वयोः २० शेषे दीक्षाव्रताऽभावात् २१ सर्वं वा श्रुतेः २२ एकविंशतिरनूबन्ध्याः २३ उदवसानीयान्ते भार्या ददाति यथासम्वादं सानुचरीः २४ कुमारीं पालागलीं चाध्वर्यवे २५ अनुचरीर्वा फला-धिकारादितरासाम् २६ अनारभ्यत्वाच्च २७ द्वादशाहमाग्नेयः पुरोडाशः २८ ब्रह्मौदनो वा २९ प्रत्यृतु पशूनालभते षट् षड् वसन्ताद्याग्नेया-नैन्द्र ?ान्पार्जन्यान्मारुतान्वा मैत्रावरुणानैन्द्र ?ावैष्णवानैन्द्र ?ाबार्हस्पत्यान् ३० ८

लोहितमवद्यति गोमृगकण्ठाश्वशफयोरयस्मये चरौ १ वेतसशाखासु प्राजापत्यानाम् २ अश्वस्य वा ३ स्विष्टकृद्वदनस्पत्यन्तरे शूल्यं हुत्वा देवताऽश्वाङ्गेभ्यो हुहोत्यमुष्मै स्वाहेति प्रतिदेवतं शादप्रभृतित्वगन्तेभ्यः ४ विमुखाच्च परेभ्यः ५ मा नो मित्र इति च प्रत्यृचमनुवाकाभ्याम् ६ अन्त्यां द्यावापृथिवीयाम् ७ स्विष्टकृदन्तेऽग्निभिः स्विष्टकृद्भ्यः स्वाहेति लोहितं जुहोति यथावत्तम् ८ अश्वशफेन वाऽनुयाजान्ते ९ अयस्मयेन वा पत्नीसंयाजान्ते १० इमा नु कमिति च द्विपदाः ११ अतिरात्र उत्तमः १२ सर्वस्तोमो ज्य्तोर्गौरायुरभिजिद्विश्वजिन्महाव्रतमप्तोर्यामो वा १३ आप्तोर्यामे तिरोऽह्नीयेभ्यो रात्रिपर्याय उत्तमः १४ अग्निष्ठे प्राजापत्यौ च १५ अवभृ-थेष्ट्यन्तेऽप्सु मग्नस्य पिङ्गलखलतिविक्लिधशुक्लस्य मूर्धनि जुहोति जुम्बकाय स्वाहेति १६ उत्क्रान्ते यजमाने पापकृतोऽभ्यवयन्त्यचरित्वा व्रतानि १७ अश्वमेधपूताख्यास्ते १८ नानाऽवभृथानि वा १९ कुम्भो-पमारणान्तं पूर्वयोः २० शेषे दीक्षाव्रताऽभावात् २१ सर्वं वा श्रुतेः २२ एकविंशतिरनूबन्ध्याः २३ उदवसानीयान्ते भार्या ददाति यथासम्वादं सानुचरीः २४ कुमारीं पालागलीं चाध्वर्यवे २५ अनुचरीर्वा फला-धिकारादितरासाम् २६ अनारभ्यत्वाच्च २७ द्वादशाहमाग्नेयः पुरोडाशः २८ ब्रह्मौदनो वा २९ प्रत्यृतु पशूनालभते षट् षड् वसन्ताद्याग्नेया-नैन्द्रा न्पार्जन्यान्मारुतान्वा मैत्रावरुणानैन्द्रा वैष्णवानैन्द्रा बार्हस्पत्यान् ३० ८

690

c;tum;RSy;" som;²S]Wu pvRSq;neWu p;ÉÏ³k;in pOÏyo ivút it Åute" 1 vwdevSq;ne p[qmm( 2 apUpm( 3 ¬ÿrve´kr,' c 4 pár/* pxuinyojnm( 5 iÃtIye iÃidv;:yo Ãäh" 6 aÉ¦·om' p[qmmek 7 tOtIye } yhoitr;] ¬ÿm" 8 aÉ¦·om' p[qmmek 9 Jyoit·om" xun;sI-rIySq;ne 10 psu svnIy; vwdevv;¨,m;¨t;¦eywN{ ;¦;" 11 WÏ¼ cwk;dixn;" 12 v;yVy" s¢me 13 p;xt' p;xt' p[Tyh' dd;Tyuÿme Ã;dx' xtm( 14 vTs; v; p;xto yqtuRj;" 15 p[itpv;Rv.Oq;" 16 pv;RNtreãvht' vSte 17 aS} yup;yI 18 am;'s;xI 19 anubN?y; b;hRSpTy; mw];v¨,Is*y;RÉNyo yq;v.Oqm 20 p[itkmRsom;" 21 aGNy;/eypunr;/ey;É¦ho]dxRpU,Rm;sd;=;y,;g[y,;" 22 ¬KQy' pxubN/mek 23 7

cAturmAsyAH somAstriSu parvasthAneSu pArSThikAni pqSThayo vihqta iti fruteH 1 vaifvadevasthAne prathamam 2 apUpam 3 uttaravedyakaraNaM ca 4 paridhau pafuniyojanam 5 dvitIye dvidivAkhyo dvyahaH 6 agniSTomaM prathamameke 7 tqtIye tr?yaho'tirAtra uttamaH 8 agniSTomaM prathamameke 9 jyotiSTomaH funAsI-rIyasthAne 10 paxcasu savanIyA vaifvadevavAruNamArutAgneyaindra ?AgnAH 11 SaSThe caikAdafinAH 12 vAyavyaH saptame 13 paxcAfataM paxcAfataM pratyahaM dadAtyuttame dvAdafaM fatam 14 vatsA vA paxcAfato yathartujAH 15 pratiparvAvabhqthAH 16 parvAntareSvahataM vaste 17 a str?yupAyI 18 amAMsAfI 19 anubandhyA bArhaspatyA maitrAvaruNIsauryAfvinyo yathA'vabhqthama 20 pratikarmasomAH 21 agnyAdheyapunarAdheyAgnihotradarfapUrNamAsadAkSAyaNAgrayaNAH 22 ukthyaM pafubandhameke 23 7

cAturmAsyAH somAstriSu parvasthAneSu pArSThikAni pqSThayo vihqta iti fruteH 1 vaifvadevasthAne prathamam 2 apUpam 3 uttaravedyakaraNaM ca 4 paridhau pafuniyojanam 5 dvitIye dvidivAkhyo dvyahaH 6 agniSTomaM prathamameke 7 tqtIye tr! yaho'tirAtra uttamaH 8 agniSTomaM prathamameke 9 jyotiSTomaH funAsI-rIyasthAne 10 paxcasu savanIyA vaifvadevavAruNamArutAgneyaindrA gnAH 11 SaSThe caikAdafinAH 12 vAyavyaH saptame 13 paxcAfataM paxcAfataM pratyahaM dadAtyuttame dvAdafaM fatam 14 vatsA vA paxcAfato yathartujAH 15 pratiparvAvabhqthAH 16 parvAntareSvahataM vaste 17 astr! yupAyI 18 amAMsAfI 19 anubandhyA bArhaspatyA maitrAvaruNIsauryAfvinyo yathA'vabhqthama 20 pratikarmasomAH 21 agnyAdheyapunarAdheyAgnihotradarfapUrNamAsadAkSAyaNAgrayaNAH 22 ukthyaM pafubandhameke 23 7

चातुर्मास्याः सोमास्त्रिषु पर्वस्थानेषु पार्ष्ठिकानि पृष्ठयो विहृत इति श्रुतेः १ वैश्वदेवस्थाने प्रथमम् २ अपूपम् ३ उत्तरवेद्यकरणं च ४ परिधौ पशुनियोजनम् ५ द्वितीये द्विदिवाख्यो द्व्यहः ६ अग्निष्टोमं प्रथममेके ७ तृतीये त्र्?यहोऽतिरात्र उत्तमः ८ अग्निष्टोमं प्रथममेके ९ ज्योतिष्टोमः शुनासी-रीयस्थाने १० पञ्चसु सवनीया वैश्वदेववारुणमारुताग्नेयैन्द्र ?ाग्नाः ११ षष्ठे चैकादशिनाः १२ वायव्यः सप्तमे १३ पञ्चाशतं पञ्चाशतं प्रत्यहं ददात्युत्तमे द्वादशं शतम् १४ वत्सा वा पञ्चाशतो यथर्तुजाः १५ प्रतिपर्वावभृथाः १६ पर्वान्तरेष्वहतं वस्ते १७ अ स्त्र्?युपायी १८ अमांसाशी १९ अनुबन्ध्या बार्हस्पत्या मैत्रावरुणीसौर्याश्विन्यो यथाऽवभृथम २० प्रतिकर्मसोमाः २१ अग्न्याधेयपुनराधेयाग्निहोत्रदर्शपूर्णमासदाक्षायणाग्रयणाः २२ उक्थ्यं पशुबन्धमेके २३ ७

चातुर्मास्याः सोमास्त्रिषु पर्वस्थानेषु पार्ष्ठिकानि पृष्ठयो विहृत इति श्रुतेः १ वैश्वदेवस्थाने प्रथमम् २ अपूपम् ३ उत्तरवेद्यकरणं च ४ परिधौ पशुनियोजनम् ५ द्वितीये द्विदिवाख्यो द्व्यहः ६ अग्निष्टोमं प्रथममेके ७ तृतीये त्र्! यहोऽतिरात्र उत्तमः ८ अग्निष्टोमं प्रथममेके ९ ज्योतिष्टोमः शुनासी-रीयस्थाने १० पञ्चसु सवनीया वैश्वदेववारुणमारुताग्नेयैन्द्रा ग्नाः ११ षष्ठे चैकादशिनाः १२ वायव्यः सप्तमे १३ पञ्चाशतं पञ्चाशतं प्रत्यहं ददात्युत्तमे द्वादशं शतम् १४ वत्सा वा पञ्चाशतो यथर्तुजाः १५ प्रतिपर्वावभृथाः १६ पर्वान्तरेष्वहतं वस्ते १७ अस्त्र्! युपायी १८ अमांसाशी १९ अनुबन्ध्या बार्हस्पत्या मैत्रावरुणीसौर्याश्विन्यो यथाऽवभृथम २० प्रतिकर्मसोमाः २१ अग्न्याधेयपुनराधेयाग्निहोत्रदर्शपूर्णमासदाक्षायणाग्रयणाः २२ उक्थ्यं पशुबन्धमेके २३ ७

699

/enuxtm;ixre duh²Nt 1 tdev d²=,; 2 aCz;v;kivg[heWu .=,m( 3 av`[;,ÉmtreWu 4 teãvevo¥ynm>yÉ. som;nu¥yNtIit Åute" 5 a?vyUR cms;?vyR sveR p[itgO,NTyCz;v;k;y 6 ÃNÃ;n;' p[qmo r;@± r;jNySy r;Jyk;mSy 7 yq;xKTyekÉv'xitvg;RNd`;t( 8 AW. EeN{ " páryD" 9 a¥;´k;mSy ivr;$( 10 yq;xáÿ_ dxvg;RNd´;t( 11 pxur;¦ey" páryD" 12 p[j;itk;mSy*pxd 13 d²=,; ctuÉv|x' xtm( 14 pxuvwRdev" páryD" 15 bü p[itgOç grgIárv yo mNyet tSy punStom ¬KQy" 16 d²=,; Ã;dxÉmqun; punvRt;' c yq;xáÿ_ 17 pxuk;myD* ctu·om* 18 Wo@Xyuÿr" 19 pUvRiSmNyq;xKTye-kxf;Nd´;t( 20 ¬.y;nuÿriSmn( 21 ¬²ºlÉ.d* c;hrt" s'yuÿ_* 22 pUveR,eoÿre,;vXym( 23 Wuári·rNtre,wn;v;¦ey" puro-@;x" 24 ¬Ã!" p[Str" 25 b;,vNt" pár/y" 26 a/Rm;s' m;s' s'vTsr' v; 27 d²=,; g;y]I ctuÉv|xitvg;R yq;xáÿ_ 28 apÉcitk;mSy;pÉctI 29 r;jyD;ivTyek 30 d²=,;rqtuyuRg.yt" 31 k;'Sykvc" 32 xt;h;R a;" 33 s;É¦ÉcTy;v¦eStom* svR-Éj¶I=* 34 pUvR" p+yuÿro Jyoit" 35 10

dhenufatamAfire duhanti 1 tadeva dakSiNA 2 acchAvAkavigraheSu bhakSaNam 3 avaghrANamitareSu 4 teSvevonnayanamabhyabhi somAnunnayantIti fruteH 5 adhvaryU camasAdhvaryafca sarve pratigqNantyacchAvAkAya 6 dvandvAnAM prathamo rAD rAjanyasya rAjyakAmasya 7 yathAfaktyekaviMfativargAndaghAt 8 qSabha aindra ?H pariyajxaH 9 annAdyakAmasya virAT 10 yathAfakti dafavargAndadyAt 11 pafurAgneyaH pariyajxaH 12 prajAtikAmasyaupafada 13 dakSiNA caturviMfaM fatam 14 pafurvaifvadevaH pariyajxaH 15 bahu pratigqhya garagIriva yo manyeta tasya punastoma ukthyaH 16 dakSiNA dvAdafamithunA punarvatAM ca yathAfakti 17 pafukAmayajxau catuSTomau 18 SoDafyuttaraH 19 pUrvasminyathAfaktye-kafaphAndadyAt 20 ubhayAnuttarasmin 21 udbhidbalabhidau cA''harataH saMyuktau 22 pUrveNeSTvottareNA'vafyam 23 iSuriSTirantareNainAvAgneyaH puro-DAfaH 24 udvqDhaH prastaraH 25 bANavantaH paridhayaH 26 ardhamAsaM mAsaM saMvatsaraM vA 27 dakSiNA gAyatrI caturviMfativargA yathAfakti 28 apacitikAmasyApacitI 29 rAjayajxAvityeke 30 dakSiNA'fvarathafcaturyugabhayataH 31 kAMsyakavacaH 32 fatArhA afvAH 33 sAgnicityAvagnestomau sarva-jiddIkSau 34 pUrvaH pakSyuttaro jyotiH 35 10

dhenufatamAfire duhanti 1 tadeva dakSiNA 2 acchAvAkavigraheSu bhakSaNam 3 avaghrANamitareSu 4 teSvevonnayanamabhyabhi somAnunnayantIti fruteH 5 adhvaryU camasAdhvaryafca sarve pratigqNantyacchAvAkAya 6 dvandvAnAM prathamo rAD rAjanyasya rAjyakAmasya 7 yathAfaktyekaviMfativargAndaghAt 8 qSabha aindra H! pariyajxaH 9 annAdyakAmasya virAT 10 yathAfakti dafavargAndadyAt 11 pafurAgneyaH pariyajxaH 12 prajAtikAmasyaupafada 13 dakSiNA caturviMfaM fatam 14 pafurvaifvadevaH pariyajxaH 15 bahu pratigqhya garagIriva yo manyeta tasya punastoma ukthyaH 16 dakSiNA dvAdafamithunA punarvatAM ca yathAfakti 17 pafukAmayajxau catuSTomau 18 SoDafyuttaraH 19 pUrvasminyathAfaktye-kafaphAndadyAt 20 ubhayAnuttarasmin 21 udbhidbalabhidau cA''harataH saMyuktau 22 pUrveNeSTvottareNA'vafyam 23 iSuriSTirantareNainAvAgneyaH puro-DAfaH 24 udvqDhaH prastaraH 25 bANavantaH paridhayaH 26 ardhamAsaM mAsaM saMvatsaraM vA 27 dakSiNA gAyatrI caturviMfativargA yathAfakti 28 apacitikAmasyApacitI 29 rAjayajxAvityeke 30 dakSiNA'fvarathafcaturyugabhayataH 31 kAMsyakavacaH 32 fatArhA afvAH 33 sAgnicityAvagnestomau sarva-jiddIkSau 34 pUrvaH pakSyuttaro jyotiH 35 10

धेनुशतमाशिरे दुहन्ति १ तदेव दक्षिणा २ अच्छावाकविग्रहेषु भक्षणम् ३ अवघ्राणमितरेषु ४ तेष्वेवोन्नयनमभ्यभि सोमानुन्नयन्तीति श्रुतेः ५ अध्वर्यू चमसाध्वर्यश्च सर्वे प्रतिगृणन्त्यच्छावाकाय ६ द्वन्द्वानां प्रथमो राड् राजन्यस्य राज्यकामस्य ७ यथाशक्त्येकविंशतिवर्गान्दघात् ८ ऋषभ ऐन्द्र ?ः परियज्ञः ९ अन्नाद्यकामस्य विराट् १० यथाशक्ति दशवर्गान्दद्यात् ११ पशुराग्नेयः परियज्ञः १२ प्रजातिकामस्यौपशद १३ दक्षिणा चतुर्विंशं शतम् १४ पशुर्वैश्वदेवः परियज्ञः १५ बहु प्रतिगृह्य गरगीरिव यो मन्येत तस्य पुनस्तोम उक्थ्यः १६ दक्षिणा द्वादशमिथुना पुनर्वतां च यथाशक्ति १७ पशुकामयज्ञौ चतुष्टोमौ १८ षोडश्युत्तरः १९ पूर्वस्मिन्यथाशक्त्ये-कशफान्दद्यात् २० उभयानुत्तरस्मिन् २१ उद्भिद्बलभिदौ चाऽऽहरतः संयुक्तौ २२ पूर्वेणेष्ट्वोत्तरेणाऽवश्यम् २३ इषुरिष्टिरन्तरेणैनावाग्नेयः पुरो-डाशः २४ उद्वृढः प्रस्तरः २५ बाणवन्तः परिधयः २६ अर्धमासं मासं संवत्सरं वा २७ दक्षिणा गायत्री चतुर्विंशतिवर्गा यथाशक्ति २८ अपचितिकामस्यापचिती २९ राजयज्ञावित्येके ३० दक्षिणाऽश्वरथश्चतुर्युगभयतः ३१ कांस्यकवचः ३२ शतार्हा अश्वाः ३३ साग्निचित्यावग्नेस्तोमौ सर्व-जिद्दीक्षौ ३४ पूर्वः पक्ष्युत्तरो ज्योतिः ३५ १०

धेनुशतमाशिरे दुहन्ति १ तदेव दक्षिणा २ अच्छावाकविग्रहेषु भक्षणम् ३ अवघ्राणमितरेषु ४ तेष्वेवोन्नयनमभ्यभि सोमानुन्नयन्तीति श्रुतेः ५ अध्वर्यू चमसाध्वर्यश्च सर्वे प्रतिगृणन्त्यच्छावाकाय ६ द्वन्द्वानां प्रथमो राड् राजन्यस्य राज्यकामस्य ७ यथाशक्त्येकविंशतिवर्गान्दघात् ८ ऋषभ ऐन्द्र ः! परियज्ञः ९ अन्नाद्यकामस्य विराट् १० यथाशक्ति दशवर्गान्दद्यात् ११ पशुराग्नेयः परियज्ञः १२ प्रजातिकामस्यौपशद १३ दक्षिणा चतुर्विंशं शतम् १४ पशुर्वैश्वदेवः परियज्ञः १५ बहु प्रतिगृह्य गरगीरिव यो मन्येत तस्य पुनस्तोम उक्थ्यः १६ दक्षिणा द्वादशमिथुना पुनर्वतां च यथाशक्ति १७ पशुकामयज्ञौ चतुष्टोमौ १८ षोडश्युत्तरः १९ पूर्वस्मिन्यथाशक्त्ये-कशफान्दद्यात् २० उभयानुत्तरस्मिन् २१ उद्भिद्बलभिदौ चाऽऽहरतः संयुक्तौ २२ पूर्वेणेष्ट्वोत्तरेणाऽवश्यम् २३ इषुरिष्टिरन्तरेणैनावाग्नेयः पुरो-डाशः २४ उद्वृढः प्रस्तरः २५ बाणवन्तः परिधयः २६ अर्धमासं मासं संवत्सरं वा २७ दक्षिणा गायत्री चतुर्विंशतिवर्गा यथाशक्ति २८ अपचितिकामस्यापचिती २९ राजयज्ञावित्येके ३० दक्षिणाऽश्वरथश्चतुर्युगभयतः ३१ कांस्यकवचः ३२ शतार्हा अश्वाः ३३ साग्निचित्यावग्नेस्तोमौ सर्व-जिद्दीक्षौ ३४ पूर्वः पक्ष्युत्तरो ज्योतिः ३५ १०

702

/;Ny;Éct;in cTv;árcTv;ár d²=,; 1 pUvRSy W@±gv;NyuÿrSy ctugRv;in 2 AW.gosv* 3 pUvoRr;D" 4 d²=, AW.sh§' Ã;dx' v; xtm( 5 ¬KQyo gosvoyutd²=," 6 vwXyyD Tyek 7 sr;j;no ivxo y' purSkÚvIRrNTs Eten yjet 8 Sqi<@leÉ.iWCyte p[itduh;-hvnIySy d²=,t" 9 SqpitárTyen' b[Uyu" 10 vwXyStomd²=,;-²l©¹ m¨TStomo g,yDo .[;t¿,;' s%In;' v; 11 p[j;k;m-pxuk;myorwN{ ;¦kÚl;y" 12 kÚld²=,o iÃyDo .[;]o" s:yov;R 13 N{ Stomo r;jyD" sh§' d²=,; 14 ¬KQy" 15 puro/;k;m-SyeN{ ;¦äoStom" 16 r;jpuroihtyov;R sh yjm;nyo" 17 pOqGv; 18 d²=,; g;y]IsMp¥; b[;÷,Sy 19 jgTy; r;D" 20 iv`n* pxuk;mSy 21 aÉ.crto v; 22 bOhtIsMp¥;" pxuk;mSy 23 aÉ.crt" p[D;t;" 24 sNd'xvj[;vÉ.crt" 25 Wo@xI vj[" 26 xu<#;/I loh;k,IR Wo@ixn" som£y,I 27 ahgR,ePyivxeW;t( 28 ivÉjTpárv;s; 29 n v; SvsMbN/;t( 30 Ekr;jmev pUveR,;É.cret( 31 jnpd' vj[e, 32 VyTy;s' ven* p[yuïIt 33 xÉmTv; StOTv; v; p[itÏ;men yjet x;NTyqeRn x;NTyqeRn 34 11

dhAnyAcitAni catvAricatvAri dakSiNA 1 pUrvasya SaDgavAnyuttarasya caturgavAni 2 qSabhagosavau 3 pUrvorAjxaH 4 dakSiNa qSabhasahasraM dvAdafaM vA fatam 5 ukthyo gosavo'yutadakSiNaH 6 vaifyayajxa ityeke 7 sarAjAno vifo yaM puraskurvIrantsa etena yajeta 8 sthaNDile'bhiSicyate pratiduhA-''havanIyasya dakSiNataH 9 sthapatirityenaM brUyuH 10 vaifyastomadakSiNA-lizge marutstomo gaNayajxo bhrAtQNAM sakhInAM vA 11 prajAkAma-pafukAmayoraindra ?AgnakulAyaH 12 kuladakSiNo dviyajxo bhrAtroH sakhyorvA 13 indra stomo rAjayajxaH sahasraM dakSiNA 14 ukthyaH 15 purodhAkAma-syendra ?AgnyostomaH 16 rAjapurohitayorvA saha yajamAnayoH 17 pqthagvA 18 dakSiNA gAyatrIsampannA brAhmaNasya 19 jagatyA rAjxaH 20 vighanau pafukAmasya 21 abhicarato vA 22 bqhatIsampannAH pafukAmasya 23 abhicarataH prajxAtAH 24 sandaMfavajrAvabhicarataH 25 SoDafI vajraH 26 fuNThAdhI lohAkarNI SoDafinaH somakrayaNI 27 ahargaNe'pyavifeSAt 28 vifvajitparivAsAfca 29 na vA svasambandhAt 30 ekarAjameva pUrveNA'bhicaret 31 janapadaM vajreNa 32 vyatyAsaM venau prayuxjIta 33 famitvA stqtvA vA pratiSThAmena yajeta fAntyarthena fAntyarthena 34 11

dhAnyAcitAni catvAricatvAri dakSiNA 1 pUrvasya SaDgavAnyuttarasya caturgavAni 2 qSabhagosavau 3 pUrvorAjxaH 4 dakSiNa qSabhasahasraM dvAdafaM vA fatam 5 ukthyo gosavo'yutadakSiNaH 6 vaifyayajxa ityeke 7 sarAjAno vifo yaM puraskurvIrantsa etena yajeta 8 sthaNDile'bhiSicyate pratiduhA-''havanIyasya dakSiNataH 9 sthapatirityenaM brUyuH 10 vaifyastomadakSiNA-lizge marutstomo gaNayajxo bhrAtQNAM sakhInAM vA 11 prajAkAma-pafukAmayoraindrA gnakulAyaH 12 kuladakSiNo dviyajxo bhrAtroH sakhyorvA 13 indra stomo rAjayajxaH sahasraM dakSiNA 14 ukthyaH 15 purodhAkAma-syendrA gnyostomaH 16 rAjapurohitayorvA saha yajamAnayoH 17 pqthagvA 18 dakSiNA gAyatrIsampannA brAhmaNasya 19 jagatyA rAjxaH 20 vighanau pafukAmasya 21 abhicarato vA 22 bqhatIsampannAH pafukAmasya 23 abhicarataH prajxAtAH 24 sandaMfavajrAvabhicarataH 25 SoDafI vajraH 26 fuNThAdhI lohAkarNI SoDafinaH somakrayaNI 27 ahargaNe'pyavifeSAt 28 vifvajitparivAsAfca 29 na vA svasambandhAt 30 ekarAjameva pUrveNA'bhicaret 31 janapadaM vajreNa 32 vyatyAsaM venau prayuxjIta 33 famitvA stqtvA vA pratiSThAmena yajeta fAntyarthena fAntyarthena 34 11

धान्याचितानि चत्वारिचत्वारि दक्षिणा १ पूर्वस्य षड्गवान्युत्तरस्य चतुर्गवानि २ ऋषभगोसवौ ३ पूर्वोराज्ञः ४ दक्षिण ऋषभसहस्रं द्वादशं वा शतम् ५ उक्थ्यो गोसवोऽयुतदक्षिणः ६ वैश्ययज्ञ इत्येके ७ सराजानो विशो यं पुरस्कुर्वीरन्त्स एतेन यजेत ८ स्थण्डिलेऽभिषिच्यते प्रतिदुहा-ऽऽहवनीयस्य दक्षिणतः ९ स्थपतिरित्येनं ब्रूयुः १० वैश्यस्तोमदक्षिणा-लिङ्गे मरुत्स्तोमो गणयज्ञो भ्रातॄणां सखीनां वा ११ प्रजाकाम-पशुकामयोरैन्द्र ?ाग्नकुलायः १२ कुलदक्षिणो द्वियज्ञो भ्रात्रोः सख्योर्वा १३ इन्द्र स्तोमो राजयज्ञः सहस्रं दक्षिणा १४ उक्थ्यः १५ पुरोधाकाम-स्येन्द्र ?ाग्न्योस्तोमः १६ राजपुरोहितयोर्वा सह यजमानयोः १७ पृथग्वा १८ दक्षिणा गायत्रीसम्पन्ना ब्राह्मणस्य १९ जगत्या राज्ञः २० विघनौ पशुकामस्य २१ अभिचरतो वा २२ बृहतीसम्पन्नाः पशुकामस्य २३ अभिचरतः प्रज्ञाताः २४ सन्दंशवज्रावभिचरतः २५ षोडशी वज्रः २६ शुण्ठाधी लोहाकर्णी षोडशिनः सोमक्रयणी २७ अहर्गणेऽप्यविशेषात् २८ विश्वजित्परिवासाश्च २९ न वा स्वसम्बन्धात् ३० एकराजमेव पूर्वेणाऽभिचरेत् ३१ जनपदं वज्रेण ३२ व्यत्यासं वेनौ प्रयुञ्जीत ३३ शमित्वा स्तृत्वा वा प्रतिष्ठामेन यजेत शान्त्यर्थेन शान्त्यर्थेन ३४ ११

धान्याचितानि चत्वारिचत्वारि दक्षिणा १ पूर्वस्य षड्गवान्युत्तरस्य चतुर्गवानि २ ऋषभगोसवौ ३ पूर्वोराज्ञः ४ दक्षिण ऋषभसहस्रं द्वादशं वा शतम् ५ उक्थ्यो गोसवोऽयुतदक्षिणः ६ वैश्ययज्ञ इत्येके ७ सराजानो विशो यं पुरस्कुर्वीरन्त्स एतेन यजेत ८ स्थण्डिलेऽभिषिच्यते प्रतिदुहा-ऽऽहवनीयस्य दक्षिणतः ९ स्थपतिरित्येनं ब्रूयुः १० वैश्यस्तोमदक्षिणा-लिङ्गे मरुत्स्तोमो गणयज्ञो भ्रातॄणां सखीनां वा ११ प्रजाकाम-पशुकामयोरैन्द्रा ग्नकुलायः १२ कुलदक्षिणो द्वियज्ञो भ्रात्रोः सख्योर्वा १३ इन्द्र स्तोमो राजयज्ञः सहस्रं दक्षिणा १४ उक्थ्यः १५ पुरोधाकाम-स्येन्द्रा ग्न्योस्तोमः १६ राजपुरोहितयोर्वा सह यजमानयोः १७ पृथग्वा १८ दक्षिणा गायत्रीसम्पन्ना ब्राह्मणस्य १९ जगत्या राज्ञः २० विघनौ पशुकामस्य २१ अभिचरतो वा २२ बृहतीसम्पन्नाः पशुकामस्य २३ अभिचरतः प्रज्ञाताः २४ सन्दंशवज्रावभिचरतः २५ षोडशी वज्रः २६ शुण्ठाधी लोहाकर्णी षोडशिनः सोमक्रयणी २७ अहर्गणेऽप्यविशेषात् २८ विश्वजित्परिवासाश्च २९ न वा स्वसम्बन्धात् ३० एकराजमेव पूर्वेणाऽभिचरेत् ३१ जनपदं वज्रेण ३२ व्यत्यासं वेनौ प्रयुञ्जीत ३३ शमित्वा स्तृत्वा वा प्रतिष्ठामेन यजेत शान्त्यर्थेन शान्त्यर्थेन ३४ ११

712

dvyahAstrayaH 1 aSoDafikAvatirAtrA uttarayoH 2 AzgirasacaitrarathakA-pivanAH 3 dvitIyamukthyapUrvameke 4 prathamena yajeta yaH pauNyo hIna iva syAt 5 dvitIyena prajAkAmaH 6 tqtIyena svargakAmaH pafukAmo vA 7 tr?yahAH paMca 8 gargabaidachandomAntarvasuparAkAH 9 dvitIya trivqto'tirAtrAH sarve rAjyakAmasya 10 antarvasuH pafukAmasya 11 parAkaH svargakAmasya 12 caturahAfcatvAraH 13 atrivacaturvIrajAmadagnavasiSThasaMsarpavifvAmitrA 14 jAmadagno viMfatidIkSaH puSTikAmasya 15 upasadaH puroDAfinyaH 16 anUpasadaM juhoti 17 AjyadharmAH sthAnApatteH 18 auSadhadharmAH vA dra vyasAmAnyAt 19 anuhomAfca puroDAfAH 20 pratyupasadasekoccayena kapAlAnyekakapAlaprabhqtInAmAgneyAfvinavaiSNavasaumyasAvitradhAtramArutabArhaspatyamaitravAruNaindra vaifvadevAH 21 2

dvyahAstrayaH 1 aSoDafikAvatirAtrA uttarayoH 2 AzgirasacaitrarathakA-pivanAH 3 dvitIyamukthyapUrvameke 4 prathamena yajeta yaH pauNyo hIna iva syAt 5 dvitIyena prajAkAmaH 6 tqtIyena svargakAmaH pafukAmo vA 7 tr! yahAH paMca 8 gargabaidachandomAntarvasuparAkAH 9 dvitIya trivqto'tirAtrAH sarve rAjyakAmasya 10 antarvasuH pafukAmasya 11 parAkaH svargakAmasya 12 caturahAfcatvAraH 13 atrivacaturvIrajAmadagnavasiSThasaMsarpavifvAmitrA 14 jAmadagno viMfatidIkSaH puSTikAmasya 15 upasadaH puroDAfinyaH 16 anUpasadaM juhoti 17 AjyadharmAH sthAnApatteH 18 auSadhadharmAH vA dra vyasAmAnyAt 19 anuhomAfca puroDAfAH 20 pratyupasadasekoccayena kapAlAnyekakapAlaprabhqtInAmAgneyAfvinavaiSNavasaumyasAvitradhAtramArutabArhaspatyamaitravAruNaindra vaifvadevAH 21 2

द्व्यहास्त्रयः १ अषोडशिकावतिरात्रा उत्तरयोः २ आङ्गिरसचैत्ररथका-पिवनाः ३ द्वितीयमुक्थ्यपूर्वमेके ४ प्रथमेन यजेत यः पौण्यो हीन इव स्यात् ५ द्वितीयेन प्रजाकामः ६ तृतीयेन स्वर्गकामः पशुकामो वा ७ त्र्?यहाः पंच ८ गर्गबैदछन्दोमान्तर्वसुपराकाः ९ द्वितीय त्रिवृतोऽतिरात्राः सर्वे राज्यकामस्य १० अन्तर्वसुः पशुकामस्य ११ पराकः स्वर्गकामस्य १२ चतुरहाश्चत्वारः १३ अत्रिवचतुर्वीरजामदग्नवसिष्ठसंसर्पविश्वामित्रा १४ जामदग्नो विंशतिदीक्षः पुष्टिकामस्य १५ उपसदः पुरोडाशिन्यः १६ अनूपसदं जुहोति १७ आज्यधर्माः स्थानापत्तेः १८ औषधधर्माः वा द्र व्यसामान्यात् १९ अनुहोमाश्च पुरोडाशाः २० प्रत्युपसदसेकोच्चयेन कपालान्येककपालप्रभृतीनामाग्नेयाश्विनवैष्णवसौम्यसावित्रधात्रमारुतबार्हस्पत्यमैत्रवारुणैन्द्र वैश्वदेवाः २१ २

द्व्यहास्त्रयः १ अषोडशिकावतिरात्रा उत्तरयोः २ आङ्गिरसचैत्ररथका-पिवनाः ३ द्वितीयमुक्थ्यपूर्वमेके ४ प्रथमेन यजेत यः पौण्यो हीन इव स्यात् ५ द्वितीयेन प्रजाकामः ६ तृतीयेन स्वर्गकामः पशुकामो वा ७ त्र्! यहाः पंच ८ गर्गबैदछन्दोमान्तर्वसुपराकाः ९ द्वितीय त्रिवृतोऽतिरात्राः सर्वे राज्यकामस्य १० अन्तर्वसुः पशुकामस्य ११ पराकः स्वर्गकामस्य १२ चतुरहाश्चत्वारः १३ अत्रिवचतुर्वीरजामदग्नवसिष्ठसंसर्पविश्वामित्रा १४ जामदग्नो विंशतिदीक्षः पुष्टिकामस्य १५ उपसदः पुरोडाशिन्यः १६ अनूपसदं जुहोति १७ आज्यधर्माः स्थानापत्तेः १८ औषधधर्माः वा द्र व्यसामान्यात् १९ अनुहोमाश्च पुरोडाशाः २० प्रत्युपसदसेकोच्चयेन कपालान्येककपालप्रभृतीनामाग्नेयाश्विनवैष्णवसौम्यसावित्रधात्रमारुतबार्हस्पत्यमैत्रवारुणैन्द्र वैश्वदेवाः २१ २

715

teW;' hom" 1 a¦e vehoR]' ver?vrm; iptr' vw;nrmvse kárN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 2 dev;vÉn* m/u kxy;´em' yD' yjm;n;y ÉmÉm=tÉmN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 3 dev ivã, ¬vR-´;iSmNyDe yjm;n;y;É/iv£mSveN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 4 dev som reto/; a´;iSmNyDe yjm;n;ye/IN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 5 dev sivt" sus;iv]m´;iSmNyDe yjm;n;y; suvSveN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 6 dev /;t" su/;t;´;iSmNyDe yjm;n;-yw/IN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 7 dev; g[;v;,o m/umtI-m´;iSmNyDe yjm;n;y v;c' vdteN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 8 deVynumteNv´em' yD' yjm;n;y mNySveN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 9 deVyidte Sv;idTym´;iSmNyDe yjm;n;y;suvSveN{ ;y deve->yo juüt; hÉv" Sv;h; 10 deVy a;po n'nMy?vm´;iSmNyDe yjm;n;-yeN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h; 11 sd" sd" p[j;v;nO.ujuRW;, N{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;h;" 12 dev Tv·" surto/; a´;iSmNyDe yjm;n;yw/IN{ ;y deve>yo juüt; hÉv" Sv;heit 13 Etw" suTy;Nte Ã;dx;h' yjte p[itlommekkn 14 3

teSAM homaH 1 agne verhotraM veradhvaramA pitaraM vaifvAnaramavase karindra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 2 devAvafvinau madhu kafayAdyemaM yajxaM yajamAnAya mimikSatamindra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 3 deva viSNa urva-dyAsminyajxe yajamAnAyAdhivikramasvendra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 4 deva soma retodhA adyAsminyajxe yajamAnAyedhIndra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 5 deva savitaH susAvitramadyAsminyajxe yajamAnAyA suvasvendra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 6 deva dhAtaH sudhAtAdyAsminyajxe yajamAnA-yaidhIndra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 7 devA grAvANo madhumatI-madyAsminyajxe yajamAnAya vAcaM vadatendra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 8 devyanumate'nvadyemaM yajxaM yajamAnAya manyasvendra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 9 devyadite svAdityamadyAsminyajxe yajamAnAyAsuvasvendra ?Aya deve-bhyo juhutA haviH svAhA 10 devya Apo naMnamyadhvamadyAsminyajxe yajamAnA-yendra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhA 11 sadaH sadaH prajAvAnqbhurjuSANa indra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAhAH 12 deva tvaSTaH suratodhA adyAsminyajxe yajamAnAyaidhIndra ?Aya devebhyo juhutA haviH svAheti 13 etaiH sutyAnte dvAdafAhaM yajate pratilomamekaikena 14 3

teSAM homaH 1 agne verhotraM veradhvaramA pitaraM vaifvAnaramavase karindrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 2 devAvafvinau madhu kafayAdyemaM yajxaM yajamAnAya mimikSatamindrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 3 deva viSNa urva-dyAsminyajxe yajamAnAyAdhivikramasvendrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 4 deva soma retodhA adyAsminyajxe yajamAnAyedhIndrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 5 deva savitaH susAvitramadyAsminyajxe yajamAnAyA suvasvendrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 6 deva dhAtaH sudhAtAdyAsminyajxe yajamAnA-yaidhIndrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 7 devA grAvANo madhumatI-madyAsminyajxe yajamAnAya vAcaM vadatendrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 8 devyanumate'nvadyemaM yajxaM yajamAnAya manyasvendrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 9 devyadite svAdityamadyAsminyajxe yajamAnAyAsuvasvendrA ya deve-bhyo juhutA haviH svAhA 10 devya Apo naMnamyadhvamadyAsminyajxe yajamAnA-yendrA ya devebhyo juhutA haviH svAhA 11 sadaH sadaH prajAvAnqbhurjuSANa indrA ya devebhyo juhutA haviH svAhAH 12 deva tvaSTaH suratodhA adyAsminyajxe yajamAnAyaidhIndrA ya devebhyo juhutA haviH svAheti 13 etaiH sutyAnte dvAdafAhaM yajate pratilomamekaikena 14 3

तेषां होमः १ अग्ने वेर्होत्रं वेरध्वरमा पितरं वैश्वानरमवसे करिन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा २ देवावश्विनौ मधु कशयाद्येमं यज्ञं यजमानाय मिमिक्षतमिन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ३ देव विष्ण उर्व-द्यास्मिन्यज्ञे यजमानायाधिविक्रमस्वेन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ४ देव सोम रेतोधा अद्यास्मिन्यज्ञे यजमानायेधीन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ५ देव सवितः सुसावित्रमद्यास्मिन्यज्ञे यजमानाया सुवस्वेन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ६ देव धातः सुधाताद्यास्मिन्यज्ञे यजमाना-यैधीन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ७ देवा ग्रावाणो मधुमती-मद्यास्मिन्यज्ञे यजमानाय वाचं वदतेन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ८ देव्यनुमतेऽन्वद्येमं यज्ञं यजमानाय मन्यस्वेन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ९ देव्यदिते स्वादित्यमद्यास्मिन्यज्ञे यजमानायासुवस्वेन्द्र ?ाय देवे-भ्यो जुहुता हविः स्वाहा १० देव्य आपो नंनम्यध्वमद्यास्मिन्यज्ञे यजमाना-येन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ११ सदः सदः प्रजावानृभुर्जुषाण इन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहाः १२ देव त्वष्टः सुरतोधा अद्यास्मिन्यज्ञे यजमानायैधीन्द्र ?ाय देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहेति १३ एतैः सुत्यान्ते द्वादशाहं यजते प्रतिलोममेकैकेन १४ ३

तेषां होमः १ अग्ने वेर्होत्रं वेरध्वरमा पितरं वैश्वानरमवसे करिन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा २ देवावश्विनौ मधु कशयाद्येमं यज्ञं यजमानाय मिमिक्षतमिन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ३ देव विष्ण उर्व-द्यास्मिन्यज्ञे यजमानायाधिविक्रमस्वेन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ४ देव सोम रेतोधा अद्यास्मिन्यज्ञे यजमानायेधीन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ५ देव सवितः सुसावित्रमद्यास्मिन्यज्ञे यजमानाया सुवस्वेन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ६ देव धातः सुधाताद्यास्मिन्यज्ञे यजमाना-यैधीन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ७ देवा ग्रावाणो मधुमती-मद्यास्मिन्यज्ञे यजमानाय वाचं वदतेन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ८ देव्यनुमतेऽन्वद्येमं यज्ञं यजमानाय मन्यस्वेन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ९ देव्यदिते स्वादित्यमद्यास्मिन्यज्ञे यजमानायासुवस्वेन्द्रा य देवे-भ्यो जुहुता हविः स्वाहा १० देव्य आपो नंनम्यध्वमद्यास्मिन्यज्ञे यजमाना-येन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहा ११ सदः सदः प्रजावानृभुर्जुषाण इन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहाः १२ देव त्वष्टः सुरतोधा अद्यास्मिन्यज्ञे यजमानायैधीन्द्रा य देवेभ्यो जुहुता हविः स्वाहेति १३ एतैः सुत्यान्ते द्वादशाहं यजते प्रतिलोममेकैकेन १४ ३

718

p'c;h;§y" 1 dev;n;' p[qm" 2 iÃtIy" p'cx;rdIy" 3 ten y+ym;," p'cvW;R

paMcAhAsrayaH 1 devAnAM prathamaH 2 dvitIyaH paMcafAradIyaH 3 tena yakSyamANaH paMcavarSANyAfvayujIfukleSu catustriMfataM pafUnAlabhate mArutAn 4 vaifya-stomadakSiNAlizgAn 5 ukSNo vatsatarIrvarNAnupUrvyeNa 6 ardhA vatsataryaH 7 paryagnikqtAnutsqjantyukSNaH , vatsatarIbhiH saMsthApayanti 8 evaM paMca varSANyukSNo niyuxjanti 9 SaSThe savanIyA bhavanti trayastrayo'nvahamaindra ?A-mArutAH 10 paMcottame 11 yaH kAmayeta bahuH syAmiti sa etena yajeta 12 pafvApadi caravaH 13 aponaptriyo'psu mqte 14 vAyavyaH palAyite 15 bArhaspatyaH fravaNakUTakANafcet 16 nairqto'vasanne 17 puroDAfAH pare , rudra ?AbhimAne'gnaye rudra vate 18 saMfIrNafcedekakapAlo bhaumaH 19 prAsahA hqtafcedindra ?Aya prasahvane 20 bhojanIyamqte prAjApatyo dvAdafakapAlaH 21 mqtaM brAhmaNAnbhojayet 22 apsu prAsanam 23 nidhAnaM vA'duSTatvAt 24 anyatrApi doSasaMyogAt 25 na prakaraNAt 26 vratavAnuttamaH 27 jyotirgormahAvrataM gaurAyuH 28 ahInA vratavantaH sarvajiddIkSAH 29 4

paMcAhAsrayaH 1 devAnAM prathamaH 2 dvitIyaH paMcafAradIyaH 3 tena yakSyamANaH paMcavarSANyAfvayujIfukleSu catustriMfataM pafUnAlabhate mArutAn 4 vaifya-stomadakSiNAlizgAn 5 ukSNo vatsatarIrvarNAnupUrvyeNa 6 ardhA vatsataryaH 7 paryagnikqtAnutsqjantyukSNaH , vatsatarIbhiH saMsthApayanti 8 evaM paMca varSANyukSNo niyuxjanti 9 SaSThe savanIyA bhavanti trayastrayo'nvahamaindrA -mArutAH 10 paMcottame 11 yaH kAmayeta bahuH syAmiti sa etena yajeta 12 pafvApadi caravaH 13 aponaptriyo'psu mqte 14 vAyavyaH palAyite 15 bArhaspatyaH fravaNakUTakANafcet 16 nairqto'vasanne 17 puroDAfAH pare , rudrA bhimAne'gnaye rudra vate 18 saMfIrNafcedekakapAlo bhaumaH 19 prAsahA hqtafcedindrA ya prasahvane 20 bhojanIyamqte prAjApatyo dvAdafakapAlaH 21 mqtaM brAhmaNAnbhojayet 22 apsu prAsanam 23 nidhAnaM vA'duSTatvAt 24 anyatrApi doSasaMyogAt 25 na prakaraNAt 26 vratavAnuttamaH 27 jyotirgormahAvrataM gaurAyuH 28 ahInA vratavantaH sarvajiddIkSAH 29 4

पंचाहास्रयः १ देवानां प्रथमः २ द्वितीयः पंचशारदीयः ३ तेन यक्ष्यमाणः पंचवर्षाण्याश्वयुजीशुक्लेषु चतुस्त्रिंशतं पशूनालभते मारुतान् ४ वैश्य-स्तोमदक्षिणालिङ्गान् ५ उक्ष्णो वत्सतरीर्वर्णानुपूर्व्येण ६ अर्धा वत्सतर्यः ७ पर्यग्निकृतानुत्सृजन्त्युक्ष्णः । वत्सतरीभिः संस्थापयन्ति ८ एवं पंच वर्षाण्युक्ष्णो नियुञ्जन्ति ९ षष्ठे सवनीया भवन्ति त्रयस्त्रयोऽन्वहमैन्द्र ?ा-मारुताः १० पंचोत्तमे ११ यः कामयेत बहुः स्यामिति स एतेन यजेत १२ पश्वापदि चरवः १३ अपोनप्त्रियोऽप्सु मृते १४ वायव्यः पलायिते १५ बार्हस्पत्यः श्रवणकूटकाणश्चेत् १६ नैरृतोऽवसन्ने १७ पुरोडाशाः परे । रुद्र ?ाभिमानेऽग्नये रुद्र वते १८ संशीर्णश्चेदेककपालो भौमः १९ प्रासहा हृतश्चेदिन्द्र ?ाय प्रसह्वने २० भोजनीयमृते प्राजापत्यो द्वादशकपालः २१ मृतं ब्राह्मणान्भोजयेत् २२ अप्सु प्रासनम् २३ निधानं वाऽदुष्टत्वात् २४ अन्यत्रापि दोषसंयोगात् २५ न प्रकरणात् २६ व्रतवानुत्तमः २७ ज्योतिर्गोर्महाव्रतं गौरायुः २८ अहीना व्रतवन्तः सर्वजिद्दीक्षाः २९ ४

पंचाहास्रयः १ देवानां प्रथमः २ द्वितीयः पंचशारदीयः ३ तेन यक्ष्यमाणः पंचवर्षाण्याश्वयुजीशुक्लेषु चतुस्त्रिंशतं पशूनालभते मारुतान् ४ वैश्य-स्तोमदक्षिणालिङ्गान् ५ उक्ष्णो वत्सतरीर्वर्णानुपूर्व्येण ६ अर्धा वत्सतर्यः ७ पर्यग्निकृतानुत्सृजन्त्युक्ष्णः । वत्सतरीभिः संस्थापयन्ति ८ एवं पंच वर्षाण्युक्ष्णो नियुञ्जन्ति ९ षष्ठे सवनीया भवन्ति त्रयस्त्रयोऽन्वहमैन्द्रा -मारुताः १० पंचोत्तमे ११ यः कामयेत बहुः स्यामिति स एतेन यजेत १२ पश्वापदि चरवः १३ अपोनप्त्रियोऽप्सु मृते १४ वायव्यः पलायिते १५ बार्हस्पत्यः श्रवणकूटकाणश्चेत् १६ नैरृतोऽवसन्ने १७ पुरोडाशाः परे । रुद्रा भिमानेऽग्नये रुद्र वते १८ संशीर्णश्चेदेककपालो भौमः १९ प्रासहा हृतश्चेदिन्द्रा य प्रसह्वने २० भोजनीयमृते प्राजापत्यो द्वादशकपालः २१ मृतं ब्राह्मणान्भोजयेत् २२ अप्सु प्रासनम् २३ निधानं वाऽदुष्टत्वात् २४ अन्यत्रापि दोषसंयोगात् २५ न प्रकरणात् २६ व्रतवानुत्तमः २७ ज्योतिर्गोर्महाव्रतं गौरायुः २८ अहीना व्रतवन्तः सर्वजिद्दीक्षाः २९ ४

728

Ã;dxr;];dIin r;i]sT];É, 1 Eko°yen cTv;ár'xdNt;in 2 yqopdexmh;in 3 a;pUyRm;,e dxr;]" pr" 4 p[ÕitivihteWu mh;v[t' dxr;];duÿrmek;h;qeR 5 purSt;dNyt( 6 W@h;qeRÉ.Plv" 7 tSy;idt" p'c p'c;h;qe 8 } yh;qeR Jyoitg*Rr;yuárit i]k&k;" 9 v[t' c yqoÿ_' cturh;qe 10 goa;yuWI Ãäh;qeR 11 aitr;];Ntrm;v;-pSq;nm( 12 a;v;psmvet;n;mLpmLp' pUvRm( 13 Ã¹ ]yodxr;]e 14 pOÏä;TsvRStomoitr;]" 15 p[Õitiviht' iÃtIym( 16 sM.;y| tOtIym( 17 p[;y,Iy;°tuÉv|xmhrÉ.ÉjT]y" Svrs;m;no ivWuv;'S]y" Svrs;m;no ivÉjd(v[tmudynIyoitr;]" 18 ctudRxr;];É, ]IÉ, 19 Ã* pOÏä* 20 p[itlom" pr" 21 m?yme i]k&k;" h(pOÏämÉ.t" 22 p[itlom;" pre 23 ivv;hodktLps'xÉyt;n;mett( 24 p[Õit-iviht' tOtIym( 25 p'cdxr;];É, cTv;ár 26 ¬ÿre p[Õitivihte 27 ctudRxr;];>y;' pUveR Vy;:y;te 28 pOÏäyomR?ye mh;v[tm( 29 aitr;];dÉ¦·idÃtIySy 30 s p[;y,IyStOtIySy 31 1

dvAdafarAtrAdIni rAtrisattrANi 1 ekoccayena catvAriMfadantAni 2 yathopadefamahAni 3 ApUryamANe dafarAtraH paraH 4 prakqtivihiteSu mahAvrataM dafarAtrAduttaramekAhArthe 5 purastAdanyat 6 SaDahArthe'bhiplavaH 7 tasyAditaH paMca paMcAhAthe 8 tr?yahArthe jyotirgaurAyuriti trikadrukAH 9 vrataM ca yathoktaM caturahAthe 10 goAyuSI dvyahArthe 11 atirAtrAntaramAvA-pasthAnam 12 AvApasamavetAnAmalpamalpaM pUrvam 13 dve trayodafarAtre 14 pqSThyAtsarvastomo'tirAtraH 15 prakqtivihitaM dvitIyam 16 sambhAryaM tqtIyam 17 prAyaNIyAccaturviMfamaharabhijittrayaH svarasAmAno viSuvAMstrayaH svarasAmAno vifvajidvratamudayanIyo'tirAtraH 18 caturdafarAtrANi trINi 19 dvau pqSThyau 20 pratilomaH paraH 21 madhyame trikadrukAH hpqSThyamabhitaH 22 pratilomAH pare 23 vivAhodakatalpasaMfayitAnAmetat 24 prakqti-vihitaM tqtIyam 25 paMcadafarAtrANi catvAri 26 uttare prakqtivihite 27 caturdafarAtrAbhyAM pUrve vyAkhyAte 28 pqSThyayormadhye mahAvratam 29 atirAtrAdagniSTuddvitIyasya 30 sa prAyaNIyastqtIyasya 31 1

dvAdafarAtrAdIni rAtrisattrANi 1 ekoccayena catvAriMfadantAni 2 yathopadefamahAni 3 ApUryamANe dafarAtraH paraH 4 prakqtivihiteSu mahAvrataM dafarAtrAduttaramekAhArthe 5 purastAdanyat 6 SaDahArthe'bhiplavaH 7 tasyAditaH paMca paMcAhAthe 8 tr! yahArthe jyotirgaurAyuriti trikadrukAH 9 vrataM ca yathoktaM caturahAthe 10 goAyuSI dvyahArthe 11 atirAtrAntaramAvA-pasthAnam 12 AvApasamavetAnAmalpamalpaM pUrvam 13 dve trayodafarAtre 14 pqSThyAtsarvastomo'tirAtraH 15 prakqtivihitaM dvitIyam 16 sambhAryaM tqtIyam 17 prAyaNIyAccaturviMfamaharabhijittrayaH svarasAmAno viSuvAMstrayaH svarasAmAno vifvajidvratamudayanIyo'tirAtraH 18 caturdafarAtrANi trINi 19 dvau pqSThyau 20 pratilomaH paraH 21 madhyame trikadrukAH hpqSThyamabhitaH 22 pratilomAH pare 23 vivAhodakatalpasaMfayitAnAmetat 24 prakqti-vihitaM tqtIyam 25 paMcadafarAtrANi catvAri 26 uttare prakqtivihite 27 caturdafarAtrAbhyAM pUrve vyAkhyAte 28 pqSThyayormadhye mahAvratam 29 atirAtrAdagniSTuddvitIyasya 30 sa prAyaNIyastqtIyasya 31 1

द्वादशरात्रादीनि रात्रिसत्त्राणि १ एकोच्चयेन चत्वारिंशदन्तानि २ यथोपदेशमहानि ३ आपूर्यमाणे दशरात्रः परः ४ प्रकृतिविहितेषु महाव्रतं दशरात्रादुत्तरमेकाहार्थे ५ पुरस्तादन्यत् ६ षडहार्थेऽभिप्लवः ७ तस्यादितः पंच पंचाहाथे ८ त्र्?यहार्थे ज्योतिर्गौरायुरिति त्रिकद्रुकाः ९ व्रतं च यथोक्तं चतुरहाथे १० गोआयुषी द्व्यहार्थे ११ अतिरात्रान्तरमावा-पस्थानम् १२ आवापसमवेतानामल्पमल्पं पूर्वम् १३ द्वे त्रयोदशरात्रे १४ पृष्ठ्यात्सर्वस्तोमोऽतिरात्रः १५ प्रकृतिविहितं द्वितीयम् १६ सम्भार्यं तृतीयम् १७ प्रायणीयाच्चतुर्विंशमहरभिजित्त्रयः स्वरसामानो विषुवांस्त्रयः स्वरसामानो विश्वजिद्व्रतमुदयनीयोऽतिरात्रः १८ चतुर्दशरात्राणि त्रीणि १९ द्वौ पृष्ठ्यौ २० प्रतिलोमः परः २१ मध्यमे त्रिकद्रुकाः ह्पृष्ठ्यमभितः २२ प्रतिलोमाः परे २३ विवाहोदकतल्पसंशयितानामेतत् २४ प्रकृति-विहितं तृतीयम् २५ पंचदशरात्राणि चत्वारि २६ उत्तरे प्रकृतिविहिते २७ चतुर्दशरात्राभ्यां पूर्वे व्याख्याते २८ पृष्ठ्ययोर्मध्ये महाव्रतम् २९ अतिरात्रादग्निष्टुद्द्वितीयस्य ३० स प्रायणीयस्तृतीयस्य ३१ १

द्वादशरात्रादीनि रात्रिसत्त्राणि १ एकोच्चयेन चत्वारिंशदन्तानि २ यथोपदेशमहानि ३ आपूर्यमाणे दशरात्रः परः ४ प्रकृतिविहितेषु महाव्रतं दशरात्रादुत्तरमेकाहार्थे ५ पुरस्तादन्यत् ६ षडहार्थेऽभिप्लवः ७ तस्यादितः पंच पंचाहाथे ८ त्र्! यहार्थे ज्योतिर्गौरायुरिति त्रिकद्रुकाः ९ व्रतं च यथोक्तं चतुरहाथे १० गोआयुषी द्व्यहार्थे ११ अतिरात्रान्तरमावा-पस्थानम् १२ आवापसमवेतानामल्पमल्पं पूर्वम् १३ द्वे त्रयोदशरात्रे १४ पृष्ठ्यात्सर्वस्तोमोऽतिरात्रः १५ प्रकृतिविहितं द्वितीयम् १६ सम्भार्यं तृतीयम् १७ प्रायणीयाच्चतुर्विंशमहरभिजित्त्रयः स्वरसामानो विषुवांस्त्रयः स्वरसामानो विश्वजिद्व्रतमुदयनीयोऽतिरात्रः १८ चतुर्दशरात्राणि त्रीणि १९ द्वौ पृष्ठ्यौ २० प्रतिलोमः परः २१ मध्यमे त्रिकद्रुकाः ह्पृष्ठ्यमभितः २२ प्रतिलोमाः परे २३ विवाहोदकतल्पसंशयितानामेतत् २४ प्रकृति-विहितं तृतीयम् २५ पंचदशरात्राणि चत्वारि २६ उत्तरे प्रकृतिविहिते २७ चतुर्दशरात्राभ्यां पूर्वे व्याख्याते २८ पृष्ठ्ययोर्मध्ये महाव्रतम् २९ अतिरात्रादग्निष्टुद्द्वितीयस्य ३० स प्रायणीयस्तृतीयस्य ३१ १

731

p[Õitiviht;in p[;âGv'xitr;];t( 1 Év'xitr;]oÉ.PlvoÉ.ÉjiÃ-Éjt* c 2 EkÉv'xitr;]yoritr;];vWo@ixk* 3 aÉ.Plv;S]y" p[qm;ditr;]" 4 ind;`e iÃtIy' b[÷vcRsk;m;n;m( 5 ]yS]y" Svrs;m;no ivWuvNtmÉ.t" 6 pOÏä* c 7 ¬ÿr" p[itlom" 8 m;nVy" s;Ém/eNy" 9 s*m;p*ã, ¬p;lM>y" 10 p[Õitiviht;Ny;-Ã;i]'x{ ;];t( 11 Ã;Év'x;itr;]m¥;´k;m;n;m( 12 ]yoÉv'xitr;]' p[itÏ;k;m;n;m( 13 pUv| ctuÉv|xitr;]' p[j;k;m;n;' pxuk;m;n;' v; 14 iÃtIy' s'sd" 15 aWo@ixk;vitr;]* 16 ivx;l" 17 p;ÉÏ³k;in ]Iyoitr;]oivÉjt( 30 v[tvidÃtIym( 31 aÉ.PlvmÉ.Plv;Ntryoritr;]* 32 tOtIye ]yS]y" p'c;h; ivÉjtmÉ.t" 33 p[itlom;" pre 34 p[Õitiviht;Ny; cTv;ár'x{ ;];t( 35 ctuiS]'x{ ;]m¥;´k;m;n;m( 36 W¾$(]'x{ ;]' p[itÏ;k;m;n;m( 37 s¢i]'x{ ;]mO²õk;m;n;m( 38 a·;i]'x{ ;$^' p[j;k;m;n;' pxuk;m;n;' v; 39 cTv;ár'x{ ;]' c 40 v[tvNTyuÿr;É, p[qmtOtIyvj| s¢wk;¥p'c;x{ ;];É, 41 p[qmo iv-/Oit" 42 aWo@ixk;vitr;]* 43 2

prakqtivihitAni prAgviMfatirAtrAt 1 viMfatirAtro'bhiplavo'bhijidvifva-jitau ca 2 ekaviMfatirAtrayoratirAtrAvaSoDafikau 3 abhiplavAstrayaH prathamAdatirAtraH 4 nidAghe dvitIyaM brahmavarcasakAmAnAm 5 trayastrayaH svarasAmAno viSuvantamabhitaH 6 pqSThyau ca 7 uttaraH pratilomaH 8 mAnavyaH sAmidhenyaH 9 saumApauSNa upAlambhyaH 10 prakqtivihitAnyA-dvAtriMfadra ?AtrAt 11 dvAviMfAtirAtramannAdyakAmAnAm 12 trayoviMfatirAtraM pratiSThAkAmAnAm 13 pUrvaM caturviMfatirAtraM prajAkAmAnAM pafukAmAnAM vA 14 dvitIyaM saMsadaH 15 aSoDafikAvatirAtrau 16 vifAlaH 17 pArSThikAni trINyuttarANi pratilomAnulomAni 18 tamabhito'gniSTo-mAvaniruktau 19 pqSThyastomau ca 20 uttaraH pratilomaH 21 tasmAda-gniSTomAvaniruktau 22 ca paMcaviMfatirAtramannAdyakAmAnAm 23 SaDviMfatirAtraM pratiSThAkAmAnAm 24 saptaviMfatirAtramqddhikAmAnAm 25 aSTA-viMfatirAtraM prajAkAmAnAM pafukAmAnAM vA 26 dvAtriMfadra ?AtraM ca 27 trayastriMfadra ?AtrANi trINi 28 paMcAhAfcatvAraH 29 tribhyo'tirAtrovifvajit 30 vratavaddvitIyam 31 abhiplavamabhiplavAntarayoratirAtrau 32 tqtIye trayastrayaH paMcAhA vifvajitamabhitaH 33 pratilomAH pare 34 prakqtivihitAnyA catvAriMfadra ?AtrAt 35 catustriMfadra ?AtramannAdyakAmAnAm 36 SaTtriMfadra ?AtraM pratiSThAkAmAnAm 37 saptatriMfadra ?AtramqddhikAmAnAm 38 aSTAtriMfadra ?ATraM prajAkAmAnAM pafukAmAnAM vA 39 catvAriMfadra ?AtraM ca 40 vratavantyuttarANi prathamatqtIyavarjaM saptaikAnnapaMcAfadra ?AtrANi 41 prathamo vi-dhqtiH 42 aSoDafikAvatirAtrau 43 2

prakqtivihitAni prAgviMfatirAtrAt 1 viMfatirAtro'bhiplavo'bhijidvifva-jitau ca 2 ekaviMfatirAtrayoratirAtrAvaSoDafikau 3 abhiplavAstrayaH prathamAdatirAtraH 4 nidAghe dvitIyaM brahmavarcasakAmAnAm 5 trayastrayaH svarasAmAno viSuvantamabhitaH 6 pqSThyau ca 7 uttaraH pratilomaH 8 mAnavyaH sAmidhenyaH 9 saumApauSNa upAlambhyaH 10 prakqtivihitAnyA-dvAtriMfadrA trAt 11 dvAviMfAtirAtramannAdyakAmAnAm 12 trayoviMfatirAtraM pratiSThAkAmAnAm 13 pUrvaM caturviMfatirAtraM prajAkAmAnAM pafukAmAnAM vA 14 dvitIyaM saMsadaH 15 aSoDafikAvatirAtrau 16 vifAlaH 17 pArSThikAni trINyuttarANi pratilomAnulomAni 18 tamabhito'gniSTo-mAvaniruktau 19 pqSThyastomau ca 20 uttaraH pratilomaH 21 tasmAda-gniSTomAvaniruktau 22 ca paMcaviMfatirAtramannAdyakAmAnAm 23 SaDviMfatirAtraM pratiSThAkAmAnAm 24 saptaviMfatirAtramqddhikAmAnAm 25 aSTA-viMfatirAtraM prajAkAmAnAM pafukAmAnAM vA 26 dvAtriMfadrA traM ca 27 trayastriMfadrA trANi trINi 28 paMcAhAfcatvAraH 29 tribhyo'tirAtrovifvajit 30 vratavaddvitIyam 31 abhiplavamabhiplavAntarayoratirAtrau 32 tqtIye trayastrayaH paMcAhA vifvajitamabhitaH 33 pratilomAH pare 34 prakqtivihitAnyA catvAriMfadrA trAt 35 catustriMfadrA tramannAdyakAmAnAm 36 SaTtriMfadrA traM pratiSThAkAmAnAm 37 saptatriMfadrA tramqddhikAmAnAm 38 aSTAtriMfadrA TraM prajAkAmAnAM pafukAmAnAM vA 39 catvAriMfadrA traM ca 40 vratavantyuttarANi prathamatqtIyavarjaM saptaikAnnapaMcAfadrA trANi 41 prathamo vi-dhqtiH 42 aSoDafikAvatirAtrau 43 2

प्रकृतिविहितानि प्राग्विंशतिरात्रात् १ विंशतिरात्रोऽभिप्लवोऽभिजिद्विश्व-जितौ च २ एकविंशतिरात्रयोरतिरात्रावषोडशिकौ ३ अभिप्लवास्त्रयः प्रथमादतिरात्रः ४ निदाघे द्वितीयं ब्रह्मवर्चसकामानाम् ५ त्रयस्त्रयः स्वरसामानो विषुवन्तमभितः ६ पृष्ठ्यौ च ७ उत्तरः प्रतिलोमः ८ मानव्यः सामिधेन्यः ९ सौमापौष्ण उपालम्भ्यः १० प्रकृतिविहितान्या-द्वात्रिंशद्र ?ात्रात् ११ द्वाविंशातिरात्रमन्नाद्यकामानाम् १२ त्रयोविंशतिरात्रं प्रतिष्ठाकामानाम् १३ पूर्वं चतुर्विंशतिरात्रं प्रजाकामानां पशुकामानां वा १४ द्वितीयं संसदः १५ अषोडशिकावतिरात्रौ १६ विशालः १७ पार्ष्ठिकानि त्रीण्युत्तराणि प्रतिलोमानुलोमानि १८ तमभितोऽग्निष्टो-मावनिरुक्तौ १९ पृष्ठ्यस्तोमौ च २० उत्तरः प्रतिलोमः २१ तस्माद-ग्निष्टोमावनिरुक्तौ २२ च पंचविंशतिरात्रमन्नाद्यकामानाम् २३ षड्विंशतिरात्रं प्रतिष्ठाकामानाम् २४ सप्तविंशतिरात्रमृद्धिकामानाम् २५ अष्टा-विंशतिरात्रं प्रजाकामानां पशुकामानां वा २६ द्वात्रिंशद्र ?ात्रं च २७ त्रयस्त्रिंशद्र ?ात्राणि त्रीणि २८ पंचाहाश्चत्वारः २९ त्रिभ्योऽतिरात्रोविश्वजित् ३० व्रतवद्द्वितीयम् ३१ अभिप्लवमभिप्लवान्तरयोरतिरात्रौ ३२ तृतीये त्रयस्त्रयः पंचाहा विश्वजितमभितः ३३ प्रतिलोमाः परे ३४ प्रकृतिविहितान्या चत्वारिंशद्र ?ात्रात् ३५ चतुस्त्रिंशद्र ?ात्रमन्नाद्यकामानाम् ३६ षट्त्रिंशद्र ?ात्रं प्रतिष्ठाकामानाम् ३७ सप्तत्रिंशद्र ?ात्रमृद्धिकामानाम् ३८ अष्टात्रिंशद्र ?ाट्रं प्रजाकामानां पशुकामानां वा ३९ चत्वारिंशद्र ?ात्रं च ४० व्रतवन्त्युत्तराणि प्रथमतृतीयवर्जं सप्तैकान्नपंचाशद्र ?ात्राणि ४१ प्रथमो वि-धृतिः ४२ अषोडशिकावतिरात्रौ ४३ २

प्रकृतिविहितानि प्राग्विंशतिरात्रात् १ विंशतिरात्रोऽभिप्लवोऽभिजिद्विश्व-जितौ च २ एकविंशतिरात्रयोरतिरात्रावषोडशिकौ ३ अभिप्लवास्त्रयः प्रथमादतिरात्रः ४ निदाघे द्वितीयं ब्रह्मवर्चसकामानाम् ५ त्रयस्त्रयः स्वरसामानो विषुवन्तमभितः ६ पृष्ठ्यौ च ७ उत्तरः प्रतिलोमः ८ मानव्यः सामिधेन्यः ९ सौमापौष्ण उपालम्भ्यः १० प्रकृतिविहितान्या-द्वात्रिंशद्रा त्रात् ११ द्वाविंशातिरात्रमन्नाद्यकामानाम् १२ त्रयोविंशतिरात्रं प्रतिष्ठाकामानाम् १३ पूर्वं चतुर्विंशतिरात्रं प्रजाकामानां पशुकामानां वा १४ द्वितीयं संसदः १५ अषोडशिकावतिरात्रौ १६ विशालः १७ पार्ष्ठिकानि त्रीण्युत्तराणि प्रतिलोमानुलोमानि १८ तमभितोऽग्निष्टो-मावनिरुक्तौ १९ पृष्ठ्यस्तोमौ च २० उत्तरः प्रतिलोमः २१ तस्माद-ग्निष्टोमावनिरुक्तौ २२ च पंचविंशतिरात्रमन्नाद्यकामानाम् २३ षड्विंशतिरात्रं प्रतिष्ठाकामानाम् २४ सप्तविंशतिरात्रमृद्धिकामानाम् २५ अष्टा-विंशतिरात्रं प्रजाकामानां पशुकामानां वा २६ द्वात्रिंशद्रा त्रं च २७ त्रयस्त्रिंशद्रा त्राणि त्रीणि २८ पंचाहाश्चत्वारः २९ त्रिभ्योऽतिरात्रोविश्वजित् ३० व्रतवद्द्वितीयम् ३१ अभिप्लवमभिप्लवान्तरयोरतिरात्रौ ३२ तृतीये त्रयस्त्रयः पंचाहा विश्वजितमभितः ३३ प्रतिलोमाः परे ३४ प्रकृतिविहितान्या चत्वारिंशद्रा त्रात् ३५ चतुस्त्रिंशद्रा त्रमन्नाद्यकामानाम् ३६ षट्त्रिंशद्रा त्रं प्रतिष्ठाकामानाम् ३७ सप्तत्रिंशद्रा त्रमृद्धिकामानाम् ३८ अष्टात्रिंशद्रा ट्रं प्रजाकामानां पशुकामानां वा ३९ चत्वारिंशद्रा त्रं च ४० व्रतवन्त्युत्तराणि प्रथमतृतीयवर्जं सप्तैकान्नपंचाशद्रा त्राणि ४१ प्रथमो वि-धृतिः ४२ अषोडशिकावतिरात्रौ ४३ २

734

k*su¨ÉbNd" p[qmS} yh ¬KQy* tUÿr* 1 Wo@ixdxm; ¬KQy;" 2 pOÏä' c;É.to Ã;dx Ã;dx 3 vg;RNtreãvitr;];" 4 ym;itr;]m( 5 aÉ.Plv* goa;yuWI aitr;];vÉ.Plv;vÉ.ÉjiÃÉjt;vitr;];-vÉ.Plv" svRStomnvs¢dx;vitr;]* 6 a;'jn;>y'jnIyeÉ.Plv;" W$( 7 ctu>yR" svRStomoitr;]" 8 tiSm¥upsTsu sipRivRpceyug;R-hRpTye guLgulusugiN/tejnpItud;¨É." 9 yq;svnNtw" svneãv;'jn;->y'jne kÚvIRr¥;¦I/[ehrh" 10 pOÏäe v; 11 svnmu%IyeWu .=ÉyãyNto v; 12 y a;Tm;n' nwv j;nIr'SteW;mett( 13 s'vTsrsâMmte ctu-Év|xmh" 14 aÉ.Plv;Tv;r" 15 goa;yuWI i]>yo ivWuvNm?yo nvr;]" 16 EkWi·r;]e pOÏäo nvr;]mÉ.t" 17 p[itlom" pr" 18 sivtu" kÚ." 19 nvr;];Tv;r" 20 aÉ¦·om;" p[qms¢moÿm; nvvg;R,;muKQy; tre 21 pre W@É.Plve 22 pUvRSy ctu>yoR v[tm( 23 p[j;itk;m;n;mett( 24 p[Õitiviht' xtr;]' ctudRx;É.Plv' cturh 25 sdohiv/;Rn;in c£¡v²Nt 26 aÉ.p[y;ymÉ.Wuy;sen;É.pUr,m( 29 sÕTp[yogI dxr;]" 30 v[tv²Nt svRÉj¶I=;É, ) s¢dxr;];dIin i]'xdNt;Nyek Ek;¥p'c;x{ ;]e c;·;dxdI=;É, p,Rm;sIp[£m;É, 31 xt;itr;]eh;in xtr;]s;m;Ny;t( 32 Ã;d-x;h;´' v; tTp[Õte" 33 xt;É¦·ome xtoKQye c 34 a;ÉnSy;¦ey;Nte p[itp[Sq;St; VyuT£;mt;id ÕTv; mwv;v¨,;y p[;trnuv;kmup;-ÕTy;Nty;Rm' üTv; p[pI@ä piv]' { o,klxe ind/;it 35 sxW' hotOcmsm( 36 itroöä;id kroit pUvRSy;ö" 37 g[hg[h,;´; ivPp(¨om;TÕv; 38 3

kausurubindaH prathama str?yaha ukthyau tUttarau 1 SoDafidafamA ukthyAH 2 pqSThyaM cAbhito dvAdafa dvAdafa 3 vargAntareSvatirAtrAH 4 yamAtirAtram 5 abhiplavau goAyuSI atirAtrAvabhiplavAvabhijidvifvajitAvatirAtrA-vabhiplavaH sarvastomanavasaptadafAvatirAtrau 6 AMjanAbhyaMjanIye'bhiplavAH SaT 7 caturbhyaH sarvastomo'tirAtraH 8 tasminnupasatsu sarpirvipaceyurgA-rhapatye gulgulusugandhitejanapItudArubhiH 9 yathAsavanantaiH savaneSvAMjanA-bhyaMjane kurvIrannAgnIdhre'harahaH 10 pqSThye vA 11 savanamukhIyeSu bhakSayiSyanto vA 12 ya AtmAnaM naiva jAnIraMsteSAmetat 13 saMvatsarasammite catu-rviMfamahaH 14 abhiplavAfcatvAraH 15 goAyuSI tribhyo viSuvanmadhyo navarAtraH 16 ekaSaSTirAtre pqSThyo navarAtramabhitaH 17 pratilomaH paraH 18 savituH kubhaH 19 navarAtrAfcatvAraH 20 agniSTomAH prathamasaptamottamA navavargANAmukthyA itare 21 pare SaDabhiplave 22 pUrvasya caturbhyo vratam 23 prajAtikAmAnAmetat 24 prakqtivihitaM fatarAtraM caturdafAbhiplavaM caturahafca 25 sadohavirdhAnAni cakrIvanti 26 abhiprayAyamabhiSuNvanti defAnuparodhena 27 aharaharabhiplaveSu trikadrukeSu vA 28 abhiplavA-bhyAsenAbhipUraNam 29 sakqtprayogI dafarAtraH 30 vratavanti sarvajiddIkSANi , saptadafarAtrAdIni triMfadantAnyeka ekAnnapaMcAfadra ?Atre cASTAdafadIkSANi parNamAsIprakramANi 31 fatAtirAtre'hAni fatarAtrasAmAnyAt 32 dvAda-fAhAdyaM vA tatprakqteH 33 fatAgniSTome fatokthye ca 34 AfvinasyAgneyAnte pratiprasthAstA vyutkrAmatAdi kqtvA maivAvaruNAya prAtaranuvAkamupA-kqtyAntaryAmaM hutvA prapIDya pavitraM dra ?oNakalafe nidadhAti 35 safaSaM hotqcamasam 36 tiro'hnyAdi karoti pUrvasyAhnaH 37 grahagrahaNAdyA vippruDDhomAtkqvA 38 3

kausurubindaH prathamastr! yaha ukthyau tUttarau 1 SoDafidafamA ukthyAH 2 pqSThyaM cAbhito dvAdafa dvAdafa 3 vargAntareSvatirAtrAH 4 yamAtirAtram 5 abhiplavau goAyuSI atirAtrAvabhiplavAvabhijidvifvajitAvatirAtrA-vabhiplavaH sarvastomanavasaptadafAvatirAtrau 6 AMjanAbhyaMjanIye'bhiplavAH SaT 7 caturbhyaH sarvastomo'tirAtraH 8 tasminnupasatsu sarpirvipaceyurgA-rhapatye gulgulusugandhitejanapItudArubhiH 9 yathAsavanantaiH savaneSvAMjanA-bhyaMjane kurvIrannAgnIdhre'harahaH 10 pqSThye vA 11 savanamukhIyeSu bhakSayiSyanto vA 12 ya AtmAnaM naiva jAnIraMsteSAmetat 13 saMvatsarasammite catu-rviMfamahaH 14 abhiplavAfcatvAraH 15 goAyuSI tribhyo viSuvanmadhyo navarAtraH 16 ekaSaSTirAtre pqSThyo navarAtramabhitaH 17 pratilomaH paraH 18 savituH kubhaH 19 navarAtrAfcatvAraH 20 agniSTomAH prathamasaptamottamA navavargANAmukthyA itare 21 pare SaDabhiplave 22 pUrvasya caturbhyo vratam 23 prajAtikAmAnAmetat 24 prakqtivihitaM fatarAtraM caturdafAbhiplavaM caturahafca 25 sadohavirdhAnAni cakrIvanti 26 abhiprayAyamabhiSuNvanti defAnuparodhena 27 aharaharabhiplaveSu trikadrukeSu vA 28 abhiplavA-bhyAsenAbhipUraNam 29 sakqtprayogI dafarAtraH 30 vratavanti sarvajiddIkSANi , saptadafarAtrAdIni triMfadantAnyeka ekAnnapaMcAfadrA tre cASTAdafadIkSANi parNamAsIprakramANi 31 fatAtirAtre'hAni fatarAtrasAmAnyAt 32 dvAda-fAhAdyaM vA tatprakqteH 33 fatAgniSTome fatokthye ca 34 AfvinasyAgneyAnte pratiprasthAstA vyutkrAmatAdi kqtvA maivAvaruNAya prAtaranuvAkamupA-kqtyAntaryAmaM hutvA prapIDya pavitraM dro Nakalafe nidadhAti 35 safaSaM hotqcamasam 36 tiro'hnyAdi karoti pUrvasyAhnaH 37 grahagrahaNAdyA vippruDDhomAtkqvA 38 3

कौसुरुबिन्दः प्रथम स्त्र्?यह उक्थ्यौ तूत्तरौ १ षोडशिदशमा उक्थ्याः २ पृष्ठ्यं चाभितो द्वादश द्वादश ३ वर्गान्तरेष्वतिरात्राः ४ यमातिरात्रम् ५ अभिप्लवौ गोआयुषी अतिरात्रावभिप्लवावभिजिद्विश्वजितावतिरात्रा-वभिप्लवः सर्वस्तोमनवसप्तदशावतिरात्रौ ६ आंजनाभ्यंजनीयेऽभिप्लवाः षट् ७ चतुर्भ्यः सर्वस्तोमोऽतिरात्रः ८ तस्मिन्नुपसत्सु सर्पिर्विपचेयुर्गा-र्हपत्ये गुल्गुलुसुगन्धितेजनपीतुदारुभिः ९ यथासवनन्तैः सवनेष्वांजना-भ्यंजने कुर्वीरन्नाग्नीध्रेऽहरहः १० पृष्ठ्ये वा ११ सवनमुखीयेषु भक्षयिष्यन्तो वा १२ य आत्मानं नैव जानीरंस्तेषामेतत् १३ संवत्सरसम्मिते चतु-र्विंशमहः १४ अभिप्लवाश्चत्वारः १५ गोआयुषी त्रिभ्यो विषुवन्मध्यो नवरात्रः १६ एकषष्टिरात्रे पृष्ठ्यो नवरात्रमभितः १७ प्रतिलोमः परः १८ सवितुः कुभः १९ नवरात्राश्चत्वारः २० अग्निष्टोमाः प्रथमसप्तमोत्तमा नववर्गाणामुक्थ्या इतरे २१ परे षडभिप्लवे २२ पूर्वस्य चतुर्भ्यो व्रतम् २३ प्रजातिकामानामेतत् २४ प्रकृतिविहितं शतरात्रं चतुर्दशाभिप्लवं चतुरहश्च २५ सदोहविर्धानानि चक्रीवन्ति २६ अभिप्रयायमभिषुण्वन्ति देशानुपरोधेन २७ अहरहरभिप्लवेषु त्रिकद्रुकेषु वा २८ अभिप्लवा-भ्यासेनाभिपूरणम् २९ सकृत्प्रयोगी दशरात्रः ३० व्रतवन्ति सर्वजिद्दीक्षाणि । सप्तदशरात्रादीनि त्रिंशदन्तान्येक एकान्नपंचाशद्र ?ात्रे चाष्टादशदीक्षाणि पर्णमासीप्रक्रमाणि ३१ शतातिरात्रेऽहानि शतरात्रसामान्यात् ३२ द्वाद-शाहाद्यं वा तत्प्रकृतेः ३३ शताग्निष्टोमे शतोक्थ्ये च ३४ आश्विनस्याग्नेयान्ते प्रतिप्रस्थास्ता व्युत्क्रामतादि कृत्वा मैवावरुणाय प्रातरनुवाकमुपा-कृत्यान्तर्यामं हुत्वा प्रपीड्य पवित्रं द्र ?ोणकलशे निदधाति ३५ सशषं होतृचमसम् ३६ तिरोऽह्न्यादि करोति पूर्वस्याह्नः ३७ ग्रहग्रहणाद्या विप्प्रुड्ढोमात्कृवा ३८ ३

कौसुरुबिन्दः प्रथमस्त्र्! यह उक्थ्यौ तूत्तरौ १ षोडशिदशमा उक्थ्याः २ पृष्ठ्यं चाभितो द्वादश द्वादश ३ वर्गान्तरेष्वतिरात्राः ४ यमातिरात्रम् ५ अभिप्लवौ गोआयुषी अतिरात्रावभिप्लवावभिजिद्विश्वजितावतिरात्रा-वभिप्लवः सर्वस्तोमनवसप्तदशावतिरात्रौ ६ आंजनाभ्यंजनीयेऽभिप्लवाः षट् ७ चतुर्भ्यः सर्वस्तोमोऽतिरात्रः ८ तस्मिन्नुपसत्सु सर्पिर्विपचेयुर्गा-र्हपत्ये गुल्गुलुसुगन्धितेजनपीतुदारुभिः ९ यथासवनन्तैः सवनेष्वांजना-भ्यंजने कुर्वीरन्नाग्नीध्रेऽहरहः १० पृष्ठ्ये वा ११ सवनमुखीयेषु भक्षयिष्यन्तो वा १२ य आत्मानं नैव जानीरंस्तेषामेतत् १३ संवत्सरसम्मिते चतु-र्विंशमहः १४ अभिप्लवाश्चत्वारः १५ गोआयुषी त्रिभ्यो विषुवन्मध्यो नवरात्रः १६ एकषष्टिरात्रे पृष्ठ्यो नवरात्रमभितः १७ प्रतिलोमः परः १८ सवितुः कुभः १९ नवरात्राश्चत्वारः २० अग्निष्टोमाः प्रथमसप्तमोत्तमा नववर्गाणामुक्थ्या इतरे २१ परे षडभिप्लवे २२ पूर्वस्य चतुर्भ्यो व्रतम् २३ प्रजातिकामानामेतत् २४ प्रकृतिविहितं शतरात्रं चतुर्दशाभिप्लवं चतुरहश्च २५ सदोहविर्धानानि चक्रीवन्ति २६ अभिप्रयायमभिषुण्वन्ति देशानुपरोधेन २७ अहरहरभिप्लवेषु त्रिकद्रुकेषु वा २८ अभिप्लवा-भ्यासेनाभिपूरणम् २९ सकृत्प्रयोगी दशरात्रः ३० व्रतवन्ति सर्वजिद्दीक्षाणि । सप्तदशरात्रादीनि त्रिंशदन्तान्येक एकान्नपंचाशद्रा त्रे चाष्टादशदीक्षाणि पर्णमासीप्रक्रमाणि ३१ शतातिरात्रेऽहानि शतरात्रसामान्यात् ३२ द्वाद-शाहाद्यं वा तत्प्रकृतेः ३३ शताग्निष्टोमे शतोक्थ्ये च ३४ आश्विनस्याग्नेयान्ते प्रतिप्रस्थास्ता व्युत्क्रामतादि कृत्वा मैवावरुणाय प्रातरनुवाकमुपा-कृत्यान्तर्यामं हुत्वा प्रपीड्य पवित्रं द्रो णकलशे निदधाति ३५ सशषं होतृचमसम् ३६ तिरोऽह्न्यादि करोति पूर्वस्याह्नः ३७ ग्रहग्रहणाद्या विप्प्रुड्ढोमात्कृवा ३८ ३

745

tur;y,' vwx;%IxuKlSy p'cMy;m( 1 cw]Sy v; 2 p[;tr;üTyNte-dI²=to dI=;åp;y;| v; 17 a>y;s;nuppÿ* Jyoit·om" pUr," 18 yqoÿ_Sy Sto]' Stoi]y' vc| v; s;m v; yjuv;Rhv;RNyTÕTv; yjet 19 VyTy;smNtt" 20 n;STyeW;mNt" 21 aynmuTsÉgR,;' gv;mynivkLp;" 22 p'co-KQy;'S]InÉ.Plv;nupeTy ctuq| ctu¨KQymupy;²Nt 23 StomoTsgoR vwkSy;ö" 24 pxov;R svnivÉ/i£y; 25 an;rM.o v; 26 t;pÉtivkLp" 27 aymev p[;y,Iyoitr;]" sv| sT]' Sy;´qo-ÿ_pOÏ" 28 aq;prm( 29 Jyoit·om;Tv;roÉ.Éjÿw" W

turAyaNaM vaifAkhIfuklasya paMcamyAm 1 caitrasya vA 2 prAtarAhutyante-'dIkSito dIkSArUpANyAsajate tUSNIM kqSNAjinAdIni 3 havIMSi nirva-patyAgneyamaindra vaifvadevaM caruM savanakAleSvekaikam 4 tantrena vA 5 anvaham 6 vA haviHfeSabhakSaH 7 saMvatsaraM yajate 8 aniyatodakaM dArSa-dvatavadavabhqthAdi 9 dvAdafAhavikalpAH 10 sarvAgniSTomo bharatadvAdafAhaH 11 saMkramadvAdafAhe dafarAtrasya tr?yahaprathamAni prathama str?yahaH 12 tr?yaha-dvitIyAniH dvitIya tr?yaha str?yahatqtIyAni tqtIya str?yahaH 13 prakqtyA dafamam 14 agniSTudindra stutsUryastudvaifvadevastutAM vaikaikena 15 trikadrukairvA-'hInaikAhAnAM vaikaikenAptoryAmarAjasUyavarjam 16 go'AyurbhyAM vA 17 abhyAsAnupapattau jyotiSTomaH pUraNaH 18 yathoktasya stotraM stotriyaM varcaM vA sAma vA yajurvA'harvA'nyatkqtvA yajeta 19 vyatyAsamantataH 20 nAstyeSAmantaH 21 ayanamutsargiNAM gavAmayanavikalpAH 22 paMco-kthyAMstrInabhiplavAnupetya caturthaM caturukthyamupayAnti 23 stomotsargo vaikasyAhnaH 24 paforvA savanavidhikriyA 25 anArambho vA 26 tApafcitavikalpaH 27 ayameva prAyaNIyo'tirAtraH sarvaM sattraM syAdyatho-ktapqSThaH 28 athAparam 29 jyotiSTomAfcatvAro'bhijittaiH SaNmAsAn 30 vrataM viSuvatsthAne 31 vifvajijjyotiSTomAfcatvArastairuttamAn 32 etatpuruSasya nArAyaNasyottamametatpuruSasya nArAyaNasyottamam 33 7

turAyaNaM vaifAkhIfuklasya paMcamyAm 1 caitrasya vA 2 prAtarAhutyante-'dIkSito dIkSArUpANyAsajate tUSNIM kqSNAjinAdIni 3 havIMSi nirva-patyAgneyamaindra vaifvadevaM caruM savanakAleSvekaikam 4 tantrena vA 5 anvaham 6 vA haviHfeSabhakSaH 7 saMvatsaraM yajate 8 aniyatodakaM dArSa-dvatavadavabhqthAdi 9 dvAdafAhavikalpAH 10 sarvAgniSTomo bharatadvAdafAhaH 11 saMkramadvAdafAhe dafarAtrasya tr! yahaprathamAni prathamastr! yahaH 12 tr! yaha-dvitIyAniH dvitIyatr! yahastr! yahatqtIyAni tqtIyastr! yahaH 13 prakqtyA dafamam 14 agniSTudindra stutsUryastudvaifvadevastutAM vaikaikena 15 trikadrukairvA-'hInaikAhAnAM vaikaikenAptoryAmarAjasUyavarjam 16 go'AyurbhyAM vA 17 abhyAsAnupapattau jyotiSTomaH pUraNaH 18 yathoktasya stotraM stotriyaM varcaM vA sAma vA yajurvA'harvA'nyatkqtvA yajeta 19 vyatyAsamantataH 20 nAstyeSAmantaH 21 ayanamutsargiNAM gavAmayanavikalpAH 22 paMco-kthyAMstrInabhiplavAnupetya caturthaM caturukthyamupayAnti 23 stomotsargo vaikasyAhnaH 24 paforvA savanavidhikriyA 25 anArambho vA 26 tApafcitavikalpaH 27 ayameva prAyaNIyo'tirAtraH sarvaM sattraM syAdyatho-ktapqSThaH 28 athAparam 29 jyotiSTomAfcatvAro'bhijittaiH SaNmAsAn 30 vrataM viSuvatsthAne 31 vifvajijjyotiSTomAfcatvArastairuttamAn 32 etatpuruSasya nArAyaNasyottamametatpuruSasya nArAyaNasyottamam 33 7

तुरायणं वैशाखीशुक्लस्य पंचम्याम् १ चैत्रस्य वा २ प्रातराहुत्यन्ते-ऽदीक्षितो दीक्षारूपाण्यासजते तूष्णीं कृष्णाजिनादीनि ३ हवींषि निर्व-पत्याग्नेयमैन्द्र वैश्वदेवं चरुं सवनकालेष्वेकैकम् ४ तन्त्रेन वा ५ अन्वहम् ६ वा हविःशेषभक्षः ७ संवत्सरं यजते ८ अनियतोदकं दार्ष-द्वतवदवभृथादि ९ द्वादशाहविकल्पाः १० सर्वाग्निष्टोमो भरतद्वादशाहः ११ संक्रमद्वादशाहे दशरात्रस्य त्र्?यहप्रथमानि प्रथम स्त्र्?यहः १२ त्र्?यह-द्वितीयानिः द्वितीय त्र्?यह स्त्र्?यहतृतीयानि तृतीय स्त्र्?यहः १३ प्रकृत्या दशमम् १४ अग्निष्टुदिन्द्र स्तुत्सूर्यस्तुद्वैश्वदेवस्तुतां वैकैकेन १५ त्रिकद्रुकैर्वा-ऽहीनैकाहानां वैकैकेनाप्तोर्यामराजसूयवर्जम् १६ गोऽआयुर्भ्यां वा १७ अभ्यासानुपपत्तौ ज्योतिष्टोमः पूरणः १८ यथोक्तस्य स्तोत्रं स्तोत्रियं वर्चं वा साम वा यजुर्वाऽहर्वाऽन्यत्कृत्वा यजेत १९ व्यत्यासमन्ततः २० नास्त्येषामन्तः २१ अयनमुत्सर्गिणां गवामयनविकल्पाः २२ पंचो-क्थ्यांस्त्रीनभिप्लवानुपेत्य चतुर्थं चतुरुक्थ्यमुपयान्ति २३ स्तोमोत्सर्गो वैकस्याह्नः २४ पशोर्वा सवनविधिक्रिया २५ अनारम्भो वा २६ तापश्चितविकल्पः २७ अयमेव प्रायणीयोऽतिरात्रः सर्वं सत्त्रं स्याद्यथो-क्तपृष्ठः २८ अथापरम् २९ ज्योतिष्टोमाश्चत्वारोऽभिजित्तैः षण्मासान् ३० व्रतं विषुवत्स्थाने ३१ विश्वजिज्ज्योतिष्टोमाश्चत्वारस्तैरुत्तमान् ३२ एतत्पुरुषस्य नारायणस्योत्तममेतत्पुरुषस्य नारायणस्योत्तमम् ३३ ७

तुरायणं वैशाखीशुक्लस्य पंचम्याम् १ चैत्रस्य वा २ प्रातराहुत्यन्ते-ऽदीक्षितो दीक्षारूपाण्यासजते तूष्णीं कृष्णाजिनादीनि ३ हवींषि निर्व-पत्याग्नेयमैन्द्र वैश्वदेवं चरुं सवनकालेष्वेकैकम् ४ तन्त्रेन वा ५ अन्वहम् ६ वा हविःशेषभक्षः ७ संवत्सरं यजते ८ अनियतोदकं दार्ष-द्वतवदवभृथादि ९ द्वादशाहविकल्पाः १० सर्वाग्निष्टोमो भरतद्वादशाहः ११ संक्रमद्वादशाहे दशरात्रस्य त्र्! यहप्रथमानि प्रथमस्त्र्! यहः १२ त्र्! यह-द्वितीयानिः द्वितीयत्र्! यहस्त्र्! यहतृतीयानि तृतीयस्त्र्! यहः १३ प्रकृत्या दशमम् १४ अग्निष्टुदिन्द्र स्तुत्सूर्यस्तुद्वैश्वदेवस्तुतां वैकैकेन १५ त्रिकद्रुकैर्वा-ऽहीनैकाहानां वैकैकेनाप्तोर्यामराजसूयवर्जम् १६ गोऽआयुर्भ्यां वा १७ अभ्यासानुपपत्तौ ज्योतिष्टोमः पूरणः १८ यथोक्तस्य स्तोत्रं स्तोत्रियं वर्चं वा साम वा यजुर्वाऽहर्वाऽन्यत्कृत्वा यजेत १९ व्यत्यासमन्ततः २० नास्त्येषामन्तः २१ अयनमुत्सर्गिणां गवामयनविकल्पाः २२ पंचो-क्थ्यांस्त्रीनभिप्लवानुपेत्य चतुर्थं चतुरुक्थ्यमुपयान्ति २३ स्तोमोत्सर्गो वैकस्याह्नः २४ पशोर्वा सवनविधिक्रिया २५ अनारम्भो वा २६ तापश्चितविकल्पः २७ अयमेव प्रायणीयोऽतिरात्रः सर्वं सत्त्रं स्याद्यथो-क्तपृष्ठः २८ अथापरम् २९ ज्योतिष्टोमाश्चत्वारोऽभिजित्तैः षण्मासान् ३० व्रतं विषुवत्स्थाने ३१ विश्वजिज्ज्योतिष्टोमाश्चत्वारस्तैरुत्तमान् ३२ एतत्पुरुषस्य नारायणस्योत्तममेतत्पुरुषस्य नारायणस्योत्तमम् ३३ ७

752

kmoRpp;te p[;yÉÿ' tTk;lm( 1 codn; v;k;lxBd;t( 2 k;lo v; p[Tyy;t( 3 mh;Vy;úithomon;dexe 4 h*i]k .Uárit g;hRpTye 5 d²=,;¦;v;?vyRve .uv it 6 a;¦I/[Iye some 7 SvárTy*í;] a;hvnIye 8 ctugORhIt;Nyet;in svR] 9 svRp[;yÉÿ' c p'cÉ." p[TyOcm( 10 Tv¥oa¦e it Ã;>y;m( y;;¦eSynÉ.xiStp; sTy-ÉmTvmy;aÉs ) ay; no yD' vh;Syy; no /eih .eWj' Sv;h; ye te xt' v¨, ye sh§' ye yÉDy;" p;x; ivtt; mh;Nt" ) teÉ.noRa´ sivtot ivã,uivRe mu'cNtu m¨t" Svk;Ü" Sv;hoduÿmÉmit c 11 aivD;te p[itmh;Vy;úit sv;RÉmtuq| svRp[;yÉÿ' c 12 aÉ¦ho]I ce¶uhonopivxe´juWoTq;pnmek¬dSq;¶¼Vyiditr;yuyRDpt;v/;idN{ ;y Õy;gÉmãyNTs(y;t( 14 d<@¼n v;nuipãyoTq;Py v; dohnm( 15 ad;n' c 16 aduh;n;y;mNy;m( 17 v;Xyet ceÿO,;--Ny;luPy g[;syeTsUyvs;ºgvit ih .Uy; aqo vy' .gvNt" Sy;m ) a²õ tO,mßäe ivd;nI' ipb xuõmudkm;crNtIit 18 1

karmopapAte prAyafcittaM tatkAlam 1 codanA vA'kAlafabdAt 2 kAlo vA pratyayAt 3 mahAvyAhqtihomo'nAdefe 4 hautrike bhUriti gArhapatye 5 dakSiNAgnAvAdhvaryave bhuva iti 6 AgnIdhrIye some 7 svarityaudgAtra AhavanIye 8 caturgqhItAnyetAni sarvatra 9 sarvaprAyafcittaM ca paMcabhiH pratyqcam 10 tvanno'agne iti dvAbhyAm yAfcAgne'syanabhifastipAfca satya-mitvamayA'asi , ayA no yajxaM vahAsyayA no dhehi bheSajaM svAhA ye te fataM varuNa ye sahasraM ye yajxiyAH pAfA vitatA mahAntaH , tebhirno'adya savitota viSNurvifve muMcantu marutaH svarkAH svAhoduttamamiti ca 11 avijxAte pratimahAvyAhqti sarvAmifcaturthaM sarvaprAyafcittaM ca 12 agnihotrI cedduhonopavifedyajuSotthApanameka'udasthAddevyaditirAyuryajxapatAvadhAdindra ?Aya kqNvatI bhAgaM mitrAya varuNAya ceti 13 dugdhvA brAhmaNAyainAM dadyAdyamanabhyAgamiSyantsyAt 14 daNDena vA'nupiSyotthApya vA dohanam 15 adAnaM ca 16 aduhAnAyAmanyAm 17 vAfyeta cettqNA--nyAlupya grAsayetsUyavasAdbhagavati hi bhUyA atho vayaM bhagavantaH syAma , addhi tqNamaghnye vifvadAnIM piba fuddhamudakamAcarantIti 18 1

karmopapAte prAyafcittaM tatkAlam 1 codanA vA'kAlafabdAt 2 kAlo vA pratyayAt 3 mahAvyAhqtihomo'nAdefe 4 hautrike bhUriti gArhapatye 5 dakSiNAgnAvAdhvaryave bhuva iti 6 AgnIdhrIye some 7 svarityaudgAtra AhavanIye 8 caturgqhItAnyetAni sarvatra 9 sarvaprAyafcittaM ca paMcabhiH pratyqcam 10 tvanno'agne iti dvAbhyAm yAfcAgne'syanabhifastipAfca satya-mitvamayA'asi , ayA no yajxaM vahAsyayA no dhehi bheSajaM svAhA ye te fataM varuNa ye sahasraM ye yajxiyAH pAfA vitatA mahAntaH , tebhirno'adya savitota viSNurvifve muMcantu marutaH svarkAH svAhoduttamamiti ca 11 avijxAte pratimahAvyAhqti sarvAmifcaturthaM sarvaprAyafcittaM ca 12 agnihotrI cedduhonopavifedyajuSotthApanameka'udasthAddevyaditirAyuryajxapatAvadhAdindrA ya kqNvatI bhAgaM mitrAya varuNAya ceti 13 dugdhvA brAhmaNAyainAM dadyAdyamanabhyAgamiSyantsyAt 14 daNDena vA'nupiSyotthApya vA dohanam 15 adAnaM ca 16 aduhAnAyAmanyAm 17 vAfyeta cettqNA--nyAlupya grAsayetsUyavasAdbhagavati hi bhUyA atho vayaM bhagavantaH syAma , addhi tqNamaghnye vifvadAnIM piba fuddhamudakamAcarantIti 18 1

कर्मोपपाते प्रायश्चित्तं तत्कालम् १ चोदना वाऽकालशब्दात् २ कालो वा प्रत्ययात् ३ महाव्याहृतिहोमोऽनादेशे ४ हौत्रिके भूरिति गार्हपत्ये ५ दक्षिणाग्नावाध्वर्यवे भुव इति ६ आग्नीध्रीये सोमे ७ स्वरित्यौद्गात्र आहवनीये ८ चतुर्गृहीतान्येतानि सर्वत्र ९ सर्वप्रायश्चित्तं च पंचभिः प्रत्यृचम् १० त्वन्नोऽअग्ने इति द्वाभ्याम् याश्चाग्नेऽस्यनभिशस्तिपाश्च सत्य-मित्वमयाऽअसि । अया नो यज्ञं वहास्यया नो धेहि भेषजं स्वाहा ये ते शतं वरुण ये सहस्रं ये यज्ञियाः पाशा वितता महान्तः । तेभिर्नोऽअद्य सवितोत विष्णुर्विश्वे मुंचन्तु मरुतः स्वर्काः स्वाहोदुत्तममिति च ११ अविज्ञाते प्रतिमहाव्याहृति सर्वामिश्चतुर्थं सर्वप्रायश्चित्तं च १२ अग्निहोत्री चेद्दुहोनोपविशेद्यजुषोत्थापनमेकऽउदस्थाद्देव्यदितिरायुर्यज्ञपतावधादिन्द्र ?ाय कृण्वती भागं मित्राय वरुणाय चेति १३ दुग्ध्वा ब्राह्मणायैनां दद्याद्यमनभ्यागमिष्यन्त्स्यात् १४ दण्डेन वाऽनुपिष्योत्थाप्य वा दोहनम् १५ अदानं च १६ अदुहानायामन्याम् १७ वाश्येत चेत्तृणा--न्यालुप्य ग्रासयेत्सूयवसाद्भगवति हि भूया अथो वयं भगवन्तः स्याम । अद्धि तृणमघ्न्ये विश्वदानीं पिब शुद्धमुदकमाचरन्तीति १८ १

कर्मोपपाते प्रायश्चित्तं तत्कालम् १ चोदना वाऽकालशब्दात् २ कालो वा प्रत्ययात् ३ महाव्याहृतिहोमोऽनादेशे ४ हौत्रिके भूरिति गार्हपत्ये ५ दक्षिणाग्नावाध्वर्यवे भुव इति ६ आग्नीध्रीये सोमे ७ स्वरित्यौद्गात्र आहवनीये ८ चतुर्गृहीतान्येतानि सर्वत्र ९ सर्वप्रायश्चित्तं च पंचभिः प्रत्यृचम् १० त्वन्नोऽअग्ने इति द्वाभ्याम् याश्चाग्नेऽस्यनभिशस्तिपाश्च सत्य-मित्वमयाऽअसि । अया नो यज्ञं वहास्यया नो धेहि भेषजं स्वाहा ये ते शतं वरुण ये सहस्रं ये यज्ञियाः पाशा वितता महान्तः । तेभिर्नोऽअद्य सवितोत विष्णुर्विश्वे मुंचन्तु मरुतः स्वर्काः स्वाहोदुत्तममिति च ११ अविज्ञाते प्रतिमहाव्याहृति सर्वामिश्चतुर्थं सर्वप्रायश्चित्तं च १२ अग्निहोत्री चेद्दुहोनोपविशेद्यजुषोत्थापनमेकऽउदस्थाद्देव्यदितिरायुर्यज्ञपतावधादिन्द्रा य कृण्वती भागं मित्राय वरुणाय चेति १३ दुग्ध्वा ब्राह्मणायैनां दद्याद्यमनभ्यागमिष्यन्त्स्यात् १४ दण्डेन वाऽनुपिष्योत्थाप्य वा दोहनम् १५ अदानं च १६ अदुहानायामन्याम् १७ वाश्येत चेत्तृणा--न्यालुप्य ग्रासयेत्सूयवसाद्भगवति हि भूया अथो वयं भगवन्तः स्याम । अद्धि तृणमघ्न्ये विश्वदानीं पिब शुद्धमुदकमाचरन्तीति १८ १

755

tSyw pys; juhoit 1 loihtdohe d²=,;É¦' párÉÅTy VyuT£;m-teTyuKTvoã,e .Smin ¨{ ;y üTv; pUvRv¶;nm( 2 h*My' giv s{ *{ m( 3 ¬psO·' v;yVym( 4 duçm;nm;Énm( 5 duG/' s*Mym( 6 aÉ/ÉÅt' v;¨,m( 7 ¬dNt' p*ã,m( 8 ivãyNdm;n' m;¨tm( 9 ÉbNdumTs;rSvtm( 10 x;Nt' mw]m( 11 ¬Ã;Sym;n' sivtu" 12 ¬Ã;Éstmidte" 13 ¬¥Iym;n' vwdevm( 14 ¬¥It' b;hRSpTym( 15 p[iîym;,' /;]m( 16 p[út' vwkmR,m( 17 aNtr;¦I vw;nr;y 18 ¬ps¥' ´;v;pOÉqVyo" 19 pUv;RüitárN{ ;¦äo" 20 ¬ÿr; p[j;pte" 21 ütmwN{ m( 22 yq;k;lopp;te t¶¼vte t¶¼vt' üTv; tÃ;itidXy;Nyen juüy;t( 23 SkNde°edSk¥mÉ/t p[;jnITyÉ.mOXy xeWe, juüy;t( 24 É.´et cedv;p´et Sk¥p[;yÉÿen;É.mOXy Vy;úitÉ.;²º¨pinnIy kp;l;-in .SmoÃ;pe kÚy;Rt( 25 .uvpty it h;ivyRÉDym( 26 dev;-²NdvmgÉ¥it some 27 yyorojseit vodknopÉs'cet( 28 ¬¥ItsvR-SkNdn§uG.edyoSt]wv;snm( 29 aNydu¥Iy;NyoSmw p[yCz¹ÿen hom" 30 2

tasyai payasA juhoti 1 lohitadohe dakSiNAgniM parifritya vyutkrAma-tetyuktvoSNe bhasmani rudra ?Aya hutvA pUrvavaddAnam 2 haumyaM gavi sadra ?audra m 3 upasqSTaM vAyavyam 4 duhyamAnamAfvinam 5 dugdhaM saumyam 6 adhifritaM vAruNam 7 udantaM pauSNam 8 viSyandamAnaM mArutam 9 bindumatsArasvatam 10 fAntaM maitram 11 udvAsyamAnaM savituH 12 udvAsitamaditeH 13 unnIyamAnaM vaifvadevam 14 unnItaM bArhaspatyam 15 prahriyamANaM dhAtram 16 prahqtaM vaifvakarmaNam 17 antarAgnI vaifvAnarAya 18 upasannaM dyAvApqthivyoH 19 pUrvAhutirindra ?AgnyoH 20 uttarA prajApateH 21 hutamaindra m 22 yathAkAlopapAte taddevate taddevataM hutvA tadvA'tidifyAnyena juhuyAt 23 skandeccedaskannamadhita prAjanItyabhimqfya feSeNa juhuyAt 24 bhidyeta cedavApadyeta skannaprAyafcittenAbhimqfya vyAhqtibhifcAdbhirupaninIya kapAlA-ni bhasmodvApe kuryAt 25 bhuvapataya iti hAviryajxiyam 26 devA-ndivamaganniti some 27 yayorojaseti vodakenopasiMcet 28 unnItasarva-skandanasrugbhedayostatraivAsanam 29 anyadunnIyAnyo'smai prayacchettena homaH 30 2

tasyai payasA juhoti 1 lohitadohe dakSiNAgniM parifritya vyutkrAma-tetyuktvoSNe bhasmani rudrA ya hutvA pUrvavaddAnam 2 haumyaM gavi sadrau dra m 3 upasqSTaM vAyavyam 4 duhyamAnamAfvinam 5 dugdhaM saumyam 6 adhifritaM vAruNam 7 udantaM pauSNam 8 viSyandamAnaM mArutam 9 bindumatsArasvatam 10 fAntaM maitram 11 udvAsyamAnaM savituH 12 udvAsitamaditeH 13 unnIyamAnaM vaifvadevam 14 unnItaM bArhaspatyam 15 prahriyamANaM dhAtram 16 prahqtaM vaifvakarmaNam 17 antarAgnI vaifvAnarAya 18 upasannaM dyAvApqthivyoH 19 pUrvAhutirindrA gnyoH 20 uttarA prajApateH 21 hutamaindra m 22 yathAkAlopapAte taddevate taddevataM hutvA tadvA'tidifyAnyena juhuyAt 23 skandeccedaskannamadhita prAjanItyabhimqfya feSeNa juhuyAt 24 bhidyeta cedavApadyeta skannaprAyafcittenAbhimqfya vyAhqtibhifcAdbhirupaninIya kapAlA-ni bhasmodvApe kuryAt 25 bhuvapataya iti hAviryajxiyam 26 devA-ndivamaganniti some 27 yayorojaseti vodakenopasiMcet 28 unnItasarva-skandanasrugbhedayostatraivAsanam 29 anyadunnIyAnyo'smai prayacchettena homaH 30 2

तस्यै पयसा जुहोति १ लोहितदोहे दक्षिणाग्निं परिश्रित्य व्युत्क्राम-तेत्युक्त्वोष्णे भस्मनि रुद्र ?ाय हुत्वा पूर्ववद्दानम् २ हौम्यं गवि सद्र ?ौद्र म् ३ उपसृष्टं वायव्यम् ४ दुह्यमानमाश्विनम् ५ दुग्धं सौम्यम् ६ अधिश्रितं वारुणम् ७ उदन्तं पौष्णम् ८ विष्यन्दमानं मारुतम् ९ बिन्दुमत्सारस्वतम् १० शान्तं मैत्रम् ११ उद्वास्यमानं सवितुः १२ उद्वासितमदितेः १३ उन्नीयमानं वैश्वदेवम् १४ उन्नीतं बार्हस्पत्यम् १५ प्रह्रियमाणं धात्रम् १६ प्रहृतं वैश्वकर्मणम् १७ अन्तराग्नी वैश्वानराय १८ उपसन्नं द्यावापृथिव्योः १९ पूर्वाहुतिरिन्द्र ?ाग्न्योः २० उत्तरा प्रजापतेः २१ हुतमैन्द्र म् २२ यथाकालोपपाते तद्देवते तद्देवतं हुत्वा तद्वाऽतिदिश्यान्येन जुहुयात् २३ स्कन्देच्चेदस्कन्नमधित प्राजनीत्यभिमृश्य शेषेण जुहुयात् २४ भिद्येत चेदवापद्येत स्कन्नप्रायश्चित्तेनाभिमृश्य व्याहृतिभिश्चाद्भिरुपनिनीय कपाला-नि भस्मोद्वापे कुर्यात् २५ भुवपतय इति हाविर्यज्ञियम् २६ देवा-न्दिवमगन्निति सोमे २७ ययोरोजसेति वोदकेनोपसिंचेत् २८ उन्नीतसर्व-स्कन्दनस्रुग्भेदयोस्तत्रैवासनम् २९ अन्यदुन्नीयान्योऽस्मै प्रयच्छेत्तेन होमः ३० २

तस्यै पयसा जुहोति १ लोहितदोहे दक्षिणाग्निं परिश्रित्य व्युत्क्राम-तेत्युक्त्वोष्णे भस्मनि रुद्रा य हुत्वा पूर्ववद्दानम् २ हौम्यं गवि सद्रौ द्र म् ३ उपसृष्टं वायव्यम् ४ दुह्यमानमाश्विनम् ५ दुग्धं सौम्यम् ६ अधिश्रितं वारुणम् ७ उदन्तं पौष्णम् ८ विष्यन्दमानं मारुतम् ९ बिन्दुमत्सारस्वतम् १० शान्तं मैत्रम् ११ उद्वास्यमानं सवितुः १२ उद्वासितमदितेः १३ उन्नीयमानं वैश्वदेवम् १४ उन्नीतं बार्हस्पत्यम् १५ प्रह्रियमाणं धात्रम् १६ प्रहृतं वैश्वकर्मणम् १७ अन्तराग्नी वैश्वानराय १८ उपसन्नं द्यावापृथिव्योः १९ पूर्वाहुतिरिन्द्रा ग्न्योः २० उत्तरा प्रजापतेः २१ हुतमैन्द्र म् २२ यथाकालोपपाते तद्देवते तद्देवतं हुत्वा तद्वाऽतिदिश्यान्येन जुहुयात् २३ स्कन्देच्चेदस्कन्नमधित प्राजनीत्यभिमृश्य शेषेण जुहुयात् २४ भिद्येत चेदवापद्येत स्कन्नप्रायश्चित्तेनाभिमृश्य व्याहृतिभिश्चाद्भिरुपनिनीय कपाला-नि भस्मोद्वापे कुर्यात् २५ भुवपतय इति हाविर्यज्ञियम् २६ देवा-न्दिवमगन्निति सोमे २७ ययोरोजसेति वोदकेनोपसिंचेत् २८ उन्नीतसर्व-स्कन्दनस्रुग्भेदयोस्तत्रैवासनम् २९ अन्यदुन्नीयान्योऽस्मै प्रयच्छेत्तेन होमः ३० २

761

mQym;ne¥ j;yet ymdUr;TpXyeÿm;úTy;É.juüy;t( 1 b[;÷,hSte v; 2 v;s;npnod 3 ajk,Re v; d²=,e 4 a.ojn' tSy 5 kÚxStMbe v; 6 an;sn' tiSmn( 7 aPsu v; 8 n;Îo bI.Tseteit Åute" 9 aüt;Myuidt ¬¥Iy;tÉmtor;sIt 10 üTv; .UárTynumN],m( 11 vrd;n' c 12 svRn;xe hivW;' doWe v; tduÿ_m( 13 a;Jyen v; p[its':y;y devteJy; 14 pun" i£y; c 15 .ede ivp[KlO¢äupp;t;>y;m( 16 aNtr; gmnen;i{ yte 17 w@vr;heWUd/;r; p[;cId' ivã,uárit 18 .Smno v; 19 c£¡vTy¦ye pÉqÕte 20 p[D;te·äitpÿ* c 21 inyt;-SvitpiÿÅute" 22 Sto]mohe xS]Sy c 23 jnmr,e c 24 ¬p-p;ts;mQy;RTSvjne 25 a;iht;¦er;TyRÅukr,e¦ye v[t.Ote 28 s'sgeR n;i{ yet 29 anu£oxe¦ye s'sg;Ry;üitv;R g[;m;É¦n; cet( 30 a¦ye ivivcye Émqet( 31 a¦ye s'vg;Ry p[dVy;°et( 32 a¦yePsumte vw´ut;°et( 33 a¦ye xucyexuCy;ytn;°et( 34 .;y;RgoWu ymjnne m;¨t' ]yodxkp;l' invRpet( 35 gehd;he¦ye =;mvte puro@x" 36 cN{ ms;>yuidt a;m;v;Sye purSt;ÿd(v[t" Sy;t( 37 dÉ/ hivr;t'cn' ind?y;t( 38 s'sOJy vTs;Npunrp;kr,m( 39 in¨¢e v[t;xÿ_* v; ]w/' t<@l;iNv.Jy m?ym;n¦ye d;]e SqivÏ;inN{ ;y p[d;]e d/in c¨mÉ,Ï;iNvã,ve ixipivÏ;y ête c¨m( 40 s'Sk;r;Ts;¥;Yym( 41 aNyÃ¹Jy;yog;t( 42 tSy t<@l;pnyo vcn;t( 43 p[ÕTy; pUvRm( 44 sv| v; inÉmæ;;t( 45 p;d>yu¶È· a;m;v;Syene; tdhvwRv o v;¦ye pÉqÕt N{ ;y vO]ß Ek;dxkp;lo vw;nr 46 ]IWukù /nudR²=,; 47 d<@o v; 48 p[;Õt;eCzn( 49 an>yu¶È·Sy;ip pxuk;mSy 50 4

mathyamAnafcenna jAyeta yamadUrAtpafyettamAhqtyAbhijuhuyAt 1 brAhmaNahaste vA 2 vAsAnapanodafca 3 ajakarNe vA dakSiNe 4 abhojanaM tasya 5 kufastambe vA 6 anAsanaM tasmin 7 apsu vA 8 nAdbhyo bIbhatseteti fruteH 9 ahutAmyudita unnIyAtamitorAsIta 10 hutvA bhUrityanumantraNam 11 varadAnaM ca 12 sarvanAfe haviSAM doSe vA taduktam 13 Ajyena vA pratisaMkhyAya devatejyA 14 punaH kriyA ca 15 bhede viprakl\qptyupapAtAbhyAm 16 antarA gamane'nAdri yate 17 fvaiDavarAheSUdadhArA prAcIdaM viSNuriti 18 bhasmano vA 19 cakrIvatyagnaye pathikqte 20 prajxAteSTyatipattau ca 21 niyatA-svatipattifruteH 22 stotramohe fastrasya ca 23 janamaraNe ca 24 upa-pAtasAmarthyAtsvajane 25 AhitAgnerArtyafrukaraNe'gnaye vratabhqte 28 saMsarge nAdri yeta 29 anukrofe'gnaye saMsargAyAhutirvA grAmAgninA cet 30 agnaye vivicaye mithafcet 31 agnaye saMvargAya pradavyAccet 32 agnaye'psumate vaidyutAccet 33 agnaye fucaye'fucyAyatanAccet 34 bhAryAgoSu yamajanane mArutaM trayodafakapAlaM nirvapet 35 gehadAhe'gnaye kSAmavate puroDafaH 36 candra masAbhyudita AmAvAsye purastAttadvrataH syAt 37 dadhi havirAtaMcanaM nidadhyAt 38 saMsqjya vatsAnpunarapAkaraNam 39 nirupte vratAfaktau vA traidhaM taNDulAnvibhajya madhyamAnagnaye dAtre sthaviSThAnindra ?Aya pradAtre dadhani carumaNiSThAnviSNave fipiviSThAya fqte carum 40 saMskArAtsAnnAyyam 41 anyadvejyAyogAt 42 tasya taNDulApanayo vacanAt 43 prakqtyA pUrvam 44 sarvaM vA nimittAt 45 pafcAdabhyuddqSTa AmAvAsyeneSTvA tadaharvaiva fvo vA'gnaye pathikqta indra ?Aya vqtraghna ekAdafakapAlo vaifvAnarafca 46 trISukaM dhanurdakSiNA 47 daNDo vA 48 prAkqtAfcecchan 49 anabhyuddqSTasyApi pafukAmasya 50 4

mathyamAnafcenna jAyeta yamadUrAtpafyettamAhqtyAbhijuhuyAt 1 brAhmaNahaste vA 2 vAsAnapanodafca 3 ajakarNe vA dakSiNe 4 abhojanaM tasya 5 kufastambe vA 6 anAsanaM tasmin 7 apsu vA 8 nAdbhyo bIbhatseteti fruteH 9 ahutAmyudita unnIyAtamitorAsIta 10 hutvA bhUrityanumantraNam 11 varadAnaM ca 12 sarvanAfe haviSAM doSe vA taduktam 13 Ajyena vA pratisaMkhyAya devatejyA 14 punaH kriyA ca 15 bhede viprak\ptyupapAtAbhyAm 16 antarA gamane'nAdri yate 17 fvaiDavarAheSUdadhArA prAcIdaM viSNuriti 18 bhasmano vA 19 cakrIvatyagnaye pathikqte 20 prajxAteSTyatipattau ca 21 niyatA-svatipattifruteH 22 stotramohe fastrasya ca 23 janamaraNe ca 24 upa-pAtasAmarthyAtsvajane 25 AhitAgnerArtyafrukaraNe'gnaye vratabhqte 28 saMsarge nAdri yeta 29 anukrofe'gnaye saMsargAyAhutirvA grAmAgninA cet 30 agnaye vivicaye mithafcet 31 agnaye saMvargAya pradavyAccet 32 agnaye'psumate vaidyutAccet 33 agnaye fucaye'fucyAyatanAccet 34 bhAryAgoSu yamajanane mArutaM trayodafakapAlaM nirvapet 35 gehadAhe'gnaye kSAmavate puroDafaH 36 candra masAbhyudita AmAvAsye purastAttadvrataH syAt 37 dadhi havirAtaMcanaM nidadhyAt 38 saMsqjya vatsAnpunarapAkaraNam 39 nirupte vratAfaktau vA traidhaM taNDulAnvibhajya madhyamAnagnaye dAtre sthaviSThAnindrA ya pradAtre dadhani carumaNiSThAnviSNave fipiviSThAya fqte carum 40 saMskArAtsAnnAyyam 41 anyadvejyAyogAt 42 tasya taNDulApanayo vacanAt 43 prakqtyA pUrvam 44 sarvaM vA nimittAt 45 pafcAdabhyuddqSTa AmAvAsyeneSTvA tadaharvaiva fvo vA'gnaye pathikqta indrA ya vqtraghna ekAdafakapAlo vaifvAnarafca 46 trISukaM dhanurdakSiNA 47 daNDo vA 48 prAkqtAfcecchan 49 anabhyuddqSTasyApi pafukAmasya 50 4

मथ्यमानश्चेन्न जायेत यमदूरात्पश्येत्तमाहृत्याभिजुहुयात् १ ब्राह्मणहस्ते वा २ वासानपनोदश्च ३ अजकर्णे वा दक्षिणे ४ अभोजनं तस्य ५ कुशस्तम्बे वा ६ अनासनं तस्मिन् ७ अप्सु वा ८ नाद्भ्यो बीभत्सेतेति श्रुतेः ९ अहुताम्युदित उन्नीयातमितोरासीत १० हुत्वा भूरित्यनुमन्त्रणम् ११ वरदानं च १२ सर्वनाशे हविषां दोषे वा तदुक्तम् १३ आज्येन वा प्रतिसंख्याय देवतेज्या १४ पुनः क्रिया च १५ भेदे विप्रक्लृप्त्युपपाताभ्याम् १६ अन्तरा गमनेऽनाद्रि यते १७ श्वैडवराहेषूदधारा प्राचीदं विष्णुरिति १८ भस्मनो वा १९ चक्रीवत्यग्नये पथिकृते २० प्रज्ञातेष्ट्यतिपत्तौ च २१ नियता-स्वतिपत्तिश्रुतेः २२ स्तोत्रमोहे शस्त्रस्य च २३ जनमरणे च २४ उप-पातसामर्थ्यात्स्वजने २५ आहिताग्नेरार्त्यश्रुकरणेऽग्नये व्रतभृते २८ संसर्गे नाद्रि येत २९ अनुक्रोशेऽग्नये संसर्गायाहुतिर्वा ग्रामाग्निना चेत् ३० अग्नये विविचये मिथश्चेत् ३१ अग्नये संवर्गाय प्रदव्याच्चेत् ३२ अग्नयेऽप्सुमते वैद्युताच्चेत् ३३ अग्नये शुचयेऽशुच्यायतनाच्चेत् ३४ भार्यागोषु यमजनने मारुतं त्रयोदशकपालं निर्वपेत् ३५ गेहदाहेऽग्नये क्षामवते पुरोडशः ३६ चन्द्र मसाभ्युदित आमावास्ये पुरस्तात्तद्व्रतः स्यात् ३७ दधि हविरातंचनं निदध्यात् ३८ संसृज्य वत्सान्पुनरपाकरणम् ३९ निरुप्ते व्रताशक्तौ वा त्रैधं तण्डुलान्विभज्य मध्यमानग्नये दात्रे स्थविष्ठानिन्द्र ?ाय प्रदात्रे दधनि चरुमणिष्ठान्विष्णवे शिपिविष्ठाय शृते चरुम् ४० संस्कारात्सान्नाय्यम् ४१ अन्यद्वेज्यायोगात् ४२ तस्य तण्डुलापनयो वचनात् ४३ प्रकृत्या पूर्वम् ४४ सर्वं वा निमित्तात् ४५ पश्चादभ्युद्दृष्ट आमावास्येनेष्ट्वा तदहर्वैव श्वो वाऽग्नये पथिकृत इन्द्र ?ाय वृत्रघ्न एकादशकपालो वैश्वानरश्च ४६ त्रीषुकं धनुर्दक्षिणा ४७ दण्डो वा ४८ प्राकृताश्चेच्छन् ४९ अनभ्युद्दृष्टस्यापि पशुकामस्य ५० ४

मथ्यमानश्चेन्न जायेत यमदूरात्पश्येत्तमाहृत्याभिजुहुयात् १ ब्राह्मणहस्ते वा २ वासानपनोदश्च ३ अजकर्णे वा दक्षिणे ४ अभोजनं तस्य ५ कुशस्तम्बे वा ६ अनासनं तस्मिन् ७ अप्सु वा ८ नाद्भ्यो बीभत्सेतेति श्रुतेः ९ अहुताम्युदित उन्नीयातमितोरासीत १० हुत्वा भूरित्यनुमन्त्रणम् ११ वरदानं च १२ सर्वनाशे हविषां दोषे वा तदुक्तम् १३ आज्येन वा प्रतिसंख्याय देवतेज्या १४ पुनः क्रिया च १५ भेदे विप्रकॢप्त्युपपाताभ्याम् १६ अन्तरा गमनेऽनाद्रि यते १७ श्वैडवराहेषूदधारा प्राचीदं विष्णुरिति १८ भस्मनो वा १९ चक्रीवत्यग्नये पथिकृते २० प्रज्ञातेष्ट्यतिपत्तौ च २१ नियता-स्वतिपत्तिश्रुतेः २२ स्तोत्रमोहे शस्त्रस्य च २३ जनमरणे च २४ उप-पातसामर्थ्यात्स्वजने २५ आहिताग्नेरार्त्यश्रुकरणेऽग्नये व्रतभृते २८ संसर्गे नाद्रि येत २९ अनुक्रोशेऽग्नये संसर्गायाहुतिर्वा ग्रामाग्निना चेत् ३० अग्नये विविचये मिथश्चेत् ३१ अग्नये संवर्गाय प्रदव्याच्चेत् ३२ अग्नयेऽप्सुमते वैद्युताच्चेत् ३३ अग्नये शुचयेऽशुच्यायतनाच्चेत् ३४ भार्यागोषु यमजनने मारुतं त्रयोदशकपालं निर्वपेत् ३५ गेहदाहेऽग्नये क्षामवते पुरोडशः ३६ चन्द्र मसाभ्युदित आमावास्ये पुरस्तात्तद्व्रतः स्यात् ३७ दधि हविरातंचनं निदध्यात् ३८ संसृज्य वत्सान्पुनरपाकरणम् ३९ निरुप्ते व्रताशक्तौ वा त्रैधं तण्डुलान्विभज्य मध्यमानग्नये दात्रे स्थविष्ठानिन्द्रा य प्रदात्रे दधनि चरुमणिष्ठान्विष्णवे शिपिविष्ठाय शृते चरुम् ४० संस्कारात्सान्नाय्यम् ४१ अन्यद्वेज्यायोगात् ४२ तस्य तण्डुलापनयो वचनात् ४३ प्रकृत्या पूर्वम् ४४ सर्वं वा निमित्तात् ४५ पश्चादभ्युद्दृष्ट आमावास्येनेष्ट्वा तदहर्वैव श्वो वाऽग्नये पथिकृत इन्द्रा य वृत्रघ्न एकादशकपालो वैश्वानरश्च ४६ त्रीषुकं धनुर्दक्षिणा ४७ दण्डो वा ४८ प्राकृताश्चेच्छन् ४९ अनभ्युद्दृष्टस्यापि पशुकामस्य ५० ४

767

prmeÏä;dI' ctuiS]'xt' juhoit 1 `mR`uG?v;le c;dohe c*dICy; 2 dohSq;neNySy;" 3 x;l;y; v; purSt;Tp[;Cy;" 4 puCzk;<@;-¶²=,eSqin üTv; dohyet( 5 pOWd;JySkNdne cwk 6 somJyopp;te cwkk;' yq;k;l' üTv; yDSy doh it v;cyit a;¦I/[Iye suTy;su 7 a;pvSv ihrySte Åo]' SpO,oÉm Sv;h;ÎSte loiht' SpO,oÉm Sv;h; pOÉqVyw te xrIr' SpO,oÉm Sv;heit 10 üTv;Ny;m;jteit b[Uy;t( 11 Svy' hoMyxÿ_; ¬p;sIt 12 ¬pspR,;xÿ_;v;snm/" 13 6

parameSThyAdIMfca catustriMfataM juhoti 1 gharmaghugdhvAle cAdohe caudIcyA 2 dohasthAne'nyasyAH 3 fAlAyA vA purastAtprAcyAH 4 pucchakANDA-ddakSiNe'sthani hutvA dohayet 5 pqSadAjyaskandane caike 6 somajyopapAte caikekAM yathAkAlaM hutvA yajxasya doha iti vAcayati AgnIdhrIye sutyAsu 7 Apavasva hiraNyavadityudgAtqhomo dhvAzkSArohaNe yUpasya 8 pqSadA-jyaskandane juhuyAdayAviSThA janayankarparANi sa hi ghqNirururvarAya gAtuH sa pratyudaiddharuNo mqdhvo'graM svAyAM yattanvAM tanUmairayata svAheti 9 gharma-dhukfArdUlahatA cetspqtIrjuhuyAt candra ?Atte mana spqNomi svAhA sUryAtte cakSu spqNomi svAhA vAtAtte prANAn spqNomi svAhA digbhyaste frotraM spqNomi svAhA'dbhyaste lohitaM spqNomi svAhA pqthivyai te farIraM spqNomi svAheti 10 hutvAnyAmAjateti brUyAt 11 svayaM homyafaktA upAsIta 12 upasarpaNAfaktAvAsanamadhaH 13 6

parameSThyAdIMfca catustriMfataM juhoti 1 gharmaghugdhvAle cAdohe caudIcyA 2 dohasthAne'nyasyAH 3 fAlAyA vA purastAtprAcyAH 4 pucchakANDA-ddakSiNe'sthani hutvA dohayet 5 pqSadAjyaskandane caike 6 somajyopapAte caikekAM yathAkAlaM hutvA yajxasya doha iti vAcayati AgnIdhrIye sutyAsu 7 Apavasva hiraNyavadityudgAtqhomo dhvAzkSArohaNe yUpasya 8 pqSadA-jyaskandane juhuyAdayAviSThA janayankarparANi sa hi ghqNirururvarAya gAtuH sa pratyudaiddharuNo mqdhvo'graM svAyAM yattanvAM tanUmairayata svAheti 9 gharma-dhukfArdUlahatA cetspqtIrjuhuyAt candrA tte mana spqNomi svAhA sUryAtte cakSu spqNomi svAhA vAtAtte prANAn spqNomi svAhA digbhyaste frotraM spqNomi svAhA'dbhyaste lohitaM spqNomi svAhA pqthivyai te farIraM spqNomi svAheti 10 hutvAnyAmAjateti brUyAt 11 svayaM homyafaktA upAsIta 12 upasarpaNAfaktAvAsanamadhaH 13 6

परमेष्ठ्यादींश्च चतुस्त्रिंशतं जुहोति १ घर्मघुग्ध्वाले चादोहे चौदीच्या २ दोहस्थानेऽन्यस्याः ३ शालाया वा पुरस्तात्प्राच्याः ४ पुच्छकाण्डा-द्दक्षिणेऽस्थनि हुत्वा दोहयेत् ५ पृषदाज्यस्कन्दने चैके ६ सोमज्योपपाते चैकेकां यथाकालं हुत्वा यज्ञस्य दोह इति वाचयति आग्नीध्रीये सुत्यासु ७ आपवस्व हिरण्यवदित्युद्गातृहोमो ध्वाङ्क्षारोहणे यूपस्य ८ पृषदा-ज्यस्कन्दने जुहुयादयाविष्ठा जनयन्कर्पराणि स हि घृणिरुरुर्वराय गातुः स प्रत्युदैद्धरुणो मृध्वोऽग्रं स्वायां यत्तन्वां तनूमैरयत स्वाहेति ९ घर्म-धुक्शार्दूलहता चेत्स्पृतीर्जुहुयात् चन्द्र ?ात्ते मन स्पृणोमि स्वाहा सूर्यात्ते चक्षु स्पृणोमि स्वाहा वातात्ते प्राणान् स्पृणोमि स्वाहा दिग्भ्यस्ते श्रोत्रं स्पृणोमि स्वाहाऽद्भ्यस्ते लोहितं स्पृणोमि स्वाहा पृथिव्यै ते शरीरं स्पृणोमि स्वाहेति १० हुत्वान्यामाजतेति ब्रूयात् ११ स्वयं होम्यशक्ता उपासीत १२ उपसर्पणाशक्तावासनमधः १३ ६

परमेष्ठ्यादींश्च चतुस्त्रिंशतं जुहोति १ घर्मघुग्ध्वाले चादोहे चौदीच्या २ दोहस्थानेऽन्यस्याः ३ शालाया वा पुरस्तात्प्राच्याः ४ पुच्छकाण्डा-द्दक्षिणेऽस्थनि हुत्वा दोहयेत् ५ पृषदाज्यस्कन्दने चैके ६ सोमज्योपपाते चैकेकां यथाकालं हुत्वा यज्ञस्य दोह इति वाचयति आग्नीध्रीये सुत्यासु ७ आपवस्व हिरण्यवदित्युद्गातृहोमो ध्वाङ्क्षारोहणे यूपस्य ८ पृषदा-ज्यस्कन्दने जुहुयादयाविष्ठा जनयन्कर्पराणि स हि घृणिरुरुर्वराय गातुः स प्रत्युदैद्धरुणो मृध्वोऽग्रं स्वायां यत्तन्वां तनूमैरयत स्वाहेति ९ घर्म-धुक्शार्दूलहता चेत्स्पृतीर्जुहुयात् चन्द्रा त्ते मन स्पृणोमि स्वाहा सूर्यात्ते चक्षु स्पृणोमि स्वाहा वातात्ते प्राणान् स्पृणोमि स्वाहा दिग्भ्यस्ते श्रोत्रं स्पृणोमि स्वाहाऽद्भ्यस्ते लोहितं स्पृणोमि स्वाहा पृथिव्यै ते शरीरं स्पृणोमि स्वाहेति १० हुत्वान्यामाजतेति ब्रूयात् ११ स्वयं होम्यशक्ता उपासीत १२ उपसर्पणाशक्तावासनमधः १३ ६

770

s;ym;üTy;' üt;y;' ce¶ubRl" Sy;ÿdwv p[;tr;üitStTs'Sq;ÅuterÉ¦-ho]Sy 1 jIve°eTpun" k;le 2 n v; ÕtTv;t( 3 p*,Rm;s;Nte c;m;v;SymÉ¦ho]vt( 4 hivãyeWu ced;iîym;,eWu mr,' d²=,;¦;-ven;NTsNdhet( 5 n v;yuÿ_Tv;t( 6 g;hRpTye g[h,;id p[;g;s;dn;t( 7 a;s;dn;´;hvnIye 8 mr,;Nt' .vit 9 s'Sq;Py' v; p[KlO¢Tv;t( 10 hivãyvõ*Mym( 11 sNdIpnvtI" p[TyGNyÉ/ÅyTyu%;" 12 sNt;pj;n¦In;d;y sxrIr; d²=,; gCz²Nt 13 ans; 14 ivt;n' s;/ÉyTv; sme bültO,eNtr;¦I Écit' Écnoit 15 ¬õÈTy=Iár,; pu¨W;×tI" 16 ivx;%xr;XmgN/;pOiXnp

sAyamAhutyAM hutAyAM ceddurbalaH syAttadaiva prAtarAhutistatsaMsthAfruteragni-hotrasya 1 jIveccetpunaH kAle 2 na vA kqtatvAt 3 paurNamAsAnte cAmAvAsyamagnihotravat 4 haviSyeSu cedAhriyamANeSu maraNaM dakSiNAgnA-venAntsandahet 5 na vA'yuktatvAt 6 gArhapatye grahaNAdi prAgAsAdanAt 7 AsAdanAdyAhavanIye 8 maraNAntaM bhavati 9 saMsthApyaM vA prakl\qptatvAt 10 haviSyavaddhaumyam 11 sandIpanavatIH pratyagnyadhifrayatyukhAH 12 santApajAnagnInAdAya safarIrA dakSiNA gacchanti 13 anasA 14 vitAnaM sAdhayitvA same bahulatqNe'ntarAgnI citiM cinoti 15 uddhqtyakSIriNA puruSAhvatIH 16 vifAkhafarAfmagandhApqfniparNyadhyANDAfca 17 kefafma-frunakhalomanikqntanAni kqtvA vipurISaM cecchan 18 kefAdi nikhAya sarpiSAntaraktvA citAvenamAdadhAti kqSNAjinamAstIrya prAkfirasam 19 saptasu prANAyataneSu saptahiraNyafakalAnprAsyati mukhe prathamam 20 dakSiNa-haste juhUM sAdayati ghqtapUrNAm 21 sphyaM ca 22 upabhqtaM savye 23 urasi dhruvAm 24 mukhe'gnihotrahavaNIm 25 nAsikayoH srucau 26 karNayoH prAfitraharaNe firasi camasaM praNItApraNayanam 27 kapAlAni caike 28 pArfvayoH fUrpe 29 udare pAtrIM samavattadhAnIM pqSadAjyavatIM fifne famyAmaraNI vqSaNayoH 30 antarorU yajxapAtrANyanyAni 31 apsvavaharaNaM mqnmayAfma-mayAnAm 32 ayasmayAni vA brAhmaNAya dadyAt 33 anustaraNI cetpafcA-tkarNamAhatya hastayorvqkkau 34 azgeSvazgAnIti jAtUkarNyaH 35 na vA-'sthisandehAt 36 vapayA mukhamavacchAdyAgnibhirAdIpayanti 37 AhutiM juhoti putro bhrAtA'nyo vA brAhmaNo'smAttvamadhijAto'si tvadayaM jAyatAM punaH asau svargAya lokAya svAheti 38 anapekSametyopaspqfantyapaH 39 7

sAyamAhutyAM hutAyAM ceddurbalaH syAttadaiva prAtarAhutistatsaMsthAfruteragni-hotrasya 1 jIveccetpunaH kAle 2 na vA kqtatvAt 3 paurNamAsAnte cAmAvAsyamagnihotravat 4 haviSyeSu cedAhriyamANeSu maraNaM dakSiNAgnA-venAntsandahet 5 na vA'yuktatvAt 6 gArhapatye grahaNAdi prAgAsAdanAt 7 AsAdanAdyAhavanIye 8 maraNAntaM bhavati 9 saMsthApyaM vA prak\ptatvAt 10 haviSyavaddhaumyam 11 sandIpanavatIH pratyagnyadhifrayatyukhAH 12 santApajAnagnInAdAya safarIrA dakSiNA gacchanti 13 anasA 14 vitAnaM sAdhayitvA same bahulatqNe'ntarAgnI citiM cinoti 15 uddhqtyakSIriNA puruSAhvatIH 16 vifAkhafarAfmagandhApqfniparNyadhyANDAfca 17 kefafma-frunakhalomanikqntanAni kqtvA vipurISaM cecchan 18 kefAdi nikhAya sarpiSAntaraktvA citAvenamAdadhAti kqSNAjinamAstIrya prAkfirasam 19 saptasu prANAyataneSu saptahiraNyafakalAnprAsyati mukhe prathamam 20 dakSiNa-haste juhUM sAdayati ghqtapUrNAm 21 sphyaM ca 22 upabhqtaM savye 23 urasi dhruvAm 24 mukhe'gnihotrahavaNIm 25 nAsikayoH srucau 26 karNayoH prAfitraharaNe firasi camasaM praNItApraNayanam 27 kapAlAni caike 28 pArfvayoH fUrpe 29 udare pAtrIM samavattadhAnIM pqSadAjyavatIM fifne famyAmaraNI vqSaNayoH 30 antarorU yajxapAtrANyanyAni 31 apsvavaharaNaM mqnmayAfma-mayAnAm 32 ayasmayAni vA brAhmaNAya dadyAt 33 anustaraNI cetpafcA-tkarNamAhatya hastayorvqkkau 34 azgeSvazgAnIti jAtUkarNyaH 35 na vA-'sthisandehAt 36 vapayA mukhamavacchAdyAgnibhirAdIpayanti 37 AhutiM juhoti putro bhrAtA'nyo vA brAhmaNo'smAttvamadhijAto'si tvadayaM jAyatAM punaH asau svargAya lokAya svAheti 38 anapekSametyopaspqfantyapaH 39 7

सायमाहुत्यां हुतायां चेद्दुर्बलः स्यात्तदैव प्रातराहुतिस्तत्संस्थाश्रुतेरग्नि-होत्रस्य १ जीवेच्चेत्पुनः काले २ न वा कृतत्वात् ३ पौर्णमासान्ते चामावास्यमग्निहोत्रवत् ४ हविष्येषु चेदाह्रियमाणेषु मरणं दक्षिणाग्ना-वेनान्त्सन्दहेत् ५ न वाऽयुक्तत्वात् ६ गार्हपत्ये ग्रहणादि प्रागासादनात् ७ आसादनाद्याहवनीये ८ मरणान्तं भवति ९ संस्थाप्यं वा प्रक्लृप्तत्वात् १० हविष्यवद्धौम्यम् ११ सन्दीपनवतीः प्रत्यग्न्यधिश्रयत्युखाः १२ सन्तापजानग्नीनादाय सशरीरा दक्षिणा गच्छन्ति १३ अनसा १४ वितानं साधयित्वा समे बहुलतृणेऽन्तराग्नी चितिं चिनोति १५ उद्धृत्यक्षीरिणा पुरुषाह्वतीः १६ विशाखशराश्मगन्धापृश्निपर्ण्यध्याण्डाश्च १७ केशश्म-श्रुनखलोमनिकृन्तनानि कृत्वा विपुरीषं चेच्छन् १८ केशादि निखाय सर्पिषान्तरक्त्वा चितावेनमादधाति कृष्णाजिनमास्तीर्य प्राक्शिरसम् १९ सप्तसु प्राणायतनेषु सप्तहिरण्यशकलान्प्रास्यति मुखे प्रथमम् २० दक्षिण-हस्ते जुहूं सादयति घृतपूर्णाम् २१ स्फ्यं च २२ उपभृतं सव्ये २३ उरसि ध्रुवाम् २४ मुखेऽग्निहोत्रहवणीम् २५ नासिकयोः स्रुचौ २६ कर्णयोः प्राशित्रहरणे शिरसि चमसं प्रणीताप्रणयनम् २७ कपालानि चैके २८ पार्श्वयोः शूर्पे २९ उदरे पात्रीं समवत्तधानीं पृषदाज्यवतीं शिश्ने शम्यामरणी वृषणयोः ३० अन्तरोरू यज्ञपात्राण्यन्यानि ३१ अप्स्ववहरणं मृन्मयाश्म-मयानाम् ३२ अयस्मयानि वा ब्राह्मणाय दद्यात् ३३ अनुस्तरणी चेत्पश्चा-त्कर्णमाहत्य हस्तयोर्वृक्कौ ३४ अङ्गेष्वङ्गानीति जातूकर्ण्यः ३५ न वा-ऽस्थिसन्देहात् ३६ वपया मुखमवच्छाद्याग्निभिरादीपयन्ति ३७ आहुतिं जुहोति पुत्रो भ्राताऽन्यो वा ब्राह्मणोऽस्मात्त्वमधिजातोऽसि त्वदयं जायतां पुनः असौ स्वर्गाय लोकाय स्वाहेति ३८ अनपेक्षमेत्योपस्पृशन्त्यपः ३९ ७

सायमाहुत्यां हुतायां चेद्दुर्बलः स्यात्तदैव प्रातराहुतिस्तत्संस्थाश्रुतेरग्नि-होत्रस्य १ जीवेच्चेत्पुनः काले २ न वा कृतत्वात् ३ पौर्णमासान्ते चामावास्यमग्निहोत्रवत् ४ हविष्येषु चेदाह्रियमाणेषु मरणं दक्षिणाग्ना-वेनान्त्सन्दहेत् ५ न वाऽयुक्तत्वात् ६ गार्हपत्ये ग्रहणादि प्रागासादनात् ७ आसादनाद्याहवनीये ८ मरणान्तं भवति ९ संस्थाप्यं वा प्रकॢप्तत्वात् १० हविष्यवद्धौम्यम् ११ सन्दीपनवतीः प्रत्यग्न्यधिश्रयत्युखाः १२ सन्तापजानग्नीनादाय सशरीरा दक्षिणा गच्छन्ति १३ अनसा १४ वितानं साधयित्वा समे बहुलतृणेऽन्तराग्नी चितिं चिनोति १५ उद्धृत्यक्षीरिणा पुरुषाह्वतीः १६ विशाखशराश्मगन्धापृश्निपर्ण्यध्याण्डाश्च १७ केशश्म-श्रुनखलोमनिकृन्तनानि कृत्वा विपुरीषं चेच्छन् १८ केशादि निखाय सर्पिषान्तरक्त्वा चितावेनमादधाति कृष्णाजिनमास्तीर्य प्राक्शिरसम् १९ सप्तसु प्राणायतनेषु सप्तहिरण्यशकलान्प्रास्यति मुखे प्रथमम् २० दक्षिण-हस्ते जुहूं सादयति घृतपूर्णाम् २१ स्फ्यं च २२ उपभृतं सव्ये २३ उरसि ध्रुवाम् २४ मुखेऽग्निहोत्रहवणीम् २५ नासिकयोः स्रुचौ २६ कर्णयोः प्राशित्रहरणे शिरसि चमसं प्रणीताप्रणयनम् २७ कपालानि चैके २८ पार्श्वयोः शूर्पे २९ उदरे पात्रीं समवत्तधानीं पृषदाज्यवतीं शिश्ने शम्यामरणी वृषणयोः ३० अन्तरोरू यज्ञपात्राण्यन्यानि ३१ अप्स्ववहरणं मृन्मयाश्म-मयानाम् ३२ अयस्मयानि वा ब्राह्मणाय दद्यात् ३३ अनुस्तरणी चेत्पश्चा-त्कर्णमाहत्य हस्तयोर्वृक्कौ ३४ अङ्गेष्वङ्गानीति जातूकर्ण्यः ३५ न वा-ऽस्थिसन्देहात् ३६ वपया मुखमवच्छाद्याग्निभिरादीपयन्ति ३७ आहुतिं जुहोति पुत्रो भ्राताऽन्यो वा ब्राह्मणोऽस्मात्त्वमधिजातोऽसि त्वदयं जायतां पुनः असौ स्वर्गाय लोकाय स्वाहेति ३८ अनपेक्षमेत्योपस्पृशन्त्यपः ३९ ७

776

pxuedup;Õt" pl;yte v;yve tmnuidXy;Ny' tÃ,| tÃysm;l.et 1 ¬pl>y v;yve tm( 2 an;dr,' v; 3 p[;kª p[y;je>yeÉ¥yuÿ_o Ém[yet;Nym;l.et 4 pUvRSy vp;' d²=,;¦* juüy;t( 5 some-Nm;j;RlIye éj;n;" iptro ye ipt;mh; yenIj;n; yÉDy;" som-p;SteW;meW pxur;lB/o¦* Sv;h; deve>y" suüto ym;yeit 6 anpnyo v;du·Tv;t( 7 avd;nh;n* n;i{ yet 8 údyn;xe TvNym;l.eteTyek údy' pxuárit Åute" 9 sveRW;' v;JySy yjet( 10 aqRv;dm;]' pxuvcnm( 11 s'DPym;neÃ;Xyet;üit juüy;´Tpxum;RyumÕtoro v; p-²ºr;hte ) aÉ¦m;R tSm;denso iv;NmuTv'hs it 12 m' me v¨,eit c p[TyOc' Ã;>y;m( 13 pxU%;ceTSt(rveTs;¥;Yyo%; v; t;mÉ.mN]y-eto%;' S]vNtImgd;mgNm Tv·; v;yu" pOÉqVyNtár=m( ) ytutõtm¦* tdStu n tTp[;Òoit inA³it" prSt;idit 14 9

pafufcedupAkqtaH palAyate vAyave tamanudifyAnyaM tadvarNaM tadvayasamAlabheta 1 upalabhya vAyave tam 2 anAdaraNaM vA 3 prAk prayAjebhyafcenniyukto mriyetAnyamAlabheta 4 pUrvasya vapAM dakSiNAgnau juhuyAt 5 somafce-nmArjAlIye IjAnAH pitaro ye pitAmahA ye'nIjAnA yajxiyAH soma-pAsteSAmeSa pafurAlabdho'gnau svAhA devebhyaH suhuto yamAyeti 6 anapanayo vA'duSTatvAt 7 avadAnahAnau nAdri yeta 8 hqdayanAfe tvanyamAlabhetetyeke hqdayaM pafuriti fruteH 9 sarveSAM vAjyasya yajet 10 arthavAdamAtraM pafuvacanam 11 saMjxapyamAnafcedvAfyetAhuti juhuyAdyatpafurmAyumakqtoro vA pa-dbhirAhate , agnirmA tasmAdenaso vifvAnmuxcatvaMhasa iti 12 imaM me varuNeti ca pratyqcaM dvAbhyAm 13 pafUkhAcetstravetsAnnAyyokhA vA tAmabhimantraya-?etokhAM stravantImagadAmaganma tvaSTA vAyuH pqthivyantarikSam , yatafcutaddhutamagnau tadastu na tatprApnoti nirqtiH parastAditi 14 9

pafufcedupAkqtaH palAyate vAyave tamanudifyAnyaM tadvarNaM tadvayasamAlabheta 1 upalabhya vAyave tam 2 anAdaraNaM vA 3 prAk prayAjebhyafcenniyukto mriyetAnyamAlabheta 4 pUrvasya vapAM dakSiNAgnau juhuyAt 5 somafce-nmArjAlIye IjAnAH pitaro ye pitAmahA ye'nIjAnA yajxiyAH soma-pAsteSAmeSa pafurAlabdho'gnau svAhA devebhyaH suhuto yamAyeti 6 anapanayo vA'duSTatvAt 7 avadAnahAnau nAdri yeta 8 hqdayanAfe tvanyamAlabhetetyeke hqdayaM pafuriti fruteH 9 sarveSAM vAjyasya yajet 10 arthavAdamAtraM pafuvacanam 11 saMjxapyamAnafcedvAfyetAhuti juhuyAdyatpafurmAyumakqtoro vA pa-dbhirAhate , agnirmA tasmAdenaso vifvAnmuxcatvaMhasa iti 12 imaM me varuNeti ca pratyqcaM dvAbhyAm 13 pafUkhAcetstravetsAnnAyyokhA vA tAmabhimantraya-teo!khAM stravantImagadAmaganma tvaSTA vAyuH pqthivyantarikSam , yatafcutaddhutamagnau tadastu na tatprApnoti nirqtiH parastAditi 14 9

पशुश्चेदुपाकृतः पलायते वायवे तमनुदिश्यान्यं तद्वर्णं तद्वयसमालभेत १ उपलभ्य वायवे तम् २ अनादरणं वा ३ प्राक् प्रयाजेभ्यश्चेन्नियुक्तो म्रियेतान्यमालभेत ४ पूर्वस्य वपां दक्षिणाग्नौ जुहुयात् ५ सोमश्चे-न्मार्जालीये ईजानाः पितरो ये पितामहा येऽनीजाना यज्ञियाः सोम-पास्तेषामेष पशुरालब्धोऽग्नौ स्वाहा देवेभ्यः सुहुतो यमायेति ६ अनपनयो वाऽदुष्टत्वात् ७ अवदानहानौ नाद्रि येत ८ हृदयनाशे त्वन्यमालभेतेत्येके हृदयं पशुरिति श्रुतेः ९ सर्वेषां वाज्यस्य यजेत् १० अर्थवादमात्रं पशुवचनम् ११ संज्ञप्यमानश्चेद्वाश्येताहुति जुहुयाद्यत्पशुर्मायुमकृतोरो वा प-द्भिराहते । अग्निर्मा तस्मादेनसो विश्वान्मुञ्चत्वंहस इति १२ इमं मे वरुणेति च प्रत्यृचं द्वाभ्याम् १३ पशूखाचेत्स्त्रवेत्सान्नाय्योखा वा तामभिमन्त्रय-?ेतोखां स्त्रवन्तीमगदामगन्म त्वष्टा वायुः पृथिव्यन्तरिक्षम् । यतश्चुतद्धुतमग्नौ तदस्तु न तत्प्राप्नोति निरृतिः परस्तादिति १४ ९

पशुश्चेदुपाकृतः पलायते वायवे तमनुदिश्यान्यं तद्वर्णं तद्वयसमालभेत १ उपलभ्य वायवे तम् २ अनादरणं वा ३ प्राक् प्रयाजेभ्यश्चेन्नियुक्तो म्रियेतान्यमालभेत ४ पूर्वस्य वपां दक्षिणाग्नौ जुहुयात् ५ सोमश्चे-न्मार्जालीये ईजानाः पितरो ये पितामहा येऽनीजाना यज्ञियाः सोम-पास्तेषामेष पशुरालब्धोऽग्नौ स्वाहा देवेभ्यः सुहुतो यमायेति ६ अनपनयो वाऽदुष्टत्वात् ७ अवदानहानौ नाद्रि येत ८ हृदयनाशे त्वन्यमालभेतेत्येके हृदयं पशुरिति श्रुतेः ९ सर्वेषां वाज्यस्य यजेत् १० अर्थवादमात्रं पशुवचनम् ११ संज्ञप्यमानश्चेद्वाश्येताहुति जुहुयाद्यत्पशुर्मायुमकृतोरो वा प-द्भिराहते । अग्निर्मा तस्मादेनसो विश्वान्मुञ्चत्वंहस इति १२ इमं मे वरुणेति च प्रत्यृचं द्वाभ्याम् १३ पशूखाचेत्स्त्रवेत्सान्नाय्योखा वा तामभिमन्त्रय-तेओ!खां स्त्रवन्तीमगदामगन्म त्वष्टा वायुः पृथिव्यन्तरिक्षम् । यतश्चुतद्धुतमग्नौ तदस्तु न तत्प्राप्नोति निरृतिः परस्तादिति १४ ९

785

kÚxt¨,en juhoit ütSy c;ütSy c;ütSy ütSy c pIt;pItSy somSyeN{ ;¦I ipbt' 1 sutÉmit vW$(Õte 2 cuNkÚte Sv;heTynuvW$(Õte 3 s'sgRk;le vopp;ts;mQy;Rt( 4 tSy .=,' m; yjm;n' tmo ivdNmiTvRjo m; y" somÉmm' ipb; s'sO·m.y' AtuÉmit 5 avvO·.=,ÉmNduárNdumv;g;ÿSy t N{ ivN{ pItSye²N{ y;vto g;y]-CzNds" svRg,Sy svRg, ¬pôtSyopôto .=y;Émit 6 i]·PzNdso jgCzNds it yq;svnm( 7 aCzNdsmek 8 pitt' cmsm;l.te-SkNpjRNy" pOÉqvImSkn( g;mOW.o yuv; aSk¥em; iv; .Ut;in p[Sk¥;Æ;yt;' hivárit 9 ¬ÿrpUveR juhoTyuprve cms' du·' p[j;ptye Sv;heTyq yeNyen;id·;St;n(%re juüy;d¦ye vw;nr;y Sv;heit n;r;x'sedupv;y;ÿduÿ_m( 10 aNTy;Ã; g[h;TStokm;ÉsCy .=yeyu" 11 klxedupv;y;T=Ir;secnmek 12 ihryu¥Iy p[.;vyNt" p[creyu" 24 a;g[y,;Ã;nupl.m;neWu pUvRvt( 25 anIt;su ce¶²=,;su .edn' pUvRv¶æv; tqwv yD" 26 12

kufataruNena juhoti hutasya cAhutasya cAhutasya hutasya ca pItApItasya somasyendra ?AgnI pibataM 1 sutamiti vaSaTkqte 2 cunkute svAhetyanuvaSaTkqte 3 saMsargakAle vopapAtasAmarthyAt 4 tasya bhakSaNaM mA yajamAnaM tamo vidanmartvijo mA yaH somamimaM pibA saMsqSTamabhayaM qtumiti 5 avavqSTabhakSaNamindurindumavAgAttasya ta indra vindra pItasyendri yAvato gAyatra-cchandasaH sarvagaNasya sarvagaNa upahUtasyopahUto bhakSayAmiti 6 triSTupchandaso jagacchandasa iti yathAsavanam 7 acchandasameke 8 patitaM camasamAlabhate-'skanparjanyaH pqthivImaskan gAmqSabho yuvA askannemA vifvA bhUtAni praskannAjjAyatAM haviriti 9 uttarapUrve juhotyuparave camasaM duSTaM prajApataye svAhetyatha ye'nye'nAdiSTAstAnkhare juhuyAdagnaye vaifvAnarAya svAheti nArAfaMsafcedupavAyAttaduktam 10 antyAdvA grahAtstokamAsicya bhakSayeyuH 11 kalafafcedupavAyAtkSIrAsecanameke 12 hiraNyavadvodakam 13 unnayane ca 14 adri bhedane mArutena brahmasAmnA stuvIran 15 catustriMfaddhomafca 16 somApaharaNe vidhAvatecchateti brUyAt 17 adarfane'ruNapuSpANyarjunAnyabhi-SuNuyAt 18 fyenahqtaM pUtIkAnAdArAnaruNadUrvA haritakufAnpUrvAlAbhe pUrvA-lAbha uttarAn 19 ekAM gAM dattvA samApya punaryajxaH 20 avabhqthAnte vA frutisAmarthyAt 21 kalafabhedane vaSaTkAranidhanaM brahmasAma 22 anuli-psadhvamiti preSyati 23 yadanulabheraMstadekadhanairabhyunnIya prabhAvayantaH pracareyuH 24 AgrayaNAdvA'nupalabhamAneSu pUrvavat 25 anItAsu ceddakSiNAsu bhedanaM pUrvavaddattvA tathaiva yajxaH 26 12

kufataruNena juhoti hutasya cAhutasya cAhutasya hutasya ca pItApItasya somasyendrA gnI pibataM 1 sutamiti vaSaTkqte 2 cunkute svAhetyanuvaSaTkqte 3 saMsargakAle vopapAtasAmarthyAt 4 tasya bhakSaNaM mA yajamAnaM tamo vidanmartvijo mA yaH somamimaM pibA saMsqSTamabhayaM qtumiti 5 avavqSTabhakSaNamindurindumavAgAttasya ta indra vindra pItasyendri yAvato gAyatra-cchandasaH sarvagaNasya sarvagaNa upahUtasyopahUto bhakSayAmiti 6 triSTupchandaso jagacchandasa iti yathAsavanam 7 acchandasameke 8 patitaM camasamAlabhate-'skanparjanyaH pqthivImaskan gAmqSabho yuvA askannemA vifvA bhUtAni praskannAjjAyatAM haviriti 9 uttarapUrve juhotyuparave camasaM duSTaM prajApataye svAhetyatha ye'nye'nAdiSTAstAnkhare juhuyAdagnaye vaifvAnarAya svAheti nArAfaMsafcedupavAyAttaduktam 10 antyAdvA grahAtstokamAsicya bhakSayeyuH 11 kalafafcedupavAyAtkSIrAsecanameke 12 hiraNyavadvodakam 13 unnayane ca 14 adri bhedane mArutena brahmasAmnA stuvIran 15 catustriMfaddhomafca 16 somApaharaNe vidhAvatecchateti brUyAt 17 adarfane'ruNapuSpANyarjunAnyabhi-SuNuyAt 18 fyenahqtaM pUtIkAnAdArAnaruNadUrvA haritakufAnpUrvAlAbhe pUrvA-lAbha uttarAn 19 ekAM gAM dattvA samApya punaryajxaH 20 avabhqthAnte vA frutisAmarthyAt 21 kalafabhedane vaSaTkAranidhanaM brahmasAma 22 anuli-psadhvamiti preSyati 23 yadanulabheraMstadekadhanairabhyunnIya prabhAvayantaH pracareyuH 24 AgrayaNAdvA'nupalabhamAneSu pUrvavat 25 anItAsu ceddakSiNAsu bhedanaM pUrvavaddattvA tathaiva yajxaH 26 12

कुशतरुणेन जुहोति हुतस्य चाहुतस्य चाहुतस्य हुतस्य च पीतापीतस्य सोमस्येन्द्र ?ाग्नी पिबतं १ सुतमिति वषट्कृते २ चुन्कुते स्वाहेत्यनुवषट्कृते ३ संसर्गकाले वोपपातसामर्थ्यात् ४ तस्य भक्षणं मा यजमानं तमो विदन्मर्त्विजो मा यः सोममिमं पिबा संसृष्टमभयं ऋतुमिति ५ अववृष्टभक्षणमिन्दुरिन्दुमवागात्तस्य त इन्द्र विन्द्र पीतस्येन्द्रि यावतो गायत्र-च्छन्दसः सर्वगणस्य सर्वगण उपहूतस्योपहूतो भक्षयामिति ६ त्रिष्टुप्छन्दसो जगच्छन्दस इति यथासवनम् ७ अच्छन्दसमेके ८ पतितं चमसमालभते-ऽस्कन्पर्जन्यः पृथिवीमस्कन् गामृषभो युवा अस्कन्नेमा विश्वा भूतानि प्रस्कन्नाज्जायतां हविरिति ९ उत्तरपूर्वे जुहोत्युपरवे चमसं दुष्टं प्रजापतये स्वाहेत्यथ येऽन्येऽनादिष्टास्तान्खरे जुहुयादग्नये वैश्वानराय स्वाहेति नाराशंसश्चेदुपवायात्तदुक्तम् १० अन्त्याद्वा ग्रहात्स्तोकमासिच्य भक्षयेयुः ११ कलशश्चेदुपवायात्क्षीरासेचनमेके १२ हिरण्यवद्वोदकम् १३ उन्नयने च १४ अद्रि भेदने मारुतेन ब्रह्मसाम्ना स्तुवीरन् १५ चतुस्त्रिंशद्धोमश्च १६ सोमापहरणे विधावतेच्छतेति ब्रूयात् १७ अदर्शनेऽरुणपुष्पाण्यर्जुनान्यभि-षुणुयात् १८ श्येनहृतं पूतीकानादारानरुणदूर्वा हरितकुशान्पूर्वालाभे पूर्वा-लाभ उत्तरान् १९ एकां गां दत्त्वा समाप्य पुनर्यज्ञः २० अवभृथान्ते वा श्रुतिसामर्थ्यात् २१ कलशभेदने वषट्कारनिधनं ब्रह्मसाम २२ अनुलि-प्सध्वमिति प्रेष्यति २३ यदनुलभेरंस्तदेकधनैरभ्युन्नीय प्रभावयन्तः प्रचरेयुः २४ आग्रयणाद्वाऽनुपलभमानेषु पूर्ववत् २५ अनीतासु चेद्दक्षिणासु भेदनं पूर्ववद्दत्त्वा तथैव यज्ञः २६ १२

कुशतरुणेन जुहोति हुतस्य चाहुतस्य चाहुतस्य हुतस्य च पीतापीतस्य सोमस्येन्द्रा ग्नी पिबतं १ सुतमिति वषट्कृते २ चुन्कुते स्वाहेत्यनुवषट्कृते ३ संसर्गकाले वोपपातसामर्थ्यात् ४ तस्य भक्षणं मा यजमानं तमो विदन्मर्त्विजो मा यः सोममिमं पिबा संसृष्टमभयं ऋतुमिति ५ अववृष्टभक्षणमिन्दुरिन्दुमवागात्तस्य त इन्द्र विन्द्र पीतस्येन्द्रि यावतो गायत्र-च्छन्दसः सर्वगणस्य सर्वगण उपहूतस्योपहूतो भक्षयामिति ६ त्रिष्टुप्छन्दसो जगच्छन्दस इति यथासवनम् ७ अच्छन्दसमेके ८ पतितं चमसमालभते-ऽस्कन्पर्जन्यः पृथिवीमस्कन् गामृषभो युवा अस्कन्नेमा विश्वा भूतानि प्रस्कन्नाज्जायतां हविरिति ९ उत्तरपूर्वे जुहोत्युपरवे चमसं दुष्टं प्रजापतये स्वाहेत्यथ येऽन्येऽनादिष्टास्तान्खरे जुहुयादग्नये वैश्वानराय स्वाहेति नाराशंसश्चेदुपवायात्तदुक्तम् १० अन्त्याद्वा ग्रहात्स्तोकमासिच्य भक्षयेयुः ११ कलशश्चेदुपवायात्क्षीरासेचनमेके १२ हिरण्यवद्वोदकम् १३ उन्नयने च १४ अद्रि भेदने मारुतेन ब्रह्मसाम्ना स्तुवीरन् १५ चतुस्त्रिंशद्धोमश्च १६ सोमापहरणे विधावतेच्छतेति ब्रूयात् १७ अदर्शनेऽरुणपुष्पाण्यर्जुनान्यभि-षुणुयात् १८ श्येनहृतं पूतीकानादारानरुणदूर्वा हरितकुशान्पूर्वालाभे पूर्वा-लाभ उत्तरान् १९ एकां गां दत्त्वा समाप्य पुनर्यज्ञः २० अवभृथान्ते वा श्रुतिसामर्थ्यात् २१ कलशभेदने वषट्कारनिधनं ब्रह्मसाम २२ अनुलि-प्सध्वमिति प्रेष्यति २३ यदनुलभेरंस्तदेकधनैरभ्युन्नीय प्रभावयन्तः प्रचरेयुः २४ आग्रयणाद्वाऽनुपलभमानेषु पूर्ववत् २५ अनीतासु चेद्दक्षिणासु भेदनं पूर्ववद्दत्त्वा तथैव यज्ञः २६ १२

788

p[;t" svn;°eTsomoitárCyet tmu¥Iyop;kr,miSt somo ayÉmit 1 m¨TvtIWu g;y]e, StuvIrn( 2 EeN{ ;vwã,v' hot; x'sit 3 ySm;-TStom;ditárCyet s Ev' k;yR" svR] 4 m;?y²Ndn;°eTpUvRvdup;kr,m( 5 byit-árCyet it Åute" 17 tOtIysvn;°eõ;áryojnevnIyhom" 18 aSmOt;vOjIWÉmÅSy;PSvvhr,m( 19 dI²=teduptPyetoPy;n;' yene-Cz¹ÿen ÉcikTset( 20 a;¦I/[men' nyteit b[Uy;t( Õt' cet( 21 aÕtePyivxeW;t( 22 t¶¼xe v;s" 23 v;stIvrmudkm;c;meidTyek c;Tv;lgt;>y" 24 a;p"p[j;pityRDo yDSy .eWjmsIit 25 anusvnmenm;l.erNvsv EtÃ" p[;t"svn' t{ =?v' tíop;y?v' tÃo m; VyvCzøTsIidit 26 ¨{ ; a;idTy; Tyuÿryo" svnyo" 27 Ém[yet ceÉ¥mRNQyen dG?v; x;Ém];Ã;SqINyupnç neidiÏnmupdI+y ten sh yjern( 28 sT]g,yDe shTvxBd;t( 29 EkyDe dxRpU,Rm;svt( 30 EtTÕTv; r;j;nmÉ.WuTy;gOhITv; g[h;n( d²=,pUvRSy;' veid§KTy;' y;men StuvIrn( 31 itsOWu pr;=u s;pRr;DIWu 32 m;j;RlIye v; 33 Stute m;j;RlIy' i]" páryNTypsVy' sVyoån;ß;n; Stoi]y; jpNt" 34 a¦ a;yU'iW pvs it p[itpºvit 35 s'vTsreSqIin y;jyeyu" 36 km;Rpvg;RdsM.v;Nmr,Sy 37 apárÉmtStomen yjern( 38 i]vOihãpvm;nen v; 39 s¢dxmNyt( 40 mw];v¨,;g[;n( g[h;n( gOðIy;t( 41 p[;itinÉ/ko y;jm;n' kÚy;Rt( 42 dI=,Iy;pu¨W-s'Sk;r;xIvRjRm( 43 sm;¢eSqIin sp;];

prAtaH savanAccetsomotiricyeta tamunnIyopAkaraNamasti somo ayamiti 1 marutvatISu gAyatreNa stuvIran 2 aindra ?AvaiSNavaM hotA faMsati 3 yasmA-tstomAdatiricyeta sa evaM kAryaH sarvatra 4 mAdhyandinAccetpUrvavadupAkaraNam 5 baNmaha\asIti bqhatISvAdityavatISu gaurIvitena stuvIran 6 pUrva-vaddhotA 7 tqtIyAMM savanAccedviSNoH fipiviSTavatISu gaurIvitena 8 etatkqtvokthyaM vA gqhItvA vigqhNIyAt 9 ukthyAccetSoDafI kAryaH 10 SoDafinafcedatirAtraH 11 atirAtrAccedbqhat 12 mahAvratameke yathoktam 13 aptoryAmo vA antyAccettasyaivAvqttiH 14 nAtireko'stIti fruteH 15 pUrvAtsavanAdatiriktasyottare sampAvanameke 16 taM nikAmayamAno'bhyati-ricyeta iti fruteH 17 tqtIyasavanAcceddhAriyojane'vanIyahomaH 18 asmqtAvqjISamifrasyApsvavaharaNam 19 dIkSitafcedupatapyetopyAnAM yene-cchettena cikitset 20 AgnIdhramenaM nayateti brUyAt kqtaM cet 21 akqte'pyavifeSAt 22 taddefe vAsaH 23 vAsatIvaramudakamAcAmedityeke cAtvAlagatAbhyaH 24 ApaHprajApatiryajxo yajxasya bheSajamasIti 25 anusavanamenamAlabheranvasava etadvaH prAtaHsavanaM tadra kSadhvaM tadgopAyadhvaM tadvo mA vyavacchaitsIditi 26 rudra ?A AdityA ityuttarayoH savanayoH 27 mriyeta cennirmanthyena dagdhvA fAmitrAdvAsthInyupanahya nediSThinamupadIkSya tena saha yajeran 28 sattragaNayajxe sahatvafabdAt 29 ekayajxe darfapUrNamAsavat 30 etatkqtvA rAjAnamabhiSutyAgqhItvA grahAn dakSiNapUrvasyAM vedisraktyAM yAmena stuvIran 31 tisqSu parAkSu sArparAjxISu 32 mArjAlIye vA 33 stute mArjAlIyaM triH pariyantyapasavyaM savyorUnAghnAnA stotriyA japantaH 34 agna AyUMSi pavasa iti pratipadbhavati 35 saMvatsare'sthIni yAjayeyuH 36 karmApavargAdasambhavAnmaraNasya 37 aparimitastomena yajeran 38 trivqdbahiSpavamAnena vA 39 saptadafamanyat 40 maitrAvaruNAgrAn grahAn gqhNIyAt 41 prAtinidhiko yAjamAnaM kuryAt 42 dIkSaNIyApuruSa-saMskArAfIrvarjam 43 samApte'sthIni sapAtrANyaraNye nivapeyuH 44 puna-rdAho vA yuktatvAtpAtrANAm 45 tataH saMcayanAdi 46 13

prAtaH savanAccetsomotiricyeta tamunnIyopAkaraNamasti somo ayamiti 1 marutvatISu gAyatreNa stuvIran 2 aindrA vaiSNavaM hotA faMsati 3 yasmA-tstomAdatiricyeta sa evaM kAryaH sarvatra 4 mAdhyandinAccetpUrvavadupAkaraNam 5 baNmahaasIti bqhatISvAdityavatISu gaurIvitena stuvIran 6 pUrva-vaddhotA 7 tqtIyAMM savanAccedviSNoH fipiviSTavatISu gaurIvitena 8 etatkqtvokthyaM vA gqhItvA vigqhNIyAt 9 ukthyAccetSoDafI kAryaH 10 SoDafinafcedatirAtraH 11 atirAtrAccedbqhat 12 mahAvratameke yathoktam 13 aptoryAmo vA antyAccettasyaivAvqttiH 14 nAtireko'stIti fruteH 15 pUrvAtsavanAdatiriktasyottare sampAvanameke 16 taM nikAmayamAno'bhyati-ricyeta iti fruteH 17 tqtIyasavanAcceddhAriyojane'vanIyahomaH 18 asmqtAvqjISamifrasyApsvavaharaNam 19 dIkSitafcedupatapyetopyAnAM yene-cchettena cikitset 20 AgnIdhramenaM nayateti brUyAt kqtaM cet 21 akqte'pyavifeSAt 22 taddefe vAsaH 23 vAsatIvaramudakamAcAmedityeke cAtvAlagatAbhyaH 24 ApaHprajApatiryajxo yajxasya bheSajamasIti 25 anusavanamenamAlabheranvasava etadvaH prAtaHsavanaM tadra kSadhvaM tadgopAyadhvaM tadvo mA vyavacchaitsIditi 26 rudrA AdityA ityuttarayoH savanayoH 27 mriyeta cennirmanthyena dagdhvA fAmitrAdvAsthInyupanahya nediSThinamupadIkSya tena saha yajeran 28 sattragaNayajxe sahatvafabdAt 29 ekayajxe darfapUrNamAsavat 30 etatkqtvA rAjAnamabhiSutyAgqhItvA grahAn dakSiNapUrvasyAM vedisraktyAM yAmena stuvIran 31 tisqSu parAkSu sArparAjxISu 32 mArjAlIye vA 33 stute mArjAlIyaM triH pariyantyapasavyaM savyorUnAghnAnA stotriyA japantaH 34 agna AyUMSi pavasa iti pratipadbhavati 35 saMvatsare'sthIni yAjayeyuH 36 karmApavargAdasambhavAnmaraNasya 37 aparimitastomena yajeran 38 trivqdbahiSpavamAnena vA 39 saptadafamanyat 40 maitrAvaruNAgrAn grahAn gqhNIyAt 41 prAtinidhiko yAjamAnaM kuryAt 42 dIkSaNIyApuruSa-saMskArAfIrvarjam 43 samApte'sthIni sapAtrANyaraNye nivapeyuH 44 puna-rdAho vA yuktatvAtpAtrANAm 45 tataH saMcayanAdi 46 13

प्रातः सवनाच्चेत्सोमोतिरिच्येत तमुन्नीयोपाकरणमस्ति सोमो अयमिति १ मरुत्वतीषु गायत्रेण स्तुवीरन् २ ऐन्द्र ?ावैष्णवं होता शंसति ३ यस्मा-त्स्तोमादतिरिच्येत स एवं कार्यः सर्वत्र ४ माध्यन्दिनाच्चेत्पूर्ववदुपाकरणम् ५ बण्महअसीति बृहतीष्वादित्यवतीषु गौरीवितेन स्तुवीरन् ६ पूर्व-वद्धोता ७ तृतीयाँ सवनाच्चेद्विष्णोः शिपिविष्टवतीषु गौरीवितेन ८ एतत्कृत्वोक्थ्यं वा गृहीत्वा विगृह्णीयात् ९ उक्थ्याच्चेत्षोडशी कार्यः १० षोडशिनश्चेदतिरात्रः ११ अतिरात्राच्चेद्बृहत् १२ महाव्रतमेके यथोक्तम् १३ अप्तोर्यामो वा अन्त्याच्चेत्तस्यैवावृत्तिः १४ नातिरेकोऽस्तीति श्रुतेः १५ पूर्वात्सवनादतिरिक्तस्योत्तरे सम्पावनमेके १६ तं निकामयमानोऽभ्यति-रिच्येत इति श्रुतेः १७ तृतीयसवनाच्चेद्धारियोजनेऽवनीयहोमः १८ अस्मृतावृजीषमिश्रस्याप्स्ववहरणम् १९ दीक्षितश्चेदुपतप्येतोप्यानां येने-च्छेत्तेन चिकित्सेत् २० आग्नीध्रमेनं नयतेति ब्रूयात् कृतं चेत् २१ अकृतेऽप्यविशेषात् २२ तद्देशे वासः २३ वासतीवरमुदकमाचामेदित्येके चात्वालगताभ्यः २४ आपःप्रजापतिर्यज्ञो यज्ञस्य भेषजमसीति २५ अनुसवनमेनमालभेरन्वसव एतद्वः प्रातःसवनं तद्र क्षध्वं तद्गोपायध्वं तद्वो मा व्यवच्छैत्सीदिति २६ रुद्र ?ा आदित्या इत्युत्तरयोः सवनयोः २७ म्रियेत चेन्निर्मन्थ्येन दग्ध्वा शामित्राद्वास्थीन्युपनह्य नेदिष्ठिनमुपदीक्ष्य तेन सह यजेरन् २८ सत्त्रगणयज्ञे सहत्वशब्दात् २९ एकयज्ञे दर्शपूर्णमासवत् ३० एतत्कृत्वा राजानमभिषुत्यागृहीत्वा ग्रहान् दक्षिणपूर्वस्यां वेदिस्रक्त्यां यामेन स्तुवीरन् ३१ तिसृषु पराक्षु सार्पराज्ञीषु ३२ मार्जालीये वा ३३ स्तुते मार्जालीयं त्रिः परियन्त्यपसव्यं सव्योरूनाघ्नाना स्तोत्रिया जपन्तः ३४ अग्न आयूंषि पवस इति प्रतिपद्भवति ३५ संवत्सरेऽस्थीनि याजयेयुः ३६ कर्मापवर्गादसम्भवान्मरणस्य ३७ अपरिमितस्तोमेन यजेरन् ३८ त्रिवृद्बहिष्पवमानेन वा ३९ सप्तदशमन्यत् ४० मैत्रावरुणाग्रान् ग्रहान् गृह्णीयात् ४१ प्रातिनिधिको याजमानं कुर्यात् ४२ दीक्षणीयापुरुष-संस्काराशीर्वर्जम् ४३ समाप्तेऽस्थीनि सपात्राण्यरण्ये निवपेयुः ४४ पुन-र्दाहो वा युक्तत्वात्पात्राणाम् ४५ ततः संचयनादि ४६ १३

प्रातः सवनाच्चेत्सोमोतिरिच्येत तमुन्नीयोपाकरणमस्ति सोमो अयमिति १ मरुत्वतीषु गायत्रेण स्तुवीरन् २ ऐन्द्रा वैष्णवं होता शंसति ३ यस्मा-त्स्तोमादतिरिच्येत स एवं कार्यः सर्वत्र ४ माध्यन्दिनाच्चेत्पूर्ववदुपाकरणम् ५ बण्महअसीति बृहतीष्वादित्यवतीषु गौरीवितेन स्तुवीरन् ६ पूर्व-वद्धोता ७ तृतीयाँ सवनाच्चेद्विष्णोः शिपिविष्टवतीषु गौरीवितेन ८ एतत्कृत्वोक्थ्यं वा गृहीत्वा विगृह्णीयात् ९ उक्थ्याच्चेत्षोडशी कार्यः १० षोडशिनश्चेदतिरात्रः ११ अतिरात्राच्चेद्बृहत् १२ महाव्रतमेके यथोक्तम् १३ अप्तोर्यामो वा अन्त्याच्चेत्तस्यैवावृत्तिः १४ नातिरेकोऽस्तीति श्रुतेः १५ पूर्वात्सवनादतिरिक्तस्योत्तरे सम्पावनमेके १६ तं निकामयमानोऽभ्यति-रिच्येत इति श्रुतेः १७ तृतीयसवनाच्चेद्धारियोजनेऽवनीयहोमः १८ अस्मृतावृजीषमिश्रस्याप्स्ववहरणम् १९ दीक्षितश्चेदुपतप्येतोप्यानां येने-च्छेत्तेन चिकित्सेत् २० आग्नीध्रमेनं नयतेति ब्रूयात् कृतं चेत् २१ अकृतेऽप्यविशेषात् २२ तद्देशे वासः २३ वासतीवरमुदकमाचामेदित्येके चात्वालगताभ्यः २४ आपःप्रजापतिर्यज्ञो यज्ञस्य भेषजमसीति २५ अनुसवनमेनमालभेरन्वसव एतद्वः प्रातःसवनं तद्र क्षध्वं तद्गोपायध्वं तद्वो मा व्यवच्छैत्सीदिति २६ रुद्रा आदित्या इत्युत्तरयोः सवनयोः २७ म्रियेत चेन्निर्मन्थ्येन दग्ध्वा शामित्राद्वास्थीन्युपनह्य नेदिष्ठिनमुपदीक्ष्य तेन सह यजेरन् २८ सत्त्रगणयज्ञे सहत्वशब्दात् २९ एकयज्ञे दर्शपूर्णमासवत् ३० एतत्कृत्वा राजानमभिषुत्यागृहीत्वा ग्रहान् दक्षिणपूर्वस्यां वेदिस्रक्त्यां यामेन स्तुवीरन् ३१ तिसृषु पराक्षु सार्पराज्ञीषु ३२ मार्जालीये वा ३३ स्तुते मार्जालीयं त्रिः परियन्त्यपसव्यं सव्योरूनाघ्नाना स्तोत्रिया जपन्तः ३४ अग्न आयूंषि पवस इति प्रतिपद्भवति ३५ संवत्सरेऽस्थीनि याजयेयुः ३६ कर्मापवर्गादसम्भवान्मरणस्य ३७ अपरिमितस्तोमेन यजेरन् ३८ त्रिवृद्बहिष्पवमानेन वा ३९ सप्तदशमन्यत् ४० मैत्रावरुणाग्रान् ग्रहान् गृह्णीयात् ४१ प्रातिनिधिको याजमानं कुर्यात् ४२ दीक्षणीयापुरुष-संस्काराशीर्वर्जम् ४३ समाप्तेऽस्थीनि सपात्राण्यरण्ये निवपेयुः ४४ पुन-र्दाहो वा युक्तत्वात्पात्राणाम् ४५ ततः संचयनादि ४६ १३

791

¬%;' ceiÃ.[²Nm[yet sopkr,m;iht;GNy;vOt; dG?v; neidÏäÉ¦' ÉcTv; tmSm; anuidxeidTyek 1 n kmRfl;sM.v;t( 2 ¬pdI=I SveãvÉ¦Wu n%inÕNtn;´uÃ;dn;Nt' s;É¥p;itkm( 3 teWUphvÉm;¦I s'sOjet 4 an;iht;É¦eÿeãveveTyek vw;nr' invRpet( ySy;É¦É.rNy' y;jyeyuárit vcn;t( 5 n;Åute" 6 a;pid vw;nr" 7 sm;njnpds'sve mh;r;]e p[;trnuv;kmup;ÕTy pUvR" pUvR" kmR p[vtRyet( 8 susÉmõhom" 9 s'Sqoÿr' c kÚy;Rt( 10 CzNvOW

ukhAM cedvibhranmriyeta sopakaraNamAhitAgnyAvqtA dagdhvA nediSThyagniM citvA tamasmA anudifedityeke 1 na karmaphalAsambhavAt 2 upadIkSI sveSvagniSu nakhanikqntanAdyudvAdanAntaM sAnnipAtikam 3 teSUpahavamiSTvAgnI saMsqjeta 4 anAhitAgnifcetteSvevetyeke vaifvAnaraM nirvapet yasyAgnibhiranyaM yAjayeyuriti vacanAt 5 nAfruteH 6 Apadi vaifvAnaraH 7 samAnajanapadasaMsave mahArAtre prAtaranuvAkamupAkqtya pUrvaH pUrvaH karma pravartayet 8 susamiddhahomaH 9 saMsthottaraM ca kuryAt 10 icchanvqSaNvatI pratipat 11 anusavanaM vA 12 bqhadra thantarapqSThaH 13 taurafravase mAdhyandine pavamAne tadAvapanafruteH 14 AbhIkamabhinIdhanamAbhIfavAni caike 15 prAtaHsavane juhoti saMvefAyo-pavefAya gAya tr?yai chandase'bhibhUtyai svAheti 16 triSTubhe jagatyA ityuttarayoH savanayoH 17 vihavIya sajanIya kayAfubhIyAni hotA faMsati 18 sAravyamaraNamicchantaH prAjApatyarcA juhuyuH 19 prAtaH savane'dhvaryu-rmAdhyandine hotodgAtA tqtIyasavane 20 anusavanaM brahmA gqhapatifca juhutaH 21 sarvamaraNamicchantaH sarve'nusavanam 22 nadyantare'saMsavo giribhiccet 23 girau 24 rathAhne ca 25 sarvatrA'vidviSANAnAm 26 vidveSe'pyayaM vAyurmahAntsamudra iti fruteH 27 somadAhe yathAsvaM vqttAntAndhArayeyuH 28 pratinidhAya yathApUrvaM yajxena careyuH 29 paxca gA dattvA prAgdvAdafyAH punaryajxaH 30 tatra taddadyAdyatpUrvasmindAsyantsyAtsattre'pyavifeSAt 31 dAnaM prAyafcittasaMyogAt 32 na vA'dakSiNAtvAt 33 tasya tvahnaH punarAhAraH 34 brahmA prAyafcittAni juhuyAdanAdiSTAni 35 brahmA viliSTaM sandadhAtiti fruteH 36 trivedasaMyogAcca 37 14

ukhAM cedvibhranmriyeta sopakaraNamAhitAgnyAvqtA dagdhvA nediSThyagniM citvA tamasmA anudifedityeke 1 na karmaphalAsambhavAt 2 upadIkSI sveSvagniSu nakhanikqntanAdyudvAdanAntaM sAnnipAtikam 3 teSUpahavamiSTvAgnI saMsqjeta 4 anAhitAgnifcetteSvevetyeke vaifvAnaraM nirvapet yasyAgnibhiranyaM yAjayeyuriti vacanAt 5 nAfruteH 6 Apadi vaifvAnaraH 7 samAnajanapadasaMsave mahArAtre prAtaranuvAkamupAkqtya pUrvaH pUrvaH karma pravartayet 8 susamiddhahomaH 9 saMsthottaraM ca kuryAt 10 icchanvqSaNvatI pratipat 11 anusavanaM vA 12 bqhadra thantarapqSThaH 13 taurafravase mAdhyandine pavamAne tadAvapanafruteH 14 AbhIkamabhinIdhanamAbhIfavAni caike 15 prAtaHsavane juhoti saMvefAyo-pavefAya gAyatr! yai chandase'bhibhUtyai svAheti 16 triSTubhe jagatyA ityuttarayoH savanayoH 17 vihavIya sajanIya kayAfubhIyAni hotA faMsati 18 sAravyamaraNamicchantaH prAjApatyarcA juhuyuH 19 prAtaH savane'dhvaryu-rmAdhyandine hotodgAtA tqtIyasavane 20 anusavanaM brahmA gqhapatifca juhutaH 21 sarvamaraNamicchantaH sarve'nusavanam 22 nadyantare'saMsavo giribhiccet 23 girau 24 rathAhne ca 25 sarvatrA'vidviSANAnAm 26 vidveSe'pyayaM vAyurmahAntsamudra iti fruteH 27 somadAhe yathAsvaM vqttAntAndhArayeyuH 28 pratinidhAya yathApUrvaM yajxena careyuH 29 paxca gA dattvA prAgdvAdafyAH punaryajxaH 30 tatra taddadyAdyatpUrvasmindAsyantsyAtsattre'pyavifeSAt 31 dAnaM prAyafcittasaMyogAt 32 na vA'dakSiNAtvAt 33 tasya tvahnaH punarAhAraH 34 brahmA prAyafcittAni juhuyAdanAdiSTAni 35 brahmA viliSTaM sandadhAtiti fruteH 36 trivedasaMyogAcca 37 14

उखां चेद्विभ्रन्म्रियेत सोपकरणमाहिताग्न्यावृता दग्ध्वा नेदिष्ठ्यग्निं चित्वा तमस्मा अनुदिशेदित्येके १ न कर्मफलासम्भवात् २ उपदीक्षी स्वेष्वग्निषु नखनिकृन्तनाद्युद्वादनान्तं सान्निपातिकम् ३ तेषूपहवमिष्ट्वाग्नी संसृजेत ४ अनाहिताग्निश्चेत्तेष्वेवेत्येके वैश्वानरं निर्वपेत् यस्याग्निभिरन्यं याजयेयुरिति वचनात् ५ नाश्रुतेः ६ आपदि वैश्वानरः ७ समानजनपदसंसवे महारात्रे प्रातरनुवाकमुपाकृत्य पूर्वः पूर्वः कर्म प्रवर्तयेत् ८ सुसमिद्धहोमः ९ संस्थोत्तरं च कुर्यात् १० इच्छन्वृषण्वती प्रतिपत् ११ अनुसवनं वा १२ बृहद्र थन्तरपृष्ठः १३ तौरश्रवसे माध्यन्दिने पवमाने तदावपनश्रुतेः १४ आभीकमभिनीधनमाभीशवानि चैके १५ प्रातःसवने जुहोति संवेशायो-पवेशाय गाय त्र्?यै छन्दसेऽभिभूत्यै स्वाहेति १६ त्रिष्टुभे जगत्या इत्युत्तरयोः सवनयोः १७ विहवीय सजनीय कयाशुभीयानि होता शंसति १८ सारव्यमरणमिच्छन्तः प्राजापत्यर्चा जुहुयुः १९ प्रातः सवनेऽध्वर्यु-र्माध्यन्दिने होतोद्गाता तृतीयसवने २० अनुसवनं ब्रह्मा गृहपतिश्च जुहुतः २१ सर्वमरणमिच्छन्तः सर्वेऽनुसवनम् २२ नद्यन्तरेऽसंसवो गिरिभिच्चेत् २३ गिरौ २४ रथाह्ने च २५ सर्वत्राऽविद्विषाणानाम् २६ विद्वेषेऽप्ययं वायुर्महान्त्समुद्र इति श्रुतेः २७ सोमदाहे यथास्वं वृत्तान्तान्धारयेयुः २८ प्रतिनिधाय यथापूर्वं यज्ञेन चरेयुः २९ पञ्च गा दत्त्वा प्राग्द्वादश्याः पुनर्यज्ञः ३० तत्र तद्दद्याद्यत्पूर्वस्मिन्दास्यन्त्स्यात्सत्त्रेऽप्यविशेषात् ३१ दानं प्रायश्चित्तसंयोगात् ३२ न वाऽदक्षिणात्वात् ३३ तस्य त्वह्नः पुनराहारः ३४ ब्रह्मा प्रायश्चित्तानि जुहुयादनादिष्टानि ३५ ब्रह्मा विलिष्टं सन्दधातिति श्रुतेः ३६ त्रिवेदसंयोगाच्च ३७ १४

उखां चेद्विभ्रन्म्रियेत सोपकरणमाहिताग्न्यावृता दग्ध्वा नेदिष्ठ्यग्निं चित्वा तमस्मा अनुदिशेदित्येके १ न कर्मफलासम्भवात् २ उपदीक्षी स्वेष्वग्निषु नखनिकृन्तनाद्युद्वादनान्तं सान्निपातिकम् ३ तेषूपहवमिष्ट्वाग्नी संसृजेत ४ अनाहिताग्निश्चेत्तेष्वेवेत्येके वैश्वानरं निर्वपेत् यस्याग्निभिरन्यं याजयेयुरिति वचनात् ५ नाश्रुतेः ६ आपदि वैश्वानरः ७ समानजनपदसंसवे महारात्रे प्रातरनुवाकमुपाकृत्य पूर्वः पूर्वः कर्म प्रवर्तयेत् ८ सुसमिद्धहोमः ९ संस्थोत्तरं च कुर्यात् १० इच्छन्वृषण्वती प्रतिपत् ११ अनुसवनं वा १२ बृहद्र थन्तरपृष्ठः १३ तौरश्रवसे माध्यन्दिने पवमाने तदावपनश्रुतेः १४ आभीकमभिनीधनमाभीशवानि चैके १५ प्रातःसवने जुहोति संवेशायो-पवेशाय गायत्र्! यै छन्दसेऽभिभूत्यै स्वाहेति १६ त्रिष्टुभे जगत्या इत्युत्तरयोः सवनयोः १७ विहवीय सजनीय कयाशुभीयानि होता शंसति १८ सारव्यमरणमिच्छन्तः प्राजापत्यर्चा जुहुयुः १९ प्रातः सवनेऽध्वर्यु-र्माध्यन्दिने होतोद्गाता तृतीयसवने २० अनुसवनं ब्रह्मा गृहपतिश्च जुहुतः २१ सर्वमरणमिच्छन्तः सर्वेऽनुसवनम् २२ नद्यन्तरेऽसंसवो गिरिभिच्चेत् २३ गिरौ २४ रथाह्ने च २५ सर्वत्राऽविद्विषाणानाम् २६ विद्वेषेऽप्ययं वायुर्महान्त्समुद्र इति श्रुतेः २७ सोमदाहे यथास्वं वृत्तान्तान्धारयेयुः २८ प्रतिनिधाय यथापूर्वं यज्ञेन चरेयुः २९ पञ्च गा दत्त्वा प्राग्द्वादश्याः पुनर्यज्ञः ३० तत्र तद्दद्याद्यत्पूर्वस्मिन्दास्यन्त्स्यात्सत्त्रेऽप्यविशेषात् ३१ दानं प्रायश्चित्तसंयोगात् ३२ न वाऽदक्षिणात्वात् ३३ तस्य त्वह्नः पुनराहारः ३४ ब्रह्मा प्रायश्चित्तानि जुहुयादनादिष्टानि ३५ ब्रह्मा विलिष्टं सन्दधातिति श्रुतेः ३६ त्रिवेदसंयोगाच्च ३७ १४

798

dI=;su mh;vIr;NTsM.rit 1 aNt"p;Tydexe sM.;r;É¥d/;it 2 mOd' vLmIkvp;' vr;hivht' pUtIk;nj;pyo gve/uk;" Õã,;ÉjnmÉ.[' coÿrt" 3 devSy TveTyÉ.[m;d;y*duMbrI' vwkûtI' v;rim;]I' sVye ÕTv; d²=,en;l>y jpit yuït it 4 mOdm;dÿe ip<@v¶¼vI ´;v;pOÉqvI it 5 Õã,;Éjne ind/;Tyuÿrt" 6 deVyo vm[(y it vLmIkvp;m( 7 yTyg[ it vr;hivhtm( 8 N{ Sy*jSyeit pUtIk;n( 9 m%;yeit py" 10 tUã,I' gve/uk;" 11 sM.Ot;nÉ.mOxit m%;yeit 12 Õã,;Éjn' párgOçoÿrt" párvOt' gCz²Nt p[wtu b[÷,Spitárit 13 párvOte ind/;it sM.;r;nu«t;vo²=te Ésktopk¡,Re p[;GÃ;re m%;yeit 14 sM.;rw" s'sOj;it m%;yeit 15 mOdm;d;y m%;yeit mh;vIr' kroit p[;dexm;]mUõ±vRm;secnvNt' me%l;vNt' m?ys'gOhItmUõ±v| me%l;y;S} y©lm( 16 iniÏtmÉ.mOxit m%Sy ixr it 17 a;d;nmek 18 EvÉmtr* p[itmN]m( 19 §uKpuãkr;ÕtI ipNvne r*ih,kp;le párm<@le mOdmupxy;É¥d/;it 20 gve/uk;É." Xl-+,yit m%;yeit p[itmN]m( 21 axÕt; /UpyTySy Tveit p[itmN]m( 22 ¬%;vdÉ¦" p[dhn' c m%;yeit p[itmN]m( 23 pKv;nu«rTyOjve Tveit p[itmN]m( 24 aj;pys;vÉs'cit m%;yeit p[itmN]m( 25 tUã,I' ipNvn;dIn;' kr,;É.mxRnXl+,n/Upnp[dhno-«r,;vsecn;in 26 1

dIkSAsu mahAvIrAntsambharati 1 antaHpAtyadefe sambhArAnnidadhAti 2 mqdaM valmIkavapAM varAhavihataM pUtIkAnajApayo gavedhukAH kqSNAjinamabhriM cottarataH 3 devasya tvetyabhrimAdAyaudumbarIM vaikazkatIM vA'ratnimAtrIM savye kqtvA dakSiNenAlabhya japati yuxjata iti 4 mqdamAdatte piNDavaddevI dyAvApqthivI iti 5 kqSNAjine nidadhAtyuttarataH 6 devyo vamrya iti valmIkavapAm 7 iyatyagra iti varAhavihatam 8 indra syaujasyeti pUtIkAn 9 makhAyeti payaH 10 tUSNIM gavedhukAH 11 sambhqtAnabhimqfati makhAyeti 12 kqSNAjinaM parigqhyottarataH parivqtaM gacchanti praitu brahmaNaspatiriti 13 parivqte nidadhAti sambhArAnudghatAvokSite sikatopakIrNe prAgdvAre makhAyeti 14 sambhAraiH saMsqjAti makhAyeti 15 mqdamAdAya makhAyeti mahAvIraM karoti prAdefamAtramUrddhvamAsecanavantaM mekhalAvantaM madhyasaMgqhItamUrddhvaM mekhalAyA str?yazgulam 16 niSThitamabhimqfati makhasya fira iti 17 AdAnameke 18 evamitarau pratimantram 19 srukpuSkarAkqtI pinvane rauhiNakapAle parimaNDale mqdamupafayAnnidadhAti 20 gavedhukAbhiH fla-kSNayati makhAyeti pratimantram 21 afvafakqtA dhUpayatyafvasya tveti pratimantram 22 ukhAvadagniH pradahanaM ca makhAyeti pratimantram 23 pakvAnudgharatyqjave tveti pratimantram 24 ajApayasAvasiMcati makhAyeti pratimantram 25 tUSNIM pinvanAdInAM karaNAbhimarfanaflakSNanadhUpanapradahano-dgharaNAvasecanAni 26 1

dIkSAsu mahAvIrAntsambharati 1 antaHpAtyadefe sambhArAnnidadhAti 2 mqdaM valmIkavapAM varAhavihataM pUtIkAnajApayo gavedhukAH kqSNAjinamabhriM cottarataH 3 devasya tvetyabhrimAdAyaudumbarIM vaikazkatIM vA'ratnimAtrIM savye kqtvA dakSiNenAlabhya japati yuxjata iti 4 mqdamAdatte piNDavaddevI dyAvApqthivI iti 5 kqSNAjine nidadhAtyuttarataH 6 devyo vamrya iti valmIkavapAm 7 iyatyagra iti varAhavihatam 8 indra syaujasyeti pUtIkAn 9 makhAyeti payaH 10 tUSNIM gavedhukAH 11 sambhqtAnabhimqfati makhAyeti 12 kqSNAjinaM parigqhyottarataH parivqtaM gacchanti praitu brahmaNaspatiriti 13 parivqte nidadhAti sambhArAnudghatAvokSite sikatopakIrNe prAgdvAre makhAyeti 14 sambhAraiH saMsqjAti makhAyeti 15 mqdamAdAya makhAyeti mahAvIraM karoti prAdefamAtramUrddhvamAsecanavantaM mekhalAvantaM madhyasaMgqhItamUrddhvaM mekhalAyAstr! yazgulam 16 niSThitamabhimqfati makhasya fira iti 17 AdAnameke 18 evamitarau pratimantram 19 srukpuSkarAkqtI pinvane rauhiNakapAle parimaNDale mqdamupafayAnnidadhAti 20 gavedhukAbhiH fla-kSNayati makhAyeti pratimantram 21 afvafakqtA dhUpayatyafvasya tveti pratimantram 22 ukhAvadagniH pradahanaM ca makhAyeti pratimantram 23 pakvAnudgharatyqjave tveti pratimantram 24 ajApayasAvasiMcati makhAyeti pratimantram 25 tUSNIM pinvanAdInAM karaNAbhimarfanaflakSNanadhUpanapradahano-dgharaNAvasecanAni 26 1

दीक्षासु महावीरान्त्सम्भरति १ अन्तःपात्यदेशे सम्भारान्निदधाति २ मृदं वल्मीकवपां वराहविहतं पूतीकानजापयो गवेधुकाः कृष्णाजिनमभ्रिं चोत्तरतः ३ देवस्य त्वेत्यभ्रिमादायौदुम्बरीं वैकङ्कतीं वाऽरत्निमात्रीं सव्ये कृत्वा दक्षिणेनालभ्य जपति युञ्जत इति ४ मृदमादत्ते पिण्डवद्देवी द्यावापृथिवी इति ५ कृष्णाजिने निदधात्युत्तरतः ६ देव्यो वम्र्य इति वल्मीकवपाम् ७ इयत्यग्र इति वराहविहतम् ८ इन्द्र स्यौजस्येति पूतीकान् ९ मखायेति पयः १० तूष्णीं गवेधुकाः ११ सम्भृतानभिमृशति मखायेति १२ कृष्णाजिनं परिगृह्योत्तरतः परिवृतं गच्छन्ति प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरिति १३ परिवृते निदधाति सम्भारानुद्घतावोक्षिते सिकतोपकीर्णे प्राग्द्वारे मखायेति १४ सम्भारैः संसृजाति मखायेति १५ मृदमादाय मखायेति महावीरं करोति प्रादेशमात्रमूर्द्ध्वमासेचनवन्तं मेखलावन्तं मध्यसंगृहीतमूर्द्ध्वं मेखलाया स्त्र्?यङ्गुलम् १६ निष्ठितमभिमृशति मखस्य शिर इति १७ आदानमेके १८ एवमितरौ प्रतिमन्त्रम् १९ स्रुक्पुष्कराकृती पिन्वने रौहिणकपाले परिमण्डले मृदमुपशयान्निदधाति २० गवेधुकाभिः श्ल-क्ष्णयति मखायेति प्रतिमन्त्रम् २१ अश्वशकृता धूपयत्यश्वस्य त्वेति प्रतिमन्त्रम् २२ उखावदग्निः प्रदहनं च मखायेति प्रतिमन्त्रम् २३ पक्वानुद्घरत्यृजवे त्वेति प्रतिमन्त्रम् २४ अजापयसावसिंचति मखायेति प्रतिमन्त्रम् २५ तूष्णीं पिन्वनादीनां करणाभिमर्शनश्लक्ष्णनधूपनप्रदहनो-द्घरणावसेचनानि २६ १

दीक्षासु महावीरान्त्सम्भरति १ अन्तःपात्यदेशे सम्भारान्निदधाति २ मृदं वल्मीकवपां वराहविहतं पूतीकानजापयो गवेधुकाः कृष्णाजिनमभ्रिं चोत्तरतः ३ देवस्य त्वेत्यभ्रिमादायौदुम्बरीं वैकङ्कतीं वाऽरत्निमात्रीं सव्ये कृत्वा दक्षिणेनालभ्य जपति युञ्जत इति ४ मृदमादत्ते पिण्डवद्देवी द्यावापृथिवी इति ५ कृष्णाजिने निदधात्युत्तरतः ६ देव्यो वम्र्य इति वल्मीकवपाम् ७ इयत्यग्र इति वराहविहतम् ८ इन्द्र स्यौजस्येति पूतीकान् ९ मखायेति पयः १० तूष्णीं गवेधुकाः ११ सम्भृतानभिमृशति मखायेति १२ कृष्णाजिनं परिगृह्योत्तरतः परिवृतं गच्छन्ति प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरिति १३ परिवृते निदधाति सम्भारानुद्घतावोक्षिते सिकतोपकीर्णे प्राग्द्वारे मखायेति १४ सम्भारैः संसृजाति मखायेति १५ मृदमादाय मखायेति महावीरं करोति प्रादेशमात्रमूर्द्ध्वमासेचनवन्तं मेखलावन्तं मध्यसंगृहीतमूर्द्ध्वं मेखलायास्त्र्! यङ्गुलम् १६ निष्ठितमभिमृशति मखस्य शिर इति १७ आदानमेके १८ एवमितरौ प्रतिमन्त्रम् १९ स्रुक्पुष्कराकृती पिन्वने रौहिणकपाले परिमण्डले मृदमुपशयान्निदधाति २० गवेधुकाभिः श्ल-क्ष्णयति मखायेति प्रतिमन्त्रम् २१ अश्वशकृता धूपयत्यश्वस्य त्वेति प्रतिमन्त्रम् २२ उखावदग्निः प्रदहनं च मखायेति प्रतिमन्त्रम् २३ पक्वानुद्घरत्यृजवे त्वेति प्रतिमन्त्रम् २४ अजापयसावसिंचति मखायेति प्रतिमन्त्रम् २५ तूष्णीं पिन्वनादीनां करणाभिमर्शनश्लक्ष्णनधूपनप्रदहनो-द्घरणावसेचनानि २६ १

801

¬psd; cárãy'árãyNp[vGyeR, crit sp[vGyeR 1 aipihtÃ;re p[-vGyRcr,m( 2 pTNydxRnm( 3 annUáÿ_É. 4 y;vduÿ_m( 5 pár`MyR-m*duMbrm( 6 m*ï' i]vO{ ÆVym( 7 b;Lvj' ivv;nm;sN´*du-Mby;RSkN/m;} y;" 8 pUveR, g;hRpTy' p[;c" kÚx;n;StIYyR p;];s;dn' ÃNÃm( 9 ¬pymnI' mh;vIr' prIx;s* ipNvne r*ih,kp;l* r*ih-,hvNy* c §uc;vnuTk¡,Re SqU,;myU%' `O·I xtm;ne mu'jp[lv;iNv-kûtxkl;âNv'xit' p[;dexm;];n( §uv' mu'jved' /iv];É, pár/I' rÆusNd;nm;sNdI' Õã,;ÉjnmÉ.[' Éskt;" %r;q;R aqRv° 10 p[o=,I" s'SÕTyo´MyoTq;y;h b[÷Np[c;árãy;mo hotrÉ.·ih p[Stot" s;m;in g;yeit 11 b[÷;nuD;to ym;y Tveit mh;vIr' p[o=it 12 p[itmN]' v; v;Ky.ed;t( 13 pár/My| c tUã,Im( 14 pUvRy; Ã;r; SqU,;myU%' inú³Ty d²=,to in%nit hotu" sNdxRne 15 g;hRpTy;hvnIy; ¬ÿre, %r* invpit ) d²=,tonuÉ.æyuiCz·%rm( 16 pUveR,;hvnIy' sm[;@;sNdI' py;RúTy d²=,t" p[;cIm;s;dyit r;j;sN´; ¬ÿrt" ) Õã,;Éjn-mSy;m;StO,;it ) tiSm¥>yupxye ind/;it ) mh;vIr* c;vCz;dyeÃ; 17 aNyo v; pár`MyRyojnm?vyoR" k;lsMpÿe" 18 a'jNtITyuCym;ne devSTveTynáÿ_ mh;vIrm;Jy' s'SÕTy 19 rjtxtm;n' %r ¬pgUhit pOÉqVy;" s'SpOx it 20 2

upasadA cariSyaMfcariSyanpravargyeNa carati sapravargye 1 apihitadvAre pra-vargyacaraNam 2 patnyadarfanam 3 ananUktibhifca 4 yAvaduktam 5 parigharmya-maudumbaram 6 mauxjaM trivqdra jjavyam 7 bAlvajaM vivAnamAsandyaudu-mbaryAskandhamA tr?yAH 8 pUrveNa gArhapatyaM prAcaH kufAnAstIryya pAtrAsAdanaM dvandvam 9 upayamanIM mahAvIraM parIfAsau pinvane rauhiNakapAlau rauhi-Nahavanyau ca srucAvanutkIrNe sthUNAmayUkhaM ghqSTI fatamAne muMjapralavAnvi-kazkatafakalAnviMfatiM prAdefamAtrAn sruvaM muMjavedaM dhavitrANi paridhIMfca rajjusandAnamAsandIM kqSNAjinamabhriM sikatAH kharArthA arthavacca 10 prokSaNIH saMskqtyodyamyotthAyAha brahmanpracAriSyAmo hotarabhiSTuhi prastotaH sAmAni gAyeti 11 brahmAnujxAto yamAya tveti mahAvIraM prokSati 12 pratimantraM vA vAkyabhedAt 13 paridharmyaM ca tUSNIm 14 pUrvayA dvArA sthUNAmayUkhaM nirhqtya dakSiNato nikhanati hotuH sandarfane 15 gArhapatyAhavanIyA uttareNa kharau nivapati , dakSiNato'nubhittyucchiSTakharam 16 pUrveNAhavanIyaM samrADAsandIM paryAhqtya dakSiNataH prAcImAsAdayati rAjAsandyA uttarataH , kqSNAjina-masyAmAstqNAti , tasminnabhyupafaye nidadhAti , mahAvIrau cAvacchAdayedvA 17 anyo vA parigharmyayojanamadhvaryoH kAlasampatteH 18 aMjantItyucyamAne devastvetyanakti mahAvIramAjyaM saMskqtya 19 rajatafatamAnaM khara upagUhati pqthivyAH saMspqfa iti 20 2

upasadA cariSyaMfcariSyanpravargyeNa carati sapravargye 1 apihitadvAre pra-vargyacaraNam 2 patnyadarfanam 3 ananUktibhifca 4 yAvaduktam 5 parigharmya-maudumbaram 6 mauxjaM trivqdra jjavyam 7 bAlvajaM vivAnamAsandyaudu-mbaryAskandhamAtr! yAH 8 pUrveNa gArhapatyaM prAcaH kufAnAstIryya pAtrAsAdanaM dvandvam 9 upayamanIM mahAvIraM parIfAsau pinvane rauhiNakapAlau rauhi-Nahavanyau ca srucAvanutkIrNe sthUNAmayUkhaM ghqSTI fatamAne muMjapralavAnvi-kazkatafakalAnviMfatiM prAdefamAtrAn sruvaM muMjavedaM dhavitrANi paridhIMfca rajjusandAnamAsandIM kqSNAjinamabhriM sikatAH kharArthA arthavacca 10 prokSaNIH saMskqtyodyamyotthAyAha brahmanpracAriSyAmo hotarabhiSTuhi prastotaH sAmAni gAyeti 11 brahmAnujxAto yamAya tveti mahAvIraM prokSati 12 pratimantraM vA vAkyabhedAt 13 paridharmyaM ca tUSNIm 14 pUrvayA dvArA sthUNAmayUkhaM nirhqtya dakSiNato nikhanati hotuH sandarfane 15 gArhapatyAhavanIyA uttareNa kharau nivapati , dakSiNato'nubhittyucchiSTakharam 16 pUrveNAhavanIyaM samrADAsandIM paryAhqtya dakSiNataH prAcImAsAdayati rAjAsandyA uttarataH , kqSNAjina-masyAmAstqNAti , tasminnabhyupafaye nidadhAti , mahAvIrau cAvacchAdayedvA 17 anyo vA parigharmyayojanamadhvaryoH kAlasampatteH 18 aMjantItyucyamAne devastvetyanakti mahAvIramAjyaM saMskqtya 19 rajatafatamAnaM khara upagUhati pqthivyAH saMspqfa iti 20 2

उपसदा चरिष्यंश्चरिष्यन्प्रवर्ग्येण चरति सप्रवर्ग्ये १ अपिहितद्वारे प्र-वर्ग्यचरणम् २ पत्न्यदर्शनम् ३ अननूक्तिभिश्च ४ यावदुक्तम् ५ परिघर्म्य-मौदुम्बरम् ६ मौञ्जं त्रिवृद्र ज्जव्यम् ७ बाल्वजं विवानमासन्द्यौदु-म्बर्यास्कन्धमा त्र्?याः ८ पूर्वेण गार्हपत्यं प्राचः कुशानास्तीर्य्य पात्रासादनं द्वन्द्वम् ९ उपयमनीं महावीरं परीशासौ पिन्वने रौहिणकपालौ रौहि-णहवन्यौ च स्रुचावनुत्कीर्णे स्थूणामयूखं घृष्टी शतमाने मुंजप्रलवान्वि-कङ्कतशकलान्विंशतिं प्रादेशमात्रान् स्रुवं मुंजवेदं धवित्राणि परिधींश्च रज्जुसन्दानमासन्दीं कृष्णाजिनमभ्रिं सिकताः खरार्था अर्थवच्च १० प्रोक्षणीः संस्कृत्योद्यम्योत्थायाह ब्रह्मन्प्रचारिष्यामो होतरभिष्टुहि प्रस्तोतः सामानि गायेति ११ ब्रह्मानुज्ञातो यमाय त्वेति महावीरं प्रोक्षति १२ प्रतिमन्त्रं वा वाक्यभेदात् १३ परिधर्म्यं च तूष्णीम् १४ पूर्वया द्वारा स्थूणामयूखं निर्हृत्य दक्षिणतो निखनति होतुः सन्दर्शने १५ गार्हपत्याहवनीया उत्तरेण खरौ निवपति । दक्षिणतोऽनुभित्त्युच्छिष्टखरम् १६ पूर्वेणाहवनीयं सम्राडासन्दीं पर्याहृत्य दक्षिणतः प्राचीमासादयति राजासन्द्या उत्तरतः । कृष्णाजिन-मस्यामास्तृणाति । तस्मिन्नभ्युपशये निदधाति । महावीरौ चावच्छादयेद्वा १७ अन्यो वा परिघर्म्ययोजनमध्वर्योः कालसम्पत्तेः १८ अंजन्तीत्युच्यमाने देवस्त्वेत्यनक्ति महावीरमाज्यं संस्कृत्य १९ रजतशतमानं खर उपगूहति पृथिव्याः संस्पृश इति २० २

उपसदा चरिष्यंश्चरिष्यन्प्रवर्ग्येण चरति सप्रवर्ग्ये १ अपिहितद्वारे प्र-वर्ग्यचरणम् २ पत्न्यदर्शनम् ३ अननूक्तिभिश्च ४ यावदुक्तम् ५ परिघर्म्य-मौदुम्बरम् ६ मौञ्जं त्रिवृद्र ज्जव्यम् ७ बाल्वजं विवानमासन्द्यौदु-म्बर्यास्कन्धमात्र्! याः ८ पूर्वेण गार्हपत्यं प्राचः कुशानास्तीर्य्य पात्रासादनं द्वन्द्वम् ९ उपयमनीं महावीरं परीशासौ पिन्वने रौहिणकपालौ रौहि-णहवन्यौ च स्रुचावनुत्कीर्णे स्थूणामयूखं घृष्टी शतमाने मुंजप्रलवान्वि-कङ्कतशकलान्विंशतिं प्रादेशमात्रान् स्रुवं मुंजवेदं धवित्राणि परिधींश्च रज्जुसन्दानमासन्दीं कृष्णाजिनमभ्रिं सिकताः खरार्था अर्थवच्च १० प्रोक्षणीः संस्कृत्योद्यम्योत्थायाह ब्रह्मन्प्रचारिष्यामो होतरभिष्टुहि प्रस्तोतः सामानि गायेति ११ ब्रह्मानुज्ञातो यमाय त्वेति महावीरं प्रोक्षति १२ प्रतिमन्त्रं वा वाक्यभेदात् १३ परिधर्म्यं च तूष्णीम् १४ पूर्वया द्वारा स्थूणामयूखं निर्हृत्य दक्षिणतो निखनति होतुः सन्दर्शने १५ गार्हपत्याहवनीया उत्तरेण खरौ निवपति । दक्षिणतोऽनुभित्त्युच्छिष्टखरम् १६ पूर्वेणाहवनीयं सम्राडासन्दीं पर्याहृत्य दक्षिणतः प्राचीमासादयति राजासन्द्या उत्तरतः । कृष्णाजिन-मस्यामास्तृणाति । तस्मिन्नभ्युपशये निदधाति । महावीरौ चावच्छादयेद्वा १७ अन्यो वा परिघर्म्ययोजनमध्वर्योः कालसम्पत्तेः १८ अंजन्तीत्युच्यमाने देवस्त्वेत्यनक्ति महावीरमाज्यं संस्कृत्य १९ रजतशतमानं खर उपगूहति पृथिव्याः संस्पृश इति २० २

809

devSy Tveit rÆusNd;nm;d;ye@ EhIit g;m;×yit n;»; c i]¨°wrpre, g;hRpTy' gCzn( 1 /enu' g;yeit p[eãyit 2 aidTyw r;eit g;' p;xen p[itmuCy SqU,;y;' b?v; pUW;sIit vTsmuTsOjit 3 sNd;y `m;Ry dIãveit vTsmu¥yit 4 aÉ>y;' ipNvSveit ipNvne doiG/ 5 Sv;heN{ vidit ivp[uWoÉ.mN]yte 6 ySte Stn it Stnm;l.te 7 Ev' p[itp[Sq;t;j;' myU%e tUã,Im( 8 pyo g;yeit p[eãyit 9 ¬iÿÏ b[÷,Spt TyuCym;ne ¬poiÿÏit 10 ¬p{ v pyseTyuCym;ne gCzTyu-vRNtár=Émit 11 prIx;s;vdÿe g;y]m( zNdosIit p[itmN]m( 12 vixÏxf* g;yeit p[eãyit 13 t;>y;' mh;vIr' p[itgOð;it ´;v;-pOÉqvI>y;' Tv; párgOð;mIit 14 ¬´My mu'jvedenopmOJyopy-mNyopgOð;TyNtár=e,opyCz;mIit 15 aj;pys;vÉsCy x;Nte go" pyovnytIN{ ;Éneit 16 p[wtu b[÷,SpitárPyuCym;ne smu{ ;y Tveit v;tn;m;in jpit gCz¥;hvnIym( 17 5

devasya tveti rajjusandAnamAdAyeDa ehIti gAmAhvayati nAmnA ca triruccairapareNa gArhapatyaM gacchan 1 dhenuM gAyeti preSyati 2 adityai rAsneti gAM pAfena pratimucya sthUNAyAM badhvA pUSAsIti vatsamutsqjati 3 sandAya gharmAya dISveti vatsamunnayati 4 afvibhyAM pinvasveti pinvane dogdhi 5 svAhendra vaditi vipruSo'bhimantrayate 6 yaste stana iti stanamAlabhate 7 evaM pratiprasthAtA'jAM mayUkhe tUSNIm 8 payo gAyeti preSyati 9 uttiSTha brahmaNaspata ityucyamAne upottiSThati 10 upadra va payasetyucyamAne gacchatyu-rvantarikSamiti 11 parIfAsAvadatte gAyatram chando'sIti pratimantram 12 vafiSThafaphau gAyeti preSyati 13 tAbhyAM mahAvIraM pratigqhNAti dyAvA-pqthivIbhyAM tvA parigqhNAmIti 14 udyamya muMjavedenopamqjyopaya-manyopagqhNAtyantarikSeNopayacchAmIti 15 ajApayasAvasicya fAnte goH payo'vanayatIndra ?Afvineti 16 praitu brahmaNaspatiripyucyamAne samudra ?Aya tveti vAtanAmAni japati gacchannAhavanIyam 17 5

devasya tveti rajjusandAnamAdAyeDa ehIti gAmAhvayati nAmnA ca triruccairapareNa gArhapatyaM gacchan 1 dhenuM gAyeti preSyati 2 adityai rAsneti gAM pAfena pratimucya sthUNAyAM badhvA pUSAsIti vatsamutsqjati 3 sandAya gharmAya dISveti vatsamunnayati 4 afvibhyAM pinvasveti pinvane dogdhi 5 svAhendra vaditi vipruSo'bhimantrayate 6 yaste stana iti stanamAlabhate 7 evaM pratiprasthAtA'jAM mayUkhe tUSNIm 8 payo gAyeti preSyati 9 uttiSTha brahmaNaspata ityucyamAne upottiSThati 10 upadra va payasetyucyamAne gacchatyu-rvantarikSamiti 11 parIfAsAvadatte gAyatram chando'sIti pratimantram 12 vafiSThafaphau gAyeti preSyati 13 tAbhyAM mahAvIraM pratigqhNAti dyAvA-pqthivIbhyAM tvA parigqhNAmIti 14 udyamya muMjavedenopamqjyopaya-manyopagqhNAtyantarikSeNopayacchAmIti 15 ajApayasAvasicya fAnte goH payo'vanayatIndrA fvineti 16 praitu brahmaNaspatiripyucyamAne samudrA ya tveti vAtanAmAni japati gacchannAhavanIyam 17 5

देवस्य त्वेति रज्जुसन्दानमादायेड एहीति गामाह्वयति नाम्ना च त्रिरुच्चैरपरेण गार्हपत्यं गच्छन् १ धेनुं गायेति प्रेष्यति २ अदित्यै रास्नेति गां पाशेन प्रतिमुच्य स्थूणायां बध्वा पूषासीति वत्समुत्सृजति ३ सन्दाय घर्माय दीष्वेति वत्समुन्नयति ४ अश्विभ्यां पिन्वस्वेति पिन्वने दोग्धि ५ स्वाहेन्द्र वदिति विप्रुषोऽभिमन्त्रयते ६ यस्ते स्तन इति स्तनमालभते ७ एवं प्रतिप्रस्थाताऽजां मयूखे तूष्णीम् ८ पयो गायेति प्रेष्यति ९ उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पत इत्युच्यमाने उपोत्तिष्ठति १० उपद्र व पयसेत्युच्यमाने गच्छत्यु-र्वन्तरिक्षमिति ११ परीशासावदत्ते गायत्रम् छन्दोऽसीति प्रतिमन्त्रम् १२ वशिष्ठशफौ गायेति प्रेष्यति १३ ताभ्यां महावीरं प्रतिगृह्णाति द्यावा-पृथिवीभ्यां त्वा परिगृह्णामीति १४ उद्यम्य मुंजवेदेनोपमृज्योपय-मन्योपगृह्णात्यन्तरिक्षेणोपयच्छामीति १५ अजापयसावसिच्य शान्ते गोः पयोऽवनयतीन्द्र ?ाश्विनेति १६ प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरिप्युच्यमाने समुद्र ?ाय त्वेति वातनामानि जपति गच्छन्नाहवनीयम् १७ ५

देवस्य त्वेति रज्जुसन्दानमादायेड एहीति गामाह्वयति नाम्ना च त्रिरुच्चैरपरेण गार्हपत्यं गच्छन् १ धेनुं गायेति प्रेष्यति २ अदित्यै रास्नेति गां पाशेन प्रतिमुच्य स्थूणायां बध्वा पूषासीति वत्समुत्सृजति ३ सन्दाय घर्माय दीष्वेति वत्समुन्नयति ४ अश्विभ्यां पिन्वस्वेति पिन्वने दोग्धि ५ स्वाहेन्द्र वदिति विप्रुषोऽभिमन्त्रयते ६ यस्ते स्तन इति स्तनमालभते ७ एवं प्रतिप्रस्थाताऽजां मयूखे तूष्णीम् ८ पयो गायेति प्रेष्यति ९ उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पत इत्युच्यमाने उपोत्तिष्ठति १० उपद्र व पयसेत्युच्यमाने गच्छत्यु-र्वन्तरिक्षमिति ११ परीशासावदत्ते गायत्रम् छन्दोऽसीति प्रतिमन्त्रम् १२ वशिष्ठशफौ गायेति प्रेष्यति १३ ताभ्यां महावीरं प्रतिगृह्णाति द्यावा-पृथिवीभ्यां त्वा परिगृह्णामीति १४ उद्यम्य मुंजवेदेनोपमृज्योपय-मन्योपगृह्णात्यन्तरिक्षेणोपयच्छामीति १५ अजापयसावसिच्य शान्ते गोः पयोऽवनयतीन्द्रा श्विनेति १६ प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरिप्युच्यमाने समुद्रा य त्वेति वातनामानि जपति गच्छन्नाहवनीयम् १७ ५