dxRpU,Rm;s* Vy;:y;Sy;m" 1 a;m;v;Syen hivW; y+ym;, EkSy; Ãyov;R pUveR´uhRivr;tn' dohyit 2 aip v; purSt;dev Ãähe } yhe v;nugu¢' duG/' dohÉyTv;nugu¢en dÝ;tnáÿ_ 3 s'ttmiviCz¥mÉ.duhNTyopvsq;t( 4 ydh" pU,RN{ m;" Sy;t( t;' p*,Rm;sImupvset( 5 " pUárteit v; 6 ydhnR ëXyet t;mm;v;Sy;m( 7 o nodeteit v; 8 t]wWoTyNtp[dexo ye kcn p*,Rm;sImm;v;Sy;' v; /m;R an;r>y;»;yNt ¬.y]wv te i£yNte 9 yDopvITyev dwveWu kmRsu .vit 10 p[;cIn;vItI ip} yeWu 11 p[;ªn(y;y;Nyudªn(y;y;in v; p[d²=,' dwv;in km;RÉ, kÚy;Rt( 12 ivprIt' ip} y;É, 13 n ivh;r;dppy;RvteRt 14 n yD;©¹n;Tm;nmÉ.párhredNy' v; 15 ¬ÿrt¬pc;ro ivh;r" 16 y] Kv c juhotIit codyed?vyuRrev ju×;Jyen;hvnIye juüy;t( 17 a?vyuRmev;n;id·e ktRár p[tIy;d;¦I/[' iÃtIym( 18 y] Kv copitÏtenumN]yt it codyed( yjm;n Ev tt( kÚy;Rt( 19 EkmN];É, km;RÉ, 20 a;idp[id·; mN]; .v²Nt 21 1

darfapUrNamAsau vyAkhyAsyAmaH 1 AmAvAsyena haviSA yakSyamANa ekasyA dvayorvA pUrvedyurhavirAtaxcanaM dohayati 2 api vA purastAdeva dvyahe tr?yahe vAnuguptaM dugdhaM dohayitvAnuguptena dadhnAtanakti 3 saMtatamavicchinnamabhiduhantyopavasathAt 4 yadahaH pUrNafcandra mAH syAt tAM paurNamAsImupavaset 5 fvaH pUriteti vA 6 yadaharna dqfyeta tAmamAvAsyAm 7 fvo nodeteti vA 8 tatraiSo'tyantapradefo ye kecana paurNamAsImamAvAsyAM vA dharmA anArabhyAmnAyanta ubhayatraiva te kriyante 9 yajxopavItyeva daiveSu karmasu bhavati 10 prAcInAvItI pi tr?yeSu 11 prAznyAyAnyudaznyAyAni vA pradakSiNaM daivAni karmANi kuryAt 12 viparItaM pi tr?yANi 13 na vihArAdapaparyAvarteta 14 na yajxAzgenAtmAnamabhipariharedanyaM vA 15 uttarata\upacAro vihAraH 16 yatra kva ca juhotIti codayedadhvaryureva juhvAjyenAhavanIye juhuyAt 17 adhvaryumevAnAdiSTe kartari pratIyAdAgnIdhraM dvitIyam 18 yatra kva copatiSThate'numantrayata iti codayed yajamAna eva tat kuryAt 19 ekamantrANi karmANi 20 AdipradiSTA mantrA bhavanti 21 1

darfapUrNamAsau vyAkhyAsyAmaH 1 AmAvAsyena haviSA yakSyamANa ekasyA dvayorvA pUrvedyurhavirAtaxcanaM dohayati 2 api vA purastAdeva dvyahe tr! yahe vAnuguptaM dugdhaM dohayitvAnuguptena dadhnAtanakti 3 saMtatamavicchinnamabhiduhantyopavasathAt 4 yadahaH pUrNafcandra mAH syAt tAM paurNamAsImupavaset 5 fvaH pUriteti vA 6 yadaharna dqfyeta tAmamAvAsyAm 7 fvo nodeteti vA 8 tatraiSo'tyantapradefo ye kecana paurNamAsImamAvAsyAM vA dharmA anArabhyAmnAyanta ubhayatraiva te kriyante 9 yajxopavItyeva daiveSu karmasu bhavati 10 prAcInAvItI pitr! yeSu 11 prAznyAyAnyudaznyAyAni vA pradakSiNaM daivAni karmANi kuryAt 12 viparItaM pitr! yANi 13 na vihArAdapaparyAvarteta 14 na yajxAzgenAtmAnamabhipariharedanyaM vA 15 uttarataupacAro vihAraH 16 yatra kva ca juhotIti codayedadhvaryureva juhvAjyenAhavanIye juhuyAt 17 adhvaryumevAnAdiSTe kartari pratIyAdAgnIdhraM dvitIyam 18 yatra kva copatiSThate'numantrayata iti codayed yajamAna eva tat kuryAt 19 ekamantrANi karmANi 20 AdipradiSTA mantrA bhavanti 21 1

दर्शपूर्णमासौ व्याख्यास्यामः १ आमावास्येन हविषा यक्ष्यमाण एकस्या द्वयोर्वा पूर्वेद्युर्हविरातञ्चनं दोहयति २ अपि वा पुरस्तादेव द्व्यहे त्र्?यहे वानुगुप्तं दुग्धं दोहयित्वानुगुप्तेन दध्नातनक्ति ३ संततमविच्छिन्नमभिदुहन्त्योपवसथात् ४ यदहः पूर्णश्चन्द्र माः स्यात् तां पौर्णमासीमुपवसेत् ५ श्वः पूरितेति वा ६ यदहर्न दृश्येत ताममावास्याम् ७ श्वो नोदेतेति वा ८ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो ये केचन पौर्णमासीममावास्यां वा धर्मा अनारभ्याम्नायन्त उभयत्रैव ते क्रियन्ते ९ यज्ञोपवीत्येव दैवेषु कर्मसु भवति १० प्राचीनावीती पि त्र्?येषु ११ प्राङ्न्यायान्युदङ्न्यायानि वा प्रदक्षिणं दैवानि कर्माणि कुर्यात् १२ विपरीतं पि त्र्?याणि १३ न विहारादपपर्यावर्तेत १४ न यज्ञाङ्गेनात्मानमभिपरिहरेदन्यं वा १५ उत्तरतउपचारो विहारः १६ यत्र क्व च जुहोतीति चोदयेदध्वर्युरेव जुह्वाज्येनाहवनीये जुहुयात् १७ अध्वर्युमेवानादिष्टे कर्तरि प्रतीयादाग्नीध्रं द्वितीयम् १८ यत्र क्व चोपतिष्ठतेऽनुमन्त्रयत इति चोदयेद् यजमान एव तत् कुर्यात् १९ एकमन्त्राणि कर्माणि २० आदिप्रदिष्टा मन्त्रा भवन्ति २१ १

दर्शपूर्णमासौ व्याख्यास्यामः १ आमावास्येन हविषा यक्ष्यमाण एकस्या द्वयोर्वा पूर्वेद्युर्हविरातञ्चनं दोहयति २ अपि वा पुरस्तादेव द्व्यहे त्र्! यहे वानुगुप्तं दुग्धं दोहयित्वानुगुप्तेन दध्नातनक्ति ३ संततमविच्छिन्नमभिदुहन्त्योपवसथात् ४ यदहः पूर्णश्चन्द्र माः स्यात् तां पौर्णमासीमुपवसेत् ५ श्वः पूरितेति वा ६ यदहर्न दृश्येत ताममावास्याम् ७ श्वो नोदेतेति वा ८ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो ये केचन पौर्णमासीममावास्यां वा धर्मा अनारभ्याम्नायन्त उभयत्रैव ते क्रियन्ते ९ यज्ञोपवीत्येव दैवेषु कर्मसु भवति १० प्राचीनावीती पित्र्! येषु ११ प्राङ्न्यायान्युदङ्न्यायानि वा प्रदक्षिणं दैवानि कर्माणि कुर्यात् १२ विपरीतं पित्र्! याणि १३ न विहारादपपर्यावर्तेत १४ न यज्ञाङ्गेनात्मानमभिपरिहरेदन्यं वा १५ उत्तरतौपचारो विहारः १६ यत्र क्व च जुहोतीति चोदयेदध्वर्युरेव जुह्वाज्येनाहवनीये जुहुयात् १७ अध्वर्युमेवानादिष्टे कर्तरि प्रतीयादाग्नीध्रं द्वितीयम् १८ यत्र क्व चोपतिष्ठतेऽनुमन्त्रयत इति चोदयेद् यजमान एव तत् कुर्यात् १९ एकमन्त्राणि कर्माणि २० आदिप्रदिष्टा मन्त्रा भवन्ति २१ १

it 11 ty; W@vr;?y;Rn( vTs;np;kroit v;yv Sqop;yv Sq it 12 y;vtIn;mek; kÚM.I duG/\ s'.ret( t;vtI pr;?y;R m;]; Sy;t( 13 Ek\ x;%yopSpOxit 14 tywv g;" p[Sq;pyit devo v" sivt; p[;pRytu ÅeÏtm;y kmR, a; Py;y?vmÉßy; N{ ;y dev.;gÉmit 15 mheN{ ;y it v; yid mheN{ y;jI .vit 16 Ek;\ x;%yopSpOxit 17 p[iSqt; anumN]yte

iti 11 tayA SaDavarArdhyAn vatsAnapAkaroti vAyava sthopAyava stha iti 12 yAvatInAmekA kumbhI dugdhaMM saMbharet tAvatI parArdhyA mAtrA syAt 13 ekaMM fAkhayopaspqfati 14 tayaiva gAH prasthApayati devo vaH savitA prArpayatu freSThatamAya karmaNa A pyAyadhvamaghniyA indra ?Aya devabhAgamiti 15 mahendra ?Aya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 16 ekAMM fAkhayopaspqfati 17 prasthitA anumantrayate

iti 11 tayA SaDavarArdhyAn vatsAnapAkaroti vAyava sthopAyava stha iti 12 yAvatInAmekA kumbhI dugdhaMM saMbharet tAvatI parArdhyA mAtrA syAt 13 ekaMM fAkhayopaspqfati 14 tayaiva gAH prasthApayati devo vaH savitA prArpayatu freSThatamAya karmaNa A pyAyadhvamaghniyA indrA ya devabhAgamiti 15 mahendrA ya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 16 ekAMM fAkhayopaspqfati 17 prasthitA anumantrayate

इति ११ तया षडवरार्ध्यान् वत्सानपाकरोति वायव स्थोपायव स्थ इति १२ यावतीनामेका कुम्भी दुग्धँ संभरेत् तावती परार्ध्या मात्रा स्यात् १३ एकँ शाखयोपस्पृशति १४ तयैव गाः प्रस्थापयति देवो वः सविता प्रार्पयतु श्रेष्ठतमाय कर्मण आ प्यायध्वमघ्निया इन्द्र ?ाय देवभागमिति १५ महेन्द्र ?ाय इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १६ एकाँ शाखयोपस्पृशति १७ प्रस्थिता अनुमन्त्रयते

इति ११ तया षडवरार्ध्यान् वत्सानपाकरोति वायव स्थोपायव स्थ इति १२ यावतीनामेका कुम्भी दुग्धँ संभरेत् तावती परार्ध्या मात्रा स्यात् १३ एकँ शाखयोपस्पृशति १४ तयैव गाः प्रस्थापयति देवो वः सविता प्रार्पयतु श्रेष्ठतमाय कर्मण आ प्यायध्वमघ्निया इन्द्रा य देवभागमिति १५ महेन्द्रा य इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १६ एकाँ शाखयोपस्पृशति १७ प्रस्थिता अनुमन्त्रयते

xuõ; ap" sup[p;,e ipbNtI" xtÉmN{ ;y xrdo duh;n;" )

fuddhA apaH suprapANe pibantIH fatamindra ?Aya farado duhAnAH ,

fuddhA apaH suprapANe pibantIH fatamindrA ya farado duhAnAH ,

शुद्धा अपः सुप्रपाणे पिबन्तीः शतमिन्द्र ?ाय शरदो दुहानाः ।

शुद्धा अपः सुप्रपाणे पिबन्तीः शतमिन्द्रा य शरदो दुहानाः ।

it 18 mheN{ ;y it v; yid mheN{ y;jI .vit 19 2

iti 18 mahendra ?Aya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 19 2

iti 18 mahendrA ya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 19 2

इति १८ महेन्द्र ?ाय इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १९ २

इति १८ महेन्द्रा य इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १९ २

devbihR" xtvLx' ivroh Ty;lv;n( p[TyÉ.mOxit 1 sh§vLx; iv vy\ ¨hem Ty;Tm;nm( 2 aqwnt( s'.rit pOÉqVy;" s'pOc" p;ih sus'.Ot; Tv; s'.r;Ém it 3 at Ev bihRW" xuLb' kroit i]/;tu p/;tu v; 4 ayuipto yoin" it xuLbm;ve·yit 5 aidTyw r;;És it p[itd/;it 6 t]wWoTyNtp[dexo y;in k;in c xuLb;in n smSyNte p[d²=,' t;Ny;ve·yet( 7 aq y;in smSyNte p[sVy' teW;' gu,m;ve·ä p[d²=,-mÉ.smSyet( 8 ¬dgg[\ xuLb' in/;y tiSmn( p[;gg[' bihRinRd/;it 9 aluÉ.to yoin" Tyuÿme in/ne p[StrmTy;d/;it 10 aqwnt( s'nçit N{ ;

devabarhiH fatavalfaM viroha ityAlavAn pratyabhimqfati 1 sahasravalfA vi vayaMM ruhema ityAtmAnam 2 athainat saMbharati pqthivyAH saMpqcaH pAhi susaMbhqtA tvA saMbharAmi iti 3 ata eva barhiSaH fulbaM karoti tridhAtu paxcadhAtu vA 4 ayupito yoniH iti fulbamAveSTayati 5 adityai rAsnAsi iti pratidadhAti 6 tatraiSo'tyantapradefo yAni kAni ca fulbAni na samasyante pradakSiNaM tAnyAveSTayet 7 atha yAni samasyante prasavyaM teSAM guNamAveSTya pradakSiNa-mabhisamasyet 8 udagagraMM fulbaM nidhAya tasmin prAgagraM barhirnidadhAti 9 alubhito yoniH ityuttame nidhane prastaramatyAdadhAti 10 athainat saMnahyati indra ?ANyai saMnahanam iti 11 pUSA te granthiM grathnAtu iti granthiM karoti 12 sa te mA syAt iti pafcAtprAxcamupagUhati 13 purastAtpratyaxcamityekeSAm 14 athainadArabhate

devabarhiH fatavalfaM viroha ityAlavAn pratyabhimqfati 1 sahasravalfA vi vayaMM ruhema ityAtmAnam 2 athainat saMbharati pqthivyAH saMpqcaH pAhi susaMbhqtA tvA saMbharAmi iti 3 ata eva barhiSaH fulbaM karoti tridhAtu paxcadhAtu vA 4 ayupito yoniH iti fulbamAveSTayati 5 adityai rAsnAsi iti pratidadhAti 6 tatraiSo'tyantapradefo yAni kAni ca fulbAni na samasyante pradakSiNaM tAnyAveSTayet 7 atha yAni samasyante prasavyaM teSAM guNamAveSTya pradakSiNa-mabhisamasyet 8 udagagraMM fulbaM nidhAya tasmin prAgagraM barhirnidadhAti 9 alubhito yoniH ityuttame nidhane prastaramatyAdadhAti 10 athainat saMnahyati indrA Nyai saMnahanam iti 11 pUSA te granthiM grathnAtu iti granthiM karoti 12 sa te mA syAt iti pafcAtprAxcamupagUhati 13 purastAtpratyaxcamityekeSAm 14 athainadArabhate

देवबर्हिः शतवल्शं विरोह इत्यालवान् प्रत्यभिमृशति १ सहस्रवल्शा वि वयँ रुहेम इत्यात्मानम् २ अथैनत् संभरति पृथिव्याः संपृचः पाहि सुसंभृता त्वा संभरामि इति ३ अत एव बर्हिषः शुल्बं करोति त्रिधातु पञ्चधातु वा ४ अयुपितो योनिः इति शुल्बमावेष्टयति ५ अदित्यै रास्नासि इति प्रतिदधाति ६ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो यानि कानि च शुल्बानि न समस्यन्ते प्रदक्षिणं तान्यावेष्टयेत् ७ अथ यानि समस्यन्ते प्रसव्यं तेषां गुणमावेष्ट्य प्रदक्षिण-मभिसमस्येत् ८ उदगग्रँ शुल्बं निधाय तस्मिन् प्रागग्रं बर्हिर्निदधाति ९ अलुभितो योनिः इत्युत्तमे निधने प्रस्तरमत्यादधाति १० अथैनत् संनह्यति इन्द्र ?ाण्यै संनहनम् इति ११ पूषा ते ग्रन्थिं ग्रथ्नातु इति ग्रन्थिं करोति १२ स ते मा स्यात् इति पश्चात्प्राञ्चमुपगूहति १३ पुरस्तात्प्रत्यञ्चमित्येकेषाम् १४ अथैनदारभते

देवबर्हिः शतवल्शं विरोह इत्यालवान् प्रत्यभिमृशति १ सहस्रवल्शा वि वयँ रुहेम इत्यात्मानम् २ अथैनत् संभरति पृथिव्याः संपृचः पाहि सुसंभृता त्वा संभरामि इति ३ अत एव बर्हिषः शुल्बं करोति त्रिधातु पञ्चधातु वा ४ अयुपितो योनिः इति शुल्बमावेष्टयति ५ अदित्यै रास्नासि इति प्रतिदधाति ६ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो यानि कानि च शुल्बानि न समस्यन्ते प्रदक्षिणं तान्यावेष्टयेत् ७ अथ यानि समस्यन्ते प्रसव्यं तेषां गुणमावेष्ट्य प्रदक्षिण-मभिसमस्येत् ८ उदगग्रँ शुल्बं निधाय तस्मिन् प्रागग्रं बर्हिर्निदधाति ९ अलुभितो योनिः इत्युत्तमे निधने प्रस्तरमत्यादधाति १० अथैनत् संनह्यति इन्द्रा ण्यै संनहनम् इति ११ पूषा ते ग्रन्थिं ग्रथ्नातु इति ग्रन्थिं करोति १२ स ते मा स्यात् इति पश्चात्प्राञ्चमुपगूहति १३ पुरस्तात्प्रत्यञ्चमित्येकेषाम् १४ अथैनदारभते

it párStr,;n;' d.;R,;mÉ/in/;Ny;z¹dnI s'nhnITyet; a;»;t; .v²Nt 1 EkÉv\ xitd;¨Ém?m' kroit p;l;x' %;idr' v; 2 a·;dxd;¨Ém?m\ s'nçtITyekW;m( 3 pdx s;Ém/enId;åÉ, .v²Nt 4 ]y" pár/y" 5 p;l;x;" k;ãmRyRmy; v; xuãk; v;{ ;R v; svLkl;" 6 aqo %;idr; bwLv; a*duMbr; vwkût; r*ihtk; veit ivD;yte 7 SqivÏo m?ymo-,Iy;n( { ;`Iy;n( d²=,;?yoRÉ,Ïo ×ÉsÏ ¬ÿr;?yR" 8 Ã¹ a;`;rsÉm/* 9 anUy;jsÉmdekÉv\ xI 10 smUl;n;mmUl;n;' v; d.;R,;myuG/;tu tqwv xuLb' kroit 11 tiSmÉ¥?m\ s'.rit 12

iti paristaraNAnAM darbhANAmadhinidhAnyAchedanI saMnahanItyetA AmnAtA bhavanti 1 ekaviMM fatidArumidhmaM karoti pAlAfaM khAdiraM vA 2 aSTAdafadArumidhmaMM saMnahyatItyekeSAm 3 paxcadafa sAmidhenIdArUNi bhavanti 4 trayaH paridhayaH 5 pAlAfAH kArSmaryamayA vA fuSkA vAdra ?A? vA savalkalAH 6 atho khAdirA bailvA audumbarA vaikazkatA rauhitakA veti vijxAyate 7 sthaviSTho madhyamo-'NIyAn dra ?AghIyAn dakSiNArdhyo'NiSTho hvasiSTha uttarArdhyaH 8 dve AghArasamidhau 9 anUyAjasamidekaviMM fI 10 samUlAnAmamUlAnAM vA darbhANAmayugdhAtu tathaiva fulbaM karoti 11 tasminnidhmaMM saMbharati 12

iti paristaraNAnAM darbhANAmadhinidhAnyAchedanI saMnahanItyetA AmnAtA bhavanti 1 ekaviMM fatidArumidhmaM karoti pAlAfaM khAdiraM vA 2 aSTAdafadArumidhmaMM saMnahyatItyekeSAm 3 paxcadafa sAmidhenIdArUNi bhavanti 4 trayaH paridhayaH 5 pAlAfAH kArSmaryamayA vA fuSkA vAdrA r! vA savalkalAH 6 atho khAdirA bailvA audumbarA vaikazkatA rauhitakA veti vijxAyate 7 sthaviSTho madhyamo-'NIyAn drA ghIyAn dakSiNArdhyo'NiSTho hvasiSTha uttarArdhyaH 8 dve AghArasamidhau 9 anUyAjasamidekaviMM fI 10 samUlAnAmamUlAnAM vA darbhANAmayugdhAtu tathaiva fulbaM karoti 11 tasminnidhmaMM saMbharati 12

इति परिस्तरणानां दर्भाणामधिनिधान्याछेदनी संनहनीत्येता आम्नाता भवन्ति १ एकविँ शतिदारुमिध्मं करोति पालाशं खादिरं वा २ अष्टादशदारुमिध्मँ संनह्यतीत्येकेषाम् ३ पञ्चदश सामिधेनीदारूणि भवन्ति ४ त्रयः परिधयः ५ पालाशाः कार्ष्मर्यमया वा शुष्का वाद्र ?ा? वा सवल्कलाः ६ अथो खादिरा बैल्वा औदुम्बरा वैकङ्कता रौहितका वेति विज्ञायते ७ स्थविष्ठो मध्यमो-ऽणीयान् द्र ?ाघीयान् दक्षिणार्ध्योऽणिष्ठो ह्वसिष्ठ उत्तरार्ध्यः ८ द्वे आघारसमिधौ ९ अनूयाजसमिदेकविँ शी १० समूलानाममूलानां वा दर्भाणामयुग्धातु तथैव शुल्बं करोति ११ तस्मिन्निध्मँ संभरति १२

इति परिस्तरणानां दर्भाणामधिनिधान्याछेदनी संनहनीत्येता आम्नाता भवन्ति १ एकविँ शतिदारुमिध्मं करोति पालाशं खादिरं वा २ अष्टादशदारुमिध्मँ संनह्यतीत्येकेषाम् ३ पञ्चदश सामिधेनीदारूणि भवन्ति ४ त्रयः परिधयः ५ पालाशाः कार्ष्मर्यमया वा शुष्का वाद्रा र्! वा सवल्कलाः ६ अथो खादिरा बैल्वा औदुम्बरा वैकङ्कता रौहितका वेति विज्ञायते ७ स्थविष्ठो मध्यमो-ऽणीयान् द्रा घीयान् दक्षिणार्ध्योऽणिष्ठो ह्वसिष्ठ उत्तरार्ध्यः ८ द्वे आघारसमिधौ ९ अनूयाजसमिदेकविँ शी १० समूलानाममूलानां वा दर्भाणामयुग्धातु तथैव शुल्बं करोति ११ तस्मिन्निध्मँ संभरति १२

o .Ut ?m;bihRWI v[topete p*,Rm;Sy;' kÚy;Rt( 1 pUveR´urev;m;v;Sy;y;m( 2 y;q;k;mI p*,Rm;Sy;ÉmTyprm( 3 d.Rmy' ved' kroit vedoÉs yen Tv' dev ved deve>yo vedo.vSten mç' vedo .Uy;" it 4 vTsDu' pxuk;mSy mUtk;yRm¥;´k;mSy i]vOt' b[÷vcRsk;mSy ) i]vOiCzrs' b[uvte 5 inTyvt( pUv*R kLp;vek sm;mn²Nt 6 aqwn' p[;dexm;]e párv;syit 7 xuLb;t( p[;dexm;] TyekW;m( 8 p[D;t;in ved;g[;É, in/;y yy; x;%y; vTs;np;kroit tSy; aNtveRid pl;x;n;mekdex' p[x;tyit 9 mUlt" x;%;' párv;Sy tmupveW' kroit ¬pveWoÉs yD;y Tv;' párveWm/;ryn( ) N{ ;y hÉv" Õ

fvo bhUta idhmAbarhiSI vratopete paurNamAsyAM kuryAt 1 pUrvedyurevAmAvAsyAyAm 2 yAthAkAmI paurNamAsyAmityaparam 3 darbhamayaM vedaM karoti vedo'si yena tvaM deva veda devebhyo vedo'bhavastena mahyaM vedo bhUyAH iti 4 vatsajxuM pafukAmasya mUtakAryamannAdyakAmasya trivqtaM brahmavarcasakAmasya , trivqcchirasaM bruvate 5 nityavat pUrvau kalpAveke samAmananti 6 athainaM prAdefamAtre parivAsayati 7 fulbAt prAdefamAtra ityekeSAm 8 prajxAtAni vedAgrANi nidhAya yayA fAkhayA vatsAnapAkaroti tasyA antarvedi palAfAnAmekadefaM prafAtayati 9 mUlataH fAkhAM parivAsya tamupaveSaM karoti upaveSo'si yajxAya tvAM pariveSamadhArayan , indra ?Aya haviH kqNvantaH fivaH fagmo bhavAsi naH iti 10 athAsyA darbhamayaM prAdefamAtraM pavitraM karoti trivqdavalayaM vasUnAM pavitramasi fatadhAraM vasUnAM pavitramasi sahasradhAram iti 11 mUle mUlamavasajatyagre'gram , na granthiM karoti 12 kriyamANaM yajamAno'numantrayate

fvo bhUta idhmAbarhiSI vratopete paurNamAsyAM kuryAt 1 pUrvedyurevAmAvAsyAyAm 2 yAthAkAmI paurNamAsyAmityaparam 3 darbhamayaM vedaM karoti vedo'si yena tvaM deva veda devebhyo vedo'bhavastena mahyaM vedo bhUyAH iti 4 vatsajxuM pafukAmasya mUtakAryamannAdyakAmasya trivqtaM brahmavarcasakAmasya , trivqcchirasaM bruvate 5 nityavat pUrvau kalpAveke samAmananti 6 athainaM prAdefamAtre parivAsayati 7 fulbAt prAdefamAtra ityekeSAm 8 prajxAtAni vedAgrANi nidhAya yayA fAkhayA vatsAnapAkaroti tasyA antarvedi palAfAnAmekadefaM prafAtayati 9 mUlataH fAkhAM parivAsya tamupaveSaM karoti upaveSo'si yajxAya tvAM pariveSamadhArayan , indrA ya haviH kqNvantaH fivaH fagmo bhavAsi naH iti 10 athAsyA darbhamayaM prAdefamAtraM pavitraM karoti trivqdavalayaM vasUnAM pavitramasi fatadhAraM vasUnAM pavitramasi sahasradhAram iti 11 mUle mUlamavasajatyagre'gram , na granthiM karoti 12 kriyamANaM yajamAno'numantrayate

श्वो भूत इध्माबर्हिषी व्रतोपेते पौर्णमास्यां कुर्यात् १ पूर्वेद्युरेवामावास्यायाम् २ याथाकामी पौर्णमास्यामित्यपरम् ३ दर्भमयं वेदं करोति वेदोऽसि येन त्वं देव वेद देवेभ्यो वेदोऽभवस्तेन मह्यं वेदो भूयाः इति ४ वत्सज्ञुं पशुकामस्य मूतकार्यमन्नाद्यकामस्य त्रिवृतं ब्रह्मवर्चसकामस्य । त्रिवृच्छिरसं ब्रुवते ५ नित्यवत् पूर्वौ कल्पावेके समामनन्ति ६ अथैनं प्रादेशमात्रे परिवासयति ७ शुल्बात् प्रादेशमात्र इत्येकेषाम् ८ प्रज्ञातानि वेदाग्राणि निधाय यया शाखया वत्सानपाकरोति तस्या अन्तर्वेदि पलाशानामेकदेशं प्रशातयति ९ मूलतः शाखां परिवास्य तमुपवेषं करोति उपवेषोऽसि यज्ञाय त्वां परिवेषमधारयन् । इन्द्र ?ाय हविः कृण्वन्तः शिवः शग्मो भवासि नः इति १० अथास्या दर्भमयं प्रादेशमात्रं पवित्रं करोति त्रिवृदवलयं वसूनां पवित्रमसि शतधारं वसूनां पवित्रमसि सहस्रधारम् इति ११ मूले मूलमवसजत्यग्रेऽग्रम् । न ग्रन्थिं करोति १२ क्रियमाणं यजमानोऽनुमन्त्रयते

श्वो भूत इध्माबर्हिषी व्रतोपेते पौर्णमास्यां कुर्यात् १ पूर्वेद्युरेवामावास्यायाम् २ याथाकामी पौर्णमास्यामित्यपरम् ३ दर्भमयं वेदं करोति वेदोऽसि येन त्वं देव वेद देवेभ्यो वेदोऽभवस्तेन मह्यं वेदो भूयाः इति ४ वत्सज्ञुं पशुकामस्य मूतकार्यमन्नाद्यकामस्य त्रिवृतं ब्रह्मवर्चसकामस्य । त्रिवृच्छिरसं ब्रुवते ५ नित्यवत् पूर्वौ कल्पावेके समामनन्ति ६ अथैनं प्रादेशमात्रे परिवासयति ७ शुल्बात् प्रादेशमात्र इत्येकेषाम् ८ प्रज्ञातानि वेदाग्राणि निधाय यया शाखया वत्सानपाकरोति तस्या अन्तर्वेदि पलाशानामेकदेशं प्रशातयति ९ मूलतः शाखां परिवास्य तमुपवेषं करोति उपवेषोऽसि यज्ञाय त्वां परिवेषमधारयन् । इन्द्रा य हविः कृण्वन्तः शिवः शग्मो भवासि नः इति १० अथास्या दर्भमयं प्रादेशमात्रं पवित्रं करोति त्रिवृदवलयं वसूनां पवित्रमसि शतधारं वसूनां पवित्रमसि सहस्रधारम् इति ११ मूले मूलमवसजत्यग्रेऽग्रम् । न ग्रन्थिं करोति १२ क्रियमाणं यजमानोऽनुमन्त्रयते

p[ipt;mhm( 6 a]wv n;m;dexmv;cInp;É,-dR²=,;pvg;RS\ ]In( ip<@;n( ind/;it Etÿe tt ye c Tv;mnu TyetwmRN]w" 7 aq yid iÃipt; Sy;t( p[itpU¨W' ip<@;n( d´;t( 8 aip vwkkiSmn( ip<@¼ Ã*Ã;vupl=yet( 9 aq yid jIvipt; Sy;t( ipt;mh;y p[ipt;mh;y c d´;t( 10 n jIvNtmitdd;tITyekW;m( 11 hom;Ntmev kÚvIRt 12 8

prapitAmaham 6 atraiva nAmAdefamavAcInapANi-rdakSiNApavargAs?MM trIn piNDAn nidadhAti etatte tata ye ca tvAmanu ityetairmantraiH 7 atha yadi dvipitA syAt pratipUruSaM piNDAn dadyAt 8 api vaikaikasmin piNDe dvaudvAvupalakSayet 9 atha yadi jIvapitA syAt pitAmahAya prapitAmahAya ca dadyAt 10 na jIvantamatidadAtItyekeSAm 11 homAntameva kurvIta 12 8

prapitAmaham 6 atraiva nAmAdefamavAcInapANi-rdakSiNApavargAsMM! trIn piNDAn nidadhAti etatte tata ye ca tvAmanu ityetairmantraiH 7 atha yadi dvipitA syAt pratipUruSaM piNDAn dadyAt 8 api vaikaikasmin piNDe dvaudvAvupalakSayet 9 atha yadi jIvapitA syAt pitAmahAya prapitAmahAya ca dadyAt 10 na jIvantamatidadAtItyekeSAm 11 homAntameva kurvIta 12 8

प्रपितामहम् ६ अत्रैव नामादेशमवाचीनपाणि-र्दक्षिणापवर्गास्?ँ त्रीन् पिण्डान् निदधाति एतत्ते तत ये च त्वामनु इत्येतैर्मन्त्रैः ७ अथ यदि द्विपिता स्यात् प्रतिपूरुषं पिण्डान् दद्यात् ८ अपि वैकैकस्मिन् पिण्डे द्वौद्वावुपलक्षयेत् ९ अथ यदि जीवपिता स्यात् पितामहाय प्रपितामहाय च दद्यात् १० न जीवन्तमतिददातीत्येकेषाम् ११ होमान्तमेव कुर्वीत १२ ८

प्रपितामहम् ६ अत्रैव नामादेशमवाचीनपाणि-र्दक्षिणापवर्गास्ँ! त्रीन् पिण्डान् निदधाति एतत्ते तत ये च त्वामनु इत्येतैर्मन्त्रैः ७ अथ यदि द्विपिता स्यात् प्रतिपूरुषं पिण्डान् दद्यात् ८ अपि वैकैकस्मिन् पिण्डे द्वौद्वावुपलक्षयेत् ९ अथ यदि जीवपिता स्यात् पितामहाय प्रपितामहाय च दद्यात् १० न जीवन्तमतिददातीत्येकेषाम् ११ होमान्तमेव कुर्वीत १२ ८

tt" s'p[eãyit párStO,It pár/æ;;É¦' párihtoÉ¦yRjm;n' .unÿ_Ú ) ap;\ rs aoW/In;\ suv,oR inãk; me yjm;nSy sNtu k;mdu`; amu];muiãm'Llok it 1 tto¦In( párStO,;it pUv;R\ ;pr* c p[;gg[wdR.wR" 2 aip vodgg[;" p;t( purSt;° .v²Nt 3 d²=,;" p= ¬pár·;d( .vTy/St;duÿr" 4 d²=,en;hvnIy' b[÷yjm;nyor;ytne kLpyit 5 pUv| b[÷,opr' yjm;nSy 6 Svy' yjm;n" pvRy;' i]¨Tpun;it devo v" sivtoTpun;tu it pCzo g;y} y; 12 aqwn; aÉ.mN]yte a;po devIrg[epuv" it p[itp´ p[o²=t; Sq; TyNten 13 s;'n;Yyp;];É, p[o=Tyuæ;;n;in py;RvOTy 14 11

tataH saMpreSyati paristqNIta paridhattAgniM parihito'gniryajamAnaM bhunaktu , apAMM rasa oSadhInAMM suvarNo niSkA ime yajamAnasya santu kAmadughA amutrAmuSmiMlloke iti 1 tato'gnIn paristqNAti pUrvAfcaMM ?Aparau ca prAgagrairdarbhaiH 2 api vodagagrAH pafcAt purastAcca bhavanti 3 dakSiNAH pakSa upariSTAd bhavatyadhastAduttaraH 4 dakSiNenAhavanIyaM brahmayajamAnayorAyatane kalpayati 5 pUrvaM brahmaNo'paraM yajamAnasya 6 svayaM yajamAnaH parvaNyagnihotraM juhoti 7 nAsyAmAvAsyAMM rAtriM kumArA api payaH pibanti 8 yavAgvAsyaitAMM rAtrimagnihotraMM hutvAgnihotroccheSaNaMM havirAtaxcanaM nidadhAti 9 sAMnAyyapAtrANi prakSAlya dvandvaM prayunakti 10 uttareNa gArhapatyaM kumbhIM dohanaMM fAkhApavitra-mupaveSamabhidhAnIM nidAne yena cArthI bhavati 11 agnihotrahavaNyAM tiraH pavitramapa AnIyodagagrAbhyAM trirutpunAti devo vaH savitotpunAtu iti paccho gAya tr?yA 12 athainA abhimantrayate Apo devIragrepuvaH iti pratipadya prokSitA sthA ityantena 13 sAMnAyyapAtrANi prokSatyuttAnAni paryAvqtya 14 11

tataH saMpreSyati paristqNIta paridhattAgniM parihito'gniryajamAnaM bhunaktu , apAMM rasa oSadhInAMM suvarNo niSkA ime yajamAnasya santu kAmadughA amutrAmuSmiMlloke iti 1 tato'gnIn paristqNAti pUrvAfcAMM parau ca prAgagrairdarbhaiH 2 api vodagagrAH pafcAt purastAcca bhavanti 3 dakSiNAH pakSa upariSTAd bhavatyadhastAduttaraH 4 dakSiNenAhavanIyaM brahmayajamAnayorAyatane kalpayati 5 pUrvaM brahmaNo'paraM yajamAnasya 6 svayaM yajamAnaH parvaNyagnihotraM juhoti 7 nAsyAmAvAsyAMM rAtriM kumArA api payaH pibanti 8 yavAgvAsyaitAMM rAtrimagnihotraMM hutvAgnihotroccheSaNaMM havirAtaxcanaM nidadhAti 9 sAMnAyyapAtrANi prakSAlya dvandvaM prayunakti 10 uttareNa gArhapatyaM kumbhIM dohanaMM fAkhApavitra-mupaveSamabhidhAnIM nidAne yena cArthI bhavati 11 agnihotrahavaNyAM tiraH pavitramapa AnIyodagagrAbhyAM trirutpunAti devo vaH savitotpunAtu iti paccho gAyatr! yA 12 athainA abhimantrayate Apo devIragrepuvaH iti pratipadya prokSitA sthA ityantena 13 sAMnAyyapAtrANi prokSatyuttAnAni paryAvqtya 14 11

ततः संप्रेष्यति परिस्तृणीत परिधत्ताग्निं परिहितोऽग्निर्यजमानं भुनक्तु । अपाँ रस ओषधीनाँ सुवर्णो निष्का इमे यजमानस्य सन्तु कामदुघा अमुत्रामुष्मिंल्लोके इति १ ततोऽग्नीन् परिस्तृणाति पूर्वाश्चँ ?ापरौ च प्रागग्रैर्दर्भैः २ अपि वोदगग्राः पश्चात् पुरस्ताच्च भवन्ति ३ दक्षिणाः पक्ष उपरिष्टाद् भवत्यधस्तादुत्तरः ४ दक्षिणेनाहवनीयं ब्रह्मयजमानयोरायतने कल्पयति ५ पूर्वं ब्रह्मणोऽपरं यजमानस्य ६ स्वयं यजमानः पर्वण्यग्निहोत्रं जुहोति ७ नास्यामावास्याँ रात्रिं कुमारा अपि पयः पिबन्ति ८ यवाग्वास्यैताँ रात्रिमग्निहोत्रँ हुत्वाग्निहोत्रोच्छेषणँ हविरातञ्चनं निदधाति ९ सांनाय्यपात्राणि प्रक्षाल्य द्वन्द्वं प्रयुनक्ति १० उत्तरेण गार्हपत्यं कुम्भीं दोहनँ शाखापवित्र-मुपवेषमभिधानीं निदाने येन चार्थी भवति ११ अग्निहोत्रहवण्यां तिरः पवित्रमप आनीयोदगग्राभ्यां त्रिरुत्पुनाति देवो वः सवितोत्पुनातु इति पच्छो गाय त्र्?या १२ अथैना अभिमन्त्रयते आपो देवीरग्रेपुवः इति प्रतिपद्य प्रोक्षिता स्था इत्यन्तेन १३ सांनाय्यपात्राणि प्रोक्षत्युत्तानानि पर्यावृत्य १४ ११

ततः संप्रेष्यति परिस्तृणीत परिधत्ताग्निं परिहितोऽग्निर्यजमानं भुनक्तु । अपाँ रस ओषधीनाँ सुवर्णो निष्का इमे यजमानस्य सन्तु कामदुघा अमुत्रामुष्मिंल्लोके इति १ ततोऽग्नीन् परिस्तृणाति पूर्वाश्चाँ परौ च प्रागग्रैर्दर्भैः २ अपि वोदगग्राः पश्चात् पुरस्ताच्च भवन्ति ३ दक्षिणाः पक्ष उपरिष्टाद् भवत्यधस्तादुत्तरः ४ दक्षिणेनाहवनीयं ब्रह्मयजमानयोरायतने कल्पयति ५ पूर्वं ब्रह्मणोऽपरं यजमानस्य ६ स्वयं यजमानः पर्वण्यग्निहोत्रं जुहोति ७ नास्यामावास्याँ रात्रिं कुमारा अपि पयः पिबन्ति ८ यवाग्वास्यैताँ रात्रिमग्निहोत्रँ हुत्वाग्निहोत्रोच्छेषणँ हविरातञ्चनं निदधाति ९ सांनाय्यपात्राणि प्रक्षाल्य द्वन्द्वं प्रयुनक्ति १० उत्तरेण गार्हपत्यं कुम्भीं दोहनँ शाखापवित्र-मुपवेषमभिधानीं निदाने येन चार्थी भवति ११ अग्निहोत्रहवण्यां तिरः पवित्रमप आनीयोदगग्राभ्यां त्रिरुत्पुनाति देवो वः सवितोत्पुनातु इति पच्छो गायत्र्! या १२ अथैना अभिमन्त्रयते आपो देवीरग्रेपुवः इति प्रतिपद्य प्रोक्षिता स्था इत्यन्तेन १३ सांनाय्यपात्राणि प्रोक्षत्युत्तानानि पर्यावृत्य १४ ११

xuN/?v' dwVy;y kmR,e devyJy;yw it i]" 1 aqwt;in in·pit in·¢\ r=o in·¢o`x\ s" it 2 aq g; a;ytI" p[tI=te Et; a;cr²Nt m/umd( duh;n;" p[j;vtIyRxso ivåp;" ) b×I.RvNtI¨pj;ym;n; h v N{ o rmytu g;v" it 3 aidTyw r;;És TyÉ./;nIm;d;y pUW;És it vTsmÉ.d/;it ) pUW; Sq it v; sv;Rn( 4 tt a;h ¬psO·;' me p[b[Ut;t( it 5 ¬psO·;mnumN]yte ay+m; v" p[jy; s\ sOj;Ém r;ySpoWe, bül; .vNtI" it 6 ¬psIdNtmnumN]yte èj| py" ipNvm;n; `Ot' c jIvo jIvNtI¨p v" sdeym( it 7 tt" s'p[eãyit ivh;r' g;' copsO·;mNtre, m; s'c;ár· it 8 n duçm;n;mNtre, s'cr²Nt ivh;r' c 9 yid Vyvey;t( s;'n;Yy' m; ivloip it b[Uy;t( 10 /Oi·rÉs b[÷ yCz TyupveWm;d;y g;hRpTy;dudIco©;r;n( inåhit inå!' jNy' .ym( it 11 teWu kÚM.ImÉ/Åyit m;tárno `moRÉs it 12 aqwn;' p[d²=,m©;rw" pyURhit .OgU,;mi©rs;' tps; tPySv it 13 aq;Sy;\ x;%;piv]' p[;gg[' ind/;it vsUn;' piv]mÉs xt/;r' vsUn;' piv]mÉs sh§/;rm( it 14 12

fundhadhvaM daivyAya karmaNe devayajyAyai iti triH 1 athaitAni niSTapati niSTaptaMM rakSo niSTapto'ghafaMM saH iti 2 atha gA AyatIH pratIkSate etA Acaranti madhumad duhAnAH prajAvatIryafaso vifvarUpAH , bahvIrbhavantIrupajAyamAnA iha va indra ?o ramayatu gAvaH iti 3 adityai rAsnAsi ityabhidhAnImAdAya pUSAsi iti vatsamabhidadhAti , pUSA stha iti vA sarvAn 4 tata Aha upasqSTAM me prabrUtAt iti 5 upasqSTAmanumantrayate ayakSmA vaH prajayA saMM sqjAmi rAyaspoSeNa bahulA bhavantIH iti 6 upasIdantamanumantrayate UrjaM payaH pinvamAnA ghqtaM ca jIvo jIvantIrupa vaH sadeyam iti 7 tataH saMpreSyati vihAraM gAM copasqSTAmantareNa mA saMcAriSTa iti 8 na duhyamAnAmantareNa saMcaranti vihAraM ca 9 yadi vyaveyAt sAMnAyyaM mA vilopi iti brUyAt 10 dhqSTirasi brahma yaccha ityupaveSamAdAya gArhapatyAdudIco'zgArAn nirUhati nirUDhaM janyaM bhayam iti 11 teSu kumbhImadhifrayati mAtarifvano gharmo'si iti 12 athainAM pradakSiNamazgAraiH paryUhati bhqgUNAmazgirasAM tapasA tapyasva iti 13 athAsyAMM fAkhApavitraM prAgagraM nidadhAti vasUnAM pavitramasi fatadhAraM vasUnAM pavitramasi sahasradhAram iti 14 12

fundhadhvaM daivyAya karmaNe devayajyAyai iti triH 1 athaitAni niSTapati niSTaptaMM rakSo niSTapto'ghafaMM saH iti 2 atha gA AyatIH pratIkSate etA Acaranti madhumad duhAnAH prajAvatIryafaso vifvarUpAH , bahvIrbhavantIrupajAyamAnA iha va indro ramayatu gAvaH iti 3 adityai rAsnAsi ityabhidhAnImAdAya pUSAsi iti vatsamabhidadhAti , pUSA stha iti vA sarvAn 4 tata Aha upasqSTAM me prabrUtAt iti 5 upasqSTAmanumantrayate ayakSmA vaH prajayA saMM sqjAmi rAyaspoSeNa bahulA bhavantIH iti 6 upasIdantamanumantrayate UrjaM payaH pinvamAnA ghqtaM ca jIvo jIvantIrupa vaH sadeyam iti 7 tataH saMpreSyati vihAraM gAM copasqSTAmantareNa mA saMcAriSTa iti 8 na duhyamAnAmantareNa saMcaranti vihAraM ca 9 yadi vyaveyAt sAMnAyyaM mA vilopi iti brUyAt 10 dhqSTirasi brahma yaccha ityupaveSamAdAya gArhapatyAdudIco'zgArAn nirUhati nirUDhaM janyaM bhayam iti 11 teSu kumbhImadhifrayati mAtarifvano gharmo'si iti 12 athainAM pradakSiNamazgAraiH paryUhati bhqgUNAmazgirasAM tapasA tapyasva iti 13 athAsyAMM fAkhApavitraM prAgagraM nidadhAti vasUnAM pavitramasi fatadhAraM vasUnAM pavitramasi sahasradhAram iti 14 12

शुन्धध्वं दैव्याय कर्मणे देवयज्यायै इति त्रिः १ अथैतानि निष्टपति निष्टप्तँ रक्षो निष्टप्तोऽघशँ सः इति २ अथ गा आयतीः प्रतीक्षते एता आचरन्ति मधुमद् दुहानाः प्रजावतीर्यशसो विश्वरूपाः । बह्वीर्भवन्तीरुपजायमाना इह व इन्द्र ?ो रमयतु गावः इति ३ अदित्यै रास्नासि इत्यभिधानीमादाय पूषासि इति वत्समभिदधाति । पूषा स्थ इति वा सर्वान् ४ तत आह उपसृष्टां मे प्रब्रूतात् इति ५ उपसृष्टामनुमन्त्रयते अयक्ष्मा वः प्रजया सँ सृजामि रायस्पोषेण बहुला भवन्तीः इति ६ उपसीदन्तमनुमन्त्रयते ऊर्जं पयः पिन्वमाना घृतं च जीवो जीवन्तीरुप वः सदेयम् इति ७ ततः संप्रेष्यति विहारं गां चोपसृष्टामन्तरेण मा संचारिष्ट इति ८ न दुह्यमानामन्तरेण संचरन्ति विहारं च ९ यदि व्यवेयात् सांनाय्यं मा विलोपि इति ब्रूयात् १० धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छ इत्युपवेषमादाय गार्हपत्यादुदीचोऽङ्गारान् निरूहति निरूढं जन्यं भयम् इति ११ तेषु कुम्भीमधिश्रयति मातरिश्वनो घर्मोऽसि इति १२ अथैनां प्रदक्षिणमङ्गारैः पर्यूहति भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यस्व इति १३ अथास्याँ शाखापवित्रं प्रागग्रं निदधाति वसूनां पवित्रमसि शतधारं वसूनां पवित्रमसि सहस्रधारम् इति १४ १२

शुन्धध्वं दैव्याय कर्मणे देवयज्यायै इति त्रिः १ अथैतानि निष्टपति निष्टप्तँ रक्षो निष्टप्तोऽघशँ सः इति २ अथ गा आयतीः प्रतीक्षते एता आचरन्ति मधुमद् दुहानाः प्रजावतीर्यशसो विश्वरूपाः । बह्वीर्भवन्तीरुपजायमाना इह व इन्द्रो रमयतु गावः इति ३ अदित्यै रास्नासि इत्यभिधानीमादाय पूषासि इति वत्समभिदधाति । पूषा स्थ इति वा सर्वान् ४ तत आह उपसृष्टां मे प्रब्रूतात् इति ५ उपसृष्टामनुमन्त्रयते अयक्ष्मा वः प्रजया सँ सृजामि रायस्पोषेण बहुला भवन्तीः इति ६ उपसीदन्तमनुमन्त्रयते ऊर्जं पयः पिन्वमाना घृतं च जीवो जीवन्तीरुप वः सदेयम् इति ७ ततः संप्रेष्यति विहारं गां चोपसृष्टामन्तरेण मा संचारिष्ट इति ८ न दुह्यमानामन्तरेण संचरन्ति विहारं च ९ यदि व्यवेयात् सांनाय्यं मा विलोपि इति ब्रूयात् १० धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छ इत्युपवेषमादाय गार्हपत्यादुदीचोऽङ्गारान् निरूहति निरूढं जन्यं भयम् इति ११ तेषु कुम्भीमधिश्रयति मातरिश्वनो घर्मोऽसि इति १२ अथैनां प्रदक्षिणमङ्गारैः पर्यूहति भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यस्व इति १३ अथास्याँ शाखापवित्रं प्रागग्रं निदधाति वसूनां पवित्रमसि शतधारं वसूनां पवित्रमसि सहस्रधारम् इति १४ १२

spiv];' kÚM.ImNv;r>y v;c' yCzit 1 /;ry¥;Ste 2 /;r;`oWm-É.mN]yte ¬Ts' duh²Nt klx' ctuÉbRlÉm@;' devI' m/umtI\ suvivRdm( ) tidN{ ;¦I ÉjNvt\ sUnOt;vt( t´jm;nmmOtTve d/;tu it 3 duçm;ne ivp[uWonumN]yte üt Stoko üto { Ps" it 4 duG?v; hrit 5 t' pOCzit k;m/u=" p[ ,o b[UhIN{ ;y hivár²N{ ym( it 6 mheN{ ;y it v; yid mheN{ y;jI .vit 7 amU' ySy;' dev;n;' mnuãy;,;' pyo ihtm( it n;m gOð;it 8 s; iv;yu" TynumN]yte 9 kÚM>y;' itr" piv]m;nyit devSTv; sivt; pun;tu vso" piv]e, xt/;re, supuv; it 10 a;nIym;ne ivp[uWonumN]yte üt Stoko üto { Ps" it 11 Evmevoÿre dohyit 12 s; ivVyc;" it iÃtIy;mnumN]yte ) s; ivkm;R it tOtIy;m( 13 itsOWu duG/;su v;c' ivsOjte bü duG/IN{ ;y deve>yo hVym;Py;yt;' pun" ) vTse>yo mnuãye>y" pundoRh;y kLpt;m( it ) i]¨Ãdit 14 mheN{ ;y it v; yid mheN{ y;jI .vit 15 13

sapavitrAM kumbhImanvArabhya vAcaM yacchati 1 dhArayannAste 2 dhArAghoSama-bhimantrayate utsaM duhanti kalafaM caturbilamiDAM devIM madhumatIMM suvarvidam , tadindra ?AgnI jinvataMM sUnqtAvat tadyajamAnamamqtatve dadhAtu iti 3 duhyamAne vipruSo'numantrayate huta stoko huto dra psaH iti 4 dugdhvA harati 5 taM pqcchati kAmadhukSaH pra No brUhIndra ?Aya havirindri yam iti 6 mahendra ?Aya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 7 amUM yasyAM devAnAM manuSyANAM payo hitam iti nAma gqhNAti 8 sA vifvAyuH ityanumantrayate 9 kumbhyAM tiraH pavitramAnayati devastvA savitA punAtu vasoH pavitreNa fatadhAreNa supuvA iti 10 AnIyamAne vipruSo'numantrayate huta stoko huto dra psaH iti 11 evamevottare dohayati 12 sA vifvavyacAH iti dvitIyAmanumantrayate , sA vifvakarmA iti tqtIyAm 13 tisqSu dugdhAsu vAcaM visqjate bahu dugdhIndra ?Aya devebhyo havyamApyAyatAM punaH , vatsebhyo manuSyebhyaH punardohAya kalpatAm iti , trirudvadati 14 mahendra ?Aya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 15 13

sapavitrAM kumbhImanvArabhya vAcaM yacchati 1 dhArayannAste 2 dhArAghoSama-bhimantrayate utsaM duhanti kalafaM caturbilamiDAM devIM madhumatIMM suvarvidam , tadindrA gnI jinvataMM sUnqtAvat tadyajamAnamamqtatve dadhAtu iti 3 duhyamAne vipruSo'numantrayate huta stoko huto dra psaH iti 4 dugdhvA harati 5 taM pqcchati kAmadhukSaH pra No brUhIndrA ya havirindri yam iti 6 mahendrA ya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 7 amUM yasyAM devAnAM manuSyANAM payo hitam iti nAma gqhNAti 8 sA vifvAyuH ityanumantrayate 9 kumbhyAM tiraH pavitramAnayati devastvA savitA punAtu vasoH pavitreNa fatadhAreNa supuvA iti 10 AnIyamAne vipruSo'numantrayate huta stoko huto dra psaH iti 11 evamevottare dohayati 12 sA vifvavyacAH iti dvitIyAmanumantrayate , sA vifvakarmA iti tqtIyAm 13 tisqSu dugdhAsu vAcaM visqjate bahu dugdhIndrA ya devebhyo havyamApyAyatAM punaH , vatsebhyo manuSyebhyaH punardohAya kalpatAm iti , trirudvadati 14 mahendrA ya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 15 13

सपवित्रां कुम्भीमन्वारभ्य वाचं यच्छति १ धारयन्नास्ते २ धाराघोषम-भिमन्त्रयते उत्सं दुहन्ति कलशं चतुर्बिलमिडां देवीं मधुमतीँ सुवर्विदम् । तदिन्द्र ?ाग्नी जिन्वतँ सूनृतावत् तद्यजमानममृतत्वे दधातु इति ३ दुह्यमाने विप्रुषोऽनुमन्त्रयते हुत स्तोको हुतो द्र प्सः इति ४ दुग्ध्वा हरति ५ तं पृच्छति कामधुक्षः प्र णो ब्रूहीन्द्र ?ाय हविरिन्द्रि यम् इति ६ महेन्द्र ?ाय इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति ७ अमूं यस्यां देवानां मनुष्याणां पयो हितम् इति नाम गृह्णाति ८ सा विश्वायुः इत्यनुमन्त्रयते ९ कुम्भ्यां तिरः पवित्रमानयति देवस्त्वा सविता पुनातु वसोः पवित्रेण शतधारेण सुपुवा इति १० आनीयमाने विप्रुषोऽनुमन्त्रयते हुत स्तोको हुतो द्र प्सः इति ११ एवमेवोत्तरे दोहयति १२ सा विश्वव्यचाः इति द्वितीयामनुमन्त्रयते । सा विश्वकर्मा इति तृतीयाम् १३ तिसृषु दुग्धासु वाचं विसृजते बहु दुग्धीन्द्र ?ाय देवेभ्यो हव्यमाप्यायतां पुनः । वत्सेभ्यो मनुष्येभ्यः पुनर्दोहाय कल्पताम् इति । त्रिरुद्वदति १४ महेन्द्र ?ाय इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १५ १३

सपवित्रां कुम्भीमन्वारभ्य वाचं यच्छति १ धारयन्नास्ते २ धाराघोषम-भिमन्त्रयते उत्सं दुहन्ति कलशं चतुर्बिलमिडां देवीं मधुमतीँ सुवर्विदम् । तदिन्द्रा ग्नी जिन्वतँ सूनृतावत् तद्यजमानममृतत्वे दधातु इति ३ दुह्यमाने विप्रुषोऽनुमन्त्रयते हुत स्तोको हुतो द्र प्सः इति ४ दुग्ध्वा हरति ५ तं पृच्छति कामधुक्षः प्र णो ब्रूहीन्द्रा य हविरिन्द्रि यम् इति ६ महेन्द्रा य इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति ७ अमूं यस्यां देवानां मनुष्याणां पयो हितम् इति नाम गृह्णाति ८ सा विश्वायुः इत्यनुमन्त्रयते ९ कुम्भ्यां तिरः पवित्रमानयति देवस्त्वा सविता पुनातु वसोः पवित्रेण शतधारेण सुपुवा इति १० आनीयमाने विप्रुषोऽनुमन्त्रयते हुत स्तोको हुतो द्र प्सः इति ११ एवमेवोत्तरे दोहयति १२ सा विश्वव्यचाः इति द्वितीयामनुमन्त्रयते । सा विश्वकर्मा इति तृतीयाम् १३ तिसृषु दुग्धासु वाचं विसृजते बहु दुग्धीन्द्रा य देवेभ्यो हव्यमाप्यायतां पुनः । वत्सेभ्यो मनुष्येभ्यः पुनर्दोहाय कल्पताम् इति । त्रिरुद्वदति १४ महेन्द्रा य इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १५ १३

ivsO·v;gnNv;r>y tUã,Imuÿr; dohÉyTv; kÚM>y;\ s'=;lnm;nyit s'pOCy?vmOt;vrI" it 1 ÅpÉyTv; kWRÉ¥vodguÃ;syit ë\ h g; ë\ h gopit' m; vo yDptI árWt( it 2 p[;ÉgTyekW;' p[;gudÉgTyekW;m( 3 xIt' buÝ' ÕTv; dÝ;tnáÿ_ somen Tv; tnCmIN{ ;y dÉ/ it 4 mheN{ ;y it v; yid mheN{ y;jI .vit 5 aÉ¦ho]oCz¹W,m;nyit yDSy s'tit-rÉs yDSy Tv; s'titmnu s'tnoÉm it 6 aÉ¦ho]oCz¹W,m;nIy d?y;-nyeidTy;XmrQy" ) d?y;nIy;É¦ho]oCz¹W,ÉmTy;le%n" 7 y´É¦-ho]oCz¹W,' n ivNdet( t<@lwr;tä;t( ) yid t<@l;n( n ivNdedoW/IÉ.-r;tä;t( 8 a;po hiv"Wu j;gOt yq; deveWu j;g[q ) EvmiSmn( yDe yjm;n;y j;gOt Tyip/;nep a;nIyodNvt;ySp;]e, d;¨p;]e, v;ipd/;it adStmÉs ivã,ve Tv; yD;y;ipd/;Myhm( ) a²ºrárÿ_n p;]e, y;" pUt;" párxerte it 9 14

visqSTavAgananvArabhya tUSNImuttarA dohayitvA kumbhyAMM saMkSAlanamAnayati saMpqcyadhvamqtAvarIH iti 1 frapayitvA karSannivodagudvAsayati dqMM ha gA dqMM ha gopatiM mA vo yajxapatI riSat iti 2 prAgityekeSAM prAgudagityekeSAm 3 fItaM budhnaM kqtvA dadhnAtanakti somena tvA tanacmIndra ?Aya dadhi iti 4 mahendra ?Aya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 5 agnihotroccheSaNamAnayati yajxasya saMtati-rasi yajxasya tvA saMtatimanu saMtanomi iti 6 agnihotroccheSaNamAnIya dadhyA-nayedityAfmarathyaH , dadhyAnIyAgnihotroccheSaNamityAlekhanaH 7 yadyagni-hotroccheSaNaM na vindet taNDulairAtaxcyAt , yadi taNDulAn na vindedoSadhIbhi-rAtaxcyAt 8 Apo haviHSu jAgqta yathA deveSu jAgratha , evamasmin yajxe yajamAnAya jAgqta ityapidhAne'pa AnIyodanvatAyaspAtreNa dArupAtreNa vApidadhAti adastamasi viSNave tvA yajxAyApidadhAmyaham , adbhirariktena pAtreNa yAH pUtAH pariferate iti 9 14

visqSTavAgananvArabhya tUSNImuttarA dohayitvA kumbhyAMM saMkSAlanamAnayati saMpqcyadhvamqtAvarIH iti 1 frapayitvA karSannivodagudvAsayati dqMM ha gA dqMM ha gopatiM mA vo yajxapatI riSat iti 2 prAgityekeSAM prAgudagityekeSAm 3 fItaM budhnaM kqtvA dadhnAtanakti somena tvA tanacmIndrA ya dadhi iti 4 mahendrA ya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 5 agnihotroccheSaNamAnayati yajxasya saMtati-rasi yajxasya tvA saMtatimanu saMtanomi iti 6 agnihotroccheSaNamAnIya dadhyA-nayedityAfmarathyaH , dadhyAnIyAgnihotroccheSaNamityAlekhanaH 7 yadyagni-hotroccheSaNaM na vindet taNDulairAtaxcyAt , yadi taNDulAn na vindedoSadhIbhi-rAtaxcyAt 8 Apo haviHSu jAgqta yathA deveSu jAgratha , evamasmin yajxe yajamAnAya jAgqta ityapidhAne'pa AnIyodanvatAyaspAtreNa dArupAtreNa vApidadhAti adastamasi viSNave tvA yajxAyApidadhAmyaham , adbhirariktena pAtreNa yAH pUtAH pariferate iti 9 14

विसृष्टवागनन्वारभ्य तूष्णीमुत्तरा दोहयित्वा कुम्भ्याँ संक्षालनमानयति संपृच्यध्वमृतावरीः इति १ श्रपयित्वा कर्षन्निवोदगुद्वासयति दृँ ह गा दृँ ह गोपतिं मा वो यज्ञपती रिषत् इति २ प्रागित्येकेषां प्रागुदगित्येकेषाम् ३ शीतं बुध्नं कृत्वा दध्नातनक्ति सोमेन त्वा तनच्मीन्द्र ?ाय दधि इति ४ महेन्द्र ?ाय इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति ५ अग्निहोत्रोच्छेषणमानयति यज्ञस्य संतति-रसि यज्ञस्य त्वा संततिमनु संतनोमि इति ६ अग्निहोत्रोच्छेषणमानीय दध्या-नयेदित्याश्मरथ्यः । दध्यानीयाग्निहोत्रोच्छेषणमित्यालेखनः ७ यद्यग्नि-होत्रोच्छेषणं न विन्देत् तण्डुलैरातञ्च्यात् । यदि तण्डुलान् न विन्देदोषधीभि-रातञ्च्यात् ८ आपो हविःषु जागृत यथा देवेषु जाग्रथ । एवमस्मिन् यज्ञे यजमानाय जागृत इत्यपिधानेऽप आनीयोदन्वतायस्पात्रेण दारुपात्रेण वापिदधाति अदस्तमसि विष्णवे त्वा यज्ञायापिदधाम्यहम् । अद्भिररिक्तेन पात्रेण याः पूताः परिशेरते इति ९ १४

विसृष्टवागनन्वारभ्य तूष्णीमुत्तरा दोहयित्वा कुम्भ्याँ संक्षालनमानयति संपृच्यध्वमृतावरीः इति १ श्रपयित्वा कर्षन्निवोदगुद्वासयति दृँ ह गा दृँ ह गोपतिं मा वो यज्ञपती रिषत् इति २ प्रागित्येकेषां प्रागुदगित्येकेषाम् ३ शीतं बुध्नं कृत्वा दध्नातनक्ति सोमेन त्वा तनच्मीन्द्रा य दधि इति ४ महेन्द्रा य इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति ५ अग्निहोत्रोच्छेषणमानयति यज्ञस्य संतति-रसि यज्ञस्य त्वा संततिमनु संतनोमि इति ६ अग्निहोत्रोच्छेषणमानीय दध्या-नयेदित्याश्मरथ्यः । दध्यानीयाग्निहोत्रोच्छेषणमित्यालेखनः ७ यद्यग्नि-होत्रोच्छेषणं न विन्देत् तण्डुलैरातञ्च्यात् । यदि तण्डुलान् न विन्देदोषधीभि-रातञ्च्यात् ८ आपो हविःषु जागृत यथा देवेषु जाग्रथ । एवमस्मिन् यज्ञे यजमानाय जागृत इत्यपिधानेऽप आनीयोदन्वतायस्पात्रेण दारुपात्रेण वापिदधाति अदस्तमसि विष्णवे त्वा यज्ञायापिदधाम्यहम् । अद्भिररिक्तेन पात्रेण याः पूताः परिशेरते इति ९ १४

105

o .Ute¦In( párStIyR yq; purSt;t( kmR,e v;' deve>y" xkym( it hSt;vvinJy p;];É, p[=;Ly ÃNÃÖ p[yunáÿ_ dx;pr;É, dx pUv;RÉ, 1 SFy' c kp;l;in c;É¦ho]hv,I' c xUp| c Õã,;Éjn' c xMy;' colU%l' c musl' c ëWd' copl;' ceTyuÿre, g;hRpTym( 2 §uv' c juô' cop.Ot' c /[uv;' c p[;²x]hr,' c;JySq;lI' c ved' p;]I' c p[,It;p[,yn' ce@;p;]' ceTyuÿre,;hvnIym( 3 yqopp;tmv²x·;NyNtt" p[;tdoRhp;];É, 4 %;idr" §uv" SFy" xMy; p[;²x]hr,' c ) p,RmyI juô" ) a;TQyup.Ot( ) vwkûtI /[uv;É¦ho]hv,I c 5 p[;dexm;} yorim;} yo b;üm;} yo v; §uco .v²Nt TvâGbl; mUld<@; hSTyoÏäo v;yspuCz; h\ smu%p[secn; v; 6 y;Nyn;id·vO=;É, y" k yÉDyo vO=StSy SyuárTy;XmrQy" 7 16

fvo bhUte'gnIn paristIrya yathA purastAt karmaNe vAM devebhyaH fakeyam iti hastAvavanijya pAtrANi prakSAlya dvandvaM prayunakti dafAparANi dafa pUrvANi 1 sphyaM ca kapAlAni cAgnihotrahavaNIM ca fUrpaM ca kqSNAjinaM ca famyAM colUkhalaM ca musalaM ca dqSadaM copalAM cetyuttareNa gArhapatyam 2 sruvaM ca juhUM copabhqtaM ca dhruvAM ca prAfitraharaNaM cAjyasthAlIM ca vedaM pAtrIM ca praNItApraNayanaM ceDApAtraM cetyuttareNAhavanIyam 3 yathopapAtamavafiSTAnyantataH prAtardohapAtrANi 4 khAdiraH sruvaH sphyaH famyA prAfitraharaNaM ca , parNamayI juhUH , Afvatthyupabhqt , vaikazkatI dhruvAgnihotrahavaNI ca 5 prAdefamA tr?yo'ratnimA tr?yo bAhumA tr?yo vA sruco bhavanti tvagbilA mUladaNDA hastyoSThyo vAyasapucchA haMM samukhaprasecanA vA 6 yAnyanAdiSTavqkSANi yaH kafca yajxiyo vqkSastasya syurityAfmarathyaH 7 16

fvo bhUte'gnIn paristIrya yathA purastAt karmaNe vAM devebhyaH fakeyam iti hastAvavanijya pAtrANi prakSAlya dvandvaM prayunakti dafAparANi dafa pUrvANi 1 sphyaM ca kapAlAni cAgnihotrahavaNIM ca fUrpaM ca kqSNAjinaM ca famyAM colUkhalaM ca musalaM ca dqSadaM copalAM cetyuttareNa gArhapatyam 2 sruvaM ca juhUM copabhqtaM ca dhruvAM ca prAfitraharaNaM cAjyasthAlIM ca vedaM pAtrIM ca praNItApraNayanaM ceDApAtraM cetyuttareNAhavanIyam 3 yathopapAtamavafiSTAnyantataH prAtardohapAtrANi 4 khAdiraH sruvaH sphyaH famyA prAfitraharaNaM ca , parNamayI juhUH , Afvatthyupabhqt , vaikazkatI dhruvAgnihotrahavaNI ca 5 prAdefamAtr! yo'ratnimAtr! yo bAhumAtr! yo vA sruco bhavanti tvagbilA mUladaNDA hastyoSThyo vAyasapucchA haMM samukhaprasecanA vA 6 yAnyanAdiSTavqkSANi yaH kafca yajxiyo vqkSastasya syurityAfmarathyaH 7 16

श्वो भूतेऽग्नीन् परिस्तीर्य यथा पुरस्तात् कर्मणे वां देवेभ्यः शकेयम् इति हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रक्षाल्य द्वन्द्वं प्रयुनक्ति दशापराणि दश पूर्वाणि १ स्फ्यं च कपालानि चाग्निहोत्रहवणीं च शूर्पं च कृष्णाजिनं च शम्यां चोलूखलं च मुसलं च दृषदं चोपलां चेत्युत्तरेण गार्हपत्यम् २ स्रुवं च जुहूं चोपभृतं च ध्रुवां च प्राशित्रहरणं चाज्यस्थालीं च वेदं पात्रीं च प्रणीताप्रणयनं चेडापात्रं चेत्युत्तरेणाहवनीयम् ३ यथोपपातमवशिष्टान्यन्ततः प्रातर्दोहपात्राणि ४ खादिरः स्रुवः स्फ्यः शम्या प्राशित्रहरणं च । पर्णमयी जुहूः । आश्वत्थ्युपभृत् । वैकङ्कती ध्रुवाग्निहोत्रहवणी च ५ प्रादेशमा त्र्?योऽरत्निमा त्र्?यो बाहुमा त्र्?यो वा स्रुचो भवन्ति त्वग्बिला मूलदण्डा हस्त्योष्ठ्यो वायसपुच्छा हँ समुखप्रसेचना वा ६ यान्यनादिष्टवृक्षाणि यः कश्च यज्ञियो वृक्षस्तस्य स्युरित्याश्मरथ्यः ७ १६

श्वो भूतेऽग्नीन् परिस्तीर्य यथा पुरस्तात् कर्मणे वां देवेभ्यः शकेयम् इति हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रक्षाल्य द्वन्द्वं प्रयुनक्ति दशापराणि दश पूर्वाणि १ स्फ्यं च कपालानि चाग्निहोत्रहवणीं च शूर्पं च कृष्णाजिनं च शम्यां चोलूखलं च मुसलं च दृषदं चोपलां चेत्युत्तरेण गार्हपत्यम् २ स्रुवं च जुहूं चोपभृतं च ध्रुवां च प्राशित्रहरणं चाज्यस्थालीं च वेदं पात्रीं च प्रणीताप्रणयनं चेडापात्रं चेत्युत्तरेणाहवनीयम् ३ यथोपपातमवशिष्टान्यन्ततः प्रातर्दोहपात्राणि ४ खादिरः स्रुवः स्फ्यः शम्या प्राशित्रहरणं च । पर्णमयी जुहूः । आश्वत्थ्युपभृत् । वैकङ्कती ध्रुवाग्निहोत्रहवणी च ५ प्रादेशमात्र्! योऽरत्निमात्र्! यो बाहुमात्र्! यो वा स्रुचो भवन्ति त्वग्बिला मूलदण्डा हस्त्योष्ठ्यो वायसपुच्छा हँ समुखप्रसेचना वा ६ यान्यनादिष्टवृक्षाणि यः कश्च यज्ञियो वृक्षस्तस्य स्युरित्याश्मरथ्यः ७ १६

114

yjm;nm;mN]yte yjm;n hivinRvRPSy;Ém it 1 ao' invRp it yjm;n" p[Ty;h 2 yid yjm;n" p[vset( a¦e hivinRvRPSy;Ém it b[Uy;t( 3 apre, g;hRpTy' p[;gIW\ xk$mvSq;Py tiSmn( puro@;xIy;n;/;y d²=,;' yug/urmÉ.mOxit /UrÉs /UvR /UvRNtm( it 4 Evmuÿr;m( 5 Tv' dev;n;mÉs s²tmm( Tyuÿr;mIW;m;l>y jpit 6 ivã,uSTv;£\ St Tyuÿre c£ d²=,' p;dmTy;d/;it 7 aîutmÉs hiv/;Rnm( Ty;rohit 8 Ém]Sy Tv; c=uW; p[e=e it pár,;h' p[e=te 9 ¬¨ v;t;y TypCz;´;Nt" xk$ ¬pivXy dxhot;r' Vy;:y;y yCzNtu Tv; p it v[IhIn( yv;n( v;É¦ho]hvy;' pUã,o hSt;>y;m¦ye ju·' invRp;Ém it 10 ]In( mu·In( yjuW; tUã,I' ctuqRm( 11 in¨¢eãvNv;vpit .=;,;' p[rek;y 12 Evmevoÿr' puro@;x' invRpit a¦IWom;>y;m( it p*,Rm;Sy;m( N{ ;É¦>y;m( Tym;v;Sy;y;ms'nyt" 13 aq yid p;} y;' invRped( d²=,t" SFymv-/;y tSy;\ sv;Rn( xk$mN];n( jpet( 14 19

yajamAnamAmantrayate yajamAna havirnirvapsyAmi iti 1 oM nirvapa iti yajamAnaH pratyAha 2 yadi yajamAnaH pravaset agne havirnirvapsyAmi iti brUyAt 3 apareNa gArhapatyaM prAgISaMM fakaTamavasthApya tasmin puroDAfIyAnAdhAya dakSiNAM yugadhuramabhimqfati dhUrasi dhUrva dhUrvantam iti 4 evamuttarAm 5 tvaM devAnAmasi sasnitamam ityuttarAmISAmAlabhya japati 6 viSNustvAkraMM sta ityuttare cakre dakSiNaM pAdamatyAdadhAti 7 ahrutamasi havirdhAnam ityArohati 8 mitrasya tvA cakSuSA prekSe iti pariNAhaM prekSate 9 uru vAtAya ityapacchAdyAntaH fakaTa upavifya dafahotAraM vyAkhyAya yacchantu tvA paxca iti vrIhIn yavAn vAgnihotrahavaNyAM muSTInopya tiraH pavitraMM fUrpe nirvapati devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAmagnaye juSTaM nirvapAmi iti 10 trIn muSTIn yajuSA tUSNIM caturtham 11 nirupteSvanvAvapati bhakSANAM prarekAya 12 evamevottaraM puroDAfaM nirvapati agnISomAbhyAm iti paurNamAsyAm indra ?AgnibhyAm ityamAvAsyAyAmasaMnayataH 13 atha yadi pA tr?yAM nirvaped dakSiNataH sphyamava-dhAya tasyAMM sarvAn fakaTamantrAn japet 14 19

yajamAnamAmantrayate yajamAna havirnirvapsyAmi iti 1 O nirvapa iti yajamAnaH pratyAha 2 yadi yajamAnaH pravaset agne havirnirvapsyAmi iti brUyAt 3 apareNa gArhapatyaM prAgISaMM fakaTamavasthApya tasmin puroDAfIyAnAdhAya dakSiNAM yugadhuramabhimqfati dhUrasi dhUrva dhUrvantam iti 4 evamuttarAm 5 tvaM devAnAmasi sasnitamam ityuttarAmISAmAlabhya japati 6 viSNustvAkraMM sta ityuttare cakre dakSiNaM pAdamatyAdadhAti 7 ahrutamasi havirdhAnam ityArohati 8 mitrasya tvA cakSuSA prekSe iti pariNAhaM prekSate 9 uru vAtAya ityapacchAdyAntaH fakaTa upavifya dafahotAraM vyAkhyAya yacchantu tvA paxca iti vrIhIn yavAn vAgnihotrahavaNyAM muSTInopya tiraH pavitraMM fUrpe nirvapati devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAmagnaye juSTaM nirvapAmi iti 10 trIn muSTIn yajuSA tUSNIM caturtham 11 nirupteSvanvAvapati bhakSANAM prarekAya 12 evamevottaraM puroDAfaM nirvapati agnISomAbhyAm iti paurNamAsyAm indrA gnibhyAm ityamAvAsyAyAmasaMnayataH 13 atha yadi pAtr! yAM nirvaped dakSiNataH sphyamava-dhAya tasyAMM sarvAn fakaTamantrAn japet 14 19

यजमानमामन्त्रयते यजमान हविर्निर्वप्स्यामि इति १ ओं निर्वप इति यजमानः प्रत्याह २ यदि यजमानः प्रवसेत् अग्ने हविर्निर्वप्स्यामि इति ब्रूयात् ३ अपरेण गार्हपत्यं प्रागीषँ शकटमवस्थाप्य तस्मिन् पुरोडाशीयानाधाय दक्षिणां युगधुरमभिमृशति धूरसि धूर्व धूर्वन्तम् इति ४ एवमुत्तराम् ५ त्वं देवानामसि सस्नितमम् इत्युत्तरामीषामालभ्य जपति ६ विष्णुस्त्वाक्रँ स्त इत्युत्तरे चक्रे दक्षिणं पादमत्यादधाति ७ अह्रुतमसि हविर्धानम् इत्यारोहति ८ मित्रस्य त्वा चक्षुषा प्रेक्षे इति परिणाहं प्रेक्षते ९ उरु वाताय इत्यपच्छाद्यान्तः शकट उपविश्य दशहोतारं व्याख्याय यच्छन्तु त्वा पञ्च इति व्रीहीन् यवान् वाग्निहोत्रहवण्यां मुष्टीनोप्य तिरः पवित्रँ शूर्पे निर्वपति देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यामग्नये जुष्टं निर्वपामि इति १० त्रीन् मुष्टीन् यजुषा तूष्णीं चतुर्थम् ११ निरुप्तेष्वन्वावपति भक्षाणां प्ररेकाय १२ एवमेवोत्तरं पुरोडाशं निर्वपति अग्नीषोमाभ्याम् इति पौर्णमास्याम् इन्द्र ?ाग्निभ्याम् इत्यमावास्यायामसंनयतः १३ अथ यदि पा त्र्?यां निर्वपेद् दक्षिणतः स्फ्यमव-धाय तस्याँ सर्वान् शकटमन्त्रान् जपेत् १४ १९

यजमानमामन्त्रयते यजमान हविर्निर्वप्स्यामि इति १ ॐ निर्वप इति यजमानः प्रत्याह २ यदि यजमानः प्रवसेत् अग्ने हविर्निर्वप्स्यामि इति ब्रूयात् ३ अपरेण गार्हपत्यं प्रागीषँ शकटमवस्थाप्य तस्मिन् पुरोडाशीयानाधाय दक्षिणां युगधुरमभिमृशति धूरसि धूर्व धूर्वन्तम् इति ४ एवमुत्तराम् ५ त्वं देवानामसि सस्नितमम् इत्युत्तरामीषामालभ्य जपति ६ विष्णुस्त्वाक्रँ स्त इत्युत्तरे चक्रे दक्षिणं पादमत्यादधाति ७ अह्रुतमसि हविर्धानम् इत्यारोहति ८ मित्रस्य त्वा चक्षुषा प्रेक्षे इति परिणाहं प्रेक्षते ९ उरु वाताय इत्यपच्छाद्यान्तः शकट उपविश्य दशहोतारं व्याख्याय यच्छन्तु त्वा पञ्च इति व्रीहीन् यवान् वाग्निहोत्रहवण्यां मुष्टीनोप्य तिरः पवित्रँ शूर्पे निर्वपति देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यामग्नये जुष्टं निर्वपामि इति १० त्रीन् मुष्टीन् यजुषा तूष्णीं चतुर्थम् ११ निरुप्तेष्वन्वावपति भक्षाणां प्ररेकाय १२ एवमेवोत्तरं पुरोडाशं निर्वपति अग्नीषोमाभ्याम् इति पौर्णमास्याम् इन्द्रा ग्निभ्याम् इत्यमावास्यायामसंनयतः १३ अथ यदि पात्र्! यां निर्वपेद् दक्षिणतः स्फ्यमव-धाय तस्याँ सर्वान् शकटमन्त्रान् जपेत् १४ १९

117

d' dev;n;m( it in¨¢;nÉ.mOxit ) dmu n" sh it ytoÉ/ invRpit 1 Sf;Tyw Tv; n;r;Tyw it hivr;d;yopinã£;mit dmh' invR¨,Sy p;x;t( it 2 ivh;rmÉ.vI=te suvrÉ. iv :yeW' vw;nr' Jyoit" it 3 ë\ hNt;' duy;R ´;v;pOÉqVyo" it p[Tyvrohit 4 a;hrit ¬vRNtár=m-iNvih it 5 apre,;hvnIymups;dyit aidTy;STvopSqe s;dy;Ém it 6 párdd;it a¦e hVy\ r=Sv Ð a¦IWom* hVy\ r=eq;m( Ð N{ ;¦I hVy\ r=eq;m( it yq;devtm( 7 a¦e hVy\ r=Sv it v; 8 sxUk;y;-mÉ¦ho]hvy;' piv];>y;' i]¨TpUy;-É.mN]yte yq; purSt;t( 9 b[÷;,m;mN]yte b[÷n( p[o²=ãy;Ém it 10 p[sUto b[÷,; hÉv" p[o=it devSy Tv; sivtu" p[sveÉnob;Rü>y;' pUã,o hSt;>y;m¦ye ju·' p[o=;Ém Ð a¦IWom;>y;m( it yq;devtm( ) Ekkù i]iS]" p[o=it 11 hÉv" p[o=¥;É¦mÉ.p[o=it 12 hÉv" p[o+y p;];É, p[o=it 13 ¬æ;;n;in py;RvOTy xuN/?v' dwVy;y kmR,e devyJy;yw it i]" kÚy;Rt( 14 p[o=,In;\ xeWÉmTy;XmrQy" ) sv;RÉ." p[o=eidTy;le%n" 15 20

idaM devAnAm iti niruptAnabhimqfati , idamu naH saha iti yato'dhi nirvapati 1 sphAtyai tvA nArAtyai iti havirAdAyopaniSkrAmati idamahaM nirvaruNasya pAfAt iti 2 vihAramabhivIkSate suvarabhi vi khyeSaM vaifvAnaraM jyotiH iti 3 dqMM hantAM duryA dyAvApqthivyoH iti pratyavarohati 4 Aharati urvantarikSama-nvihi iti 5 apareNAhavanIyamupasAdayati adityAstvopasthe sAdayAmi iti 6 paridadAti agne havyaMM rakSasva . agnISomau havyaMM rakSethAm . indra ?AgnI havyaMM rakSethAm iti yathAdevatam 7 agne havyaMM rakSasva iti vA 8 safUkAyA-magnihotrahavaNyAM tiraH pavitramapa AnIyodagagrAbhyAM pavitrAbhyAM trirutpUyA-bhimantrayate yathA purastAt 9 brahmANamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti 10 prasUto brahmaNA haviH prokSati devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAmagnaye juSTaM prokSAmi . agnISomAbhyAm iti yathAdevatam , ekaikaM tristriH prokSati 11 haviH prokSannAgnimabhiprokSati 12 haviH prokSya pAtrANi prokSati 13 uttAnAni paryAvqtya fundhadhvaM daivyAya karmaNe devayajyAyai iti triH kuryAt 14 prokSaNInAMM feSamityAfmarathyaH , sarvAbhiH prokSedityAlekhanaH 15 20

idaM devAnAm iti niruptAnabhimqfati , idamu naH saha iti yato'dhi nirvapati 1 sphAtyai tvA nArAtyai iti havirAdAyopaniSkrAmati idamahaM nirvaruNasya pAfAt iti 2 vihAramabhivIkSate suvarabhi vi khyeSaM vaifvAnaraM jyotiH iti 3 dqMM hantAM duryA dyAvApqthivyoH iti pratyavarohati 4 Aharati urvantarikSama-nvihi iti 5 apareNAhavanIyamupasAdayati adityAstvopasthe sAdayAmi iti 6 paridadAti agne havyaMM rakSasva . agnISomau havyaMM rakSethAm . indrA gnI havyaMM rakSethAm iti yathAdevatam 7 agne havyaMM rakSasva iti vA 8 safUkAyA-magnihotrahavaNyAM tiraH pavitramapa AnIyodagagrAbhyAM pavitrAbhyAM trirutpUyA-bhimantrayate yathA purastAt 9 brahmANamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti 10 prasUto brahmaNA haviH prokSati devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAmagnaye juSTaM prokSAmi . agnISomAbhyAm iti yathAdevatam , ekaikaM tristriH prokSati 11 haviH prokSannAgnimabhiprokSati 12 haviH prokSya pAtrANi prokSati 13 uttAnAni paryAvqtya fundhadhvaM daivyAya karmaNe devayajyAyai iti triH kuryAt 14 prokSaNInAMM feSamityAfmarathyaH , sarvAbhiH prokSedityAlekhanaH 15 20

इदं देवानाम् इति निरुप्तानभिमृशति । इदमु नः सह इति यतोऽधि निर्वपति १ स्फात्यै त्वा नारात्यै इति हविरादायोपनिष्क्रामति इदमहं निर्वरुणस्य पाशात् इति २ विहारमभिवीक्षते सुवरभि वि ख्येषं वैश्वानरं ज्योतिः इति ३ दृँ हन्तां दुर्या द्यावापृथिव्योः इति प्रत्यवरोहति ४ आहरति उर्वन्तरिक्षम-न्विहि इति ५ अपरेणाहवनीयमुपसादयति अदित्यास्त्वोपस्थे सादयामि इति ६ परिददाति अग्ने हव्यँ रक्षस्व ॥ अग्नीषोमौ हव्यँ रक्षेथाम् ॥ इन्द्र ?ाग्नी हव्यँ रक्षेथाम् इति यथादेवतम् ७ अग्ने हव्यँ रक्षस्व इति वा ८ सशूकाया-मग्निहोत्रहवण्यां तिरः पवित्रमप आनीयोदगग्राभ्यां पवित्राभ्यां त्रिरुत्पूया-भिमन्त्रयते यथा पुरस्तात् ९ ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति १० प्रसूतो ब्रह्मणा हविः प्रोक्षति देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यामग्नये जुष्टं प्रोक्षामि ॥ अग्नीषोमाभ्याम् इति यथादेवतम् । एकैकं त्रिस्त्रिः प्रोक्षति ११ हविः प्रोक्षन्नाग्निमभिप्रोक्षति १२ हविः प्रोक्ष्य पात्राणि प्रोक्षति १३ उत्तानानि पर्यावृत्य शुन्धध्वं दैव्याय कर्मणे देवयज्यायै इति त्रिः कुर्यात् १४ प्रोक्षणीनाँ शेषमित्याश्मरथ्यः । सर्वाभिः प्रोक्षेदित्यालेखनः १५ २०

इदं देवानाम् इति निरुप्तानभिमृशति । इदमु नः सह इति यतोऽधि निर्वपति १ स्फात्यै त्वा नारात्यै इति हविरादायोपनिष्क्रामति इदमहं निर्वरुणस्य पाशात् इति २ विहारमभिवीक्षते सुवरभि वि ख्येषं वैश्वानरं ज्योतिः इति ३ दृँ हन्तां दुर्या द्यावापृथिव्योः इति प्रत्यवरोहति ४ आहरति उर्वन्तरिक्षम-न्विहि इति ५ अपरेणाहवनीयमुपसादयति अदित्यास्त्वोपस्थे सादयामि इति ६ परिददाति अग्ने हव्यँ रक्षस्व ॥ अग्नीषोमौ हव्यँ रक्षेथाम् ॥ इन्द्रा ग्नी हव्यँ रक्षेथाम् इति यथादेवतम् ७ अग्ने हव्यँ रक्षस्व इति वा ८ सशूकाया-मग्निहोत्रहवण्यां तिरः पवित्रमप आनीयोदगग्राभ्यां पवित्राभ्यां त्रिरुत्पूया-भिमन्त्रयते यथा पुरस्तात् ९ ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति १० प्रसूतो ब्रह्मणा हविः प्रोक्षति देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यामग्नये जुष्टं प्रोक्षामि ॥ अग्नीषोमाभ्याम् इति यथादेवतम् । एकैकं त्रिस्त्रिः प्रोक्षति ११ हविः प्रोक्षन्नाग्निमभिप्रोक्षति १२ हविः प्रोक्ष्य पात्राणि प्रोक्षति १३ उत्तानानि पर्यावृत्य शुन्धध्वं दैव्याय कर्मणे देवयज्यायै इति त्रिः कुर्यात् १४ प्रोक्षणीनाँ शेषमित्याश्मरथ्यः । सर्वाभिः प्रोक्षेदित्यालेखनः १५ २०

123

¬ÿrt" xUpRmupohit vw,vmwWIkù nlmy' v; vWRvOõmÉs it 1 hiv¨Ãpit p[it Tv; vWRvOõ' veÿu it 2 ¬Tkre pr;pun;it pr;pUt\ r=" pr;pUt; ar;ty" it 3 apht\ r=" it tuW;n( p[ith²Nt 4 m?yme puro@;xkp;le tuW;noPy;/St;t( Õã,;ÉjnSyopvpit r=s;' .;goÉs it 5 ap ¬pSpOXy ivivnáÿ_ v;yuvoR iv ivnÿ_Ú it 6 p;} y;' t<@l;n( p[SkNdyit devo v" sivt; ihry" xuN/?vm( it 8 hivãÕt' p[eãyit i]ãflI-ktRvw it 9 y; yjm;nSy pI s;>yudeTy;vhNTyNyo v; 10 i]" suflIÕt;n( kroit 11 p[D;t;n( flIkr,;n( in/;yoTkre t<@l-p[=;ln' innyit i]ãflIi£ym;,;n;' yo Ny©o av²xãyte ) r=s;' .;g/eym;pStt( p[vht;idt" it 12 tqwv Õã,;Éjnm;d;y;v/Unoit 13 22

uttarataH fUrpamupohati vaiNavamaiSIkaM nalamayaM vA varSavqddhamasi iti 1 havirudvapati prati tvA varSavqddhaM vettu iti 2 utkare parApunAti parApUtaMM rakSaH parApUtA arAtayaH iti 3 apahataMM rakSaH iti tuSAn pratihanti 4 madhyame puroDAfakapAle tuSAnopyAdhastAt kqSNAjinasyopavapati rakSasAM bhAgo'si iti 5 apa upaspqfya vivinakti vAyurvo vi vinaktu iti 6 pA tr?yAM taNDulAn praskandayati devo vaH savitA hiraNyapANiH prati gqhNAtu iti 7 praskannAnabhimqfati devebhyaH fundhadhvam iti 8 haviSkqtaM preSyati triSphalI-kartavai iti 9 yA yajamAnasya patnI sAbhyudetyAvahantyanyo vA 10 triH suphalIkqtAn karoti 11 prajxAtAn phalIkaraNAn nidhAyotkare taNDula-prakSAlanaM ninayati triSphalIkriyamANAnAM yo nyazgo avafiSyate , rakSasAM bhAgadheyamApastat pravahatAditaH iti 12 tathaiva kqSNAjinamAdAyAvadhUnoti 13 22

uttarataH fUrpamupohati vaiNavamaiSIkaM nalamayaM vA varSavqddhamasi iti 1 havirudvapati prati tvA varSavqddhaM vettu iti 2 utkare parApunAti parApUtaMM rakSaH parApUtA arAtayaH iti 3 apahataMM rakSaH iti tuSAn pratihanti 4 madhyame puroDAfakapAle tuSAnopyAdhastAt kqSNAjinasyopavapati rakSasAM bhAgo'si iti 5 apa upaspqfya vivinakti vAyurvo vi vinaktu iti 6 pAtr! yAM taNDulAn praskandayati devo vaH savitA hiraNyapANiH prati gqhNAtu iti 7 praskannAnabhimqfati devebhyaH fundhadhvam iti 8 haviSkqtaM preSyati triSphalI-kartavai iti 9 yA yajamAnasya patnI sAbhyudetyAvahantyanyo vA 10 triH suphalIkqtAn karoti 11 prajxAtAn phalIkaraNAn nidhAyotkare taNDula-prakSAlanaM ninayati triSphalIkriyamANAnAM yo nyazgo avafiSyate , rakSasAM bhAgadheyamApastat pravahatAditaH iti 12 tathaiva kqSNAjinamAdAyAvadhUnoti 13 22

उत्तरतः शूर्पमुपोहति वैणवमैषीकं नलमयं वा वर्षवृद्धमसि इति १ हविरुद्वपति प्रति त्वा वर्षवृद्धं वेत्तु इति २ उत्करे परापुनाति परापूतँ रक्षः परापूता अरातयः इति ३ अपहतँ रक्षः इति तुषान् प्रतिहन्ति ४ मध्यमे पुरोडाशकपाले तुषानोप्याधस्तात् कृष्णाजिनस्योपवपति रक्षसां भागोऽसि इति ५ अप उपस्पृश्य विविनक्ति वायुर्वो वि विनक्तु इति ६ पा त्र्?यां तण्डुलान् प्रस्कन्दयति देवो वः सविता हिरण्यपाणिः प्रति गृह्णातु इति ७ प्रस्कन्नानभिमृशति देवेभ्यः शुन्धध्वम् इति ८ हविष्कृतं प्रेष्यति त्रिष्फली-कर्तवै इति ९ या यजमानस्य पत्नी साभ्युदेत्यावहन्त्यन्यो वा १० त्रिः सुफलीकृतान् करोति ११ प्रज्ञातान् फलीकरणान् निधायोत्करे तण्डुल-प्रक्षालनं निनयति त्रिष्फलीक्रियमाणानां यो न्यङ्गो अवशिष्यते । रक्षसां भागधेयमापस्तत् प्रवहतादितः इति १२ तथैव कृष्णाजिनमादायावधूनोति १३ २२

उत्तरतः शूर्पमुपोहति वैणवमैषीकं नलमयं वा वर्षवृद्धमसि इति १ हविरुद्वपति प्रति त्वा वर्षवृद्धं वेत्तु इति २ उत्करे परापुनाति परापूतँ रक्षः परापूता अरातयः इति ३ अपहतँ रक्षः इति तुषान् प्रतिहन्ति ४ मध्यमे पुरोडाशकपाले तुषानोप्याधस्तात् कृष्णाजिनस्योपवपति रक्षसां भागोऽसि इति ५ अप उपस्पृश्य विविनक्ति वायुर्वो वि विनक्तु इति ६ पात्र्! यां तण्डुलान् प्रस्कन्दयति देवो वः सविता हिरण्यपाणिः प्रति गृह्णातु इति ७ प्रस्कन्नानभिमृशति देवेभ्यः शुन्धध्वम् इति ८ हविष्कृतं प्रेष्यति त्रिष्फली-कर्तवै इति ९ या यजमानस्य पत्नी साभ्युदेत्यावहन्त्यन्यो वा १० त्रिः सुफलीकृतान् करोति ११ प्रज्ञातान् फलीकरणान् निधायोत्करे तण्डुल-प्रक्षालनं निनयति त्रिष्फलीक्रियमाणानां यो न्यङ्गो अवशिष्यते । रक्षसां भागधेयमापस्तत् प्रवहतादितः इति १२ तथैव कृष्णाजिनमादायावधूनोति १३ २२

129

pI ipni· d;sI v; 1 /Oi·rÉs b[÷ yCz TyupveWm;d;y g;hRpTy;t( p[Ty;v©;r* inåç;Nytrmuÿr;prmv;Ntrdex' p[itinrSyit ap;¦eÉ¦-m;m;d' jih inã£Vy;d\ se/ it 2 a; devyj' vh TyNytrmvSq;Py tiSmn( kp;lmupd/;it /[uvmÉs pOÉqvI' ë\ h it 3 tt( sVySy;-©Ly;É/in/;y kp;le©;rmÉ/vtRyit indRG/\ r=o indRG/; ar;ty" it 4 /]RmÉs Ð /¨,mÉs it pUv|pUv| kp;lmupd/;it ) /m;RÉs it d²=,m( ) Éct Sq Tyuÿrm( ) m¨t;\ x/oRÉs it WÏm( ) ÉcdÉs Ð párÉcdÉs Tyv²x·e ¬pd/;it ) tUã,I' v;·* s'p;dyit 5 Evmevoÿr' kp;lyogmupd/;it 6 Ek;dx s'p;dyit Ã;@x vwN{ ;¦Sy 7 EvmnupUv;Ry;' pUã,o hSt;>y;m¦ye ju·\ s' vp;Ém ) a¦IWom;>y;m( it yq;devtm( ) i]yRjuW; tUã,I' ctuqRm( 11 24

patnI pinaSTi dAsI vA 1 dhqSTirasi brahma yaccha ityupaveSamAdAya gArhapatyAt pratyaxcAvazgArau nirUhyAnyataramuttarAparamavAntaradefaM pratinirasyati apAgne'gni-mAmAdaM jahi niSkravyAdaMM sedha iti 2 A devayajaM vaha ityanyataramavasthApya tasmin kapAlamupadadhAti dhruvamasi pqthivIM dqMM ha iti 3 tat savyasyA-zgulyAdhinidhAya kapAle'zgAramadhivartayati nirdagdhaMM rakSo nirdagdhA arAtayaH iti 4 dhartramasi . dharuNamasi iti pUrvaMpUrvaM kapAlamupadadhAti , dharmAsi iti dakSiNam , cita stha ityuttaram , marutAMM fardho'si iti SaSTham , cidasi . paricidasi ityavafiSTe upadadhAti , tUSNIM vASTau saMpAdayati 5 evamevottaraM kapAlayogamupadadhAti 6 ekAdafa saMpAdayati dvADafa vaindra ?Agnasya 7 evamanupUrvANyevaiSvata UrdhvaM karmANi kriyante 8 athainAnyazgArairadhyUhati bhqgUNAmazgirasAM tapasA tapyadhvam iti 9 atra madantIradhifrayati 10 niSTaptopavAtAyAM pA tr?yAM vAcaMyamastiraH pavitraM piSTAni saMvapati devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAmagnaye juSTaMM saM vapAmi , agnISomAbhyAm iti yathAdevatam , triryajuSA tUSNIM caturtham 11 24

patnI pinaSTi dAsI vA 1 dhqSTirasi brahma yaccha ityupaveSamAdAya gArhapatyAt pratyaxcAvazgArau nirUhyAnyataramuttarAparamavAntaradefaM pratinirasyati apAgne'gni-mAmAdaM jahi niSkravyAdaMM sedha iti 2 A devayajaM vaha ityanyataramavasthApya tasmin kapAlamupadadhAti dhruvamasi pqthivIM dqMM ha iti 3 tat savyasyA-zgulyAdhinidhAya kapAle'zgAramadhivartayati nirdagdhaMM rakSo nirdagdhA arAtayaH iti 4 dhartramasi . dharuNamasi iti pUrvaMpUrvaM kapAlamupadadhAti , dharmAsi iti dakSiNam , cita stha ityuttaram , marutAMM fardho'si iti SaSTham , cidasi . paricidasi ityavafiSTe upadadhAti , tUSNIM vASTau saMpAdayati 5 evamevottaraM kapAlayogamupadadhAti 6 ekAdafa saMpAdayati dvADafa vaindrA gnasya 7 evamanupUrvANyevaiSvata UrdhvaM karmANi kriyante 8 athainAnyazgArairadhyUhati bhqgUNAmazgirasAM tapasA tapyadhvam iti 9 atra madantIradhifrayati 10 niSTaptopavAtAyAM pAtr! yAM vAcaMyamastiraH pavitraM piSTAni saMvapati devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAmagnaye juSTaMM saM vapAmi , agnISomAbhyAm iti yathAdevatam , triryajuSA tUSNIM caturtham 11 24

पत्नी पिनष्टि दासी वा १ धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छ इत्युपवेषमादाय गार्हपत्यात् प्रत्यञ्चावङ्गारौ निरूह्यान्यतरमुत्तरापरमवान्तरदेशं प्रतिनिरस्यति अपाग्नेऽग्नि-मामादं जहि निष्क्रव्यादँ सेध इति २ आ देवयजं वह इत्यन्यतरमवस्थाप्य तस्मिन् कपालमुपदधाति ध्रुवमसि पृथिवीं दृँ ह इति ३ तत् सव्यस्या-ङ्गुल्याधिनिधाय कपालेऽङ्गारमधिवर्तयति निर्दग्धँ रक्षो निर्दग्धा अरातयः इति ४ धर्त्रमसि ॥ धरुणमसि इति पूर्वंपूर्वं कपालमुपदधाति । धर्मासि इति दक्षिणम् । चित स्थ इत्युत्तरम् । मरुताँ शर्धोऽसि इति षष्ठम् । चिदसि ॥ परिचिदसि इत्यवशिष्टे उपदधाति । तूष्णीं वाष्टौ संपादयति ५ एवमेवोत्तरं कपालयोगमुपदधाति ६ एकादश संपादयति द्वाडश वैन्द्र ?ाग्नस्य ७ एवमनुपूर्वाण्येवैष्वत ऊर्ध्वं कर्माणि क्रियन्ते ८ अथैनान्यङ्गारैरध्यूहति भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यध्वम् इति ९ अत्र मदन्तीरधिश्रयति १० निष्टप्तोपवातायां पा त्र्?यां वाचंयमस्तिरः पवित्रं पिष्टानि संवपति देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यामग्नये जुष्टँ सं वपामि । अग्नीषोमाभ्याम् इति यथादेवतम् । त्रिर्यजुषा तूष्णीं चतुर्थम् ११ २४

पत्नी पिनष्टि दासी वा १ धृष्टिरसि ब्रह्म यच्छ इत्युपवेषमादाय गार्हपत्यात् प्रत्यञ्चावङ्गारौ निरूह्यान्यतरमुत्तरापरमवान्तरदेशं प्रतिनिरस्यति अपाग्नेऽग्नि-मामादं जहि निष्क्रव्यादँ सेध इति २ आ देवयजं वह इत्यन्यतरमवस्थाप्य तस्मिन् कपालमुपदधाति ध्रुवमसि पृथिवीं दृँ ह इति ३ तत् सव्यस्या-ङ्गुल्याधिनिधाय कपालेऽङ्गारमधिवर्तयति निर्दग्धँ रक्षो निर्दग्धा अरातयः इति ४ धर्त्रमसि ॥ धरुणमसि इति पूर्वंपूर्वं कपालमुपदधाति । धर्मासि इति दक्षिणम् । चित स्थ इत्युत्तरम् । मरुताँ शर्धोऽसि इति षष्ठम् । चिदसि ॥ परिचिदसि इत्यवशिष्टे उपदधाति । तूष्णीं वाष्टौ संपादयति ५ एवमेवोत्तरं कपालयोगमुपदधाति ६ एकादश संपादयति द्वाडश वैन्द्रा ग्नस्य ७ एवमनुपूर्वाण्येवैष्वत ऊर्ध्वं कर्माणि क्रियन्ते ८ अथैनान्यङ्गारैरध्यूहति भृगूणामङ्गिरसां तपसा तप्यध्वम् इति ९ अत्र मदन्तीरधिश्रयति १० निष्टप्तोपवातायां पात्र्! यां वाचंयमस्तिरः पवित्रं पिष्टानि संवपति देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यामग्नये जुष्टँ सं वपामि । अग्नीषोमाभ्याम् इति यथादेवतम् । त्रिर्यजुषा तूष्णीं चतुर्थम् ११ २४

132

aqwn;in piv];>y;muTpun;it devo v" sivtoTpun;tu it pCzo g;y} y; 1 p[,It;É.hRvI\ iW s'y*it 2 aNy; v; yjuWoTpUy 3 §uve, p[,It;>y a;d;y vedenopyMy;hrit 4 sm;po a²ºrGmt it ip·eãv;nyit 5 aÎ" pár p[j;t; Sq sm²º" pOCy?vm( it t¢;É." p[d²=,' py;RPl;vyit 6 jnyTyw Tv; s' y*Ém it s'yuTy iv.jte yq;.;g' Vy;vteRq;m( it yt" punnR s\ hárãyn( .vit 7 aq;É.mOxit a¦ye Tv; it d²=,' ip<@m( a¦IWom;>y;' Tv; Tyuÿr' p*,Rm;Sy;m( N{ ;É¦>y;m( Tym;v;Sy;y;m-s'nyt" 8 dmh\ sen;y; a.ITvywR mu%mpoh;Ém it veden kp;le>yo-©;r;npoç m%Sy ²xroÉs it d²=,' ip<@m;d;y d²=,e kp;l-yogeÉ/Åyit `moRÉs iv;yu" it 9 Evmevoÿr' ip<@m;d;yoÿre kp;lyogeÉ/Åyit 10 EvmnupUv;R

athainAni pavitrAbhyAmutpunAti devo vaH savitotpunAtu iti paccho gAya tr?yA 1 praNItAbhirhavIMM Si saMyauti 2 anyA vA yajuSotpUya 3 sruveNa praNItAbhya AdAya vedenopayamyAharati 4 samApo adbhiragmata iti piSTeSvAnayati 5 adbhyaH pari prajAtA stha samadbhiH pqcyadhvam iti taptAbhiH pradakSiNaM paryAplAvayati 6 janayatyai tvA saM yaumi iti saMyutya vibhajate yathAbhAgaM vyAvartethAm iti yataH punarna saMM hariSyan bhavati 7 athAbhimqfati agnaye tvA iti dakSiNaM piNDam agnISomAbhyAM tvA ityuttaraM paurNamAsyAm indra ?AgnibhyAm ityamAvAsyAyAma-saMnayataH 8 idamahaMM senAyA abhItvaryai mukhamapohAmi iti vedena kapAlebhyo-'zgArAnapohya makhasya firo'si iti dakSiNaM piNDamAdAya dakSiNe kapAla-yoge'dhifrayati gharmo'si vifvAyuH iti 9 evamevottaraM piNDamAdAyottare kapAlayoge'dhifrayati 10 evamanupUrvANyevaiSvata UrdhvaM karmANi kriyante 11 atrAjyaM nirvapati uparitarAM vA 12 25

athainAni pavitrAbhyAmutpunAti devo vaH savitotpunAtu iti paccho gAyatr! yA 1 praNItAbhirhavIMM Si saMyauti 2 anyA vA yajuSotpUya 3 sruveNa praNItAbhya AdAya vedenopayamyAharati 4 samApo adbhiragmata iti piSTeSvAnayati 5 adbhyaH pari prajAtA stha samadbhiH pqcyadhvam iti taptAbhiH pradakSiNaM paryAplAvayati 6 janayatyai tvA saM yaumi iti saMyutya vibhajate yathAbhAgaM vyAvartethAm iti yataH punarna saMM hariSyan bhavati 7 athAbhimqfati agnaye tvA iti dakSiNaM piNDam agnISomAbhyAM tvA ityuttaraM paurNamAsyAm indrA gnibhyAm ityamAvAsyAyAma-saMnayataH 8 idamahaMM senAyA abhItvaryai mukhamapohAmi iti vedena kapAlebhyo-'zgArAnapohya makhasya firo'si iti dakSiNaM piNDamAdAya dakSiNe kapAla-yoge'dhifrayati gharmo'si vifvAyuH iti 9 evamevottaraM piNDamAdAyottare kapAlayoge'dhifrayati 10 evamanupUrvANyevaiSvata UrdhvaM karmANi kriyante 11 atrAjyaM nirvapati uparitarAM vA 12 25

अथैनानि पवित्राभ्यामुत्पुनाति देवो वः सवितोत्पुनातु इति पच्छो गाय त्र्?या १ प्रणीताभिर्हवीँ षि संयौति २ अन्या वा यजुषोत्पूय ३ स्रुवेण प्रणीताभ्य आदाय वेदेनोपयम्याहरति ४ समापो अद्भिरग्मत इति पिष्टेष्वानयति ५ अद्भ्यः परि प्रजाता स्थ समद्भिः पृच्यध्वम् इति तप्ताभिः प्रदक्षिणं पर्याप्लावयति ६ जनयत्यै त्वा सं यौमि इति संयुत्य विभजते यथाभागं व्यावर्तेथाम् इति यतः पुनर्न सँ हरिष्यन् भवति ७ अथाभिमृशति अग्नये त्वा इति दक्षिणं पिण्डम् अग्नीषोमाभ्यां त्वा इत्युत्तरं पौर्णमास्याम् इन्द्र ?ाग्निभ्याम् इत्यमावास्यायाम-संनयतः ८ इदमहँ सेनाया अभीत्वर्यै मुखमपोहामि इति वेदेन कपालेभ्यो-ऽङ्गारानपोह्य मखस्य शिरोऽसि इति दक्षिणं पिण्डमादाय दक्षिणे कपाल-योगेऽधिश्रयति घर्मोऽसि विश्वायुः इति ९ एवमेवोत्तरं पिण्डमादायोत्तरे कपालयोगेऽधिश्रयति १० एवमनुपूर्वाण्येवैष्वत ऊर्ध्वं कर्माणि क्रियन्ते ११ अत्राज्यं निर्वपति उपरितरां वा १२ २५

अथैनानि पवित्राभ्यामुत्पुनाति देवो वः सवितोत्पुनातु इति पच्छो गायत्र्! या १ प्रणीताभिर्हवीँ षि संयौति २ अन्या वा यजुषोत्पूय ३ स्रुवेण प्रणीताभ्य आदाय वेदेनोपयम्याहरति ४ समापो अद्भिरग्मत इति पिष्टेष्वानयति ५ अद्भ्यः परि प्रजाता स्थ समद्भिः पृच्यध्वम् इति तप्ताभिः प्रदक्षिणं पर्याप्लावयति ६ जनयत्यै त्वा सं यौमि इति संयुत्य विभजते यथाभागं व्यावर्तेथाम् इति यतः पुनर्न सँ हरिष्यन् भवति ७ अथाभिमृशति अग्नये त्वा इति दक्षिणं पिण्डम् अग्नीषोमाभ्यां त्वा इत्युत्तरं पौर्णमास्याम् इन्द्रा ग्निभ्याम् इत्यमावास्यायाम-संनयतः ८ इदमहँ सेनाया अभीत्वर्यै मुखमपोहामि इति वेदेन कपालेभ्यो-ऽङ्गारानपोह्य मखस्य शिरोऽसि इति दक्षिणं पिण्डमादाय दक्षिणे कपाल-योगेऽधिश्रयति घर्मोऽसि विश्वायुः इति ९ एवमेवोत्तरं पिण्डमादायोत्तरे कपालयोगेऽधिश्रयति १० एवमनुपूर्वाण्येवैष्वत ऊर्ध्वं कर्माणि क्रियन्ते ११ अत्राज्यं निर्वपति उपरितरां वा १२ २५

135

sv;RÉ, kp;l;NyÉ.p[qyit ¬¨ p[qSvo¨ te yDpit" p[qt;m( it 1 atu©mnpUp;Õit' kËmRSyev p[itÕitmxfm;]' kroit 2 p;} y;mp a;nIy p[d²=,' lepen;nupárm;i·R Tvc' gOðIãv Tyekkm( ) n;it=;ryit 3 i]" pyRÉ¦ kroit aNtárt\ r=oNtárt; ar;ty" it 4 pár v;jpit" kÉv" it v; 5 devSTv; sivt; Åpytu TyuLmuk" p[ittpit 6 aÉ¦Ste tnuv' m;it /;kª it d.wRrÉ.Jvlyit 7 aivdhNt" Åpyt it v;c' ivsOjte 8 s' b[÷,; pOCySv it veden puro@;xe s;©;r' .Sm;?yUhit 9 aq;©²lp[=;ln' p;]Iin,RejnÉmTyuLmukn;É.tPy SFyen;NtveRid it§" p[;cI¨dIcIv;R le%; ²l²%Tv;s\ SyNdyn( p[Tygpvg| i]inRnyit Ekt;y Sv;h; Tyetw" p[itmN]m( 10 26

sarvANi kapAlAnyabhiprathayati uru prathasvoru te yajxapatiH prathatAm iti 1 atuzgamanapUpAkqtiM kUrmasyeva pratikqtimafvafaphamAtraM karoti 2 pA tr?yAmapa AnIya pradakSiNaM lepenAnuparimArSTi tvacaM gqhNISva ityekaikam , nAtikSArayati 3 triH paryagni karoti antaritaMM rakSo'ntaritA arAtayaH iti 4 pari vAjapatiH kaviH iti vA 5 devastvA savitA frapayatu ityulmukaiH pratitapati 6 agniste tanuvaM mAti dhAk iti darbhairabhijvalayati 7 avidahantaH frapayata iti vAcaM visqjate 8 saM brahmaNA pqcyasva iti vedena puroDAfe sAzgAraM bhasmAdhyUhati 9 athAzguliprakSAlanaM pAtrInirNejanamityulmukenAbhitapya sphyenAntarvedi tisraH prAcIrudIcIrvA lekhA likhitvAsaMM syandayan pratyagapavargaM trirninayati ekatAya svAhA ityetaiH pratimantram 10 26

sarvANi kapAlAnyabhiprathayati uru prathasvoru te yajxapatiH prathatAm iti 1 atuzgamanapUpAkqtiM kUrmasyeva pratikqtimafvafaphamAtraM karoti 2 pAtr! yAmapa AnIya pradakSiNaM lepenAnuparimArSTi tvacaM gqhNISva ityekaikam , nAtikSArayati 3 triH paryagni karoti antaritaMM rakSo'ntaritA arAtayaH iti 4 pari vAjapatiH kaviH iti vA 5 devastvA savitA frapayatu ityulmukaiH pratitapati 6 agniste tanuvaM mAti dhAk iti darbhairabhijvalayati 7 avidahantaH frapayata iti vAcaM visqjate 8 saM brahmaNA pqcyasva iti vedena puroDAfe sAzgAraM bhasmAdhyUhati 9 athAzguliprakSAlanaM pAtrInirNejanamityulmukenAbhitapya sphyenAntarvedi tisraH prAcIrudIcIrvA lekhA likhitvAsaMM syandayan pratyagapavargaM trirninayati ekatAya svAhA ityetaiH pratimantram 10 26

सर्वाणि कपालान्यभिप्रथयति उरु प्रथस्वोरु ते यज्ञपतिः प्रथताम् इति १ अतुङ्गमनपूपाकृतिं कूर्मस्येव प्रतिकृतिमश्वशफमात्रं करोति २ पा त्र्?यामप आनीय प्रदक्षिणं लेपेनानुपरिमार्ष्टि त्वचं गृह्णीष्व इत्येकैकम् । नातिक्षारयति ३ त्रिः पर्यग्नि करोति अन्तरितँ रक्षोऽन्तरिता अरातयः इति ४ परि वाजपतिः कविः इति वा ५ देवस्त्वा सविता श्रपयतु इत्युल्मुकैः प्रतितपति ६ अग्निस्ते तनुवं माति धाक् इति दर्भैरभिज्वलयति ७ अविदहन्तः श्रपयत इति वाचं विसृजते ८ सं ब्रह्मणा पृच्यस्व इति वेदेन पुरोडाशे साङ्गारं भस्माध्यूहति ९ अथाङ्गुलिप्रक्षालनं पात्रीनिर्णेजनमित्युल्मुकेनाभितप्य स्फ्येनान्तर्वेदि तिस्रः प्राचीरुदीचीर्वा लेखा लिखित्वासँ स्यन्दयन् प्रत्यगपवर्गं त्रिर्निनयति एकताय स्वाहा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १० २६

सर्वाणि कपालान्यभिप्रथयति उरु प्रथस्वोरु ते यज्ञपतिः प्रथताम् इति १ अतुङ्गमनपूपाकृतिं कूर्मस्येव प्रतिकृतिमश्वशफमात्रं करोति २ पात्र्! यामप आनीय प्रदक्षिणं लेपेनानुपरिमार्ष्टि त्वचं गृह्णीष्व इत्येकैकम् । नातिक्षारयति ३ त्रिः पर्यग्नि करोति अन्तरितँ रक्षोऽन्तरिता अरातयः इति ४ परि वाजपतिः कविः इति वा ५ देवस्त्वा सविता श्रपयतु इत्युल्मुकैः प्रतितपति ६ अग्निस्ते तनुवं माति धाक् इति दर्भैरभिज्वलयति ७ अविदहन्तः श्रपयत इति वाचं विसृजते ८ सं ब्रह्मणा पृच्यस्व इति वेदेन पुरोडाशे साङ्गारं भस्माध्यूहति ९ अथाङ्गुलिप्रक्षालनं पात्रीनिर्णेजनमित्युल्मुकेनाभितप्य स्फ्येनान्तर्वेदि तिस्रः प्राचीरुदीचीर्वा लेखा लिखित्वासँ स्यन्दयन् प्रत्यगपवर्गं त्रिर्निनयति एकताय स्वाहा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १० २६

141

devSy Tv; sivtu" p[sve it SFym;d;y tO,en s\ Xyit xt.Oi·rÉs v;nSpTyo iÃWto v/" sh§.Oi·" xttej; v;yurÉs itGmtej;" it 1 apre,;hvnIy' veid.Rvit yjm;nm;} ypárÉmt; v; p[;cI 2 yq; hvI\ ãy;s¥;in s'.vedev' itrI 3 veden veid' ivivdu" pOÉqvI\ s; pp[qe pOÉqvI p;ÉqRv;in ) g.| Éb.itR .uvneãvNtStto yDo j;yte ²vd;in" it purSt;t( StMbyjuWo veden veid' i]" s'm;·äuRpár·;d( v; 4 pUv;R/;Rd( ivtOtIydex;d( vede" StMbyjuhRrit 5 pOÉqVyw vp[;ÜÉs TyNtveRid p[;gg[mudgg[' v; d.| in/;y tiSmn( SFyen p[hrit pOÉqiv devyjNyop?y;Ste mUl' m; ih\ ÉsWm( it 6 aphtor¨" pOÉqVyw it SFyen stO,;n( p;\ sUnp;d;y hrit v[j' gCz goSq;nm( it 7 vWRtu te ´*" it veid' p[Tyve=te 8 ¬ÿrto invpit b/;n dev sivt" prmSy;' pr;vit xten p;xwyoRSm;n( Ã¹i· y' c vy' iÃãmStmto m; m*kª Ð ar¨Ste idv' m; Sk;n( it 9 s ¬Tkro .vit 10 tm;g[I/[o gOð;it arro idv' m; p¢" it 11 Evmev iÃtIy\ hrTyev' tOtIym( 12 aphtor¨" pOÉqVyw devyjNyw it iÃtIymp;dÿe 13 aphtor¨" pOÉqVy; adevyjn" it tOtIym( 14 1

devasya tvA savituH prasave iti sphyamAdAya tqNena saMM fyati fatabhqSTirasi vAnaspatyo dviSato vadhaH sahasrabhqSTiH fatatejA vAyurasi tigmatejAH iti 1 apareNAhavanIyaM vedirbhavati yajamAnamA tr?yaparimitA vA prAcI 2 yathA havIMM SyAsannAni saMbhavedevaM tirafcI 3 vedena vediM vividuH pqthivIMM sA paprathe pqthivI pArthivAni , garbhaM bibharti bhuvaneSvantastato yajxo jAyate vifvadAniH iti purastAt stambayajuSo vedena vediM triH saMmArSTyupariSTAd vA 4 pUrvArdhAd vitqtIyadefAd vedeH stambayajurharati 5 pqthivyai varprAsi ityantarvedi prAgagramudagagraM vA darbhaM nidhAya tasmin sphyena praharati pqthivi devayajanyopadhyAste mUlaM mA hiMM siSam iti 6 apahato'raruH pqthivyai iti sphyena satqNAn pAMM sUnapAdAya harati vrajaM gaccha gosthAnam iti 7 varSatu te dyauH iti vediM pratyavekSate 8 uttarato nivapati badhAna deva savitaH paramasyAM parAvati fatena pAfairyo'smAn dveSTi yaM ca vayaM dviSmastamato mA mauk . araruste divaM mA skAn iti 9 sa utkaro bhavati 10 tamAgrIdhro gqhNAti araro divaM mA paptaH iti 11 evameva dvitIyaMM haratyevaM tqtIyam 12 apahato'raruH pqthivyai devayajanyai iti dvitIyamapAdatte 13 apahato'raruH pqthivyA adevayajanaH iti tqtIyam 14 1

devasya tvA savituH prasave iti sphyamAdAya tqNena saMM fyati fatabhqSTirasi vAnaspatyo dviSato vadhaH sahasrabhqSTiH fatatejA vAyurasi tigmatejAH iti 1 apareNAhavanIyaM vedirbhavati yajamAnamAtr! yaparimitA vA prAcI 2 yathA havIMM SyAsannAni saMbhavedevaM tirafcI 3 vedena vediM vividuH pqthivIMM sA paprathe pqthivI pArthivAni , garbhaM bibharti bhuvaneSvantastato yajxo jAyate vifvadAniH iti purastAt stambayajuSo vedena vediM triH saMmArSTyupariSTAd vA 4 pUrvArdhAd vitqtIyadefAd vedeH stambayajurharati 5 pqthivyai varprAsi ityantarvedi prAgagramudagagraM vA darbhaM nidhAya tasmin sphyena praharati pqthivi devayajanyopadhyAste mUlaM mA hiMM siSam iti 6 apahato'raruH pqthivyai iti sphyena satqNAn pAMM sUnapAdAya harati vrajaM gaccha gosthAnam iti 7 varSatu te dyauH iti vediM pratyavekSate 8 uttarato nivapati badhAna deva savitaH paramasyAM parAvati fatena pAfairyo'smAn dveSTi yaM ca vayaM dviSmastamato mA mauk . araruste divaM mA skAn iti 9 sa utkaro bhavati 10 tamAgrIdhro gqhNAti araro divaM mA paptaH iti 11 evameva dvitIyaMM haratyevaM tqtIyam 12 apahato'raruH pqthivyai devayajanyai iti dvitIyamapAdatte 13 apahato'raruH pqthivyA adevayajanaH iti tqtIyam 14 1

देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे इति स्फ्यमादाय तृणेन सँ श्यति शतभृष्टिरसि वानस्पत्यो द्विषतो वधः सहस्रभृष्टिः शततेजा वायुरसि तिग्मतेजाः इति १ अपरेणाहवनीयं वेदिर्भवति यजमानमा त्र्?यपरिमिता वा प्राची २ यथा हवीँ ष्यासन्नानि संभवेदेवं तिरश्ची ३ वेदेन वेदिं विविदुः पृथिवीँ सा पप्रथे पृथिवी पार्थिवानि । गर्भं बिभर्ति भुवनेष्वन्तस्ततो यज्ञो जायते विश्वदानिः इति पुरस्तात् स्तम्बयजुषो वेदेन वेदिं त्रिः संमार्ष्ट्युपरिष्टाद् वा ४ पूर्वार्धाद् वितृतीयदेशाद् वेदेः स्तम्बयजुर्हरति ५ पृथिव्यै वर्प्रासि इत्यन्तर्वेदि प्रागग्रमुदगग्रं वा दर्भं निधाय तस्मिन् स्फ्येन प्रहरति पृथिवि देवयजन्योपध्यास्ते मूलं मा हिँ सिषम् इति ६ अपहतोऽररुः पृथिव्यै इति स्फ्येन सतृणान् पाँ सूनपादाय हरति व्रजं गच्छ गोस्थानम् इति ७ वर्षतु ते द्यौः इति वेदिं प्रत्यवेक्षते ८ उत्तरतो निवपति बधान देव सवितः परमस्यां परावति शतेन पाशैर्योऽस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मस्तमतो मा मौक् ॥ अररुस्ते दिवं मा स्कान् इति ९ स उत्करो भवति १० तमाग्रीध्रो गृह्णाति अररो दिवं मा पप्तः इति ११ एवमेव द्वितीयँ हरत्येवं तृतीयम् १२ अपहतोऽररुः पृथिव्यै देवयजन्यै इति द्वितीयमपादत्ते १३ अपहतोऽररुः पृथिव्या अदेवयजनः इति तृतीयम् १४ १

देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे इति स्फ्यमादाय तृणेन सँ श्यति शतभृष्टिरसि वानस्पत्यो द्विषतो वधः सहस्रभृष्टिः शततेजा वायुरसि तिग्मतेजाः इति १ अपरेणाहवनीयं वेदिर्भवति यजमानमात्र्! यपरिमिता वा प्राची २ यथा हवीँ ष्यासन्नानि संभवेदेवं तिरश्ची ३ वेदेन वेदिं विविदुः पृथिवीँ सा पप्रथे पृथिवी पार्थिवानि । गर्भं बिभर्ति भुवनेष्वन्तस्ततो यज्ञो जायते विश्वदानिः इति पुरस्तात् स्तम्बयजुषो वेदेन वेदिं त्रिः संमार्ष्ट्युपरिष्टाद् वा ४ पूर्वार्धाद् वितृतीयदेशाद् वेदेः स्तम्बयजुर्हरति ५ पृथिव्यै वर्प्रासि इत्यन्तर्वेदि प्रागग्रमुदगग्रं वा दर्भं निधाय तस्मिन् स्फ्येन प्रहरति पृथिवि देवयजन्योपध्यास्ते मूलं मा हिँ सिषम् इति ६ अपहतोऽररुः पृथिव्यै इति स्फ्येन सतृणान् पाँ सूनपादाय हरति व्रजं गच्छ गोस्थानम् इति ७ वर्षतु ते द्यौः इति वेदिं प्रत्यवेक्षते ८ उत्तरतो निवपति बधान देव सवितः परमस्यां परावति शतेन पाशैर्योऽस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मस्तमतो मा मौक् ॥ अररुस्ते दिवं मा स्कान् इति ९ स उत्करो भवति १० तमाग्रीध्रो गृह्णाति अररो दिवं मा पप्तः इति ११ एवमेव द्वितीयँ हरत्येवं तृतीयम् १२ अपहतोऽररुः पृथिव्यै देवयजन्यै इति द्वितीयमपादत्ते १३ अपहतोऽररुः पृथिव्या अदेवयजनः इति तृतीयम् १४ १

144

tUã,I' ctuq| \ úTv; SFyen veid' párgOð;it 1 vsvSTv; pár gOðNtu g;y]e, zNds; it d²=,t" 2 ¨{ ;STv; it p;t( 3 a;idTy;STv; Tyuÿrt" 4 SFyen vw sv| veidkmR i£yte 5 tt" s'p[eãyit m;' nr;" Õ,ut veidmeTy vsumtI\ ¨{ vtIm;idTyvtIm( ) vãmRn( idvo n;.; pOÉqVy; yq;y' yjm;no n árãyet( Ð Et deve>yo ju·;midTy; ¬pSqe ) m;' dev; ajuWNt sveR ) r;ySpoW; yjm;n' ivxNtu it 6 aq;Sy; ¬ÿm;' Tvc\ smuõTyoTkr' gmyit 7 aqwn;' %nit Ãä©l' } y©l' ctur©l' v; sIt;m;]I' rqvTmRm;]I' v; y;vt( p;ã

tUSNIM caturthaMMM hqtvA sphyena vediM parigqhNAti 1 vasavastvA pari gqhNantu gAyatreNa chandasA iti dakSiNataH 2 rudra ?AstvA iti pafcAt 3 AdityAstvA ityuttarataH 4 sphyena vai sarvaM vedikarma kriyate 5 tataH saMpreSyati imAM narAH kqNuta vedimetya vasumatIMM rudra vatImAdityavatIm , varSman divo nAbhA pqthivyA yathAyaM yajamAno na riSyet . eta devebhyo juSTAmadityA upasthe , imAM devA ajuSanta sarve , rAyaspoSA yajamAnaM vifantu iti 6 athAsyA uttamAM tvacaMM samuddhatyotkaraM gamayati 7 athainAM khanati dvyazgulaM tr?yazgulaM caturazgulaM vA sItAmAtrIM rathavartmamAtrIM vA yAvat pArSNyAH fvetaM tAvatIM vA devasya savituH save karma kqNvanti vedhasaH iti 8 mUlaM chinatti 9 A pratiSThAyai khanati 10 prAxcau vedyaMM sAvunnayatyabhita AhavanIyaM pratIcI froNI abhito gArhapatyam 11 madhye saMnatAM prAcImudIcIM pravaNAM purastAdaMM hIyasIM pafcAt prathIyasIM dakSiNato varSIyasIM purISavatIM karoti 12 yat purISamatifeta utkaraM tad gamayati 13 yattqNaM mUlaM vAtifete sphyena tacchinatti na nakhena 14 2

tUSNIM caturthaM MM! hqtvA sphyena vediM parigqhNAti 1 vasavastvA pari gqhNantu gAyatreNa chandasA iti dakSiNataH 2 rudrA stvA iti pafcAt 3 AdityAstvA ityuttarataH 4 sphyena vai sarvaM vedikarma kriyate 5 tataH saMpreSyati imAM narAH kqNuta vedimetya vasumatIMM rudra vatImAdityavatIm , varSman divo nAbhA pqthivyA yathAyaM yajamAno na riSyet . eta devebhyo juSTAmadityA upasthe , imAM devA ajuSanta sarve , rAyaspoSA yajamAnaM vifantu iti 6 athAsyA uttamAM tvacaMM samuddhatyotkaraM gamayati 7 athainAM khanati dvyazgulaM tr! yazgulaM caturazgulaM vA sItAmAtrIM rathavartmamAtrIM vA yAvat pArSNyAH fvetaM tAvatIM vA devasya savituH save karma kqNvanti vedhasaH iti 8 mUlaM chinatti 9 A pratiSThAyai khanati 10 prAxcau vedyaMM sAvunnayatyabhita AhavanIyaM pratIcI froNI abhito gArhapatyam 11 madhye saMnatAM prAcImudIcIM pravaNAM purastAdaMM hIyasIM pafcAt prathIyasIM dakSiNato varSIyasIM purISavatIM karoti 12 yat purISamatifeta utkaraM tad gamayati 13 yattqNaM mUlaM vAtifete sphyena tacchinatti na nakhena 14 2

तूष्णीं चतुर्थऀ हृत्वा स्फ्येन वेदिं परिगृह्णाति १ वसवस्त्वा परि गृह्णन्तु गायत्रेण छन्दसा इति दक्षिणतः २ रुद्र ?ास्त्वा इति पश्चात् ३ आदित्यास्त्वा इत्युत्तरतः ४ स्फ्येन वै सर्वं वेदिकर्म क्रियते ५ ततः संप्रेष्यति इमां नराः कृणुत वेदिमेत्य वसुमतीँ रुद्र वतीमादित्यवतीम् । वर्ष्मन् दिवो नाभा पृथिव्या यथायं यजमानो न रिष्येत् ॥ एत देवेभ्यो जुष्टामदित्या उपस्थे । इमां देवा अजुषन्त सर्वे । रायस्पोषा यजमानं विशन्तु इति ६ अथास्या उत्तमां त्वचँ समुद्धत्योत्करं गमयति ७ अथैनां खनति द्व्यङ्गुलं त्र्?यङ्गुलं चतुरङ्गुलं वा सीतामात्रीं रथवर्त्ममात्रीं वा यावत् पार्ष्ण्याः श्वेतं तावतीं वा देवस्य सवितुः सवे कर्म कृण्वन्ति वेधसः इति ८ मूलं छिनत्ति ९ आ प्रतिष्ठायै खनति १० प्राञ्चौ वेद्यँ सावुन्नयत्यभित आहवनीयं प्रतीची श्रोणी अभितो गार्हपत्यम् ११ मध्ये संनतां प्राचीमुदीचीं प्रवणां पुरस्तादँ हीयसीं पश्चात् प्रथीयसीं दक्षिणतो वर्षीयसीं पुरीषवतीं करोति १२ यत् पुरीषमतिशेत उत्करं तद् गमयति १३ यत्तृणं मूलं वातिशेते स्फ्येन तच्छिनत्ति न नखेन १४ २

तूष्णीं चतुर्थं ँ! हृत्वा स्फ्येन वेदिं परिगृह्णाति १ वसवस्त्वा परि गृह्णन्तु गायत्रेण छन्दसा इति दक्षिणतः २ रुद्रा स्त्वा इति पश्चात् ३ आदित्यास्त्वा इत्युत्तरतः ४ स्फ्येन वै सर्वं वेदिकर्म क्रियते ५ ततः संप्रेष्यति इमां नराः कृणुत वेदिमेत्य वसुमतीँ रुद्र वतीमादित्यवतीम् । वर्ष्मन् दिवो नाभा पृथिव्या यथायं यजमानो न रिष्येत् ॥ एत देवेभ्यो जुष्टामदित्या उपस्थे । इमां देवा अजुषन्त सर्वे । रायस्पोषा यजमानं विशन्तु इति ६ अथास्या उत्तमां त्वचँ समुद्धत्योत्करं गमयति ७ अथैनां खनति द्व्यङ्गुलं त्र्! यङ्गुलं चतुरङ्गुलं वा सीतामात्रीं रथवर्त्ममात्रीं वा यावत् पार्ष्ण्याः श्वेतं तावतीं वा देवस्य सवितुः सवे कर्म कृण्वन्ति वेधसः इति ८ मूलं छिनत्ति ९ आ प्रतिष्ठायै खनति १० प्राञ्चौ वेद्यँ सावुन्नयत्यभित आहवनीयं प्रतीची श्रोणी अभितो गार्हपत्यम् ११ मध्ये संनतां प्राचीमुदीचीं प्रवणां पुरस्तादँ हीयसीं पश्चात् प्रथीयसीं दक्षिणतो वर्षीयसीं पुरीषवतीं करोति १२ यत् पुरीषमतिशेत उत्करं तद् गमयति १३ यत्तृणं मूलं वातिशेते स्फ्येन तच्छिनत्ति न नखेन १४ २

148

;kxeWe, 10 p;/eR ivtOtIydexe vede" SFy' ityR\ StB?v; s'p[eãyit p[o=,Ir;s;dye?m;-bihR¨ps;dy §uv' c §uc s'mOi pI\ s'nç;Jyenodeih it 11 a;¦I/[ Et;in km;RÉ, kÚy;RidTyekm( ) a?vyuRárTyprm( 12 ¬pinnIy p[o=,I" SFySy vTmRn( d²=,en SFyms\ SpO·; bihRr;s;dyit 13 y' iÃãy;t( t' ?y;yet( 14 ¬Tkre purSt;t( p[Ty\ SFymudSyit xt.Oi·rÉs v;nSpTyo iÃWto v/" it 15 y' Ã¹i· tSy n;m gOð;it 16 hSt;vvinJy SFy' p[=;lyit ) n;g[' p[itmuit 17 veid' ÕTy; n;nvinJy hSt* p;];É, pr;h

?AkafeSeNa 10 pafcArdhe vitqtIyadefe vedeH sphyaM tiryaxcaMM stabdhvA saMpreSyati prokSaNIrAsAdayedhmA-barhirupasAdaya sruvaM ca srucafca saMmqDDhi patnIMM saMnahyAjyenodehi iti 11 AgnIdhra etAni karmANi kuryAdityekam , adhvaryurityaparam 12 upaninIya prokSaNIH sphyasya vartman dakSiNena sphyamasaMM spqSTA barhirAsAdayati 13 yaM dviSyAt taM dhyAyet 14 utkare purastAt pratyaxcaMM sphyamudasyati fatabhqSTirasi vAnaspatyo dviSato vadhaH iti 15 yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 16 hastAvavanijya sphyaM prakSAlayati , nAgraM pratimuxcati 17 vediM kqtyA nAnavanijya hastau pAtrANi parAhaNyAt 18 uttareNa praNItAH pafcAt prAgagramidhmAbarhiSI upasAdayati 19 3

kA!feSeNa 10 pafcArdhe vitqtIyadefe vedeH sphyaM tiryaxcaMM stabdhvA saMpreSyati prokSaNIrAsAdayedhmA-barhirupasAdaya sruvaM ca srucafca saMmqDDhi patnIMM saMnahyAjyenodehi iti 11 AgnIdhra etAni karmANi kuryAdityekam , adhvaryurityaparam 12 upaninIya prokSaNIH sphyasya vartman dakSiNena sphyamasaMM spqSTA barhirAsAdayati 13 yaM dviSyAt taM dhyAyet 14 utkare purastAt pratyaxcaMM sphyamudasyati fatabhqSTirasi vAnaspatyo dviSato vadhaH iti 15 yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 16 hastAvavanijya sphyaM prakSAlayati , nAgraM pratimuxcati 17 vediM kqtyA nAnavanijya hastau pAtrANi parAhaNyAt 18 uttareNa praNItAH pafcAt prAgagramidhmAbarhiSI upasAdayati 19 3

?ाकशेषेण १० पश्चार्धे वितृतीयदेशे वेदेः स्फ्यं तिर्यञ्चँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यति प्रोक्षणीरासादयेध्मा-बर्हिरुपसादय स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढि पत्नीँ संनह्याज्येनोदेहि इति ११ आग्नीध्र एतानि कर्माणि कुर्यादित्येकम् । अध्वर्युरित्यपरम् १२ उपनिनीय प्रोक्षणीः स्फ्यस्य वर्त्मन् दक्षिणेन स्फ्यमसँ स्पृष्टा बर्हिरासादयति १३ यं द्विष्यात् तं ध्यायेत् १४ उत्करे पुरस्तात् प्रत्यञ्चँ स्फ्यमुदस्यति शतभृष्टिरसि वानस्पत्यो द्विषतो वधः इति १५ यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति १६ हस्ताववनिज्य स्फ्यं प्रक्षालयति । नाग्रं प्रतिमुञ्चति १७ वेदिं कृत्या नानवनिज्य हस्तौ पात्राणि पराहण्यात् १८ उत्तरेण प्रणीताः पश्चात् प्रागग्रमिध्माबर्हिषी उपसादयति १९ ३

का!शेषेण १० पश्चार्धे वितृतीयदेशे वेदेः स्फ्यं तिर्यञ्चँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यति प्रोक्षणीरासादयेध्मा-बर्हिरुपसादय स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढि पत्नीँ संनह्याज्येनोदेहि इति ११ आग्नीध्र एतानि कर्माणि कुर्यादित्येकम् । अध्वर्युरित्यपरम् १२ उपनिनीय प्रोक्षणीः स्फ्यस्य वर्त्मन् दक्षिणेन स्फ्यमसँ स्पृष्टा बर्हिरासादयति १३ यं द्विष्यात् तं ध्यायेत् १४ उत्करे पुरस्तात् प्रत्यञ्चँ स्फ्यमुदस्यति शतभृष्टिरसि वानस्पत्यो द्विषतो वधः इति १५ यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति १६ हस्ताववनिज्य स्फ्यं प्रक्षालयति । नाग्रं प्रतिमुञ्चति १७ वेदिं कृत्या नानवनिज्य हस्तौ पात्राणि पराहण्यात् १८ उत्तरेण प्रणीताः पश्चात् प्रागग्रमिध्माबर्हिषी उपसादयति १९ ३

154

aqwt;in s'm;jRn;Ny²º" s\ SpOXy;¦* p[hrit ytriSmn( in·pit idv" ixLpmvtt' pOÉqVy;" kkÚÉ. ÉÅtm( ) ten vy\ sh§vLxen sp' n;xy;mÉs Sv;h; it 1 ¬Tkre vodSyit 2 pImU?vRDum;sIn;\ s'nçit itÏNtI' v; Svy' v; pä;Tm;n' m*ïen yoK]e,;Nytrt"p;xen;>yNtr' v;sso b;çto v; a;x;s;n; s*mnsm( it 3 ¬ÿre, n;É.' in·Ky| g[iNq' ÕTv; d²=,to n;.e" pyURhte 4 a¦e gOhpt ¬p m; ×ySv it g;hRpTymÉ.mN]yte 5 dev;n;' pI¨p m; ×y?vm( it devpIrpre, g;hRpTym( 6 devpä; lokmupitÏte pi pLyeW te loko nmSte aStu m; m; ih\ sI" it 7 dex;d( d²=nt ¬dICyupivxit N{ ;,Iv;iv/v; .Uy;smiditárv supu]; ) aSqUár Tv; g;hRpTyopinWde sup[j;STv;y it 8 g;hRpTymÉ.mN]yte sup[jsSTv; vym( Tyety; 9 mm pu];" x]uh,o aqo me duiht; ivr;$( ) ¬t;hmiSm s'jy; pTyumeR Xlok ¬ÿm" it c 10 pUW; te Ébl' ivãytu it sipR/;RnSy Ébl' ivãyit 11 aiditrSyiCz{ p]; Ty;JySq;lIm;d;y 12 5

athaitAni saMmArjanAnyadbhiH saMM spqfyAgnau praharati yatarasmin niSTapati divaH filpamavatataM pqthivyAH kakubhi fritam , tena vayaMM sahasravalfena sapatnaM nAfayAmasi svAhA iti 1 utkare vodasyati 2 patnImUrdhvajxumAsInAMM saMnahyati tiSThantIM vA svayaM vA patnyAtmAnaM mauxjena yoktreNAnyatarataHpAfenAbhyantaraM vAsaso bAhyato vA AfAsAnA saumanasam iti 3 uttareNa nAbhiM niSTarkyaM granthiM kqtvA dakSiNato nAbheH paryUhate 4 agne gqhapata upa mA hvayasva iti gArhapatyamabhimantrayate 5 devAnAM patnIrupa mA hvayadhvam iti devapatnIrapareNa gArhapatyam 6 devapatnyA lokamupatiSThate patni palyeSa te loko namaste astu mA mA hiMM sIH iti 7 defAd dakSinata udIcyupavifati indra ?ANIvAvidhavA bhUyAsamaditiriva suputrA , asthUri tvA gArhapatyopaniSade suprajAstvAya iti 8 gArhapatyamabhimantrayate suprajasastvA vayam ityetayA 9 mama putrAH fatruhaNo atho me duhitA virAT , utAhamasmi saMjayA patyurme floka uttamaH iti ca 10 pUSA te bilaM viSyatu iti sarpirdhAnasya bilaM viSyati 11 aditirasyacchidra patrA ityAjyasthAlImAdAya 12 5

athaitAni saMmArjanAnyadbhiH saMM spqfyAgnau praharati yatarasmin niSTapati divaH filpamavatataM pqthivyAH kakubhi fritam , tena vayaMM sahasravalfena sapatnaM nAfayAmasi svAhA iti 1 utkare vodasyati 2 patnImUrdhvajxumAsInAMM saMnahyati tiSThantIM vA svayaM vA patnyAtmAnaM mauxjena yoktreNAnyatarataHpAfenAbhyantaraM vAsaso bAhyato vA AfAsAnA saumanasam iti 3 uttareNa nAbhiM niSTarkyaM granthiM kqtvA dakSiNato nAbheH paryUhate 4 agne gqhapata upa mA hvayasva iti gArhapatyamabhimantrayate 5 devAnAM patnIrupa mA hvayadhvam iti devapatnIrapareNa gArhapatyam 6 devapatnyA lokamupatiSThate patni palyeSa te loko namaste astu mA mA hiMM sIH iti 7 defAd dakSinata udIcyupavifati indrA NIvAvidhavA bhUyAsamaditiriva suputrA , asthUri tvA gArhapatyopaniSade suprajAstvAya iti 8 gArhapatyamabhimantrayate suprajasastvA vayam ityetayA 9 mama putrAH fatruhaNo atho me duhitA virAT , utAhamasmi saMjayA patyurme floka uttamaH iti ca 10 pUSA te bilaM viSyatu iti sarpirdhAnasya bilaM viSyati 11 aditirasyacchidra patrA ityAjyasthAlImAdAya 12 5

अथैतानि संमार्जनान्यद्भिः सँ स्पृश्याग्नौ प्रहरति यतरस्मिन् निष्टपति दिवः शिल्पमवततं पृथिव्याः ककुभि श्रितम् । तेन वयँ सहस्रवल्शेन सपत्नं नाशयामसि स्वाहा इति १ उत्करे वोदस्यति २ पत्नीमूर्ध्वज्ञुमासीनाँ संनह्यति तिष्ठन्तीं वा स्वयं वा पत्न्यात्मानं मौञ्जेन योक्त्रेणान्यतरतःपाशेनाभ्यन्तरं वाससो बाह्यतो वा आशासाना सौमनसम् इति ३ उत्तरेण नाभिं निष्टर्क्यं ग्रन्थिं कृत्वा दक्षिणतो नाभेः पर्यूहते ४ अग्ने गृहपत उप मा ह्वयस्व इति गार्हपत्यमभिमन्त्रयते ५ देवानां पत्नीरुप मा ह्वयध्वम् इति देवपत्नीरपरेण गार्हपत्यम् ६ देवपत्न्या लोकमुपतिष्ठते पत्नि पल्येष ते लोको नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः इति ७ देशाद् दक्षिनत उदीच्युपविशति इन्द्र ?ाणीवाविधवा भूयासमदितिरिव सुपुत्रा । अस्थूरि त्वा गार्हपत्योपनिषदे सुप्रजास्त्वाय इति ८ गार्हपत्यमभिमन्त्रयते सुप्रजसस्त्वा वयम् इत्येतया ९ मम पुत्राः शत्रुहणो अथो मे दुहिता विराट् । उताहमस्मि संजया पत्युर्मे श्लोक उत्तमः इति च १० पूषा ते बिलं विष्यतु इति सर्पिर्धानस्य बिलं विष्यति ११ अदितिरस्यच्छिद्र पत्रा इत्याज्यस्थालीमादाय १२ ५

अथैतानि संमार्जनान्यद्भिः सँ स्पृश्याग्नौ प्रहरति यतरस्मिन् निष्टपति दिवः शिल्पमवततं पृथिव्याः ककुभि श्रितम् । तेन वयँ सहस्रवल्शेन सपत्नं नाशयामसि स्वाहा इति १ उत्करे वोदस्यति २ पत्नीमूर्ध्वज्ञुमासीनाँ संनह्यति तिष्ठन्तीं वा स्वयं वा पत्न्यात्मानं मौञ्जेन योक्त्रेणान्यतरतःपाशेनाभ्यन्तरं वाससो बाह्यतो वा आशासाना सौमनसम् इति ३ उत्तरेण नाभिं निष्टर्क्यं ग्रन्थिं कृत्वा दक्षिणतो नाभेः पर्यूहते ४ अग्ने गृहपत उप मा ह्वयस्व इति गार्हपत्यमभिमन्त्रयते ५ देवानां पत्नीरुप मा ह्वयध्वम् इति देवपत्नीरपरेण गार्हपत्यम् ६ देवपत्न्या लोकमुपतिष्ठते पत्नि पल्येष ते लोको नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः इति ७ देशाद् दक्षिनत उदीच्युपविशति इन्द्रा णीवाविधवा भूयासमदितिरिव सुपुत्रा । अस्थूरि त्वा गार्हपत्योपनिषदे सुप्रजास्त्वाय इति ८ गार्हपत्यमभिमन्त्रयते सुप्रजसस्त्वा वयम् इत्येतया ९ मम पुत्राः शत्रुहणो अथो मे दुहिता विराट् । उताहमस्मि संजया पत्युर्मे श्लोक उत्तमः इति च १० पूषा ते बिलं विष्यतु इति सर्पिर्धानस्य बिलं विष्यति ११ अदितिरस्यच्छिद्र पत्रा इत्याज्यस्थालीमादाय १२ ५

157

tSy;' piv];NtihRt;y;' p[.Utm;Jy' invRpit mhIn;' pyoSyoW/In;\ rsStSy te=Iym;,Sy invRp;Ém devyJy;yw it 1 d²=,;¦;vÉ/Åyit d' ivã,uivR c£me it 2 ivl;Py v; invRpit 3 We Tv; it d²=,;/eR g;hRpTySy;É/Åyit 4 èjeR Tv; Typ;d;y vedenopyMy pä; ¬pyCzit 5 tt( s; inmILy;nuCzªvsNTyve=te mhIn;' pyoSyoW/In;\ rsodB/en Tv; c=uW;ve=e sup[j;STv;y it 6 tejoÉs Tyuÿr;/eR g;hRpTySy;-É/Åyit 7 tejse Tv; Typ;d;y vedenopyMy;hrit tejoÉs tejonu p[eih it 8 a;hvnIyeÉ/Åyit aÉ¦Ste tejo m; ivnwt( it 9 ¬ÿre, p[o=,I" SFySy vTmRn( s;dyit a¦eÉjR×;És su.UdeRv;n;' /;»e/;»e deve>yo yjuWeyjuWe .v it 10 aqwnd?vyuR yjm;n inmILy;nuCzªvsNt;-vve=ete a;JymÉs it p[itp´ tSy te .=Iy TyNten 11 aqwndudgg[;>y;' piv];>y;' punr;h;r' i]¨Tpun;it xu£mÉs Ð JyoitrÉs Ð tejoÉs TyetwmRN]w" 12 a;JyvtI>y;' piv];>y;' p[o=,I¨Tpun;it devo v" sivtoTpun;tu it pCzo g;y} y; 13 6

tasyAM pavitrAntarhitAyAM prabhUtamAjyaM nirvapati mahInAM payo'syoSadhInAMM rasastasya te'kSIyamANasya nirvapAmi devayajyAyai iti 1 dakSiNAgnAvadhifrayati idaM viSNurvi cakrame iti 2 vilApya vA nirvapati 3 iSe tvA iti dakSiNArdhe gArhapatyasyAdhifrayati 4 Urje tvA ityapAdAya vedenopayamya patnyA upayacchati 5 tat sA nimIlyAnucchvasantyavekSate mahInAM payo'syoSadhInAMM raso'dabdhena tvA cakSuSAvekSe suprajAstvAya iti 6 tejo'si ityuttarArdhe gArhapatyasyA-dhifrayati 7 tejase tvA ityapAdAya vedenopayamyAharati tejo'si tejo'nu prehi iti 8 AhavanIye'dhifrayati agniste tejo mA vinait iti 9 uttareNa prokSaNIH sphyasya vartman sAdayati agnerjihvAsi subhUrdevAnAM dhAmnedhAmne devebhyo yajuSeyajuSe bhava iti 10 athainadadhvaryufca yajamAnafca nimIlyAnucchvasantA-vavekSete Ajyamasi iti pratipadya tasya te bhakSIya ityantena 11 athainadudagagrAbhyAM pavitrAbhyAM punarAhAraM trirutpunAti fukramasi . jyotirasi . tejo'si ityetairmantraiH 12 AjyavatIbhyAM pavitrAbhyAM prokSaNIrutpunAti devo vaH savitotpunAtu iti paccho gAya tr?yA 13 6

तस्यां पवित्रान्तर्हितायां प्रभूतमाज्यं निर्वपति महीनां पयोऽस्योषधीनाँ रसस्तस्य तेऽक्षीयमाणस्य निर्वपामि देवयज्यायै इति १ दक्षिणाग्नावधिश्रयति इदं विष्णुर्वि चक्रमे इति २ विलाप्य वा निर्वपति ३ इषे त्वा इति दक्षिणार्धे गार्हपत्यस्याधिश्रयति ४ ऊर्जे त्वा इत्यपादाय वेदेनोपयम्य पत्न्या उपयच्छति ५ तत् सा निमील्यानुच्छ्वसन्त्यवेक्षते महीनां पयोऽस्योषधीनाँ रसोऽदब्धेन त्वा चक्षुषावेक्षे सुप्रजास्त्वाय इति ६ तेजोऽसि इत्युत्तरार्धे गार्हपत्यस्या-धिश्रयति ७ तेजसे त्वा इत्यपादाय वेदेनोपयम्याहरति तेजोऽसि तेजोऽनु प्रेहि इति ८ आहवनीयेऽधिश्रयति अग्निस्ते तेजो मा विनैत् इति ९ उत्तरेण प्रोक्षणीः स्फ्यस्य वर्त्मन् सादयति अग्नेर्जिह्वासि सुभूर्देवानां धाम्नेधाम्ने देवेभ्यो यजुषेयजुषे भव इति १० अथैनदध्वर्युश्च यजमानश्च निमील्यानुच्छ्वसन्ता-ववेक्षेते आज्यमसि इति प्रतिपद्य तस्य ते भक्षीय इत्यन्तेन ११ अथैनदुदगग्राभ्यां पवित्राभ्यां पुनराहारं त्रिरुत्पुनाति शुक्रमसि ॥ ज्योतिरसि ॥ तेजोऽसि इत्येतैर्मन्त्रैः १२ आज्यवतीभ्यां पवित्राभ्यां प्रोक्षणीरुत्पुनाति देवो वः सवितोत्पुनातु इति पच्छो गाय त्र्?या १३ ६

160

ainãk;Ésn; §uve,;NtveR´;Jy;in gOð;it vede §ucoTy;/;y 1 ctugORhIt' ju×;' xu£ù Tv; xu£;y;' /;»e/;»e deve>yo yjuWeyjuWe gOð;Ém Tyetw²S]É.mRN]w" ) p;n;' Tv; v;t;n;m( it ctuqRm( 2 EvmevoÿrwmRN]w-¨p.Oit /[uv;y;Émit gOð;it 3 a·gOhItmup.Oit ctugORhIt' /[uv;y;m( ) pgOhIt' pxuk;mSy 4 twrev mN]wyRjm;nonumN]yte 5 aip v;?v-yRvwrev;?vyuRgORðIy;t( 6 y;jm;nwyRjm;nonumN]yte 7 .Uyo ju×;' gOð;-TyLpIy ¬p.Oit .UÉyÏ' /[uv;y;m( 8 sm'Ébl' /;rym;,o ju×;' gOð;it m?ydex ¬p.Oit .Um* p[itiÏt;y;' /[uv;y;m( 9 n;NtveRid gOhItSy p;t( p[ithrit 10 noTkr a;Jy' ikùcn s;dyit 11 a;po devIrg[epuv" it p[o=,IrÉ.mN} y b[÷;,m;mN]yte b[÷n( p[o²=ãy;Ém it 12 p[sUto b[÷,; ivW;ye?m' p[o=it Õã,oSy;%reÏo¦ye Tv; Sv;h; it 13 veidrÉs it veidm( ) bihRrÉs it bihR" ) Ekkù i]iS]" p[o=it 14 aNtveRid purog[iNq bihRr;s;´ p[o=it ) idve Tv; Tyg[m( ) aNtár=;y Tv; it m?ym( ) pOÉqVyw Tv; it mUlm( 15 §uCyg[;

aniSkAsinA sruveNAntarvedyAjyAni gqhNAti vede sruco'tyAdhAya 1 caturgqhItaM juhvAM fukraM tvA fukrAyAM dhAmnedhAmne devebhyo yajuSeyajuSe gqhNAmi ityetaistribhirmantraiH , paxcAnAM tvA vAtAnAm iti caturtham 2 evamevottarairmantrai-rupabhqti dhruvAyAmiti gqhNAti 3 aSTagqhItamupabhqti caturgqhItaM dhruvAyAm , paxcagqhItaM pafukAmasya 4 taireva mantrairyajamAno'numantrayate 5 api vAdhva-ryavairevAdhvaryurgqhNIyAt 6 yAjamAnairyajamAno'numantrayate 7 bhUyo juhvAM gqhNA-tyalpIya upabhqti bhUyiSThaM dhruvAyAm 8 samaMbilaM dhArayamANo juhvAM gqhNAti madhyadefa upabhqti bhUmau pratiSThitAyAM dhruvAyAm 9 nAntarvedi gqhItasya pafcAt pratiharati 10 notkara AjyaM kiMcana sAdayati 11 Apo devIragrepuvaH iti prokSaNIrabhima ntr?ya brahmANamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti 12 prasUto brahmaNA viSAyedhmaM prokSati kqSNo'syAkhareSTho'gnaye tvA svAhA iti 13 vedirasi iti vedim , barhirasi iti barhiH , ekaikaM tristriH prokSati 14 antarvedi purogranthi barhirAsAdya prokSati , dive tvA ityagram , antarikSAya tvA iti madhyam , pqthivyai tvA iti mUlam 15 srucyagrANyupapAyya mUlAnyupapAyayati 16 7

aniSkAsinA sruveNAntarvedyAjyAni gqhNAti vede sruco'tyAdhAya 1 caturgqhItaM juhvAM fukraM tvA fukrAyAM dhAmnedhAmne devebhyo yajuSeyajuSe gqhNAmi ityetaistribhirmantraiH , paxcAnAM tvA vAtAnAm iti caturtham 2 evamevottarairmantrai-rupabhqti dhruvAyAmiti gqhNAti 3 aSTagqhItamupabhqti caturgqhItaM dhruvAyAm , paxcagqhItaM pafukAmasya 4 taireva mantrairyajamAno'numantrayate 5 api vAdhva-ryavairevAdhvaryurgqhNIyAt 6 yAjamAnairyajamAno'numantrayate 7 bhUyo juhvAM gqhNA-tyalpIya upabhqti bhUyiSThaM dhruvAyAm 8 samaMbilaM dhArayamANo juhvAM gqhNAti madhyadefa upabhqti bhUmau pratiSThitAyAM dhruvAyAm 9 nAntarvedi gqhItasya pafcAt pratiharati 10 notkara AjyaM kiMcana sAdayati 11 Apo devIragrepuvaH iti prokSaNIrabhimantr! ya brahmANamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti 12 prasUto brahmaNA viSAyedhmaM prokSati kqSNo'syAkhareSTho'gnaye tvA svAhA iti 13 vedirasi iti vedim , barhirasi iti barhiH , ekaikaM tristriH prokSati 14 antarvedi purogranthi barhirAsAdya prokSati , dive tvA ityagram , antarikSAya tvA iti madhyam , pqthivyai tvA iti mUlam 15 srucyagrANyupapAyya mUlAnyupapAyayati 16 7

अनिष्कासिना स्रुवेणान्तर्वेद्याज्यानि गृह्णाति वेदे स्रुचोऽत्याधाय १ चतुर्गृहीतं जुह्वां शुक्रं त्वा शुक्रायां धाम्नेधाम्ने देवेभ्यो यजुषेयजुषे गृह्णामि इत्येतैस्त्रिभिर्मन्त्रैः । पञ्चानां त्वा वातानाम् इति चतुर्थम् २ एवमेवोत्तरैर्मन्त्रै-रुपभृति ध्रुवायामिति गृह्णाति ३ अष्टगृहीतमुपभृति चतुर्गृहीतं ध्रुवायाम् । पञ्चगृहीतं पशुकामस्य ४ तैरेव मन्त्रैर्यजमानोऽनुमन्त्रयते ५ अपि वाध्व-र्यवैरेवाध्वर्युर्गृह्णीयात् ६ याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयते ७ भूयो जुह्वां गृह्णा-त्यल्पीय उपभृति भूयिष्ठं ध्रुवायाम् ८ समंबिलं धारयमाणो जुह्वां गृह्णाति मध्यदेश उपभृति भूमौ प्रतिष्ठितायां ध्रुवायाम् ९ नान्तर्वेदि गृहीतस्य पश्चात् प्रतिहरति १० नोत्कर आज्यं किंचन सादयति ११ आपो देवीरग्रेपुवः इति प्रोक्षणीरभिम न्त्र्?य ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति १२ प्रसूतो ब्रह्मणा विषायेध्मं प्रोक्षति कृष्णोऽस्याखरेष्ठोऽग्नये त्वा स्वाहा इति १३ वेदिरसि इति वेदिम् । बर्हिरसि इति बर्हिः । एकैकं त्रिस्त्रिः प्रोक्षति १४ अन्तर्वेदि पुरोग्रन्थि बर्हिरासाद्य प्रोक्षति । दिवे त्वा इत्यग्रम् । अन्तरिक्षाय त्वा इति मध्यम् । पृथिव्यै त्वा इति मूलम् १५ स्रुच्यग्राण्युपपाय्य मूलान्युपपाययति १६ ७

अनिष्कासिना स्रुवेणान्तर्वेद्याज्यानि गृह्णाति वेदे स्रुचोऽत्याधाय १ चतुर्गृहीतं जुह्वां शुक्रं त्वा शुक्रायां धाम्नेधाम्ने देवेभ्यो यजुषेयजुषे गृह्णामि इत्येतैस्त्रिभिर्मन्त्रैः । पञ्चानां त्वा वातानाम् इति चतुर्थम् २ एवमेवोत्तरैर्मन्त्रै-रुपभृति ध्रुवायामिति गृह्णाति ३ अष्टगृहीतमुपभृति चतुर्गृहीतं ध्रुवायाम् । पञ्चगृहीतं पशुकामस्य ४ तैरेव मन्त्रैर्यजमानोऽनुमन्त्रयते ५ अपि वाध्व-र्यवैरेवाध्वर्युर्गृह्णीयात् ६ याजमानैर्यजमानोऽनुमन्त्रयते ७ भूयो जुह्वां गृह्णा-त्यल्पीय उपभृति भूयिष्ठं ध्रुवायाम् ८ समंबिलं धारयमाणो जुह्वां गृह्णाति मध्यदेश उपभृति भूमौ प्रतिष्ठितायां ध्रुवायाम् ९ नान्तर्वेदि गृहीतस्य पश्चात् प्रतिहरति १० नोत्कर आज्यं किंचन सादयति ११ आपो देवीरग्रेपुवः इति प्रोक्षणीरभिमन्त्र्! य ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति १२ प्रसूतो ब्रह्मणा विषायेध्मं प्रोक्षति कृष्णोऽस्याखरेष्ठोऽग्नये त्वा स्वाहा इति १३ वेदिरसि इति वेदिम् । बर्हिरसि इति बर्हिः । एकैकं त्रिस्त्रिः प्रोक्षति १४ अन्तर्वेदि पुरोग्रन्थि बर्हिरासाद्य प्रोक्षति । दिवे त्वा इत्यग्रम् । अन्तरिक्षाय त्वा इति मध्यम् । पृथिव्यै त्वा इति मूलम् १५ स्रुच्यग्राण्युपपाय्य मूलान्युपपाययति १६ ७

166

/;t*/;t* mN]' jpit 1 a]wknUy;j;qeR ¬Lmuk inåh²Nt 2 p[Str' /;rym;,opre,;hvnIy\ s\ SpO·;n( pár/In( párd/;it ) ¬dgg[' m?ym' gN/voRÉs iv;vsu" it N{ Sy b;ürÉs it d²=,' Ém];v¨,* Tv; Tyuÿrm( 3 a>yg[m;hvnIy' d²=,mv;g[muÿrm( 4 EvmnupUv;R

dhAtaudhAtau mantraM japati 1 atraike'nUyAjArthe ulmuke nirUhanti 2 prastaraM dhArayamANo'pareNAhavanIyaMM saMM spqSTAn paridhIn paridadhAti , udagagraM madhyamaM gandharvo'si vifvAvasuH iti indra sya bAhurasi iti dakSiNaM mitrAvaruNau tvA ityuttaram 3 abhyagramAhavanIyaM dakSiNamavAgramuttaram 4 evamanupUrvANyevaiSvata UrdhvaM karmANi kriyante 5 sUryastvA purastAt pAtu ityAhavanIyamabhima ntr?ya madhye'gnerUrdhvaM AghArasamidhAvAdadhAti 6 vItihotraM tvA kave iti dakSiNAm 7 tUSNImuttarAm 8 barhiSaH samAvanantargarbhau vidhqtI kqtvA madhye vederudI-cInAgre nidadhAti vifo yantre sthaH iti 9 vidhqtyoH prastaraMM sAdayati vasUnAMM rudra ?ANAmAdityAnAMM sadasi sIda iti 10 prastare juhUM juhUrasi ghqtAcI iti uttareNa juhUmupabhqtaM pratikqSTatarAmadhastAd vidhqtyoH upabhqdasi iti 13 uttareNopabhqtaM dhruvAM pratikqSTatarAmupariSTAd vidhqtyoH dhruvAsi iti 14 asaMM spqSTAH sAdayati 15 dakSiNena juhUMM sruvaMM sAdayatyuttareNa vA dhruvAm qSabho'si fAkvaro ghqtAcInAMM sUnuH priyeNa nAmnA priye sadasi sIda iti 16 9

dhAtaudhAtau mantraM japati 1 atraike'nUyAjArthe ulmuke nirUhanti 2 prastaraM dhArayamANo'pareNAhavanIyaMM saMM spqSTAn paridhIn paridadhAti , udagagraM madhyamaM gandharvo'si vifvAvasuH iti indra sya bAhurasi iti dakSiNaM mitrAvaruNau tvA ityuttaram 3 abhyagramAhavanIyaM dakSiNamavAgramuttaram 4 evamanupUrvANyevaiSvata UrdhvaM karmANi kriyante 5 sUryastvA purastAt pAtu ityAhavanIyamabhimantr! ya madhye'gnerUrdhvaM AghArasamidhAvAdadhAti 6 vItihotraM tvA kave iti dakSiNAm 7 tUSNImuttarAm 8 barhiSaH samAvanantargarbhau vidhqtI kqtvA madhye vederudI-cInAgre nidadhAti vifo yantre sthaH iti 9 vidhqtyoH prastaraMM sAdayati vasUnAMM rudrA NAmAdityAnAMM sadasi sIda iti 10 prastare juhUM juhUrasi ghqtAcI iti uttareNa juhUmupabhqtaM pratikqSTatarAmadhastAd vidhqtyoH upabhqdasi iti 13 uttareNopabhqtaM dhruvAM pratikqSTatarAmupariSTAd vidhqtyoH dhruvAsi iti 14 asaMM spqSTAH sAdayati 15 dakSiNena juhUMM sruvaMM sAdayatyuttareNa vA dhruvAm qSabho'si fAkvaro ghqtAcInAMM sUnuH priyeNa nAmnA priye sadasi sIda iti 16 9

धातौधातौ मन्त्रं जपति १ अत्रैकेऽनूयाजार्थे उल्मुके निरूहन्ति २ प्रस्तरं धारयमाणोऽपरेणाहवनीयँ सँ स्पृष्टान् परिधीन् परिदधाति । उदगग्रं मध्यमं गन्धर्वोऽसि विश्वावसुः इति इन्द्र स्य बाहुरसि इति दक्षिणं मित्रावरुणौ त्वा इत्युत्तरम् ३ अभ्यग्रमाहवनीयं दक्षिणमवाग्रमुत्तरम् ४ एवमनुपूर्वाण्येवैष्वत ऊर्ध्वं कर्माणि क्रियन्ते ५ सूर्यस्त्वा पुरस्तात् पातु इत्याहवनीयमभिम न्त्र्?य मध्येऽग्नेरूर्ध्वं आघारसमिधावादधाति ६ वीतिहोत्रं त्वा कवे इति दक्षिणाम् ७ तूष्णीमुत्तराम् ८ बर्हिषः समावनन्तर्गर्भौ विधृती कृत्वा मध्ये वेदेरुदी-चीनाग्रे निदधाति विशो यन्त्रे स्थः इति ९ विधृत्योः प्रस्तरँ सादयति वसूनाँ रुद्र ?ाणामादित्यानाँ सदसि सीद इति १० प्रस्तरे जुहूं जुहूरसि घृताची इति उत्तरेण जुहूमुपभृतं प्रतिकृष्टतरामधस्ताद् विधृत्योः उपभृदसि इति १३ उत्तरेणोपभृतं ध्रुवां प्रतिकृष्टतरामुपरिष्टाद् विधृत्योः ध्रुवासि इति १४ असँ स्पृष्टाः सादयति १५ दक्षिणेन जुहूँ स्रुवँ सादयत्युत्तरेण वा ध्रुवाम् ऋषभोऽसि शाक्वरो घृताचीनाँ सूनुः प्रियेण नाम्ना प्रिये सदसि सीद इति १६ ९

धातौधातौ मन्त्रं जपति १ अत्रैकेऽनूयाजार्थे उल्मुके निरूहन्ति २ प्रस्तरं धारयमाणोऽपरेणाहवनीयँ सँ स्पृष्टान् परिधीन् परिदधाति । उदगग्रं मध्यमं गन्धर्वोऽसि विश्वावसुः इति इन्द्र स्य बाहुरसि इति दक्षिणं मित्रावरुणौ त्वा इत्युत्तरम् ३ अभ्यग्रमाहवनीयं दक्षिणमवाग्रमुत्तरम् ४ एवमनुपूर्वाण्येवैष्वत ऊर्ध्वं कर्माणि क्रियन्ते ५ सूर्यस्त्वा पुरस्तात् पातु इत्याहवनीयमभिमन्त्र्! य मध्येऽग्नेरूर्ध्वं आघारसमिधावादधाति ६ वीतिहोत्रं त्वा कवे इति दक्षिणाम् ७ तूष्णीमुत्तराम् ८ बर्हिषः समावनन्तर्गर्भौ विधृती कृत्वा मध्ये वेदेरुदी-चीनाग्रे निदधाति विशो यन्त्रे स्थः इति ९ विधृत्योः प्रस्तरँ सादयति वसूनाँ रुद्रा णामादित्यानाँ सदसि सीद इति १० प्रस्तरे जुहूं जुहूरसि घृताची इति उत्तरेण जुहूमुपभृतं प्रतिकृष्टतरामधस्ताद् विधृत्योः उपभृदसि इति १३ उत्तरेणोपभृतं ध्रुवां प्रतिकृष्टतरामुपरिष्टाद् विधृत्योः ध्रुवासि इति १४ असँ स्पृष्टाः सादयति १५ दक्षिणेन जुहूँ स्रुवँ सादयत्युत्तरेण वा ध्रुवाम् ऋषभोऽसि शाक्वरो घृताचीनाँ सूनुः प्रियेण नाम्ना प्रिये सदसि सीद इति १६ ९

169

aqwn; aÉ.mN]yte Et; asdn( Tynuv;kxeWe, 1 ivã,Uin Sq vwã,v;in /;m;in Sq p[;j;pTy;in Ty;Jy;NyÉ.mN]yte 2 s§uv;m;JySq;lI' ved' p;]I' c;d;y;pre, g;hRpTymupivXy dmh\ sen;y; a.ITvywR mu%mpoh;Ém it veden puro@;x;t( s;©;r' .Sm;poç;É.mN]yte sUyR JyoitivR.;ih mht ²N{ y;y bl;y it 3 p;} y;mupStO,;it Syon' te sdn' kroÉm `OtSy /;ry; suxev' kLpy;Ém ) tiSmn( sId;mOte p[ititÏ v[IhI,;' me/ sumn-Sym;n" it 4 a;Jyen;É.`;ryit a;Py;yt;' `OtyoinrÉ¦hRVy;numNyt;m( ) %mª+v suåp' Tv; vsuivd' pxUn;' tejs;¦ye ju·mÉ.`;ry;Ém it d²=,m( ) tUã,Imuÿrm( 5 s;'n;YymÉ.`;ryit ySt a;Tm; pxuWu p[iv·o dev;n;' ivÏ;mnu yo ivtSqe ) a;TmNv;n( som `Otv;n( ih .UTv; dev;n( gCz suvivRNd yjm;n;y mçm( it 6 p;} y;muÃ;syit a;{ R" p[q-u.uRvnSy gop;" ) êt ¬T;it jint; mtIn;m( it 7 n py;RvtRyit n É.niÿ 8 10

athainA abhimantrayate etA asadan ityanuvAkafeSeNa 1 viSNUni stha vaiSNavAni dhAmAni stha prAjApatyAni ityAjyAnyabhimantrayate 2 sasruvAmAjyasthAlIM vedaM pAtrIM cAdAyApareNa gArhapatyamupavifya idamahaMM senAyA abhItvaryai mukhamapohAmi iti vedena puroDAfAt sAzgAraM bhasmApohyAbhimantrayate sUrya jyotirvibhAhi mahata indri yAya balAya iti 3 pA tr?yAmupastqNAti syonaM te sadanaM karomi ghqtasya dhArayA sufevaM kalpayAmi , tasmin sIdAmqte pratitiSTha vrIhINAM medha sumana-syamAnaH iti 4 AjyenAbhighArayati ApyAyatAM ghqtayoniragnirhavyAnumanyatAm , khamazkSva surUpaM tvA vasuvidaM pafUnAM tejasAgnaye juSTamabhighArayAmi iti dakSiNam , tUSNImuttaram 5 sAMnAyyamabhighArayati yasta AtmA pafuSu praviSTo devAnAM viSThAmanu yo vitasthe , AtmanvAn soma ghqtavAn hi bhUtvA devAn gaccha suvarvinda yajamAnAya mahyam iti 6 pA tr?yAmudvAsayati Ardra ?H pratha-snurbhuvanasya gopAH , fqta utsnAti janitA matInAm iti 7 na paryAvartayati na bhinatti 8 10

athainA abhimantrayate etA asadan ityanuvAkafeSeNa 1 viSNUni stha vaiSNavAni dhAmAni stha prAjApatyAni ityAjyAnyabhimantrayate 2 sasruvAmAjyasthAlIM vedaM pAtrIM cAdAyApareNa gArhapatyamupavifya idamahaMM senAyA abhItvaryai mukhamapohAmi iti vedena puroDAfAt sAzgAraM bhasmApohyAbhimantrayate sUrya jyotirvibhAhi mahata indri yAya balAya iti 3 pAtr! yAmupastqNAti syonaM te sadanaM karomi ghqtasya dhArayA sufevaM kalpayAmi , tasmin sIdAmqte pratitiSTha vrIhINAM medha sumana-syamAnaH iti 4 AjyenAbhighArayati ApyAyatAM ghqtayoniragnirhavyAnumanyatAm , khamazkSva surUpaM tvA vasuvidaM pafUnAM tejasAgnaye juSTamabhighArayAmi iti dakSiNam , tUSNImuttaram 5 sAMnAyyamabhighArayati yasta AtmA pafuSu praviSTo devAnAM viSThAmanu yo vitasthe , AtmanvAn soma ghqtavAn hi bhUtvA devAn gaccha suvarvinda yajamAnAya mahyam iti 6 pAtr! yAmudvAsayati Ardra H! pratha-snurbhuvanasya gopAH , fqta utsnAti janitA matInAm iti 7 na paryAvartayati na bhinatti 8 10

अथैना अभिमन्त्रयते एता असदन् इत्यनुवाकशेषेण १ विष्णूनि स्थ वैष्णवानि धामानि स्थ प्राजापत्यानि इत्याज्यान्यभिमन्त्रयते २ सस्रुवामाज्यस्थालीं वेदं पात्रीं चादायापरेण गार्हपत्यमुपविश्य इदमहँ सेनाया अभीत्वर्यै मुखमपोहामि इति वेदेन पुरोडाशात् साङ्गारं भस्मापोह्याभिमन्त्रयते सूर्य ज्योतिर्विभाहि महत इन्द्रि याय बलाय इति ३ पा त्र्?यामुपस्तृणाति स्योनं ते सदनं करोमि घृतस्य धारया सुशेवं कल्पयामि । तस्मिन् सीदामृते प्रतितिष्ठ व्रीहीणां मेध सुमन-स्यमानः इति ४ आज्येनाभिघारयति आप्यायतां घृतयोनिरग्निर्हव्यानुमन्यताम् । खमङ्क्ष्व सुरूपं त्वा वसुविदं पशूनां तेजसाग्नये जुष्टमभिघारयामि इति दक्षिणम् । तूष्णीमुत्तरम् ५ सांनाय्यमभिघारयति यस्त आत्मा पशुषु प्रविष्टो देवानां विष्ठामनु यो वितस्थे । आत्मन्वान् सोम घृतवान् हि भूत्वा देवान् गच्छ सुवर्विन्द यजमानाय मह्यम् इति ६ पा त्र्?यामुद्वासयति आर्द्र ?ः प्रथ-स्नुर्भुवनस्य गोपाः । शृत उत्स्नाति जनिता मतीनाम् इति ७ न पर्यावर्तयति न भिनत्ति ८ १०

अथैना अभिमन्त्रयते एता असदन् इत्यनुवाकशेषेण १ विष्णूनि स्थ वैष्णवानि धामानि स्थ प्राजापत्यानि इत्याज्यान्यभिमन्त्रयते २ सस्रुवामाज्यस्थालीं वेदं पात्रीं चादायापरेण गार्हपत्यमुपविश्य इदमहँ सेनाया अभीत्वर्यै मुखमपोहामि इति वेदेन पुरोडाशात् साङ्गारं भस्मापोह्याभिमन्त्रयते सूर्य ज्योतिर्विभाहि महत इन्द्रि याय बलाय इति ३ पात्र्! यामुपस्तृणाति स्योनं ते सदनं करोमि घृतस्य धारया सुशेवं कल्पयामि । तस्मिन् सीदामृते प्रतितिष्ठ व्रीहीणां मेध सुमन-स्यमानः इति ४ आज्येनाभिघारयति आप्यायतां घृतयोनिरग्निर्हव्यानुमन्यताम् । खमङ्क्ष्व सुरूपं त्वा वसुविदं पशूनां तेजसाग्नये जुष्टमभिघारयामि इति दक्षिणम् । तूष्णीमुत्तरम् ५ सांनाय्यमभिघारयति यस्त आत्मा पशुषु प्रविष्टो देवानां विष्ठामनु यो वितस्थे । आत्मन्वान् सोम घृतवान् हि भूत्वा देवान् गच्छ सुवर्विन्द यजमानाय मह्यम् इति ६ पात्र्! यामुद्वासयति आर्द्र ः! प्रथ-स्नुर्भुवनस्य गोपाः । शृत उत्स्नाति जनिता मतीनाम् इति ७ न पर्यावर्तयति न भिनत्ति ८ १०

172

r; .Uit" pOÉqVyw rso moT£mIt( it kp;l;in p[Tynáÿ_ 1 aqwn;v-párvgRmÉ,k;Wmnáÿ_ devSTv; sivt; m?v;nÿ_Ú it 2 ¬pár·;d>y-Jy;/St;dup;náÿ_ 3 Svÿ_mkËmRpOWNt' ÕTv; s;'n;Yye c;l'ÕTy;NtveRid ctuhoR]; p*,Rm;Sy;\ hvI\ ãy;s;dyet( pho];m;v;Sy;y;m( 4 .U.uRv" suv" it p[qm;y;' p*,Rm;Sy;m( 5 s'vTsre py;Rgt Et;É.rev;s;dyet( 6 p[qm Ev s'vTsr Ty;XmrQy" ) s'vTsres'vTsr Ty;le%n" 7 apre, §uc" puro@;x;v;s;dyit 8 m?ye vede" s;'n;YykÚM>y* s'/;y d²=,;Sy;' veidÅo

irA bhUtiH pqthivyai raso motkramIt iti kapAlAni pratyanakti 1 athainAva-parivargamaNikASamanakti devastvA savitA madhvAnaktu iti 2 upariSTAdabhya-jyAdhastAdupAnakti 3 svaktamakUrmapqSantaM kqtvA sAMnAyye cAlaMkqtyAntarvedi caturhotrA paurNamAsyAMM havIMM SyAsAdayet paxcahotrAmAvAsyAyAm 4 bhUrbhuvaH suvaH iti prathamAyAM paurNamAsyAm 5 saMvatsare paryAgata etAbhirevAsAdayet 6 prathama eva saMvatsara ityAfmarathyaH , saMvatsaresaMvatsara ityAlekhanaH 7 apareNa srucaH puroDAfAvAsAdayati 8 madhye vedeH sAMnAyyakumbhyau saMdhAya dakSiNAsyAM vedifroNyAMM fqtamAsAdayatyuttarasyAM dadhi 9 api vA pUrvaMM fqtamaparaM dadhI-tyekeSAm 10 agreNa dhruvAM vedaMM sAdayati ayaM vedaH pqthivImanvavindad guhA satIM gahane gahvareSu , sa vindatu yajamAnAya lokamacchidraM yajxaM bhUrikarmA karotu iti 11 vedyantAn paristIrya hotqSadanaM kalpayati 12 jaghanena vedimudagagrairdarbhaiH saMM stIrNaM bhavati 13 11

irA bhUtiH pqthivyai raso motkramIt iti kapAlAni pratyanakti 1 athainAva-parivargamaNikASamanakti devastvA savitA madhvAnaktu iti 2 upariSTAdabhya-jyAdhastAdupAnakti 3 svaktamakUrmapqSantaM kqtvA sAMnAyye cAlaMkqtyAntarvedi caturhotrA paurNamAsyAMM havIMM SyAsAdayet paxcahotrAmAvAsyAyAm 4 bhUrbhuvaH suvaH iti prathamAyAM paurNamAsyAm 5 saMvatsare paryAgata etAbhirevAsAdayet 6 prathama eva saMvatsara ityAfmarathyaH , saMvatsaresaMvatsara ityAlekhanaH 7 apareNa srucaH puroDAfAvAsAdayati 8 madhye vedeH sAMnAyyakumbhyau saMdhAya dakSiNAsyAM vedifroNyAMM fqtamAsAdayatyuttarasyAM dadhi 9 api vA pUrva MM! fqtamaparaM dadhI-tyekeSAm 10 agreNa dhruvAM vedaMM sAdayati ayaM vedaH pqthivImanvavindad guhA satIM gahane gahvareSu , sa vindatu yajamAnAya lokamacchidraM yajxaM bhUrikarmA karotu iti 11 vedyantAn paristIrya hotqSadanaM kalpayati 12 jaghanena vedimudagagrairdarbhaiH saMM stIrNaM bhavati 13 11

इरा भूतिः पृथिव्यै रसो मोत्क्रमीत् इति कपालानि प्रत्यनक्ति १ अथैनाव-परिवर्गमणिकाषमनक्ति देवस्त्वा सविता मध्वानक्तु इति २ उपरिष्टादभ्य-ज्याधस्तादुपानक्ति ३ स्वक्तमकूर्मपृषन्तं कृत्वा सांनाय्ये चालंकृत्यान्तर्वेदि चतुर्होत्रा पौर्णमास्याँ हवीँ ष्यासादयेत् पञ्चहोत्रामावास्यायाम् ४ भूर्भुवः सुवः इति प्रथमायां पौर्णमास्याम् ५ संवत्सरे पर्यागत एताभिरेवासादयेत् ६ प्रथम एव संवत्सर इत्याश्मरथ्यः । संवत्सरेसंवत्सर इत्यालेखनः ७ अपरेण स्रुचः पुरोडाशावासादयति ८ मध्ये वेदेः सांनाय्यकुम्भ्यौ संधाय दक्षिणास्यां वेदिश्रोण्याँ शृतमासादयत्युत्तरस्यां दधि ९ अपि वा पूर्वँ शृतमपरं दधी-त्येकेषाम् १० अग्रेण ध्रुवां वेदँ सादयति अयं वेदः पृथिवीमन्वविन्दद् गुहा सतीं गहने गह्वरेषु । स विन्दतु यजमानाय लोकमच्छिद्रं यज्ञं भूरिकर्मा करोतु इति ११ वेद्यन्तान् परिस्तीर्य होतृषदनं कल्पयति १२ जघनेन वेदिमुदगग्रैर्दर्भैः सँ स्तीर्णं भवति १३ ११

इरा भूतिः पृथिव्यै रसो मोत्क्रमीत् इति कपालानि प्रत्यनक्ति १ अथैनाव-परिवर्गमणिकाषमनक्ति देवस्त्वा सविता मध्वानक्तु इति २ उपरिष्टादभ्य-ज्याधस्तादुपानक्ति ३ स्वक्तमकूर्मपृषन्तं कृत्वा सांनाय्ये चालंकृत्यान्तर्वेदि चतुर्होत्रा पौर्णमास्याँ हवीँ ष्यासादयेत् पञ्चहोत्रामावास्यायाम् ४ भूर्भुवः सुवः इति प्रथमायां पौर्णमास्याम् ५ संवत्सरे पर्यागत एताभिरेवासादयेत् ६ प्रथम एव संवत्सर इत्याश्मरथ्यः । संवत्सरेसंवत्सर इत्यालेखनः ७ अपरेण स्रुचः पुरोडाशावासादयति ८ मध्ये वेदेः सांनाय्यकुम्भ्यौ संधाय दक्षिणास्यां वेदिश्रोण्याँ शृतमासादयत्युत्तरस्यां दधि ९ अपि वा पूर्व ँ! शृतमपरं दधी-त्येकेषाम् १० अग्रेण ध्रुवां वेदँ सादयति अयं वेदः पृथिवीमन्वविन्दद् गुहा सतीं गहने गह्वरेषु । स विन्दतु यजमानाय लोकमच्छिद्रं यज्ञं भूरिकर्मा करोतु इति ११ वेद्यन्तान् परिस्तीर्य होतृषदनं कल्पयति १२ जघनेन वेदिमुदगग्रैर्दर्भैः सँ स्तीर्णं भवति १३ ११

178

a;hvnIy;y;ï²l' kroit .uvnmÉs iv p[qSv;¦e y·árd' nm" it 1 juôm;dÿe ju×¼ih it ) ¬p.Otm( ¬p.Odeih it 2 ¬p.Oit juômTy;d/;it suyme me a´ `Ot;cI .Uy;St\ Sv;vOt* sUp;vOt* it 3 t]wWoTyNtp[dexo y] Kv cop.Oit juômTy;d/;it mu%t Ev;?yUhit mu%t ¬p;vhrit 4 n c s\ ixïyit n;É.dexe c §uc* /;ryte 5 sm' p[;,wárTyekW;m( 6 ag[e, /[uv;mnv®KlXnn( p[StrmTy;£;mit a¦;ivã,U m; v;mv £ÉmWm( it 7 d²=,tovitÏte ivã,o Sq;nmÉs it 8 aNtveRid d²=," p;do .vit ) av`[ v sVy" 9 d²=,' párÉ/s'É/mNvvúTyo?vRiSt-Ï¥Nv;rB/e yjm;ne p[;mud\ s'ttmOjum;`;rm;`;ryit sm;r>yo?voR a?vr" it 10 Nym;`;ryed( vOi·k;mSyo?vR \ SvgRk;mSy 11 Et' .UÉyÏm;ütIn;' juhoit 12 üTv;nup[;É,it 13 ih' bOhº;" it §ucmuíÈð;it 14 as\ SpxRyn( §uc* p[Ty;£;mit 15 13

AhavanIyAyAxjaliM karoti bhuvanamasi vi prathasvAgne yaSTaridaM namaH iti 1 juhUmAdatte juhvehi iti , upabhqtam upabhqdehi iti 2 upabhqti juhUmatyAdadhAti suyame me adya ghqtAcI bhUyAstaMM svAvqtau sUpAvqtau iti 3 tatraiSo'tyantapradefo yatra kva copabhqti juhUmatyAdadhAti mukhata evAdhyUhati mukhata upAvaharati 4 na ca saMM fixjayati nAbhidefe ca srucau dhArayate 5 samaM prANairityekeSAm 6 agreNa dhruvAmanavaklifnan prastaramatyAkrAmati agnAviSNU mA vAmava kramiSam iti 7 dakSiNato'vatiSThate viSNo sthAnamasi iti 8 antarvedi dakSiNaH pAdo bhavati , avaghra iva savyaH 9 dakSiNaM paridhisaMdhimanvavahqtyordhvasti-SThannanvArabdhe yajamAne prAxcamudaxcaMM saMtatamqjumAghAramAghArayati samArabhyordhvo adhvaraH iti 10 nyaxcamAghArayed vqSTikAmasyordhvaMM svargakAmasya 11 etaM bhUyiSThamAhutInAM juhoti 12 hutvAnuprANiti 13 hiM bqhadbhAH iti srucamudgqhNAti 14 asaMM sparfayan srucau pratyAkrAmati 15 13

AhavanIyAyAxjaliM karoti bhuvanamasi vi prathasvAgne yaSTaridaM namaH iti 1 juhUmAdatte juhvehi iti , upabhqtam upabhqdehi iti 2 upabhqti juhUmatyAdadhAti suyame me adya ghqtAcI bhUyAstaMM svAvqtau sUpAvqtau iti 3 tatraiSo'tyantapradefo yatra kva copabhqti juhUmatyAdadhAti mukhata evAdhyUhati mukhata upAvaharati 4 na ca saMM fixjayati nAbhidefe ca srucau dhArayate 5 samaM prANairityekeSAm 6 agreNa dhruvAmanavaklifnan prastaramatyAkrAmati agnAviSNU mA vAmava kramiSam iti 7 dakSiNato'vatiSThate viSNo sthAnamasi iti 8 antarvedi dakSiNaH pAdo bhavati , avaghra iva savyaH 9 dakSiNaM paridhisaMdhimanvavahqtyordhvasti-SThannanvArabdhe yajamAne prAxcamudaxcaMM saMtatamqjumAghAramAghArayati samArabhyordhvo adhvaraH iti 10 nyaxcamAghArayed vqSTikAmasyordhva MM! svargakAmasya 11 etaM bhUyiSThamAhutInAM juhoti 12 hutvAnuprANiti 13 hiM bqhadbhAH iti srucamudgqhNAti 14 asaMM sparfayan srucau pratyAkrAmati 15 13

आहवनीयायाञ्जलिं करोति भुवनमसि वि प्रथस्वाग्ने यष्टरिदं नमः इति १ जुहूमादत्ते जुह्वेहि इति । उपभृतम् उपभृदेहि इति २ उपभृति जुहूमत्यादधाति सुयमे मे अद्य घृताची भूयास्तँ स्वावृतौ सूपावृतौ इति ३ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो यत्र क्व चोपभृति जुहूमत्यादधाति मुखत एवाध्यूहति मुखत उपावहरति ४ न च सँ शिञ्जयति नाभिदेशे च स्रुचौ धारयते ५ समं प्राणैरित्येकेषाम् ६ अग्रेण ध्रुवामनवक्लिश्नन् प्रस्तरमत्याक्रामति अग्नाविष्णू मा वामव क्रमिषम् इति ७ दक्षिणतोऽवतिष्ठते विष्णो स्थानमसि इति ८ अन्तर्वेदि दक्षिणः पादो भवति । अवघ्र इव सव्यः ९ दक्षिणं परिधिसंधिमन्ववहृत्योर्ध्वस्ति-ष्ठन्नन्वारब्धे यजमाने प्राञ्चमुदञ्चँ संततमृजुमाघारमाघारयति समारभ्योर्ध्वो अध्वरः इति १० न्यञ्चमाघारयेद् वृष्टिकामस्योर्ध्वँ स्वर्गकामस्य ११ एतं भूयिष्ठमाहुतीनां जुहोति १२ हुत्वानुप्राणिति १३ हिं बृहद्भाः इति स्रुचमुद्गृह्णाति १४ असँ स्पर्शयन् स्रुचौ प्रत्याक्रामति १५ १३

आहवनीयायाञ्जलिं करोति भुवनमसि वि प्रथस्वाग्ने यष्टरिदं नमः इति १ जुहूमादत्ते जुह्वेहि इति । उपभृतम् उपभृदेहि इति २ उपभृति जुहूमत्यादधाति सुयमे मे अद्य घृताची भूयास्तँ स्वावृतौ सूपावृतौ इति ३ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो यत्र क्व चोपभृति जुहूमत्यादधाति मुखत एवाध्यूहति मुखत उपावहरति ४ न च सँ शिञ्जयति नाभिदेशे च स्रुचौ धारयते ५ समं प्राणैरित्येकेषाम् ६ अग्रेण ध्रुवामनवक्लिश्नन् प्रस्तरमत्याक्रामति अग्नाविष्णू मा वामव क्रमिषम् इति ७ दक्षिणतोऽवतिष्ठते विष्णो स्थानमसि इति ८ अन्तर्वेदि दक्षिणः पादो भवति । अवघ्र इव सव्यः ९ दक्षिणं परिधिसंधिमन्ववहृत्योर्ध्वस्ति-ष्ठन्नन्वारब्धे यजमाने प्राञ्चमुदञ्चँ संततमृजुमाघारमाघारयति समारभ्योर्ध्वो अध्वरः इति १० न्यञ्चमाघारयेद् वृष्टिकामस्योर्ध्व ँ! स्वर्गकामस्य ११ एतं भूयिष्ठमाहुतीनां जुहोति १२ हुत्वानुप्राणिति १३ हिं बृहद्भाः इति स्रुचमुद्गृह्णाति १४ असँ स्पर्शयन् स्रुचौ प्रत्याक्रामति १५ १३

187

anpVy;hrNt" p[crNtIit ivD;yte 1 y];É.j;n;it `OtvtIm?vyoR §ucm;SySv it tÆuôp.Ot;v;d;y;Ty;£My;Å;Vy;h sÉm/o yj it 2 vW$(Õte juhoit 3 a;Å;Vy;Å;Vy yj yj Tyevoÿre>y" s'p[eãyit 4 apre,;`;rs'.ed' p[;c" p[y;j;nÉ.£;m' juhoit 5 sm;n] v; 6 aip v; sÉm/" purSt;d( yjit tnUnp;t' d²=,t @" p;d( bihR¨ÿrt" Sv;h;k;r' m?ye 7 y] sÉmõtmSt] sv;R a;ütIjuRüy;t( 8 ctuqR \ hoãy¥*p.Ot;d/| ju×;m;nyte 9 p p[y;j;in; p[Ty;£My yÆu×;m;Jy' párix·' ten hvI \ ãyÉ.`;ryit /[uv;mg[eq;¦ey' puro@;xmqoÿrmq êtmq d?yup.OtmNtt" 10 aq;ytne §uc* s;dÉyTv; punr;dÿe 11 Evm;dÿe .vt a; iSv·Õt" 12 tt a;Jy.;g;>y;' p[crit 13 a¦yenub[Uih it s'p[eãyit 14 ju×;' ctugORhItm;Jy' gOhITv; pgOhIt' v;Ty;£My;-Å;Vy;h aÉ¦' yj it 15 vW$(Õt ¬ÿr;/RpUv;R/eR juhoit 16 nwt;muÿre,;Ny;m;üit' juhoit 17 p[Ty;£My 18 16

anapavyAharantaH pracarantIti vijxAyate 1 yatrAbhijAnAti ghqtavatImadhvaryo srucamAsyasva iti tajjuhUpabhqtAvAdAyAtyAkramyAfrAvyAha samidho yaja iti 2 vaSaTkqte juhoti 3 AfrAvyAfrAvya yaja yaja ityevottarebhyaH saMpreSyati 4 apareNAghArasaMbhedaM prAcaH prayAjAnabhikrAmaM juhoti 5 samAnatra vA 6 api vA samidhaH purastAd yajati tanUnapAtaM dakSiNata iDaH pafcAd barhiruttarataH svAhAkAraM madhye 7 yatra samiddhatamastatra sarvA AhutIrjuhuyAt 8 caturthaMM hoSyannaupabhqtAdardhaM juhvAmAnayate 9 paxca prayAjAniSTvA pratyAkramya yajjuhvAmAjyaM parifiSTaM tena havIMM SyabhighArayati dhruvAmagre'thAgneyaM puroDAfamathottaramatha fqtamatha dadhyupabhqtamantataH 10 athAyatane srucau sAdayitvA punarAdatte 11 evamAdatte bhavata A sviSTakqtaH 12 tata AjyabhAgAbhyAM pracarati 13 agnaye'nubrUhi iti saMpreSyati 14 juhvAM caturgqhItamAjyaM gqhItvA paxcagqhItaM vAtyAkramyA-frAvyAha agniM yaja iti 15 vaSaTkqta uttarArdhapUrvArdhe juhoti 16 naitAmuttareNAnyAmAhutiM juhoti 17 pratyAkramya 18 16

anapavyAharantaH pracarantIti vijxAyate 1 yatrAbhijAnAti ghqtavatImadhvaryo srucamAsyasva iti tajjuhUpabhqtAvAdAyAtyAkramyAfrAvyAha samidho yaja iti 2 vaSaTkqte juhoti 3 AfrAvyAfrAvya yaja yaja ityevottarebhyaH saMpreSyati 4 apareNAghArasaMbhedaM prAcaH prayAjAnabhikrAmaM juhoti 5 samAnatra vA 6 api vA samidhaH purastAd yajati tanUnapAtaM dakSiNata iDaH pafcAd barhiruttarataH svAhAkAraM madhye 7 yatra samiddhatamastatra sarvA AhutIrjuhuyAt 8 caturtha MM! hoSyannaupabhqtAdardhaM juhvAmAnayate 9 paxca prayAjAniSTvA pratyAkramya yajjuhvAmAjyaM parifiSTaM tena havI MM! SyabhighArayati dhruvAmagre'thAgneyaM puroDAfamathottaramatha fqtamatha dadhyupabhqtamantataH 10 athAyatane srucau sAdayitvA punarAdatte 11 evamAdatte bhavata A sviSTakqtaH 12 tata AjyabhAgAbhyAM pracarati 13 agnaye'nubrUhi iti saMpreSyati 14 juhvAM caturgqhItamAjyaM gqhItvA paxcagqhItaM vAtyAkramyA-frAvyAha agniM yaja iti 15 vaSaTkqta uttarArdhapUrvArdhe juhoti 16 naitAmuttareNAnyAmAhutiM juhoti 17 pratyAkramya 18 16

अनपव्याहरन्तः प्रचरन्तीति विज्ञायते १ यत्राभिजानाति घृतवतीमध्वर्यो स्रुचमास्यस्व इति तज्जुहूपभृतावादायात्याक्रम्याश्राव्याह समिधो यज इति २ वषट्कृते जुहोति ३ आश्राव्याश्राव्य यज यज इत्येवोत्तरेभ्यः संप्रेष्यति ४ अपरेणाघारसंभेदं प्राचः प्रयाजानभिक्रामं जुहोति ५ समानत्र वा ६ अपि वा समिधः पुरस्ताद् यजति तनूनपातं दक्षिणत इडः पश्चाद् बर्हिरुत्तरतः स्वाहाकारं मध्ये ७ यत्र समिद्धतमस्तत्र सर्वा आहुतीर्जुहुयात् ८ चतुर्थँ होष्यन्नौपभृतादर्धं जुह्वामानयते ९ पञ्च प्रयाजानिष्ट्वा प्रत्याक्रम्य यज्जुह्वामाज्यं परिशिष्टं तेन हवीँ ष्यभिघारयति ध्रुवामग्रेऽथाग्नेयं पुरोडाशमथोत्तरमथ शृतमथ दध्युपभृतमन्ततः १० अथायतने स्रुचौ सादयित्वा पुनरादत्ते ११ एवमादत्ते भवत आ स्विष्टकृतः १२ तत आज्यभागाभ्यां प्रचरति १३ अग्नयेऽनुब्रूहि इति संप्रेष्यति १४ जुह्वां चतुर्गृहीतमाज्यं गृहीत्वा पञ्चगृहीतं वात्याक्रम्या-श्राव्याह अग्निं यज इति १५ वषट्कृत उत्तरार्धपूर्वार्धे जुहोति १६ नैतामुत्तरेणान्यामाहुतिं जुहोति १७ प्रत्याक्रम्य १८ १६

अनपव्याहरन्तः प्रचरन्तीति विज्ञायते १ यत्राभिजानाति घृतवतीमध्वर्यो स्रुचमास्यस्व इति तज्जुहूपभृतावादायात्याक्रम्याश्राव्याह समिधो यज इति २ वषट्कृते जुहोति ३ आश्राव्याश्राव्य यज यज इत्येवोत्तरेभ्यः संप्रेष्यति ४ अपरेणाघारसंभेदं प्राचः प्रयाजानभिक्रामं जुहोति ५ समानत्र वा ६ अपि वा समिधः पुरस्ताद् यजति तनूनपातं दक्षिणत इडः पश्चाद् बर्हिरुत्तरतः स्वाहाकारं मध्ये ७ यत्र समिद्धतमस्तत्र सर्वा आहुतीर्जुहुयात् ८ चतुर्थ ँ! होष्यन्नौपभृतादर्धं जुह्वामानयते ९ पञ्च प्रयाजानिष्ट्वा प्रत्याक्रम्य यज्जुह्वामाज्यं परिशिष्टं तेन हवी ँ! ष्यभिघारयति ध्रुवामग्रेऽथाग्नेयं पुरोडाशमथोत्तरमथ शृतमथ दध्युपभृतमन्ततः १० अथायतने स्रुचौ सादयित्वा पुनरादत्ते ११ एवमादत्ते भवत आ स्विष्टकृतः १२ तत आज्यभागाभ्यां प्रचरति १३ अग्नयेऽनुब्रूहि इति संप्रेष्यति १४ जुह्वां चतुर्गृहीतमाज्यं गृहीत्वा पञ्चगृहीतं वात्याक्रम्या-श्राव्याह अग्निं यज इति १५ वषट्कृत उत्तरार्धपूर्वार्धे जुहोति १६ नैतामुत्तरेणान्यामाहुतिं जुहोति १७ प्रत्याक्रम्य १८ १६

190

som;y;nub[Uih it s'p[eãyit 1 yq;gOhItm;Jy' gOhITv;Ty;£My;Å;Vy;h som' yj it 2 vW$(Õte d²=,;/RpUv;R/eR p[b;ükª pUvRy; juhoit 3 nwt;' d²=,en;Ny;m;üit' juhoit 4 p[Ty;£My 5 t]wWoTyNtp[dex" §uve,wv;-JydohyoárTyv´it hSten puro@;xSy 6 jmd¦In;mev p;vÿ' ctur-vÿÉmtreW;m( 7 aPyj;md¦äo j;mdGNym;mN} y p;vÿ' kÚvIRt 8 tt" s'p[eãyit a¦yenub[Uih it 9 ju×;mupStIy;R¦eySy puro@;xSy;©Ï¼n m;\ ss\ iht;>y;m©lI>y;' m?y;dvd;y pUv;R/;Rdv´it p;/;Rt( tOtIy' yid p;vd;n" m; .em;R s'ivKq; m; Tv; ih\ ÉsW' m; te tejop£mIt( ) .rtmuõremnuiW ) avd;n;in te p[Tyvd;Sy;Ém ) nmSte aStu m; m; ih\ sI" it 10 a©ÏpvRm;];

somAyAnubrUhi iti saMpreSyati 1 yathAgqhItamAjyaM gqhItvAtyAkramyAfrAvyAha somaM yaja iti 2 vaSaTkqte dakSiNArdhapUrvArdhe prabAhuk pUrvayA juhoti 3 naitAM dakSiNenAnyAmAhutiM juhoti 4 pratyAkramya 5 tatraiSo'tyantapradefaH sruveNaivA-jyadohayorityavadyati hastena puroDAfasya 6 jamadagnInAmeva paxcAvattaM catura-vattamitareSAm 7 apyajAmadagnyo jAmadagnyamAma ntr?ya paxcAvattaM kurvIta 8 tataH saMpreSyati agnaye'nubrUhi iti 9 juhvAmupastIryAgneyasya puroDAfasyAzguSThena mAMM sasaMM hitAbhyAmazgulIbhyAM madhyAdavadAya pUrvArdhAdavadyati pafcArdhAt tqtIyaM yadi paxcAvadAnaH mA bhermA saMvikthA mA tvA hiMM siSaM mA te tejo'pakramIt , bharatamuddharemanuSixca , avadAnAni te pratyavadAsyAmi , namaste astu mA mA hiMM sIH iti 10 azguSThaparvamAtrANyavadAnAnyasaMbhindannavadyati 11 avadAnA-nyabhighArya haviH pratyabhighArayati yadavadAnAni te'vadyan vilomAkArSamAtmanaH , Ajyena pratyanajmyenat tat ta ApyAyatAM punaH iti 12 atyAkramyAfrAvyAha agniM yaja iti 13 vaSaTkqte madhye juhoti 14 apidadhadivAprakSiNannAjyaMM hutvA puroDAfaM juhoti tata Ajyam 15 17

somAyAnubrUhi iti saMpreSyati 1 yathAgqhItamAjyaM gqhItvAtyAkramyAfrAvyAha somaM yaja iti 2 vaSaTkqte dakSiNArdhapUrvArdhe prabAhuk pUrvayA juhoti 3 naitAM dakSiNenAnyAmAhutiM juhoti 4 pratyAkramya 5 tatraiSo'tyantapradefaH sruveNaivA-jyadohayorityavadyati hastena puroDAfasya 6 jamadagnInAmeva paxcAvattaM catura-vattamitareSAm 7 apyajAmadagnyo jAmadagnyamAmantr! ya paxcAvattaM kurvIta 8 tataH saMpreSyati agnaye'nubrUhi iti 9 juhvAmupastIryAgneyasya puroDAfasyAzguSThena mAMM sasaMM hitAbhyAmazgulIbhyAM madhyAdavadAya pUrvArdhAdavadyati pafcArdhAt tqtIyaM yadi paxcAvadAnaH mA bhermA saMvikthA mA tvA hiMM siSaM mA te tejo'pakramIt , bharatamuddharemanuSixca , avadAnAni te pratyavadAsyAmi , namaste astu mA mA hiMM sIH iti 10 azguSThaparvamAtrANyavadAnAnyasaMbhindannavadyati 11 avadAnA-nyabhighArya haviH pratyabhighArayati yadavadAnAni te'vadyan vilomAkArSamAtmanaH , Ajyena pratyanajmyenat tat ta ApyAyatAM punaH iti 12 atyAkramyAfrAvyAha agniM yaja iti 13 vaSaTkqte madhye juhoti 14 apidadhadivAprakSiNannAjyaMM hutvA puroDAfaM juhoti tata Ajyam 15 17

सोमायानुब्रूहि इति संप्रेष्यति १ यथागृहीतमाज्यं गृहीत्वात्याक्रम्याश्राव्याह सोमं यज इति २ वषट्कृते दक्षिणार्धपूर्वार्धे प्रबाहुक् पूर्वया जुहोति ३ नैतां दक्षिणेनान्यामाहुतिं जुहोति ४ प्रत्याक्रम्य ५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः स्रुवेणैवा-ज्यदोहयोरित्यवद्यति हस्तेन पुरोडाशस्य ६ जमदग्नीनामेव पञ्चावत्तं चतुर-वत्तमितरेषाम् ७ अप्यजामदग्न्यो जामदग्न्यमाम न्त्र्?य पञ्चावत्तं कुर्वीत ८ ततः संप्रेष्यति अग्नयेऽनुब्रूहि इति ९ जुह्वामुपस्तीर्याग्नेयस्य पुरोडाशस्याङ्गुष्ठेन माँ ससँ हिताभ्यामङ्गुलीभ्यां मध्यादवदाय पूर्वार्धादवद्यति पश्चार्धात् तृतीयं यदि पञ्चावदानः मा भेर्मा संविक्था मा त्वा हिँ सिषं मा ते तेजोऽपक्रमीत् । भरतमुद्धरेमनुषिञ्च । अवदानानि ते प्रत्यवदास्यामि । नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः इति १० अङ्गुष्ठपर्वमात्राण्यवदानान्यसंभिन्दन्नवद्यति ११ अवदाना-न्यभिघार्य हविः प्रत्यभिघारयति यदवदानानि तेऽवद्यन् विलोमाकार्षमात्मनः । आज्येन प्रत्यनज्म्येनत् तत् त आप्यायतां पुनः इति १२ अत्याक्रम्याश्राव्याह अग्निं यज इति १३ वषट्कृते मध्ये जुहोति १४ अपिदधदिवाप्रक्षिणन्नाज्यँ हुत्वा पुरोडाशं जुहोति तत आज्यम् १५ १७

सोमायानुब्रूहि इति संप्रेष्यति १ यथागृहीतमाज्यं गृहीत्वात्याक्रम्याश्राव्याह सोमं यज इति २ वषट्कृते दक्षिणार्धपूर्वार्धे प्रबाहुक् पूर्वया जुहोति ३ नैतां दक्षिणेनान्यामाहुतिं जुहोति ४ प्रत्याक्रम्य ५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः स्रुवेणैवा-ज्यदोहयोरित्यवद्यति हस्तेन पुरोडाशस्य ६ जमदग्नीनामेव पञ्चावत्तं चतुर-वत्तमितरेषाम् ७ अप्यजामदग्न्यो जामदग्न्यमामन्त्र्! य पञ्चावत्तं कुर्वीत ८ ततः संप्रेष्यति अग्नयेऽनुब्रूहि इति ९ जुह्वामुपस्तीर्याग्नेयस्य पुरोडाशस्याङ्गुष्ठेन माँ ससँ हिताभ्यामङ्गुलीभ्यां मध्यादवदाय पूर्वार्धादवद्यति पश्चार्धात् तृतीयं यदि पञ्चावदानः मा भेर्मा संविक्था मा त्वा हिँ सिषं मा ते तेजोऽपक्रमीत् । भरतमुद्धरेमनुषिञ्च । अवदानानि ते प्रत्यवदास्यामि । नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः इति १० अङ्गुष्ठपर्वमात्राण्यवदानान्यसंभिन्दन्नवद्यति ११ अवदाना-न्यभिघार्य हविः प्रत्यभिघारयति यदवदानानि तेऽवद्यन् विलोमाकार्षमात्मनः । आज्येन प्रत्यनज्म्येनत् तत् त आप्यायतां पुनः इति १२ अत्याक्रम्याश्राव्याह अग्निं यज इति १३ वषट्कृते मध्ये जुहोति १४ अपिदधदिवाप्रक्षिणन्नाज्यँ हुत्वा पुरोडाशं जुहोति तत आज्यम् १५ १७

193

pUv;| pUv;R \ s\ iht;m;üit' juhoTy; iSv·Õt" 1 aip v; §uCym;`;-rmÉ.juüy;t( 2 tt ¬p;\ xuy;j;y s'p[eãyit ivã,ve Tyup;\ xu anub[Uih Tyu°w" 3 yq;gOhItm;Jy' gOhITv;Ty;£My;Å;Vy;h ivã,um( Tyup;\ xu yj Tyu°w" 4 vW$(Õte juhoit 5 a¦IWomIymek ¬p;\ xuy;j\ sm;mn²Nt p[;j;pTymek 6 s EW p*,Rm;Sy;mev .vit 7 yq;¦eyenwvmuÿmen puro-@;xen p[crit a¦IWom;>y;m( it p*,Rm;Sy;m( N{ ;É¦>y;m( Tym;v;-Sy;y;ms'nyt" 8 aq yid s'nyet( N{ ;y;nub[Uih it s'p[eãyit 9 mheN{ ;y it v; yid mheN{ y;jI .vit 10 ju×;mupStIyR iÃ" êt-Sy;v´it iÃdRÝturvd;nSy i]" p;vd;nSy 11 aÉ.`;y;RTy;£My;-Å;Vy;h N{ ' yj it 12 mheN{ m( it v; 13 vW$(Õte juhoit 14 p[Ty;£My §uve, p;vR,* hom* juhoit AW.' v;Éjn' vy' pU,Rm;s' yj;mhe ) s no doht;\ suvIyR \ r;ySpoW\ sh²§,m( ) p[;,;y sur;/se pU,Rm;s;y Sv;h; it p*,Rm;Sy;m( ) am;v;Sy; su.g; suxev; /enuárv .Uy a;Py;ym;n; ) s; no doht;\ suvIyR \ r;ySpoW\ sh²§,m( ) ap;n;y sur;/sem;v;Sy;yw Sv;h; Tym;v;Sy;y;m( 15 18

pUrvAM pUrvAMM saMM hitAmAhutiM juhotyA sviSTakqtaH 1 api vA srucyamAghA-ramabhijuhuyAt 2 tata upAMM fuyAjAya saMpreSyati viSNave ityupAMM fu anubrUhi ityuccaiH 3 yathAgqhItamAjyaM gqhItvAtyAkramyAfrAvyAha viSNum ityupAMM fu yaja ityuccaiH 4 vaSaTkqte juhoti 5 agnISomIyameka upAMM fuyAjaMM samAmananti prAjApatyameke 6 sa eSa paurNamAsyAmeva bhavati 7 yathAgneyenaivamuttamena puro-DAfena pracarati agnISomAbhyAm iti paurNamAsyAm indra ?AgnibhyAm ityamAvA-syAyAmasaMnayataH 8 atha yadi saMnayet indra ?AyAnubrUhi iti saMpreSyati 9 mahendra ?Aya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 10 juhvAmupastIrya dviH fqta-syAvadyati dvirdadhnafcaturavadAnasya triH paxcAvadAnasya 11 abhighAryAtyAkramyA-frAvyAha indraM yaja iti 12 mahendra m iti vA 13 vaSaTkqte juhoti 14 pratyAkramya sruveNa pArvaNau homau juhoti qSabhaM vAjinaM vayaM pUrNamAsaM yajAmahe , sa no dohatAMM suvIryaMM rAyaspoSaMM sahasriNam , prANAya surAdhase pUrNamAsAya svAhA iti paurNamAsyAm , amAvAsyA subhagA sufevA dhenuriva bhUya ApyAyamAnA , sA no dohatAMM suvIryaMM rAyaspoSaMM sahasriNam , apAnAya surAdhase'mAvAsyAyai svAhA ityamAvAsyAyAm 15 18

pUrvAM pUrvA MM! saMM hitAmAhutiM juhotyA sviSTakqtaH 1 api vA srucyamAghA-ramabhijuhuyAt 2 tata upAMM fuyAjAya saMpreSyati viSNave ityupAMM fu anubrUhi ityuccaiH 3 yathAgqhItamAjyaM gqhItvAtyAkramyAfrAvyAha viSNum ityupAMM fu yaja ityuccaiH 4 vaSaTkqte juhoti 5 agnISomIyameka upAMM fuyAjaMM samAmananti prAjApatyameke 6 sa eSa paurNamAsyAmeva bhavati 7 yathAgneyenaivamuttamena puro-DAfena pracarati agnISomAbhyAm iti paurNamAsyAm indrA gnibhyAm ityamAvA-syAyAmasaMnayataH 8 atha yadi saMnayet indrA yAnubrUhi iti saMpreSyati 9 mahendrA ya iti vA yadi mahendra yAjI bhavati 10 juhvAmupastIrya dviH fqta-syAvadyati dvirdadhnafcaturavadAnasya triH paxcAvadAnasya 11 abhighAryAtyAkramyA-frAvyAha indraM yaja iti 12 mahendra m iti vA 13 vaSaTkqte juhoti 14 pratyAkramya sruveNa pArvaNau homau juhoti qSabhaM vAjinaM vayaM pUrNamAsaM yajAmahe , sa no dohatAMM suvIrya MM! rAyaspoSaMM sahasriNam , prANAya surAdhase pUrNamAsAya svAhA iti paurNamAsyAm , amAvAsyA subhagA sufevA dhenuriva bhUya ApyAyamAnA , sA no dohatAMM suvIrya MM! rAyaspoSaMM sahasriNam , apAnAya surAdhase'mAvAsyAyai svAhA ityamAvAsyAyAm 15 18

पूर्वां पूर्वाँ सँ हितामाहुतिं जुहोत्या स्विष्टकृतः १ अपि वा स्रुच्यमाघा-रमभिजुहुयात् २ तत उपाँ शुयाजाय संप्रेष्यति विष्णवे इत्युपाँ शु अनुब्रूहि इत्युच्चैः ३ यथागृहीतमाज्यं गृहीत्वात्याक्रम्याश्राव्याह विष्णुम् इत्युपाँ शु यज इत्युच्चैः ४ वषट्कृते जुहोति ५ अग्नीषोमीयमेक उपाँ शुयाजँ समामनन्ति प्राजापत्यमेके ६ स एष पौर्णमास्यामेव भवति ७ यथाग्नेयेनैवमुत्तमेन पुरो-डाशेन प्रचरति अग्नीषोमाभ्याम् इति पौर्णमास्याम् इन्द्र ?ाग्निभ्याम् इत्यमावा-स्यायामसंनयतः ८ अथ यदि संनयेत् इन्द्र ?ायानुब्रूहि इति संप्रेष्यति ९ महेन्द्र ?ाय इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १० जुह्वामुपस्तीर्य द्विः शृत-स्यावद्यति द्विर्दध्नश्चतुरवदानस्य त्रिः पञ्चावदानस्य ११ अभिघार्यात्याक्रम्या-श्राव्याह इन्द्रं यज इति १२ महेन्द्र म् इति वा १३ वषट्कृते जुहोति १४ प्रत्याक्रम्य स्रुवेण पार्वणौ होमौ जुहोति ऋषभं वाजिनं वयं पूर्णमासं यजामहे । स नो दोहताँ सुवीर्यँ रायस्पोषँ सहस्रिणम् । प्राणाय सुराधसे पूर्णमासाय स्वाहा इति पौर्णमास्याम् । अमावास्या सुभगा सुशेवा धेनुरिव भूय आप्यायमाना । सा नो दोहताँ सुवीर्यँ रायस्पोषँ सहस्रिणम् । अपानाय सुराधसेऽमावास्यायै स्वाहा इत्यमावास्यायाम् १५ १८

पूर्वां पूर्वा ँ! सँ हितामाहुतिं जुहोत्या स्विष्टकृतः १ अपि वा स्रुच्यमाघा-रमभिजुहुयात् २ तत उपाँ शुयाजाय संप्रेष्यति विष्णवे इत्युपाँ शु अनुब्रूहि इत्युच्चैः ३ यथागृहीतमाज्यं गृहीत्वात्याक्रम्याश्राव्याह विष्णुम् इत्युपाँ शु यज इत्युच्चैः ४ वषट्कृते जुहोति ५ अग्नीषोमीयमेक उपाँ शुयाजँ समामनन्ति प्राजापत्यमेके ६ स एष पौर्णमास्यामेव भवति ७ यथाग्नेयेनैवमुत्तमेन पुरो-डाशेन प्रचरति अग्नीषोमाभ्याम् इति पौर्णमास्याम् इन्द्रा ग्निभ्याम् इत्यमावा-स्यायामसंनयतः ८ अथ यदि संनयेत् इन्द्रा यानुब्रूहि इति संप्रेष्यति ९ महेन्द्रा य इति वा यदि महेन्द्र याजी भवति १० जुह्वामुपस्तीर्य द्विः शृत-स्यावद्यति द्विर्दध्नश्चतुरवदानस्य त्रिः पञ्चावदानस्य ११ अभिघार्यात्याक्रम्या-श्राव्याह इन्द्रं यज इति १२ महेन्द्र म् इति वा १३ वषट्कृते जुहोति १४ प्रत्याक्रम्य स्रुवेण पार्वणौ होमौ जुहोति ऋषभं वाजिनं वयं पूर्णमासं यजामहे । स नो दोहताँ सुवीर्य ँ! रायस्पोषँ सहस्रिणम् । प्राणाय सुराधसे पूर्णमासाय स्वाहा इति पौर्णमास्याम् । अमावास्या सुभगा सुशेवा धेनुरिव भूय आप्यायमाना । सा नो दोहताँ सुवीर्य ँ! रायस्पोषँ सहस्रिणम् । अपानाय सुराधसेऽमावास्यायै स्वाहा इत्यमावास्यायाम् १५ १८

208

ah' n;árÏ;vnuyj;Ém ivÃ;n( yd;>y;ÉmN{ o ad/;d( .;g/ey\ Sv;h; Ð

ahaM nAriSThAvanuyajAmi vidvAn yadAbhyAmindra ?o adadhAd bhAgadheyaMM svAhA .

ahaM nAriSThAvanuyajAmi vidvAn yadAbhyAmindro adadhAd bhAgadheyaMM svAhA .

अहं नारिष्ठावनुयजामि विद्वान् यदाभ्यामिन्द्र ?ो अदधाद् भागधेयँ स्वाहा ॥

अहं नारिष्ठावनुयजामि विद्वान् यदाभ्यामिन्द्रो अदधाद् भागधेयँ स्वाहा ॥

230

d²=,sÎ ¬phtRvw it s'p[eãyit 1 y AiTvj;muÿrt" SyuSt;n( b[Uy;d( d²=,t Et it 2 te>yo d²=,t a;sIne>yoNv;h;y| d²=,;' dd;it b[;÷,; ay' v aodn" it 3 ¬ÿrt" prIt it punr;h 4 hÉv"-xeW;nuÃ;SyoLmuk aipsOJy s'p[eãyit b[÷n( p[Sq;Sy;m" sÉm/m;/;y;¦It( pár/I \ ;É¦' c sÕTsÕt( s'mOi it 5 p[sUto b[÷,;¦I/[o-nUy;jsÉm/m;d/;it EW; te¦e sÉmt( ty; v/RSv c;Py;ySv ) v/Rt;' c te yDpitr; c Py;yt;\ Sv;h; it 6 aSFywár?ms'nhnwr;¦I/[" pár/I\ ;É¦' c sÕTsÕt( s'm;i·R ) tUã,I' pár/In( 7 a¦e v;jÉjd( v;j' Tv; ssOv;\ s' v;j' ÉjÉgv;\ s' v;Éjn' v;jÉjt' v;jÉjTy;yw s'm;JMyRÉ¦m¥;dm¥;´;y TyÉ¦\ s'm;i·R 8 aqwt;in s'm;jRn;Ny²º" s\ -SpOXy;hvnIye p[hrit yo .Ut;n;mÉ/ptI ¨{ St²Ntcro vOW; ) pxUnSm;kù m; ih\ sIretdStu üt' tv Sv;h; it 9 ¬Tkr ¬dSytITyekW;m( 10 4

dakSiNasadbhya upahartavai iti saMpreSyati 1 ya qtvijAmuttarataH syustAn brUyAd dakSiNata eta iti 2 tebhyo dakSiNata AsInebhyo'nvAhAryaM dakSiNAM dadAti brAhmaNA ayaM va odanaH iti 3 uttarataH parIta iti punarAha 4 haviH-feSAnudvAsyolmuke apisqjya saMpreSyati brahman prasthAsyAmaH samidhamAdhAyAgnIt paridhIMM fcAgniM ca sakqtsakqt saMmqDDhi iti 5 prasUto brahmaNAgnIdhro-'nUyAjasamidhamAdadhAti eSA te'gne samit tayA vardhasva cApyAyasva , vardhatAM ca te yajxapatirA ca pyAyatAMM svAhA iti 6 asphyairidhmasaMnahanairAgnIdhraH paridhIMM fcAgniM ca sakqtsakqt saMmArSTi , tUSNIM paridhIn 7 agne vAjajid vAjaM tvA sasqvAMM saM vAjaM jigivAMM saM vAjinaM vAjajitaM vAjajityAyai saMmArjmyagnimannAdamannAdyAya ityagniMM saMmArSTi 8 athaitAni saMmArjanAnyadbhiH saMM -spqfyAhavanIye praharati yo bhUtAnAmadhipatI rudra stanticaro vqSA , pafUnasmAkaM mA hiMM sIretadastu hutaM tava svAhA iti 9 utkara udasyatItyekeSAm 10 4

dakSiNasadbhya upahartavai iti saMpreSyati 1 ya qtvijAmuttarataH syustAn brUyAd dakSiNata eta iti 2 tebhyo dakSiNata AsInebhyo'nvAhAryaM dakSiNAM dadAti brAhmaNA ayaM va odanaH iti 3 uttarataH parIta iti punarAha 4 haviH-feSAnudvAsyolmuke apisqjya saMpreSyati brahman prasthAsyAmaH samidhamAdhAyAgnIt paridhI MM! fcAgniM ca sakqtsakqt saMmqDDhi iti 5 prasUto brahmaNAgnIdhro-'nUyAjasamidhamAdadhAti eSA te'gne samit tayA vardhasva cApyAyasva , vardhatAM ca te yajxapatirA ca pyAyatAMM svAhA iti 6 asphyairidhmasaMnahanairAgnIdhraH paridhIMM fcAgniM ca sakqtsakqt saMmArSTi , tUSNIM paridhIn 7 agne vAjajid vAjaM tvA sasqvAMM saM vAjaM jigivAMM saM vAjinaM vAjajitaM vAjajityAyai saMmArjmyagnimannAdamannAdyAya ityagniMM saMmArSTi 8 athaitAni saMmArjanAnyadbhiH saMM -spqfyAhavanIye praharati yo bhUtAnAmadhipatI rudra stanticaro vqSA , pafUnasmAkaM mA hiMM sIretadastu hutaM tava svAhA iti 9 utkara udasyatItyekeSAm 10 4

दक्षिणसद्भ्य उपहर्तवै इति संप्रेष्यति १ य ऋत्विजामुत्तरतः स्युस्तान् ब्रूयाद् दक्षिणत एत इति २ तेभ्यो दक्षिणत आसीनेभ्योऽन्वाहार्यं दक्षिणां ददाति ब्राह्मणा अयं व ओदनः इति ३ उत्तरतः परीत इति पुनराह ४ हविः-शेषानुद्वास्योल्मुके अपिसृज्य संप्रेष्यति ब्रह्मन् प्रस्थास्यामः समिधमाधायाग्नीत् परिधीँ श्चाग्निं च सकृत्सकृत् संमृड्ढि इति ५ प्रसूतो ब्रह्मणाग्नीध्रो-ऽनूयाजसमिधमादधाति एषा तेऽग्ने समित् तया वर्धस्व चाप्यायस्व । वर्धतां च ते यज्ञपतिरा च प्यायताँ स्वाहा इति ६ अस्फ्यैरिध्मसंनहनैराग्नीध्रः परिधीँ श्चाग्निं च सकृत्सकृत् संमार्ष्टि । तूष्णीं परिधीन् ७ अग्ने वाजजिद् वाजं त्वा ससृवाँ सं वाजं जिगिवाँ सं वाजिनं वाजजितं वाजजित्यायै संमार्ज्म्यग्निमन्नादमन्नाद्याय इत्यग्निँ संमार्ष्टि ८ अथैतानि संमार्जनान्यद्भिः सँ -स्पृश्याहवनीये प्रहरति यो भूतानामधिपती रुद्र स्तन्तिचरो वृषा । पशूनस्माकं मा हिँ सीरेतदस्तु हुतं तव स्वाहा इति ९ उत्कर उदस्यतीत्येकेषाम् १० ४

दक्षिणसद्भ्य उपहर्तवै इति संप्रेष्यति १ य ऋत्विजामुत्तरतः स्युस्तान् ब्रूयाद् दक्षिणत एत इति २ तेभ्यो दक्षिणत आसीनेभ्योऽन्वाहार्यं दक्षिणां ददाति ब्राह्मणा अयं व ओदनः इति ३ उत्तरतः परीत इति पुनराह ४ हविः-शेषानुद्वास्योल्मुके अपिसृज्य संप्रेष्यति ब्रह्मन् प्रस्थास्यामः समिधमाधायाग्नीत् परिधी ँ! श्चाग्निं च सकृत्सकृत् संमृड्ढि इति ५ प्रसूतो ब्रह्मणाग्नीध्रो-ऽनूयाजसमिधमादधाति एषा तेऽग्ने समित् तया वर्धस्व चाप्यायस्व । वर्धतां च ते यज्ञपतिरा च प्यायताँ स्वाहा इति ६ अस्फ्यैरिध्मसंनहनैराग्नीध्रः परिधीँ श्चाग्निं च सकृत्सकृत् संमार्ष्टि । तूष्णीं परिधीन् ७ अग्ने वाजजिद् वाजं त्वा ससृवाँ सं वाजं जिगिवाँ सं वाजिनं वाजजितं वाजजित्यायै संमार्ज्म्यग्निमन्नादमन्नाद्याय इत्यग्निँ संमार्ष्टि ८ अथैतानि संमार्जनान्यद्भिः सँ -स्पृश्याहवनीये प्रहरति यो भूतानामधिपती रुद्र स्तन्तिचरो वृषा । पशूनस्माकं मा हिँ सीरेतदस्तु हुतं तव स्वाहा इति ९ उत्कर उदस्यतीत्येकेषाम् १० ४

233

juôp.Ot;v;d;y*p.Ot' ju×;\ sm;nIy;Ty;£My;Å;Vy;h dev;n( yj it 1 vW$(Õte juhoit 2 a;Å;Vy;Å;Vy yj yj Tyevoÿr;>y;\ s'p[eãyit 3 ag[e,;`;rs'.ed' p[tIconUy;j;n( yjit 4 p[;muÿmmnus\ Sq;pyit 5 ¬ÿmenetr;vnus'É.niÿ 6 p[Ty;£My;ytne §uc* s;dÉyTv; v;jvtI>y;' VyUhit 7 v;jSy m; p[sven it d²=,enoæ;;nen sp[Str;' juômuíÈð;it ) aq; sp;\ N{ o me ing[;me,;/r;\ ak" it sVyen nIcop.Ot' inyCzit 8 ¬dg[;.' c it juômuíÈð;it ) ing[;.' c Tyup.Ot' inyCzit 9 b[÷ dev; avIvO/n( it p[;cI' juô' p[ohit 10 aq; sp;inN{ ;¦I me ivWUcIn;n( VySpt;m( it p[tIcImup.Ot' bihveRid inrSyit 11 a²ºr>yu+yop.Otm->yud;úTy ju×; s\ §;ve, pár/Innáÿ_ ) vsu>ySTv; it m?ym' ¨{ e>y-STv; it d²=,m( a;idTye>ySTv; Tyuÿrm( 12 n p[Stre juô\ s;dyit 13 iv/OtI>y;' p[Str\ smu®LlPy bihRiW iv/OtI aipsOJy §u=u p[Strmnáÿ_ ) aÿ_\ árh;,;" it ju×;mg[' ivyNtu vy" Tyup.Oit m?y' p[j;' yoin' m; inmOR=m( it /[uv;y;' mUlm( 14 Evmev iÃtIymnáÿ_ ) Ev' tOtIym( 15 a;yuWe Tv; Tyÿ_Sy tO,mpyMy ju×;' p[Str' p[it-Ï;Py;Å;Vy;sIn" s'p[eãyit iWt; dwVy; hot;ro .{ v;Cy;y p[eiWto m;nuW" sUÿ_v;k;y sUÿ_; b[Uih it 16 anUCym;ne sUÿ_v;k 17 5

juhUpabhqtAvAdAyaupabhqtaM juhvAMM samAnIyAtyAkramyAfrAvyAha devAn yaja iti 1 vaSaTkqte juhoti 2 AfrAvyAfrAvya yaja yaja ityevottarAbhyAMM saMpreSyati 3 agreNAghArasaMbhedaM pratIco'nUyAjAn yajati 4 prAxcamuttamamanusaMM sthApayati 5 uttamenetarAvanusaMbhinatti 6 pratyAkramyAyatane srucau sAdayitvA vAjavatIbhyAM vyUhati 7 vAjasya mA prasavena iti dakSiNenottAnena saprastarAM juhUmudgqhNAti , athA sapatnAMM indra ?o me nigrAmeNAdharAMM akaH iti savyena nIcopabhqtaM niyacchati 8 udgrAbhaM ca iti juhUmudgqhNAti , nigrAbhaM ca ityupabhqtaM niyacchati 9 brahma devA avIvqdhan iti prAcIM juhUM prohati 10 athA sapatnAnindra ?AgnI me viSUcInAn vyaspatAm iti pratIcImupabhqtaM bahirvedi nirasyati 11 adbhirabhyukSyopabhqtama-bhyudAhqtya juhvA saMM srAveNa paridhInanakti , vasubhyastvA iti madhyamaM rudre bhya-stvA iti dakSiNam AdityebhyastvA ityuttaram 12 na prastare juhUMM sAdayati 13 vidhqtIbhyAM prastaraMM samullipya barhiSi vidhqtI apisqjya srukSu prastaramanakti , aktaMM rihANAH iti juhvAmagraM viyantu vayaH ityupabhqti madhyaM prajAM yoniM mA nirmqkSam iti dhruvAyAM mUlam 14 evameva dvitIyamanakti , evaM tqtIyam 15 AyuSe tvA ityaktasya tqNamapayamya juhvAM prastaraM prati-SThApyAfrAvyAsInaH saMpreSyati iSitA daivyA hotAro bhadra vAcyAya preSito mAnuSaH sUktavAkAya sUktA brUhi iti 16 anUcyamAne sUktavAke 17 5

juhUpabhqtAvAdAyaupabhqtaM juhvAMM samAnIyAtyAkramyAfrAvyAha devAn yaja iti 1 vaSaTkqte juhoti 2 AfrAvyAfrAvya yaja yaja ityevottarAbhyAMM saMpreSyati 3 agreNAghArasaMbhedaM pratIco'nUyAjAn yajati 4 prAxcamuttamamanusaMM sthApayati 5 uttamenetarAvanusaMbhinatti 6 pratyAkramyAyatane srucau sAdayitvA vAjavatIbhyAM vyUhati 7 vAjasya mA prasavena iti dakSiNenottAnena saprastarAM juhUmudgqhNAti , athA sapatnAMM indro me nigrAmeNAdharAMM akaH iti savyena nIcopabhqtaM niyacchati 8 udgrAbhaM ca iti juhUmudgqhNAti , nigrAbhaM ca ityupabhqtaM niyacchati 9 brahma devA avIvqdhan iti prAcIM juhUM prohati 10 athA sapatnAnindrA gnI me viSUcInAn vyaspatAm iti pratIcImupabhqtaM bahirvedi nirasyati 11 adbhirabhyukSyopabhqtama-bhyudAhqtya juhvA saMM srAveNa paridhInanakti , vasubhyastvA iti madhyamaM rudre bhya-stvA iti dakSiNam AdityebhyastvA ityuttaram 12 na prastare juhUMM sAdayati 13 vidhqtIbhyAM prastaraMM samullipya barhiSi vidhqtI apisqjya srukSu prastaramanakti , aktaMM rihANAH iti juhvAmagraM viyantu vayaH ityupabhqti madhyaM prajAM yoniM mA nirmqkSam iti dhruvAyAM mUlam 14 evameva dvitIyamanakti , evaM tqtIyam 15 AyuSe tvA ityaktasya tqNamapayamya juhvAM prastaraM prati-SThApyAfrAvyAsInaH saMpreSyati iSitA daivyA hotAro bhadra vAcyAya preSito mAnuSaH sUktavAkAya sUktA brUhi iti 16 anUcyamAne sUktavAke 17 5

जुहूपभृतावादायौपभृतं जुह्वाँ समानीयात्याक्रम्याश्राव्याह देवान् यज इति १ वषट्कृते जुहोति २ आश्राव्याश्राव्य यज यज इत्येवोत्तराभ्याँ संप्रेष्यति ३ अग्रेणाघारसंभेदं प्रतीचोऽनूयाजान् यजति ४ प्राञ्चमुत्तममनुसँ स्थापयति ५ उत्तमेनेतरावनुसंभिनत्ति ६ प्रत्याक्रम्यायतने स्रुचौ सादयित्वा वाजवतीभ्यां व्यूहति ७ वाजस्य मा प्रसवेन इति दक्षिणेनोत्तानेन सप्रस्तरां जुहूमुद्गृह्णाति । अथा सपत्नाँ इन्द्र ?ो मे निग्रामेणाधराँ अकः इति सव्येन नीचोपभृतं नियच्छति ८ उद्ग्राभं च इति जुहूमुद्गृह्णाति । निग्राभं च इत्युपभृतं नियच्छति ९ ब्रह्म देवा अवीवृधन् इति प्राचीं जुहूं प्रोहति १० अथा सपत्नानिन्द्र ?ाग्नी मे विषूचीनान् व्यस्पताम् इति प्रतीचीमुपभृतं बहिर्वेदि निरस्यति ११ अद्भिरभ्युक्ष्योपभृतम-भ्युदाहृत्य जुह्वा सँ स्रावेण परिधीननक्ति । वसुभ्यस्त्वा इति मध्यमं रुद्रे भ्य-स्त्वा इति दक्षिणम् आदित्येभ्यस्त्वा इत्युत्तरम् १२ न प्रस्तरे जुहूँ सादयति १३ विधृतीभ्यां प्रस्तरँ समुल्लिप्य बर्हिषि विधृती अपिसृज्य स्रुक्षु प्रस्तरमनक्ति । अक्तँ रिहाणाः इति जुह्वामग्रं वियन्तु वयः इत्युपभृति मध्यं प्रजां योनिं मा निर्मृक्षम् इति ध्रुवायां मूलम् १४ एवमेव द्वितीयमनक्ति । एवं तृतीयम् १५ आयुषे त्वा इत्यक्तस्य तृणमपयम्य जुह्वां प्रस्तरं प्रति-ष्ठाप्याश्राव्यासीनः संप्रेष्यति इषिता दैव्या होतारो भद्र वाच्याय प्रेषितो मानुषः सूक्तवाकाय सूक्ता ब्रूहि इति १६ अनूच्यमाने सूक्तवाके १७ ५

जुहूपभृतावादायौपभृतं जुह्वाँ समानीयात्याक्रम्याश्राव्याह देवान् यज इति १ वषट्कृते जुहोति २ आश्राव्याश्राव्य यज यज इत्येवोत्तराभ्याँ संप्रेष्यति ३ अग्रेणाघारसंभेदं प्रतीचोऽनूयाजान् यजति ४ प्राञ्चमुत्तममनुसँ स्थापयति ५ उत्तमेनेतरावनुसंभिनत्ति ६ प्रत्याक्रम्यायतने स्रुचौ सादयित्वा वाजवतीभ्यां व्यूहति ७ वाजस्य मा प्रसवेन इति दक्षिणेनोत्तानेन सप्रस्तरां जुहूमुद्गृह्णाति । अथा सपत्नाँ इन्द्रो मे निग्रामेणाधराँ अकः इति सव्येन नीचोपभृतं नियच्छति ८ उद्ग्राभं च इति जुहूमुद्गृह्णाति । निग्राभं च इत्युपभृतं नियच्छति ९ ब्रह्म देवा अवीवृधन् इति प्राचीं जुहूं प्रोहति १० अथा सपत्नानिन्द्रा ग्नी मे विषूचीनान् व्यस्पताम् इति प्रतीचीमुपभृतं बहिर्वेदि निरस्यति ११ अद्भिरभ्युक्ष्योपभृतम-भ्युदाहृत्य जुह्वा सँ स्रावेण परिधीननक्ति । वसुभ्यस्त्वा इति मध्यमं रुद्रे भ्य-स्त्वा इति दक्षिणम् आदित्येभ्यस्त्वा इत्युत्तरम् १२ न प्रस्तरे जुहूँ सादयति १३ विधृतीभ्यां प्रस्तरँ समुल्लिप्य बर्हिषि विधृती अपिसृज्य स्रुक्षु प्रस्तरमनक्ति । अक्तँ रिहाणाः इति जुह्वामग्रं वियन्तु वयः इत्युपभृति मध्यं प्रजां योनिं मा निर्मृक्षम् इति ध्रुवायां मूलम् १४ एवमेव द्वितीयमनक्ति । एवं तृतीयम् १५ आयुषे त्वा इत्यक्तस्य तृणमपयम्य जुह्वां प्रस्तरं प्रति-ष्ठाप्याश्राव्यासीनः संप्रेष्यति इषिता दैव्या होतारो भद्र वाच्याय प्रेषितो मानुषः सूक्तवाकाय सूक्ता ब्रूहि इति १६ अनूच्यमाने सूक्तवाके १७ ५

239

s§uve juôp.Ot;v?vyuRr;dÿe ved\ hot; SFy' c;JySq;lImudkm<@lu' c;¦I/[" 1 pI" s'y;jÉyãyNt" p[Ty" p[itpáry²Nt 2 d²=,en g;hRpTym?vyuR" p[itp´t ¬ÿre,etr* 3 kStM>y;\ §uc* s;dyit a¦e-v;Rmp¥gOhSy sdÉs s;dy;Ém it 4 /uro" p[ohit /uár /uy*R p;tm( it 5 yid p;} y;' invRpet( SFye ivmuet( 6 apre, g;hRpTymU?vRDv a;sIn; ?v;nenop;\ xu v; pI" s'y;jy²Nt 7 vedmup.Ot' ÕTv; som;y;nub[Uih it s'p[eãyit 8 yq;gOhItm;Jy' gOhITv;Å;Vy;h som' yj it 9 vW$(Õte d²=,;/eR juhoit 10 yq;gOhItenwv pI" s'y;jy²Nt 11 Tv·^enub[Uih it s'p[eãyit 12 a;Å;Vy;h Tv·;r' yj it 13 vW$(Õt ¬ÿr;/eR juhoit 14 ¬ÿrt" som' yjit d²=,tSTv·;rÉmTyekW;m( 15 a] r;k;' pu]k;mo yjet ÉsnIv;lI' pxuk;m" kÚô' pui·k;m" 16 r;k;y; anub[Uih it s'p[eãyit 17 a;Å;Vy;h r;k;' yj it 18 vW$(Õte juhoit 19 ÉsnIv;Ly; anub[Uih it s'p[eãyit 20 a;Å;Vy;h ÉsnIv;lI' yj it 21 vW$(Õte juhoit 22 7

sasruve juhUpabhqtAvadhvaryurAdatte vedaMM hotA sphyaM cAjyasthAlImudakamaNDaluM cAgnIdhraH 1 patnIH saMyAjayiSyantaH pratyaxcaH pratipariyanti 2 dakSiNena gArhapatyamadhvaryuH pratipadyata uttareNetarau 3 kastambhyAMM srucau sAdayati agne-rvAmapannagqhasya sadasi sAdayAmi iti 4 dhuroH prohati dhuri dhuryau pAtam iti 5 yadi pA tr?yAM nirvapet sphye vimuxcet 6 apareNa gArhapatyamUrdhvajxava AsInA dhvAnenopAMM fu vA patnIH saMyAjayanti 7 vedamupabhqtaM kqtvA somAyAnubrUhi iti saMpreSyati 8 yathAgqhItamAjyaM gqhItvAfrAvyAha somaM yaja iti 9 vaSaTkqte dakSiNArdhe juhoti 10 yathAgqhItenaiva patnIH saMyAjayanti 11 tvaSTre'nubrUhi iti saMpreSyati 12 AfrAvyAha tvaSTAraM yaja iti 13 vaSaTkqta uttarArdhe juhoti 14 uttarataH somaM yajati dakSiNatastvaSTAramityekeSAm 15 atra rAkAM putrakAmo yajeta sinIvAlIM pafukAmaH kuhUM puSTikAmaH 16 rAkAyA anubrUhi iti saMpreSyati 17 AfrAvyAha rAkAM yaja iti 18 vaSaTkqte juhoti 19 sinIvAlyA anubrUhi iti saMpreSyati 20 AfrAvyAha sinIvAlIM yaja iti 21 vaSaTkqte juhoti 22 7

sasruve juhUpabhqtAvadhvaryurAdatte vedaMM hotA sphyaM cAjyasthAlImudakamaNDaluM cAgnIdhraH 1 patnIH saMyAjayiSyantaH pratyaxcaH pratipariyanti 2 dakSiNena gArhapatyamadhvaryuH pratipadyata uttareNetarau 3 kastambhyAMM srucau sAdayati agne-rvAmapannagqhasya sadasi sAdayAmi iti 4 dhuroH prohati dhuri dhuryau pAtam iti 5 yadi pAtr! yAM nirvapet sphye vimuxcet 6 apareNa gArhapatyamUrdhvajxava AsInA dhvAnenopAMM fu vA patnIH saMyAjayanti 7 vedamupabhqtaM kqtvA somAyAnubrUhi iti saMpreSyati 8 yathAgqhItamAjyaM gqhItvAfrAvyAha somaM yaja iti 9 vaSaTkqte dakSiNArdhe juhoti 10 yathAgqhItenaiva patnIH saMyAjayanti 11 tvaSTre'nubrUhi iti saMpreSyati 12 AfrAvyAha tvaSTAraM yaja iti 13 vaSaTkqta uttarArdhe juhoti 14 uttarataH somaM yajati dakSiNatastvaSTAramityekeSAm 15 atra rAkAM putrakAmo yajeta sinIvAlIM pafukAmaH kuhUM puSTikAmaH 16 rAkAyA anubrUhi iti saMpreSyati 17 AfrAvyAha rAkAM yaja iti 18 vaSaTkqte juhoti 19 sinIvAlyA anubrUhi iti saMpreSyati 20 AfrAvyAha sinIvAlIM yaja iti 21 vaSaTkqte juhoti 22 7

सस्रुवे जुहूपभृतावध्वर्युरादत्ते वेदँ होता स्फ्यं चाज्यस्थालीमुदकमण्डलुं चाग्नीध्रः १ पत्नीः संयाजयिष्यन्तः प्रत्यञ्चः प्रतिपरियन्ति २ दक्षिणेन गार्हपत्यमध्वर्युः प्रतिपद्यत उत्तरेणेतरौ ३ कस्तम्भ्याँ स्रुचौ सादयति अग्ने-र्वामपन्नगृहस्य सदसि सादयामि इति ४ धुरोः प्रोहति धुरि धुर्यौ पातम् इति ५ यदि पा त्र्?यां निर्वपेत् स्फ्ये विमुञ्चेत् ६ अपरेण गार्हपत्यमूर्ध्वज्ञव आसीना ध्वानेनोपाँ शु वा पत्नीः संयाजयन्ति ७ वेदमुपभृतं कृत्वा सोमायानुब्रूहि इति संप्रेष्यति ८ यथागृहीतमाज्यं गृहीत्वाश्राव्याह सोमं यज इति ९ वषट्कृते दक्षिणार्धे जुहोति १० यथागृहीतेनैव पत्नीः संयाजयन्ति ११ त्वष्ट्रेऽनुब्रूहि इति संप्रेष्यति १२ आश्राव्याह त्वष्टारं यज इति १३ वषट्कृत उत्तरार्धे जुहोति १४ उत्तरतः सोमं यजति दक्षिणतस्त्वष्टारमित्येकेषाम् १५ अत्र राकां पुत्रकामो यजेत सिनीवालीं पशुकामः कुहूं पुष्टिकामः १६ राकाया अनुब्रूहि इति संप्रेष्यति १७ आश्राव्याह राकां यज इति १८ वषट्कृते जुहोति १९ सिनीवाल्या अनुब्रूहि इति संप्रेष्यति २० आश्राव्याह सिनीवालीं यज इति २१ वषट्कृते जुहोति २२ ७

सस्रुवे जुहूपभृतावध्वर्युरादत्ते वेदँ होता स्फ्यं चाज्यस्थालीमुदकमण्डलुं चाग्नीध्रः १ पत्नीः संयाजयिष्यन्तः प्रत्यञ्चः प्रतिपरियन्ति २ दक्षिणेन गार्हपत्यमध्वर्युः प्रतिपद्यत उत्तरेणेतरौ ३ कस्तम्भ्याँ स्रुचौ सादयति अग्ने-र्वामपन्नगृहस्य सदसि सादयामि इति ४ धुरोः प्रोहति धुरि धुर्यौ पातम् इति ५ यदि पात्र्! यां निर्वपेत् स्फ्ये विमुञ्चेत् ६ अपरेण गार्हपत्यमूर्ध्वज्ञव आसीना ध्वानेनोपाँ शु वा पत्नीः संयाजयन्ति ७ वेदमुपभृतं कृत्वा सोमायानुब्रूहि इति संप्रेष्यति ८ यथागृहीतमाज्यं गृहीत्वाश्राव्याह सोमं यज इति ९ वषट्कृते दक्षिणार्धे जुहोति १० यथागृहीतेनैव पत्नीः संयाजयन्ति ११ त्वष्ट्रेऽनुब्रूहि इति संप्रेष्यति १२ आश्राव्याह त्वष्टारं यज इति १३ वषट्कृत उत्तरार्धे जुहोति १४ उत्तरतः सोमं यजति दक्षिणतस्त्वष्टारमित्येकेषाम् १५ अत्र राकां पुत्रकामो यजेत सिनीवालीं पशुकामः कुहूं पुष्टिकामः १६ राकाया अनुब्रूहि इति संप्रेष्यति १७ आश्राव्याह राकां यज इति १८ वषट्कृते जुहोति १९ सिनीवाल्या अनुब्रूहि इति संप्रेष्यति २० आश्राव्याह सिनीवालीं यज इति २१ वषट्कृते जुहोति २२ ७

267

y;srSvtI ivxo.gIn; tSyw te Sv;h; Ð y; srSvtI vex.gIn; tSyw te Sv;h; Ð N{ op;nSy vex;n( sumns" sj;t;n( kÚ¨ Sv;h; Ð ydkmR y¥;kmR ydTyg;m ydTyrIárc;m y¥;TyrIárc;m tt( Tv' ivã,o yDe yD' p[itÏ;py Sv;h; Ð yt N{ .y;mhe tto no a.y' ÕÉ/ Ð m`vHziG/ tv t¥ ètye ) iviÃWo ivmO/o jih Sv;h; Ð

yAsarasvatI vifobhagInA tasyai te svAhA . yA sarasvatI vefabhagInA tasyai te svAhA . indra ?opAnasya vefAn sumanasaH sajAtAn kuru svAhA . yadakarma yannAkarma yadatyagAma yadatyarIricAma yannAtyarIricAma tat tvaM viSNo yajxe yajxaM pratiSThApaya svAhA . yata indra bhayAmahe tato no abhayaM kqdhi . maghavaxchagdhi tava tanna Utaye , vidviSo vimqdho jahi svAhA .

yAsarasvatI vifobhagInA tasyai te svAhA . yA sarasvatI vefabhagInA tasyai te svAhA . indro pAnasya vefAn sumanasaH sajAtAn kuru svAhA . yadakarma yannAkarma yadatyagAma yadatyarIricAma yannAtyarIricAma tat tvaM viSNo yajxe yajxaM pratiSThApaya svAhA . yata indra bhayAmahe tato no abhayaM kqdhi . maghavaxchagdhi tava tanna Utaye , vidviSo vimqdho jahi svAhA .

यासरस्वती विशोभगीना तस्यै ते स्वाहा ॥ या सरस्वती वेशभगीना तस्यै ते स्वाहा ॥ इन्द्र ?ोपानस्य वेशान् सुमनसः सजातान् कुरु स्वाहा ॥ यदकर्म यन्नाकर्म यदत्यगाम यदत्यरीरिचाम यन्नात्यरीरिचाम तत् त्वं विष्णो यज्ञे यज्ञं प्रतिष्ठापय स्वाहा ॥ यत इन्द्र भयामहे ततो नो अभयं कृधि ॥ मघवञ्छग्धि तव तन्न ऊतये । विद्विषो विमृधो जहि स्वाहा ॥

यासरस्वती विशोभगीना तस्यै ते स्वाहा ॥ या सरस्वती वेशभगीना तस्यै ते स्वाहा ॥ इन्द्रो पानस्य वेशान् सुमनसः सजातान् कुरु स्वाहा ॥ यदकर्म यन्नाकर्म यदत्यगाम यदत्यरीरिचाम यन्नात्यरीरिचाम तत् त्वं विष्णो यज्ञे यज्ञं प्रतिष्ठापय स्वाहा ॥ यत इन्द्र भयामहे ततो नो अभयं कृधि ॥ मघवञ्छग्धि तव तन्न ऊतये । विद्विषो विमृधो जहि स्वाहा ॥

271

vOWeN{ " pur Etu n" SviStd; a.y'kr" Sv;h; Ð

vqSendra ?H pura etu naH svastidA abhayaMkaraH svAhA .

vqSendra H! pura etu naH svastidA abhayaMkaraH svAhA .

वृषेन्द्र ?ः पुर एतु नः स्वस्तिदा अभयंकरः स्वाहा ॥

वृषेन्द्र ः! पुर एतु नः स्वस्तिदा अभयंकरः स्वाहा ॥

291

aÉ¦·t( iSv·Õd( ivÃ;n( svR \ suüt' krotu me Ð

agniSTat sviSTakqd vidvAn sarvaMM suhutaM karotu me .

agniSTat sviSTakqd vidvAn sarva MM! suhutaM karotu me .

अग्निष्टत् स्विष्टकृद् विद्वान् सर्वँ सुहुतं करोतु मे ॥

अग्निष्टत् स्विष्टकृद् विद्वान् सर्व ँ! सुहुतं करोतु मे ॥

299

aq;Smw n;mgOç p[hrit inrmu' nud aoks" spo y" pOtNyit ) inb;R?yen hivWeN{ E,' pr;xrIt( Ð ih it§" pr;vt ih p jn;\ ait ) ih it§oit rocn; y;vt( sUyoR asd( idiv Ð prm;' Tv; pr;vtÉmN{ o nytu vO]h; ) yto n punr;yÉs xtI>y" sm;>y" it 1 htos;vvÉ/-ãm;mum( it b[Uy;´' iÃãy;t( 2 s\ iSqte kp;l;in ivmuit y;in `meR kp;l;in it 3 Etywv yjm;noÉ.mN]yet 4 s\ Sq;Py p*,Rm;-sIÉmN{ ;y vwmO/;y puro@;xmek;dxkp;lmnuinvRpit 5 t] y;q;k;mI p[£me ) p[£m;t( tu inyMyte 6 s¢dxs;Ém/enIko yq;Åõd²=," 7 x/RvTy* s'y;Jye 8 aip vwn\ sm;ntN]' p*,Rm;Sy;' invRpet( 9 tmet' inTyvdek sm;mn²Nt k;Myvdek 10 t' yd; invRpe¥ tt è?v| ivrmet( 11 Ev'iviht;>y;' dxRpU,Rm;s;>y;' y;vÆIv' yjte ) i]\ xt' v; vW;RÉ, i]\ xt' v; vW;RÉ, 12 13

athAsmai nAmagqhya praharati niramuM nuda okasaH sapatno yaH pqtanyati , nirbAdhyena haviSendra eNaM parAfarIt . ihi tisraH parAvata ihi paxca janAMM ati , ihi tisro'ti rocanA yAvat sUryo asad divi . paramAM tvA parAvatamindra ?o nayatu vqtrahA , yato na punarAyasi fafvatIbhyaH samAbhyaH iti 1 hato'sAvavadhi-SmAmum iti brUyAdyaM dviSyAt 2 saMM sthite kapAlAni vimuxcati yAni gharme kapAlAni iti 3 etayaiva yajamAno'bhimantrayeta 4 saMM sthApya paurNamA-sImindra ?Aya vaimqdhAya puroDAfamekAdafakapAlamanunirvapati 5 tatra yAthAkAmI prakrame , prakramAt tu niyamyate 6 saptadafasAmidhenIko yathAfraddhadakSiNaH 7 fardhavatyau saMyAjye 8 api vainaMM samAnatantraM paurNamAsyAM nirvapet 9 tametaM nityavadeke samAmananti kAmyavadeke 10 taM yadA nirvapenna tata UrdhvaM viramet 11 evaMvihitAbhyAM darfapUrNamAsAbhyAM yAvajjIvaM yajate , triMM fataM vA varSANi triMM fataM vA varSANi 12 13

athAsmai nAmagqhya praharati niramuM nuda okasaH sapatno yaH pqtanyati , nirbAdhyena haviSendra eNaM parAfarIt . ihi tisraH parAvata ihi paxca janAMM ati , ihi tisro'ti rocanA yAvat sUryo asad divi . paramAM tvA parAvatamindro nayatu vqtrahA , yato na punarAyasi fafvatIbhyaH samAbhyaH iti 1 hato'sAvavadhi-SmAmum iti brUyAdyaM dviSyAt 2 saMM sthite kapAlAni vimuxcati yAni gharme kapAlAni iti 3 etayaiva yajamAno'bhimantrayeta 4 saMM sthApya paurNamA-sImindrA ya vaimqdhAya puroDAfamekAdafakapAlamanunirvapati 5 tatra yAthAkAmI prakrame , prakramAt tu niyamyate 6 saptadafasAmidhenIko yathAfraddhadakSiNaH 7 fardhavatyau saMyAjye 8 api vainaMM samAnatantraM paurNamAsyAM nirvapet 9 tametaM nityavadeke samAmananti kAmyavadeke 10 taM yadA nirvapenna tata UrdhvaM viramet 11 evaMvihitAbhyAM darfapUrNamAsAbhyAM yAvajjIvaM yajate , triMM fataM vA varSANi triMM fataM vA varSANi 12 13

अथास्मै नामगृह्य प्रहरति निरमुं नुद ओकसः सपत्नो यः पृतन्यति । निर्बाध्येन हविषेन्द्र एणं पराशरीत् ॥ इहि तिस्रः परावत इहि पञ्च जनाँ अति । इहि तिस्रोऽति रोचना यावत् सूर्यो असद् दिवि ॥ परमां त्वा परावतमिन्द्र ?ो नयतु वृत्रहा । यतो न पुनरायसि शश्वतीभ्यः समाभ्यः इति १ हतोऽसाववधि-ष्मामुम् इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् २ सँ स्थिते कपालानि विमुञ्चति यानि घर्मे कपालानि इति ३ एतयैव यजमानोऽभिमन्त्रयेत ४ सँ स्थाप्य पौर्णमा-सीमिन्द्र ?ाय वैमृधाय पुरोडाशमेकादशकपालमनुनिर्वपति ५ तत्र याथाकामी प्रक्रमे । प्रक्रमात् तु नियम्यते ६ सप्तदशसामिधेनीको यथाश्रद्धदक्षिणः ७ शर्धवत्यौ संयाज्ये ८ अपि वैनँ समानतन्त्रं पौर्णमास्यां निर्वपेत् ९ तमेतं नित्यवदेके समामनन्ति काम्यवदेके १० तं यदा निर्वपेन्न तत ऊर्ध्वं विरमेत् ११ एवंविहिताभ्यां दर्शपूर्णमासाभ्यां यावज्जीवं यजते । त्रिँ शतं वा वर्षाणि त्रिँ शतं वा वर्षाणि १२ १३

अथास्मै नामगृह्य प्रहरति निरमुं नुद ओकसः सपत्नो यः पृतन्यति । निर्बाध्येन हविषेन्द्र एणं पराशरीत् ॥ इहि तिस्रः परावत इहि पञ्च जनाँ अति । इहि तिस्रोऽति रोचना यावत् सूर्यो असद् दिवि ॥ परमां त्वा परावतमिन्द्रो नयतु वृत्रहा । यतो न पुनरायसि शश्वतीभ्यः समाभ्यः इति १ हतोऽसाववधि-ष्मामुम् इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् २ सँ स्थिते कपालानि विमुञ्चति यानि घर्मे कपालानि इति ३ एतयैव यजमानोऽभिमन्त्रयेत ४ सँ स्थाप्य पौर्णमा-सीमिन्द्रा य वैमृधाय पुरोडाशमेकादशकपालमनुनिर्वपति ५ तत्र याथाकामी प्रक्रमे । प्रक्रमात् तु नियम्यते ६ सप्तदशसामिधेनीको यथाश्रद्धदक्षिणः ७ शर्धवत्यौ संयाज्ये ८ अपि वैनँ समानतन्त्रं पौर्णमास्यां निर्वपेत् ९ तमेतं नित्यवदेके समामनन्ति काम्यवदेके १० तं यदा निर्वपेन्न तत ऊर्ध्वं विरमेत् ११ एवंविहिताभ्यां दर्शपूर्णमासाभ्यां यावज्जीवं यजते । त्रिँ शतं वा वर्षाणि त्रिँ शतं वा वर्षाणि १२ १३

314

ao' p[,y it 1 y]nm;mN]yte b[÷n( p[o²=ãy;Ém it tt( p[s*it

oM praNaya iti 1 yatranamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti tat prasauti

O praNaya iti 1 yatranamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti tat prasauti

ओं प्रणय इति १ यत्रनमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति तत् प्रसौति

ॐ प्रणय इति १ यत्रनमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति तत् प्रसौति

320

ao' p[o= it 2 y]wnm;mN]yte b[÷¥uÿr' párg[;h' párg[hIãy;Ém it tt( p[s*it

oM prokSa iti 2 yatrainamAmantrayate brahmannuttaraM parigrAhaM parigrahISyAmi iti tat prasauti

O prokSa iti 2 yatrainamAmantrayate brahmannuttaraM parigrAhaM parigrahISyAmi iti tat prasauti

ओं प्रोक्ष इति २ यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्मन्नुत्तरं परिग्राहं परिग्रहीष्यामि इति तत् प्रसौति

ॐ प्रोक्ष इति २ यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्मन्नुत्तरं परिग्राहं परिग्रहीष्यामि इति तत् प्रसौति

330

ao' párgOh;, it 3 y]wnm;mN]yte b[÷n( p[o²=ãy;Ém it tt( p[s*it ih' p[o= yDm( Tyety; 4 16

oM parigqhANa iti 3 yatrainamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti tat prasauti hiM prokSa yajxam ityetayA 4 16

O parigqhANa iti 3 yatrainamAmantrayate brahman prokSiSyAmi iti tat prasauti hiM prokSa yajxam ityetayA 4 16

ओं परिगृहाण इति ३ यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति तत् प्रसौति हिं प्रोक्ष यज्ञम् इत्येतया ४ १६

ॐ परिगृहाण इति ३ यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रोक्षिष्यामि इति तत् प्रसौति हिं प्रोक्ष यज्ञम् इत्येतया ४ १६

346

\ xmyNtu Ð Sv;h;Õt' j#rÉmN{ Sy gCz Sv;h; it 9 17

?MM famayantu . svAhAkqtaM jaTharamindra sya gaccha svAhA iti 9 17

MM! famayantu . svAhAkqtaM jaTharamindra sya gaccha svAhA iti 9 17

?ँ शमयन्तु ॥ स्वाहाकृतं जठरमिन्द्र स्य गच्छ स्वाहा इति ९ १७

ँ! शमयन्तु ॥ स्वाहाकृतं जठरमिन्द्र स्य गच्छ स्वाहा इति ९ १७

355

it 6 aNtveR´Nv;h;yRm;s¥mÉ.mOxit b[÷n( b[÷;És b[÷,e Tv;üt;´ m; m; ih\ sIrüto mç\ ixvo .v it 7 y]wnm;mN]yte b[÷n( p[Sq;Sy;m" it tt( p[s*it ih' dev sivtretÿe p[;h tt( p[ c suv p[ c yj bOhSpitb[R÷; s yD' p;ih s yDpit' p;ih s m;' p;ih Ð ao' p[itÏ it 8 so]wv;St a; yDSy s\ Sq;n;t( 9 s\ iSqte yDe yq;Nvvetmupinã£My;hvnIye sÉm/m;d/;it nm" Õt;y kmR,eÕtSy kmR,e nm" Sv;h; it 10 a;/;yopitÏte

iti 6 antarvedyanvAhAryamAsannamabhimqfati brahman brahmAsi brahmaNe tvAhutAdya mA mA hiMM sIrahuto mahyaMM fivo bhava iti 7 yatrainamAmantrayate brahman prasthAsyAmaH iti tat prasauti hiM deva savitaretatte prAha tat pra ca suva pra ca yaja bqhaspatirbrahmA sa yajxaM pAhi sa yajxapatiM pAhi sa mAM pAhi . oM pratiSTha iti 8 so'traivAsta A yajxasya saMM sthAnAt 9 saMM sthite yajxe yathAnvavetamupaniSkramyAhavanIye samidhamAdadhAti namaH kqtAya karmaNe'kqtasya karmaNe namaH svAhA iti 10 AdhAyopatiSThate

iti 6 antarvedyanvAhAryamAsannamabhimqfati brahman brahmAsi brahmaNe tvAhutAdya mA mA hiMM sIrahuto mahyaMM fivo bhava iti 7 yatrainamAmantrayate brahman prasthAsyAmaH iti tat prasauti hiM deva savitaretatte prAha tat pra ca suva pra ca yaja bqhaspatirbrahmA sa yajxaM pAhi sa yajxapatiM pAhi sa mAM pAhi . O pratiSTha iti 8 so'traivAsta A yajxasya saMM sthAnAt 9 saMM sthite yajxe yathAnvavetamupaniSkramyAhavanIye samidhamAdadhAti namaH kqtAya karmaNe'kqtasya karmaNe namaH svAhA iti 10 AdhAyopatiSThate

इति ६ अन्तर्वेद्यन्वाहार्यमासन्नमभिमृशति ब्रह्मन् ब्रह्मासि ब्रह्मणे त्वाहुताद्य मा मा हिँ सीरहुतो मह्यँ शिवो भव इति ७ यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रस्थास्यामः इति तत् प्रसौति हिं देव सवितरेतत्ते प्राह तत् प्र च सुव प्र च यज बृहस्पतिर्ब्रह्मा स यज्ञं पाहि स यज्ञपतिं पाहि स मां पाहि ॥ ओं प्रतिष्ठ इति ८ सोऽत्रैवास्त आ यज्ञस्य सँ स्थानात् ९ सँ स्थिते यज्ञे यथान्ववेतमुपनिष्क्रम्याहवनीये समिधमादधाति नमः कृताय कर्मणेऽकृतस्य कर्मणे नमः स्वाहा इति १० आधायोपतिष्ठते

इति ६ अन्तर्वेद्यन्वाहार्यमासन्नमभिमृशति ब्रह्मन् ब्रह्मासि ब्रह्मणे त्वाहुताद्य मा मा हिँ सीरहुतो मह्यँ शिवो भव इति ७ यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रस्थास्यामः इति तत् प्रसौति हिं देव सवितरेतत्ते प्राह तत् प्र च सुव प्र च यज बृहस्पतिर्ब्रह्मा स यज्ञं पाहि स यज्ञपतिं पाहि स मां पाहि ॥ ॐ प्रतिष्ठ इति ८ सोऽत्रैवास्त आ यज्ञस्य सँ स्थानात् ९ सँ स्थिते यज्ञे यथान्ववेतमुपनिष्क्रम्याहवनीये समिधमादधाति नमः कृताय कर्मणेऽकृतस्य कर्मणे नमः स्वाहा इति १० आधायोपतिष्ठते

382

vsUn( ¨{ ;n;idTy;inN{ e, sh devt;" )

vasUn rudra ?AnAdityAnindre Na saha devatAH ,

vasUn rudrA nAdityAnindre Na saha devatAH ,

वसून् रुद्र ?ानादित्यानिन्द्रे ण सह देवताः ।

वसून् रुद्रा नादित्यानिन्द्रे ण सह देवताः ।

437

y EvwWoÉ¦ho];y p[,ItSt' gOðIy;idTy;XmrQy" ) aNy' p[,IyeTy;le%n" 1 axnmGNyNv;/;n' v[top;ynÉmTyevmnupUv;Ryo m;\s;° 3 pur; vTs;n;mp;ktoRárTyprm( 4 tto yjm;n" kxXmÅu v;pyte 5 apre,;hvnIymit£My d²=,t ¬dg;vOÿ ¬pivXy;p a;c;mit py-SvtIroW/y" Tyety; 6 tt a;idTymupitÏt(e sm[;@És v[tp; aÉs v[tpitrÉs v[tm;r.e ) tÿe p[b[vIÉm tCzky' ten x£y' ten r;?y;sm( it 7 yid inm[uÿ_ sUyeR v[tmupey;d;hvnIymevwten mN]e,opitÏte 8 bihRW; pU,Rm;se v[tmupwit vTswrm;v;Sy;y;Émit ivD;yte 9 3

ya evaiSo'gnihotrAya praNItastaM gqhNIyAdityAfmarathyaH , anyaM praNIyetyAlekhanaH 1 afanamagnyanvAdhAnaM vratopAyanamityevamanupUrvANyeke samAmananti , agnya-nvAdhAnamafanaM vratopAyanamityeke , vratopAyanamafanamagnyanvAdhAnamityeke 2 purA barhiSa AhartorjAyApatI sarpirmiframafnIyAtAM yadanyanmASebhyo mAMMsAcca 3 purA vatsAnAmapAkartorityaparam 4 tato yajamAnaH kefafmafru vApayate 5 apareNAhavanIyamatikramya dakSiNata udagAvqtta upavifyApa AcAmati paya-svatIroSadhayaH ityetayA 6 tata AdityamupatiSThat? samrADasi vratapA asi vratapatirasi vratamArabhe , tatte prabravImi tacchakeyaM tena fakreyaM tena rAdhyAsam iti 7 yadi nimrukte sUrye vratamupeyAdAhavanIyamevaitena mantreNopatiSThate 8 barhiSA pUrNamAse vratamupaiti vatsairamAvAsyAyAmiti vijxAyate 9 3

ya evaiSo'gnihotrAya praNItastaM gqhNIyAdityAfmarathyaH , anyaM praNIyetyAlekhanaH 1 afanamagnyanvAdhAnaM vratopAyanamityevamanupUrvANyeke samAmananti , agnya-nvAdhAnamafanaM vratopAyanamityeke , vratopAyanamafanamagnyanvAdhAnamityeke 2 purA barhiSa AhartorjAyApatI sarpirmiframafnIyAtAM yadanyanmASebhyo mAMMsAcca 3 purA vatsAnAmapAkartorityaparam 4 tato yajamAnaH kefafmafru vApayate 5 apareNAhavanIyamatikramya dakSiNata udagAvqtta upavifyApa AcAmati paya-svatIroSadhayaH ityetayA 6 tata AdityamupatiSThate samrADasi vratapA asi vratapatirasi vratamArabhe , tatte prabravImi tacchakeyaM tena fakreyaM tena rAdhyAsam iti 7 yadi nimrukte sUrye vratamupeyAdAhavanIyamevaitena mantreNopatiSThate 8 barhiSA pUrNamAse vratamupaiti vatsairamAvAsyAyAmiti vijxAyate 9 3

य एवैषोऽग्निहोत्राय प्रणीतस्तं गृह्णीयादित्याश्मरथ्यः । अन्यं प्रणीयेत्यालेखनः १ अशनमग्न्यन्वाधानं व्रतोपायनमित्येवमनुपूर्वाण्येके समामनन्ति । अग्न्य-न्वाधानमशनं व्रतोपायनमित्येके । व्रतोपायनमशनमग्न्यन्वाधानमित्येके २ पुरा बर्हिष आहर्तोर्जायापती सर्पिर्मिश्रमश्नीयातां यदन्यन्माषेभ्यो माँसाच्च ३ पुरा वत्सानामपाकर्तोरित्यपरम् ४ ततो यजमानः केशश्मश्रु वापयते ५ अपरेणाहवनीयमतिक्रम्य दक्षिणत उदगावृत्त उपविश्याप आचामति पय-स्वतीरोषधयः इत्येतया ६ तत आदित्यमुपतिष्ठत्? सम्राडसि व्रतपा असि व्रतपतिरसि व्रतमारभे । तत्ते प्रब्रवीमि तच्छकेयं तेन शक्रेयं तेन राध्यासम् इति ७ यदि निम्रुक्ते सूर्ये व्रतमुपेयादाहवनीयमेवैतेन मन्त्रेणोपतिष्ठते ८ बर्हिषा पूर्णमासे व्रतमुपैति वत्सैरमावास्यायामिति विज्ञायते ९ ३

य एवैषोऽग्निहोत्राय प्रणीतस्तं गृह्णीयादित्याश्मरथ्यः । अन्यं प्रणीयेत्यालेखनः १ अशनमग्न्यन्वाधानं व्रतोपायनमित्येवमनुपूर्वाण्येके समामनन्ति । अग्न्य-न्वाधानमशनं व्रतोपायनमित्येके । व्रतोपायनमशनमग्न्यन्वाधानमित्येके २ पुरा बर्हिष आहर्तोर्जायापती सर्पिर्मिश्रमश्नीयातां यदन्यन्माषेभ्यो माँसाच्च ३ पुरा वत्सानामपाकर्तोरित्यपरम् ४ ततो यजमानः केशश्मश्रु वापयते ५ अपरेणाहवनीयमतिक्रम्य दक्षिणत उदगावृत्त उपविश्याप आचामति पय-स्वतीरोषधयः इत्येतया ६ तत आदित्यमुपतिष्ठते सम्राडसि व्रतपा असि व्रतपतिरसि व्रतमारभे । तत्ते प्रब्रवीमि तच्छकेयं तेन शक्रेयं तेन राध्यासम् इति ७ यदि निम्रुक्ते सूर्ये व्रतमुपेयादाहवनीयमेवैतेन मन्त्रेणोपतिष्ठते ८ बर्हिषा पूर्णमासे व्रतमुपैति वत्सैरमावास्यायामिति विज्ञायते ९ ३

656

ap tÉmN{ ;¦I .uvn;¥udet;mh' p[j;' vIrvtI' ivdey Ð

apa tamindra ?AgnI bhuvanAnnudetAmahaM prajAM vIravatIM videya .

apa tamindrA gnI bhuvanAnnudetAmahaM prajAM vIravatIM videya .

अप तमिन्द्र ?ाग्नी भुवनान्नुदेतामहं प्रजां वीरवतीं विदेय ॥

अप तमिन्द्रा ग्नी भुवनान्नुदेतामहं प्रजां वीरवतीं विदेय ॥

658

TywN{ ;¦m( 4 11

ityaindra ?Agnam 4 11

ityaindrA gnam 4 11

इत्यैन्द्र ?ाग्नम् ४ ११

इत्यैन्द्रा ग्नम् ४ ११

661

dÉm²N{ ymmOt' vIyRmneneN{ ;y pxvoÉcikTsn( )

idamindri yamamqtaM vIryamanenendra ?Aya pafavo'cikitsan ,

idamindri yamamqtaM vIryamanenendrA ya pafavo'cikitsan ,

इदमिन्द्रि यममृतं वीर्यमनेनेन्द्र ?ाय पशवोऽचिकित्सन् ।

इदमिन्द्रि यममृतं वीर्यमनेनेन्द्रा य पशवोऽचिकित्सन् ।

685

it 6 ¬CzÚãmo a¦e yjm;n;ywÉ/ inxuãmo aÉ.d;ste it 7 §uv;`;rm;`;yRm;,mÉ.mN]yte mnoÉs p[;j;pTym( it 8 v;gSywN{ I sp=y,I it §uCym( 9 12

iti 6 ucchuSmo agne yajamAnAyaidhi nifuSmo abhidAsate iti 7 sruvAghAramAghAryamANamabhimantrayate mano'si prAjApatyam iti 8 vAgasyaindra ?I sapatnakSayaNI iti srucyam 9 12

iti 6 ucchuSmo agne yajamAnAyaidhi nifuSmo abhidAsate iti 7 sruvAghAramAghAryamANamabhimantrayate mano'si prAjApatyam iti 8 vAgasyaindrI sapatnakSayaNI iti srucyam 9 12

इति ६ उच्छुष्मो अग्ने यजमानायैधि निशुष्मो अभिदासते इति ७ स्रुवाघारमाघार्यमाणमभिमन्त्रयते मनोऽसि प्राजापत्यम् इति ८ वागस्यैन्द्र ?ी सपत्नक्षयणी इति स्रुच्यम् ९ १२

इति ६ उच्छुष्मो अग्ने यजमानायैधि निशुष्मो अभिदासते इति ७ स्रुवाघारमाघार्यमाणमभिमन्त्रयते मनोऽसि प्राजापत्यम् इति ८ वागस्यैन्द्री सपत्नक्षयणी इति स्रुच्यम् ९ १२

688

p[vryo" p[Év[ym;,yojRpit dev;" iptr" iptro dev; yohmiSm s sn( yje ySy;iSm n tmNtreÉm ) Sv' m ·\ Sv' dÿ\ Sv' pUtR \ Sv\ Å;Nt\ Sv\ ütm( ) tSy meÉ¦¨p{ ·; v;yu¨pÅot;idTyonu:y;t; ´*" ipt; pOÉqvI m;t; p[j;pitbRN/u" ) y Ev;iSm s sn( yje ySy;iSm n tmNtreÉm it 1 p[y;j;n;Ém·Ém·mnumN]yte vsNtmOtUn;' p[I,;âm Tyetw" p[itmN]m( 2

pravarayoH pravriyamANayorjapati devAH pitaraH pitaro devA yo'hamasmi sa san yaje yasyAsmi na tamantaremi , svaM ma iSTaMM svaM dattaMM svaM pUrtaMM svaMM frAntaMM svaMM hutam , tasya me'gnirupadra STA vAyurupafrotAdityo'nukhyAtA dyauH pitA pqthivI mAtA prajApatirbandhuH , ya evAsmi sa san yaje yasyAsmi na tamantaremi iti 1 prayAjAnAmiSTamiSTamanumantrayate vasantamqtUnAM prINAmi ityetaiH pratimantram 2

pravarayoH pravriyamANayorjapati devAH pitaraH pitaro devA yo'hamasmi sa san yaje yasyAsmi na tamantaremi , svaM ma iSTaMM svaM dattaMM svaM pUrta MM! svaMM frAntaMM svaMM hutam , tasya me'gnirupadra STA vAyurupafrotAdityo'nukhyAtA dyauH pitA pqthivI mAtA prajApatirbandhuH , ya evAsmi sa san yaje yasyAsmi na tamantaremi iti 1 prayAjAnAmiSTamiSTamanumantrayate vasantamqtUnAM prINAmi ityetaiH pratimantram 2

प्रवरयोः प्रव्रियमाणयोर्जपति देवाः पितरः पितरो देवा योऽहमस्मि स सन् यजे यस्यास्मि न तमन्तरेमि । स्वं म इष्टँ स्वं दत्तँ स्वं पूर्तँ स्वँ श्रान्तँ स्वँ हुतम् । तस्य मेऽग्निरुपद्र ष्टा वायुरुपश्रोतादित्योऽनुख्याता द्यौः पिता पृथिवी माता प्रजापतिर्बन्धुः । य एवास्मि स सन् यजे यस्यास्मि न तमन्तरेमि इति १ प्रयाजानामिष्टमिष्टमनुमन्त्रयते वसन्तमृतूनां प्रीणामि इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् २

प्रवरयोः प्रव्रियमाणयोर्जपति देवाः पितरः पितरो देवा योऽहमस्मि स सन् यजे यस्यास्मि न तमन्तरेमि । स्वं म इष्टँ स्वं दत्तँ स्वं पूर्त ँ! स्वँ श्रान्तँ स्वँ हुतम् । तस्य मेऽग्निरुपद्र ष्टा वायुरुपश्रोतादित्योऽनुख्याता द्यौः पिता पृथिवी माता प्रजापतिर्बन्धुः । य एवास्मि स सन् यजे यस्यास्मि न तमन्तरेमि इति १ प्रयाजानामिष्टमिष्टमनुमन्त्रयते वसन्तमृतूनां प्रीणामि इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् २

703

somen yD=uãm;\ StSy;h' devyJyy; c=uãm;n( .Uy;sm( it s*Mym( 1 smSt;numN],mek sm;mn²Nt a¦IWomyorh' devyJyy; c=uãm;n( .Uy;sm( it 2 a;¦eySy puro@;xSy hivr;üitmnumN]yte a¦erh' dev-yJyy;¥;do .Uy;sm( it 3 diB/rSydB/o .Uy;smmu' d.eym( Tyup;\ xu-y;jSy ) y' Ã¹i· tSy n;m gOð;it 4 a¦IWomyorh' devyJyy; vO]h; .Uy;sm( Ty¦IWomIySy 5 N{ ;É¦yorh' devyJyye²N{ y;Vy¥;do .Uy;sm( TywN{ ;¦Sy 6 N{ Sy;h' devyJyye²N{ y;vI .Uy;sm( it s;'n;Yyyo" 7 mheN{ Sy;h' devyJyy; jem;n' mihm;n' gmeym( it yid mheN{ y;jI .vit 8 a¦e" iSv·Õtoh' devyJyy;yuãm;n( yDen p[itÏ;' gmeym( it iSv·Õt" ) aÉ¦m;R duár·;t( p;tu it c 9 N{ Sy vwmO/Sy;h' devy-Jyy;spo .Uy;sm( it vwmO/Sy 10 14

somena yajxafcakSuSmAMM stasyAhaM devayajyayA cakSuSmAn bhUyAsam iti saumyam 1 samastAnumantraNameke samAmananti agnISomayorahaM devayajyayA cakSuSmAn bhUyAsam iti 2 Agneyasya puroDAfasya havirAhutimanumantrayate agnerahaM deva-yajyayAnnAdo bhUyAsam iti 3 dabdhirasyadabdho bhUyAsamamuM dabheyam ityupAMM fu-yAjasya , yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 4 agnISomayorahaM devayajyayA vqtrahA bhUyAsam ityagnISomIyasya 5 indra ?AgniyorahaM devayajyayendri yAvyannAdo bhUyAsam ityaindra ?Agnasya 6 indra syAhaM devayajyayendri yAvI bhUyAsam iti sAMnAyyayoH 7 mahendra syAhaM devayajyayA jemAnaM mahimAnaM gameyam iti yadi mahendra yAjI bhavati 8 agneH sviSTakqto'haM devayajyayAyuSmAn yajxena pratiSThAM gameyam iti sviSTakqtaH , agnirmA duriSTAt pAtu iti ca 9 indra sya vaimqdhasyAhaM devaya-jyayAsapatno bhUyAsam iti vaimqdhasya 10 14

somena yajxafcakSuSmAMM stasyAhaM devayajyayA cakSuSmAn bhUyAsam iti saumyam 1 samastAnumantraNameke samAmananti agnISomayorahaM devayajyayA cakSuSmAn bhUyAsam iti 2 Agneyasya puroDAfasya havirAhutimanumantrayate agnerahaM deva-yajyayAnnAdo bhUyAsam iti 3 dabdhirasyadabdho bhUyAsamamuM dabheyam ityupAMM fu-yAjasya , yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 4 agnISomayorahaM devayajyayA vqtrahA bhUyAsam ityagnISomIyasya 5 indrA gniyorahaM devayajyayendri yAvyannAdo bhUyAsam ityaindrA gnasya 6 indra syAhaM devayajyayendri yAvI bhUyAsam iti sAMnAyyayoH 7 mahendra syAhaM devayajyayA jemAnaM mahimAnaM gameyam iti yadi mahendra yAjI bhavati 8 agneH sviSTakqto'haM devayajyayAyuSmAn yajxena pratiSThAM gameyam iti sviSTakqtaH , agnirmA duriSTAt pAtu iti ca 9 indra sya vaimqdhasyAhaM devaya-jyayAsapatno bhUyAsam iti vaimqdhasya 10 14

सोमेन यज्ञश्चक्षुष्माँ स्तस्याहं देवयज्यया चक्षुष्मान् भूयासम् इति सौम्यम् १ समस्तानुमन्त्रणमेके समामनन्ति अग्नीषोमयोरहं देवयज्यया चक्षुष्मान् भूयासम् इति २ आग्नेयस्य पुरोडाशस्य हविराहुतिमनुमन्त्रयते अग्नेरहं देव-यज्ययान्नादो भूयासम् इति ३ दब्धिरस्यदब्धो भूयासममुं दभेयम् इत्युपाँ शु-याजस्य । यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति ४ अग्नीषोमयोरहं देवयज्यया वृत्रहा भूयासम् इत्यग्नीषोमीयस्य ५ इन्द्र ?ाग्नियोरहं देवयज्ययेन्द्रि याव्यन्नादो भूयासम् इत्यैन्द्र ?ाग्नस्य ६ इन्द्र स्याहं देवयज्ययेन्द्रि यावी भूयासम् इति सांनाय्ययोः ७ महेन्द्र स्याहं देवयज्यया जेमानं महिमानं गमेयम् इति यदि महेन्द्र याजी भवति ८ अग्नेः स्विष्टकृतोऽहं देवयज्ययायुष्मान् यज्ञेन प्रतिष्ठां गमेयम् इति स्विष्टकृतः । अग्निर्मा दुरिष्टात् पातु इति च ९ इन्द्र स्य वैमृधस्याहं देवय-ज्ययासपत्नो भूयासम् इति वैमृधस्य १० १४

सोमेन यज्ञश्चक्षुष्माँ स्तस्याहं देवयज्यया चक्षुष्मान् भूयासम् इति सौम्यम् १ समस्तानुमन्त्रणमेके समामनन्ति अग्नीषोमयोरहं देवयज्यया चक्षुष्मान् भूयासम् इति २ आग्नेयस्य पुरोडाशस्य हविराहुतिमनुमन्त्रयते अग्नेरहं देव-यज्ययान्नादो भूयासम् इति ३ दब्धिरस्यदब्धो भूयासममुं दभेयम् इत्युपाँ शु-याजस्य । यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति ४ अग्नीषोमयोरहं देवयज्यया वृत्रहा भूयासम् इत्यग्नीषोमीयस्य ५ इन्द्रा ग्नियोरहं देवयज्ययेन्द्रि याव्यन्नादो भूयासम् इत्यैन्द्रा ग्नस्य ६ इन्द्र स्याहं देवयज्ययेन्द्रि यावी भूयासम् इति सांनाय्ययोः ७ महेन्द्र स्याहं देवयज्यया जेमानं महिमानं गमेयम् इति यदि महेन्द्र याजी भवति ८ अग्नेः स्विष्टकृतोऽहं देवयज्ययायुष्मान् यज्ञेन प्रतिष्ठां गमेयम् इति स्विष्टकृतः । अग्निर्मा दुरिष्टात् पातु इति च ९ इन्द्र स्य वैमृधस्याहं देवय-ज्ययासपत्नो भूयासम् इति वैमृधस्य १० १४

708

n m dmupdâM.WgOiWb[R÷; y¶de smu{ ;dudcÉ¥v §uc; )

na ma idamupadambhiSagqSirbrahmA yaddade samudra ?Adudacanniva srucA ,

na ma idamupadambhiSagqSirbrahmA yaddade samudrA dudacanniva srucA ,

न म इदमुपदम्भिषगृषिर्ब्रह्मा यद्ददे समुद्र ?ादुदचन्निव स्रुचा ।

न म इदमुपदम्भिषगृषिर्ब्रह्मा यद्ददे समुद्रा दुदचन्निव स्रुचा ।

721

Vy;:y;t; m;jRnI 1 bihRWd' puro@;xmÉ.mOxit b[Ý ipNvSv ddto me m; =;Éy kÚvRto me mop dst( ) idx;' KlOi¢rÉs ) idxo me kLpNt;' kLpNt;' me idxo dwvI m;nuWI ) ahor;]e me kLpet;m( ) a/Rm;s; me kLpNt;m( ) m;s; me kLpNt;m( ) Atvo me kLpNt;m( ) s'vTsro me kLpt;m( ) KlOi¢rÉs kLpt;' me Ð

vyAkhyAtA mArjanI 1 barhiSadaM puroDAfamabhimqfati bradhna pinvasva dadato me mA kSAyi kurvato me mopa dasat , difAM kl\qptirasi , difo me kalpantAM kalpantAM me difo daivIfca mAnuSIfca , ahorAtre me kalpetAm , ardhamAsA me kalpantAm , mAsA me kalpantAm , qtavo me kalpantAm , saMvatsaro me kalpatAm , kl\qptirasi kalpatAM me .

vyAkhyAtA mArjanI 1 barhiSadaM puroDAfamabhimqfati bradhna pinvasva dadato me mA kSAyi kurvato me mopa dasat , difAM k\ptirasi , difo me kalpantAM kalpantAM me difo daivIfca mAnuSIfca , ahorAtre me kalpetAm , ardhamAsA me kalpantAm , mAsA me kalpantAm , qtavo me kalpantAm , saMvatsaro me kalpatAm , k\ptirasi kalpatAM me .

व्याख्याता मार्जनी १ बर्हिषदं पुरोडाशमभिमृशति ब्रध्न पिन्वस्व ददतो मे मा क्षायि कुर्वतो मे मोप दसत् । दिशां क्लृप्तिरसि । दिशो मे कल्पन्तां कल्पन्तां मे दिशो दैवीश्च मानुषीश्च । अहोरात्रे मे कल्पेताम् । अर्धमासा मे कल्पन्ताम् । मासा मे कल्पन्ताम् । ऋतवो मे कल्पन्ताम् । संवत्सरो मे कल्पताम् । क्लृप्तिरसि कल्पतां मे ॥

व्याख्याता मार्जनी १ बर्हिषदं पुरोडाशमभिमृशति ब्रध्न पिन्वस्व ददतो मे मा क्षायि कुर्वतो मे मोप दसत् । दिशां कॢप्तिरसि । दिशो मे कल्पन्तां कल्पन्तां मे दिशो दैवीश्च मानुषीश्च । अहोरात्रे मे कल्पेताम् । अर्धमासा मे कल्पन्ताम् । मासा मे कल्पन्ताम् । ऋतवो मे कल्पन्ताम् । संवत्सरो मे कल्पताम् । कॢप्तिरसि कल्पतां मे ॥

737

s d;/;r pOÉvImNtár=' idv' c ten*dnen;ittr;É, mOTyum( Ð

sa dAdhAra pqvi?mantarikSaM divaM ca tenaudanenAtitarANi mqtyum .

sa dAdhAra pqviI!mantarikSaM divaM ca tenaudanenAtitarANi mqtyum .

स दाधार पृवि?मन्तरिक्षं दिवं च तेनौदनेनातितराणि मृत्युम् ॥

स दाधार पृविई!मन्तरिक्षं दिवं च तेनौदनेनातितराणि मृत्युम् ॥

754

sv;R \ St;n¦e s'dh y;\ ;h' Ã¹iãm ye c m;m( Ð

sarvAMM stAnagne saMdaha yAMM fcAhaM dveSmi ye ca mAm .

sarvA MM! stAnagne saMdaha yAMM fcAhaM dveSmi ye ca mAm .

सर्वाँ स्तानग्ने संदह याँ श्चाहं द्वेष्मि ये च माम् ॥

सर्वा ँ! स्तानग्ने संदह याँ श्चाहं द्वेष्मि ये च माम् ॥

764

it 3 anUy;j;n;Ém·Ém·mnumN]yte bihRWoh' devyJyy; p[j;v;n( .Uy;sm( Tyetw" p[itmN]m( 4 §uc* VyUçm;ne v;jvtI>y;mÉ.mN]yte v;jSy m; p[sven it Ã;>y;m( 5 pár/InJym;n;nÉ.mN]yte vsUn( dev;n( yDen;ipp[em( ) ¨{ ;n( dev;n( yDen;ipp[em( ) a;idTy;n( dev;n( yDen;ipp[em( it 6 17

iti 3 anUyAjAnAmiSTamiSTamanumantrayate barhiSo'haM devayajyayA prajAvAn bhUyAsam ityetaiH pratimantram 4 srucau vyUhyamAne vAjavatIbhyAmabhimantrayate vAjasya mA prasavena iti dvAbhyAm 5 paridhInajyamAnAnabhimantrayate vasUn devAn yajxenApiprem , rudra ?An devAn yajxenApiprem , AdityAn devAn yajxenApiprem iti 6 17

iti 3 anUyAjAnAmiSTamiSTamanumantrayate barhiSo'haM devayajyayA prajAvAn bhUyAsam ityetaiH pratimantram 4 srucau vyUhyamAne vAjavatIbhyAmabhimantrayate vAjasya mA prasavena iti dvAbhyAm 5 paridhInajyamAnAnabhimantrayate vasUn devAn yajxenApiprem , rudrA n devAn yajxenApiprem , AdityAn devAn yajxenApiprem iti 6 17

इति ३ अनूयाजानामिष्टमिष्टमनुमन्त्रयते बर्हिषोऽहं देवयज्यया प्रजावान् भूयासम् इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् ४ स्रुचौ व्यूह्यमाने वाजवतीभ्यामभिमन्त्रयते वाजस्य मा प्रसवेन इति द्वाभ्याम् ५ परिधीनज्यमानानभिमन्त्रयते वसून् देवान् यज्ञेनापिप्रेम् । रुद्र ?ान् देवान् यज्ञेनापिप्रेम् । आदित्यान् देवान् यज्ञेनापिप्रेम् इति ६ १७

इति ३ अनूयाजानामिष्टमिष्टमनुमन्त्रयते बर्हिषोऽहं देवयज्यया प्रजावान् भूयासम् इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् ४ स्रुचौ व्यूह्यमाने वाजवतीभ्यामभिमन्त्रयते वाजस्य मा प्रसवेन इति द्वाभ्याम् ५ परिधीनज्यमानानभिमन्त्रयते वसून् देवान् यज्ञेनापिप्रेम् । रुद्रा न् देवान् यज्ञेनापिप्रेम् । आदित्यान् देवान् यज्ञेनापिप्रेम् इति ६ १७

796

aiCz{ " p[jy; .Uy;s' m; pr;seÉc mTpy"

acchidra ?H prajayA bhUyAsaM mA parAseci matpayaH

acchidra H! prajayA bhUyAsaM mA parAseci matpayaH

अच्छिद्र ?ः प्रजया भूयासं मा परासेचि मत्पयः

अच्छिद्र ः! प्रजया भूयासं मा परासेचि मत्पयः

817

ú{ og' mm sUyR hárm;,' c n;xy Ð

hqdra ?ogaM mama sUrya harimANaM ca nAfaya .

hqdro gaM mama sUrya harimANaM ca nAfaya .

हृद्र ?ोगं मम सूर्य हरिमाणं च नाशय ॥

हृद्रो गं मम सूर्य हरिमाणं च नाशय ॥

831

it c 1 p[d²=,m;vtRte EeN{ Im;vOtmNv;vteR pu

iti ca 1 pradakSiNamAvartate aindra ?ImAvqtamanvAvarte puNyA bhavantu yA lakSmIH parAbhavantu yAH pApIH iti 2 yadyabhicaret idamahamamuSyAmuSyAyaNasya fucA prANaM niveSTayAmi iti dakSiNasya padaH pArSNyA niveSTayet 3 anvAhAryapacanamabhimantrayate

iti ca 1 pradakSiNamAvartate aindrI mAvqtamanvAvarte puNyA bhavantu yA lakSmIH parAbhavantu yAH pApIH iti 2 yadyabhicaret idamahamamuSyAmuSyAyaNasya fucA prANaM niveSTayAmi iti dakSiNasya padaH pArSNyA niveSTayet 3 anvAhAryapacanamabhimantrayate

इति च १ प्रदक्षिणमावर्तते ऐन्द्र ?ीमावृतमन्वावर्ते पुण्या भवन्तु या लक्ष्मीः पराभवन्तु याः पापीः इति २ यद्यभिचरेत् इदमहममुष्यामुष्यायणस्य शुचा प्राणं निवेष्टयामि इति दक्षिणस्य पदः पार्ष्ण्या निवेष्टयेत् ३ अन्वाहार्यपचनमभिमन्त्रयते

इति च १ प्रदक्षिणमावर्तते ऐन्द्री मावृतमन्वावर्ते पुण्या भवन्तु या लक्ष्मीः पराभवन्तु याः पापीः इति २ यद्यभिचरेत् इदमहममुष्यामुष्यायणस्य शुचा प्राणं निवेष्टयामि इति दक्षिणस्य पदः पार्ष्ण्या निवेष्टयेत् ३ अन्वाहार्यपचनमभिमन्त्रयते

857

a¦In;/;Sym;no yoTq" xmIg.oR .UÉm' mUlen;SpO·StSy;r,I a;hret( ) an;SpO· TyekW;m( 1 yo aTq" xmIg.R" Tyety; 2 ¬ÿry; v; 3 b[;÷,Vy;:y;t;" s'.;r;" s¢ p;ÉqRv;" s¢ v;nSpTy;" 4 t;n;hrit vw;nrSy åp' pOÉqVy;' pár§s; TyetwmRN]wyRq;åpm( 5 y' Tv; sm.r' j;tved" Tyety; s'.Ot\ s'.Ot' yjm;noÉ.mOxit 6 Õiÿk;su b[;÷, a;d/It y" k;myet mu:yo b[÷vcRsI Sy;Émit 7 roih

agnInAdhAsyamAno yo'fvatthaH famIgarbho bhUmiM mUlenAspqSTastasyAraNI Aharet , anAspqSTa ityekeSAm 1 yo afvatthaH famIgarbhaH ityetayA 2 uttarayA vA 3 brAhmaNavyAkhyAtAH saMbhArAH sapta pArthivAH sapta vAnaspatyAH 4 tAnAharati vaifvAnarasya rUpaM pqthivyAM parisrasA ityetairmantrairyathArUpam 5 yaM tvA samabharaM jAtavedaH ityetayA saMbhqtaMM saMbhqtaM yajamAno'bhimqfati 6 kqttikAsu brAhmaNa AdadhIta yaH kAmayeta mukhyo brahmavarcasI syAmiti 7 rohiNyAmAdadhIta yaH kAmayeta sarvAn rohAn rohayeyamiti 8 mqgafIrSa AdadhIta yaH kAmayeta frImAn syAmiti 9 yaH purA bhadra ?H san pApIyAn syAt sa punarvasvorAdadhIta 10 yaH kAmayeta dAnakAmA me prajAH syuriti sa pUrvayoH phalgunyorAdadhIta 11 yaH kAmayeta bhagI syAmiti sa uttarayorAdadhIta 12 viparItameke samAmananti 13 hasta AdadhIta yaH kAmayeta pra me dIyeteti 14 yo bhrAtqvyavAn syAt sa citrAyAmAdadhIta 15 citrAyAMM rAjanya AdadhItetyekeSAm 16 vifAkhayorAdadhIta prajAkAmo'nurAdheSvqddhikAmaH proSThapadeSu pratiSThAkAma iti vijxAyate 17 sUryanakSatra eva syAdityekeSAm 18 1

agnInAdhAsyamAno yo'fvatthaH famIgarbho bhUmiM mUlenAspqSTastasyAraNI Aharet , anAspqSTa ityekeSAm 1 yo afvatthaH famIgarbhaH ityetayA 2 uttarayA vA 3 brAhmaNavyAkhyAtAH saMbhArAH sapta pArthivAH sapta vAnaspatyAH 4 tAnAharati vaifvAnarasya rUpaM pqthivyAM parisrasA ityetairmantrairyathArUpam 5 yaM tvA samabharaM jAtavedaH ityetayA saMbhqtaMM saMbhqtaM yajamAno'bhimqfati 6 kqttikAsu brAhmaNa AdadhIta yaH kAmayeta mukhyo brahmavarcasI syAmiti 7 rohiNyAmAdadhIta yaH kAmayeta sarvAn rohAn rohayeyamiti 8 mqgafIrSa AdadhIta yaH kAmayeta frImAn syAmiti 9 yaH purA bhadra H! san pApIyAn syAt sa punarvasvorAdadhIta 10 yaH kAmayeta dAnakAmA me prajAH syuriti sa pUrvayoH phalgunyorAdadhIta 11 yaH kAmayeta bhagI syAmiti sa uttarayorAdadhIta 12 viparItameke samAmananti 13 hasta AdadhIta yaH kAmayeta pra me dIyeteti 14 yo bhrAtqvyavAn syAt sa citrAyAmAdadhIta 15 citrAyAMM rAjanya AdadhItetyekeSAm 16 vifAkhayorAdadhIta prajAkAmo'nurAdheSvqddhikAmaH proSThapadeSu pratiSThAkAma iti vijxAyate 17 sUryanakSatra eva syAdityekeSAm 18 1

अग्नीनाधास्यमानो योऽश्वत्थः शमीगर्भो भूमिं मूलेनास्पृष्टस्तस्यारणी आहरेत् । अनास्पृष्ट इत्येकेषाम् १ यो अश्वत्थः शमीगर्भः इत्येतया २ उत्तरया वा ३ ब्राह्मणव्याख्याताः संभाराः सप्त पार्थिवाः सप्त वानस्पत्याः ४ तानाहरति वैश्वानरस्य रूपं पृथिव्यां परिस्रसा इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ५ यं त्वा समभरं जातवेदः इत्येतया संभृतँ संभृतं यजमानोऽभिमृशति ६ कृत्तिकासु ब्राह्मण आदधीत यः कामयेत मुख्यो ब्रह्मवर्चसी स्यामिति ७ रोहिण्यामादधीत यः कामयेत सर्वान् रोहान् रोहयेयमिति ८ मृगशीर्ष आदधीत यः कामयेत श्रीमान् स्यामिति ९ यः पुरा भद्र ?ः सन् पापीयान् स्यात् स पुनर्वस्वोरादधीत १० यः कामयेत दानकामा मे प्रजाः स्युरिति स पूर्वयोः फल्गुन्योरादधीत ११ यः कामयेत भगी स्यामिति स उत्तरयोरादधीत १२ विपरीतमेके समामनन्ति १३ हस्त आदधीत यः कामयेत प्र मे दीयेतेति १४ यो भ्रातृव्यवान् स्यात् स चित्रायामादधीत १५ चित्रायाँ राजन्य आदधीतेत्येकेषाम् १६ विशाखयोरादधीत प्रजाकामोऽनुराधेष्वृद्धिकामः प्रोष्ठपदेषु प्रतिष्ठाकाम इति विज्ञायते १७ सूर्यनक्षत्र एव स्यादित्येकेषाम् १८ १

अग्नीनाधास्यमानो योऽश्वत्थः शमीगर्भो भूमिं मूलेनास्पृष्टस्तस्यारणी आहरेत् । अनास्पृष्ट इत्येकेषाम् १ यो अश्वत्थः शमीगर्भः इत्येतया २ उत्तरया वा ३ ब्राह्मणव्याख्याताः संभाराः सप्त पार्थिवाः सप्त वानस्पत्याः ४ तानाहरति वैश्वानरस्य रूपं पृथिव्यां परिस्रसा इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ५ यं त्वा समभरं जातवेदः इत्येतया संभृतँ संभृतं यजमानोऽभिमृशति ६ कृत्तिकासु ब्राह्मण आदधीत यः कामयेत मुख्यो ब्रह्मवर्चसी स्यामिति ७ रोहिण्यामादधीत यः कामयेत सर्वान् रोहान् रोहयेयमिति ८ मृगशीर्ष आदधीत यः कामयेत श्रीमान् स्यामिति ९ यः पुरा भद्र ः! सन् पापीयान् स्यात् स पुनर्वस्वोरादधीत १० यः कामयेत दानकामा मे प्रजाः स्युरिति स पूर्वयोः फल्गुन्योरादधीत ११ यः कामयेत भगी स्यामिति स उत्तरयोरादधीत १२ विपरीतमेके समामनन्ति १३ हस्त आदधीत यः कामयेत प्र मे दीयेतेति १४ यो भ्रातृव्यवान् स्यात् स चित्रायामादधीत १५ चित्रायाँ राजन्य आदधीतेत्येकेषाम् १६ विशाखयोरादधीत प्रजाकामोऽनुराधेष्वृद्धिकामः प्रोष्ठपदेषु प्रतिष्ठाकाम इति विज्ञायते १७ सूर्यनक्षत्र एव स्यादित्येकेषाम् १८ १

860

vsNte b[;÷, a;d/It 1 g[Iãme hemNte v; r;jNy" 2 xrid vwXy" 3 vW;Rsu rqk;r" 4 ixixr" s;vRvÉ,Rk" 5 aq yid somen y+ym;," Sy;¥tURn( sU=eR¥ n=]m( ) yiSm¥ev kâSm\ Éët;v;d/It 6 am;v;Sy;y;' vwv p*,Rm;Sy;m;d/It 7 y; pUv;R>y;' fLgunI>y;' p*,Rm;sI Sy;¥ tSy;m;d/It 8 iv´te ctuqRSy v,RSy;GNy;/eyÉmTyekm( ) n iv´t Typrm( 9 n jIvipturGNy;/ey' iv´t Tyekm( ) iv´t Typrm( 10 ¬dvs;y;¦In;d/It x;lIn" ) n y;y;vr a;i{ yet 11 p[;cInp[v,' devyjnm?yvSyit apet vIt it 12 tiSm¥udIcI\ x;l;' mITv;g[e, m?ym' v\ x' g;hRpTy;ytn' kroit 13 ag[e, g;hRpTy;ytnm;hvnIy;y 14 a·;su p[£meWu b[;÷,oÉ¦m;d/It ) Ek;dxsu r;jNy" ) Ã;dxsu vwXy" 15 ctuivR \ xTy;m;/ey it ivD;yte 16 apárÉmt TyekW;m( 17 c=uinRÉmt TyekW;m( 18 d²=,t" purSt;d( ivtOtIydexe nedIyÉs g;hRpTy;ytn;d( d²=,;¦er;ytn' kroit 19 ag[e,;hvnIy;ytn\ s>y' ÉmNvit 20 ag[e, s>ym;vsqm( 21 tto yjm;n" kxXmÅu v;pyte 22 =*me vs;n* j;y;ptI aÉ¦m;d/Iy;t;m( 23 te d²=,;k;le?vyRve dÿ" 24 purSt;d( b[;÷*dink;t( párd/Iy;t;ÉmTyekm( ) purSt;t( s'.;rinvpn;idTyprm( 25 yiSmn( n=]eÉ¦m;/;Sym;n" Sy;t( tSy purSt;t( s'vTsre Ã;dx;he cturhe } yhe Ãähe vwk;he v; 26 2

vasante brAhmaNa AdadhIta 1 grISme hemante vA rAjanyaH 2 faradi vaifyaH 3 varSAsu rathakAraH 4 fifiraH sArvavarNikaH 5 atha yadi somena yakSyamANaH syAnnartUn sUrkSenna nakSatram , yasminneva kasmiMM fcidqtAvAdadhIta 6 amAvAsyAyAM vaiva paurNamAsyAmAdadhIta 7 yA pUrvAbhyAM phalgunIbhyAM paurNamAsI syAnna tasyAmAdadhIta 8 vidyate caturthasya varNasyAgnyAdheyamityekam , na vidyata ityaparam 9 na jIvapituragnyAdheyaM vidyata ityekam , vidyata ityaparam 10 udavasAyAgnInAdadhIta fAlInaH , na yAyAvara Adri yeta 11 prAcInapravaNaM devayajanamadhyavasyati apeta vIta iti 12 tasminnudIcIMM fAlAM mItvAgreNa madhyamaM vaMM faM gArhapatyAyatanaM karoti 13 agreNa gArhapatyAyatanamAhavanIyAya 14 aSTAsu prakrameSu brAhmaNo'gnimAdadhIta , ekAdafasu rAjanyaH , dvAdafasu vaifyaH 15 caturviMM fatyAmAdheya iti vijxAyate 16 aparimita ityekeSAm 17 cakSurnimita ityekeSAm 18 dakSiNataH purastAd vitqtIyadefe nedIyasi gArhapatyAyatanAd dakSiNAgnerAyatanaM karoti 19 agreNAhavanIyAyatanaMM sabhyaM minvati 20 agreNa sabhyamAvasatham 21 tato yajamAnaH kefafmafru vApayate 22 kSaume vasAnau jAyApatI agnimAdadhIyAtAm 23 te dakSiNAkAle'dhvaryave dattaH 24 purastAd brAhmaudanikAt paridadhIyAtAmityekam , purastAt saMbhAranivapanAdityaparam 25 yasmin nakSatre'gnimAdhAsyamAnaH syAt tasya purastAt saMvatsare dvAdafAhe caturahe tr?yahe dvyahe vaikAhe vA 26 2

vasante brAhmaNa AdadhIta 1 grISme hemante vA rAjanyaH 2 faradi vaifyaH 3 varSAsu rathakAraH 4 fifiraH sArvavarNikaH 5 atha yadi somena yakSyamANaH syAnnartUn sUrkSenna nakSatram , yasminneva kasmiMM fcidqtAvAdadhIta 6 amAvAsyAyAM vaiva paurNamAsyAmAdadhIta 7 yA pUrvAbhyAM phalgunIbhyAM paurNamAsI syAnna tasyAmAdadhIta 8 vidyate caturthasya varNasyAgnyAdheyamityekam , na vidyata ityaparam 9 na jIvapituragnyAdheyaM vidyata ityekam , vidyata ityaparam 10 udavasAyAgnInAdadhIta fAlInaH , na yAyAvara Adri yeta 11 prAcInapravaNaM devayajanamadhyavasyati apeta vIta iti 12 tasminnudIcIMM fAlAM mItvAgreNa madhyamaM vaMM faM gArhapatyAyatanaM karoti 13 agreNa gArhapatyAyatanamAhavanIyAya 14 aSTAsu prakrameSu brAhmaNo'gnimAdadhIta , ekAdafasu rAjanyaH , dvAdafasu vaifyaH 15 caturvi MM! fatyAmAdheya iti vijxAyate 16 aparimita ityekeSAm 17 cakSurnimita ityekeSAm 18 dakSiNataH purastAd vitqtIyadefe nedIyasi gArhapatyAyatanAd dakSiNAgnerAyatanaM karoti 19 agreNAhavanIyAyatanaMM sabhyaM minvati 20 agreNa sabhyamAvasatham 21 tato yajamAnaH kefafmafru vApayate 22 kSaume vasAnau jAyApatI agnimAdadhIyAtAm 23 te dakSiNAkAle'dhvaryave dattaH 24 purastAd brAhmaudanikAt paridadhIyAtAmityekam , purastAt saMbhAranivapanAdityaparam 25 yasmin nakSatre'gnimAdhAsyamAnaH syAt tasya purastAt saMvatsare dvAdafAhe caturahe tr! yahe dvyahe vaikAhe vA 26 2

वसन्ते ब्राह्मण आदधीत १ ग्रीष्मे हेमन्ते वा राजन्यः २ शरदि वैश्यः ३ वर्षासु रथकारः ४ शिशिरः सार्ववर्णिकः ५ अथ यदि सोमेन यक्ष्यमाणः स्यान्नर्तून् सूर्क्षेन्न नक्षत्रम् । यस्मिन्नेव कस्मिँ श्चिदृतावादधीत ६ अमावास्यायां वैव पौर्णमास्यामादधीत ७ या पूर्वाभ्यां फल्गुनीभ्यां पौर्णमासी स्यान्न तस्यामादधीत ८ विद्यते चतुर्थस्य वर्णस्याग्न्याधेयमित्येकम् । न विद्यत इत्यपरम् ९ न जीवपितुरग्न्याधेयं विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् १० उदवसायाग्नीनादधीत शालीनः । न यायावर आद्रि येत ११ प्राचीनप्रवणं देवयजनमध्यवस्यति अपेत वीत इति १२ तस्मिन्नुदीचीँ शालां मीत्वाग्रेण मध्यमं वँ शं गार्हपत्यायतनं करोति १३ अग्रेण गार्हपत्यायतनमाहवनीयाय १४ अष्टासु प्रक्रमेषु ब्राह्मणोऽग्निमादधीत । एकादशसु राजन्यः । द्वादशसु वैश्यः १५ चतुर्विँ शत्यामाधेय इति विज्ञायते १६ अपरिमित इत्येकेषाम् १७ चक्षुर्निमित इत्येकेषाम् १८ दक्षिणतः पुरस्ताद् वितृतीयदेशे नेदीयसि गार्हपत्यायतनाद् दक्षिणाग्नेरायतनं करोति १९ अग्रेणाहवनीयायतनँ सभ्यं मिन्वति २० अग्रेण सभ्यमावसथम् २१ ततो यजमानः केशश्मश्रु वापयते २२ क्षौमे वसानौ जायापती अग्निमादधीयाताम् २३ ते दक्षिणाकालेऽध्वर्यवे दत्तः २४ पुरस्ताद् ब्राह्मौदनिकात् परिदधीयातामित्येकम् । पुरस्तात् संभारनिवपनादित्यपरम् २५ यस्मिन् नक्षत्रेऽग्निमाधास्यमानः स्यात् तस्य पुरस्तात् संवत्सरे द्वादशाहे चतुरहे त्र्?यहे द्व्यहे वैकाहे वा २६ २

वसन्ते ब्राह्मण आदधीत १ ग्रीष्मे हेमन्ते वा राजन्यः २ शरदि वैश्यः ३ वर्षासु रथकारः ४ शिशिरः सार्ववर्णिकः ५ अथ यदि सोमेन यक्ष्यमाणः स्यान्नर्तून् सूर्क्षेन्न नक्षत्रम् । यस्मिन्नेव कस्मिँ श्चिदृतावादधीत ६ अमावास्यायां वैव पौर्णमास्यामादधीत ७ या पूर्वाभ्यां फल्गुनीभ्यां पौर्णमासी स्यान्न तस्यामादधीत ८ विद्यते चतुर्थस्य वर्णस्याग्न्याधेयमित्येकम् । न विद्यत इत्यपरम् ९ न जीवपितुरग्न्याधेयं विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् १० उदवसायाग्नीनादधीत शालीनः । न यायावर आद्रि येत ११ प्राचीनप्रवणं देवयजनमध्यवस्यति अपेत वीत इति १२ तस्मिन्नुदीचीँ शालां मीत्वाग्रेण मध्यमं वँ शं गार्हपत्यायतनं करोति १३ अग्रेण गार्हपत्यायतनमाहवनीयाय १४ अष्टासु प्रक्रमेषु ब्राह्मणोऽग्निमादधीत । एकादशसु राजन्यः । द्वादशसु वैश्यः १५ चतुर्वि ँ! शत्यामाधेय इति विज्ञायते १६ अपरिमित इत्येकेषाम् १७ चक्षुर्निमित इत्येकेषाम् १८ दक्षिणतः पुरस्ताद् वितृतीयदेशे नेदीयसि गार्हपत्यायतनाद् दक्षिणाग्नेरायतनं करोति १९ अग्रेणाहवनीयायतनँ सभ्यं मिन्वति २० अग्रेण सभ्यमावसथम् २१ ततो यजमानः केशश्मश्रु वापयते २२ क्षौमे वसानौ जायापती अग्निमादधीयाताम् २३ ते दक्षिणाकालेऽध्वर्यवे दत्तः २४ पुरस्ताद् ब्राह्मौदनिकात् परिदधीयातामित्येकम् । पुरस्तात् संभारनिवपनादित्यपरम् २५ यस्मिन् नक्षत्रेऽग्निमाधास्यमानः स्यात् तस्य पुरस्तात् संवत्सरे द्वादशाहे चतुरहे त्र्! यहे द्व्यहे वैकाहे वा २६ २

863

aÉ/vO=sUyR a*p;sn;dÉ¦m;úTy;pre, g;hRpTy;ytn' b[;÷*dinkm;-d/;it 1 inx;y;' cmRÉ, p;jk v; b[÷*dn' ctu"xr;v' tUã,I' invRpit 2 aip v; devSy Tv; sivtu" p[sveÉnob;Rü>y;' pUã,o hSt;>y;' b[÷,e p[;,;y ju·' invRp;Ém it p[qmm( 3 b[÷,ep;n;y it iÃtIym( 4 b[÷,e Vy;n;y it tOtIym( 5 b[÷,e it ctuqRm( ) in¨Py =Ire Åpyit 6 ctuWuR vodp;]eWu 7 n in,Renoáÿ_ n;vÉstITyekW;m( 8 jIvt<@lÉmv ÅpÉyTvoõÈTy juhoit p[ ve/se kvye it 9 aqwn' ctu/;R VyuõÈTy sipRWopÉsCy;n>yuiCzNdÉ¥v ctu>yR a;WeRye>y ¬phrit 10 te>y" p[;ix-tvÎ" sm;n' vr' dd;it 11 b[÷*dnxeW a;Jym;nIy Éci]ySy;TqSy sÉm/iSt§ a;{ ;Ü" spl;x;" iStÉ.kvtI" p[;dexm;]Ib[R÷*dne ivvOTy;-d/;it 12 sÉm/;É¦' duvSyt it g;y]IÉ.b[;R÷,Sy i]·G.I r;jNySy jgtIÉ.vwRXySy 13 s Etd( v[t' cret( 14 a;GNy;/ey;¥ m;\ smXnIy;¥ ²S]ymupey;t( 15 n;Sy;É¦' gOh;õreyun;RNyt a;hreyu" 16 nwWoÉ¦rnugCz¹t( 17 n p[y;y;t( 18 y´nu v; gCz¹t( p[y;y;devmev b[÷*dn' pKTvwv\ sÉm/ a;/;y .r,xeW\ sm;Py;¦In;d/It 19 y´en\ s'vTsre nopnmedevmev kÚy;Rt( 20 ySt\ oÉ¦m;/;Syn( Sy;t( s Et;\ r;i]' v[t' crit 21 n m;\ smXn;it n ²S]ymupwit nopy;RSte ) juguPset;nOt;t( 22 a?vyuRrev v[t' creidTyekm( ) svR Typrm( 23 3

adhivqkSasUrya aupAsanAdagnimAhqtyApareNa gArhapatyAyatanaM brAhmaudanikamA-dadhAti 1 nifAyAM carmaNi pAjake vA brahmaudanaM catuHfarAvaM tUSNIM nirvapati 2 api vA devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAM brahmaNe prANAya juSTaM nirvapAmi iti prathamam 3 brahmaNe'pAnAya iti dvitIyam 4 brahmaNe vyAnAya iti tqtIyam 5 brahmaNe iti caturtham , nirupya kSIre frapayati 6 caturSu vodapAtreSu 7 na nirNenokti nAvasixcatItyekeSAm 8 jIvataNDulamiva frapayitvoddhqtya juhoti pra vedhase kavaye iti 9 athainaM caturdhA vyuddhqtya sarpiSopasicyAnabhyucchindanniva caturbhya ArSeyebhya upaharati 10 tebhyaH prAfi-tavadbhyaH samAnaM varaM dadAti 11 brahmaudanafeSa AjyamAnIya citriyasyAfvatthasya samidhastisra Adra ?A?H sapalAfAH stibhikavatIH prAdefamAtrIrbrahmaudane vivqtyA-dadhAti 12 samidhAgniM duvasyata iti gAyatrIbhirbrAhmaNasya triSTugbhI rAjanyasya jagatIbhirvaifyasya 13 sa etad vrataM caret 14 AgnyAdheyAnna mAMM samafnIyAnna striyamupeyAt 15 nAsyAgniM gqhAddhareyurnAnyata AhareyuH 16 naiSo'gniranugacchet 17 na prayAyAt 18 yadyanu vA gacchet prayAyAdevameva brahmaudanaM paktvaivaMM samidha AdhAya bharaNafeSaMM samApyAgnInAdadhIta 19 yadyenaMM saMvatsare nopanamedevameva kuryAt 20 yastaMM fvo'gnimAdhAsyan syAt sa etAMM rAtriM vrataM carati 21 na mAMM samafnAti na striyamupaiti noparyAste , jugupsetAnqtAt 22 adhvaryureva vrataM caredityekam , sarva ityaparam 23 3

adhivqkSasUrya aupAsanAdagnimAhqtyApareNa gArhapatyAyatanaM brAhmaudanikamA-dadhAti 1 nifAyAM carmaNi pAjake vA brahmaudanaM catuHfarAvaM tUSNIM nirvapati 2 api vA devasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAM pUSNo hastAbhyAM brahmaNe prANAya juSTaM nirvapAmi iti prathamam 3 brahmaNe'pAnAya iti dvitIyam 4 brahmaNe vyAnAya iti tqtIyam 5 brahmaNe iti caturtham , nirupya kSIre frapayati 6 caturSu vodapAtreSu 7 na nirNenokti nAvasixcatItyekeSAm 8 jIvataNDulamiva frapayitvoddhqtya juhoti pra vedhase kavaye iti 9 athainaM caturdhA vyuddhqtya sarpiSopasicyAnabhyucchindanniva caturbhya ArSeyebhya upaharati 10 tebhyaH prAfi-tavadbhyaH samAnaM varaM dadAti 11 brahmaudanafeSa AjyamAnIya citriyasyAfvatthasya samidhastisra AdrA rH! sapalAfAH stibhikavatIH prAdefamAtrIrbrahmaudane vivqtyA-dadhAti 12 samidhAgniM duvasyata iti gAyatrIbhirbrAhmaNasya triSTugbhI rAjanyasya jagatIbhirvaifyasya 13 sa etad vrataM caret 14 AgnyAdheyAnna mAMM samafnIyAnna striyamupeyAt 15 nAsyAgniM gqhAddhareyurnAnyata AhareyuH 16 naiSo'gniranugacchet 17 na prayAyAt 18 yadyanu vA gacchet prayAyAdevameva brahmaudanaM paktvaivaMM samidha AdhAya bharaNafeSaMM samApyAgnInAdadhIta 19 yadyenaMM saMvatsare nopanamedevameva kuryAt 20 yastaMM fvo'gnimAdhAsyan syAt sa etAMM rAtriM vrataM carati 21 na mAMM samafnAti na striyamupaiti noparyAste , jugupsetAnqtAt 22 adhvaryureva vrataM caredityekam , sarva ityaparam 23 3

अधिवृक्षसूर्य औपासनादग्निमाहृत्यापरेण गार्हपत्यायतनं ब्राह्मौदनिकमा-दधाति १ निशायां चर्मणि पाजके वा ब्रह्मौदनं चतुःशरावं तूष्णीं निर्वपति २ अपि वा देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यां ब्रह्मणे प्राणाय जुष्टं निर्वपामि इति प्रथमम् ३ ब्रह्मणेऽपानाय इति द्वितीयम् ४ ब्रह्मणे व्यानाय इति तृतीयम् ५ ब्रह्मणे इति चतुर्थम् । निरुप्य क्षीरे श्रपयति ६ चतुर्षु वोदपात्रेषु ७ न निर्णेनोक्ति नावसिञ्चतीत्येकेषाम् ८ जीवतण्डुलमिव श्रपयित्वोद्धृत्य जुहोति प्र वेधसे कवये इति ९ अथैनं चतुर्धा व्युद्धृत्य सर्पिषोपसिच्यानभ्युच्छिन्दन्निव चतुर्भ्य आर्षेयेभ्य उपहरति १० तेभ्यः प्राशि-तवद्भ्यः समानं वरं ददाति ११ ब्रह्मौदनशेष आज्यमानीय चित्रियस्याश्वत्थस्य समिधस्तिस्र आद्र ?ा?ः सपलाशाः स्तिभिकवतीः प्रादेशमात्रीर्ब्रह्मौदने विवृत्या-दधाति १२ समिधाग्निं दुवस्यत इति गायत्रीभिर्ब्राह्मणस्य त्रिष्टुग्भी राजन्यस्य जगतीभिर्वैश्यस्य १३ स एतद् व्रतं चरेत् १४ आग्न्याधेयान्न माँ समश्नीयान्न स्त्रियमुपेयात् १५ नास्याग्निं गृहाद्धरेयुर्नान्यत आहरेयुः १६ नैषोऽग्निरनुगच्छेत् १७ न प्रयायात् १८ यद्यनु वा गच्छेत् प्रयायादेवमेव ब्रह्मौदनं पक्त्वैवँ समिध आधाय भरणशेषँ समाप्याग्नीनादधीत १९ यद्येनँ संवत्सरे नोपनमेदेवमेव कुर्यात् २० यस्तँ श्वोऽग्निमाधास्यन् स्यात् स एताँ रात्रिं व्रतं चरति २१ न माँ समश्नाति न स्त्रियमुपैति नोपर्यास्ते । जुगुप्सेतानृतात् २२ अध्वर्युरेव व्रतं चरेदित्येकम् । सर्व इत्यपरम् २३ ३

अधिवृक्षसूर्य औपासनादग्निमाहृत्यापरेण गार्हपत्यायतनं ब्राह्मौदनिकमा-दधाति १ निशायां चर्मणि पाजके वा ब्रह्मौदनं चतुःशरावं तूष्णीं निर्वपति २ अपि वा देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्यां पूष्णो हस्ताभ्यां ब्रह्मणे प्राणाय जुष्टं निर्वपामि इति प्रथमम् ३ ब्रह्मणेऽपानाय इति द्वितीयम् ४ ब्रह्मणे व्यानाय इति तृतीयम् ५ ब्रह्मणे इति चतुर्थम् । निरुप्य क्षीरे श्रपयति ६ चतुर्षु वोदपात्रेषु ७ न निर्णेनोक्ति नावसिञ्चतीत्येकेषाम् ८ जीवतण्डुलमिव श्रपयित्वोद्धृत्य जुहोति प्र वेधसे कवये इति ९ अथैनं चतुर्धा व्युद्धृत्य सर्पिषोपसिच्यानभ्युच्छिन्दन्निव चतुर्भ्य आर्षेयेभ्य उपहरति १० तेभ्यः प्राशि-तवद्भ्यः समानं वरं ददाति ११ ब्रह्मौदनशेष आज्यमानीय चित्रियस्याश्वत्थस्य समिधस्तिस्र आद्रा रः! सपलाशाः स्तिभिकवतीः प्रादेशमात्रीर्ब्रह्मौदने विवृत्या-दधाति १२ समिधाग्निं दुवस्यत इति गायत्रीभिर्ब्राह्मणस्य त्रिष्टुग्भी राजन्यस्य जगतीभिर्वैश्यस्य १३ स एतद् व्रतं चरेत् १४ आग्न्याधेयान्न माँ समश्नीयान्न स्त्रियमुपेयात् १५ नास्याग्निं गृहाद्धरेयुर्नान्यत आहरेयुः १६ नैषोऽग्निरनुगच्छेत् १७ न प्रयायात् १८ यद्यनु वा गच्छेत् प्रयायादेवमेव ब्रह्मौदनं पक्त्वैवँ समिध आधाय भरणशेषँ समाप्याग्नीनादधीत १९ यद्येनँ संवत्सरे नोपनमेदेवमेव कुर्यात् २० यस्तँ श्वोऽग्निमाधास्यन् स्यात् स एताँ रात्रिं व्रतं चरति २१ न माँ समश्नाति न स्त्रियमुपैति नोपर्यास्ते । जुगुप्सेतानृतात् २२ अध्वर्युरेव व्रतं चरेदित्येकम् । सर्व इत्यपरम् २३ ३

869

Ekkx" p;ÉqRv;n( invpit 1 s'D;nmÉs k;m/r,m( TyUW;n( 2 invpn( yddN{ mÉs Õã,' tidh;Stu it mns; ?y;yit 3 ¬deç¦e Ty;%UTkrm( 4 yt( pOÉqVy; an;mOtm( it g;hRpTy;ytne vLmIkvp;' invpit 5 ydNtár=Sy;n;mOtm( TyNv;h;yRpcn;ytne 6 yd( idvon;mOtm( tItreWu 7 ¬t( smu{ ;t( it sUdm( 8 yTyg[ a;sI" it vr;hivhtm( 9 ado devI it xkr;" 10 xkr; invpn( y' iÃãy;t( t' ?y;yet( 11 ¬ÿre, s'.;r;n( s*v,;Rn( ihry;m( 16 5

ekaikafaH pArthivAn nivapati 1 saMjxAnamasi kAmadharaNam ityUSAn 2 nivapan yadadafcandra masi kqSNaM tadihAstu iti manasA dhyAyati 3 udehyagne ityAkhUtkaram 4 yat pqthivyA anAmqtam iti gArhapatyAyatane valmIkavapAM nivapati 5 yadantarikSasyAnAmqtam ityanvAhAryapacanAyatane 6 yad divo'nAmqtam itItareSu 7 ut samudra ?At iti sUdam 8 iyatyagra AsIH iti varAhavihatam 9 ado devI iti farkarAH 10 farkarA nivapan yaM dviSyAt taM dhyAyet 11 uttareNa saMbhArAn sauvarNAn hiraNyafakalAnupAsyati yAste fivAstanuvo jAtavedaH iti 12 ekaikamAdhAyAdhAya rajataM dveSyAyAtiprayacchati 13 yadi dveSyaM nAdhi-gacchedatipravidhyet 14 evaMM saMM sqjya vAnaspatyAn nivapati puSkaraparNama-fvatthamudumbaraM palAfaMM famIM vikazkatamafanihatasya vqkSasya kASTham itaH prathamaM jajxe agniH ityetayA 15 sarvAn saMbhArAn saMprayauti saM yA vaH priyAstanuvaH . saM vaH sqjAmi hqdayAni iti dvAbhyAm 16 5

ekaikafaH pArthivAn nivapati 1 saMjxAnamasi kAmadharaNam ityUSAn 2 nivapan yadadafcandra masi kqSNaM tadihAstu iti manasA dhyAyati 3 udehyagne ityAkhUtkaram 4 yat pqthivyA anAmqtam iti gArhapatyAyatane valmIkavapAM nivapati 5 yadantarikSasyAnAmqtam ityanvAhAryapacanAyatane 6 yad divo'nAmqtam itItareSu 7 ut samudrA t iti sUdam 8 iyatyagra AsIH iti varAhavihatam 9 ado devI iti farkarAH 10 farkarA nivapan yaM dviSyAt taM dhyAyet 11 uttareNa saMbhArAn sauvarNAn hiraNyafakalAnupAsyati yAste fivAstanuvo jAtavedaH iti 12 ekaikamAdhAyAdhAya rajataM dveSyAyAtiprayacchati 13 yadi dveSyaM nAdhi-gacchedatipravidhyet 14 evaMM saMM sqjya vAnaspatyAn nivapati puSkaraparNama-fvatthamudumbaraM palAfaMM famIM vikazkatamafanihatasya vqkSasya kASTham itaH prathamaM jajxe agniH ityetayA 15 sarvAn saMbhArAn saMprayauti saM yA vaH priyAstanuvaH . saM vaH sqjAmi hqdayAni iti dvAbhyAm 16 5

एकैकशः पार्थिवान् निवपति १ संज्ञानमसि कामधरणम् इत्यूषान् २ निवपन् यददश्चन्द्र मसि कृष्णं तदिहास्तु इति मनसा ध्यायति ३ उदेह्यग्ने इत्याखूत्करम् ४ यत् पृथिव्या अनामृतम् इति गार्हपत्यायतने वल्मीकवपां निवपति ५ यदन्तरिक्षस्यानामृतम् इत्यन्वाहार्यपचनायतने ६ यद् दिवोऽनामृतम् इतीतरेषु ७ उत् समुद्र ?ात् इति सूदम् ८ इयत्यग्र आसीः इति वराहविहतम् ९ अदो देवी इति शर्कराः १० शर्करा निवपन् यं द्विष्यात् तं ध्यायेत् ११ उत्तरेण संभारान् सौवर्णान् हिरण्यशकलानुपास्यति यास्ते शिवास्तनुवो जातवेदः इति १२ एकैकमाधायाधाय रजतं द्वेष्यायातिप्रयच्छति १३ यदि द्वेष्यं नाधि-गच्छेदतिप्रविध्येत् १४ एवँ सँ सृज्य वानस्पत्यान् निवपति पुष्करपर्णम-श्वत्थमुदुम्बरं पलाशँ शमीं विकङ्कतमशनिहतस्य वृक्षस्य काष्ठम् इतः प्रथमं जज्ञे अग्निः इत्येतया १५ सर्वान् संभारान् संप्रयौति सं या वः प्रियास्तनुवः ॥ सं वः सृजामि हृदयानि इति द्वाभ्याम् १६ ५

एकैकशः पार्थिवान् निवपति १ संज्ञानमसि कामधरणम् इत्यूषान् २ निवपन् यददश्चन्द्र मसि कृष्णं तदिहास्तु इति मनसा ध्यायति ३ उदेह्यग्ने इत्याखूत्करम् ४ यत् पृथिव्या अनामृतम् इति गार्हपत्यायतने वल्मीकवपां निवपति ५ यदन्तरिक्षस्यानामृतम् इत्यन्वाहार्यपचनायतने ६ यद् दिवोऽनामृतम् इतीतरेषु ७ उत् समुद्रा त् इति सूदम् ८ इयत्यग्र आसीः इति वराहविहतम् ९ अदो देवी इति शर्कराः १० शर्करा निवपन् यं द्विष्यात् तं ध्यायेत् ११ उत्तरेण संभारान् सौवर्णान् हिरण्यशकलानुपास्यति यास्ते शिवास्तनुवो जातवेदः इति १२ एकैकमाधायाधाय रजतं द्वेष्यायातिप्रयच्छति १३ यदि द्वेष्यं नाधि-गच्छेदतिप्रविध्येत् १४ एवँ सँ सृज्य वानस्पत्यान् निवपति पुष्करपर्णम-श्वत्थमुदुम्बरं पलाशँ शमीं विकङ्कतमशनिहतस्य वृक्षस्य काष्ठम् इतः प्रथमं जज्ञे अग्निः इत्येतया १५ सर्वान् संभारान् संप्रयौति सं या वः प्रियास्तनुवः ॥ सं वः सृजामि हृदयानि इति द्वाभ्याम् १६ ५

908

a;Jyen c*W/IÉ. xmÉyTv;hvnIy;t( s>y;vsQy* yqãy;R/;nen;-d/;it 1 ar,I>y;' v; mÉqTv; 2 s.;y;\ s>ym;vsq a;vsqIym( 3 d²=,;¦* s>y;vsQyyoárit ivD;yte 4 yD;yÉDy' g;yeidTyekm( ) sveRiãvTyprm( 5 b[÷;GNy;/eye s;m;in g;yeidit ivD;yte 6 n;GNy;/eye s;m;in g;yeidTyekW;m( 7 a;É¦pvm;nIÉ.iStsOÉ.iSt§ a;TqI" sÉm/ a;d/;it a¦ a;yU\ iW pvse Tyet;É.iStsOÉ." 8 xmI-mYyiSt§" sÉm/o `Ot;Nvÿ_; a;d/;it smu{ ;dUÉmR" Tyet;É.iStsOÉ." 9 p[eõo a¦e dIidih puro n" Ty*duMbrIm( ) iv/em te prme jNm¥¦e it vwkûtIm( ) t;\ sivtuvRre

Ajyena cauSadhIbhifca famayitvAhavanIyAt sabhyAvasathyau yatharSyAdhAnenA-dadhAti 1 araNIbhyAM vA mathitvA 2 sabhAyAMM sabhyamAvasatha AvasathIyam 3 dakSiNAgnau sabhyAvasathyayoriti vijxAyate 4 yajxAyajxiyaM gAyedityekam , sarveSvityaparam 5 brahmAgnyAdheye sAmAni gAyediti vijxAyate 6 nAgnyAdheye sAmAni gAyedityekeSAm 7 AgnipavamAnIbhistisqbhistisra AfvatthIH samidha AdadhAti agna AyUMM Si pavase ityetAbhistisqbhiH 8 famI-mayyastisraH samidho ghqtAnvaktA AdadhAti samudra ?AdUrmiH ityetAbhistisqbhiH 9 preddho agne dIdihi puro naH ityaudumbarIm , vidhema te parame janmannagne iti vaikazkatIm , tAMM saviturvareNyasya citrAm iti famImayIm 10 sarveSvekaikAm 11 prAtaragnihotrasyAvqtA tUSNImagnihotraM juhoti 12 araNye'nuvAkyAbhirghorA-bhistanUbhiryajamAna AhavanIyamupatiSThate yAste agne ghorAstanuvastAbhiramuM gaccha iti brUyAdyaM dviSyAt 13 10

Ajyena cauSadhIbhifca famayitvAhavanIyAt sabhyAvasathyau yatharSyAdhAnenA-dadhAti 1 araNIbhyAM vA mathitvA 2 sabhAyAMM sabhyamAvasatha AvasathIyam 3 dakSiNAgnau sabhyAvasathyayoriti vijxAyate 4 yajxAyajxiyaM gAyedityekam , sarveSvityaparam 5 brahmAgnyAdheye sAmAni gAyediti vijxAyate 6 nAgnyAdheye sAmAni gAyedityekeSAm 7 AgnipavamAnIbhistisqbhistisra AfvatthIH samidha AdadhAti agna AyUMM Si pavase ityetAbhistisqbhiH 8 famI-mayyastisraH samidho ghqtAnvaktA AdadhAti samudrA dUrmiH ityetAbhistisqbhiH 9 preddho agne dIdihi puro naH ityaudumbarIm , vidhema te parame janmannagne iti vaikazkatIm , tAMM saviturvareNyasya citrAm iti famImayIm 10 sarveSvekaikAm 11 prAtaragnihotrasyAvqtA tUSNImagnihotraM juhoti 12 araNye'nuvAkyAbhirghorA-bhistanUbhiryajamAna AhavanIyamupatiSThate yAste agne ghorAstanuvastAbhiramuM gaccha iti brUyAdyaM dviSyAt 13 10

आज्येन चौषधीभिश्च शमयित्वाहवनीयात् सभ्यावसथ्यौ यथर्ष्याधानेना-दधाति १ अरणीभ्यां वा मथित्वा २ सभायाँ सभ्यमावसथ आवसथीयम् ३ दक्षिणाग्नौ सभ्यावसथ्ययोरिति विज्ञायते ४ यज्ञायज्ञियं गायेदित्येकम् । सर्वेष्वित्यपरम् ५ ब्रह्माग्न्याधेये सामानि गायेदिति विज्ञायते ६ नाग्न्याधेये सामानि गायेदित्येकेषाम् ७ आग्निपवमानीभिस्तिसृभिस्तिस्र आश्वत्थीः समिध आदधाति अग्न आयूँ षि पवसे इत्येताभिस्तिसृभिः ८ शमी-मय्यस्तिस्रः समिधो घृतान्वक्ता आदधाति समुद्र ?ादूर्मिः इत्येताभिस्तिसृभिः ९ प्रेद्धो अग्ने दीदिहि पुरो नः इत्यौदुम्बरीम् । विधेम ते परमे जन्मन्नग्ने इति वैकङ्कतीम् । ताँ सवितुर्वरेण्यस्य चित्राम् इति शमीमयीम् १० सर्वेष्वेकैकाम् ११ प्रातरग्निहोत्रस्यावृता तूष्णीमग्निहोत्रं जुहोति १२ अरण्येऽनुवाक्याभिर्घोरा-भिस्तनूभिर्यजमान आहवनीयमुपतिष्ठते यास्ते अग्ने घोरास्तनुवस्ताभिरमुं गच्छ इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् १३ १०

आज्येन चौषधीभिश्च शमयित्वाहवनीयात् सभ्यावसथ्यौ यथर्ष्याधानेना-दधाति १ अरणीभ्यां वा मथित्वा २ सभायाँ सभ्यमावसथ आवसथीयम् ३ दक्षिणाग्नौ सभ्यावसथ्ययोरिति विज्ञायते ४ यज्ञायज्ञियं गायेदित्येकम् । सर्वेष्वित्यपरम् ५ ब्रह्माग्न्याधेये सामानि गायेदिति विज्ञायते ६ नाग्न्याधेये सामानि गायेदित्येकेषाम् ७ आग्निपवमानीभिस्तिसृभिस्तिस्र आश्वत्थीः समिध आदधाति अग्न आयूँ षि पवसे इत्येताभिस्तिसृभिः ८ शमी-मय्यस्तिस्रः समिधो घृतान्वक्ता आदधाति समुद्रा दूर्मिः इत्येताभिस्तिसृभिः ९ प्रेद्धो अग्ने दीदिहि पुरो नः इत्यौदुम्बरीम् । विधेम ते परमे जन्मन्नग्ने इति वैकङ्कतीम् । ताँ सवितुर्वरेण्यस्य चित्राम् इति शमीमयीम् १० सर्वेष्वेकैकाम् ११ प्रातरग्निहोत्रस्यावृता तूष्णीमग्निहोत्रं जुहोति १२ अरण्येऽनुवाक्याभिर्घोरा-भिस्तनूभिर्यजमान आहवनीयमुपतिष्ठते यास्ते अग्ने घोरास्तनुवस्ताभिरमुं गच्छ इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् १३ १०

917

aNy];id·d²=,;>y Typrm( 1 y´n;!äo¦In;d/It;Pyek;' g;' d²=,;' d´;t( 2 ÉsõÉmi·" s'itÏte 3 s;ymÉ¦ho]\ hoãyn( dxhot;r' mns;-nu&Ty;hvnIye sg[h' juhoit 4 Ã;dx;hmj§eãvÉ¦ho]' juhoit 5 v[t-c;rI .vit 6 Ã;dx r;]I" Svy' juüy;dNyo v; 7 n p[vset( 8 aht' v;so vsIt 9 Svy' ]yodxI' juüy;t( 10 y;' p[qm;mÉ¦ho];y g;' duh²Nt s;É¦ho]Sy d²=,; 11 aÉ¦ho]met;É.Vy;RútIÉ.¨ps;dyet( .U.uRv" suv" it 12 s'vTsre py;Rgt Et;É.rev s;dyet( 13 p[qm Ev s'vTsr Ty;XmrQy" ) s'vTsre s'vTsr Ty;le%n" 14 Ã;dxsu Vyu·;su tnuhvI \ iW invRpit 15 a¦ye pvm;n;y puro@;xm·;kp;lm( ) i]\ xNm;n\ ihr

anyatrAdiSTadakSiNAbhya ityaparam 1 yadyanADhyo'gnInAdadhItApyekAM gAM dakSiNAM dadyAt 2 siddhamiSTiH saMtiSThate 3 sAyamagnihotraMM hoSyan dafahotAraM manasA-nudrutyAhavanIye sagrahaM juhoti 4 dvAdafAhamajasreSvagnihotraM juhoti 5 vrata-cArI bhavati 6 dvAdafa rAtrIH svayaM juhuyAdanyo vA 7 na pravaset 8 ahataM vAso vasIta 9 svayaM trayodafIM juhuyAt 10 yAM prathamAmagnihotrAya gAM duhanti sAgnihotrasya dakSiNA 11 agnihotrametAbhirvyAhqtIbhirupasAdayet bhUrbhuvaH suvaH iti 12 saMvatsare paryAgata etAbhireva sAdayet 13 prathama eva saMvatsara ityAfmarathyaH , saMvatsare saMvatsara ityAlekhanaH 14 dvAdafasu vyuSTAsu tanuhavIMM Si nirvapati 15 agnaye pavamAnAya puroDAfamaSTAkapAlam , triMM fanmAnaMM hiraNyaM dakSiNA 16 siddhamiSTiH saMtiSThate 17 tato'gnaye pAvakAyAgnaye fucaye , triMM fanmAnacatvAriMM fanmAne hiraNye dakSiNA 18 siddhamiSTiH saMtiSThate 19 kAmameva fvo bhUte tanuhavIMM Si nirvapet 20 kAmamardhamAse mAsyqtau saMvatsare , sadya ityekeSAm 21 samAnatantrANi vAgneyena syuH 22 vijxAyate na somena yakSyamANaH 23 13

anyatrAdiSTadakSiNAbhya ityaparam 1 yadyanADhyo'gnInAdadhItApyekAM gAM dakSiNAM dadyAt 2 siddhamiSTiH saMtiSThate 3 sAyamagnihotraMM hoSyan dafahotAraM manasA-nudrutyAhavanIye sagrahaM juhoti 4 dvAdafAhamajasreSvagnihotraM juhoti 5 vrata-cArI bhavati 6 dvAdafa rAtrIH svayaM juhuyAdanyo vA 7 na pravaset 8 ahataM vAso vasIta 9 svayaM trayodafIM juhuyAt 10 yAM prathamAmagnihotrAya gAM duhanti sAgnihotrasya dakSiNA 11 agnihotrametAbhirvyAhqtIbhirupasAdayet bhUrbhuvaH suvaH iti 12 saMvatsare paryAgata etAbhireva sAdayet 13 prathama eva saMvatsara ityAfmarathyaH , saMvatsare saMvatsara ityAlekhanaH 14 dvAdafasu vyuSTAsu tanuhavI MM! Si nirvapati 15 agnaye pavamAnAya puroDAfamaSTAkapAlam , triMM fanmAnaMM hiraNyaM dakSiNA 16 siddhamiSTiH saMtiSThate 17 tato'gnaye pAvakAyAgnaye fucaye , triMM fanmAnacatvAriMM fanmAne hiraNye dakSiNA 18 siddhamiSTiH saMtiSThate 19 kAmameva fvo bhUte tanuhavI MM! Si nirvapet 20 kAmamardhamAse mAsyqtau saMvatsare , sadya ityekeSAm 21 samAnatantrANi vAgneyena syuH 22 vijxAyate na somena yakSyamANaH 23 13

अन्यत्रादिष्टदक्षिणाभ्य इत्यपरम् १ यद्यनाढ्योऽग्नीनादधीताप्येकां गां दक्षिणां दद्यात् २ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ३ सायमग्निहोत्रँ होष्यन् दशहोतारं मनसा-नुद्रुत्याहवनीये सग्रहं जुहोति ४ द्वादशाहमजस्रेष्वग्निहोत्रं जुहोति ५ व्रत-चारी भवति ६ द्वादश रात्रीः स्वयं जुहुयादन्यो वा ७ न प्रवसेत् ८ अहतं वासो वसीत ९ स्वयं त्रयोदशीं जुहुयात् १० यां प्रथमामग्निहोत्राय गां दुहन्ति साग्निहोत्रस्य दक्षिणा ११ अग्निहोत्रमेताभिर्व्याहृतीभिरुपसादयेत् भूर्भुवः सुवः इति १२ संवत्सरे पर्यागत एताभिरेव सादयेत् १३ प्रथम एव संवत्सर इत्याश्मरथ्यः । संवत्सरे संवत्सर इत्यालेखनः १४ द्वादशसु व्युष्टासु तनुहवीँ षि निर्वपति १५ अग्नये पवमानाय पुरोडाशमष्टाकपालम् । त्रिँ शन्मानँ हिरण्यं दक्षिणा १६ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १७ ततोऽग्नये पावकायाग्नये शुचये । त्रिँ शन्मानचत्वारिँ शन्माने हिरण्ये दक्षिणा १८ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १९ काममेव श्वो भूते तनुहवीँ षि निर्वपेत् २० काममर्धमासे मास्यृतौ संवत्सरे । सद्य इत्येकेषाम् २१ समानतन्त्राणि वाग्नेयेन स्युः २२ विज्ञायते न सोमेन यक्ष्यमाणः २३ १३

अन्यत्रादिष्टदक्षिणाभ्य इत्यपरम् १ यद्यनाढ्योऽग्नीनादधीताप्येकां गां दक्षिणां दद्यात् २ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ३ सायमग्निहोत्रँ होष्यन् दशहोतारं मनसा-नुद्रुत्याहवनीये सग्रहं जुहोति ४ द्वादशाहमजस्रेष्वग्निहोत्रं जुहोति ५ व्रत-चारी भवति ६ द्वादश रात्रीः स्वयं जुहुयादन्यो वा ७ न प्रवसेत् ८ अहतं वासो वसीत ९ स्वयं त्रयोदशीं जुहुयात् १० यां प्रथमामग्निहोत्राय गां दुहन्ति साग्निहोत्रस्य दक्षिणा ११ अग्निहोत्रमेताभिर्व्याहृतीभिरुपसादयेत् भूर्भुवः सुवः इति १२ संवत्सरे पर्यागत एताभिरेव सादयेत् १३ प्रथम एव संवत्सर इत्याश्मरथ्यः । संवत्सरे संवत्सर इत्यालेखनः १४ द्वादशसु व्युष्टासु तनुहवी ँ! षि निर्वपति १५ अग्नये पवमानाय पुरोडाशमष्टाकपालम् । त्रिँ शन्मानँ हिरण्यं दक्षिणा १६ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १७ ततोऽग्नये पावकायाग्नये शुचये । त्रिँ शन्मानचत्वारिँ शन्माने हिरण्ये दक्षिणा १८ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १९ काममेव श्वो भूते तनुहवी ँ! षि निर्वपेत् २० काममर्धमासे मास्यृतौ संवत्सरे । सद्य इत्येकेषाम् २१ समानतन्त्राणि वाग्नेयेन स्युः २२ विज्ञायते न सोमेन यक्ष्यमाणः २३ १३

920

pur; s'vTsr;t( tnuhvI \ iW invRpet( 1 aip v;¦ye pvm;n;y;¦ye p;vk;-y;¦ye xucy a;Jy;ütIóRTv; somdevt;>yo v; invRpet( 2 ¬pár·;t( tnuhiv>yoR¦IWomIymek;dxkp;lmnuinvRpTywN{ ;¦mek;dxkp;lm-idTyw `Ote c¨m( 3 a¦IWo'yo b[;÷,Sywv Sy;¥etryovR,Ryo" 4 sm;nm; flIkr,;t( 5 flIÕt;n;' t<@l;n;' iv.;gmN]e, crVy;npoõrit 6 shetr;n( ipni· 7 sm;nm; kp;lop/;n;t( 8 EeN{ ;¦Sy kp;l;Nyup-/;y p[qmen kp;lmN]e, c¨Sq;lImupd/;it 9 /[uvoÉs it mN]\ s'nmit ) /[uv;És it v; 10 ip·;n;m;vOt; t<@l;n( s'vpTyuTpun;it 11 yjuW;JymuTpUy c¨Sq;Ly;m;nyit 12 yq;É/kr,' mN]' nmit 13 aÉ/Åy,mN]e, crVy;n;vpit 14 Sq;Lywv c¨m;s;dyit 15 EW Ev;t è?v| cå,;' kLpo .vTyNy];Jyg[h,;t( 16 s¢dx s;Ém/eNyo .v²Nt 17 sm;nm; hivW;' p[d;n;t( 18 14

purA saMvatsarAt tanuhavIMM Si nirvapet 1 api vAgnaye pavamAnAyAgnaye pAvakA-yAgnaye fucaya AjyAhutIrhutvA somadevatAbhyo vA nirvapet 2 upariSTAt tanuhavirbhyo'gnISomIyamekAdafakapAlamanunirvapatyaindra ?AgnamekAdafakapAlama-dityai ghqte carum 3 agnISoMyo brAhmaNasyaiva syAnnetarayorvarNayoH 4 samAnamA phalIkaraNAt 5 phalIkqtAnAM taNDulAnAM vibhAgamantreNa caravyAnapoddharati 6 sahetarAn pinaSTi 7 samAnamA kapAlopadhAnAt 8 aindra ?Agnasya kapAlAnyupa-dhAya prathamena kapAlamantreNa carusthAlImupadadhAti 9 dhruvo'si iti mantraMM saMnamati , dhruvAsi iti vA 10 piSTAnAmAvqtA taNDulAn saMvapatyutpunAti 11 yajuSAjyamutpUya carusthAlyAmAnayati 12 yathAdhikaraNaM mantraM namati 13 adhifrayaNamantreNa caravyAnAvapati 14 sthAlyaiva carumAsAdayati 15 eSa evAta UrdhvaM carUNAM kalpo bhavatyanyatrAjyagrahaNAt 16 saptadafa sAmidhenyo bhavanti 17 samAnamA haviSAM pradAnAt 18 14

purA saMvatsarAt tanuhavI MM! Si nirvapet 1 api vAgnaye pavamAnAyAgnaye pAvakA-yAgnaye fucaya AjyAhutIrhutvA somadevatAbhyo vA nirvapet 2 upariSTAt tanuhavirbhyo'gnISomIyamekAdafakapAlamanunirvapatyaindrA gnamekAdafakapAlama-dityai ghqte carum 3 agnISOyo brAhmaNasyaiva syAnnetarayorvarNayoH 4 samAnamA phalIkaraNAt 5 phalIkqtAnAM taNDulAnAM vibhAgamantreNa caravyAnapoddharati 6 sahetarAn pinaSTi 7 samAnamA kapAlopadhAnAt 8 aindrA gnasya kapAlAnyupa-dhAya prathamena kapAlamantreNa carusthAlImupadadhAti 9 dhruvo'si iti mantraMM saMnamati , dhruvAsi iti vA 10 piSTAnAmAvqtA taNDulAn saMvapatyutpunAti 11 yajuSAjyamutpUya carusthAlyAmAnayati 12 yathAdhikaraNaM mantraM namati 13 adhifrayaNamantreNa caravyAnAvapati 14 sthAlyaiva carumAsAdayati 15 eSa evAta UrdhvaM carUNAM kalpo bhavatyanyatrAjyagrahaNAt 16 saptadafa sAmidhenyo bhavanti 17 samAnamA haviSAM pradAnAt 18 14

पुरा संवत्सरात् तनुहवीँ षि निर्वपेत् १ अपि वाग्नये पवमानायाग्नये पावका-याग्नये शुचय आज्याहुतीर्हुत्वा सोमदेवताभ्यो वा निर्वपेत् २ उपरिष्टात् तनुहविर्भ्योऽग्नीषोमीयमेकादशकपालमनुनिर्वपत्यैन्द्र ?ाग्नमेकादशकपालम-दित्यै घृते चरुम् ३ अग्नीषोंयो ब्राह्मणस्यैव स्यान्नेतरयोर्वर्णयोः ४ समानमा फलीकरणात् ५ फलीकृतानां तण्डुलानां विभागमन्त्रेण चरव्यानपोद्धरति ६ सहेतरान् पिनष्टि ७ समानमा कपालोपधानात् ८ ऐन्द्र ?ाग्नस्य कपालान्युप-धाय प्रथमेन कपालमन्त्रेण चरुस्थालीमुपदधाति ९ ध्रुवोऽसि इति मन्त्रँ संनमति । ध्रुवासि इति वा १० पिष्टानामावृता तण्डुलान् संवपत्युत्पुनाति ११ यजुषाज्यमुत्पूय चरुस्थाल्यामानयति १२ यथाधिकरणं मन्त्रं नमति १३ अधिश्रयणमन्त्रेण चरव्यानावपति १४ स्थाल्यैव चरुमासादयति १५ एष एवात ऊर्ध्वं चरूणां कल्पो भवत्यन्यत्राज्यग्रहणात् १६ सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति १७ समानमा हविषां प्रदानात् १८ १४

पुरा संवत्सरात् तनुहवी ँ! षि निर्वपेत् १ अपि वाग्नये पवमानायाग्नये पावका-याग्नये शुचय आज्याहुतीर्हुत्वा सोमदेवताभ्यो वा निर्वपेत् २ उपरिष्टात् तनुहविर्भ्योऽग्नीषोमीयमेकादशकपालमनुनिर्वपत्यैन्द्रा ग्नमेकादशकपालम-दित्यै घृते चरुम् ३ अग्नीषॐयो ब्राह्मणस्यैव स्यान्नेतरयोर्वर्णयोः ४ समानमा फलीकरणात् ५ फलीकृतानां तण्डुलानां विभागमन्त्रेण चरव्यानपोद्धरति ६ सहेतरान् पिनष्टि ७ समानमा कपालोपधानात् ८ ऐन्द्रा ग्नस्य कपालान्युप-धाय प्रथमेन कपालमन्त्रेण चरुस्थालीमुपदधाति ९ ध्रुवोऽसि इति मन्त्रँ संनमति । ध्रुवासि इति वा १० पिष्टानामावृता तण्डुलान् संवपत्युत्पुनाति ११ यजुषाज्यमुत्पूय चरुस्थाल्यामानयति १२ यथाधिकरणं मन्त्रं नमति १३ अधिश्रयणमन्त्रेण चरव्यानावपति १४ स्थाल्यैव चरुमासादयति १५ एष एवात ऊर्ध्वं चरूणां कल्पो भवत्यन्यत्राज्यग्रहणात् १६ सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति १७ समानमा हविषां प्रदानात् १८ १४

923

a;idTy\ ütmnumN]yte aidTy; ah' devyJyy; yDen p[itÏ;' gmeym( it 1 Evmev sv;Rn;idTy;nnumN]yte 2 a;idTySy hiv¨iCz·' ctu/;Rkr,-k;le sv| b[÷,e párhrit 3 t' cTv;r a;WeRy; AiTvj" p[;Xn²Nt 4 te>y" p[;ixtvÎo /enu' vr' dd;it 5 ¬p;\ xudevt; a;GNy;/eÉyk; ·yo .vNtITyekW;m( 6 ÉsõÉmi·" s'itÏte 7 dxRpU,Rm;s;v;rPSym;," s;rSvt* hom* purSt;Æuüy;t( pU,;R p;t( Ð yÿe dev; ad/u" it Ã;>y;m( 8 aNv;rM.,Iy;Émi·' invRpit 9 a;¦;vwã,vmek;dxkp;l\ srSvTyw c¨\ srSvte Ã;dxkp;lm( 10 a¦ye .Égne puro@;xm·;kp;l' ctuq| invRped( .gk;m" 11 sm;nm; hivW;' p[d;n;t( 12 s;rSvt\ ütmnu-mN]yte srSvTy; ah' devyJyy; v;cm¥;´' puWeym( it 13 Evmev sv;Rn( srSvtIdevt;nnumN]yte 14 tSy purSt;t( iSv·Õto jy;n( juhoit Écÿ' c Éciÿ it Ã;dx ) p[j;pitjRy;inN{ ;y vOã,o p[;yCzt( it ]yodxI' juüy;t( 15 15

AdityaMM hutamanumantrayate adityA ahaM devayajyayA yajxena pratiSThAM gameyam iti 1 evameva sarvAnAdityAnanumantrayate 2 Adityasya havirucchiSTaM caturdhAkaraNa-kAle sarvaM brahmaNe pariharati 3 taM catvAra ArSeyA qtvijaH prAfnanti 4 tebhyaH prAfitavadbhyo dhenuM varaM dadAti 5 upAMM fudevatA AgnyAdheyikA iSTayo bhavantItyekeSAm 6 siddhamiSTiH saMtiSThate 7 darfapUrNamAsAvArapsyamANaH sArasvatau homau purastAjjuhuyAt pUrNA pafcAt . yatte devA adadhuH iti dvAbhyAm 8 anvArambhaNIyAmiSTiM nirvapati 9 AgnAvaiSNavamekAdafakapAlaMM sarasvatyai caruMM sarasvate dvAdafakapAlam 10 agnaye bhagine puroDAfamaSTAkapAlaM caturthaM nirvaped bhagakAmaH 11 samAnamA haviSAM pradAnAt 12 sArasvataMM hutamanu-mantrayate sarasvatyA ahaM devayajyayA vAcamannAdyaM puSeyam iti 13 evameva sarvAn sarasvatIdevatAnanumantrayate 14 tasya purastAt sviSTakqto jayAn juhoti cittaM ca cittifca iti dvAdafa , prajApatirjayAnindra ?Aya vqSNo prAyacchat iti trayodafIM juhuyAt 15 15

आदित्यँ हुतमनुमन्त्रयते अदित्या अहं देवयज्यया यज्ञेन प्रतिष्ठां गमेयम् इति १ एवमेव सर्वानादित्याननुमन्त्रयते २ आदित्यस्य हविरुच्छिष्टं चतुर्धाकरण-काले सर्वं ब्रह्मणे परिहरति ३ तं चत्वार आर्षेया ऋत्विजः प्राश्नन्ति ४ तेभ्यः प्राशितवद्भ्यो धेनुं वरं ददाति ५ उपाँ शुदेवता आग्न्याधेयिका इष्टयो भवन्तीत्येकेषाम् ६ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ७ दर्शपूर्णमासावारप्स्यमाणः सारस्वतौ होमौ पुरस्ताज्जुहुयात् पूर्णा पश्चात् ॥ यत्ते देवा अदधुः इति द्वाभ्याम् ८ अन्वारम्भणीयामिष्टिं निर्वपति ९ आग्नावैष्णवमेकादशकपालँ सरस्वत्यै चरुँ सरस्वते द्वादशकपालम् १० अग्नये भगिने पुरोडाशमष्टाकपालं चतुर्थं निर्वपेद् भगकामः ११ समानमा हविषां प्रदानात् १२ सारस्वतँ हुतमनु-मन्त्रयते सरस्वत्या अहं देवयज्यया वाचमन्नाद्यं पुषेयम् इति १३ एवमेव सर्वान् सरस्वतीदेवताननुमन्त्रयते १४ तस्य पुरस्तात् स्विष्टकृतो जयान् जुहोति चित्तं च चित्तिश्च इति द्वादश । प्रजापतिर्जयानिन्द्र ?ाय वृष्णो प्रायच्छत् इति त्रयोदशीं जुहुयात् १५ १५

आदित्यँ हुतमनुमन्त्रयते अदित्या अहं देवयज्यया यज्ञेन प्रतिष्ठां गमेयम् इति १ एवमेव सर्वानादित्याननुमन्त्रयते २ आदित्यस्य हविरुच्छिष्टं चतुर्धाकरण-काले सर्वं ब्रह्मणे परिहरति ३ तं चत्वार आर्षेया ऋत्विजः प्राश्नन्ति ४ तेभ्यः प्राशितवद्भ्यो धेनुं वरं ददाति ५ उपाँ शुदेवता आग्न्याधेयिका इष्टयो भवन्तीत्येकेषाम् ६ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ७ दर्शपूर्णमासावारप्स्यमाणः सारस्वतौ होमौ पुरस्ताज्जुहुयात् पूर्णा पश्चात् ॥ यत्ते देवा अदधुः इति द्वाभ्याम् ८ अन्वारम्भणीयामिष्टिं निर्वपति ९ आग्नावैष्णवमेकादशकपालँ सरस्वत्यै चरुँ सरस्वते द्वादशकपालम् १० अग्नये भगिने पुरोडाशमष्टाकपालं चतुर्थं निर्वपेद् भगकामः ११ समानमा हविषां प्रदानात् १२ सारस्वतँ हुतमनु-मन्त्रयते सरस्वत्या अहं देवयज्यया वाचमन्नाद्यं पुषेयम् इति १३ एवमेव सर्वान् सरस्वतीदेवताननुमन्त्रयते १४ तस्य पुरस्तात् स्विष्टकृतो जयान् जुहोति चित्तं च चित्तिश्च इति द्वादश । प्रजापतिर्जयानिन्द्रा य वृष्णो प्रायच्छत् इति त्रयोदशीं जुहुयात् १५ १५

946

y;Ste a¦e iv.ÿ_IárN{ " sUkr a;.rt( )

yAste agne vibhaktIrindra ?H sUkara Abharat ,

yAste agne vibhaktIrindra H! sUkara Abharat ,

यास्ते अग्ने विभक्तीरिन्द्र ?ः सूकर आभरत् ।

यास्ते अग्ने विभक्तीरिन्द्र ः! सूकर आभरत् ।

979

a¦äupSq;n' Vy;:y;Sy;m" 1 a;/;nvel;y;' pI c yjm;n v[t-c;ár,* .vt a; hom;t( 2 ¬¥Iym;ne yjm;nonucû^Myt a; hom;t( 3 ¬¥Iym;ne SqeyÉmTyekW;m( 4 iv´udÉs iv´ me p;Pm;nmOt;t( sTymupwÉm Åõ; mÉy it hoãy¥p ¬pSpOxet( 5 vOi·rÉs vO me p;Pm;nmOt;t sTymup;g;mPsu Åõ; it üTv; 6 Evmev sveRWu yD£tuWu y+ym;,e; c;p ¬pSpOxit 7 ¬ÿr;m;üitmnUTq;y kv;ityRi±v;hvnIymupitÏte ¬pp[yNto a?vrm( Tyet;É." W²@±." 8 mm;¦e vcoR ivhveãvStu it cwt;É.tsOÉ.rprp=e 9 aq pUvRp=e ¬m; v;ÉmN{ ;¦I a;üv?yw Tyet;-mpoç¼tr;É.¨pSq;y a;Ny' idvo m;tár; j.;r Tyety;Ntt ¬pitÏte 10 s'vTsre s'vTsr a;É¦p;vm;nIÉ.g;RhRpTymupitÏte 11 a¦ a;yU\ iW pvse Tyet;É." W²@±.r;hvnIymupitÏte 12 1

agnyupasthAnaM vyAkhyAsyAmaH 1 AdhAnavelAyAM patnI ca yajamAnafca vrata-cAriNau bhavata A homAt 2 unnIyamAne yajamAno'nucazkramyata A homAt 3 unnIyamAne stheyamityekeSAm 4 vidyudasi vidya me pApmAnamqtAt satyamupaimi fraddhA mayi iti hoSyannapa upaspqfet 5 vqSTirasi vqfca me pApmAnamqtAta satyamupAgAmapsu fraddhA iti hutvA 6 evameva sarveSu yajxakratuSu yakSyamANafceSTvA cApa upaspqfati 7 uttarAmAhutimanUtthAya kavAtiryazzivAhavanIyamupatiSThate upaprayanto adhvaram ityetAbhiH SaDbhiH 8 mamAgne varco vihaveSvastu iti caitAbhifcatasqbhiraparapakSe 9 atha pUrvapakSe umA vAmindra ?AgnI Ahuvadhyai ityetA-mapohyetarAbhirupasthAya AnyaM divo mAtarifvA jabhAra ityetayAntata upatiSThate 10 saMvatsare saMvatsara AgnipAvamAnIbhirgArhapatyamupatiSThate 11 agna AyUMM Si pavase ityetAbhiH SaDbhirAhavanIyamupatiSThate 12 1

agnyupasthAnaM vyAkhyAsyAmaH 1 AdhAnavelAyAM patnI ca yajamAnafca vrata-cAriNau bhavata A homAt 2 unnIyamAne yajamAno'nucazkramyata A homAt 3 unnIyamAne stheyamityekeSAm 4 vidyudasi vidya me pApmAnamqtAt satyamupaimi fraddhA mayi iti hoSyannapa upaspqfet 5 vqSTirasi vqfca me pApmAnamqtAta satyamupAgAmapsu fraddhA iti hutvA 6 evameva sarveSu yajxakratuSu yakSyamANafceSTvA cApa upaspqfati 7 uttarAmAhutimanUtthAya kavAtiryazzivAhavanIyamupatiSThate upaprayanto adhvaram ityetAbhiH SaDbhiH 8 mamAgne varco vihaveSvastu iti caitAbhifcatasqbhiraparapakSe 9 atha pUrvapakSe umA vAmindrA gnI Ahuvadhyai ityetA-mapohyetarAbhirupasthAya AnyaM divo mAtarifvA jabhAra ityetayAntata upatiSThate 10 saMvatsare saMvatsara AgnipAvamAnIbhirgArhapatyamupatiSThate 11 agna AyUMM Si pavase ityetAbhiH SaDbhirAhavanIyamupatiSThate 12 1

अग्न्युपस्थानं व्याख्यास्यामः १ आधानवेलायां पत्नी च यजमानश्च व्रत-चारिणौ भवत आ होमात् २ उन्नीयमाने यजमानोऽनुचङ्क्रम्यत आ होमात् ३ उन्नीयमाने स्थेयमित्येकेषाम् ४ विद्युदसि विद्य मे पाप्मानमृतात् सत्यमुपैमि श्रद्धा मयि इति होष्यन्नप उपस्पृशेत् ५ वृष्टिरसि वृश्च मे पाप्मानमृतात सत्यमुपागामप्सु श्रद्धा इति हुत्वा ६ एवमेव सर्वेषु यज्ञक्रतुषु यक्ष्यमाणश्चेष्ट्वा चाप उपस्पृशति ७ उत्तरामाहुतिमनूत्थाय कवातिर्यङ्ङिवाहवनीयमुपतिष्ठते उपप्रयन्तो अध्वरम् इत्येताभिः षड्भिः ८ ममाग्ने वर्चो विहवेष्वस्तु इति चैताभिश्चतसृभिरपरपक्षे ९ अथ पूर्वपक्षे उमा वामिन्द्र ?ाग्नी आहुवध्यै इत्येता-मपोह्येतराभिरुपस्थाय आन्यं दिवो मातरिश्वा जभार इत्येतयान्तत उपतिष्ठते १० संवत्सरे संवत्सर आग्निपावमानीभिर्गार्हपत्यमुपतिष्ठते ११ अग्न आयूँ षि पवसे इत्येताभिः षड्भिराहवनीयमुपतिष्ठते १२ १

अग्न्युपस्थानं व्याख्यास्यामः १ आधानवेलायां पत्नी च यजमानश्च व्रत-चारिणौ भवत आ होमात् २ उन्नीयमाने यजमानोऽनुचङ्क्रम्यत आ होमात् ३ उन्नीयमाने स्थेयमित्येकेषाम् ४ विद्युदसि विद्य मे पाप्मानमृतात् सत्यमुपैमि श्रद्धा मयि इति होष्यन्नप उपस्पृशेत् ५ वृष्टिरसि वृश्च मे पाप्मानमृतात सत्यमुपागामप्सु श्रद्धा इति हुत्वा ६ एवमेव सर्वेषु यज्ञक्रतुषु यक्ष्यमाणश्चेष्ट्वा चाप उपस्पृशति ७ उत्तरामाहुतिमनूत्थाय कवातिर्यङ्ङिवाहवनीयमुपतिष्ठते उपप्रयन्तो अध्वरम् इत्येताभिः षड्भिः ८ ममाग्ने वर्चो विहवेष्वस्तु इति चैताभिश्चतसृभिरपरपक्षे ९ अथ पूर्वपक्षे उमा वामिन्द्रा ग्नी आहुवध्यै इत्येता-मपोह्येतराभिरुपस्थाय आन्यं दिवो मातरिश्वा जभार इत्येतयान्तत उपतिष्ठते १० संवत्सरे संवत्सर आग्निपावमानीभिर्गार्हपत्यमुपतिष्ठते ११ अग्न आयूँ षि पवसे इत्येताभिः षड्भिराहवनीयमुपतिष्ठते १२ १

1041

it 1 a;hvnIye sÉm/ a;d/;it a¦e" sÉmdÉs it it§" 2 a;/;yopitÏte mm n;m tv c j;tved" Tyet;É.tsOÉ." 3 p[oWuW a;üit' juhoit mno JyoitjuRWt;m( Tyety; 4 n;v;Rg( dxMyw juüy;t( 5 aq y] nv;vr;?y;R r;]I¨iWTv; sgOh" p[y;y;t( tt( svR \ smv/;y sv;R

iti 1 AhavanIye samidha AdadhAti agneH samidasi iti tisraH 2 AdhAyopatiSThate mama nAma tava ca jAtavedaH ityetAbhifcatasqbhiH 3 proSuSa AhutiM juhoti mano jyotirjuSatAm ityetayA 4 nArvAg dafamyai juhuyAt 5 atha yatra navAvarArdhyA rAtrIruSitvA sagqhaH prayAyAt tat sarvaMM samavadhAya sarvANyanyAni fakaTAni yuktAni bhavanti 6 athAgniSThasya dakSiNo yukto bhavati savyo'yuktaH 7 atha vAstoSpatIyaM juhoti 8 vAstoSpate prati jAnIhyasmAn ityetAmanudrutyottarayA juhoti 9 na huta AdadhAti 10 avakSANAni saMprakSApya pqthagaraNISvagnIn samAropayate yAvanto nityA dhAryante ayaM te yonirqtviyaH ityekaikam 11 api vA yA te agne yajxiyA tanUstaye-hyAroha ityAtman samAropayate 12 mathiSyan japati upAvaroha jAtavedaH ityetAm 13 yadyanovAhaH syAt pUrvaM taM pravaheyurapa voddhareyuH 14 yaddhIyeta tanna tvevAnuhareyuiti vijxAyate na tvevAnuhareyuriti vijxAyate 15 6

iti 1 AhavanIye samidha AdadhAti agneH samidasi iti tisraH 2 AdhAyopatiSThate mama nAma tava ca jAtavedaH ityetAbhifcatasqbhiH 3 proSuSa AhutiM juhoti mano jyotirjuSatAm ityetayA 4 nArvAg dafamyai juhuyAt 5 atha yatra navAvarArdhyA rAtrIruSitvA sagqhaH prayAyAt tat sarva MM! samavadhAya sarvANyanyAni fakaTAni yuktAni bhavanti 6 athAgniSThasya dakSiNo yukto bhavati savyo'yuktaH 7 atha vAstoSpatIyaM juhoti 8 vAstoSpate prati jAnIhyasmAn ityetAmanudrutyottarayA juhoti 9 na huta AdadhAti 10 avakSANAni saMprakSApya pqthagaraNISvagnIn samAropayate yAvanto nityA dhAryante ayaM te yonirqtviyaH ityekaikam 11 api vA yA te agne yajxiyA tanUstaye-hyAroha ityAtman samAropayate 12 mathiSyan japati upAvaroha jAtavedaH ityetAm 13 yadyanovAhaH syAt pUrvaM taM pravaheyurapa voddhareyuH 14 yaddhIyeta tanna tvevAnuhareyuiti vijxAyate na tvevAnuhareyuriti vijxAyate 15 6

इति १ आहवनीये समिध आदधाति अग्नेः समिदसि इति तिस्रः २ आधायोपतिष्ठते मम नाम तव च जातवेदः इत्येताभिश्चतसृभिः ३ प्रोषुष आहुतिं जुहोति मनो ज्योतिर्जुषताम् इत्येतया ४ नार्वाग् दशम्यै जुहुयात् ५ अथ यत्र नवावरार्ध्या रात्रीरुषित्वा सगृहः प्रयायात् तत् सर्वँ समवधाय सर्वाण्यन्यानि शकटानि युक्तानि भवन्ति ६ अथाग्निष्ठस्य दक्षिणो युक्तो भवति सव्योऽयुक्तः ७ अथ वास्तोष्पतीयं जुहोति ८ वास्तोष्पते प्रति जानीह्यस्मान् इत्येतामनुद्रुत्योत्तरया जुहोति ९ न हुत आदधाति १० अवक्षाणानि संप्रक्षाप्य पृथगरणीष्वग्नीन् समारोपयते यावन्तो नित्या धार्यन्ते अयं ते योनिरृत्वियः इत्येकैकम् ११ अपि वा या ते अग्ने यज्ञिया तनूस्तये-ह्यारोह इत्यात्मन् समारोपयते १२ मथिष्यन् जपति उपावरोह जातवेदः इत्येताम् १३ यद्यनोवाहः स्यात् पूर्वं तं प्रवहेयुरप वोद्धरेयुः १४ यद्धीयेत तन्न त्वेवानुहरेयुइति विज्ञायते न त्वेवानुहरेयुरिति विज्ञायते १५ ६

इति १ आहवनीये समिध आदधाति अग्नेः समिदसि इति तिस्रः २ आधायोपतिष्ठते मम नाम तव च जातवेदः इत्येताभिश्चतसृभिः ३ प्रोषुष आहुतिं जुहोति मनो ज्योतिर्जुषताम् इत्येतया ४ नार्वाग् दशम्यै जुहुयात् ५ अथ यत्र नवावरार्ध्या रात्रीरुषित्वा सगृहः प्रयायात् तत् सर्व ँ! समवधाय सर्वाण्यन्यानि शकटानि युक्तानि भवन्ति ६ अथाग्निष्ठस्य दक्षिणो युक्तो भवति सव्योऽयुक्तः ७ अथ वास्तोष्पतीयं जुहोति ८ वास्तोष्पते प्रति जानीह्यस्मान् इत्येतामनुद्रुत्योत्तरया जुहोति ९ न हुत आदधाति १० अवक्षाणानि संप्रक्षाप्य पृथगरणीष्वग्नीन् समारोपयते यावन्तो नित्या धार्यन्ते अयं ते योनिरृत्वियः इत्येकैकम् ११ अपि वा या ते अग्ने यज्ञिया तनूस्तये-ह्यारोह इत्यात्मन् समारोपयते १२ मथिष्यन् जपति उपावरोह जातवेदः इत्येताम् १३ यद्यनोवाहः स्यात् पूर्वं तं प्रवहेयुरप वोद्धरेयुः १४ यद्धीयेत तन्न त्वेवानुहरेयुइति विज्ञायते न त्वेवानुहरेयुरिति विज्ञायते १५ ६

1069

Svy' yjm;n E/;n;úTy;É¦Wu mht ?m;n>y;d/;it yd¦e y;in k;in c Tyet;É." pÉ." p[itmN]m( 1 a;hvnIye viWRÏm( 2 inTyo g;hRpTyo /;yRte 3 s;y' p[;tr;hvnIymuõreyu" 4 aip v; s;ymuõÈt Ev Sy;d; p[;trÉ¦ho];t( 5 inTyo gtÉÅy a;hvnIyo /;yRte 6 a;yuãk;mSy v; 7 ahrhrNv;h;yRpcnm;hreyumRNqeyuv;R 8 inTyo v; /;yRte 9 inTy* s>y;vsQy* 10 a¦In( pársmUhit ) a¦e sm[;$( xuN/Sv Ty;hvnIym( ) a¦e vöe xuN/Sv TyNv;h;yRpcnm( ) a¦e gOhpte xuN/Sv it g;hRpTym( 11 Evmev üTv; pársmUhit 12 a¦In( párStO,;it ) g;hRpTymg[eq;Nv;h;yRpcnmq;hvnIym( 13 aÉ¦ho]p;];É, p[=;Ly ÃNÃÖ p[yunKTyuÿre, g;hRpTym( ) %;idr\ §uv' vwkûtImÉ¦ho]hv,I-mupveWm;yRÕt;mÉ¦ho]Sq;lImU?vRkp;l;mc£vt;Rm( 14 aStÉmt a;idTyeÉ./;y d²=,toÉ¦ho} y; vTsmupsOjit 15 aqwn;' p[;cI' vodIcI' v;vTyR Sq;Ly; dohnen c duh²Nt 16 n xU{ o duç;idTyekm( ) k;mmev n xU{ o duç;idTyprm( 17 aÉ¦ho]' Tvev n xU{ o duç;t( ) t²õ piv]' n;TyetIit ivD;yte 18 8

svayaM yajamAna edhAnAhqtyAgniSu mahata idhmAnabhyAdadhAti yadagne yAni kAni ca ityetAbhiH paxcabhiH pratimantram 1 AhavanIye varSiSTham 2 nityo gArhapatyo dhAryate 3 sAyaM prAtarAhavanIyamuddhareyuH 4 api vA sAyamuddhqta eva syAdA prAtaragnihotrAt 5 nityo gatafriya AhavanIyo dhAryate 6 AyuSkAmasya vA 7 aharaharanvAhAryapacanamAhareyurmantheyurvA 8 nityo vA dhAryate 9 nityau sabhyAvasathyau 10 agnIn parisamUhati , agne samrAT fundhasva ityAhavanIyam , agne vahne fundhasva ityanvAhAryapacanam , agne gqhapate fundhasva iti gArhapatyam 11 evameva hutvA parisamUhati 12 agnIn paristqNAti , gArhapatyamagre'thAnvAhAryapacanamathAhavanIyam 13 agnihotrapAtrANi prakSAlya dvandvaM prayunaktyuttareNa gArhapatyam , khAdiraMM sruvaM vaikazkatImagnihotrahavaNI-mupaveSamAryakqtAmagnihotrasthAlImUrdhvakapAlAmacakravartAm 14 astamita Aditye'bhidhAya dakSiNato'gniho tr?yA vatsamupasqjati 15 athainAM prAcIM vodIcIM vAvartya sthAlyA dohanena ca duhanti 16 na fUdra ?o duhyAdityekam , kAmameva na fUdra ?o duhyAdityaparam 17 agnihotraM tveva na fUdra ?o duhyAt , taddhi pavitraM nAtyetIti vijxAyate 18 8

svayaM yajamAna edhAnAhqtyAgniSu mahata idhmAnabhyAdadhAti yadagne yAni kAni ca ityetAbhiH paxcabhiH pratimantram 1 AhavanIye varSiSTham 2 nityo gArhapatyo dhAryate 3 sAyaM prAtarAhavanIyamuddhareyuH 4 api vA sAyamuddhqta eva syAdA prAtaragnihotrAt 5 nityo gatafriya AhavanIyo dhAryate 6 AyuSkAmasya vA 7 aharaharanvAhAryapacanamAhareyurmantheyurvA 8 nityo vA dhAryate 9 nityau sabhyAvasathyau 10 agnIn parisamUhati , agne samrAT fundhasva ityAhavanIyam , agne vahne fundhasva ityanvAhAryapacanam , agne gqhapate fundhasva iti gArhapatyam 11 evameva hutvA parisamUhati 12 agnIn paristqNAti , gArhapatyamagre'thAnvAhAryapacanamathAhavanIyam 13 agnihotrapAtrANi prakSAlya dvandvaM prayunaktyuttareNa gArhapatyam , khAdiraMM sruvaM vaikazkatImagnihotrahavaNI-mupaveSamAryakqtAmagnihotrasthAlImUrdhvakapAlAmacakravartAm 14 astamita Aditye'bhidhAya dakSiNato'gnihotr! yA vatsamupasqjati 15 athainAM prAcIM vodIcIM vAvartya sthAlyA dohanena ca duhanti 16 na fUdro duhyAdityekam , kAmameva na fUdro duhyAdityaparam 17 agnihotraM tveva na fUdro duhyAt , taddhi pavitraM nAtyetIti vijxAyate 18 8

स्वयं यजमान एधानाहृत्याग्निषु महत इध्मानभ्यादधाति यदग्ने यानि कानि च इत्येताभिः पञ्चभिः प्रतिमन्त्रम् १ आहवनीये वर्षिष्ठम् २ नित्यो गार्हपत्यो धार्यते ३ सायं प्रातराहवनीयमुद्धरेयुः ४ अपि वा सायमुद्धृत एव स्यादा प्रातरग्निहोत्रात् ५ नित्यो गतश्रिय आहवनीयो धार्यते ६ आयुष्कामस्य वा ७ अहरहरन्वाहार्यपचनमाहरेयुर्मन्थेयुर्वा ८ नित्यो वा धार्यते ९ नित्यौ सभ्यावसथ्यौ १० अग्नीन् परिसमूहति । अग्ने सम्राट् शुन्धस्व इत्याहवनीयम् । अग्ने वह्ने शुन्धस्व इत्यन्वाहार्यपचनम् । अग्ने गृहपते शुन्धस्व इति गार्हपत्यम् ११ एवमेव हुत्वा परिसमूहति १२ अग्नीन् परिस्तृणाति । गार्हपत्यमग्रेऽथान्वाहार्यपचनमथाहवनीयम् १३ अग्निहोत्रपात्राणि प्रक्षाल्य द्वन्द्वं प्रयुनक्त्युत्तरेण गार्हपत्यम् । खादिरँ स्रुवं वैकङ्कतीमग्निहोत्रहवणी-मुपवेषमार्यकृतामग्निहोत्रस्थालीमूर्ध्वकपालामचक्रवर्ताम् १४ अस्तमित आदित्येऽभिधाय दक्षिणतोऽग्निहो त्र्?या वत्समुपसृजति १५ अथैनां प्राचीं वोदीचीं वावर्त्य स्थाल्या दोहनेन च दुहन्ति १६ न शूद्र ?ो दुह्यादित्येकम् । काममेव न शूद्र ?ो दुह्यादित्यपरम् १७ अग्निहोत्रं त्वेव न शूद्र ?ो दुह्यात् । तद्धि पवित्रं नात्येतीति विज्ञायते १८ ८

स्वयं यजमान एधानाहृत्याग्निषु महत इध्मानभ्यादधाति यदग्ने यानि कानि च इत्येताभिः पञ्चभिः प्रतिमन्त्रम् १ आहवनीये वर्षिष्ठम् २ नित्यो गार्हपत्यो धार्यते ३ सायं प्रातराहवनीयमुद्धरेयुः ४ अपि वा सायमुद्धृत एव स्यादा प्रातरग्निहोत्रात् ५ नित्यो गतश्रिय आहवनीयो धार्यते ६ आयुष्कामस्य वा ७ अहरहरन्वाहार्यपचनमाहरेयुर्मन्थेयुर्वा ८ नित्यो वा धार्यते ९ नित्यौ सभ्यावसथ्यौ १० अग्नीन् परिसमूहति । अग्ने सम्राट् शुन्धस्व इत्याहवनीयम् । अग्ने वह्ने शुन्धस्व इत्यन्वाहार्यपचनम् । अग्ने गृहपते शुन्धस्व इति गार्हपत्यम् ११ एवमेव हुत्वा परिसमूहति १२ अग्नीन् परिस्तृणाति । गार्हपत्यमग्रेऽथान्वाहार्यपचनमथाहवनीयम् १३ अग्निहोत्रपात्राणि प्रक्षाल्य द्वन्द्वं प्रयुनक्त्युत्तरेण गार्हपत्यम् । खादिरँ स्रुवं वैकङ्कतीमग्निहोत्रहवणी-मुपवेषमार्यकृतामग्निहोत्रस्थालीमूर्ध्वकपालामचक्रवर्ताम् १४ अस्तमित आदित्येऽभिधाय दक्षिणतोऽग्निहोत्र्! या वत्समुपसृजति १५ अथैनां प्राचीं वोदीचीं वावर्त्य स्थाल्या दोहनेन च दुहन्ति १६ न शूद्रो दुह्यादित्येकम् । काममेव न शूद्रो दुह्यादित्यपरम् १७ अग्निहोत्रं त्वेव न शूद्रो दुह्यात् । तद्धि पवित्रं नात्येतीति विज्ञायते १८ ८

1090

.Uyo .=;y;vixni· 1 ¨{ mO@;n;.Rv mO@ /UtR nmSte aStu m; m; ih\ sI" it i]" §uc;É¦mitm;jRyit 2 ¬dgui¶xit 3 tqwv lepmvmOJy p[j;' me yCz Tyups;´ p[;cIn;vItI d²=,t" Sqi<@le lep' inm;i·R iptO>ySTv; ipt¿n( ÉjNv it 4 ap ¬pSpOXy iÃr©Ly; p[;Xn;TyxBd' kÚvRn( pUW;És it p[qmm( 5 ap a;cMy g.eR>ySTv; g.;Rn( ÉjNv it iÃtIym( 6 d dto gmyit 7 bihRWopyMyodª py;RvOTy p[;cInd<@yo-dIcInd<@y; v; §uc;c;mit a;¦ey\ ret" p[jnn' me aStu it s;ym( ) s*yR \ ret" p[jnn' me aStu it p[;t" 8 ¬pinã£My;É¦ho]hv,I' m;jRÉyTv; bihRiW lep' inm;i·R 9 a²º" §uc' pUrÉyTv; p[;ª innyit speR>ySTv; sp;Rn( ÉjNv it p[qmm( ) sp;Rn( ippI²lk;n( ÉjNv it iÃtIym( ) speRtrjn;n( ÉjNv it tOtIym( 10 p[d²=,m;vtRte 11 n bihRr-nup[hrTy;hvnIye 12 aÉ¦ho]hv,I' in·pit p[Tyu·\ r=" p[Tyu·; ar;ty" it 13 tSy;\ hStmvd/;it 14 hSt' v; p[t;Py;É¦ho]hvySTv; s¢WIRn( ÉjNv it 15 13

bhUyo bhakSAyAvafinaSTi 1 rudra mqDAnArbhava mqDa dhUrta namaste astu mA mA hiMM sIH iti triH srucAgnimatimArjayati 2 udaguddifati 3 tathaiva lepamavamqjya prajAM me yaccha ityupasAdya prAcInAvItI dakSiNataH sthaNDile lepaM nimArSTi pitqbhyastvA pitQn jinva iti 4 apa upaspqfya dvirazgulyA prAfnAtyafabdaM kurvan pUSAsi iti prathamam 5 apa Acamya garbhebhyastvA garbhAn jinva iti dvitIyam 6 da dato gamayati 7 barhiSopayamyodaz paryAvqtya prAcInadaNDayo-dIcInadaNDayA vA srucAcAmati AgneyaMM retaH prajananaM me astu iti sAyam , sauryaMM retaH prajananaM me astu iti prAtaH 8 upaniSkramyAgnihotrahavaNIM mArjayitvA barhiSi lepaM nimArSTi 9 adbhiH srucaM pUrayitvA prAz ninayati sarpebhyastvA sarpAn jinva iti prathamam , sarpAn pipIlikAn jinva iti dvitIyam , sarpetarajanAn jinva iti tqtIyam 10 pradakSiNamAvartate 11 na barhira-nupraharatyAhavanIye 12 agnihotrahavaNIM niSTapati pratyuSTaMM rakSaH pratyuSTA arAtayaH iti 13 tasyAMM hastamavadadhAti 14 hastaM vA pratApyAgnihotrahavaNyodaguddifati saptarSibhyastvA saptarSIn jinva iti 15 13

bhUyo bhakSAyAvafinaSTi 1 rudra mqDAnArbhava mqDa dhUrta namaste astu mA mA hiMM sIH iti triH srucAgnimatimArjayati 2 udaguddifati 3 tathaiva lepamavamqjya prajAM me yaccha ityupasAdya prAcInAvItI dakSiNataH sthaNDile lepaM nimArSTi pitqbhyastvA pitQn jinva iti 4 apa upaspqfya dvirazgulyA prAfnAtyafabdaM kurvan pUSAsi iti prathamam 5 apa Acamya garbhebhyastvA garbhAn jinva iti dvitIyam 6 da dato gamayati 7 barhiSopayamyodaz paryAvqtya prAcInadaNDayo-dIcInadaNDayA vA srucAcAmati AgneyaMM retaH prajananaM me astu iti sAyam , saurya MM! retaH prajananaM me astu iti prAtaH 8 upaniSkramyAgnihotrahavaNIM mArjayitvA barhiSi lepaM nimArSTi 9 adbhiH srucaM pUrayitvA prAz ninayati sarpebhyastvA sarpAn jinva iti prathamam , sarpAn pipIlikAn jinva iti dvitIyam , sarpetarajanAn jinva iti tqtIyam 10 pradakSiNamAvartate 11 na barhira-nupraharatyAhavanIye 12 agnihotrahavaNIM niSTapati pratyuSTaMM rakSaH pratyuSTA arAtayaH iti 13 tasyAMM hastamavadadhAti 14 hastaM vA pratApyAgnihotrahavaNyodaguddifati saptarSibhyastvA saptarSIn jinva iti 15 13

भूयो भक्षायावशिनष्टि १ रुद्र मृडानार्भव मृड धूर्त नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः इति त्रिः स्रुचाग्निमतिमार्जयति २ उदगुद्दिशति ३ तथैव लेपमवमृज्य प्रजां मे यच्छ इत्युपसाद्य प्राचीनावीती दक्षिणतः स्थण्डिले लेपं निमार्ष्टि पितृभ्यस्त्वा पितॄन् जिन्व इति ४ अप उपस्पृश्य द्विरङ्गुल्या प्राश्नात्यशब्दं कुर्वन् पूषासि इति प्रथमम् ५ अप आचम्य गर्भेभ्यस्त्वा गर्भान् जिन्व इति द्वितीयम् ६ द दतो गमयति ७ बर्हिषोपयम्योदङ् पर्यावृत्य प्राचीनदण्डयो-दीचीनदण्डया वा स्रुचाचामति आग्नेयँ रेतः प्रजननं मे अस्तु इति सायम् । सौर्यँ रेतः प्रजननं मे अस्तु इति प्रातः ८ उपनिष्क्रम्याग्निहोत्रहवणीं मार्जयित्वा बर्हिषि लेपं निमार्ष्टि ९ अद्भिः स्रुचं पूरयित्वा प्राङ् निनयति सर्पेभ्यस्त्वा सर्पान् जिन्व इति प्रथमम् । सर्पान् पिपीलिकान् जिन्व इति द्वितीयम् । सर्पेतरजनान् जिन्व इति तृतीयम् १० प्रदक्षिणमावर्तते ११ न बर्हिर-नुप्रहरत्याहवनीये १२ अग्निहोत्रहवणीं निष्टपति प्रत्युष्टँ रक्षः प्रत्युष्टा अरातयः इति १३ तस्याँ हस्तमवदधाति १४ हस्तं वा प्रताप्याग्निहोत्रहवण्योदगुद्दिशति सप्तर्षिभ्यस्त्वा सप्तर्षीन् जिन्व इति १५ १३

भूयो भक्षायावशिनष्टि १ रुद्र मृडानार्भव मृड धूर्त नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः इति त्रिः स्रुचाग्निमतिमार्जयति २ उदगुद्दिशति ३ तथैव लेपमवमृज्य प्रजां मे यच्छ इत्युपसाद्य प्राचीनावीती दक्षिणतः स्थण्डिले लेपं निमार्ष्टि पितृभ्यस्त्वा पितॄन् जिन्व इति ४ अप उपस्पृश्य द्विरङ्गुल्या प्राश्नात्यशब्दं कुर्वन् पूषासि इति प्रथमम् ५ अप आचम्य गर्भेभ्यस्त्वा गर्भान् जिन्व इति द्वितीयम् ६ द दतो गमयति ७ बर्हिषोपयम्योदङ् पर्यावृत्य प्राचीनदण्डयो-दीचीनदण्डया वा स्रुचाचामति आग्नेयँ रेतः प्रजननं मे अस्तु इति सायम् । सौर्य ँ! रेतः प्रजननं मे अस्तु इति प्रातः ८ उपनिष्क्रम्याग्निहोत्रहवणीं मार्जयित्वा बर्हिषि लेपं निमार्ष्टि ९ अद्भिः स्रुचं पूरयित्वा प्राङ् निनयति सर्पेभ्यस्त्वा सर्पान् जिन्व इति प्रथमम् । सर्पान् पिपीलिकान् जिन्व इति द्वितीयम् । सर्पेतरजनान् जिन्व इति तृतीयम् १० प्रदक्षिणमावर्तते ११ न बर्हिर-नुप्रहरत्याहवनीये १२ अग्निहोत्रहवणीं निष्टपति प्रत्युष्टँ रक्षः प्रत्युष्टा अरातयः इति १३ तस्याँ हस्तमवदधाति १४ हस्तं वा प्रताप्याग्निहोत्रहवण्योदगुद्दिशति सप्तर्षिभ्यस्त्वा सप्तर्षीन् जिन्व इति १५ १३

1096

a;g[y,' Vy;:y;Sy;m" 1 v[IhI,;mg[p;kSy yjte 2 s¢dx s;Ém/eNyo .v²Nt 3 a;m;v;Sy' tN]' .vit 4 t]wWoTyNtp[dex" ) sveRiãvi·-pxubN/eWu d;xRp*,Rm;Ésk; /m;R anuy²Nt 5 ]ye,;ip invtRNte Ésõä; p[itWe/en p[Ty;»;yeneit 6 td( y] p[;ÕtSy yD;©Sy Sq;ne vwÕtm;mnet( tt( tSy /m;Rn( l.et ) yq; xrmy' bihRbRihRW" Xy;m;k; v[IhI,;\ Sq;lI kp;lSy c¨" puro@;xSyeit 7 t] yq;qRmUho .vit 8 s;m;Ny;d( ivk;r" yqwkdevt; a;¦eySy ) iÃdevto büdevt Ty¦IWomIySywN{ ;-¦Sy v; 9 aNy] p[Õitdevt;>y" ) yqwN{ " puro@;x" s*My¨árit 10 Svymev Sq;n' p[;ÕTy" p[tIyu" 11 aq y] p[;ÕTyw devt;y; aNyõiv-r;mned( yq; vwã,v' puro@;x\ hivrev Sv/mR \ Sy;t( 12 ydI·ä; yid pxun; yid somen yjet;m;v;Sy;y;' vwv p*,Rm;Sy;' v; yjet 13 t] Ésõ' Ã¹ pveR 14 pUvRSy;' pvR in/;yoÿrSy;Ém·ä; yjet 15 aqwkpveR s\ Sq;Py pvR s´Sk;lÉmi·' invRpit 16 sm;ntN]e v; 17 15

AgrayaNaM vyAkhyAsyAmaH 1 vrIhINAmagrapAkasya yajate 2 saptadafa sAmidhenyo bhavanti 3 AmAvAsyaM tantraM bhavati 4 tatraiSo'tyantapradefaH , sarveSviSTi-pafubandheSu dArfapaurNamAsikA dharmA anuyanti 5 trayeNApi nivartante siddhyA pratiSedhena pratyAmnAyeneti 6 tad yatra prAkqtasya yajxAzgasya sthAne vaikqtamAmanet tat tasya dharmAn labheta , yathA faramayaM barhirbarhiSaH fyAmAkA vrIhINAMM sthAlI kapAlasya caruH puroDAfasyeti 7 tatra yathArthamUho bhavati 8 sAmAnyAd vikAraH yathaikadevatA Agneyasya , dvidevato bahudevata ityagnISomIyasyaindra ?A-gnasya vA 9 anyatra prakqtidevatAbhyaH , yathaindra ?H puroDAfaH saumyafcaruriti 10 svayameva sthAnaM prAkqtyaH pratIyuH 11 atha yatra prAkqtyai devatAyA anyaddhavi-rAmaned yathA vaiSNavaM puroDAfaMM havireva svadharmaMM syAt 12 yadISTyA yadi pafunA yadi somena yajetAmAvAsyAyAM vaiva paurNamAsyAM vA yajeta 13 tatra siddhaM dve parve 14 pUrvasyAM parva nidhAyottarasyAmiSTyA yajeta 15 athaikaparve saMM sthApya parva sadyaskAlamiSTiM nirvapati 16 samAnatantre vA 17 15

AgrayaNaM vyAkhyAsyAmaH 1 vrIhINAmagrapAkasya yajate 2 saptadafa sAmidhenyo bhavanti 3 AmAvAsyaM tantraM bhavati 4 tatraiSo'tyantapradefaH , sarveSviSTi-pafubandheSu dArfapaurNamAsikA dharmA anuyanti 5 trayeNApi nivartante siddhyA pratiSedhena pratyAmnAyeneti 6 tad yatra prAkqtasya yajxAzgasya sthAne vaikqtamAmanet tat tasya dharmAn labheta , yathA faramayaM barhirbarhiSaH fyAmAkA vrIhINAMM sthAlI kapAlasya caruH puroDAfasyeti 7 tatra yathArthamUho bhavati 8 sAmAnyAd vikAraH yathaikadevatA Agneyasya , dvidevato bahudevata ityagnISomIyasyaindrA -gnasya vA 9 anyatra prakqtidevatAbhyaH , yathaindra H! puroDAfaH saumyafcaruriti 10 svayameva sthAnaM prAkqtyaH pratIyuH 11 atha yatra prAkqtyai devatAyA anyaddhavi-rAmaned yathA vaiSNavaM puroDAfaMM havireva svadharma MM! syAt 12 yadISTyA yadi pafunA yadi somena yajetAmAvAsyAyAM vaiva paurNamAsyAM vA yajeta 13 tatra siddhaM dve parve 14 pUrvasyAM parva nidhAyottarasyAmiSTyA yajeta 15 athaikaparve saMM sthApya parva sadyaskAlamiSTiM nirvapati 16 samAnatantre vA 17 15

आग्रयणं व्याख्यास्यामः १ व्रीहीणामग्रपाकस्य यजते २ सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति ३ आमावास्यं तन्त्रं भवति ४ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । सर्वेष्विष्टि-पशुबन्धेषु दार्शपौर्णमासिका धर्मा अनुयन्ति ५ त्रयेणापि निवर्तन्ते सिद्ध्या प्रतिषेधेन प्रत्याम्नायेनेति ६ तद् यत्र प्राकृतस्य यज्ञाङ्गस्य स्थाने वैकृतमामनेत् तत् तस्य धर्मान् लभेत । यथा शरमयं बर्हिर्बर्हिषः श्यामाका व्रीहीणाँ स्थाली कपालस्य चरुः पुरोडाशस्येति ७ तत्र यथार्थमूहो भवति ८ सामान्याद् विकारः यथैकदेवता आग्नेयस्य । द्विदेवतो बहुदेवत इत्यग्नीषोमीयस्यैन्द्र ?ा-ग्नस्य वा ९ अन्यत्र प्रकृतिदेवताभ्यः । यथैन्द्र ?ः पुरोडाशः सौम्यश्चरुरिति १० स्वयमेव स्थानं प्राकृत्यः प्रतीयुः ११ अथ यत्र प्राकृत्यै देवताया अन्यद्धवि-रामनेद् यथा वैष्णवं पुरोडाशँ हविरेव स्वधर्मँ स्यात् १२ यदीष्ट्या यदि पशुना यदि सोमेन यजेतामावास्यायां वैव पौर्णमास्यां वा यजेत १३ तत्र सिद्धं द्वे पर्वे १४ पूर्वस्यां पर्व निधायोत्तरस्यामिष्ट्या यजेत १५ अथैकपर्वे सँ स्थाप्य पर्व सद्यस्कालमिष्टिं निर्वपति १६ समानतन्त्रे वा १७ १५

आग्रयणं व्याख्यास्यामः १ व्रीहीणामग्रपाकस्य यजते २ सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति ३ आमावास्यं तन्त्रं भवति ४ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । सर्वेष्विष्टि-पशुबन्धेषु दार्शपौर्णमासिका धर्मा अनुयन्ति ५ त्रयेणापि निवर्तन्ते सिद्ध्या प्रतिषेधेन प्रत्याम्नायेनेति ६ तद् यत्र प्राकृतस्य यज्ञाङ्गस्य स्थाने वैकृतमामनेत् तत् तस्य धर्मान् लभेत । यथा शरमयं बर्हिर्बर्हिषः श्यामाका व्रीहीणाँ स्थाली कपालस्य चरुः पुरोडाशस्येति ७ तत्र यथार्थमूहो भवति ८ सामान्याद् विकारः यथैकदेवता आग्नेयस्य । द्विदेवतो बहुदेवत इत्यग्नीषोमीयस्यैन्द्रा -ग्नस्य वा ९ अन्यत्र प्रकृतिदेवताभ्यः । यथैन्द्र ः! पुरोडाशः सौम्यश्चरुरिति १० स्वयमेव स्थानं प्राकृत्यः प्रतीयुः ११ अथ यत्र प्राकृत्यै देवताया अन्यद्धवि-रामनेद् यथा वैष्णवं पुरोडाशँ हविरेव स्वधर्म ँ! स्यात् १२ यदीष्ट्या यदि पशुना यदि सोमेन यजेतामावास्यायां वैव पौर्णमास्यां वा यजेत १३ तत्र सिद्धं द्वे पर्वे १४ पूर्वस्यां पर्व निधायोत्तरस्यामिष्ट्या यजेत १५ अथैकपर्वे सँ स्थाप्य पर्व सद्यस्कालमिष्टिं निर्वपति १६ समानतन्त्रे वा १७ १५

1099

ivÕit dxRpU,Rm;s* c 1 dxRpU,Rm;syoivRÕte s'inp;te dxRpU,Rm;s* blIy;\ s* 2 y;in iTvi·pxubN/;n;' p[Ty=Åut;»;t;in t] blIy;\ És 3 ]yoÉv\ xitd;¨Ém?m' kroit 4 t]wWoTyNtp[dex" ) s;Ém/enIivvOõ* k;Ï;in ivv/eRrn( p[it×sm;n;su yq;p[Õit 5 sm;nm; p;];,;' p[yo-jn;t( 6 ]IÉ, xUp;RÉ, p[yunáÿ_ 7 ]Iy;-vteRrn( 26 16

vikqtifca darfapUrNamAsau ca 1 darfapUrNamAsayorvikqtefca saMnipAte darfapUrNamAsau balIyAMM sau 2 yAni tviSTipafubandhAnAM pratyakSafrutAmnAtAni tatra balIyAMM si 3 trayoviMM fatidArumidhmaM karoti 4 tatraiSo'tyantapradefaH , sAmidhenIvivqddhau kASThAni vivardheran pratihvasamAnAsu yathAprakqti 5 samAnamA pAtrANAM prayo-janAt 6 trINi fUrpANi prayunakti 7 trINyulUkhalAnyadhivartayati dve dqSadau 8 samAnamA fUrpasyAdAnAt 9 veSAya vaH iti fUrpANyAdatte 10 samAnamA nirvapaNAt 11 AgneyamaSTAkapAlaM purANAnAM nirupyaindra ?AgnamekAdafakapAlaM navAnAM nirvapati 12 dvAdafakapAlamAgnendraM vA 13 vaifvadevaM caruM , payasi fqto bhavati 14 saumyaMM fyAmAkaM caruM dyAvApqthivyamekakapAlam 15 api vA navAnyena nirvapet , nAgneyam 16 tantraM pratyabhimarfanamantro bhavati 17 AgrayaNaM nirupyaitA AhutIrjuhoti fatAyudhAya fatavIryAya iti paxca 18 samAnamA kqSNAjinAstaraNAt 19 ekasmin kqSNAjine trINyulUkhalAnya-dhivartayati dve dqSadau 20 samAnamAvapanAt 21 sarvANi havIMM Syoopya haviSkqtamAhvayati 22 sarvANyavahatya dqSadupale samAhanti 23 anupUrvaMM sarvANi havIMM Syudvapati niSpunAti vivinakti 24 api vaikasminnevolUkhale pUrvAparamavahanyAt 25 tatrAvapanaprabhqtayo vivecanAntA mantrA bIjaMbIjamabhyA-varteran 26 16

vikqtifca darfapUrNamAsau ca 1 darfapUrNamAsayorvikqtefca saMnipAte darfapUrNamAsau balIyAMM sau 2 yAni tviSTipafubandhAnAM pratyakSafrutAmnAtAni tatra balIyAMM si 3 trayoviMM fatidArumidhmaM karoti 4 tatraiSo'tyantapradefaH , sAmidhenIvivqddhau kASThAni vivardheran pratihvasamAnAsu yathAprakqti 5 samAnamA pAtrANAM prayo-janAt 6 trINi fUrpANi prayunakti 7 trINyulUkhalAnyadhivartayati dve dqSadau 8 samAnamA fUrpasyAdAnAt 9 veSAya vaH iti fUrpANyAdatte 10 samAnamA nirvapaNAt 11 AgneyamaSTAkapAlaM purANAnAM nirupyaindrA gnamekAdafakapAlaM navAnAM nirvapati 12 dvAdafakapAlamAgnendraM vA 13 vaifvadevaM caruM , payasi fqto bhavati 14 saumyaMM fyAmAkaM caruM dyAvApqthivyamekakapAlam 15 api vA navAnyena nirvapet , nAgneyam 16 tantraM pratyabhimarfanamantro bhavati 17 AgrayaNaM nirupyaitA AhutIrjuhoti fatAyudhAya fatavIryAya iti paxca 18 samAnamA kqSNAjinAstaraNAt 19 ekasmin kqSNAjine trINyulUkhalAnya-dhivartayati dve dqSadau 20 samAnamAvapanAt 21 sarvANi havI MM! Syoopya haviSkqtamAhvayati 22 sarvANyavahatya dqSadupale samAhanti 23 anupUrva MM! sarvANi havI MM! Syudvapati niSpunAti vivinakti 24 api vaikasminnevolUkhale pUrvAparamavahanyAt 25 tatrAvapanaprabhqtayo vivecanAntA mantrA bIjaMbIjamabhyA-varteran 26 16

विकृतिश्च दर्शपूर्णमासौ च १ दर्शपूर्णमासयोर्विकृतेश्च संनिपाते दर्शपूर्णमासौ बलीयाँ सौ २ यानि त्विष्टिपशुबन्धानां प्रत्यक्षश्रुताम्नातानि तत्र बलीयाँ सि ३ त्रयोविँ शतिदारुमिध्मं करोति ४ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । सामिधेनीविवृद्धौ काष्ठानि विवर्धेरन् प्रतिह्वसमानासु यथाप्रकृति ५ समानमा पात्राणां प्रयो-जनात् ६ त्रीणि शूर्पाणि प्रयुनक्ति ७ त्रीण्युलूखलान्यधिवर्तयति द्वे दृषदौ ८ समानमा शूर्पस्यादानात् ९ वेषाय वः इति शूर्पाण्यादत्ते १० समानमा निर्वपणात् ११ आग्नेयमष्टाकपालं पुराणानां निरुप्यैन्द्र ?ाग्नमेकादशकपालं नवानां निर्वपति १२ द्वादशकपालमाग्नेन्द्रं वा १३ वैश्वदेवं चरुं । पयसि शृतो भवति १४ सौम्यँ श्यामाकं चरुं द्यावापृथिव्यमेककपालम् १५ अपि वा नवान्येन निर्वपेत् । नाग्नेयम् १६ तन्त्रं प्रत्यभिमर्शनमन्त्रो भवति १७ आग्रयणं निरुप्यैता आहुतीर्जुहोति शतायुधाय शतवीर्याय इति पञ्च १८ समानमा कृष्णाजिनास्तरणात् १९ एकस्मिन् कृष्णाजिने त्रीण्युलूखलान्य-धिवर्तयति द्वे दृषदौ २० समानमावपनात् २१ सर्वाणि हवीँ ष्योओप्य हविष्कृतमाह्वयति २२ सर्वाण्यवहत्य दृषदुपले समाहन्ति २३ अनुपूर्वँ सर्वाणि हवीँ ष्युद्वपति निष्पुनाति विविनक्ति २४ अपि वैकस्मिन्नेवोलूखले पूर्वापरमवहन्यात् २५ तत्रावपनप्रभृतयो विवेचनान्ता मन्त्रा बीजंबीजमभ्या-वर्तेरन् २६ १६

विकृतिश्च दर्शपूर्णमासौ च १ दर्शपूर्णमासयोर्विकृतेश्च संनिपाते दर्शपूर्णमासौ बलीयाँ सौ २ यानि त्विष्टिपशुबन्धानां प्रत्यक्षश्रुताम्नातानि तत्र बलीयाँ सि ३ त्रयोविँ शतिदारुमिध्मं करोति ४ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । सामिधेनीविवृद्धौ काष्ठानि विवर्धेरन् प्रतिह्वसमानासु यथाप्रकृति ५ समानमा पात्राणां प्रयो-जनात् ६ त्रीणि शूर्पाणि प्रयुनक्ति ७ त्रीण्युलूखलान्यधिवर्तयति द्वे दृषदौ ८ समानमा शूर्पस्यादानात् ९ वेषाय वः इति शूर्पाण्यादत्ते १० समानमा निर्वपणात् ११ आग्नेयमष्टाकपालं पुराणानां निरुप्यैन्द्रा ग्नमेकादशकपालं नवानां निर्वपति १२ द्वादशकपालमाग्नेन्द्रं वा १३ वैश्वदेवं चरुं । पयसि शृतो भवति १४ सौम्यँ श्यामाकं चरुं द्यावापृथिव्यमेककपालम् १५ अपि वा नवान्येन निर्वपेत् । नाग्नेयम् १६ तन्त्रं प्रत्यभिमर्शनमन्त्रो भवति १७ आग्रयणं निरुप्यैता आहुतीर्जुहोति शतायुधाय शतवीर्याय इति पञ्च १८ समानमा कृष्णाजिनास्तरणात् १९ एकस्मिन् कृष्णाजिने त्रीण्युलूखलान्य-धिवर्तयति द्वे दृषदौ २० समानमावपनात् २१ सर्वाणि हवी ँ! ष्योओप्य हविष्कृतमाह्वयति २२ सर्वाण्यवहत्य दृषदुपले समाहन्ति २३ अनुपूर्व ँ! सर्वाणि हवी ँ! ष्युद्वपति निष्पुनाति विविनक्ति २४ अपि वैकस्मिन्नेवोलूखले पूर्वापरमवहन्यात् २५ तत्रावपनप्रभृतयो विवेचनान्ता मन्त्रा बीजंबीजमभ्या-वर्तेरन् २६ १६

1102

a;idt Ev hivãÕtm;×yit 1 sv;R

Adita eva haviSkqtamAhvayati 1 sarvANyavahatya vAcaM visqjate 2 sarveSAmantatastuSAnupavapati 3 A tantrIbhAvAdekaikaM bIjamapavarjayet 4 api vA samAnajAtIyenAnusamIyAt 5 eSa evAta UrdhvaM nAnAbIjAnAM kalpo bhavati 6 samAnamA haviSAmudvAsanAt 7 ekakapAlamudvAsyAjyenAbhipUrayati 8 tasya vaifvadevikenaikakapAlena kalpo vyAkhyAtaH 9 etAvannAnA , nAviH-pqSThaM karoti na mAsanAmabhirabhijuhoti 10 samAnamA haviSAM pradAnAt 11 vaifvadevaMM hutamanumantrayate vifveSAM devAnAmahaM devayajyayA prANaiH sAyujyaM gameyam iti 12 dyAvApqthivyaMM hutamanumantrayate dyAvApqthivyorahaM devayajyayA bhUmAnaM pratiSThAM gameyam iti 13 evameva sarvAn vaifvadevAn dyAvApqthivyAnityanu-mantrayate 14 samAnamA prAfanAt 15 bhadra ?An naH freyaH samanaiSTa devAH iti vrIhINAM prAfnAti 16

Adita eva haviSkqtamAhvayati 1 sarvANyavahatya vAcaM visqjate 2 sarveSAmantatastuSAnupavapati 3 A tantrIbhAvAdekaikaM bIjamapavarjayet 4 api vA samAnajAtIyenAnusamIyAt 5 eSa evAta UrdhvaM nAnAbIjAnAM kalpo bhavati 6 samAnamA haviSAmudvAsanAt 7 ekakapAlamudvAsyAjyenAbhipUrayati 8 tasya vaifvadevikenaikakapAlena kalpo vyAkhyAtaH 9 etAvannAnA , nAviH-pqSThaM karoti na mAsanAmabhirabhijuhoti 10 samAnamA haviSAM pradAnAt 11 vaifvadevaMM hutamanumantrayate vifveSAM devAnAmahaM devayajyayA prANaiH sAyujyaM gameyam iti 12 dyAvApqthivyaMM hutamanumantrayate dyAvApqthivyorahaM devayajyayA bhUmAnaM pratiSThAM gameyam iti 13 evameva sarvAn vaifvadevAn dyAvApqthivyAnityanu-mantrayate 14 samAnamA prAfanAt 15 bhadrA n naH freyaH samanaiSTa devAH iti vrIhINAM prAfnAti 16

आदित एव हविष्कृतमाह्वयति १ सर्वाण्यवहत्य वाचं विसृजते २ सर्वेषामन्ततस्तुषानुपवपति ३ आ तन्त्रीभावादेकैकं बीजमपवर्जयेत् ४ अपि वा समानजातीयेनानुसमीयात् ५ एष एवात ऊर्ध्वं नानाबीजानां कल्पो भवति ६ समानमा हविषामुद्वासनात् ७ एककपालमुद्वास्याज्येनाभिपूरयति ८ तस्य वैश्वदेविकेनैककपालेन कल्पो व्याख्यातः ९ एतावन्नाना । नाविः-पृष्ठं करोति न मासनामभिरभिजुहोति १० समानमा हविषां प्रदानात् ११ वैश्वदेवँ हुतमनुमन्त्रयते विश्वेषां देवानामहं देवयज्यया प्राणैः सायुज्यं गमेयम् इति १२ द्यावापृथिव्यँ हुतमनुमन्त्रयते द्यावापृथिव्योरहं देवयज्यया भूमानं प्रतिष्ठां गमेयम् इति १३ एवमेव सर्वान् वैश्वदेवान् द्यावापृथिव्यानित्यनु-मन्त्रयते १४ समानमा प्राशनात् १५ भद्र ?ान् नः श्रेयः समनैष्ट देवाः इति व्रीहीणां प्राश्नाति १६

आदित एव हविष्कृतमाह्वयति १ सर्वाण्यवहत्य वाचं विसृजते २ सर्वेषामन्ततस्तुषानुपवपति ३ आ तन्त्रीभावादेकैकं बीजमपवर्जयेत् ४ अपि वा समानजातीयेनानुसमीयात् ५ एष एवात ऊर्ध्वं नानाबीजानां कल्पो भवति ६ समानमा हविषामुद्वासनात् ७ एककपालमुद्वास्याज्येनाभिपूरयति ८ तस्य वैश्वदेविकेनैककपालेन कल्पो व्याख्यातः ९ एतावन्नाना । नाविः-पृष्ठं करोति न मासनामभिरभिजुहोति १० समानमा हविषां प्रदानात् ११ वैश्वदेवँ हुतमनुमन्त्रयते विश्वेषां देवानामहं देवयज्यया प्राणैः सायुज्यं गमेयम् इति १२ द्यावापृथिव्यँ हुतमनुमन्त्रयते द्यावापृथिव्योरहं देवयज्यया भूमानं प्रतिष्ठां गमेयम् इति १३ एवमेव सर्वान् वैश्वदेवान् द्यावापृथिव्यानित्यनु-मन्त्रयते १४ समानमा प्राशनात् १५ भद्रा न् नः श्रेयः समनैष्ट देवाः इति व्रीहीणां प्राश्नाति १६

1127

aqwn' p[;' p[v;hyTyud' v; idvmg[e, m; le%IrNtár=' m?yen m; ih\ sI" it 1 vnSpte xtvLxo iv roh Ty;v[ne juhoit 2 sh§vLx; iv vy\ ¨hem Ty;Tm;n' p[TyÉ.mOxit 3 aNvg[mí;n( kLpyit y' Tv;y\ SvÉ/itSteitj;n" it 4 Etenwv;g[t" párv;syit 5 Ek;rip[.OtIin p[m;,;Ny; ]yâS]\ xdre.Rv²Nt 6 } yrivwRv cturriv;R p;l;xo inå!-pxubN/yUpoqetre s*MySy;?vrSyeTyekW;m( 7 aqwn' n;itSqUl' n;Ty-,umg[e,Iy;\ sm·;ÉÅ' kroit 8 mUlt ¬prmt·' .vit 9 ag[tW;l' pOqm;]m·;ÉÅ' m?ye s'ntm( 10 y;vduÿmm@±gu²lk;<@Ö t;vdU?v| cW;-l;´UpSy;itrecyit ) Ãä©lÉmTyekW;' } y©lÉmTyekW;m( 11 avt=-,;n;\ Sv¨ù ÕTv;¦;vwã,vmek;dxkp;l' invRpit 12 s¢dx s;Ém-/eNyo .v²Nt 13 ÉsõÉmi·" s'itÏte 14 swW;GNyNv;/;nSy Sq;n' p[Tyeit 15 n pÉ·ä;mÉ¦' gOðIy;idTyprm( 16 tSy;\ s\ iSqt;y;\ x;%;m;úTy;g[e,;hvnIy' veid' kroit 17 rqeW;m;]I p[;cI .vit yugm;]I purSt;d=m;]I p;t( 18 yt( p[;guÿrSm;t( párg[;h;t( tt( ÕTv;-pre, yUp;v$dex\ xMyyoÿrveid' párÉmmIte 19 2

athainaM prAxcaM pravAhayatyudaxcaM vA divamagreNa mA lekhIrantarikSaM madhyena mA hiMM sIH iti 1 vanaspate fatavalfo vi roha ityAvrafcane juhoti 2 sahasravalfA vi vayaMM ruhema ityAtmAnaM pratyabhimqfati 3 anvagramadgAn kalpayati yaM tvAyaMM svadhitistetijAnaH iti 4 etenaivAgrataH parivAsayati 5 ekAratniprabhqtIni pramANAnyA trayastriMM fadaratnerbhavanti 6 tr?yaratnirvaiva caturaratnirvA pAlAfo nirUDha-pafubandhayUpo'thetare saumyasyAdhvarasyetyekeSAm 7 athainaM nAtisthUlaM nAtya-Numagre'NIyAMM samaSTAfriM karoti 8 mUlata uparamataSTaM bhavati 9 agratafcaSAlaM pqthamAtramaSTAfriM madhye saMnatam 10 yAvaduttamamaDgulikANDaM tAvadUrdhvaM caSA-lAdyUpasyAtirecayati , dvyazgulamityekeSAM tr?yazgulamityekeSAm 11 avatakSa-NAnAMM svaruM kqtvAgnAvaiSNavamekAdafakapAlaM nirvapati 12 saptadafa sAmi-dhenyo bhavanti 13 siddhamiSTiH saMtiSThate 14 saiSAgnyanvAdhAnasya sthAnaM pratyeti 15 na pafviSTyAmagniM gqhNIyAdityaparam 16 tasyAMM saMM sthitAyAMM fAkhAmAhqtyAgreNAhavanIyaM vediM karoti 17 ratheSAmAtrI prAcI bhavati yugamAtrI purastAdakSamAtrI pafcAt 18 yat prAguttarasmAt parigrAhAt tat kqtvA-pareNa yUpAvaTadefaMM famyayottaravediM parimimIte 19 2

athainaM prAxcaM pravAhayatyudaxcaM vA divamagreNa mA lekhIrantarikSaM madhyena mA hiMM sIH iti 1 vanaspate fatavalfo vi roha ityAvrafcane juhoti 2 sahasravalfA vi vayaMM ruhema ityAtmAnaM pratyabhimqfati 3 anvagramadgAn kalpayati yaM tvAyaMM svadhitistetijAnaH iti 4 etenaivAgrataH parivAsayati 5 ekAratniprabhqtIni pramANAnyA trayastriMM fadaratnerbhavanti 6 tr! yaratnirvaiva caturaratnirvA pAlAfo nirUDha-pafubandhayUpo'thetare saumyasyAdhvarasyetyekeSAm 7 athainaM nAtisthUlaM nAtya-Numagre'NIyAMM samaSTAfriM karoti 8 mUlata uparamataSTaM bhavati 9 agratafcaSAlaM pqthamAtramaSTAfriM madhye saMnatam 10 yAvaduttamamaDgulikANDaM tAvadUrdhvaM caSA-lAdyUpasyAtirecayati , dvyazgulamityekeSAM tr! yazgulamityekeSAm 11 avatakSa-NAnAMM svaruM kqtvAgnAvaiSNavamekAdafakapAlaM nirvapati 12 saptadafa sAmi-dhenyo bhavanti 13 siddhamiSTiH saMtiSThate 14 saiSAgnyanvAdhAnasya sthAnaM pratyeti 15 na pafviSTyAmagniM gqhNIyAdityaparam 16 tasyAMM saMM sthitAyAMM fAkhAmAhqtyAgreNAhavanIyaM vediM karoti 17 ratheSAmAtrI prAcI bhavati yugamAtrI purastAdakSamAtrI pafcAt 18 yat prAguttarasmAt parigrAhAt tat kqtvA-pareNa yUpAvaTadefaMM famyayottaravediM parimimIte 19 2

अथैनं प्राञ्चं प्रवाहयत्युदञ्चं वा दिवमग्रेण मा लेखीरन्तरिक्षं मध्येन मा हिँ सीः इति १ वनस्पते शतवल्शो वि रोह इत्याव्रश्चने जुहोति २ सहस्रवल्शा वि वयँ रुहेम इत्यात्मानं प्रत्यभिमृशति ३ अन्वग्रमद्गान् कल्पयति यं त्वायँ स्वधितिस्तेतिजानः इति ४ एतेनैवाग्रतः परिवासयति ५ एकारत्निप्रभृतीनि प्रमाणान्या त्रयस्त्रिँ शदरत्नेर्भवन्ति ६ त्र्?यरत्निर्वैव चतुररत्निर्वा पालाशो निरूढ-पशुबन्धयूपोऽथेतरे सौम्यस्याध्वरस्येत्येकेषाम् ७ अथैनं नातिस्थूलं नात्य-णुमग्रेऽणीयाँ समष्टाश्रिं करोति ८ मूलत उपरमतष्टं भवति ९ अग्रतश्चषालं पृथमात्रमष्टाश्रिं मध्ये संनतम् १० यावदुत्तममड्गुलिकाण्डं तावदूर्ध्वं चषा-लाद्यूपस्यातिरेचयति । द्व्यङ्गुलमित्येकेषां त्र्?यङ्गुलमित्येकेषाम् ११ अवतक्ष-णानाँ स्वरुं कृत्वाग्नावैष्णवमेकादशकपालं निर्वपति १२ सप्तदश सामि-धेन्यो भवन्ति १३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १४ सैषाग्न्यन्वाधानस्य स्थानं प्रत्येति १५ न पश्विष्ट्यामग्निं गृह्णीयादित्यपरम् १६ तस्याँ सँ स्थितायाँ शाखामाहृत्याग्रेणाहवनीयं वेदिं करोति १७ रथेषामात्री प्राची भवति युगमात्री पुरस्तादक्षमात्री पश्चात् १८ यत् प्रागुत्तरस्मात् परिग्राहात् तत् कृत्वा-परेण यूपावटदेशँ शम्ययोत्तरवेदिं परिमिमीते १९ २

अथैनं प्राञ्चं प्रवाहयत्युदञ्चं वा दिवमग्रेण मा लेखीरन्तरिक्षं मध्येन मा हिँ सीः इति १ वनस्पते शतवल्शो वि रोह इत्याव्रश्चने जुहोति २ सहस्रवल्शा वि वयँ रुहेम इत्यात्मानं प्रत्यभिमृशति ३ अन्वग्रमद्गान् कल्पयति यं त्वायँ स्वधितिस्तेतिजानः इति ४ एतेनैवाग्रतः परिवासयति ५ एकारत्निप्रभृतीनि प्रमाणान्या त्रयस्त्रिँ शदरत्नेर्भवन्ति ६ त्र्! यरत्निर्वैव चतुररत्निर्वा पालाशो निरूढ-पशुबन्धयूपोऽथेतरे सौम्यस्याध्वरस्येत्येकेषाम् ७ अथैनं नातिस्थूलं नात्य-णुमग्रेऽणीयाँ समष्टाश्रिं करोति ८ मूलत उपरमतष्टं भवति ९ अग्रतश्चषालं पृथमात्रमष्टाश्रिं मध्ये संनतम् १० यावदुत्तममड्गुलिकाण्डं तावदूर्ध्वं चषा-लाद्यूपस्यातिरेचयति । द्व्यङ्गुलमित्येकेषां त्र्! यङ्गुलमित्येकेषाम् ११ अवतक्ष-णानाँ स्वरुं कृत्वाग्नावैष्णवमेकादशकपालं निर्वपति १२ सप्तदश सामि-धेन्यो भवन्ति १३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १४ सैषाग्न्यन्वाधानस्य स्थानं प्रत्येति १५ न पश्विष्ट्यामग्निं गृह्णीयादित्यपरम् १६ तस्याँ सँ स्थितायाँ शाखामाहृत्याग्रेणाहवनीयं वेदिं करोति १७ रथेषामात्री प्राची भवति युगमात्री पुरस्तादक्षमात्री पश्चात् १८ यत् प्रागुत्तरस्मात् परिग्राहात् तत् कृत्वा-परेण यूपावटदेशँ शम्ययोत्तरवेदिं परिमिमीते १९ २

1130

purSt;dudIcInkÚMb;\ xMy;' in/;y SFyen;>yNtrmudIcI' le%;' ²l%it ivæ;;ynI meÉs it ) Ev' d²=,t" p[;cIm( itÿ_;ynI meÉs it ) Ev' p;dudIcIm( avt;Nm; n;Éqtm( it ) Evmuÿrt" p[;cIm( avt;Nm; VyÉqtm( it 1 ¬ÿrSm;Ã¹´\ s;dud' p[£m' p[£My tqwv xMyy; tUã,I' c;Tv;l' párÉmmIte 2 s;iv]e,;É.[m;d;y y(pár²l%it pár²l²%t\ r=" pár²l²%t; ar;ty" it 3 j;nudß' %;Tv; i]ivtSt' v; purIW\ hrit ivderÉ¦" it 4 ¬ÿrve´;' invpit És\ hIrÉs mihWIrÉs it 5 Evmev iÃtIy\ hrTyev' tOtIym( ) yo iÃtIySy;m( it iÃtIy\ hrit ) yStOtIySy;m( it tOtIym( 6 tUã,I' ctuqR \ úTv; xMy;m;]I' p[qyit ¬¨ p[qSvo¨ te yDpit" p[qt;m( it 7 /[uv;És it s\ hTy;²ºrvo=it deve>y" xuN/Sv it 8 yt( p[o=,In;muiCzãyet( t¶²=,t ¬ÿrve´;-mekSFy;' in"s;yoRpinnyet( a;po árp[' invRht it 9 y' iÃãy;t( t' ?y;yet( 10 Éskt;" p[ikrit deve>y" xM.Sv it 11 ¬ÿrve´; aNt;n( kLpyit

purastAdudIcInakumbAMM famyAM nidhAya sphyenAbhyantaramudIcIM lekhAM likhati vittAyanI me'si iti , evaM dakSiNataH prAcIm tiktAyanI me'si iti , evaM pafcAdudIcIm avatAnmA nAthitam iti , evamuttarataH prAcIm avatAnmA vyathitam iti 1 uttarasmAdvedyaMM sAdudaxcaM prakramaM prakramya tathaiva famyayA tUSNIM cAtvAlaM parimimIte 2 sAvitreNAbhrimAdAya yparilikhati parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 3 jAnudaghnaM khAtvA trivitastaM vA purISaMM harati videragniH iti 4 uttaravedyAM nivapati siMM hIrasi mahiSIrasi iti 5 evameva dvitIyaMM haratyevaM tqtIyam , yo dvitIyasyAm iti dvitIyaMM harati , yastqtIyasyAm iti tqtIyam 6 tUSNIM caturthaMM hqtvA famyAmAtrIM prathayati uru prathasvoru te yajxapatiH prathatAm iti 7 dhruvAsi iti saMM hatyAdbhiravokSati devebhyaH fundhasva iti 8 yat prokSaNInAmucchiSyet taddakSiNata uttaravedyA-mekasphyAM niHsAryopaninayet Apo ripraM nirvahata iti 9 yaM dviSyAt taM dhyAyet 10 sikatAH prakirati devebhyaH fambhasva iti 11 uttaravedyA antAn kalpayati

purastAdudIcInakumbAMM famyAM nidhAya sphyenAbhyantaramudIcIM lekhAM likhati vittAyanI me'si iti , evaM dakSiNataH prAcIm tiktAyanI me'si iti , evaM pafcAdudIcIm avatAnmA nAthitam iti , evamuttarataH prAcIm avatAnmA vyathitam iti 1 uttarasmAdvedyaMM sAdudaxcaM prakramaM prakramya tathaiva famyayA tUSNIM cAtvAlaM parimimIte 2 sAvitreNAbhrimAdAya yparilikhati parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 3 jAnudaghnaM khAtvA trivitastaM vA purISaMM harati videragniH iti 4 uttaravedyAM nivapati siMM hIrasi mahiSIrasi iti 5 evameva dvitIyaMM haratyevaM tqtIyam , yo dvitIyasyAm iti dvitIyaMM harati , yastqtIyasyAm iti tqtIyam 6 tUSNIM caturtha MM! hqtvA famyAmAtrIM prathayati uru prathasvoru te yajxapatiH prathatAm iti 7 dhruvAsi iti saMM hatyAdbhiravokSati devebhyaH fundhasva iti 8 yat prokSaNInAmucchiSyet taddakSiNata uttaravedyA-mekasphyAM niHsAryopaninayet Apo ripraM nirvahata iti 9 yaM dviSyAt taM dhyAyet 10 sikatAH prakirati devebhyaH fambhasva iti 11 uttaravedyA antAn kalpayati

पुरस्तादुदीचीनकुम्बाँ शम्यां निधाय स्फ्येनाभ्यन्तरमुदीचीं लेखां लिखति वित्तायनी मेऽसि इति । एवं दक्षिणतः प्राचीम् तिक्तायनी मेऽसि इति । एवं पश्चादुदीचीम् अवतान्मा नाथितम् इति । एवमुत्तरतः प्राचीम् अवतान्मा व्यथितम् इति १ उत्तरस्माद्वेद्यँ सादुदञ्चं प्रक्रमं प्रक्रम्य तथैव शम्यया तूष्णीं चात्वालं परिमिमीते २ सावित्रेणाभ्रिमादाय य्परिलिखति परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति ३ जानुदघ्नं खात्वा त्रिवितस्तं वा पुरीषँ हरति विदेरग्निः इति ४ उत्तरवेद्यां निवपति सिँ हीरसि महिषीरसि इति ५ एवमेव द्वितीयँ हरत्येवं तृतीयम् । यो द्वितीयस्याम् इति द्वितीयँ हरति । यस्तृतीयस्याम् इति तृतीयम् ६ तूष्णीं चतुर्थँ हृत्वा शम्यामात्रीं प्रथयति उरु प्रथस्वोरु ते यज्ञपतिः प्रथताम् इति ७ ध्रुवासि इति सँ हत्याद्भिरवोक्षति देवेभ्यः शुन्धस्व इति ८ यत् प्रोक्षणीनामुच्छिष्येत् तद्दक्षिणत उत्तरवेद्या-मेकस्फ्यां निःसार्योपनिनयेत् आपो रिप्रं निर्वहत इति ९ यं द्विष्यात् तं ध्यायेत् १० सिकताः प्रकिरति देवेभ्यः शम्भस्व इति ११ उत्तरवेद्या अन्तान् कल्पयति

पुरस्तादुदीचीनकुम्बाँ शम्यां निधाय स्फ्येनाभ्यन्तरमुदीचीं लेखां लिखति वित्तायनी मेऽसि इति । एवं दक्षिणतः प्राचीम् तिक्तायनी मेऽसि इति । एवं पश्चादुदीचीम् अवतान्मा नाथितम् इति । एवमुत्तरतः प्राचीम् अवतान्मा व्यथितम् इति १ उत्तरस्माद्वेद्यँ सादुदञ्चं प्रक्रमं प्रक्रम्य तथैव शम्यया तूष्णीं चात्वालं परिमिमीते २ सावित्रेणाभ्रिमादाय य्परिलिखति परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति ३ जानुदघ्नं खात्वा त्रिवितस्तं वा पुरीषँ हरति विदेरग्निः इति ४ उत्तरवेद्यां निवपति सिँ हीरसि महिषीरसि इति ५ एवमेव द्वितीयँ हरत्येवं तृतीयम् । यो द्वितीयस्याम् इति द्वितीयँ हरति । यस्तृतीयस्याम् इति तृतीयम् ६ तूष्णीं चतुर्थ ँ! हृत्वा शम्यामात्रीं प्रथयति उरु प्रथस्वोरु ते यज्ञपतिः प्रथताम् इति ७ ध्रुवासि इति सँ हत्याद्भिरवोक्षति देवेभ्यः शुन्धस्व इति ८ यत् प्रोक्षणीनामुच्छिष्येत् तद्दक्षिणत उत्तरवेद्या-मेकस्फ्यां निःसार्योपनिनयेत् आपो रिप्रं निर्वहत इति ९ यं द्विष्यात् तं ध्यायेत् १० सिकताः प्रकिरति देवेभ्यः शम्भस्व इति ११ उत्तरवेद्या अन्तान् कल्पयति

1134

v;tjUto yo¬ aÉ.r=tu Tmn; p[j;" ippitR bü/; ivr;jit Ð

vAtajUto yo\u abhirakSatu tmanA prajAH piparti bahudhA virAjati .

vAtajUto you abhirakSatu tmanA prajAH piparti bahudhA virAjati .

वातजूतो योउ अभिरक्षतु त्मना प्रजाः पिपर्ति बहुधा विराजति ॥

1151

it 7 xeWe üTv; p[;oÉ.p[v[j²Nt 8 ¬pyR¦* /;yRm;,e pgOhIten;Jyen ihr

iti 7 feSe hutvA prAxco'bhipravrajanti 8 uparyagnau dhAryamANe paxcagqhItenAjyena hiraNyamantardhAyAkSNayottaravediM vyAghArayati , siMM hIrasi sapatnasAhI svAhA iti dakSiNeMM 'se , siMM hIrasi suprajAvaniH svAhA ityuttarasyAMM froNyAm , siMM hIrasi rAyaspoSavaniH svAhA ityuttareMM 'se , siMM hIrasyAdityavaniH svAhA iti dakSiNasyAMM froNyAm , siMM hIrasyAvaha devAn devayate yajamAnAya svAhA iti madhye 9 4

iti 7 feSe hutvA prAxco'bhipravrajanti 8 uparyagnau dhAryamANe paxcagqhItenAjyena hiraNyamantardhAyAkSNayottaravediM vyAghArayati , siMM hIrasi sapatnasAhI svAhA iti dakSiNe MM! 'se , si MM! hIrasi suprajAvaniH svAhA ityuttarasyAMM froNyAm , si MM! hIrasi rAyaspoSavaniH svAhA ityuttare MM! 'se , si MM! hIrasyAdityavaniH svAhA iti dakSiNasyAMM froNyAm , si MM! hIrasyAvaha devAn devayate yajamAnAya svAhA iti madhye 9 4

इति ७ शेषे हुत्वा प्राञ्चोऽभिप्रव्रजन्ति ८ उपर्यग्नौ धार्यमाणे पञ्चगृहीतेनाज्येन हिरण्यमन्तर्धायाक्ष्णयोत्तरवेदिं व्याघारयति । सिँ हीरसि सपत्नसाही स्वाहा इति दक्षिणेँ ऽसे । सिँ हीरसि सुप्रजावनिः स्वाहा इत्युत्तरस्याँ श्रोण्याम् । सिँ हीरसि रायस्पोषवनिः स्वाहा इत्युत्तरेँ ऽसे । सिँ हीरस्यादित्यवनिः स्वाहा इति दक्षिणस्याँ श्रोण्याम् । सिँ हीरस्यावह देवान् देवयते यजमानाय स्वाहा इति मध्ये ९ ४

इति ७ शेषे हुत्वा प्राञ्चोऽभिप्रव्रजन्ति ८ उपर्यग्नौ धार्यमाणे पञ्चगृहीतेनाज्येन हिरण्यमन्तर्धायाक्ष्णयोत्तरवेदिं व्याघारयति । सिँ हीरसि सपत्नसाही स्वाहा इति दक्षिणे ँ! ऽसे । सि ँ! हीरसि सुप्रजावनिः स्वाहा इत्युत्तरस्याँ श्रोण्याम् । सि ँ! हीरसि रायस्पोषवनिः स्वाहा इत्युत्तरे ँ! ऽसे । सि ँ! हीरस्यादित्यवनिः स्वाहा इति दक्षिणस्याँ श्रोण्याम् । सि ँ! हीरस्यावह देवान् देवयते यजमानाय स्वाहा इति मध्ये ९ ४

1173

a] bihRr;id kmR p[itp´te yid pUveR´urÉ¦' p[,yet( ) aq yid p[o=;Nt;' párvset( td;nImev bihRr;id kmR p[itp´te 1 =uxl;k iv/OtI a;v;l' p[Strm( bihRãyups'nçit 2 k;ãmRyRmy;n( pár/Iin?me 3 ]yo-Év\ xitd;¨Ém?m' kroit 4 sm;nm; p;];,;' p[yojn;t( 5 vs;homhvnI' iÃtIy;' juô' p[yunáÿ_ pOWd;Jy/;nI' iÃtIy;mup.Ot' Ã¹ a;JySq;Ly* kÚM.I' pxuÅp,I' k;ãmRyRmYy* vp;Åp

atra barhirAdi karma pratipadyate yadi pUrvedyuragniM praNayet , atha yadi prokSAntAM parivaset tadAnImeva barhirAdi karma pratipadyate 1 ikSufalAke vidhqtI AfvavAlaM prastaram barhiSyupasaMnahyati 2 kArSmaryamayAn paridhInidhme 3 trayo-viMM fatidArumidhmaM karoti 4 samAnamA pAtrANAM prayojanAt 5 vasAhomahavanIM dvitIyAM juhUM prayunakti pqSadAjyadhAnIM dvitIyAmupabhqtaM dve AjyasthAlyau kumbhIM pafufrapaNIM kArSmaryamayyau vapAfrapaNyau dvifUlAmekafUlAM ca hqdayafUlaMM svaruMM svadhitiMM rafane plakSafAkhAmaudumbaraM maitrAvaruNadaNDaM yena cArthI bhavati 6 tatra ya upabhqto dharmA ye ca dhruvAyAH pqSadAjyadhAnyAmapi kriyeran 7 ye sAMnAyya ukhAyAH pafufrapaNyAM vapAfrapaNyorhqdayafUle plakSafAkhAyAmiti kriyeran 8 sruvadharmAH svadhitau payodharmAH pafau 9 na praNItAH praNayati 10 agnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjIMM stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 11 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 12 prokSaNInAmAvqtA prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAma ntr?ya pAtrANi prokSya haviSkqtA vAcaM visqjya tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 13 samAnamA saMpraiSAt 14 6

atra barhirAdi karma pratipadyate yadi pUrvedyuragniM praNayet , atha yadi prokSAntAM parivaset tadAnImeva barhirAdi karma pratipadyate 1 ikSufalAke vidhqtI AfvavAlaM prastaram barhiSyupasaMnahyati 2 kArSmaryamayAn paridhInidhme 3 trayo-viMM fatidArumidhmaM karoti 4 samAnamA pAtrANAM prayojanAt 5 vasAhomahavanIM dvitIyAM juhUM prayunakti pqSadAjyadhAnIM dvitIyAmupabhqtaM dve AjyasthAlyau kumbhIM pafufrapaNIM kArSmaryamayyau vapAfrapaNyau dvifUlAmekafUlAM ca hqdayafUlaMM svaruMM svadhitiMM rafane plakSafAkhAmaudumbaraM maitrAvaruNadaNDaM yena cArthI bhavati 6 tatra ya upabhqto dharmA ye ca dhruvAyAH pqSadAjyadhAnyAmapi kriyeran 7 ye sAMnAyya ukhAyAH pafufrapaNyAM vapAfrapaNyorhqdayafUle plakSafAkhAyAmiti kriyeran 8 sruvadharmAH svadhitau payodharmAH pafau 9 na praNItAH praNayati 10 agnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjI MM! stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 11 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 12 prokSaNInAmAvqtA prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAmantr! ya pAtrANi prokSya haviSkqtA vAcaM visqjya tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 13 samAnamA saMpraiSAt 14 6

अत्र बर्हिरादि कर्म प्रतिपद्यते यदि पूर्वेद्युरग्निं प्रणयेत् । अथ यदि प्रोक्षान्तां परिवसेत् तदानीमेव बर्हिरादि कर्म प्रतिपद्यते १ इक्षुशलाके विधृती आश्ववालं प्रस्तरम् बर्हिष्युपसंनह्यति २ कार्ष्मर्यमयान् परिधीनिध्मे ३ त्रयो-विँ शतिदारुमिध्मं करोति ४ समानमा पात्राणां प्रयोजनात् ५ वसाहोमहवनीं द्वितीयां जुहूं प्रयुनक्ति पृषदाज्यधानीं द्वितीयामुपभृतं द्वे आज्यस्थाल्यौ कुम्भीं पशुश्रपणीं कार्ष्मर्यमय्यौ वपाश्रपण्यौ द्विशूलामेकशूलां च हृदयशूलँ स्वरुँ स्वधितिँ रशने प्लक्षशाखामौदुम्बरं मैत्रावरुणदण्डं येन चार्थी भवति ६ तत्र य उपभृतो धर्मा ये च ध्रुवायाः पृषदाज्यधान्यामपि क्रियेरन् ७ ये सांनाय्य उखायाः पशुश्रपण्यां वपाश्रपण्योर्हृदयशूले प्लक्षशाखायामिति क्रियेरन् ८ स्रुवधर्माः स्वधितौ पयोधर्माः पशौ ९ न प्रणीताः प्रणयति १० अग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजीँ स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति ११ वाग्यतः पात्राणि संमृशति १२ प्रोक्षणीनामावृता प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमाम न्त्र्?य पात्राणि प्रोक्ष्य हविष्कृता वाचं विसृज्य तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति १३ समानमा संप्रैषात् १४ ६

अत्र बर्हिरादि कर्म प्रतिपद्यते यदि पूर्वेद्युरग्निं प्रणयेत् । अथ यदि प्रोक्षान्तां परिवसेत् तदानीमेव बर्हिरादि कर्म प्रतिपद्यते १ इक्षुशलाके विधृती आश्ववालं प्रस्तरम् बर्हिष्युपसंनह्यति २ कार्ष्मर्यमयान् परिधीनिध्मे ३ त्रयो-विँ शतिदारुमिध्मं करोति ४ समानमा पात्राणां प्रयोजनात् ५ वसाहोमहवनीं द्वितीयां जुहूं प्रयुनक्ति पृषदाज्यधानीं द्वितीयामुपभृतं द्वे आज्यस्थाल्यौ कुम्भीं पशुश्रपणीं कार्ष्मर्यमय्यौ वपाश्रपण्यौ द्विशूलामेकशूलां च हृदयशूलँ स्वरुँ स्वधितिँ रशने प्लक्षशाखामौदुम्बरं मैत्रावरुणदण्डं येन चार्थी भवति ६ तत्र य उपभृतो धर्मा ये च ध्रुवायाः पृषदाज्यधान्यामपि क्रियेरन् ७ ये सांनाय्य उखायाः पशुश्रपण्यां वपाश्रपण्योर्हृदयशूले प्लक्षशाखायामिति क्रियेरन् ८ स्रुवधर्माः स्वधितौ पयोधर्माः पशौ ९ न प्रणीताः प्रणयति १० अग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजी ँ! स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति ११ वाग्यतः पात्राणि संमृशति १२ प्रोक्षणीनामावृता प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमामन्त्र्! य पात्राणि प्रोक्ष्य हविष्कृता वाचं विसृज्य तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति १३ समानमा संप्रैषात् १४ ६

1176

§uvSvÉ/tI c §uc s'mOi pI \ s'nç;Jyen dÝ; codeih it s'p[wW;Nt' nmit 1 sm;nm;JyinvRp,;t( 2 a;Jy' in¨Py iÃtIySy;m;JySq;Ly;' dÉ/ invRpit 3 tSy;Jyenwv kLpo Vy;:y;toNy];É/Åy,;t( 4 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 5 ctujuR×;' gOð;it ctu¨p.Oit 6 pgOhIt' pOWd;Jym( ) a;Jyen dÉ/ s\ sOJy mhIn;' pyoÉs TyetwmRN]w" 7 yq;p[ÕTyev /[uv;y;' gOð;it 8 sm;nm; §uc;\ s;dn;t( 9 §uc" s;dÉyTv;g[e, /[uv;' ved\ s;dÉyTv; s;iv]e,;É.[m;d;y;g[e,;hvnIy' yUp;v$' pár²l%Ty/RmNtveR´/| bihveRid pár²l²%t\ r=" pár²l²%t; ar;ty" it 10 ¬prs'Émt' %;Tv; yUp' p[=;lyit

sruvasvadhitI ca srucafca saMmqDDhi patnIMM saMnahyAjyena dadhnA codehi iti saMpraiSAntaM namati 1 samAnamAjyanirvapaNAt 2 AjyaM nirupya dvitIyasyAmAjyasthAlyAM dadhi nirvapati 3 tasyAjyenaiva kalpo vyAkhyAto'nyatrAdhifrayaNAt 4 samAnamAjyAnAM grahaNAt 5 caturjuhvAM gqhNAti caturupabhqti 6 paxcagqhItaM pqSadAjyam , Ajyena dadhi saMM sqjya mahInAM payo'si ityetairmantraiH 7 yathAprakqtyeva dhruvAyAM gqhNAti 8 samAnamA srucAMM sAdanAt 9 srucaH sAdayitvAgreNa dhruvAM vedaMM sAdayitvA sAvitreNAbhrimAdAyAgreNAhavanIyaM yUpAvaTaM parilikhatyardhamantarvedyardhaM bahirvedi parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 10 uparasaMmitaM khAtvA yUpaM prakSAlayati

sruvasvadhitI ca srucafca saMmqDDhi patnI MM! saMnahyAjyena dadhnA codehi iti saMpraiSAntaM namati 1 samAnamAjyanirvapaNAt 2 AjyaM nirupya dvitIyasyAmAjyasthAlyAM dadhi nirvapati 3 tasyAjyenaiva kalpo vyAkhyAto'nyatrAdhifrayaNAt 4 samAnamAjyAnAM grahaNAt 5 caturjuhvAM gqhNAti caturupabhqti 6 paxcagqhItaM pqSadAjyam , Ajyena dadhi saMM sqjya mahInAM payo'si ityetairmantraiH 7 yathAprakqtyeva dhruvAyAM gqhNAti 8 samAnamA srucAMM sAdanAt 9 srucaH sAdayitvAgreNa dhruvAM vedaMM sAdayitvA sAvitreNAbhrimAdAyAgreNAhavanIyaM yUpAvaTaM parilikhatyardhamantarvedyardhaM bahirvedi parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 10 uparasaMmitaM khAtvA yUpaM prakSAlayati

स्रुवस्वधिती च स्रुचश्च संमृड्ढि पत्नीँ संनह्याज्येन दध्ना चोदेहि इति संप्रैषान्तं नमति १ समानमाज्यनिर्वपणात् २ आज्यं निरुप्य द्वितीयस्यामाज्यस्थाल्यां दधि निर्वपति ३ तस्याज्येनैव कल्पो व्याख्यातोऽन्यत्राधिश्रयणात् ४ समानमाज्यानां ग्रहणात् ५ चतुर्जुह्वां गृह्णाति चतुरुपभृति ६ पञ्चगृहीतं पृषदाज्यम् । आज्येन दधि सँ सृज्य महीनां पयोऽसि इत्येतैर्मन्त्रैः ७ यथाप्रकृत्येव ध्रुवायां गृह्णाति ८ समानमा स्रुचाँ सादनात् ९ स्रुचः सादयित्वाग्रेण ध्रुवां वेदँ सादयित्वा सावित्रेणाभ्रिमादायाग्रेणाहवनीयं यूपावटं परिलिखत्यर्धमन्तर्वेद्यर्धं बहिर्वेदि परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति १० उपरसंमितं खात्वा यूपं प्रक्षालयति

स्रुवस्वधिती च स्रुचश्च संमृड्ढि पत्नी ँ! संनह्याज्येन दध्ना चोदेहि इति संप्रैषान्तं नमति १ समानमाज्यनिर्वपणात् २ आज्यं निरुप्य द्वितीयस्यामाज्यस्थाल्यां दधि निर्वपति ३ तस्याज्येनैव कल्पो व्याख्यातोऽन्यत्राधिश्रयणात् ४ समानमाज्यानां ग्रहणात् ५ चतुर्जुह्वां गृह्णाति चतुरुपभृति ६ पञ्चगृहीतं पृषदाज्यम् । आज्येन दधि सँ सृज्य महीनां पयोऽसि इत्येतैर्मन्त्रैः ७ यथाप्रकृत्येव ध्रुवायां गृह्णाति ८ समानमा स्रुचाँ सादनात् ९ स्रुचः सादयित्वाग्रेण ध्रुवां वेदँ सादयित्वा सावित्रेणाभ्रिमादायाग्रेणाहवनीयं यूपावटं परिलिखत्यर्धमन्तर्वेद्यर्धं बहिर्वेदि परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति १० उपरसंमितं खात्वा यूपं प्रक्षालयति

1188

párvIym;,;y;nub[Uih it 1 n;É.dße m?ydexe v; i]gu,y; p[d²=,' i]" párVyyit párvIrÉs pár Tv; dwvIivRxo VyyNt;m( it 2 ¬ÿrmuÿr' gu,muÿm' kroit 3 ¬p;Nte rxn;' VyitWJy;Nt' p[ve·yit 4 sm;vNt* ÕTv;É,mit Sqivmt( p[vyit idv" sUnurÉs it 5 Sv¨m;d;y m?yme rxn;gu,evgUhTyuÿme sveRWu v; aNtár=Sy Tv; s;n;vv gUh;Ém it 6 aqwn' px\ ;py²Nt an©hInmp¥dNtmj' loh' tUpr' iÃåp' pIv;nm( 7 We Tv; it bihRWI a;dÿe 8 ¬pvIrÉs it Pl=x;%;m( 9 y; büp,;R büx;%; tyop;kÚy;Rt( pxuk;mSy 10 ag[e, yUp' purSt;Tp[Ty\ x;%y; bihR>y;| pxumup;kroit ) p[j;ptej;Rym;n;" it Ã;>y;m( ) ¬po dev;n( dwvIivRx" it p[itp´ revtI rm?vÉmN{ ;É¦>y;' Tv; ju·mup;kroÉm TyNten 11 a¦ejRin]mÉs TyÉ/mNqnxkl' ind/;it ) vOW,* Sq" it p[;* d.*R 12 ¬vRXyÉs Ty/r;rÉ,m;dÿe ) puårv;" Tyuÿr;rÉ,m( 13 `Oten;ÿ_ vOW,' d/;q;m( Ty;JySq;Ly; Éblenáÿ_ 14 a;yurÉs Tyr,I smv/;y s'p[eãyit 15 9

parivIyamANAyAnubrUhi iti 1 nAbhidaghne madhyadefe vA triguNayA pradakSiNaM triH parivyayati parivIrasi pari tvA daivIrvifo vyayantAm iti 2 uttaramuttaraM guNamuttamaM karoti 3 upAnte rafanAM vyatiSajyAntaM praveSTayati 4 samAvantau kqtvANimati sthavimat pravayati divaH sUnurasi iti 5 svarumAdAya madhyame rafanAguNe'vagUhatyuttame sarveSu vA antarikSasya tvA sAnAvava gUhAmi iti 6 athainaM pafuMM snApayanti anazgahInamapannadantamajaM lohaM tUparaM dvirUpaM pIvAnam 7 iSe tvA iti barhiSI Adatte 8 upavIrasi iti plakSafAkhAm 9 yA bahuparNA bahufAkhA tayopAkuryAt pafukAmasya 10 agreNa yUpaM purastAtpratyaxcaMM fAkhayA barhirbhyAM pafumupAkaroti , prajApaterjAyamAnAH iti dvAbhyAm , upo devAn daivIrvifaH iti pratipadya revatI ramadhvamindra ?AgnibhyAM tvA juSTamupAkaromi ityantena 11 agnerjanitramasi ityadhimanthanafakalaM nidadhAti , vqSaNau sthaH iti prAxcau darbhau 12 urvafyasi ityadharAraNimAdatte , purUravAH ityuttarAraNim 13 ghqtenAkte vqSaNaM dadhAthAm ityAjyasthAlyA bile'nakti 14 Ayurasi ityaraNI samavadhAya saMpreSyati 15 9

parivIyamANAyAnubrUhi iti 1 nAbhidaghne madhyadefe vA triguNayA pradakSiNaM triH parivyayati parivIrasi pari tvA daivIrvifo vyayantAm iti 2 uttaramuttaraM guNamuttamaM karoti 3 upAnte rafanAM vyatiSajyAntaM praveSTayati 4 samAvantau kqtvANimati sthavimat pravayati divaH sUnurasi iti 5 svarumAdAya madhyame rafanAguNe'vagUhatyuttame sarveSu vA antarikSasya tvA sAnAvava gUhAmi iti 6 athainaM pafuMM snApayanti anazgahInamapannadantamajaM lohaM tUparaM dvirUpaM pIvAnam 7 iSe tvA iti barhiSI Adatte 8 upavIrasi iti plakSafAkhAm 9 yA bahuparNA bahufAkhA tayopAkuryAt pafukAmasya 10 agreNa yUpaM purastAtpratyaxcaMM fAkhayA barhirbhyAM pafumupAkaroti , prajApaterjAyamAnAH iti dvAbhyAm , upo devAn daivIrvifaH iti pratipadya revatI ramadhvamindrA gnibhyAM tvA juSTamupAkaromi ityantena 11 agnerjanitramasi ityadhimanthanafakalaM nidadhAti , vqSaNau sthaH iti prAxcau darbhau 12 urvafyasi ityadharAraNimAdatte , purUravAH ityuttarAraNim 13 ghqtenAkte vqSaNaM dadhAthAm ityAjyasthAlyA bile'nakti 14 Ayurasi ityaraNI samavadhAya saMpreSyati 15 9

परिवीयमाणायानुब्रूहि इति १ नाभिदघ्ने मध्यदेशे वा त्रिगुणया प्रदक्षिणं त्रिः परिव्ययति परिवीरसि परि त्वा दैवीर्विशो व्ययन्ताम् इति २ उत्तरमुत्तरं गुणमुत्तमं करोति ३ उपान्ते रशनां व्यतिषज्यान्तं प्रवेष्टयति ४ समावन्तौ कृत्वाणिमति स्थविमत् प्रवयति दिवः सूनुरसि इति ५ स्वरुमादाय मध्यमे रशनागुणेऽवगूहत्युत्तमे सर्वेषु वा अन्तरिक्षस्य त्वा सानावव गूहामि इति ६ अथैनं पशुँ स्नापयन्ति अनङ्गहीनमपन्नदन्तमजं लोहं तूपरं द्विरूपं पीवानम् ७ इषे त्वा इति बर्हिषी आदत्ते ८ उपवीरसि इति प्लक्षशाखाम् ९ या बहुपर्णा बहुशाखा तयोपाकुर्यात् पशुकामस्य १० अग्रेण यूपं पुरस्तात्प्रत्यञ्चँ शाखया बर्हिर्भ्यां पशुमुपाकरोति । प्रजापतेर्जायमानाः इति द्वाभ्याम् । उपो देवान् दैवीर्विशः इति प्रतिपद्य रेवती रमध्वमिन्द्र ?ाग्निभ्यां त्वा जुष्टमुपाकरोमि इत्यन्तेन ११ अग्नेर्जनित्रमसि इत्यधिमन्थनशकलं निदधाति । वृषणौ स्थः इति प्राञ्चौ दर्भौ १२ उर्वश्यसि इत्यधरारणिमादत्ते । पुरूरवाः इत्युत्तरारणिम् १३ घृतेनाक्ते वृषणं दधाथाम् इत्याज्यस्थाल्या बिलेऽनक्ति १४ आयुरसि इत्यरणी समवधाय संप्रेष्यति १५ ९

परिवीयमाणायानुब्रूहि इति १ नाभिदघ्ने मध्यदेशे वा त्रिगुणया प्रदक्षिणं त्रिः परिव्ययति परिवीरसि परि त्वा दैवीर्विशो व्ययन्ताम् इति २ उत्तरमुत्तरं गुणमुत्तमं करोति ३ उपान्ते रशनां व्यतिषज्यान्तं प्रवेष्टयति ४ समावन्तौ कृत्वाणिमति स्थविमत् प्रवयति दिवः सूनुरसि इति ५ स्वरुमादाय मध्यमे रशनागुणेऽवगूहत्युत्तमे सर्वेषु वा अन्तरिक्षस्य त्वा सानावव गूहामि इति ६ अथैनं पशुँ स्नापयन्ति अनङ्गहीनमपन्नदन्तमजं लोहं तूपरं द्विरूपं पीवानम् ७ इषे त्वा इति बर्हिषी आदत्ते ८ उपवीरसि इति प्लक्षशाखाम् ९ या बहुपर्णा बहुशाखा तयोपाकुर्यात् पशुकामस्य १० अग्रेण यूपं पुरस्तात्प्रत्यञ्चँ शाखया बर्हिर्भ्यां पशुमुपाकरोति । प्रजापतेर्जायमानाः इति द्वाभ्याम् । उपो देवान् दैवीर्विशः इति प्रतिपद्य रेवती रमध्वमिन्द्रा ग्निभ्यां त्वा जुष्टमुपाकरोमि इत्यन्तेन ११ अग्नेर्जनित्रमसि इत्यधिमन्थनशकलं निदधाति । वृषणौ स्थः इति प्राञ्चौ दर्भौ १२ उर्वश्यसि इत्यधरारणिमादत्ते । पुरूरवाः इत्युत्तरारणिम् १३ घृतेनाक्ते वृषणं दधाथाम् इत्याज्यस्थाल्या बिलेऽनक्ति १४ आयुरसि इत्यरणी समवधाय संप्रेष्यति १५ ९

1191

a¦ye mQym;n;y;nub[Uih it 1 i]rnUÿ_;y;' p[qm;y;' p[d²=,' i]mRNqit g;y]' zNdonu p[ j;ySv TyetwmRN]w" 2 j;t a;h j;t;y;nub[Uih it 3 p[hárãyn( p[iîym;,;y;nub[Uih it 4 y];É.j;n;it p[ dev' devvItye it tdg[e,oÿr' párÉ/mnup[hrit s'É/n; v; .vt' n" smns* it 5 §uve,;Jym;d;y;É.juhoit a¦;vÉ¦rit p[iv·" Tyety; 6 s;iv]e, rxn;m;d;y pxo" p;xen d²=,m/RxIWRmÉ.d/;it AtSy Tv; devhÉv" p;xen; r.e it 7 aqwn' purSt;Tp[Ty' yUpe inyunáÿ_ /W;R m;nuW;inN{ ;-É¦>y;' Tv; ju·' inyuniJm it 8 yev;RcInmek;dixNy;" pxv a;l>yNte t;nuÿrto yUpSy inyunáÿ_ d²=,t Ek;dixn;n( 9 aqwnmupár·;t( p[o=it aÎSTv*p/I>y N{ ;É¦>y;' Tv; ju·' p[o=;Ém it 10 p;yyit ap;' pe¨rÉs it 11 a/St;dupo=it Sv;ÿ' Éct( sdev\ hVym;po devI" Svdtwnm( it 12 10

agnaye mathyamAnAyAnubrUhi iti 1 triranUktAyAM prathamAyAM pradakSiNaM trirmanthati gAyatraM chando'nu pra jAyasva ityetairmantraiH 2 jAta Aha jAtAyAnubrUhi iti 3 prahariSyan prahriyamANAyAnubrUhi iti 4 yatrAbhijAnAti pra devaM devavItaye iti tadagreNottaraM paridhimanupraharati saMdhinA vA bhavataM naH samanasau iti 5 sruveNAjyamAdAyAbhijuhoti agnAvagnifcarati praviSTaH ityetayA 6 sAvitreNa rafanAmAdAya pafoH pAfena dakSiNamardhafIrSamabhidadhAti qtasya tvA devahaviH pAfenA rabhe iti 7 athainaM purastAtpratyaxcaM yUpe niyunakti dharSA mAnuSAnindra ?A-gnibhyAM tvA juSTaM niyunajmi iti 8 ye'rvAcInamekAdafinyAH pafava Alabhyante tAnuttarato yUpasya niyunakti dakSiNata ekAdafinAn 9 athainamupariSTAt prokSati adbhyastvaupadhIbhya indra ?AgnibhyAM tvA juSTaM prokSAmi iti 10 pAyayati apAM perurasi iti 11 adhastAdupokSati svAttaM cit sadevaMM havyamApo devIH svadatainam iti 12 10

agnaye mathyamAnAyAnubrUhi iti 1 triranUktAyAM prathamAyAM pradakSiNaM trirmanthati gAyatraM chando'nu pra jAyasva ityetairmantraiH 2 jAta Aha jAtAyAnubrUhi iti 3 prahariSyan prahriyamANAyAnubrUhi iti 4 yatrAbhijAnAti pra devaM devavItaye iti tadagreNottaraM paridhimanupraharati saMdhinA vA bhavataM naH samanasau iti 5 sruveNAjyamAdAyAbhijuhoti agnAvagnifcarati praviSTaH ityetayA 6 sAvitreNa rafanAmAdAya pafoH pAfena dakSiNamardhafIrSamabhidadhAti qtasya tvA devahaviH pAfenA rabhe iti 7 athainaM purastAtpratyaxcaM yUpe niyunakti dharSA mAnuSAnindrA -gnibhyAM tvA juSTaM niyunajmi iti 8 ye'rvAcInamekAdafinyAH pafava Alabhyante tAnuttarato yUpasya niyunakti dakSiNata ekAdafinAn 9 athainamupariSTAt prokSati adbhyastvaupadhIbhya indrA gnibhyAM tvA juSTaM prokSAmi iti 10 pAyayati apAM perurasi iti 11 adhastAdupokSati svAttaM cit sadevaMM havyamApo devIH svadatainam iti 12 10

अग्नये मथ्यमानायानुब्रूहि इति १ त्रिरनूक्तायां प्रथमायां प्रदक्षिणं त्रिर्मन्थति गायत्रं छन्दोऽनु प्र जायस्व इत्येतैर्मन्त्रैः २ जात आह जातायानुब्रूहि इति ३ प्रहरिष्यन् प्रह्रियमाणायानुब्रूहि इति ४ यत्राभिजानाति प्र देवं देववीतये इति तदग्रेणोत्तरं परिधिमनुप्रहरति संधिना वा भवतं नः समनसौ इति ५ स्रुवेणाज्यमादायाभिजुहोति अग्नावग्निश्चरति प्रविष्टः इत्येतया ६ सावित्रेण रशनामादाय पशोः पाशेन दक्षिणमर्धशीर्षमभिदधाति ऋतस्य त्वा देवहविः पाशेना रभे इति ७ अथैनं पुरस्तात्प्रत्यञ्चं यूपे नियुनक्ति धर्षा मानुषानिन्द्र ?ा-ग्निभ्यां त्वा जुष्टं नियुनज्मि इति ८ येऽर्वाचीनमेकादशिन्याः पशव आलभ्यन्ते तानुत्तरतो यूपस्य नियुनक्ति दक्षिणत एकादशिनान् ९ अथैनमुपरिष्टात् प्रोक्षति अद्भ्यस्त्वौपधीभ्य इन्द्र ?ाग्निभ्यां त्वा जुष्टं प्रोक्षामि इति १० पाययति अपां पेरुरसि इति ११ अधस्तादुपोक्षति स्वात्तं चित् सदेवँ हव्यमापो देवीः स्वदतैनम् इति १२ १०

अग्नये मथ्यमानायानुब्रूहि इति १ त्रिरनूक्तायां प्रथमायां प्रदक्षिणं त्रिर्मन्थति गायत्रं छन्दोऽनु प्र जायस्व इत्येतैर्मन्त्रैः २ जात आह जातायानुब्रूहि इति ३ प्रहरिष्यन् प्रह्रियमाणायानुब्रूहि इति ४ यत्राभिजानाति प्र देवं देववीतये इति तदग्रेणोत्तरं परिधिमनुप्रहरति संधिना वा भवतं नः समनसौ इति ५ स्रुवेणाज्यमादायाभिजुहोति अग्नावग्निश्चरति प्रविष्टः इत्येतया ६ सावित्रेण रशनामादाय पशोः पाशेन दक्षिणमर्धशीर्षमभिदधाति ऋतस्य त्वा देवहविः पाशेना रभे इति ७ अथैनं पुरस्तात्प्रत्यञ्चं यूपे नियुनक्ति धर्षा मानुषानिन्द्रा -ग्निभ्यां त्वा जुष्टं नियुनज्मि इति ८ येऽर्वाचीनमेकादशिन्याः पशव आलभ्यन्ते तानुत्तरतो यूपस्य नियुनक्ति दक्षिणत एकादशिनान् ९ अथैनमुपरिष्टात् प्रोक्षति अद्भ्यस्त्वौपधीभ्य इन्द्रा ग्निभ्यां त्वा जुष्टं प्रोक्षामि इति १० पाययति अपां पेरुरसि इति ११ अधस्तादुपोक्षति स्वात्तं चित् सदेवँ हव्यमापो देवीः स्वदतैनम् इति १२ १०

1213

smuT£My shpIk;;Tv;le m;jRyNte xuõ; vy' páriv·;" párve·;ro vo .Uy;Sm it 1 pI pxo" p[;,;n;Py;yyTy?vyuRrÉ.iWit 2 a?vyuRr;-Py;yyit pTNyÉ.iWtITyekW;m( 3 v;kª t a; Py;yt;m( ) p[;,St a; Py;yt;m( TyetwmRN]wyRq;åpm( 4 y; te p[;,;HzÚg( jg;m it g[Iv;su innyit 5 yt( te £Ër' yd;iSqtm( it smSt' pxum;Py;yyit 6 n;É.St a; Py;yt;m( it n;É.m( ) p;yuSt a; Py;yt;m( it p;yum( ) xuõ;ár];" it p;d;n( 7 xmÎ" xmoW/I>y" Tyvix·; anupOÏ' innIy d²=,en n;É.' p[;gg[' bihRinRd/;it aoW/e ];ySvwnm( it 8 SvÉ/te mwn\ ih \ sI" it bihRiW SvÉ/itn; itrInm;zäit 9 bihRWog[mpyMy Sqivm-Lloihten;KTv;p;Syit r=s;' .;goÉs it 10 ap ¬pSpOXy We Tv; it vp;muiT%dit 11 deve>y" xuN/Sv deve>y" xuM.Sv it p[y*it 12 `Oten ´;v;pOÉqvI p[oy;' Tv; ju·;muTÕNt;Ém it párv;syit 15 mui·n; xÉmt; vpoõr,mups'gO-ç;St a; vp;y; hom;t( 16 vp;Åp,I punrNv;r.ete a?vyuRyRjm;n 17 ¬vRNtár=miNvih TyÉ.p[v[Jy 18 14

samutkramya sahapatnIkAfcAtvAle mArjayante fuddhA vayaM pariviSTAH pariveSTAro vo bhUyAsma iti 1 patnI pafoH prANAnApyAyayatyadhvaryurabhiSixcati 2 adhvaryurA-pyAyayati patnyabhiSixcatItyekeSAm 3 vAk ta A pyAyatAm , prANasta A pyAyatAm ityetairmantrairyathArUpam 4 yA te prANAxchug jagAma iti grIvAsu ninayati 5 yat te krUraM yadAsthitam iti samastaM pafumApyAyayati 6 nAbhista A pyAyatAm iti nAbhim , pAyusta A pyAyatAm iti pAyum , fuddhAfcaritrAH iti pAdAn 7 famadbhyaH famoSadhIbhyaH ityavafiSTA anupqSThaM ninIya dakSiNena nAbhiM prAgagraM barhirnidadhAti oSadhe trAyasvainam iti 8 svadhite mainaMM hiMM sIH iti barhiSi svadhitinA tirafcInamAchyati 9 barhiSo'gramapayamya sthavima-llohitenAktvApAsyati rakSasAM bhAgo'si iti 10 apa upaspqfya iSe tvA iti vapAmutkhidati 11 devebhyaH fundhasva devebhyaH fumbhasva iti prayauti 12 ghqtena dyAvApqthivI prorNvAthAm iti vapAfrapaNI prorNoti 13 Urje tvA iti taniSTha ekafUlayopatqNatti 14 acchinno rAyaH suvIraH . indra ?AgnibhyAM tvA juSTAmutkqntAmi iti parivAsayati 15 muSTinA famitA vapoddharaNamupasaMgq-hyAsta A vapAyA homAt 16 vapAfrapaNI punaranvArabhete adhvaryuryajamAnafca 17 urvantarikSamanvihi ityabhipravrajya 18 14

samutkramya sahapatnIkAfcAtvAle mArjayante fuddhA vayaM pariviSTAH pariveSTAro vo bhUyAsma iti 1 patnI pafoH prANAnApyAyayatyadhvaryurabhiSixcati 2 adhvaryurA-pyAyayati patnyabhiSixcatItyekeSAm 3 vAk ta A pyAyatAm , prANasta A pyAyatAm ityetairmantrairyathArUpam 4 yA te prANAxchug jagAma iti grIvAsu ninayati 5 yat te krUraM yadAsthitam iti samastaM pafumApyAyayati 6 nAbhista A pyAyatAm iti nAbhim , pAyusta A pyAyatAm iti pAyum , fuddhAfcaritrAH iti pAdAn 7 famadbhyaH famoSadhIbhyaH ityavafiSTA anupqSThaM ninIya dakSiNena nAbhiM prAgagraM barhirnidadhAti oSadhe trAyasvainam iti 8 svadhite mainaMM hi MM! sIH iti barhiSi svadhitinA tirafcInamAchyati 9 barhiSo'gramapayamya sthavima-llohitenAktvApAsyati rakSasAM bhAgo'si iti 10 apa upaspqfya iSe tvA iti vapAmutkhidati 11 devebhyaH fundhasva devebhyaH fumbhasva iti prayauti 12 ghqtena dyAvApqthivI prorNvAthAm iti vapAfrapaNI prorNoti 13 Urje tvA iti taniSTha ekafUlayopatqNatti 14 acchinno rAyaH suvIraH . indrA gnibhyAM tvA juSTAmutkqntAmi iti parivAsayati 15 muSTinA famitA vapoddharaNamupasaMgq-hyAsta A vapAyA homAt 16 vapAfrapaNI punaranvArabhete adhvaryuryajamAnafca 17 urvantarikSamanvihi ityabhipravrajya 18 14

समुत्क्रम्य सहपत्नीकाश्चात्वाले मार्जयन्ते शुद्धा वयं परिविष्टाः परिवेष्टारो वो भूयास्म इति १ पत्नी पशोः प्राणानाप्याययत्यध्वर्युरभिषिञ्चति २ अध्वर्युरा-प्याययति पत्न्यभिषिञ्चतीत्येकेषाम् ३ वाक् त आ प्यायताम् । प्राणस्त आ प्यायताम् इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ४ या ते प्राणाञ्छुग् जगाम इति ग्रीवासु निनयति ५ यत् ते क्रूरं यदास्थितम् इति समस्तं पशुमाप्याययति ६ नाभिस्त आ प्यायताम् इति नाभिम् । पायुस्त आ प्यायताम् इति पायुम् । शुद्धाश्चरित्राः इति पादान् ७ शमद्भ्यः शमोषधीभ्यः इत्यवशिष्टा अनुपृष्ठं निनीय दक्षिणेन नाभिं प्रागग्रं बर्हिर्निदधाति ओषधे त्रायस्वैनम् इति ८ स्वधिते मैनँ हिँ सीः इति बर्हिषि स्वधितिना तिरश्चीनमाछ्यति ९ बर्हिषोऽग्रमपयम्य स्थविम-ल्लोहितेनाक्त्वापास्यति रक्षसां भागोऽसि इति १० अप उपस्पृश्य इषे त्वा इति वपामुत्खिदति ११ देवेभ्यः शुन्धस्व देवेभ्यः शुम्भस्व इति प्रयौति १२ घृतेन द्यावापृथिवी प्रोर्ण्वाथाम् इति वपाश्रपणी प्रोर्णोति १३ ऊर्जे त्वा इति तनिष्ठ एकशूलयोपतृणत्ति १४ अच्छिन्नो रायः सुवीरः ॥ इन्द्र ?ाग्निभ्यां त्वा जुष्टामुत्कृन्तामि इति परिवासयति १५ मुष्टिना शमिता वपोद्धरणमुपसंगृ-ह्यास्त आ वपाया होमात् १६ वपाश्रपणी पुनरन्वारभेते अध्वर्युर्यजमानश्च १७ उर्वन्तरिक्षमन्विहि इत्यभिप्रव्रज्य १८ १४

समुत्क्रम्य सहपत्नीकाश्चात्वाले मार्जयन्ते शुद्धा वयं परिविष्टाः परिवेष्टारो वो भूयास्म इति १ पत्नी पशोः प्राणानाप्याययत्यध्वर्युरभिषिञ्चति २ अध्वर्युरा-प्याययति पत्न्यभिषिञ्चतीत्येकेषाम् ३ वाक् त आ प्यायताम् । प्राणस्त आ प्यायताम् इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ४ या ते प्राणाञ्छुग् जगाम इति ग्रीवासु निनयति ५ यत् ते क्रूरं यदास्थितम् इति समस्तं पशुमाप्याययति ६ नाभिस्त आ प्यायताम् इति नाभिम् । पायुस्त आ प्यायताम् इति पायुम् । शुद्धाश्चरित्राः इति पादान् ७ शमद्भ्यः शमोषधीभ्यः इत्यवशिष्टा अनुपृष्ठं निनीय दक्षिणेन नाभिं प्रागग्रं बर्हिर्निदधाति ओषधे त्रायस्वैनम् इति ८ स्वधिते मैनँ हि ँ! सीः इति बर्हिषि स्वधितिना तिरश्चीनमाछ्यति ९ बर्हिषोऽग्रमपयम्य स्थविम-ल्लोहितेनाक्त्वापास्यति रक्षसां भागोऽसि इति १० अप उपस्पृश्य इषे त्वा इति वपामुत्खिदति ११ देवेभ्यः शुन्धस्व देवेभ्यः शुम्भस्व इति प्रयौति १२ घृतेन द्यावापृथिवी प्रोर्ण्वाथाम् इति वपाश्रपणी प्रोर्णोति १३ ऊर्जे त्वा इति तनिष्ठ एकशूलयोपतृणत्ति १४ अच्छिन्नो रायः सुवीरः ॥ इन्द्रा ग्निभ्यां त्वा जुष्टामुत्कृन्तामि इति परिवासयति १५ मुष्टिना शमिता वपोद्धरणमुपसंगृ-ह्यास्त आ वपाया होमात् १६ वपाश्रपणी पुनरन्वारभेते अध्वर्युर्यजमानश्च १७ उर्वन्तरिक्षमन्विहि इत्यभिप्रव्रज्य १८ १४

1219

N{ ;É¦>y;' z;gSy vp;y; medsonub[Uih it 1 ju×;mupStIyR ihry;' z;gSy vp;y; meds" p[eãy it 7 vW$(Õte juhoit j;tvedo vpy; gCz dev;n( Tyety; 8 tt ¬ÿr' párvPy' juhoit deve>y" Sv;h; it 9 vp;Åp,I p[hrit Sv;ho?vRn.s' m;¨t' gCztm( it ) p[;cI' iÃxUl;' p[tIcImekxUl;m( 10 aqwne s\ §;ve,;É.juhoit 11 pxoiXz-{ mÉ.`;ryit 12 smuT£My shpIk;;Tv;le m;jRyNte

indra ?AgnibhyAM chAgasya vapAyA medaso'nubrUhi iti 1 juhvAmupastIrya hiraNya-fakalamavadhAya sarvAM vapAmavadyati 2 upariSTAddhiraNyafakalaM nidhAyA-bhighArayati 3 sA paxcAvattA bhavati 4 yadyapi caturavattI yajamAnaH paxcAvattaiva vapA bhavati 5 yadi hiraNyaM na syAdAjyAt pratyavadyet 6 atyAkramyAfrAvyAha indra ?AgnibhyAM chAgasya vapAyA medasaH preSya iti 7 vaSaTkqte juhoti jAtavedo vapayA gaccha devAn ityetayA 8 tata uttaraM parivapyaM juhoti devebhyaH svAhA iti 9 vapAfrapaNI praharati svAhordhvanabhasaM mArutaM gacchatam iti , prAcIM dvifUlAM pratIcImekafUlAm 10 athaine saMM srAveNAbhijuhoti 11 pafofchi-dra mabhighArayati 12 samutkramya sahapatnIkAfcAtvAle mArjayante

indrA gnibhyAM chAgasya vapAyA medaso'nubrUhi iti 1 juhvAmupastIrya hiraNya-fakalamavadhAya sarvAM vapAmavadyati 2 upariSTAddhiraNyafakalaM nidhAyA-bhighArayati 3 sA paxcAvattA bhavati 4 yadyapi caturavattI yajamAnaH paxcAvattaiva vapA bhavati 5 yadi hiraNyaM na syAdAjyAt pratyavadyet 6 atyAkramyAfrAvyAha indrA gnibhyAM chAgasya vapAyA medasaH preSya iti 7 vaSaTkqte juhoti jAtavedo vapayA gaccha devAn ityetayA 8 tata uttaraM parivapyaM juhoti devebhyaH svAhA iti 9 vapAfrapaNI praharati svAhordhvanabhasaM mArutaM gacchatam iti , prAcIM dvifUlAM pratIcImekafUlAm 10 athaine saMM srAveNAbhijuhoti 11 pafofchi-dra mabhighArayati 12 samutkramya sahapatnIkAfcAtvAle mArjayante

इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य वपाया मेदसोऽनुब्रूहि इति १ जुह्वामुपस्तीर्य हिरण्य-शकलमवधाय सर्वां वपामवद्यति २ उपरिष्टाद्धिरण्यशकलं निधाया-भिघारयति ३ सा पञ्चावत्ता भवति ४ यद्यपि चतुरवत्ती यजमानः पञ्चावत्तैव वपा भवति ५ यदि हिरण्यं न स्यादाज्यात् प्रत्यवद्येत् ६ अत्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य वपाया मेदसः प्रेष्य इति ७ वषट्कृते जुहोति जातवेदो वपया गच्छ देवान् इत्येतया ८ तत उत्तरं परिवप्यं जुहोति देवेभ्यः स्वाहा इति ९ वपाश्रपणी प्रहरति स्वाहोर्ध्वनभसं मारुतं गच्छतम् इति । प्राचीं द्विशूलां प्रतीचीमेकशूलाम् १० अथैने सँ स्रावेणाभिजुहोति ११ पशोश्छि-द्र मभिघारयति १२ समुत्क्रम्य सहपत्नीकाश्चात्वाले मार्जयन्ते

इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य वपाया मेदसोऽनुब्रूहि इति १ जुह्वामुपस्तीर्य हिरण्य-शकलमवधाय सर्वां वपामवद्यति २ उपरिष्टाद्धिरण्यशकलं निधाया-भिघारयति ३ सा पञ्चावत्ता भवति ४ यद्यपि चतुरवत्ती यजमानः पञ्चावत्तैव वपा भवति ५ यदि हिरण्यं न स्यादाज्यात् प्रत्यवद्येत् ६ अत्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य वपाया मेदसः प्रेष्य इति ७ वषट्कृते जुहोति जातवेदो वपया गच्छ देवान् इत्येतया ८ तत उत्तरं परिवप्यं जुहोति देवेभ्यः स्वाहा इति ९ वपाश्रपणी प्रहरति स्वाहोर्ध्वनभसं मारुतं गच्छतम् इति । प्राचीं द्विशूलां प्रतीचीमेकशूलाम् १० अथैने सँ स्रावेणाभिजुहोति ११ पशोश्छि-द्र मभिघारयति १२ समुत्क्रम्य सहपत्नीकाश्चात्वाले मार्जयन्ते

1223

y°;É.du{ oh;nOt' y° xepe a.I¨,m( Ð

yaccAbhidudra ?ohAnqtaM yacca fepe abhIruNam .

yaccAbhidudro hAnqtaM yacca fepe abhIruNam .

यच्चाभिदुद्र ?ोहानृतं यच्च शेपे अभीरुणम् ॥

यच्चाभिदुद्रो हानृतं यच्च शेपे अभीरुणम् ॥

1234

pxupuro@;xSy p;];É, p[=;Ly p[yunáÿ_ y;Ny*W/k;árt;in .v²Nt 1 piv]e ÕTv; s'p[eãyit yjm;n v;c' yCz it 2 v;Gyt" p;];É, s'mOxit 3 v[Iihmy\ sm;ndevt' pxun; pxupuro@;xmek;dxkp;l' invRpit Ã;dxkp;l' v; 4 hivãÕt; v;c' ivsOJy px' ivx;iSt 5 gud' m; inVleRWI" ) vinÏ' m; inVleRWI" ) a?yu²õ' Klom;n' PlIh;n' purItt' med" smv/;tvw it s'p[eãyit 6 kÚM>y;' px\ Åpy²Nt 7 xUlen údy' inhTy yju¨TpUt;É.r²º" puro@;x\ Åpyit 8 StI,R Ev bihRiW ip·lep' innyit 9 ête px* puro@;xen p[crit 10 N{ ;É¦>y;' puro@;xSy;nub[Uih Ð N{ ;É¦>y;' puro@;xSy p[eãy it s'p[eãyit 11 a¦yenub[Uih Ð a¦ye p[eãy it iSv·Õt" 12 ¬pôt;Ém@;' mw];v¨,WÏ; AiTvj" p[;Xn²Nt 13 m;jRyNte 14 a] pxupuro@;xSy ip·lepflIkr,hom* juhoit 15 kp;l;in ivmuit 16 ju×; pOWd;JySyophTy i]" pOCzit 17 17

pafupuroDAfasya pAtrANi prakSAlya prayunakti yAnyauSadhakAritAni bhavanti 1 pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 2 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 3 vrIhimayaMM samAnadevataM pafunA pafupuroDAfamekAdafakapAlaM nirvapati dvAdafakapAlaM vA 4 haviSkqtA vAcaM visqjya pafuM vifAsti 5 gudaM mA nirvleSIH , vaniSThuM mA nirvleSIH , adhyuddhiM klomAnaM plIhAnaM purItataM medaH samavadhAtavai iti saMpreSyati 6 kumbhyAM pafuMM frapayanti 7 fUlena hqdayaM nihatya yajurutpUtAbhiradbhiH puroDAfaMM frapayati 8 stIrNa eva barhiSi piSTalepaM ninayati 9 fqte pafau puroDAfena pracarati 10 indra ?AgnibhyAM puroDAfasyAnubrUhi . indra ?AgnibhyAM puroDAfasya preSya iti saMpreSyati 11 agnaye'nubrUhi . agnaye preSya iti sviSTakqtaH 12 upahUtAmiDAM maitrAvaruNaSaSThA qtvijaH prAfnanti 13 mArjayante 14 atra pafupuroDAfasya piSTalepaphalIkaraNahomau juhoti 15 kapAlAni vimuxcati 16 juhvA pqSadAjyasyopahatya triH pqcchati 17 17

pafupuroDAfasya pAtrANi prakSAlya prayunakti yAnyauSadhakAritAni bhavanti 1 pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 2 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 3 vrIhimayaMM samAnadevataM pafunA pafupuroDAfamekAdafakapAlaM nirvapati dvAdafakapAlaM vA 4 haviSkqtA vAcaM visqjya pafuM vifAsti 5 gudaM mA nirvleSIH , vaniSThuM mA nirvleSIH , adhyuddhiM klomAnaM plIhAnaM purItataM medaH samavadhAtavai iti saMpreSyati 6 kumbhyAM pafuMM frapayanti 7 fUlena hqdayaM nihatya yajurutpUtAbhiradbhiH puroDAfaMM frapayati 8 stIrNa eva barhiSi piSTalepaM ninayati 9 fqte pafau puroDAfena pracarati 10 indrA gnibhyAM puroDAfasyAnubrUhi . indrA gnibhyAM puroDAfasya preSya iti saMpreSyati 11 agnaye'nubrUhi . agnaye preSya iti sviSTakqtaH 12 upahUtAmiDAM maitrAvaruNaSaSThA qtvijaH prAfnanti 13 mArjayante 14 atra pafupuroDAfasya piSTalepaphalIkaraNahomau juhoti 15 kapAlAni vimuxcati 16 juhvA pqSadAjyasyopahatya triH pqcchati 17 17

पशुपुरोडाशस्य पात्राणि प्रक्षाल्य प्रयुनक्ति यान्यौषधकारितानि भवन्ति १ पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति २ वाग्यतः पात्राणि संमृशति ३ व्रीहिमयँ समानदेवतं पशुना पशुपुरोडाशमेकादशकपालं निर्वपति द्वादशकपालं वा ४ हविष्कृता वाचं विसृज्य पशुं विशास्ति ५ गुदं मा निर्व्लेषीः । वनिष्ठुं मा निर्व्लेषीः । अध्युद्धिं क्लोमानं प्लीहानं पुरीततं मेदः समवधातवै इति संप्रेष्यति ६ कुम्भ्यां पशुँ श्रपयन्ति ७ शूलेन हृदयं निहत्य यजुरुत्पूताभिरद्भिः पुरोडाशँ श्रपयति ८ स्तीर्ण एव बर्हिषि पिष्टलेपं निनयति ९ शृते पशौ पुरोडाशेन प्रचरति १० इन्द्र ?ाग्निभ्यां पुरोडाशस्यानुब्रूहि ॥ इन्द्र ?ाग्निभ्यां पुरोडाशस्य प्रेष्य इति संप्रेष्यति ११ अग्नयेऽनुब्रूहि ॥ अग्नये प्रेष्य इति स्विष्टकृतः १२ उपहूतामिडां मैत्रावरुणषष्ठा ऋत्विजः प्राश्नन्ति १३ मार्जयन्ते १४ अत्र पशुपुरोडाशस्य पिष्टलेपफलीकरणहोमौ जुहोति १५ कपालानि विमुञ्चति १६ जुह्वा पृषदाज्यस्योपहत्य त्रिः पृच्छति १७ १७

पशुपुरोडाशस्य पात्राणि प्रक्षाल्य प्रयुनक्ति यान्यौषधकारितानि भवन्ति १ पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति २ वाग्यतः पात्राणि संमृशति ३ व्रीहिमयँ समानदेवतं पशुना पशुपुरोडाशमेकादशकपालं निर्वपति द्वादशकपालं वा ४ हविष्कृता वाचं विसृज्य पशुं विशास्ति ५ गुदं मा निर्व्लेषीः । वनिष्ठुं मा निर्व्लेषीः । अध्युद्धिं क्लोमानं प्लीहानं पुरीततं मेदः समवधातवै इति संप्रेष्यति ६ कुम्भ्यां पशुँ श्रपयन्ति ७ शूलेन हृदयं निहत्य यजुरुत्पूताभिरद्भिः पुरोडाशँ श्रपयति ८ स्तीर्ण एव बर्हिषि पिष्टलेपं निनयति ९ शृते पशौ पुरोडाशेन प्रचरति १० इन्द्रा ग्निभ्यां पुरोडाशस्यानुब्रूहि ॥ इन्द्रा ग्निभ्यां पुरोडाशस्य प्रेष्य इति संप्रेष्यति ११ अग्नयेऽनुब्रूहि ॥ अग्नये प्रेष्य इति स्विष्टकृतः १२ उपहूतामिडां मैत्रावरुणषष्ठा ऋत्विजः प्राश्नन्ति १३ मार्जयन्ते १४ अत्र पशुपुरोडाशस्य पिष्टलेपफलीकरणहोमौ जुहोति १५ कपालानि विमुञ्चति १६ जुह्वा पृषदाज्यस्योपहत्य त्रिः पृच्छति १७ १७

1237

êt\ hvI3" xÉmt" it 1 êtm( it xÉmt; i]" p[Ty;h 2 i]" p[Cyute údymuÿm' kroit 3 ¬ÿrt" prITy pOWd;Jyen údymÉ.`;ryit s' te mns; mn" s' p[;,en p[;,o ju·' deve>y" ) N{ ;É¦>y;\ hVy' `Otvt( Sv;h; it 4 Sv;hoãm,oVyÉqãyw TyUãm;,mu´NtmÉ.mN]yte 5 yid px' ivmQnIr¥evmev;É.mN]yet( 6 a;Jyen px\ s;'n;YyvdÉ.`;yR tqoÃ;-Sy;Ntre, c;Tv;loTkr;vNtre, yUp' c;hvnIy' c pxumTy;úTy d²=,Sy;' veidÅo

fqtaMM havI3?H famitaH iti 1 fqtam iti famitA triH pratyAha 2 triH pracyute hqdayamuttamaM karoti 3 uttarataH parItya pqSadAjyena hqdayamabhighArayati saM te manasA manaH saM prANena prANo juSTaM devebhyaH , indra ?AgnibhyAMM havyaM ghqtavat svAhA iti 4 svAhoSmaNo'vyathiSyai ityUSmANamudyantamabhimantrayate 5 yadi pafuM vimathnIrannevamevAbhimantrayet 6 Ajyena pafuMM sAMnAyyavadabhighArya tathodvA-syAntareNa cAtvAlotkarAvantareNa yUpaM cAhavanIyaM ca pafumatyAhqtya dakSiNasyAM vedifroNyAM paxcahotrA sAdayati 7 plakSafAkhottarabarhirbhavati 8 tasyA madhyamazgAnAmavadyati 9 catasqSUpastqNIte juhUpabhqtoH samavattadhAnyAM pA tr?yAM vasAhomahavanyAMM sruci 10 juhUpabhqtorhiraNyafakalAvavadhAya saMpreSyati manotAyai haviSo'vadIyamAnasyAnubrUhi iti 11 hqdayasyAgre'vadyati , atha jihvAyA atha vakSaso'tha savyasya doSNo'tha pArfvayoratha yakno'tha vqkkayoratha dakSiNAyAH froNeratha gudasya 12 dvirekaikasyAvadyati 13 18

fqtaMM havI3H! famitaH iti 1 fqtam iti famitA triH pratyAha 2 triH pracyute hqdayamuttamaM karoti 3 uttarataH parItya pqSadAjyena hqdayamabhighArayati saM te manasA manaH saM prANena prANo juSTaM devebhyaH , indrA gnibhyAMM havyaM ghqtavat svAhA iti 4 svAhoSmaNo'vyathiSyai ityUSmANamudyantamabhimantrayate 5 yadi pafuM vimathnIrannevamevAbhimantrayet 6 Ajyena pafuMM sAMnAyyavadabhighArya tathodvA-syAntareNa cAtvAlotkarAvantareNa yUpaM cAhavanIyaM ca pafumatyAhqtya dakSiNasyAM vedifroNyAM paxcahotrA sAdayati 7 plakSafAkhottarabarhirbhavati 8 tasyA madhyamazgAnAmavadyati 9 catasqSUpastqNIte juhUpabhqtoH samavattadhAnyAM pAtr! yAM vasAhomahavanyAMM sruci 10 juhUpabhqtorhiraNyafakalAvavadhAya saMpreSyati manotAyai haviSo'vadIyamAnasyAnubrUhi iti 11 hqdayasyAgre'vadyati , atha jihvAyA atha vakSaso'tha savyasya doSNo'tha pArfvayoratha yakno'tha vqkkayoratha dakSiNAyAH froNeratha gudasya 12 dvirekaikasyAvadyati 13 18

शृतँ हवी३?ः शमितः इति १ शृतम् इति शमिता त्रिः प्रत्याह २ त्रिः प्रच्युते हृदयमुत्तमं करोति ३ उत्तरतः परीत्य पृषदाज्येन हृदयमभिघारयति सं ते मनसा मनः सं प्राणेन प्राणो जुष्टं देवेभ्यः । इन्द्र ?ाग्निभ्याँ हव्यं घृतवत् स्वाहा इति ४ स्वाहोष्मणोऽव्यथिष्यै इत्यूष्माणमुद्यन्तमभिमन्त्रयते ५ यदि पशुं विमथ्नीरन्नेवमेवाभिमन्त्रयेत् ६ आज्येन पशुँ सांनाय्यवदभिघार्य तथोद्वा-स्यान्तरेण चात्वालोत्करावन्तरेण यूपं चाहवनीयं च पशुमत्याहृत्य दक्षिणस्यां वेदिश्रोण्यां पञ्चहोत्रा सादयति ७ प्लक्षशाखोत्तरबर्हिर्भवति ८ तस्या मध्यमङ्गानामवद्यति ९ चतसृषूपस्तृणीते जुहूपभृतोः समवत्तधान्यां पा त्र्?यां वसाहोमहवन्याँ स्रुचि १० जुहूपभृतोर्हिरण्यशकलाववधाय संप्रेष्यति मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्यानुब्रूहि इति ११ हृदयस्याग्रेऽवद्यति । अथ जिह्वाया अथ वक्षसोऽथ सव्यस्य दोष्णोऽथ पार्श्वयोरथ यक्नोऽथ वृक्कयोरथ दक्षिणायाः श्रोणेरथ गुदस्य १२ द्विरेकैकस्यावद्यति १३ १८

शृतँ हवी३ः! शमितः इति १ शृतम् इति शमिता त्रिः प्रत्याह २ त्रिः प्रच्युते हृदयमुत्तमं करोति ३ उत्तरतः परीत्य पृषदाज्येन हृदयमभिघारयति सं ते मनसा मनः सं प्राणेन प्राणो जुष्टं देवेभ्यः । इन्द्रा ग्निभ्याँ हव्यं घृतवत् स्वाहा इति ४ स्वाहोष्मणोऽव्यथिष्यै इत्यूष्माणमुद्यन्तमभिमन्त्रयते ५ यदि पशुं विमथ्नीरन्नेवमेवाभिमन्त्रयेत् ६ आज्येन पशुँ सांनाय्यवदभिघार्य तथोद्वा-स्यान्तरेण चात्वालोत्करावन्तरेण यूपं चाहवनीयं च पशुमत्याहृत्य दक्षिणस्यां वेदिश्रोण्यां पञ्चहोत्रा सादयति ७ प्लक्षशाखोत्तरबर्हिर्भवति ८ तस्या मध्यमङ्गानामवद्यति ९ चतसृषूपस्तृणीते जुहूपभृतोः समवत्तधान्यां पात्र्! यां वसाहोमहवन्याँ स्रुचि १० जुहूपभृतोर्हिरण्यशकलाववधाय संप्रेष्यति मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्यानुब्रूहि इति ११ हृदयस्याग्रेऽवद्यति । अथ जिह्वाया अथ वक्षसोऽथ सव्यस्य दोष्णोऽथ पार्श्वयोरथ यक्नोऽथ वृक्कयोरथ दक्षिणायाः श्रोणेरथ गुदस्य १२ द्विरेकैकस्यावद्यति १३ १८

1240

aip v; ]y;,;mev mu:y;n;mnupUvRmvd;y yq;k;mmuÿreW;mv´it 1 yUWe medov/;y meds; juô' p[o,oRit 2 ¬pár·;²õryo ind/;it 5 aÉ,mt( ]w/' kroit 6 tSy m?ym' ju×;' Ãw/' ÕTv;vd/;it SqivÏmup.OTyÉ,ÏÉm@;y;' Ãw/' ÕTv; 7 yUWe medov/;y medsop.Ot' p[o,oRit 8 ¬pár·;²õr

api vA trayANAmeva mukhyAnAmanupUrvamavadAya yathAkAmamuttareSAmavadyati 1 yUSe medo'vadhAya medasA juhUM prorNoti 2 upariSTAddhiraNyafakalaM nidhAyAbhi-ghArayati 3 tr?yazgANi pratyabhighAryopabhqti tr?yazgANAMM sviSTakqte sakqtsakqda-vadyati dakSiNasya doSNaH savyAyAH froNergudakANDamiti 4 purastAdeva gudaM dvaidhaM kqtvA sthavimadupayaDbhyo nidadhAti 5 aNimat traidhaM karoti 6 tasya madhyamaM juhvAM dvaidhaM kqtvAvadadhAti sthaviSThamupabhqtyaNiSThamiDAyAM dvaidhaM kqtvA 7 yUSe medo'vadhAya medasopabhqtaM prorNoti 8 upariSTAddhiraNyafakalaM nidhAya dvirabhighArayati 9 pA tr?yAmiDAMM samavadyati hqdayAjjihvAyA yakno vqkkayo-rgudAdvaniSThoH saptamAt 10 atraiva dakSiNAMM froNimadhyuddhiM klomAnaM plIhAnaM purItataM meda ityanvavadhAya yUSNopasicyAbhighArayati 11 yUSNo vasAhomaM gqhNAti 12 svadhitinA dhArAM prayauti 13 sakqccaturavadAnasya dviH paxcA-vadAnasya 14 abhighArya yAni cAvattAni yAni cAnavattAni fqtaM cAfqtaM ca sarvaM pafuMM saMnidhAyAbhimqfati aindra ?H prANo azge\azge nidedhyat iti 15 19

api vA trayANAmeva mukhyAnAmanupUrvamavadAya yathAkAmamuttareSAmavadyati 1 yUSe medo'vadhAya medasA juhUM prorNoti 2 upariSTAddhiraNyafakalaM nidhAyAbhi-ghArayati 3 tr! yazgANi pratyabhighAryopabhqti tr! yazgANAMM sviSTakqte sakqtsakqda-vadyati dakSiNasya doSNaH savyAyAH froNergudakANDamiti 4 purastAdeva gudaM dvaidhaM kqtvA sthavimadupayaDbhyo nidadhAti 5 aNimat traidhaM karoti 6 tasya madhyamaM juhvAM dvaidhaM kqtvAvadadhAti sthaviSThamupabhqtyaNiSThamiDAyAM dvaidhaM kqtvA 7 yUSe medo'vadhAya medasopabhqtaM prorNoti 8 upariSTAddhiraNyafakalaM nidhAya dvirabhighArayati 9 pAtr! yAmiDAMM samavadyati hqdayAjjihvAyA yakno vqkkayo-rgudAdvaniSThoH saptamAt 10 atraiva dakSiNAMM froNimadhyuddhiM klomAnaM plIhAnaM purItataM meda ityanvavadhAya yUSNopasicyAbhighArayati 11 yUSNo vasAhomaM gqhNAti 12 svadhitinA dhArAM prayauti 13 sakqccaturavadAnasya dviH paxcA-vadAnasya 14 abhighArya yAni cAvattAni yAni cAnavattAni fqtaM cAfqtaM ca sarvaM pafuMM saMnidhAyAbhimqfati aindra H! prANo azgeazge nidedhyat iti 15 19

अपि वा त्रयाणामेव मुख्यानामनुपूर्वमवदाय यथाकाममुत्तरेषामवद्यति १ यूषे मेदोऽवधाय मेदसा जुहूं प्रोर्णोति २ उपरिष्टाद्धिरण्यशकलं निधायाभि-घारयति ३ त्र्?यङ्गाणि प्रत्यभिघार्योपभृति त्र्?यङ्गाणाँ स्विष्टकृते सकृत्सकृद-वद्यति दक्षिणस्य दोष्णः सव्यायाः श्रोणेर्गुदकाण्डमिति ४ पुरस्तादेव गुदं द्वैधं कृत्वा स्थविमदुपयड्भ्यो निदधाति ५ अणिमत् त्रैधं करोति ६ तस्य मध्यमं जुह्वां द्वैधं कृत्वावदधाति स्थविष्ठमुपभृत्यणिष्ठमिडायां द्वैधं कृत्वा ७ यूषे मेदोऽवधाय मेदसोपभृतं प्रोर्णोति ८ उपरिष्टाद्धिरण्यशकलं निधाय द्विरभिघारयति ९ पा त्र्?यामिडाँ समवद्यति हृदयाज्जिह्वाया यक्नो वृक्कयो-र्गुदाद्वनिष्ठोः सप्तमात् १० अत्रैव दक्षिणाँ श्रोणिमध्युद्धिं क्लोमानं प्लीहानं पुरीततं मेद इत्यन्ववधाय यूष्णोपसिच्याभिघारयति ११ यूष्णो वसाहोमं गृह्णाति १२ स्वधितिना धारां प्रयौति १३ सकृच्चतुरवदानस्य द्विः पञ्चा-वदानस्य १४ अभिघार्य यानि चावत्तानि यानि चानवत्तानि शृतं चाशृतं च सर्वं पशुँ संनिधायाभिमृशति ऐन्द्र ?ः प्राणो अङ्गेअङ्गे निदेध्यत् इति १५ १९

अपि वा त्रयाणामेव मुख्यानामनुपूर्वमवदाय यथाकाममुत्तरेषामवद्यति १ यूषे मेदोऽवधाय मेदसा जुहूं प्रोर्णोति २ उपरिष्टाद्धिरण्यशकलं निधायाभि-घारयति ३ त्र्! यङ्गाणि प्रत्यभिघार्योपभृति त्र्! यङ्गाणाँ स्विष्टकृते सकृत्सकृद-वद्यति दक्षिणस्य दोष्णः सव्यायाः श्रोणेर्गुदकाण्डमिति ४ पुरस्तादेव गुदं द्वैधं कृत्वा स्थविमदुपयड्भ्यो निदधाति ५ अणिमत् त्रैधं करोति ६ तस्य मध्यमं जुह्वां द्वैधं कृत्वावदधाति स्थविष्ठमुपभृत्यणिष्ठमिडायां द्वैधं कृत्वा ७ यूषे मेदोऽवधाय मेदसोपभृतं प्रोर्णोति ८ उपरिष्टाद्धिरण्यशकलं निधाय द्विरभिघारयति ९ पात्र्! यामिडाँ समवद्यति हृदयाज्जिह्वाया यक्नो वृक्कयो-र्गुदाद्वनिष्ठोः सप्तमात् १० अत्रैव दक्षिणाँ श्रोणिमध्युद्धिं क्लोमानं प्लीहानं पुरीततं मेद इत्यन्ववधाय यूष्णोपसिच्याभिघारयति ११ यूष्णो वसाहोमं गृह्णाति १२ स्वधितिना धारां प्रयौति १३ सकृच्चतुरवदानस्य द्विः पञ्चा-वदानस्य १४ अभिघार्य यानि चावत्तानि यानि चानवत्तानि शृतं चाशृतं च सर्वं पशुँ संनिधायाभिमृशति ऐन्द्र ः! प्राणो अङ्गेअङ्गे निदेध्यत् इति १५ १९

1243

p;eRn vs;hom' p[y*it ÅIrSyÉ¦STv; ÅI,;tu it 1 aqwn;metenwv p;eRn;ipd/;it Sv;hoãm,oVyÉqãyw it 2 tt" s'p[eãyit N{ ;É¦>y;' z;gSy hivWonub[Uih it 3 aTy;£My;Å;Vy;h N{ ;É¦>y;' z;gSy hivW" p[eãy it 4 y;Jy;y; a/RceR p[itp[Sq;t; vs;hom' juhoit `Ot' `Otp;v;n" ipbt it 5 üTv;vixni· 6 vW$(Õte hivjuRhoit 7 vs;homo{ ek, idx" p[ityjit idx" Sv;h; Ð p[idx" Sv;h; Tyetw" p[itidxm( 8 Sv;h; idG>yo nmo idG>y" it p[;cInmNtto juhoit 9 a] n;árÏ;n( üTv; ju×; pOWd;JySy sÕduphTy;h vnSptyenub[Uih it 10 aTy;£My;Å;Vy;h vnSptye p[eãy it 11 vW$(Õte juhoit 12 apunrit£;mn( s'p[eãyit a¦ye iSv·Õtenub[Uih it 13 ju×;mup.Ot' py;RúTy;Å;Vy;h a¦ye iSv·Õte p[eãy it 14 vW$(Õte juhoit 15 p[Ty;£My;ytne §uc* s;dÉyTv; 16 20

pArfvena vasAhomaM prayauti frIrasyagnistvA frINAtu iti 1 athainAmetenaiva pArfvenApidadhAti svAhoSmaNo'vyathiSyai iti 2 tataH saMpreSyati indra ?AgnibhyAM chAgasya haviSo'nubrUhi iti 3 atyAkramyAfrAvyAha indra ?AgnibhyAM chAgasya haviSaH preSya iti 4 yAjyAyA ardharce pratiprasthAtA vasAhomaM juhoti ghqtaM ghqtapAvAnaH pibata iti 5 hutvAvafinaSTi 6 vaSaTkqte havirjuhoti 7 vasAhomodre keNa difaH pratiyajati difaH svAhA . pradifaH svAhA ityetaiH pratidifam 8 svAhA digbhyo namo digbhyaH iti prAcInamantato juhoti 9 atra nAriSThAn hutvA juhvA pqSadAjyasya sakqdupahatyAha vanaspataye'nubrUhi iti 10 atyAkramyAfrAvyAha vanaspataye preSya iti 11 vaSaTkqte juhoti 12 apunaratikrAman saMpreSyati agnaye sviSTakqte'nubrUhi iti 13 juhvAmupabhqtaM paryAhqtyAfrAvyAha agnaye sviSTakqte preSya iti 14 vaSaTkqte juhoti 15 pratyAkramyAyatane srucau sAdayitvA 16 20

pArfvena vasAhomaM prayauti frIrasyagnistvA frINAtu iti 1 athainAmetenaiva pArfvenApidadhAti svAhoSmaNo'vyathiSyai iti 2 tataH saMpreSyati indrA gnibhyAM chAgasya haviSo'nubrUhi iti 3 atyAkramyAfrAvyAha indrA gnibhyAM chAgasya haviSaH preSya iti 4 yAjyAyA ardharce pratiprasthAtA vasAhomaM juhoti ghqtaM ghqtapAvAnaH pibata iti 5 hutvAvafinaSTi 6 vaSaTkqte havirjuhoti 7 vasAhomodre keNa difaH pratiyajati difaH svAhA . pradifaH svAhA ityetaiH pratidifam 8 svAhA digbhyo namo digbhyaH iti prAcInamantato juhoti 9 atra nAriSThAn hutvA juhvA pqSadAjyasya sakqdupahatyAha vanaspataye'nubrUhi iti 10 atyAkramyAfrAvyAha vanaspataye preSya iti 11 vaSaTkqte juhoti 12 apunaratikrAman saMpreSyati agnaye sviSTakqte'nubrUhi iti 13 juhvAmupabhqtaM paryAhqtyAfrAvyAha agnaye sviSTakqte preSya iti 14 vaSaTkqte juhoti 15 pratyAkramyAyatane srucau sAdayitvA 16 20

पार्श्वेन वसाहोमं प्रयौति श्रीरस्यग्निस्त्वा श्रीणातु इति १ अथैनामेतेनैव पार्श्वेनापिदधाति स्वाहोष्मणोऽव्यथिष्यै इति २ ततः संप्रेष्यति इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य हविषोऽनुब्रूहि इति ३ अत्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्र ?ाग्निभ्यां छागस्य हविषः प्रेष्य इति ४ याज्याया अर्धर्चे प्रतिप्रस्थाता वसाहोमं जुहोति घृतं घृतपावानः पिबत इति ५ हुत्वावशिनष्टि ६ वषट्कृते हविर्जुहोति ७ वसाहोमोद्रे केण दिशः प्रतियजति दिशः स्वाहा ॥ प्रदिशः स्वाहा इत्येतैः प्रतिदिशम् ८ स्वाहा दिग्भ्यो नमो दिग्भ्यः इति प्राचीनमन्ततो जुहोति ९ अत्र नारिष्ठान् हुत्वा जुह्वा पृषदाज्यस्य सकृदुपहत्याह वनस्पतयेऽनुब्रूहि इति १० अत्याक्रम्याश्राव्याह वनस्पतये प्रेष्य इति ११ वषट्कृते जुहोति १२ अपुनरतिक्रामन् संप्रेष्यति अग्नये स्विष्टकृतेऽनुब्रूहि इति १३ जुह्वामुपभृतं पर्याहृत्याश्राव्याह अग्नये स्विष्टकृते प्रेष्य इति १४ वषट्कृते जुहोति १५ प्रत्याक्रम्यायतने स्रुचौ सादयित्वा १६ २०

पार्श्वेन वसाहोमं प्रयौति श्रीरस्यग्निस्त्वा श्रीणातु इति १ अथैनामेतेनैव पार्श्वेनापिदधाति स्वाहोष्मणोऽव्यथिष्यै इति २ ततः संप्रेष्यति इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य हविषोऽनुब्रूहि इति ३ अत्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्रा ग्निभ्यां छागस्य हविषः प्रेष्य इति ४ याज्याया अर्धर्चे प्रतिप्रस्थाता वसाहोमं जुहोति घृतं घृतपावानः पिबत इति ५ हुत्वावशिनष्टि ६ वषट्कृते हविर्जुहोति ७ वसाहोमोद्रे केण दिशः प्रतियजति दिशः स्वाहा ॥ प्रदिशः स्वाहा इत्येतैः प्रतिदिशम् ८ स्वाहा दिग्भ्यो नमो दिग्भ्यः इति प्राचीनमन्ततो जुहोति ९ अत्र नारिष्ठान् हुत्वा जुह्वा पृषदाज्यस्य सकृदुपहत्याह वनस्पतयेऽनुब्रूहि इति १० अत्याक्रम्याश्राव्याह वनस्पतये प्रेष्य इति ११ वषट्कृते जुहोति १२ अपुनरतिक्रामन् संप्रेष्यति अग्नये स्विष्टकृतेऽनुब्रूहि इति १३ जुह्वामुपभृतं पर्याहृत्याश्राव्याह अग्नये स्विष्टकृते प्रेष्य इति १४ वषट्कृते जुहोति १५ प्रत्याक्रम्यायतने स्रुचौ सादयित्वा १६ २०

1246

medSvtI \ ho]ev;Ntre@;m;d/;it 1 medsopStO,;it meds;d/;it meds;-É.`;ryit 2 ¬pôt;y;Ém@;y;m?yu²õ\ ho]e hrit vinÏm¦I/e 3 W@vÿ\ s'p;dyit 4 p[;Xn²Nt m;jRyNte 5 tt" s'p[eãyit ) a¦Id*-pyj;n©;r;n;hr ) ¬py·¨psId ) b[÷n( p[Sq;Sy;m" it s'p[wW;id" 6 sm;nm;nUy;je>y" 7 juôp.Ot;v;d;y pOWd;Jy' ju×;\ sm;nIy;-Ty;£My;Å;Vy;h deve>y" p[eãy it 8 vW$(Õte juhoit 9 a;Å;Vy;Å;Vy p[eãy p[eãy Tyevoÿre>y" s'p[eãyit 10 x;Ém];d©;r;n;úTy;¦I/[ ¬ÿrSy;' veidÅoy" it p[itp[Sq;t; bihRiW lep' inm;i·R 13 mno me h;idR yCz Ty;Tm;n' p[TyÉ.mOxit 14 21

medasvatIMM hotre'vAntareDAmAdadhAti 1 medasopastqNAti medasAdadhAti medasA-bhighArayati 2 upahUtAyAmiDAyAmadhyuddhiMM hotre harati vaniSThumagnIdhe 3 SaDavattaMM saMpAdayati 4 prAfnanti mArjayante 5 tataH saMpreSyati , agnIdau-payajAnazgArAnAhara , upayaSTarupasIda , brahman prasthAsyAmaH iti saMpraiSAdiH 6 samAnamAnUyAjebhyaH 7 juhUpabhqtAvAdAya pqSadAjyaM juhvAMM samAnIyA-tyAkramyAfrAvyAha devebhyaH preSya iti 8 vaSaTkqte juhoti 9 AfrAvyAfrAvya preSya preSya ityevottarebhyaH saMpreSyati 10 fAmitrAdazgArAnAhqtyAgnIdhra uttarasyAM vedifroNyAM nivapati 11 pratiprasthAtaikAdafa gudakANDAni tiryagvikqttAni kqtvA vasAhomahavanyAMM samavadhAyaikaikenAnUyAjAnAM vaSaTkAraMvaSaTkAra-manUpayajati samudraM gaccha svAhA ityetaiH pratimantram 12 adbhyastvauSadhIbhyaH iti pratiprasthAtA barhiSi lepaM nimArSTi 13 mano me hArdi yaccha ityAtmAnaM pratyabhimqfati 14 21

medasvatI MM! hotre'vAntareDAmAdadhAti 1 medasopastqNAti medasAdadhAti medasA-bhighArayati 2 upahUtAyAmiDAyAmadhyuddhiMM hotre harati vaniSThumagnIdhe 3 SaDavattaMM saMpAdayati 4 prAfnanti mArjayante 5 tataH saMpreSyati , agnIdau-payajAnazgArAnAhara , upayaSTarupasIda , brahman prasthAsyAmaH iti saMpraiSAdiH 6 samAnamAnUyAjebhyaH 7 juhUpabhqtAvAdAya pqSadAjyaM juhvAMM samAnIyA-tyAkramyAfrAvyAha devebhyaH preSya iti 8 vaSaTkqte juhoti 9 AfrAvyAfrAvya preSya preSya ityevottarebhyaH saMpreSyati 10 fAmitrAdazgArAnAhqtyAgnIdhra uttarasyAM vedifroNyAM nivapati 11 pratiprasthAtaikAdafa gudakANDAni tiryagvikqttAni kqtvA vasAhomahavanyAMM samavadhAyaikaikenAnUyAjAnAM vaSaTkAraMvaSaTkAra-manUpayajati samudraM gaccha svAhA ityetaiH pratimantram 12 adbhyastvauSadhIbhyaH iti pratiprasthAtA barhiSi lepaM nimArSTi 13 mano me hArdi yaccha ityAtmAnaM pratyabhimqfati 14 21

मेदस्वतीँ होत्रेऽवान्तरेडामादधाति १ मेदसोपस्तृणाति मेदसादधाति मेदसा-भिघारयति २ उपहूतायामिडायामध्युद्धिँ होत्रे हरति वनिष्ठुमग्नीधे ३ षडवत्तँ संपादयति ४ प्राश्नन्ति मार्जयन्ते ५ ततः संप्रेष्यति । अग्नीदौ-पयजानङ्गारानाहर । उपयष्टरुपसीद । ब्रह्मन् प्रस्थास्यामः इति संप्रैषादिः ६ समानमानूयाजेभ्यः ७ जुहूपभृतावादाय पृषदाज्यं जुह्वाँ समानीया-त्याक्रम्याश्राव्याह देवेभ्यः प्रेष्य इति ८ वषट्कृते जुहोति ९ आश्राव्याश्राव्य प्रेष्य प्रेष्य इत्येवोत्तरेभ्यः संप्रेष्यति १० शामित्रादङ्गारानाहृत्याग्नीध्र उत्तरस्यां वेदिश्रोण्यां निवपति ११ प्रतिप्रस्थातैकादश गुदकाण्डानि तिर्यग्विकृत्तानि कृत्वा वसाहोमहवन्याँ समवधायैकैकेनानूयाजानां वषट्कारंवषट्कार-मनूपयजति समुद्रं गच्छ स्वाहा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १२ अद्भ्यस्त्वौषधीभ्यः इति प्रतिप्रस्थाता बर्हिषि लेपं निमार्ष्टि १३ मनो मे हार्दि यच्छ इत्यात्मानं प्रत्यभिमृशति १४ २१

मेदस्वती ँ! होत्रेऽवान्तरेडामादधाति १ मेदसोपस्तृणाति मेदसादधाति मेदसा-भिघारयति २ उपहूतायामिडायामध्युद्धिँ होत्रे हरति वनिष्ठुमग्नीधे ३ षडवत्तँ संपादयति ४ प्राश्नन्ति मार्जयन्ते ५ ततः संप्रेष्यति । अग्नीदौ-पयजानङ्गारानाहर । उपयष्टरुपसीद । ब्रह्मन् प्रस्थास्यामः इति संप्रैषादिः ६ समानमानूयाजेभ्यः ७ जुहूपभृतावादाय पृषदाज्यं जुह्वाँ समानीया-त्याक्रम्याश्राव्याह देवेभ्यः प्रेष्य इति ८ वषट्कृते जुहोति ९ आश्राव्याश्राव्य प्रेष्य प्रेष्य इत्येवोत्तरेभ्यः संप्रेष्यति १० शामित्रादङ्गारानाहृत्याग्नीध्र उत्तरस्यां वेदिश्रोण्यां निवपति ११ प्रतिप्रस्थातैकादश गुदकाण्डानि तिर्यग्विकृत्तानि कृत्वा वसाहोमहवन्याँ समवधायैकैकेनानूयाजानां वषट्कारंवषट्कार-मनूपयजति समुद्रं गच्छ स्वाहा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १२ अद्भ्यस्त्वौषधीभ्यः इति प्रतिप्रस्थाता बर्हिषि लेपं निमार्ष्टि १३ मनो मे हार्दि यच्छ इत्यात्मानं प्रत्यभिमृशति १४ २१

1265

c;tum;RSywyR+ym;," phot;r' mns;nu&Ty;hvnIye sg[h' juhoit 1 vw;nr' Ã;dxkp;l' invRpit p;jRNy' c¨m( 2 ihryo deve>yo .;gm( it g;" p[Sq;pyit 11 sm;nm; bihRW a;gr,;t( 12 p[sUmy' bihR.Rvit 13 tt( ]e/; s'nçwk/; pun" s'nçit 14 Ev' ]yoÉv\ xitd;¨Ém?m' kroit 15 sm;nm; p;];,;' p[yojn;t( 16 pOWd;Jy/;nI' iÃtIy;mup.Ot' p[yunáÿ_ Ã¹ a;JySq;Ly* it§¨Sq;lI" p;l;x' v;Éjnp;]m( 17 sm;nm; invRp,;t( 18 a;¦eym·;kp;l' invRpit s*My' c¨\ s;iv]' Ã;dxkp;l\ s;rSvt' c¨ù p*ã,' c¨ù m;¨t\ s¢kp;l' vwdevIm;Ém=;' ´;v;pOÉqVymekkp;lÉmit 19 sm;nm; flIkr,;t( 20 flIÕt;n;' t<@l;n;' iv.;gmN]e, crVy;npoõrit 21 shetr;n( ipni· 22 s'yut;n;' ip·;n;' p*ã,mpoõrit 23 1

cAturmAsyairyakSyamANaH paxcahotAraM manasAnudrutyAhavanIye sagrahaM juhoti 1 vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM nirvapati pArjanyaM carum 2 hiraNyaM vaifAnare dadAti , dhenuM pArjanye 3 siddhamiSTiH saMtiSThate 4 saiSAnvArambhaNIyAyAH sthAnaM pratyeti 5 phAlgunyAM cai tr?yAM vA prAcInapravaNe vaifvadevena yajate 6 darfapUrNamAsIka AhavanIyaH syAdityekam , saumika ityaparam 7 yadanyaduttaravedyA upavapanAt sarvaM tat kriyate 8 AmAvAsyaM tantraM bhavati 9 samAnamA vatsAnAmapAkaraNAt 10 ApyAyadhvamaghniyA vifvebhyo devebhyo bhAgam iti gAH prasthApayati 11 samAnamA barhiSa AgaraNAt 12 prasUmayaM barhirbhavati 13 tat tredhA saMnahyaikadhA punaH saMnahyati 14 evaM trayoviMM fatidArumidhmaM karoti 15 samAnamA pAtrANAM prayojanAt 16 pqSadAjyadhAnIM dvitIyAmupabhqtaM prayunakti dve AjyasthAlyau tisrafcarusthAlIH pAlAfaM vAjinapAtram 17 samAnamA nirvapaNAt 18 AgneyamaSTAkapAlaM nirvapati saumyaM caruMM sAvitraM dvAdafakapAlaMM sArasvataM caruM pauSNaM caruM mArutaMM saptakapAlaM vaifvadevImAmikSAM dyAvApqthivyamekakapAlamiti 19 samAnamA phalIkaraNAt 20 phalIkqtAnAM taNDulAnAM vibhAgamantreNa caravyAnapoddharati 21 sahetarAn pinaSTi 22 saMyutAnAM piSTAnAM pauSNamapoddharati 23 1

cAturmAsyairyakSyamANaH paxcahotAraM manasAnudrutyAhavanIye sagrahaM juhoti 1 vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM nirvapati pArjanyaM carum 2 hiraNyaM vaifAnare dadAti , dhenuM pArjanye 3 siddhamiSTiH saMtiSThate 4 saiSAnvArambhaNIyAyAH sthAnaM pratyeti 5 phAlgunyAM caitr! yAM vA prAcInapravaNe vaifvadevena yajate 6 darfapUrNamAsIka AhavanIyaH syAdityekam , saumika ityaparam 7 yadanyaduttaravedyA upavapanAt sarvaM tat kriyate 8 AmAvAsyaM tantraM bhavati 9 samAnamA vatsAnAmapAkaraNAt 10 ApyAyadhvamaghniyA vifvebhyo devebhyo bhAgam iti gAH prasthApayati 11 samAnamA barhiSa AgaraNAt 12 prasUmayaM barhirbhavati 13 tat tredhA saMnahyaikadhA punaH saMnahyati 14 evaM trayoviMM fatidArumidhmaM karoti 15 samAnamA pAtrANAM prayojanAt 16 pqSadAjyadhAnIM dvitIyAmupabhqtaM prayunakti dve AjyasthAlyau tisrafcarusthAlIH pAlAfaM vAjinapAtram 17 samAnamA nirvapaNAt 18 AgneyamaSTAkapAlaM nirvapati saumyaM caruMM sAvitraM dvAdafakapAlaMM sArasvataM caruM pauSNaM caruM mArutaMM saptakapAlaM vaifvadevImAmikSAM dyAvApqthivyamekakapAlamiti 19 samAnamA phalIkaraNAt 20 phalIkqtAnAM taNDulAnAM vibhAgamantreNa caravyAnapoddharati 21 sahetarAn pinaSTi 22 saMyutAnAM piSTAnAM pauSNamapoddharati 23 1

चातुर्मास्यैर्यक्ष्यमाणः पञ्चहोतारं मनसानुद्रुत्याहवनीये सग्रहं जुहोति १ वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपति पार्जन्यं चरुम् २ हिरण्यं वैशानरे ददाति । धेनुं पार्जन्ये ३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ४ सैषान्वारम्भणीयायाः स्थानं प्रत्येति ५ फाल्गुन्यां चै त्र्?यां वा प्राचीनप्रवणे वैश्वदेवेन यजते ६ दर्शपूर्णमासीक आहवनीयः स्यादित्येकम् । सौमिक इत्यपरम् ७ यदन्यदुत्तरवेद्या उपवपनात् सर्वं तत् क्रियते ८ आमावास्यं तन्त्रं भवति ९ समानमा वत्सानामपाकरणात् १० आप्यायध्वमघ्निया विश्वेभ्यो देवेभ्यो भागम् इति गाः प्रस्थापयति ११ समानमा बर्हिष आगरणात् १२ प्रसूमयं बर्हिर्भवति १३ तत् त्रेधा संनह्यैकधा पुनः संनह्यति १४ एवं त्रयोविँ शतिदारुमिध्मं करोति १५ समानमा पात्राणां प्रयोजनात् १६ पृषदाज्यधानीं द्वितीयामुपभृतं प्रयुनक्ति द्वे आज्यस्थाल्यौ तिस्रश्चरुस्थालीः पालाशं वाजिनपात्रम् १७ समानमा निर्वपणात् १८ आग्नेयमष्टाकपालं निर्वपति सौम्यं चरुँ सावित्रं द्वादशकपालँ सारस्वतं चरुं पौष्णं चरुं मारुतँ सप्तकपालं वैश्वदेवीमामिक्षां द्यावापृथिव्यमेककपालमिति १९ समानमा फलीकरणात् २० फलीकृतानां तण्डुलानां विभागमन्त्रेण चरव्यानपोद्धरति २१ सहेतरान् पिनष्टि २२ संयुतानां पिष्टानां पौष्णमपोद्धरति २३ १

चातुर्मास्यैर्यक्ष्यमाणः पञ्चहोतारं मनसानुद्रुत्याहवनीये सग्रहं जुहोति १ वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपति पार्जन्यं चरुम् २ हिरण्यं वैशानरे ददाति । धेनुं पार्जन्ये ३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ४ सैषान्वारम्भणीयायाः स्थानं प्रत्येति ५ फाल्गुन्यां चैत्र्! यां वा प्राचीनप्रवणे वैश्वदेवेन यजते ६ दर्शपूर्णमासीक आहवनीयः स्यादित्येकम् । सौमिक इत्यपरम् ७ यदन्यदुत्तरवेद्या उपवपनात् सर्वं तत् क्रियते ८ आमावास्यं तन्त्रं भवति ९ समानमा वत्सानामपाकरणात् १० आप्यायध्वमघ्निया विश्वेभ्यो देवेभ्यो भागम् इति गाः प्रस्थापयति ११ समानमा बर्हिष आगरणात् १२ प्रसूमयं बर्हिर्भवति १३ तत् त्रेधा संनह्यैकधा पुनः संनह्यति १४ एवं त्रयोविँ शतिदारुमिध्मं करोति १५ समानमा पात्राणां प्रयोजनात् १६ पृषदाज्यधानीं द्वितीयामुपभृतं प्रयुनक्ति द्वे आज्यस्थाल्यौ तिस्रश्चरुस्थालीः पालाशं वाजिनपात्रम् १७ समानमा निर्वपणात् १८ आग्नेयमष्टाकपालं निर्वपति सौम्यं चरुँ सावित्रं द्वादशकपालँ सारस्वतं चरुं पौष्णं चरुं मारुतँ सप्तकपालं वैश्वदेवीमामिक्षां द्यावापृथिव्यमेककपालमिति १९ समानमा फलीकरणात् २० फलीकृतानां तण्डुलानां विभागमन्त्रेण चरव्यानपोद्धरति २१ सहेतरान् पिनष्टि २२ संयुतानां पिष्टानां पौष्णमपोद्धरति २३ १

1268

sm;nm; p[;tdoRh;t( 1 t¢e p[;tdoRhe s;y'dohm;nIy yd; Õt;Ém=; .vTyqwn;' iv§;Vy ivv;Éjn;' ÕTv; Ãyo" p;]yoVyuõÈTy v;ÉjnSywkdexenopÉsz p[D;t' v;ÉjnxeW' ind/;it 2 aÉ/ÉÅTy hvI \ ãy;Pye>yo innIy tt ¬ÿr' párg[;h' párgOð;it 3 sm;nm; s'p[wW;t( 4 a;Jyen dÝ; codeih it s'p[wW;Nt' nmit 5 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 6 p;xuk;Ny;Jy;in gOð;it 7 Et;v¥;n; 8 pOWd;Jy/;Ny;m*p.Ot;n;' mN];,;' Ã;>y;m;Jy' gOhITv; mhIn;' pyoÉs it iÃdRÉ/ gOð;it 9 a*p.Ot;n;mekn;Ntt a;Jym( 10 it vw %lu yid cw} y;' yjet 11 aq yid f;LguNy;\ s'sO·mev gOðIy;´q; pxubN/e 12 sm;nm; hivW;muÃ;sn;t( 13 Ekkp;lmuÃ;Sy;Jyen;É.pUryit 14 a;Év"pOÏ' kroit 15 .U.uRv" suv" it hvI \ ãy;s;dyit 16 ¬Tkre v;Éjnm( 17 s'vTsre py;Rgt Et;É.rev;s;dyet( 18 a;s;´ hvI \ iW inmRNQySy;vOt; inmRNQyen crit 19 s¢dx s;Ém/eNyo .v²Nt 20 sm;nm; p[y;je>y" 21 nv p[y;j;n( yjit 22 ctuqeRctuqR a*pO.Ot\ sm;nyte svRmNtt" 23 ¬p.Ot" Sq;ne pOWd;JymÉ.`;ryit 24 sm;nm; hivW;' p[d;n;t( 25 ¬p;\ xu s;iv]wkkp;l;>y;' p[crit 26 2

samAnamA prAtardohAt 1 tapte prAtardohe sAyaMdohamAnIya yadA kqtAmikSA bhavatyathainAM visrAvya vivAjinAM kqtvA dvayoH pAtrayovyuddhqtya vAjinasyaikadefenopasicha prajxAtaM vAjinafeSaM nidadhAti 2 adhifritya havIMM SyApyebhyo ninIya tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 3 samAnamA saMpraiSAt 4 Ajyena dadhnA codehi iti saMpraiSAntaM namati 5 samAnamAjyAnAM grahaNAt 6 pAfukAnyAjyAni gqhNAti 7 etAvannAnA 8 pqSadAjyadhAnyAmaupabhqtAnAM mantrANAM dvAbhyAmAjyaM gqhItvA mahInAM payo'si iti dvirdadhi gqhNAti 9 aupabhqtAnAmekenAntata Ajyam 10 iti vai khalu yadi cai tr?yAM yajeta 11 atha yadi phAlgunyAMM saMsqSTameva gqhNIyAdyathA pafubandhe 12 samAnamA haviSAmudvAsanAt 13 ekakapAlamudvAsyAjyenAbhipUrayati 14 AviHpqSThaM karoti 15 bhUrbhuvaH suvaH iti havIMM SyAsAdayati 16 utkare vAjinam 17 saMvatsare paryAgata etAbhirevAsAdayet 18 AsAdya havIMM Si nirmanthyasyAvqtA nirmanthyena carati 19 saptadafa sAmidhenyo bhavanti 20 samAnamA prayAjebhyaH 21 nava prayAjAn yajati 22 caturthecaturtha aupqbhqtaMM samAnayate sarvamantataH 23 upabhqtaH sthAne pqSadAjyamabhighArayati 24 samAnamA haviSAM pradAnAt 25 upAMM fu sAvitraikakapAlAbhyAM pracarati 26 2

samAnamA prAtardohAt 1 tapte prAtardohe sAyaMdohamAnIya yadA kqtAmikSA bhavatyathainAM visrAvya vivAjinAM kqtvA dvayoH pAtrayovyuddhqtya vAjinasyaikadefenopasicha prajxAtaM vAjinafeSaM nidadhAti 2 adhifritya havI MM! SyApyebhyo ninIya tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 3 samAnamA saMpraiSAt 4 Ajyena dadhnA codehi iti saMpraiSAntaM namati 5 samAnamAjyAnAM grahaNAt 6 pAfukAnyAjyAni gqhNAti 7 etAvannAnA 8 pqSadAjyadhAnyAmaupabhqtAnAM mantrANAM dvAbhyAmAjyaM gqhItvA mahInAM payo'si iti dvirdadhi gqhNAti 9 aupabhqtAnAmekenAntata Ajyam 10 iti vai khalu yadi caitr! yAM yajeta 11 atha yadi phAlgunyAMM saMsqSTameva gqhNIyAdyathA pafubandhe 12 samAnamA haviSAmudvAsanAt 13 ekakapAlamudvAsyAjyenAbhipUrayati 14 AviHpqSThaM karoti 15 bhUrbhuvaH suvaH iti havI MM! SyAsAdayati 16 utkare vAjinam 17 saMvatsare paryAgata etAbhirevAsAdayet 18 AsAdya havI MM! Si nirmanthyasyAvqtA nirmanthyena carati 19 saptadafa sAmidhenyo bhavanti 20 samAnamA prayAjebhyaH 21 nava prayAjAn yajati 22 caturthecaturtha aupqbhqtaMM samAnayate sarvamantataH 23 upabhqtaH sthAne pqSadAjyamabhighArayati 24 samAnamA haviSAM pradAnAt 25 upAMM fu sAvitraikakapAlAbhyAM pracarati 26 2

समानमा प्रातर्दोहात् १ तप्ते प्रातर्दोहे सायंदोहमानीय यदा कृतामिक्षा भवत्यथैनां विस्राव्य विवाजिनां कृत्वा द्वयोः पात्रयोव्युद्धृत्य वाजिनस्यैकदेशेनोपसिछ प्रज्ञातं वाजिनशेषं निदधाति २ अधिश्रित्य हवीँ ष्याप्येभ्यो निनीय तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति ३ समानमा संप्रैषात् ४ आज्येन दध्ना चोदेहि इति संप्रैषान्तं नमति ५ समानमाज्यानां ग्रहणात् ६ पाशुकान्याज्यानि गृह्णाति ७ एतावन्नाना ८ पृषदाज्यधान्यामौपभृतानां मन्त्राणां द्वाभ्यामाज्यं गृहीत्वा महीनां पयोऽसि इति द्विर्दधि गृह्णाति ९ औपभृतानामेकेनान्तत आज्यम् १० इति वै खलु यदि चै त्र्?यां यजेत ११ अथ यदि फाल्गुन्याँ संसृष्टमेव गृह्णीयाद्यथा पशुबन्धे १२ समानमा हविषामुद्वासनात् १३ एककपालमुद्वास्याज्येनाभिपूरयति १४ आविःपृष्ठं करोति १५ भूर्भुवः सुवः इति हवीँ ष्यासादयति १६ उत्करे वाजिनम् १७ संवत्सरे पर्यागत एताभिरेवासादयेत् १८ आसाद्य हवीँ षि निर्मन्थ्यस्यावृता निर्मन्थ्येन चरति १९ सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति २० समानमा प्रयाजेभ्यः २१ नव प्रयाजान् यजति २२ चतुर्थेचतुर्थ औपृभृतँ समानयते सर्वमन्ततः २३ उपभृतः स्थाने पृषदाज्यमभिघारयति २४ समानमा हविषां प्रदानात् २५ उपाँ शु सावित्रैककपालाभ्यां प्रचरति २६ २

समानमा प्रातर्दोहात् १ तप्ते प्रातर्दोहे सायंदोहमानीय यदा कृतामिक्षा भवत्यथैनां विस्राव्य विवाजिनां कृत्वा द्वयोः पात्रयोव्युद्धृत्य वाजिनस्यैकदेशेनोपसिछ प्रज्ञातं वाजिनशेषं निदधाति २ अधिश्रित्य हवी ँ! ष्याप्येभ्यो निनीय तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति ३ समानमा संप्रैषात् ४ आज्येन दध्ना चोदेहि इति संप्रैषान्तं नमति ५ समानमाज्यानां ग्रहणात् ६ पाशुकान्याज्यानि गृह्णाति ७ एतावन्नाना ८ पृषदाज्यधान्यामौपभृतानां मन्त्राणां द्वाभ्यामाज्यं गृहीत्वा महीनां पयोऽसि इति द्विर्दधि गृह्णाति ९ औपभृतानामेकेनान्तत आज्यम् १० इति वै खलु यदि चैत्र्! यां यजेत ११ अथ यदि फाल्गुन्याँ संसृष्टमेव गृह्णीयाद्यथा पशुबन्धे १२ समानमा हविषामुद्वासनात् १३ एककपालमुद्वास्याज्येनाभिपूरयति १४ आविःपृष्ठं करोति १५ भूर्भुवः सुवः इति हवी ँ! ष्यासादयति १६ उत्करे वाजिनम् १७ संवत्सरे पर्यागत एताभिरेवासादयेत् १८ आसाद्य हवी ँ! षि निर्मन्थ्यस्यावृता निर्मन्थ्येन चरति १९ सप्तदश सामिधेन्यो भवन्ति २० समानमा प्रयाजेभ्यः २१ नव प्रयाजान् यजति २२ चतुर्थेचतुर्थ औपृभृतँ समानयते सर्वमन्ततः २३ उपभृतः स्थाने पृषदाज्यमभिघारयति २४ समानमा हविषां प्रदानात् २५ उपाँ शु सावित्रैककपालाभ्यां प्रचरति २६ २

1283

tttuWuR m;seWu v¨,p[`;swyRjte 1 teW;' vwdeven kLpo Vy;:y;t" 2 ivk;r;nnu£Émãy;m" 3 sm;nm; vTs;n;mp;kr,;t( 4 m;¨Ty; a;-Ém=;yw p[itp[Sq;t; vTs;np;kroit 5 v;¨

tatafcaturSu mAseSu varuNapraghAsairyajate 1 teSAM vaifvadevena kalpo vyAkhyAtaH 2 vikArAnanukramiSyAmaH 3 samAnamA vatsAnAmapAkaraNAt 4 mArutyA A-mikSAyai pratiprasthAtA vatsAnapAkaroti 5 vAruNyA adhvaryuH 6 agreNAhavanIyaM dve vedI kurutaH , uttarAmadhvaryurdakSiNAM pratiprasthAtA 7 same prAcI bhavataH , pqthamAtreNa prAdefamAtreNa vAsaMbhinne 8 yadevAdhvaryuH karoti tat pratiprasthAtA karoti 9 agreNApareNa vottarAM vediM pratiprasthAtA stambayajurharati 10 etenaivAta UrdhvaMM saMcarate 11 samAna utkaro bhavati samAna AgnIdhraH samAno hotA samAno brahmA 12 tatraiSo'tyantapradefo yAnyuttarasyAM karmANyadhvaryustAni kuryA-ddakSiNasyAM pratiprasthAtA 13 athaine anusaMbhinatti 14 dakSiNAyai vederuttarasyAH froNerupakramya sphenollikhatyottarasyA dakSiNAdaMM sAt 15 yat prAguttarasmAt parigrAhAt tat kqtvottarasyAM vedyAmuttaravedimupavapati na dakSiNasyAm 16 ubhayatra saMbhAranivapanaM bhavati 17 5

tatafcaturSu mAseSu varuNapraghAsairyajate 1 teSAM vaifvadevena kalpo vyAkhyAtaH 2 vikArAnanukramiSyAmaH 3 samAnamA vatsAnAmapAkaraNAt 4 mArutyA A-mikSAyai pratiprasthAtA vatsAnapAkaroti 5 vAruNyA adhvaryuH 6 agreNAhavanIyaM dve vedI kurutaH , uttarAmadhvaryurdakSiNAM pratiprasthAtA 7 same prAcI bhavataH , pqthamAtreNa prAdefamAtreNa vAsaMbhinne 8 yadevAdhvaryuH karoti tat pratiprasthAtA karoti 9 agreNApareNa vottarAM vediM pratiprasthAtA stambayajurharati 10 etenaivAta Urdhva MM! saMcarate 11 samAna utkaro bhavati samAna AgnIdhraH samAno hotA samAno brahmA 12 tatraiSo'tyantapradefo yAnyuttarasyAM karmANyadhvaryustAni kuryA-ddakSiNasyAM pratiprasthAtA 13 athaine anusaMbhinatti 14 dakSiNAyai vederuttarasyAH froNerupakramya sphenollikhatyottarasyA dakSiNAdaMM sAt 15 yat prAguttarasmAt parigrAhAt tat kqtvottarasyAM vedyAmuttaravedimupavapati na dakSiNasyAm 16 ubhayatra saMbhAranivapanaM bhavati 17 5

ततश्चतुर्षु मासेषु वरुणप्रघासैर्यजते १ तेषां वैश्वदेवेन कल्पो व्याख्यातः २ विकाराननुक्रमिष्यामः ३ समानमा वत्सानामपाकरणात् ४ मारुत्या आ-मिक्षायै प्रतिप्रस्थाता वत्सानपाकरोति ५ वारुण्या अध्वर्युः ६ अग्रेणाहवनीयं द्वे वेदी कुरुतः । उत्तरामध्वर्युर्दक्षिणां प्रतिप्रस्थाता ७ समे प्राची भवतः । पृथमात्रेण प्रादेशमात्रेण वासंभिन्ने ८ यदेवाध्वर्युः करोति तत् प्रतिप्रस्थाता करोति ९ अग्रेणापरेण वोत्तरां वेदिं प्रतिप्रस्थाता स्तम्बयजुर्हरति १० एतेनैवात ऊर्ध्वँ संचरते ११ समान उत्करो भवति समान आग्नीध्रः समानो होता समानो ब्रह्मा १२ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो यान्युत्तरस्यां कर्माण्यध्वर्युस्तानि कुर्या-द्दक्षिणस्यां प्रतिप्रस्थाता १३ अथैने अनुसंभिनत्ति १४ दक्षिणायै वेदेरुत्तरस्याः श्रोणेरुपक्रम्य स्फेनोल्लिखत्योत्तरस्या दक्षिणादँ सात् १५ यत् प्रागुत्तरस्मात् परिग्राहात् तत् कृत्वोत्तरस्यां वेद्यामुत्तरवेदिमुपवपति न दक्षिणस्याम् १६ उभयत्र संभारनिवपनं भवति १७ ५

ततश्चतुर्षु मासेषु वरुणप्रघासैर्यजते १ तेषां वैश्वदेवेन कल्पो व्याख्यातः २ विकाराननुक्रमिष्यामः ३ समानमा वत्सानामपाकरणात् ४ मारुत्या आ-मिक्षायै प्रतिप्रस्थाता वत्सानपाकरोति ५ वारुण्या अध्वर्युः ६ अग्रेणाहवनीयं द्वे वेदी कुरुतः । उत्तरामध्वर्युर्दक्षिणां प्रतिप्रस्थाता ७ समे प्राची भवतः । पृथमात्रेण प्रादेशमात्रेण वासंभिन्ने ८ यदेवाध्वर्युः करोति तत् प्रतिप्रस्थाता करोति ९ अग्रेणापरेण वोत्तरां वेदिं प्रतिप्रस्थाता स्तम्बयजुर्हरति १० एतेनैवात ऊर्ध्व ँ! संचरते ११ समान उत्करो भवति समान आग्नीध्रः समानो होता समानो ब्रह्मा १२ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशो यान्युत्तरस्यां कर्माण्यध्वर्युस्तानि कुर्या-द्दक्षिणस्यां प्रतिप्रस्थाता १३ अथैने अनुसंभिनत्ति १४ दक्षिणायै वेदेरुत्तरस्याः श्रोणेरुपक्रम्य स्फेनोल्लिखत्योत्तरस्या दक्षिणादँ सात् १५ यत् प्रागुत्तरस्मात् परिग्राहात् तत् कृत्वोत्तरस्यां वेद्यामुत्तरवेदिमुपवपति न दक्षिणस्याम् १६ उभयत्र संभारनिवपनं भवति १७ ५

1286

pUveR´ur¦I p[,yt Tyekm( ) aÉ/ÉÅTy hvI \ WITyprm( 1 sm;nm; bihRW a;hr,;t( 2 Ã¹ bihRWI a;hrto Ã;iv?m* 3 sm;nm; p;];,;' p[yojn;t( 4 ¬.* p;];É, p[yuÛ" 5 xmImYy" §uco .v²Nt ihryo yv;n( in¨Py mN]e, meWp[itÕit>y;' yv;n( invRpt" 9 m¨Î" p[itp[Sq;t; v¨,;y;?vyuR" 10 k;ymekkp;l' invRpit 11 sm;nm; flIkr,;t( 12 sv;R \ StuW;nv.Oq;y ind/;it 13 mN]e, meWp[itÕit>y;' yve>yo .jRn;qeR kp;le ¬p/ÿ" 14 tyorIWdupt¢; /;n;" kÚ¨t" 15 a;v-pNt;vÉ/Åy,mN]' jpt" 16 ¬ÃpNt;vuÃ;snmN]m( 17 .O·; /;n; aÉ.`;yoRÃ;syt" 18 k;l Ev;l'kÚ¨t" 19 y] Kv c hivãy;n( .jRyedevmev kÚy;Rt( 20 ip·;n;m;vOt; /;n;" ip \ ·" 21 a;Ém=;y; a;vOt;Ém=e kÚ¨t" 22 v;¨,inãk;s' p[D;t' ind/;it 23 6

pUrvedyuragnI praNayata ityekam , adhifritya havIMM SItyaparam 1 samAnamA barhiSa AharaNAt 2 dve barhiSI Aharato dvAvidhmau 3 samAnamA pAtrANAM prayojanAt 4 ubhau pAtrANi prayuzktaH 5 famImayyaH sruco bhavanti hiraNmayyo vA dakSiNasya vihArasya 6 samAnamA nirvapaNAt 7 AgneyamaSTAkapAlamiti nityAni paxca saMcarANi nirupyaindra ?AgnamekAdafakapAlaM nirvapati 8 tUSNIM karambhapAtrebhyo yavAn nirupya mantreNa meSapratikqtibhyAM yavAn nirvapataH 9 marudbhyaH pratiprasthAtA varuNAyAdhvaryuH 10 kAyamekakapAlaM nirvapati 11 samAnamA phalIkaraNAt 12 sarvAMM stuSAnavabhqthAya nidadhAti 13 mantreNa meSapratikqtibhyAM yavebhyo bharjanArthe kapAle upadhattaH 14 tayorISadupataptA dhAnAH kurutaH 15 Ava-pantAvadhifrayaNamantraM japataH 16 udvapantAvudvAsanamantram 17 bhqSTA dhAnA abhighAryodvAsayataH 18 kAla evAlaMkurutaH 19 yatra kva ca haviSyAn bharjayedevameva kuryAt 20 piSTAnAmAvqtA dhAnAH piMM STaH 21 AmikSAyA AvqtAmikSe kurutaH 22 vAruNaniSkAsaM prajxAtaM nidadhAti 23 6

pUrvedyuragnI praNayata ityekam , adhifritya havI MM! SItyaparam 1 samAnamA barhiSa AharaNAt 2 dve barhiSI Aharato dvAvidhmau 3 samAnamA pAtrANAM prayojanAt 4 ubhau pAtrANi prayuzktaH 5 famImayyaH sruco bhavanti hiraNmayyo vA dakSiNasya vihArasya 6 samAnamA nirvapaNAt 7 AgneyamaSTAkapAlamiti nityAni paxca saMcarANi nirupyaindrA gnamekAdafakapAlaM nirvapati 8 tUSNIM karambhapAtrebhyo yavAn nirupya mantreNa meSapratikqtibhyAM yavAn nirvapataH 9 marudbhyaH pratiprasthAtA varuNAyAdhvaryuH 10 kAyamekakapAlaM nirvapati 11 samAnamA phalIkaraNAt 12 sarvA MM! stuSAnavabhqthAya nidadhAti 13 mantreNa meSapratikqtibhyAM yavebhyo bharjanArthe kapAle upadhattaH 14 tayorISadupataptA dhAnAH kurutaH 15 Ava-pantAvadhifrayaNamantraM japataH 16 udvapantAvudvAsanamantram 17 bhqSTA dhAnA abhighAryodvAsayataH 18 kAla evAlaMkurutaH 19 yatra kva ca haviSyAn bharjayedevameva kuryAt 20 piSTAnAmAvqtA dhAnAH pi MM! STaH 21 AmikSAyA AvqtAmikSe kurutaH 22 vAruNaniSkAsaM prajxAtaM nidadhAti 23 6

पूर्वेद्युरग्नी प्रणयत इत्येकम् । अधिश्रित्य हवीँ षीत्यपरम् १ समानमा बर्हिष आहरणात् २ द्वे बर्हिषी आहरतो द्वाविध्मौ ३ समानमा पात्राणां प्रयोजनात् ४ उभौ पात्राणि प्रयुङ्क्तः ५ शमीमय्यः स्रुचो भवन्ति हिरण्मय्यो वा दक्षिणस्य विहारस्य ६ समानमा निर्वपणात् ७ आग्नेयमष्टाकपालमिति नित्यानि पञ्च संचराणि निरुप्यैन्द्र ?ाग्नमेकादशकपालं निर्वपति ८ तूष्णीं करम्भपात्रेभ्यो यवान् निरुप्य मन्त्रेण मेषप्रतिकृतिभ्यां यवान् निर्वपतः ९ मरुद्भ्यः प्रतिप्रस्थाता वरुणायाध्वर्युः १० कायमेककपालं निर्वपति ११ समानमा फलीकरणात् १२ सर्वाँ स्तुषानवभृथाय निदधाति १३ मन्त्रेण मेषप्रतिकृतिभ्यां यवेभ्यो भर्जनार्थे कपाले उपधत्तः १४ तयोरीषदुपतप्ता धानाः कुरुतः १५ आव-पन्तावधिश्रयणमन्त्रं जपतः १६ उद्वपन्तावुद्वासनमन्त्रम् १७ भृष्टा धाना अभिघार्योद्वासयतः १८ काल एवालंकुरुतः १९ यत्र क्व च हविष्यान् भर्जयेदेवमेव कुर्यात् २० पिष्टानामावृता धानाः पिँ ष्टः २१ आमिक्षाया आवृतामिक्षे कुरुतः २२ वारुणनिष्कासं प्रज्ञातं निदधाति २३ ६

पूर्वेद्युरग्नी प्रणयत इत्येकम् । अधिश्रित्य हवी ँ! षीत्यपरम् १ समानमा बर्हिष आहरणात् २ द्वे बर्हिषी आहरतो द्वाविध्मौ ३ समानमा पात्राणां प्रयोजनात् ४ उभौ पात्राणि प्रयुङ्क्तः ५ शमीमय्यः स्रुचो भवन्ति हिरण्मय्यो वा दक्षिणस्य विहारस्य ६ समानमा निर्वपणात् ७ आग्नेयमष्टाकपालमिति नित्यानि पञ्च संचराणि निरुप्यैन्द्रा ग्नमेकादशकपालं निर्वपति ८ तूष्णीं करम्भपात्रेभ्यो यवान् निरुप्य मन्त्रेण मेषप्रतिकृतिभ्यां यवान् निर्वपतः ९ मरुद्भ्यः प्रतिप्रस्थाता वरुणायाध्वर्युः १० कायमेककपालं निर्वपति ११ समानमा फलीकरणात् १२ सर्वा ँ! स्तुषानवभृथाय निदधाति १३ मन्त्रेण मेषप्रतिकृतिभ्यां यवेभ्यो भर्जनार्थे कपाले उपधत्तः १४ तयोरीषदुपतप्ता धानाः कुरुतः १५ आव-पन्तावधिश्रयणमन्त्रं जपतः १६ उद्वपन्तावुद्वासनमन्त्रम् १७ भृष्टा धाना अभिघार्योद्वासयतः १८ काल एवालंकुरुतः १९ यत्र क्व च हविष्यान् भर्जयेदेवमेव कुर्यात् २० पिष्टानामावृता धानाः पि ँ! ष्टः २१ आमिक्षाया आवृतामिक्षे कुरुतः २२ वारुणनिष्कासं प्रज्ञातं निदधाति २३ ६

1289

EeN{ ;¦pyRNt;in hvI \ ãyÉ/ÉÅTy;mpeW;,;' yv;n;mIWdupt¢;n;' v; p[itpU¨W' pI krM.p;];É, kroit y;vNto yjm;nSy pu]p*]; .vNTyekmitárÿ_m( 1 S]I>yoip p[itkroit 2 meWp[itÕtI kÚ¨t" 3 meWm?vyuRmeRWI' p[itp[Sq;t; 4 ²S]y;" S]IVyïn;in kÚ¨te pu\ s" pu'Vyïn;in 5 aqwn;-vne@k¡É.loRmx* kÚ¨t" 6 y´ne@k¡nR ivNdey;t;' kÚxo,;R Ev inXle-Wyt" 7 kÚM.Ip;Ky* v; .vt" 8 k;ymekkp;lmÉ/ÉÅTy hvI \ ãy;-Pye>yo innIy;hvnIy ?m;v;dIPy s'p[eãyit aÉ¦>y;' p[,Iym;n;>y;m-nub[Uih it 9 ye k c s;/;r,;" s'p[wW; a?vyuRrev t;n( b[Uy;t( 10 sh;¦I p[,yt" sh p[,It; hrt" 11 ¬ÿriSm¥ev;¦* p[,It; a;s;dyt" 12 ¬ÿriSmn( v[t' ivsOjte 13 tt ¬ÿr* párg[;h* párgOðIt" 14 sm;nm; s'p[wW;t( 15 yq;É/kr,\ s'p[wW' nmit 16 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 17 7

aindra ?AgnaparyantAni havIMM SyadhifrityAmapeSANAM yavAnAmISadupataptAnAM vA pratipUruSaM patnI karambhapAtrANi karoti yAvanto yajamAnasya putrapautrA bhavantyekamatiriktam 1 strIbhyo'pi pratikaroti 2 meSapratikqtI kurutaH 3 meSamadhvaryurmeSIM pratiprasthAtA 4 striyAH strIvyaxjanAni kurute puMM saH puMvyaxjanAni 5 athainA-vaneDakIbhirlomafau kurutaH 6 yadyaneDakIrna vindeyAtAM kuforNA eva nifle-SayataH 7 kumbhIpAkyau vA bhavataH 8 kAyamekakapAlamadhifritya havIMM SyA-pyebhyo ninIyAhavanIya idhmAvAdIpya saMpreSyati agnibhyAM praNIyamAnAbhyAma-nubrUhi iti 9 ye ke ca sAdhAraNAH saMpraiSA adhvaryureva tAn brUyAt 10 sahAgnI praNayataH saha praNItA harataH 11 uttarasminnevAgnau praNItA AsAdayataH 12 uttarasmin vrataM visqjate 13 tata uttarau parigrAhau parigqhNItaH 14 samAnamA saMpraiSAt 15 yathAdhikaraNaMM saMpraiSaM namati 16 samAnamAjyAnAM grahaNAt 17 7

aindrA gnaparyantAni havI MM! SyadhifrityAmapeSANAM yavAnAmISadupataptAnAM vA pratipUruSaM patnI karambhapAtrANi karoti yAvanto yajamAnasya putrapautrA bhavantyekamatiriktam 1 strIbhyo'pi pratikaroti 2 meSapratikqtI kurutaH 3 meSamadhvaryurmeSIM pratiprasthAtA 4 striyAH strIvyaxjanAni kurute puMM saH puMvyaxjanAni 5 athainA-vaneDakIbhirlomafau kurutaH 6 yadyaneDakIrna vindeyAtAM kuforNA eva nifle-SayataH 7 kumbhIpAkyau vA bhavataH 8 kAyamekakapAlamadhifritya havI MM! SyA-pyebhyo ninIyAhavanIya idhmAvAdIpya saMpreSyati agnibhyAM praNIyamAnAbhyAma-nubrUhi iti 9 ye ke ca sAdhAraNAH saMpraiSA adhvaryureva tAn brUyAt 10 sahAgnI praNayataH saha praNItA harataH 11 uttarasminnevAgnau praNItA AsAdayataH 12 uttarasmin vrataM visqjate 13 tata uttarau parigrAhau parigqhNItaH 14 samAnamA saMpraiSAt 15 yathAdhikaraNaMM saMpraiSaM namati 16 samAnamAjyAnAM grahaNAt 17 7

ऐन्द्र ?ाग्नपर्यन्तानि हवीँ ष्यधिश्रित्यामपेषाणां यवानामीषदुपतप्तानां वा प्रतिपूरुषं पत्नी करम्भपात्राणि करोति यावन्तो यजमानस्य पुत्रपौत्रा भवन्त्येकमतिरिक्तम् १ स्त्रीभ्योऽपि प्रतिकरोति २ मेषप्रतिकृती कुरुतः ३ मेषमध्वर्युर्मेषीं प्रतिप्रस्थाता ४ स्त्रियाः स्त्रीव्यञ्जनानि कुरुते पुँ सः पुंव्यञ्जनानि ५ अथैना-वनेडकीभिर्लोमशौ कुरुतः ६ यद्यनेडकीर्न विन्देयातां कुशोर्णा एव निश्ले-षयतः ७ कुम्भीपाक्यौ वा भवतः ८ कायमेककपालमधिश्रित्य हवीँ ष्या-प्येभ्यो निनीयाहवनीय इध्मावादीप्य संप्रेष्यति अग्निभ्यां प्रणीयमानाभ्याम-नुब्रूहि इति ९ ये के च साधारणाः संप्रैषा अध्वर्युरेव तान् ब्रूयात् १० सहाग्नी प्रणयतः सह प्रणीता हरतः ११ उत्तरस्मिन्नेवाग्नौ प्रणीता आसादयतः १२ उत्तरस्मिन् व्रतं विसृजते १३ तत उत्तरौ परिग्राहौ परिगृह्णीतः १४ समानमा संप्रैषात् १५ यथाधिकरणँ संप्रैषं नमति १६ समानमाज्यानां ग्रहणात् १७ ७

ऐन्द्रा ग्नपर्यन्तानि हवी ँ! ष्यधिश्रित्यामपेषाणां यवानामीषदुपतप्तानां वा प्रतिपूरुषं पत्नी करम्भपात्राणि करोति यावन्तो यजमानस्य पुत्रपौत्रा भवन्त्येकमतिरिक्तम् १ स्त्रीभ्योऽपि प्रतिकरोति २ मेषप्रतिकृती कुरुतः ३ मेषमध्वर्युर्मेषीं प्रतिप्रस्थाता ४ स्त्रियाः स्त्रीव्यञ्जनानि कुरुते पुँ सः पुंव्यञ्जनानि ५ अथैना-वनेडकीभिर्लोमशौ कुरुतः ६ यद्यनेडकीर्न विन्देयातां कुशोर्णा एव निश्ले-षयतः ७ कुम्भीपाक्यौ वा भवतः ८ कायमेककपालमधिश्रित्य हवी ँ! ष्या-प्येभ्यो निनीयाहवनीय इध्मावादीप्य संप्रेष्यति अग्निभ्यां प्रणीयमानाभ्याम-नुब्रूहि इति ९ ये के च साधारणाः संप्रैषा अध्वर्युरेव तान् ब्रूयात् १० सहाग्नी प्रणयतः सह प्रणीता हरतः ११ उत्तरस्मिन्नेवाग्नौ प्रणीता आसादयतः १२ उत्तरस्मिन् व्रतं विसृजते १३ तत उत्तरौ परिग्राहौ परिगृह्णीतः १४ समानमा संप्रैषात् १५ यथाधिकरणँ संप्रैषं नमति १६ समानमाज्यानां ग्रहणात् १७ ७

1292

¬.* p;xuk;Ny;Jy;in gOðIt" 1 Et;v¥;n; ) pOWd;Jy/;Nyor*p.Ot;n;' mN];,;mekn;Jy' gOhITv; mhIn;' pyoÉs it iÃdRÉ/ gOðIt" 2 a*p.Ot;n;' Ã;>y;mNtt a;Jym( 3 it vw %lu yid Å;vy;' pr"xt;in pr"sh§;É, v; xmIp,RkrIr;y;' crt Tyekm( ) a?vyuRárTyprm( 15 8

ubhau pAfukAnyAjyAni gqhNItaH 1 etAvannAnA , pqSadAjyadhAnyoraupabhqtAnAM mantrANAmekenAjyaM gqhItvA mahInAM payo'si iti dvirdadhi gqhNItaH 2 aupabhqtAnAM dvAbhyAmantata Ajyam 3 iti vai khalu yadi frAvaNyAM yajeta 4 atha yadyASADhyAMM saMsqSTameva gqhNIyAtAM yathA pafubandhe 5 samAnamA haviSAmudvAsanAt 6 aindra ?AgnaparyantAni havIMM SyudvAsyAmikSayormeSapratikqtI avadhattaH 7 mArutyAM meSamavadadhAti vAruNyAM meSIm 8 tAbhyAM paraHfatAni paraHsahasrANi vA famIparNakarIrANyupavapataH 9 karambhapAtreSvAvapati 10 ekakapAlasyAvqtaikakapAlamudvAsyottarasyAM vedyAMM havIMM SyAsAdayati 11 dakSiNasyAM mArutIM karambhapAtrANi ca 12 AmikSayormeSapratikqtI vipariharataH 13 mArutyAM meSImavadadhAti vAruNyAM meSam 14 ubhau nirmanthyAbhyAM carata ityekam , adhvaryurityaparam 15 8

ubhau pAfukAnyAjyAni gqhNItaH 1 etAvannAnA , pqSadAjyadhAnyoraupabhqtAnAM mantrANAmekenAjyaM gqhItvA mahInAM payo'si iti dvirdadhi gqhNItaH 2 aupabhqtAnAM dvAbhyAmantata Ajyam 3 iti vai khalu yadi frAvaNyAM yajeta 4 atha yadyASADhyAMM saMsqSTameva gqhNIyAtAM yathA pafubandhe 5 samAnamA haviSAmudvAsanAt 6 aindrA gnaparyantAni havI MM! SyudvAsyAmikSayormeSapratikqtI avadhattaH 7 mArutyAM meSamavadadhAti vAruNyAM meSIm 8 tAbhyAM paraHfatAni paraHsahasrANi vA famIparNakarIrANyupavapataH 9 karambhapAtreSvAvapati 10 ekakapAlasyAvqtaikakapAlamudvAsyottarasyAM vedyAMM havI MM! SyAsAdayati 11 dakSiNasyAM mArutIM karambhapAtrANi ca 12 AmikSayormeSapratikqtI vipariharataH 13 mArutyAM meSImavadadhAti vAruNyAM meSam 14 ubhau nirmanthyAbhyAM carata ityekam , adhvaryurityaparam 15 8

उभौ पाशुकान्याज्यानि गृह्णीतः १ एतावन्नाना । पृषदाज्यधान्योरौपभृतानां मन्त्राणामेकेनाज्यं गृहीत्वा महीनां पयोऽसि इति द्विर्दधि गृह्णीतः २ औपभृतानां द्वाभ्यामन्तत आज्यम् ३ इति वै खलु यदि श्रावण्यां यजेत ४ अथ यद्याषाढ्याँ संसृष्टमेव गृह्णीयातां यथा पशुबन्धे ५ समानमा हविषामुद्वासनात् ६ ऐन्द्र ?ाग्नपर्यन्तानि हवीँ ष्युद्वास्यामिक्षयोर्मेषप्रतिकृती अवधत्तः ७ मारुत्यां मेषमवदधाति वारुण्यां मेषीम् ८ ताभ्यां परःशतानि परःसहस्राणि वा शमीपर्णकरीराण्युपवपतः ९ करम्भपात्रेष्वावपति १० एककपालस्यावृतैककपालमुद्वास्योत्तरस्यां वेद्याँ हवीँ ष्यासादयति ११ दक्षिणस्यां मारुतीं करम्भपात्राणि च १२ आमिक्षयोर्मेषप्रतिकृती विपरिहरतः १३ मारुत्यां मेषीमवदधाति वारुण्यां मेषम् १४ उभौ निर्मन्थ्याभ्यां चरत इत्येकम् । अध्वर्युरित्यपरम् १५ ८

उभौ पाशुकान्याज्यानि गृह्णीतः १ एतावन्नाना । पृषदाज्यधान्योरौपभृतानां मन्त्राणामेकेनाज्यं गृहीत्वा महीनां पयोऽसि इति द्विर्दधि गृह्णीतः २ औपभृतानां द्वाभ्यामन्तत आज्यम् ३ इति वै खलु यदि श्रावण्यां यजेत ४ अथ यद्याषाढ्याँ संसृष्टमेव गृह्णीयातां यथा पशुबन्धे ५ समानमा हविषामुद्वासनात् ६ ऐन्द्रा ग्नपर्यन्तानि हवी ँ! ष्युद्वास्यामिक्षयोर्मेषप्रतिकृती अवधत्तः ७ मारुत्यां मेषमवदधाति वारुण्यां मेषीम् ८ ताभ्यां परःशतानि परःसहस्राणि वा शमीपर्णकरीराण्युपवपतः ९ करम्भपात्रेष्वावपति १० एककपालस्यावृतैककपालमुद्वास्योत्तरस्यां वेद्याँ हवी ँ! ष्यासादयति ११ दक्षिणस्यां मारुतीं करम्भपात्राणि च १२ आमिक्षयोर्मेषप्रतिकृती विपरिहरतः १३ मारुत्यां मेषीमवदधाति वारुण्यां मेषम् १४ उभौ निर्मन्थ्याभ्यां चरत इत्येकम् । अध्वर्युरित्यपरम् १५ ८

1298

¬prmit p[itp[Sq;t; 1 a?vyuRhRvI \ iW p[yCzit 2 EeN{ ;¦en p[cyoR-prmTy?vyuR" 3 m;¨Ty; p[itp[Sq;t; p[crit 4 pUveR,;vd;nen meWI\ sh;-v´Tyuÿre, sh xmIp,RkrIr;É, 5 m;¨Ty; p[cyoRprmit p[itp[Sq;t; 6 v;¨uparamati pratiprasthAtA 1 adhvaryurhavIMM Si prayacchati 2 aindra ?Agnena pracaryo-paramatyadhvaryuH 3 mArutyA pratiprasthAtA pracarati 4 pUrveNAvadAnena meSIMM sahA-vadyatyuttareNa saha famIparNakarIrANi 5 mArutyA pracaryoparamati pratiprasthAtA 6 vAruNyAdhvaryuH pracarati 7 pUrveNAvadAnena meSaMM sahAvadyatyuttareNa saha famI-parNakarIrANi 8 ekakapAlasyAvqtaikakapAlaMM hutvottaraifcaturbhirmAsanAmabhirabhi-juhoti nabhase svAhA . nabhasyAya svAhA . iSAya svAhA . UrjAya svAhA iti 9 pqthak sviSTakqte juhutaH , saheSAmavadyataH 10 parivatsarINAMM svastimAfAse itIDAyA AfIHSu yajamAno japati 11 pravayA ivarSabho dakSiNA 12 pqSadAjyena navAnUyAjAn yajataH 13 parivatsarINAMM svasti-mAfAste divyaM dhAmAfAste iti sUktavAke hotAfAste 14 ubhau vAjinena pracarataH 15 A tvA vifantvindavaH . A valgA dhamanInAMM rasena me rasaM pqNa , tasya te vAjibhirbhakSaM kqtasyopahUtasyopahUto bhakSayAmi iti 16 10

uparamati pratiprasthAtA 1 adhvaryurhavI MM! Si prayacchati 2 aindrA gnena pracaryo-paramatyadhvaryuH 3 mArutyA pratiprasthAtA pracarati 4 pUrveNAvadAnena meSIMM sahA-vadyatyuttareNa saha famIparNakarIrANi 5 mArutyA pracaryoparamati pratiprasthAtA 6 vAruNyAdhvaryuH pracarati 7 pUrveNAvadAnena meSaMM sahAvadyatyuttareNa saha famI-parNakarIrANi 8 ekakapAlasyAvqtaikakapAlaMM hutvottaraifcaturbhirmAsanAmabhirabhi-juhoti nabhase svAhA . nabhasyAya svAhA . iSAya svAhA . UrjAya svAhA iti 9 pqthak sviSTakqte juhutaH , saheSAmavadyataH 10 parivatsarINAMM svastimAfAse itIDAyA AfIHSu yajamAno japati 11 pravayA ivarSabho dakSiNA 12 pqSadAjyena navAnUyAjAn yajataH 13 parivatsarINAMM svasti-mAfAste divyaM dhAmAfAste iti sUktavAke hotAfAste 14 ubhau vAjinena pracarataH 15 A tvA vifantvindavaH . A valgA dhamanInAMM rasena me rasaM pqNa , tasya te vAjibhirbhakSaM kqtasyopahUtasyopahUto bhakSayAmi iti 16 10

उपरमति प्रतिप्रस्थाता १ अध्वर्युर्हवीँ षि प्रयच्छति २ ऐन्द्र ?ाग्नेन प्रचर्यो-परमत्यध्वर्युः ३ मारुत्या प्रतिप्रस्थाता प्रचरति ४ पूर्वेणावदानेन मेषीँ सहा-वद्यत्युत्तरेण सह शमीपर्णकरीराणि ५ मारुत्या प्रचर्योपरमति प्रतिप्रस्थाता ६ वारुण्याध्वर्युः प्रचरति ७ पूर्वेणावदानेन मेषँ सहावद्यत्युत्तरेण सह शमी-पर्णकरीराणि ८ एककपालस्यावृतैककपालँ हुत्वोत्तरैश्चतुर्भिर्मासनामभिरभि-जुहोति नभसे स्वाहा ॥ नभस्याय स्वाहा ॥ इषाय स्वाहा ॥ ऊर्जाय स्वाहा इति ९ पृथक् स्विष्टकृते जुहुतः । सहेषामवद्यतः १० परिवत्सरीणाँ स्वस्तिमाशासे इतीडाया आशीःषु यजमानो जपति ११ प्रवया इवर्षभो दक्षिणा १२ पृषदाज्येन नवानूयाजान् यजतः १३ परिवत्सरीणाँ स्वस्ति-माशास्ते दिव्यं धामाशास्ते इति सूक्तवाके होताशास्ते १४ उभौ वाजिनेन प्रचरतः १५ आ त्वा विशन्त्विन्दवः ॥ आ वल्गा धमनीनाँ रसेन मे रसं पृण । तस्य ते वाजिभिर्भक्षं कृतस्योपहूतस्योपहूतो भक्षयामि इति १६ १०

उपरमति प्रतिप्रस्थाता १ अध्वर्युर्हवी ँ! षि प्रयच्छति २ ऐन्द्रा ग्नेन प्रचर्यो-परमत्यध्वर्युः ३ मारुत्या प्रतिप्रस्थाता प्रचरति ४ पूर्वेणावदानेन मेषीँ सहा-वद्यत्युत्तरेण सह शमीपर्णकरीराणि ५ मारुत्या प्रचर्योपरमति प्रतिप्रस्थाता ६ वारुण्याध्वर्युः प्रचरति ७ पूर्वेणावदानेन मेषँ सहावद्यत्युत्तरेण सह शमी-पर्णकरीराणि ८ एककपालस्यावृतैककपालँ हुत्वोत्तरैश्चतुर्भिर्मासनामभिरभि-जुहोति नभसे स्वाहा ॥ नभस्याय स्वाहा ॥ इषाय स्वाहा ॥ ऊर्जाय स्वाहा इति ९ पृथक् स्विष्टकृते जुहुतः । सहेषामवद्यतः १० परिवत्सरीणाँ स्वस्तिमाशासे इतीडाया आशीःषु यजमानो जपति ११ प्रवया इवर्षभो दक्षिणा १२ पृषदाज्येन नवानूयाजान् यजतः १३ परिवत्सरीणाँ स्वस्ति-माशास्ते दिव्यं धामाशास्ते इति सूक्तवाके होताशास्ते १४ उभौ वाजिनेन प्रचरतः १५ आ त्वा विशन्त्विन्दवः ॥ आ वल्गा धमनीनाँ रसेन मे रसं पृण । तस्य ते वाजिभिर्भक्षं कृतस्योपहूतस्योपहूतो भक्षयामि इति १६ १०

1303

tttuWuR m;seWu Ãäh\ s;kme/wyRjte 1 a¦yenIkvte puro@;xm·;kp;l' invRpit s;k\ sUyeR,o´t; 2 s;k\ riXmÉ." p[crNtITyekW;m( 3 Ésõ-Émi·" s'itÏte 4 m¨Î" s;'tpne>yo m?y'idne c¨m( 5 ÉsõÉmi·" s'itÏte 6 gOhme/IySy tN]' p[£myit 7 sm;nm; vTs;n;mp;kr,;t( 8 ayjuãk, gOhme/Iy;y sv;Rn( vTs;np;kroit 9 ved' ÕTv; veid' kroit 10 n;]e?m;bihR.Rvit ) n p[,It;" p[,yit 11 a¦In( párStIyR hSt;vvinJy p;];É, p[yuJyolpr;jI" StITv;R piv]e ÕTv; s'p[eãyit yjm;n v;c' yCz it 12 v;Gyt" p;];É, s'mOxit 13 m¨Îo gOhmeÉ/>y" sv;Rs;' duG/e s;y' c¨m( 14 piv]e sv;R g; dohÉyTv;nuTpUte pySynuTpUy t<@l;n;vpit 15 g;hRpTye v;Nv;h;yRpcne v; p[itvexmodn' pcit 16 tt ¬ÿr' párg[;h' párgOð;it 17 sm;nm; s'p[wW;t( 18 n;]e?m;bihR" p[codyit 19 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 20 /[uv;y;mev gOð;it 21 p[o=,IrÉ.mN} y b[÷;,m;mN} y veid' p[o+y p[o=

tatafcaturSu mAseSu dvyahaMM sAkamedhairyajate 1 agnaye'nIkavate puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapati sAkaMM sUryeNodyatA 2 sAkaMM rafmibhiH pracarantItyekeSAm 3 siddha-miSTiH saMtiSThate 4 marudbhyaH sAMtapanebhyo madhyaMdine carum 5 siddhamiSTiH saMtiSThate 6 gqhamedhIyasya tantraM prakramayati 7 samAnamA vatsAnAmapAkaraNAt 8 ayajuSkeNa gqhamedhIyAya sarvAn vatsAnapAkaroti 9 vedaM kqtvA vediM karoti 10 nAtredhmAbarhirbhavati , na praNItAH praNayati 11 agnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjIH stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 12 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 13 marudbhyo gqhamedhibhyaH sarvAsAM dugdhe sAyaM carum 14 pavitre sarvA gA dohayitvAnutpUte payasyanutpUya taNDulAnAvapati 15 gArhapatye vAnvAhAryapacane vA prativefamodanaM pacati 16 tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 17 samAnamA saMpraiSAt 18 nAtredhmAbarhiH pracodayati 19 samAnamAjyAnAM grahaNAt 20 dhruvAyAmeva gqhNAti 21 prokSaNIrabhima ntr?ya brahmANamAma ntr?ya vediM prokSya prokSaNyavafeSaM ninIyAgnimabhima ntr?yAntarvedi dhruvAMM sAdayitvA sruvaMM sAdayati , eSAsadat iti mantraMM saMnamati 22 viSNvasi vaiSNavaM dhAmAsi prAjApatyam ityAjyama-bhimantrayate 23 tasyai na prastaraM praharati , evaMM stIrNa eva sAMtapanasya barhiSi gqhamedhIyena carantItyekeSAm 24 12

tatafcaturSu mAseSu dvyahaMM sAkamedhairyajate 1 agnaye'nIkavate puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapati sAkaMM sUryeNodyatA 2 sAkaMM rafmibhiH pracarantItyekeSAm 3 siddha-miSTiH saMtiSThate 4 marudbhyaH sAMtapanebhyo madhyaMdine carum 5 siddhamiSTiH saMtiSThate 6 gqhamedhIyasya tantraM prakramayati 7 samAnamA vatsAnAmapAkaraNAt 8 ayajuSkeNa gqhamedhIyAya sarvAn vatsAnapAkaroti 9 vedaM kqtvA vediM karoti 10 nAtredhmAbarhirbhavati , na praNItAH praNayati 11 agnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjIH stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 12 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 13 marudbhyo gqhamedhibhyaH sarvAsAM dugdhe sAyaM carum 14 pavitre sarvA gA dohayitvAnutpUte payasyanutpUya taNDulAnAvapati 15 gArhapatye vAnvAhAryapacane vA prativefamodanaM pacati 16 tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 17 samAnamA saMpraiSAt 18 nAtredhmAbarhiH pracodayati 19 samAnamAjyAnAM grahaNAt 20 dhruvAyAmeva gqhNAti 21 prokSaNIrabhimantr! ya brahmANamAmantr! ya vediM prokSya prokSaNyavafeSaM ninIyAgnimabhimantr! yAntarvedi dhruvAMM sAdayitvA sruvaMM sAdayati , eSAsadat iti mantraMM saMnamati 22 viSNvasi vaiSNavaM dhAmAsi prAjApatyam ityAjyama-bhimantrayate 23 tasyai na prastaraM praharati , evaMM stIrNa eva sAMtapanasya barhiSi gqhamedhIyena carantItyekeSAm 24 12

ततश्चतुर्षु मासेषु द्व्यहँ साकमेधैर्यजते १ अग्नयेऽनीकवते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपति साकँ सूर्येणोद्यता २ साकँ रश्मिभिः प्रचरन्तीत्येकेषाम् ३ सिद्ध-मिष्टिः संतिष्ठते ४ मरुद्भ्यः सांतपनेभ्यो मध्यंदिने चरुम् ५ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ६ गृहमेधीयस्य तन्त्रं प्रक्रमयति ७ समानमा वत्सानामपाकरणात् ८ अयजुष्केण गृहमेधीयाय सर्वान् वत्सानपाकरोति ९ वेदं कृत्वा वेदिं करोति १० नात्रेध्माबर्हिर्भवति । न प्रणीताः प्रणयति ११ अग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजीः स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति १२ वाग्यतः पात्राणि संमृशति १३ मरुद्भ्यो गृहमेधिभ्यः सर्वासां दुग्धे सायं चरुम् १४ पवित्रे सर्वा गा दोहयित्वानुत्पूते पयस्यनुत्पूय तण्डुलानावपति १५ गार्हपत्ये वान्वाहार्यपचने वा प्रतिवेशमोदनं पचति १६ तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति १७ समानमा संप्रैषात् १८ नात्रेध्माबर्हिः प्रचोदयति १९ समानमाज्यानां ग्रहणात् २० ध्रुवायामेव गृह्णाति २१ प्रोक्षणीरभिम न्त्र्?य ब्रह्माणमाम न्त्र्?य वेदिं प्रोक्ष्य प्रोक्षण्यवशेषं निनीयाग्निमभिम न्त्र्?यान्तर्वेदि ध्रुवाँ सादयित्वा स्रुवँ सादयति । एषासदत् इति मन्त्रँ संनमति २२ विष्ण्वसि वैष्णवं धामासि प्राजापत्यम् इत्याज्यम-भिमन्त्रयते २३ तस्यै न प्रस्तरं प्रहरति । एवँ स्तीर्ण एव सांतपनस्य बर्हिषि गृहमेधीयेन चरन्तीत्येकेषाम् २४ १२

ततश्चतुर्षु मासेषु द्व्यहँ साकमेधैर्यजते १ अग्नयेऽनीकवते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपति साकँ सूर्येणोद्यता २ साकँ रश्मिभिः प्रचरन्तीत्येकेषाम् ३ सिद्ध-मिष्टिः संतिष्ठते ४ मरुद्भ्यः सांतपनेभ्यो मध्यंदिने चरुम् ५ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ६ गृहमेधीयस्य तन्त्रं प्रक्रमयति ७ समानमा वत्सानामपाकरणात् ८ अयजुष्केण गृहमेधीयाय सर्वान् वत्सानपाकरोति ९ वेदं कृत्वा वेदिं करोति १० नात्रेध्माबर्हिर्भवति । न प्रणीताः प्रणयति ११ अग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजीः स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति १२ वाग्यतः पात्राणि संमृशति १३ मरुद्भ्यो गृहमेधिभ्यः सर्वासां दुग्धे सायं चरुम् १४ पवित्रे सर्वा गा दोहयित्वानुत्पूते पयस्यनुत्पूय तण्डुलानावपति १५ गार्हपत्ये वान्वाहार्यपचने वा प्रतिवेशमोदनं पचति १६ तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति १७ समानमा संप्रैषात् १८ नात्रेध्माबर्हिः प्रचोदयति १९ समानमाज्यानां ग्रहणात् २० ध्रुवायामेव गृह्णाति २१ प्रोक्षणीरभिमन्त्र्! य ब्रह्माणमामन्त्र्! य वेदिं प्रोक्ष्य प्रोक्षण्यवशेषं निनीयाग्निमभिमन्त्र्! यान्तर्वेदि ध्रुवाँ सादयित्वा स्रुवँ सादयति । एषासदत् इति मन्त्रँ संनमति २२ विष्ण्वसि वैष्णवं धामासि प्राजापत्यम् इत्याज्यम-भिमन्त्रयते २३ तस्यै न प्रस्तरं प्रहरति । एवँ स्तीर्ण एव सांतपनस्य बर्हिषि गृहमेधीयेन चरन्तीत्येकेषाम् २४ १२

1306

aqwt' c¨muÃ;Sy tSy xr' p[D;t' in/;y ]Inodn;nuõrit 1 ainãk;Ést;' kÚM.I' ind/;it ) ap[mO·' c dVyuRd;yuvnm( 2 ¬õÈt;nodn;n( pCzo g;y} yoTpUy;l'ÕTy;s;dyit 3 inx;y;' gOhme/Iyen cr²Nt 4 n;] s;Ém/eNyo .v²Nt n;`;r* n p[y;j;" 5 veden;hvnIymup²=Py s'p[eãyit a¦IdÉ¦' i]" s'mOÉ it 6 aÉ¦mev;¦I/[iS]" s'm;i·R 7 p[vr' p[vOTy;Jy.;g;>y;' p[cyR s'p[eãyit m¨Îo gOhmeÉ/>yonub[Uih it 8 ju×;mupStIyR sveRW;modn;n;' iÃiÃ³turvd;nSy;v´it i]iS]" p;-vd;nSy 9 aÉ.`;y;RTy;£My;Å;Vy;h m¨to gOhmeÉ/no yj it 10 vW$(Õte juhoit 11 sveRW;modn;n;\ iSv·Õte sÕTsÕdv´it 12 sveRW;Ém@;mupôy t;Ém@;' p[;XnNTyOiTvj" 13 ¬m;Tye>y aodn;nuphr²Nt y;vNto hiv¨iCz·;x; .v²Nt 14 atoNyeip p[;XnIyuyRid p[.Ut aodn" Sy;t( 15 p[itvex;t( pTNyXn;it gOhme/Iy;Ã; 16 @;Nto gOhme/Iy" s'itÏte 17 a;ïte>yïte 18 anu vTs;n( v;sy²Nt 19 suiht; Et;\ r;i]' vs²Nt p[tIt; anvitRmu²%n" 20 p[itvex; aip pcNte 21 g; aÉ.ßte 22 13

athaitaM carumudvAsya tasya faraM prajxAtaM nidhAya trInodanAnuddharati 1 aniSkAsitAM kumbhIM nidadhAti , apramqSTaM ca darvyudAyuvanam 2 uddhqtAnodanAn paccho gAya tr?yotpUyAlaMkqtyAsAdayati 3 nifAyAM gqhamedhIyena caranti 4 nAtra sAmidhenyo bhavanti nAghArau na prayAjAH 5 vedenAhavanIyamupakSipya saMpreSyati agnIdagniM triH saMmqDDhi iti 6 agnimevAgnIdhrastriH saMmArSTi 7 pravaraM pravqtyAjyabhAgAbhyAM pracarya saMpreSyati marudbhyo gqhamedhibhyo'nubrUhi iti 8 juhvAmupastIrya sarveSAmodanAnAM dvirdvifcaturavadAnasyAvadyati tristriH paxcA-vadAnasya 9 abhighAryAtyAkramyAfrAvyAha maruto gqhamedhino yaja iti 10 vaSaTkqte juhoti 11 sarveSAmodanAnAMM sviSTakqte sakqtsakqdavadyati 12 sarveSAmiDAmupahUya tAmiDAM prAfnantyqtvijaH 13 umAtyebhya odanAnupaharanti yAvanto havirucchiSTAfA bhavanti 14 ato'nye'pi prAfnIyuryadi prabhUta odanaH syAt 15 prativefAt patnyafnAti gqhamedhIyAdvA 16 iDAnto gqhamedhIyaH saMtiSThate 17 Axjate'bhyaxjate 18 anu vatsAn vAsayanti 19 suhitA etAMM rAtriM vasanti pratItA anavartimukhinaH 20 prativefA api pacante 21 gA abhighnate 22 13

athaitaM carumudvAsya tasya faraM prajxAtaM nidhAya trInodanAnuddharati 1 aniSkAsitAM kumbhIM nidadhAti , apramqSTaM ca darvyudAyuvanam 2 uddhqtAnodanAn paccho gAyatr! yotpUyAlaMkqtyAsAdayati 3 nifAyAM gqhamedhIyena caranti 4 nAtra sAmidhenyo bhavanti nAghArau na prayAjAH 5 vedenAhavanIyamupakSipya saMpreSyati agnIdagniM triH saMmqDDhi iti 6 agnimevAgnIdhrastriH saMmArSTi 7 pravaraM pravqtyAjyabhAgAbhyAM pracarya saMpreSyati marudbhyo gqhamedhibhyo'nubrUhi iti 8 juhvAmupastIrya sarveSAmodanAnAM dvirdvifcaturavadAnasyAvadyati tristriH paxcA-vadAnasya 9 abhighAryAtyAkramyAfrAvyAha maruto gqhamedhino yaja iti 10 vaSaTkqte juhoti 11 sarveSAmodanAnAMM sviSTakqte sakqtsakqdavadyati 12 sarveSAmiDAmupahUya tAmiDAM prAfnantyqtvijaH 13 umAtyebhya odanAnupaharanti yAvanto havirucchiSTAfA bhavanti 14 ato'nye'pi prAfnIyuryadi prabhUta odanaH syAt 15 prativefAt patnyafnAti gqhamedhIyAdvA 16 iDAnto gqhamedhIyaH saMtiSThate 17 Axjate'bhyaxjate 18 anu vatsAn vAsayanti 19 suhitA etAMM rAtriM vasanti pratItA anavartimukhinaH 20 prativefA api pacante 21 gA abhighnate 22 13

अथैतं चरुमुद्वास्य तस्य शरं प्रज्ञातं निधाय त्रीनोदनानुद्धरति १ अनिष्कासितां कुम्भीं निदधाति । अप्रमृष्टं च दर्व्युदायुवनम् २ उद्धृतानोदनान् पच्छो गाय त्र्?योत्पूयालंकृत्यासादयति ३ निशायां गृहमेधीयेन चरन्ति ४ नात्र सामिधेन्यो भवन्ति नाघारौ न प्रयाजाः ५ वेदेनाहवनीयमुपक्षिप्य संप्रेष्यति अग्नीदग्निं त्रिः संमृड्ढि इति ६ अग्निमेवाग्नीध्रस्त्रिः संमार्ष्टि ७ प्रवरं प्रवृत्याज्यभागाभ्यां प्रचर्य संप्रेष्यति मरुद्भ्यो गृहमेधिभ्योऽनुब्रूहि इति ८ जुह्वामुपस्तीर्य सर्वेषामोदनानां द्विर्द्विश्चतुरवदानस्यावद्यति त्रिस्त्रिः पञ्चा-वदानस्य ९ अभिघार्यात्याक्रम्याश्राव्याह मरुतो गृहमेधिनो यज इति १० वषट्कृते जुहोति ११ सर्वेषामोदनानाँ स्विष्टकृते सकृत्सकृदवद्यति १२ सर्वेषामिडामुपहूय तामिडां प्राश्नन्त्यृत्विजः १३ उमात्येभ्य ओदनानुपहरन्ति यावन्तो हविरुच्छिष्टाशा भवन्ति १४ अतोऽन्येऽपि प्राश्नीयुर्यदि प्रभूत ओदनः स्यात् १५ प्रतिवेशात् पत्न्यश्नाति गृहमेधीयाद्वा १६ इडान्तो गृहमेधीयः संतिष्ठते १७ आञ्जतेऽभ्यञ्जते १८ अनु वत्सान् वासयन्ति १९ सुहिता एताँ रात्रिं वसन्ति प्रतीता अनवर्तिमुखिनः २० प्रतिवेशा अपि पचन्ते २१ गा अभिघ्नते २२ १३

अथैतं चरुमुद्वास्य तस्य शरं प्रज्ञातं निधाय त्रीनोदनानुद्धरति १ अनिष्कासितां कुम्भीं निदधाति । अप्रमृष्टं च दर्व्युदायुवनम् २ उद्धृतानोदनान् पच्छो गायत्र्! योत्पूयालंकृत्यासादयति ३ निशायां गृहमेधीयेन चरन्ति ४ नात्र सामिधेन्यो भवन्ति नाघारौ न प्रयाजाः ५ वेदेनाहवनीयमुपक्षिप्य संप्रेष्यति अग्नीदग्निं त्रिः संमृड्ढि इति ६ अग्निमेवाग्नीध्रस्त्रिः संमार्ष्टि ७ प्रवरं प्रवृत्याज्यभागाभ्यां प्रचर्य संप्रेष्यति मरुद्भ्यो गृहमेधिभ्योऽनुब्रूहि इति ८ जुह्वामुपस्तीर्य सर्वेषामोदनानां द्विर्द्विश्चतुरवदानस्यावद्यति त्रिस्त्रिः पञ्चा-वदानस्य ९ अभिघार्यात्याक्रम्याश्राव्याह मरुतो गृहमेधिनो यज इति १० वषट्कृते जुहोति ११ सर्वेषामोदनानाँ स्विष्टकृते सकृत्सकृदवद्यति १२ सर्वेषामिडामुपहूय तामिडां प्राश्नन्त्यृत्विजः १३ उमात्येभ्य ओदनानुपहरन्ति यावन्तो हविरुच्छिष्टाशा भवन्ति १४ अतोऽन्येऽपि प्राश्नीयुर्यदि प्रभूत ओदनः स्यात् १५ प्रतिवेशात् पत्न्यश्नाति गृहमेधीयाद्वा १६ इडान्तो गृहमेधीयः संतिष्ठते १७ आञ्जतेऽभ्यञ्जते १८ अनु वत्सान् वासयन्ति १९ सुहिता एताँ रात्रिं वसन्ति प्रतीता अनवर्तिमुखिनः २० प्रतिवेशा अपि पचन्ते २१ गा अभिघ्नते २२ १३

1309

£É@nSy tN]' p[£myit 1 pr;cInr;]eÉ¦ho} y;;É.v;Ny;y; vTs* bÝ²Nt 2 pur; p[;trÉ¦ho];t( pU,RdVyeR, cr²Nt 3 dVy;RmupStIyR xrinãk;sSy dvI| pUrÉyTv;p[mO·' c dVyuRd;yuvnmNvvd/;it 4 aÉ.`;yR g;hRpTye juhoit 5 pU,;R divR pr; pt Tyet;mnu&Tyoÿry; juhoit 6 AW.m;ôyWR.Sy rvte juhoit 7 y´OW.o n åy;d( b[÷; b[Uy;t( juüÉ/ it 8 ySy rvte juhoit t' b[÷,e dd;it 9 m¨Î" £¡É@>y" puro@;x\ s¢kp;l' invRpit s;k\ sUyeR,o´t; 10 s;k\ riXmÉ." p[crNtITyekW;m( 11 ÉsõÉmi·" s'itÏte 12 ¬idt a;idTyeÉ.v;Ny;' dohÉyTv; m¨Î" SvtvÎ" puro@;x\ s¢kp;l' invRpit 13 ÉsõÉmi·" s'itÏte 14 mh;h-ivW;' tN]' p[£myit 15 teW;' v¨,p[`;sw" kLpo Vy;:y;toNy];v.Oq;t( 16 14

kraiDinasya tantraM prakramayati 1 parAcInarAtre'gniho tr?yAfcAbhivAnyAyAfca vatsau badhnanti 2 purA prAtaragnihotrAt pUrNadarvyeNa caranti 3 darvyAmupastIrya faraniSkAsasya darvIM pUrayitvApramqSTaM ca darvyudAyuvanamanvavadadhAti 4 abhighArya gArhapatye juhoti 5 pUrNA darvi parA pata ityetAmanudrutyottarayA juhoti 6 qSabhamAhUyarSabhasya ravate juhoti 7 yadyqSabho na rUyAd brahmA brUyAt juhudhi iti 8 yasya ravate juhoti taM brahmaNe dadAti 9 marudbhyaH krIDibhyaH puroDAfaMM saptakapAlaM nirvapati sAkaMM sUryeNodyatA 10 sAkaMM rafmibhiH pracarantItyekeSAm 11 siddhamiSTiH saMtiSThate 12 udita Aditye'bhivAnyAM dohayitvA marudbhyaH svatavadbhyaH puroDAfaMM saptakapAlaM nirvapati 13 siddhamiSTiH saMtiSThate 14 mahAha-viSAM tantraM prakramayati 15 teSAM varuNapraghAsaiH kalpo vyAkhyAto'nyatrAvabhqthAt 16 14

kraiDinasya tantraM prakramayati 1 parAcInarAtre'gnihotr! yAfcAbhivAnyAyAfca vatsau badhnanti 2 purA prAtaragnihotrAt pUrNadarvyeNa caranti 3 darvyAmupastIrya faraniSkAsasya darvIM pUrayitvApramqSTaM ca darvyudAyuvanamanvavadadhAti 4 abhighArya gArhapatye juhoti 5 pUrNA darvi parA pata ityetAmanudrutyottarayA juhoti 6 qSabhamAhUyarSabhasya ravate juhoti 7 yadyqSabho na rUyAd brahmA brUyAt juhudhi iti 8 yasya ravate juhoti taM brahmaNe dadAti 9 marudbhyaH krIDibhyaH puroDAfaMM saptakapAlaM nirvapati sAkaMM sUryeNodyatA 10 sAkaMM rafmibhiH pracarantItyekeSAm 11 siddhamiSTiH saMtiSThate 12 udita Aditye'bhivAnyAM dohayitvA marudbhyaH svatavadbhyaH puroDAfaMM saptakapAlaM nirvapati 13 siddhamiSTiH saMtiSThate 14 mahAha-viSAM tantraM prakramayati 15 teSAM varuNapraghAsaiH kalpo vyAkhyAto'nyatrAvabhqthAt 16 14

क्रैडिनस्य तन्त्रं प्रक्रमयति १ पराचीनरात्रेऽग्निहो त्र्?याश्चाभिवान्यायाश्च वत्सौ बध्नन्ति २ पुरा प्रातरग्निहोत्रात् पूर्णदर्व्येण चरन्ति ३ दर्व्यामुपस्तीर्य शरनिष्कासस्य दर्वीं पूरयित्वाप्रमृष्टं च दर्व्युदायुवनमन्ववदधाति ४ अभिघार्य गार्हपत्ये जुहोति ५ पूर्णा दर्वि परा पत इत्येतामनुद्रुत्योत्तरया जुहोति ६ ऋषभमाहूयर्षभस्य रवते जुहोति ७ यद्यृषभो न रूयाद् ब्रह्मा ब्रूयात् जुहुधि इति ८ यस्य रवते जुहोति तं ब्रह्मणे ददाति ९ मरुद्भ्यः क्रीडिभ्यः पुरोडाशँ सप्तकपालं निर्वपति साकँ सूर्येणोद्यता १० साकँ रश्मिभिः प्रचरन्तीत्येकेषाम् ११ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १२ उदित आदित्येऽभिवान्यां दोहयित्वा मरुद्भ्यः स्वतवद्भ्यः पुरोडाशँ सप्तकपालं निर्वपति १३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १४ महाह-विषां तन्त्रं प्रक्रमयति १५ तेषां वरुणप्रघासैः कल्पो व्याख्यातोऽन्यत्रावभृथात् १६ १४

क्रैडिनस्य तन्त्रं प्रक्रमयति १ पराचीनरात्रेऽग्निहोत्र्! याश्चाभिवान्यायाश्च वत्सौ बध्नन्ति २ पुरा प्रातरग्निहोत्रात् पूर्णदर्व्येण चरन्ति ३ दर्व्यामुपस्तीर्य शरनिष्कासस्य दर्वीं पूरयित्वाप्रमृष्टं च दर्व्युदायुवनमन्ववदधाति ४ अभिघार्य गार्हपत्ये जुहोति ५ पूर्णा दर्वि परा पत इत्येतामनुद्रुत्योत्तरया जुहोति ६ ऋषभमाहूयर्षभस्य रवते जुहोति ७ यद्यृषभो न रूयाद् ब्रह्मा ब्रूयात् जुहुधि इति ८ यस्य रवते जुहोति तं ब्रह्मणे ददाति ९ मरुद्भ्यः क्रीडिभ्यः पुरोडाशँ सप्तकपालं निर्वपति साकँ सूर्येणोद्यता १० साकँ रश्मिभिः प्रचरन्तीत्येकेषाम् ११ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १२ उदित आदित्येऽभिवान्यां दोहयित्वा मरुद्भ्यः स्वतवद्भ्यः पुरोडाशँ सप्तकपालं निर्वपति १३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १४ महाह-विषां तन्त्रं प्रक्रमयति १५ तेषां वरुणप्रघासैः कल्पो व्याख्यातोऽन्यत्रावभृथात् १६ १४

1312

a;Ém=yodR²=,;iÃh;r;idit 1 sm;nm; invRp,;t( 2 a;¦eym·;-kp;lÉmit inTy;in p s'cr;É, in¨PywN{ ;¦mek;dxkp;lmwN{ ' c¨ù vwkmR,mekkp;lÉmit 3 sm;nm; §uCy;d;`;r;t( 4 a¦e vehoR]' vedURTym( Ð è?voR a?vr;y;Sq;t( Ð avt;' Tv; ´;v;pOÉqvI yDe aiSmn( Ð av Tv' ´;v;pOÉqvI yDe aiSmn( Ð iSv·ÕidN{ ;y deve>yo .v Ð juW;,o aSy hivWo `OtSy vIih Sv;h; it §uCym;`;rm;`;ryit 5 Ekkp;lSy;vOtwkkp;l\ üTvoÿrwtuÉ.Rm;Rsn;mÉ.rÉ.juhoit shse Sv;h; Ð shSy;y Sv;h; Ð tpse Sv;h; Ð tpSy;y Sv;h; it 6 d;vTsrI,;\ SviStm;x;se tI@;y; a;xI"Wu yjm;no jpit 7 p[qmjo vTso d²=,; 8 d;vTsrI,;\ SviStm;x;Ste idVy' /;m;x;Ste it sUÿ_v;k hot;x;Ste 9 ÉsõÉmi·" s'itÏte 10 15

AmikSayordakSiNAdvihArAditi 1 samAnamA nirvapaNAt 2 AgneyamaSTA-kapAlamiti nityAni paxca saMcarANi nirupyaindra ?AgnamekAdafakapAlamaindraM caruM vaifvakarmaNamekakapAlamiti 3 samAnamA srucyAdAghArAt 4 agne verhotraM verdUtyam . Urdhvo adhvarAyAsthAt . avatAM tvA dyAvApqthivI yajxe asmin . ava tvaM dyAvApqthivI yajxe asmin . sviSTakqdindra ?Aya devebhyo bhava . juSANo asya haviSo ghqtasya vIhi svAhA iti srucyamAghAramAghArayati 5 ekakapAlasyAvqtaikakapAlaMM hutvottaraifcaturbhirmAsanAmabhirabhijuhoti sahase svAhA . sahasyAya svAhA . tapase svAhA . tapasyAya svAhA iti 6 idAvatsarINAMM svastimAfAse itIDAyA AfIHSu yajamAno japati 7 prathamajo vatso dakSiNA 8 idAvatsarINAMM svastimAfAste divyaM dhAmAfAste iti sUktavAke hotAfAste 9 siddhamiSTiH saMtiSThate 10 15

AmikSayordakSiNAdvihArAditi 1 samAnamA nirvapaNAt 2 AgneyamaSTA-kapAlamiti nityAni paxca saMcarANi nirupyaindrA gnamekAdafakapAlamaindraM caruM vaifvakarmaNamekakapAlamiti 3 samAnamA srucyAdAghArAt 4 agne verhotraM verdUtyam . Urdhvo adhvarAyAsthAt . avatAM tvA dyAvApqthivI yajxe asmin . ava tvaM dyAvApqthivI yajxe asmin . sviSTakqdindrA ya devebhyo bhava . juSANo asya haviSo ghqtasya vIhi svAhA iti srucyamAghAramAghArayati 5 ekakapAlasyAvqtaikakapAlaMM hutvottaraifcaturbhirmAsanAmabhirabhijuhoti sahase svAhA . sahasyAya svAhA . tapase svAhA . tapasyAya svAhA iti 6 idAvatsarINAMM svastimAfAse itIDAyA AfIHSu yajamAno japati 7 prathamajo vatso dakSiNA 8 idAvatsarINAMM svastimAfAste divyaM dhAmAfAste iti sUktavAke hotAfAste 9 siddhamiSTiH saMtiSThate 10 15

आमिक्षयोर्दक्षिणाद्विहारादिति १ समानमा निर्वपणात् २ आग्नेयमष्टा-कपालमिति नित्यानि पञ्च संचराणि निरुप्यैन्द्र ?ाग्नमेकादशकपालमैन्द्रं चरुं वैश्वकर्मणमेककपालमिति ३ समानमा स्रुच्यादाघारात् ४ अग्ने वेर्होत्रं वेर्दूत्यम् ॥ ऊर्ध्वो अध्वरायास्थात् ॥ अवतां त्वा द्यावापृथिवी यज्ञे अस्मिन् ॥ अव त्वं द्यावापृथिवी यज्ञे अस्मिन् ॥ स्विष्टकृदिन्द्र ?ाय देवेभ्यो भव ॥ जुषाणो अस्य हविषो घृतस्य वीहि स्वाहा इति स्रुच्यमाघारमाघारयति ५ एककपालस्यावृतैककपालँ हुत्वोत्तरैश्चतुर्भिर्मासनामभिरभिजुहोति सहसे स्वाहा ॥ सहस्याय स्वाहा ॥ तपसे स्वाहा ॥ तपस्याय स्वाहा इति ६ इदावत्सरीणाँ स्वस्तिमाशासे इतीडाया आशीःषु यजमानो जपति ७ प्रथमजो वत्सो दक्षिणा ८ इदावत्सरीणाँ स्वस्तिमाशास्ते दिव्यं धामाशास्ते इति सूक्तवाके होताशास्ते ९ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १० १५

आमिक्षयोर्दक्षिणाद्विहारादिति १ समानमा निर्वपणात् २ आग्नेयमष्टा-कपालमिति नित्यानि पञ्च संचराणि निरुप्यैन्द्रा ग्नमेकादशकपालमैन्द्रं चरुं वैश्वकर्मणमेककपालमिति ३ समानमा स्रुच्यादाघारात् ४ अग्ने वेर्होत्रं वेर्दूत्यम् ॥ ऊर्ध्वो अध्वरायास्थात् ॥ अवतां त्वा द्यावापृथिवी यज्ञे अस्मिन् ॥ अव त्वं द्यावापृथिवी यज्ञे अस्मिन् ॥ स्विष्टकृदिन्द्रा य देवेभ्यो भव ॥ जुषाणो अस्य हविषो घृतस्य वीहि स्वाहा इति स्रुच्यमाघारमाघारयति ५ एककपालस्यावृतैककपालँ हुत्वोत्तरैश्चतुर्भिर्मासनामभिरभिजुहोति सहसे स्वाहा ॥ सहस्याय स्वाहा ॥ तपसे स्वाहा ॥ तपस्याय स्वाहा इति ६ इदावत्सरीणाँ स्वस्तिमाशासे इतीडाया आशीःषु यजमानो जपति ७ प्रथमजो वत्सो दक्षिणा ८ इदावत्सरीणाँ स्वस्तिमाशास्ते दिव्यं धामाशास्ते इति सूक्तवाके होताशास्ते ९ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १० १५

1315

iptOyDSy tN]' p[£myit 1 d²=,pUveR,;Nv;h;yRpcn' yjm;nm;]I' ctu"-§áÿ_' veid' kroit 2 tSy; id=u §ÿ_yo .vNTyv;NtrdexeWu m?y;in 3 aqwn;\ svRt" párÉÅTyoÿr;\ §áÿ_' p[it Ã;r' kroit 4 ¬õnn;Nt;' ÕTv;Nv;h;yRpcn;dÉ¦m;úTy p?yt" sm;d/;it 5 EW EtiSm \ StN] a;hvnIyo .vit 6 t] ye devp[v;d; mN]; ¬.yvt( te s'nMyern( dev;n;' ipt¿,;' párWUtmÉs Ð kmR,e v;' deve>y" iptO>y" xkym( it 7 yq;p[ÕTyev vteRrÉ¥Typrm( 8 sm;nm; bihRW a;hr,;t( 9 smUl' bihRd;RTyupmUl' v; 10 { ;`Iy;in?m ?m;ºvit { ;`Iyo bihRWo bihR" 11 sm;nm; invRp,;t( 12 d²=,t" xk$;t( p[;cIn;vItI invRpTyuÿrto v; yDopvItI 13 som;y iptOmte puro@;x\ W$(kp;l' invRpit iptO>yo bihRWÎo /;n;" iptO>yoÉ¦ãv;ÿe>yoÉ.v;Ny;yw duG/e mNqm( 14 yvmy;Nyet;in hvI \ iW .v²Nt 15 p[o=

pitqyajxasya tantraM prakramayati 1 dakSiNapUrveNAnvAhAryapacanaM yajamAnamAtrIM catuH-sraktiM vediM karoti 2 tasyA dikSu sraktayo bhavantyavAntaradefeSu madhyAni 3 athainAMM sarvataH parifrityottarAMM sraktiM prati dvAraM karoti 4 uddhananAntAM kqtvAnvAhAryapacanAdagnimAhqtya padhyataH samAdadhAti 5 eSa etasmiMM stantra AhavanIyo bhavati 6 tatra ye devapravAdA mantrA ubhayavat te saMnamyeran devAnAM pitQNAM pariSUtamasi . karmaNe vAM devebhyaH pitqbhyaH fakeyam iti 7 yathAprakqtyeva varterannityaparam 8 samAnamA barhiSa AharaNAt 9 samUlaM barhirdAtyupamUlaM vA 10 dra ?AghIyAnidhma idhmAdbhavati dra ?AghIyo barhiSo barhiH 11 samAnamA nirvapaNAt 12 dakSiNataH fakaTAt prAcInAvItI nirvapatyuttarato vA yajxopavItI 13 somAya pitqmate puroDAfaMM SaTkapAlaM nirvapati pitqbhyo barhiSadbhyo dhAnAH pitqbhyo'gniSvAttebhyo'bhivAnyAyai dugdhe mantham 14 yavamayAnyetAni havIMM Si bhavanti 15 prokSaNyudre keNa yavAnAdra ?A?n kqtvAvahanti 16 samAnamA phalIkaraNAt 17 16

pitqyajxasya tantraM prakramayati 1 dakSiNapUrveNAnvAhAryapacanaM yajamAnamAtrIM catuH-sraktiM vediM karoti 2 tasyA dikSu sraktayo bhavantyavAntaradefeSu madhyAni 3 athainAMM sarvataH parifrityottarAMM sraktiM prati dvAraM karoti 4 uddhananAntAM kqtvAnvAhAryapacanAdagnimAhqtya padhyataH samAdadhAti 5 eSa etasmi MM! stantra AhavanIyo bhavati 6 tatra ye devapravAdA mantrA ubhayavat te saMnamyeran devAnAM pitQNAM pariSUtamasi . karmaNe vAM devebhyaH pitqbhyaH fakeyam iti 7 yathAprakqtyeva varterannityaparam 8 samAnamA barhiSa AharaNAt 9 samUlaM barhirdAtyupamUlaM vA 10 drA ghIyAnidhma idhmAdbhavati drA ghIyo barhiSo barhiH 11 samAnamA nirvapaNAt 12 dakSiNataH fakaTAt prAcInAvItI nirvapatyuttarato vA yajxopavItI 13 somAya pitqmate puroDAfaMM SaTkapAlaM nirvapati pitqbhyo barhiSadbhyo dhAnAH pitqbhyo'gniSvAttebhyo'bhivAnyAyai dugdhe mantham 14 yavamayAnyetAni havI MM! Si bhavanti 15 prokSaNyudre keNa yavAnAdrA rn! kqtvAvahanti 16 samAnamA phalIkaraNAt 17 16

पितृयज्ञस्य तन्त्रं प्रक्रमयति १ दक्षिणपूर्वेणान्वाहार्यपचनं यजमानमात्रीं चतुः-स्रक्तिं वेदिं करोति २ तस्या दिक्षु स्रक्तयो भवन्त्यवान्तरदेशेषु मध्यानि ३ अथैनाँ सर्वतः परिश्रित्योत्तराँ स्रक्तिं प्रति द्वारं करोति ४ उद्धननान्तां कृत्वान्वाहार्यपचनादग्निमाहृत्य पध्यतः समादधाति ५ एष एतस्मिँ स्तन्त्र आहवनीयो भवति ६ तत्र ये देवप्रवादा मन्त्रा उभयवत् ते संनम्येरन् देवानां पितॄणां परिषूतमसि ॥ कर्मणे वां देवेभ्यः पितृभ्यः शकेयम् इति ७ यथाप्रकृत्येव वर्तेरन्नित्यपरम् ८ समानमा बर्हिष आहरणात् ९ समूलं बर्हिर्दात्युपमूलं वा १० द्र ?ाघीयानिध्म इध्माद्भवति द्र ?ाघीयो बर्हिषो बर्हिः ११ समानमा निर्वपणात् १२ दक्षिणतः शकटात् प्राचीनावीती निर्वपत्युत्तरतो वा यज्ञोपवीती १३ सोमाय पितृमते पुरोडाशँ षट्कपालं निर्वपति पितृभ्यो बर्हिषद्भ्यो धानाः पितृभ्योऽग्निष्वात्तेभ्योऽभिवान्यायै दुग्धे मन्थम् १४ यवमयान्येतानि हवीँ षि भवन्ति १५ प्रोक्षण्युद्रे केण यवानाद्र ?ा?न् कृत्वावहन्ति १६ समानमा फलीकरणात् १७ १६

पितृयज्ञस्य तन्त्रं प्रक्रमयति १ दक्षिणपूर्वेणान्वाहार्यपचनं यजमानमात्रीं चतुः-स्रक्तिं वेदिं करोति २ तस्या दिक्षु स्रक्तयो भवन्त्यवान्तरदेशेषु मध्यानि ३ अथैनाँ सर्वतः परिश्रित्योत्तराँ स्रक्तिं प्रति द्वारं करोति ४ उद्धननान्तां कृत्वान्वाहार्यपचनादग्निमाहृत्य पध्यतः समादधाति ५ एष एतस्मि ँ! स्तन्त्र आहवनीयो भवति ६ तत्र ये देवप्रवादा मन्त्रा उभयवत् ते संनम्येरन् देवानां पितॄणां परिषूतमसि ॥ कर्मणे वां देवेभ्यः पितृभ्यः शकेयम् इति ७ यथाप्रकृत्येव वर्तेरन्नित्यपरम् ८ समानमा बर्हिष आहरणात् ९ समूलं बर्हिर्दात्युपमूलं वा १० द्रा घीयानिध्म इध्माद्भवति द्रा घीयो बर्हिषो बर्हिः ११ समानमा निर्वपणात् १२ दक्षिणतः शकटात् प्राचीनावीती निर्वपत्युत्तरतो वा यज्ञोपवीती १३ सोमाय पितृमते पुरोडाशँ षट्कपालं निर्वपति पितृभ्यो बर्हिषद्भ्यो धानाः पितृभ्योऽग्निष्वात्तेभ्योऽभिवान्यायै दुग्धे मन्थम् १४ यवमयान्येतानि हवी ँ! षि भवन्ति १५ प्रोक्षण्युद्रे केण यवानाद्रा र्न्! कृत्वावहन्ति १६ समानमा फलीकरणात् १७ १६

1318

flIÕt;\ St<@l;\ S]w/' iv.Jy;Nv;h;yRpcne .jRn;q| kp;lmup/;y tâSm\ StOtIy' t<@l;n;' /;n; .jR²Nt 1 Vy;:y;t" s\ Sk;r" 2 ip·;n;-m;vOt; /;n;" ip \ W²Nt 3 sm;nm; kp;lop/;n;t( 4 d²=,;/eR g;hR-pTySy W$( kp;l;Nyup/;y;Nv;h;yRpcne /;n;q| kp;lmupd/;it 5 n;n;p;]eWu hvI \ iW s'vpit 6 ¬Tpun;it 7 ip·eãvp a;nIy;É.v;Ny;yw duG/e mNqm;nyit 8 a/Rp;]' kroit 9 ip·;in s'yuTye=uxl;ky; mNq' p[sVy' d²=,;É.mu%onNv;r.m;, ¬pmNqit 10 xl;k;Sq' kroit 11 puro@;xmÉ/ÉÅTy;Nv;h;yRpcne /;n; .jR²Nt 12 t; a]wv ivdçm;n;" párxert a; hivW;muÃ;sn;t( 13 tt ¬ÿr' párg[;h' párgOð;it 14 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 15 d²=,;/eR g;hRpTySy;Jy;in gOð;it 16 sv;RÉ, ctugORhIt;in 17 t;Ny]wv párxert a; hivW;m;s;dn;t( 18 sm;nm; bihRW" Str,;t( 19 ag[e bihRgORhITv; p[sVymÉ¦' i]" StO,n( pyeRit 20 i]rStO,n( p[itpyeRit ay; ivÏ; jnyn( kvRr;É, TyU?v| /;rym;," 21 s p[Stro .vit 22 17

phalIkqtAMM staNDulAMM straidhaM vibhajyAnvAhAryapacane bharjanArthaM kapAlamupadhAya tasmiMM stqtIyaM taNDulAnAM dhAnA bharjanti 1 vyAkhyAtaH saMM skAraH 2 piSTAnA-mAvqtA dhAnAH piMM Santi 3 samAnamA kapAlopadhAnAt 4 dakSiNArdhe gArha-patyasya SaT kapAlAnyupadhAyAnvAhAryapacane dhAnArthaM kapAlamupadadhAti 5 nAnApAtreSu havIMM Si saMvapati 6 utpunAti 7 piSTeSvapa AnIyAbhivAnyAyai dugdhe manthamAnayati 8 ardhapAtraM karoti 9 piSTAni saMyutyekSufalAkayA manthaM prasavyaM dakSiNAbhimukho'nanvArabhamANa upamanthati 10 falAkAsthaM karoti 11 puroDAfamadhifrityAnvAhAryapacane dhAnA bharjanti 12 tA atraiva vidahyamAnAH pariferata A haviSAmudvAsanAt 13 tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 14 samAnamAjyAnAM grahaNAt 15 dakSiNArdhe gArhapatyasyAjyAni gqhNAti 16 sarvANi caturgqhItAni 17 tAnyatraiva pariferata A haviSAmAsAdanAt 18 samAnamA barhiSaH staraNAt 19 agre barhirgqhItvA prasavyamagniM triH stqNan paryeti 20 trirastqNan pratiparyeti ayA viSThA janayan karvarANi ityUrdhvaM dhArayamANaH 21 sa prastaro bhavati 22 17

phalIkqtAMM staNDulAMM straidhaM vibhajyAnvAhAryapacane bharjanArthaM kapAlamupadhAya tasmiMM stqtIyaM taNDulAnAM dhAnA bharjanti 1 vyAkhyAtaH saMM skAraH 2 piSTAnA-mAvqtA dhAnAH pi MM! Santi 3 samAnamA kapAlopadhAnAt 4 dakSiNArdhe gArha-patyasya SaT kapAlAnyupadhAyAnvAhAryapacane dhAnArthaM kapAlamupadadhAti 5 nAnApAtreSu havI MM! Si saMvapati 6 utpunAti 7 piSTeSvapa AnIyAbhivAnyAyai dugdhe manthamAnayati 8 ardhapAtraM karoti 9 piSTAni saMyutyekSufalAkayA manthaM prasavyaM dakSiNAbhimukho'nanvArabhamANa upamanthati 10 falAkAsthaM karoti 11 puroDAfamadhifrityAnvAhAryapacane dhAnA bharjanti 12 tA atraiva vidahyamAnAH pariferata A haviSAmudvAsanAt 13 tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti 14 samAnamAjyAnAM grahaNAt 15 dakSiNArdhe gArhapatyasyAjyAni gqhNAti 16 sarvANi caturgqhItAni 17 tAnyatraiva pariferata A haviSAmAsAdanAt 18 samAnamA barhiSaH staraNAt 19 agre barhirgqhItvA prasavyamagniM triH stqNan paryeti 20 trirastqNan pratiparyeti ayA viSThA janayan karvarANi ityUrdhvaM dhArayamANaH 21 sa prastaro bhavati 22 17

फलीकृताँ स्तण्डुलाँ स्त्रैधं विभज्यान्वाहार्यपचने भर्जनार्थं कपालमुपधाय तस्मिँ स्तृतीयं तण्डुलानां धाना भर्जन्ति १ व्याख्यातः सँ स्कारः २ पिष्टाना-मावृता धानाः पिँ षन्ति ३ समानमा कपालोपधानात् ४ दक्षिणार्धे गार्ह-पत्यस्य षट् कपालान्युपधायान्वाहार्यपचने धानार्थं कपालमुपदधाति ५ नानापात्रेषु हवीँ षि संवपति ६ उत्पुनाति ७ पिष्टेष्वप आनीयाभिवान्यायै दुग्धे मन्थमानयति ८ अर्धपात्रं करोति ९ पिष्टानि संयुत्येक्षुशलाकया मन्थं प्रसव्यं दक्षिणाभिमुखोऽनन्वारभमाण उपमन्थति १० शलाकास्थं करोति ११ पुरोडाशमधिश्रित्यान्वाहार्यपचने धाना भर्जन्ति १२ ता अत्रैव विदह्यमानाः परिशेरत आ हविषामुद्वासनात् १३ तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति १४ समानमाज्यानां ग्रहणात् १५ दक्षिणार्धे गार्हपत्यस्याज्यानि गृह्णाति १६ सर्वाणि चतुर्गृहीतानि १७ तान्यत्रैव परिशेरत आ हविषामासादनात् १८ समानमा बर्हिषः स्तरणात् १९ अग्रे बर्हिर्गृहीत्वा प्रसव्यमग्निं त्रिः स्तृणन् पर्येति २० त्रिरस्तृणन् प्रतिपर्येति अया विष्ठा जनयन् कर्वराणि इत्यूर्ध्वं धारयमाणः २१ स प्रस्तरो भवति २२ १७

फलीकृताँ स्तण्डुलाँ स्त्रैधं विभज्यान्वाहार्यपचने भर्जनार्थं कपालमुपधाय तस्मिँ स्तृतीयं तण्डुलानां धाना भर्जन्ति १ व्याख्यातः सँ स्कारः २ पिष्टाना-मावृता धानाः पि ँ! षन्ति ३ समानमा कपालोपधानात् ४ दक्षिणार्धे गार्ह-पत्यस्य षट् कपालान्युपधायान्वाहार्यपचने धानार्थं कपालमुपदधाति ५ नानापात्रेषु हवी ँ! षि संवपति ६ उत्पुनाति ७ पिष्टेष्वप आनीयाभिवान्यायै दुग्धे मन्थमानयति ८ अर्धपात्रं करोति ९ पिष्टानि संयुत्येक्षुशलाकया मन्थं प्रसव्यं दक्षिणाभिमुखोऽनन्वारभमाण उपमन्थति १० शलाकास्थं करोति ११ पुरोडाशमधिश्रित्यान्वाहार्यपचने धाना भर्जन्ति १२ ता अत्रैव विदह्यमानाः परिशेरत आ हविषामुद्वासनात् १३ तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति १४ समानमाज्यानां ग्रहणात् १५ दक्षिणार्धे गार्हपत्यस्याज्यानि गृह्णाति १६ सर्वाणि चतुर्गृहीतानि १७ तान्यत्रैव परिशेरत आ हविषामासादनात् १८ समानमा बर्हिषः स्तरणात् १९ अग्रे बर्हिर्गृहीत्वा प्रसव्यमग्निं त्रिः स्तृणन् पर्येति २० त्रिरस्तृणन् प्रतिपर्येति अया विष्ठा जनयन् कर्वराणि इत्यूर्ध्वं धारयमाणः २१ स प्रस्तरो भवति २२ १७

1321

Ã* pár/I párd/;it m?ym' cwv d²=,;?y| c 1 n;] iv/OtI .vt" 2 tUã,Imev p[Str' NySyit 3 Ekkx a;Jy;in hvI \ WITy;s;dy²Nt 4 aÉ¦mg[e hrNTyqodkÚM.m;Jy;Nyq hvI \ iW 5 Ekkml'kroit v; ) EW;meW párveW TyekW;m( 6 d²=,t" kixpUpbhR,m;ïnm>yïn-ÉmTyekkx a;s;´ iv§Sy p[;cIn;vIt;in yDopvIt;in kÚvRte 7 tt" s'p[eãyit a¦ye deve>y" iptO>y" sÉm?ym;n;y;nub[Uih it 8 ¬xNtSTv; hv;mhe Tyet;\ s;Ém/enI' i]rNv;h 9 sÕdeve?mm;d/;it ]w/' v; iv.Jy 10 §uv;`;rm;`;yR s'p[eãyit a¦It( pár/I c;É¦' c i]iS]" s'mOi it 11 sm;nm; p[vr;t( 12 a;Å;Vy;h sId hot" it 13 Et;v;n( p[vr" 14 n;WeRy' vO,Ite n hot;rm( 15 apbihRWtur" p[y;j;n( yjit 16 a;Jy.;g;>y;' p[cyR iv§Sy yDopvIt;in p[;cIn;vIt;in kÚvRte 17 a]wk párÅy,\ sm;mn²Nt 18 ivpárhrNTy;Jy;in ivpárhr²Nt hvI \ iW ivpár£;mNTyOiTvj" 19 d²=,en juômup.Ot\ s;dyit d²=,enop.Ot' /[u-v;m( ) d²=,en puro@;x' /;n;" s;dyit d²=,en /;n; mNqm( 20 sm;n] juô.Rvit sm;n] puro@;x" sm;n] b[÷; c yjm;n 21 18

dvau paridhI paridadhAti madhyamaM caiva dakSiNArdhyaM ca 1 nAtra vidhqtI bhavataH 2 tUSNImeva prastaraM nyasyati 3 ekaikafa AjyAni havIMM SItyAsAdayanti 4 agnimagre harantyathodakumbhamAjyAnyatha havIMM Si 5 ekaikamalaMkaroti vA , eSAmeSa pariveSa ityekeSAm 6 dakSiNataH kafipUpabarhaNamAxjanamabhyaxjana-mityekaikafa AsAdya visrasya prAcInAvItAni yajxopavItAni kurvate 7 tataH saMpreSyati agnaye devebhyaH pitqbhyaH samidhyamAnAyAnubrUhi iti 8 ufantastvA havAmahe ityetAMM sAmidhenIM triranvAha 9 sakqdevedhmamAdadhAti traidhaM vA vibhajya 10 sruvAghAramAghArya saMpreSyati agnIt paridhI cAgniM ca tristriH saMmqDDhi iti 11 samAnamA pravarAt 12 AfrAvyAha sIda hotaH iti 13 etAvAn pravaraH 14 nArSeyaM vqNIte na hotAram 15 apabarhiSafcaturaH prayAjAn yajati 16 AjyabhAgAbhyAM pracarya visrasya yajxopavItAni prAcInAvItAni kurvate 17 atraike parifrayaNaMM samAmananti 18 vipariharantyAjyAni vipariharanti havIMM Si viparikrAmantyqtvijaH 19 dakSiNena juhUmupabhqtaMM sAdayati dakSiNenopabhqtaM dhru-vAm , dakSiNena puroDAfaM dhAnAH sAdayati dakSiNena dhAnA mantham 20 samAnatra juhUrbhavati samAnatra puroDAfaH samAnatra brahmA ca yajamAnafca 21 18

dvau paridhI paridadhAti madhyamaM caiva dakSiNArdhyaM ca 1 nAtra vidhqtI bhavataH 2 tUSNImeva prastaraM nyasyati 3 ekaikafa AjyAni havI MM! SItyAsAdayanti 4 agnimagre harantyathodakumbhamAjyAnyatha havI MM! Si 5 ekaikamalaMkaroti vA , eSAmeSa pariveSa ityekeSAm 6 dakSiNataH kafipUpabarhaNamAxjanamabhyaxjana-mityekaikafa AsAdya visrasya prAcInAvItAni yajxopavItAni kurvate 7 tataH saMpreSyati agnaye devebhyaH pitqbhyaH samidhyamAnAyAnubrUhi iti 8 ufantastvA havAmahe ityetAMM sAmidhenIM triranvAha 9 sakqdevedhmamAdadhAti traidhaM vA vibhajya 10 sruvAghAramAghArya saMpreSyati agnIt paridhI cAgniM ca tristriH saMmqDDhi iti 11 samAnamA pravarAt 12 AfrAvyAha sIda hotaH iti 13 etAvAn pravaraH 14 nArSeyaM vqNIte na hotAram 15 apabarhiSafcaturaH prayAjAn yajati 16 AjyabhAgAbhyAM pracarya visrasya yajxopavItAni prAcInAvItAni kurvate 17 atraike parifrayaNaMM samAmananti 18 vipariharantyAjyAni vipariharanti havI MM! Si viparikrAmantyqtvijaH 19 dakSiNena juhUmupabhqtaMM sAdayati dakSiNenopabhqtaM dhru-vAm , dakSiNena puroDAfaM dhAnAH sAdayati dakSiNena dhAnA mantham 20 samAnatra juhUrbhavati samAnatra puroDAfaH samAnatra brahmA ca yajamAnafca 21 18

द्वौ परिधी परिदधाति मध्यमं चैव दक्षिणार्ध्यं च १ नात्र विधृती भवतः २ तूष्णीमेव प्रस्तरं न्यस्यति ३ एकैकश आज्यानि हवीँ षीत्यासादयन्ति ४ अग्निमग्रे हरन्त्यथोदकुम्भमाज्यान्यथ हवीँ षि ५ एकैकमलंकरोति वा । एषामेष परिवेष इत्येकेषाम् ६ दक्षिणतः कशिपूपबर्हणमाञ्जनमभ्यञ्जन-मित्येकैकश आसाद्य विस्रस्य प्राचीनावीतानि यज्ञोपवीतानि कुर्वते ७ ततः संप्रेष्यति अग्नये देवेभ्यः पितृभ्यः समिध्यमानायानुब्रूहि इति ८ उशन्तस्त्वा हवामहे इत्येताँ सामिधेनीं त्रिरन्वाह ९ सकृदेवेध्ममादधाति त्रैधं वा विभज्य १० स्रुवाघारमाघार्य संप्रेष्यति अग्नीत् परिधी चाग्निं च त्रिस्त्रिः संमृड्ढि इति ११ समानमा प्रवरात् १२ आश्राव्याह सीद होतः इति १३ एतावान् प्रवरः १४ नार्षेयं वृणीते न होतारम् १५ अपबर्हिषश्चतुरः प्रयाजान् यजति १६ आज्यभागाभ्यां प्रचर्य विस्रस्य यज्ञोपवीतानि प्राचीनावीतानि कुर्वते १७ अत्रैके परिश्रयणँ समामनन्ति १८ विपरिहरन्त्याज्यानि विपरिहरन्ति हवीँ षि विपरिक्रामन्त्यृत्विजः १९ दक्षिणेन जुहूमुपभृतँ सादयति दक्षिणेनोपभृतं ध्रु-वाम् । दक्षिणेन पुरोडाशं धानाः सादयति दक्षिणेन धाना मन्थम् २० समानत्र जुहूर्भवति समानत्र पुरोडाशः समानत्र ब्रह्मा च यजमानश्च २१ १८

द्वौ परिधी परिदधाति मध्यमं चैव दक्षिणार्ध्यं च १ नात्र विधृती भवतः २ तूष्णीमेव प्रस्तरं न्यस्यति ३ एकैकश आज्यानि हवी ँ! षीत्यासादयन्ति ४ अग्निमग्रे हरन्त्यथोदकुम्भमाज्यान्यथ हवी ँ! षि ५ एकैकमलंकरोति वा । एषामेष परिवेष इत्येकेषाम् ६ दक्षिणतः कशिपूपबर्हणमाञ्जनमभ्यञ्जन-मित्येकैकश आसाद्य विस्रस्य प्राचीनावीतानि यज्ञोपवीतानि कुर्वते ७ ततः संप्रेष्यति अग्नये देवेभ्यः पितृभ्यः समिध्यमानायानुब्रूहि इति ८ उशन्तस्त्वा हवामहे इत्येताँ सामिधेनीं त्रिरन्वाह ९ सकृदेवेध्ममादधाति त्रैधं वा विभज्य १० स्रुवाघारमाघार्य संप्रेष्यति अग्नीत् परिधी चाग्निं च त्रिस्त्रिः संमृड्ढि इति ११ समानमा प्रवरात् १२ आश्राव्याह सीद होतः इति १३ एतावान् प्रवरः १४ नार्षेयं वृणीते न होतारम् १५ अपबर्हिषश्चतुरः प्रयाजान् यजति १६ आज्यभागाभ्यां प्रचर्य विस्रस्य यज्ञोपवीतानि प्राचीनावीतानि कुर्वते १७ अत्रैके परिश्रयणँ समामनन्ति १८ विपरिहरन्त्याज्यानि विपरिहरन्ति हवी ँ! षि विपरिक्रामन्त्यृत्विजः १९ दक्षिणेन जुहूमुपभृतँ सादयति दक्षिणेनोपभृतं ध्रु-वाम् । दक्षिणेन पुरोडाशं धानाः सादयति दक्षिणेन धाना मन्थम् २० समानत्र जुहूर्भवति समानत्र पुरोडाशः समानत्र ब्रह्मा च यजमानश्च २१ १८

1333

p[itpU¨Wmekkp;l;n( invRpit yq; krM.p;];É, 1 ¬ÿr;/eR g;hRpTySy kp;l;Nyup/;y Åpyit 2 aqwn;nÉ.`;y;RnÉ.`;yR voÃ;Sy mUtevd/;it ) mUtyomURteWu v; 3 kox;ip/;nen hrNtITyekW;m( 4 d²=,;¦erekoLmukù /Up;yt( pr;cIn\ hrit 5 ¬ÿrpUvRmv;Ntrdex' gTv;%UTkr Ekmupvpit y;vNto gOç; SmSte>y" kmkrm( it 6 ctuãpq EkoLmukmupsm;/;y s'párStIyR m?yme pl;xp,R ¬pStIy;RNtme v; srveW;mekkp;l;n;\ sÕTsÕt( smvd;y;É.`;yR juhoit EW te ¨{ .;g" sh Sv§;âMbky; t' juWSv Sv;h; it 7 üt' yjm;nonumN]yte .eWj' gve it Ã;>y;m( 8 p[itpU¨Wmekkp;l;n;d;y p[d²=,' ctuãpq' i]" páry²Nt } yMbkù yj;mhe Tyety; 9 yid pitk;m; Sy;t( s;ip prIy;t(

pratipUruSamekakapAlAn nirvapati yathA karambhapAtrANi 1 uttarArdhe gArhapatyasya kapAlAnyupadhAya frapayati 2 athainAnabhighAryAnabhighArya vodvAsya mUte'vadadhAti , mUtayormUteSu vA 3 kofApidhAnena harantItyekeSAm 4 dakSiNAgnerekolmukaM dhUpAyat parAcInaMM harati 5 uttarapUrvamavAntaradefaM gatvAkhUtkara ekamupavapati yAvanto gqhyA smastebhyaH kamakaram iti 6 catuSpatha ekolmukamupasamAdhAya saMparistIrya madhyame palAfaparNa upastIryAntame vA saraveSAmekakapAlAnAMM sakqtsakqt samavadAyAbhighArya juhoti eSa te rudra bhAgaH saha svasrAmbikayA taM juSasva svAhA iti 7 hutaM yajamAno'numantrayate bheSajaM gave iti dvAbhyAm 8 pratipUruSamekakapAlAnAdAya pradakSiNaM catuSpathaM triH pariyanti tr?yambakaM yajAmahe ityetayA 9 yadi patikAmA syAt sApi parIyAt

pratipUruSamekakapAlAn nirvapati yathA karambhapAtrANi 1 uttarArdhe gArhapatyasya kapAlAnyupadhAya frapayati 2 athainAnabhighAryAnabhighArya vodvAsya mUte'vadadhAti , mUtayormUteSu vA 3 kofApidhAnena harantItyekeSAm 4 dakSiNAgnerekolmukaM dhUpAyat parAcInaMM harati 5 uttarapUrvamavAntaradefaM gatvAkhUtkara ekamupavapati yAvanto gqhyA smastebhyaH kamakaram iti 6 catuSpatha ekolmukamupasamAdhAya saMparistIrya madhyame palAfaparNa upastIryAntame vA saraveSAmekakapAlAnAMM sakqtsakqt samavadAyAbhighArya juhoti eSa te rudra bhAgaH saha svasrAmbikayA taM juSasva svAhA iti 7 hutaM yajamAno'numantrayate bheSajaM gave iti dvAbhyAm 8 pratipUruSamekakapAlAnAdAya pradakSiNaM catuSpathaM triH pariyanti tr! yambakaM yajAmahe ityetayA 9 yadi patikAmA syAt sApi parIyAt

प्रतिपूरुषमेककपालान् निर्वपति यथा करम्भपात्राणि १ उत्तरार्धे गार्हपत्यस्य कपालान्युपधाय श्रपयति २ अथैनानभिघार्यानभिघार्य वोद्वास्य मूतेऽवदधाति । मूतयोर्मूतेषु वा ३ कोशापिधानेन हरन्तीत्येकेषाम् ४ दक्षिणाग्नेरेकोल्मुकं धूपायत् पराचीनँ हरति ५ उत्तरपूर्वमवान्तरदेशं गत्वाखूत्कर एकमुपवपति यावन्तो गृह्या स्मस्तेभ्यः कमकरम् इति ६ चतुष्पथ एकोल्मुकमुपसमाधाय संपरिस्तीर्य मध्यमे पलाशपर्ण उपस्तीर्यान्तमे वा सरवेषामेककपालानाँ सकृत्सकृत् समवदायाभिघार्य जुहोति एष ते रुद्र भागः सह स्वस्राम्बिकया तं जुषस्व स्वाहा इति ७ हुतं यजमानोऽनुमन्त्रयते भेषजं गवे इति द्वाभ्याम् ८ प्रतिपूरुषमेककपालानादाय प्रदक्षिणं चतुष्पथं त्रिः परियन्ति त्र्?यम्बकं यजामहे इत्येतया ९ यदि पतिकामा स्यात् सापि परीयात्

प्रतिपूरुषमेककपालान् निर्वपति यथा करम्भपात्राणि १ उत्तरार्धे गार्हपत्यस्य कपालान्युपधाय श्रपयति २ अथैनानभिघार्यानभिघार्य वोद्वास्य मूतेऽवदधाति । मूतयोर्मूतेषु वा ३ कोशापिधानेन हरन्तीत्येकेषाम् ४ दक्षिणाग्नेरेकोल्मुकं धूपायत् पराचीनँ हरति ५ उत्तरपूर्वमवान्तरदेशं गत्वाखूत्कर एकमुपवपति यावन्तो गृह्या स्मस्तेभ्यः कमकरम् इति ६ चतुष्पथ एकोल्मुकमुपसमाधाय संपरिस्तीर्य मध्यमे पलाशपर्ण उपस्तीर्यान्तमे वा सरवेषामेककपालानाँ सकृत्सकृत् समवदायाभिघार्य जुहोति एष ते रुद्र भागः सह स्वस्राम्बिकया तं जुषस्व स्वाहा इति ७ हुतं यजमानोऽनुमन्त्रयते भेषजं गवे इति द्वाभ्याम् ८ प्रतिपूरुषमेककपालानादाय प्रदक्षिणं चतुष्पथं त्रिः परियन्ति त्र्! यम्बकं यजामहे इत्येतया ९ यदि पतिकामा स्यात् सापि परीयात्

1335

} yMbkù yj;mhe sugâN/' pitvednm( )

tr?yambakaM yajAmahe sugandhiM pativedanam ,

tr! yambakaM yajAmahe sugandhiM pativedanam ,

त्र्?यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पतिवेदनम् ।

त्र्! यम्बकं यजामहे सुगन्धिं पतिवेदनम् ।

1345

tttuWuR m;seWu xun;sIyeR, yjte m;És v;/Rm;se v; cturhe } yhe Ãähe vwk;he v; 1 tSy vwdeven kLpo Vy;:y;t" 2 ivk;r;nnu£Émãy;m" 3 sm;nm; invRp,;t( 4 a;¦eym·;kp;lÉmit inTy;in p s'cr;É, in¨PywN{ ;¦' Ã;dxkp;l' vwdev' c¨ÉmN{ ;y xun;sIr;y puro@;x' Ã;dxkp;l' v;yVy' py" s*yRmekkp;lÉmit 5 p[;tdoRhen pys" kLpo Vy;:y;t" 6 Ekkp;lSy;vOtwkkp;l\ üTvoÿmen m;sn;»;É.juhoit s\ spoRSy\ hSpTy;y Sv;h; it 7 anuvTsrI,;\ SviStm;x;se tI@;y; a;xI"Wu yjm;no jpit 8 Ã;dxgv\ sIr\ W@±gv' vo·;r* vo·;r' v; 9 anuvTsrI,;\ SviStm;x;Ste idVy' /;m;x;Ste it sUÿ_v;k hot;x;Ste 10 Ek\ sÉm·yjujuRhoit 11 ÉsõÉmi·" s'itÏte 12 tq; invtRyte 13 Vy;:y;t' invtRnm( 14 s'itÏNte c;tum;RSy;in 15 24

tatafcaturSu mAseSu funAsIryeNa yajate mAsi vArdhamAse vA caturahe tr?yahe dvyahe vaikAhe vA 1 tasya vaifvadevena kalpo vyAkhyAtaH 2 vikArAnanukramiSyAmaH 3 samAnamA nirvapaNAt 4 AgneyamaSTAkapAlamiti nityAni paxca saMcarANi nirupyaindra ?AgnaM dvAdafakapAlaM vaifvadevaM carumindra ?Aya funAsIrAya puroDAfaM dvAdafakapAlaM vAyavyaM payaH sauryamekakapAlamiti 5 prAtardohena payasaH kalpo vyAkhyAtaH 6 ekakapAlasyAvqtaikakapAlaMM hutvottamena mAsanAmnAbhijuhoti saMM sarpo'syaMM haspatyAya svAhA iti 7 anuvatsarINAMM svastimAfAse itIDAyA AfIHSu yajamAno japati 8 dvAdafagavaMM sIraMM SaDgavaM voSTArau voSTAraM vA 9 anuvatsarINAMM svastimAfAste divyaM dhAmAfAste iti sUktavAke hotAfAste 10 ekaMM samiSTayajurjuhoti 11 siddhamiSTiH saMtiSThate 12 tathA nivartayate 13 vyAkhyAtaM nivartanam 14 saMtiSThante cAturmAsyAni 15 24

tatafcaturSu mAseSu funAsIryeNa yajate mAsi vArdhamAse vA caturahe tr! yahe dvyahe vaikAhe vA 1 tasya vaifvadevena kalpo vyAkhyAtaH 2 vikArAnanukramiSyAmaH 3 samAnamA nirvapaNAt 4 AgneyamaSTAkapAlamiti nityAni paxca saMcarANi nirupyaindrA gnaM dvAdafakapAlaM vaifvadevaM carumindrA ya funAsIrAya puroDAfaM dvAdafakapAlaM vAyavyaM payaH sauryamekakapAlamiti 5 prAtardohena payasaH kalpo vyAkhyAtaH 6 ekakapAlasyAvqtaikakapAlaMM hutvottamena mAsanAmnAbhijuhoti saMM sarpo'syaMM haspatyAya svAhA iti 7 anuvatsarINAMM svastimAfAse itIDAyA AfIHSu yajamAno japati 8 dvAdafagavaMM sIraMM SaDgavaM voSTArau voSTAraM vA 9 anuvatsarINAMM svastimAfAste divyaM dhAmAfAste iti sUktavAke hotAfAste 10 ekaMM samiSTayajurjuhoti 11 siddhamiSTiH saMtiSThate 12 tathA nivartayate 13 vyAkhyAtaM nivartanam 14 saMtiSThante cAturmAsyAni 15 24

ततश्चतुर्षु मासेषु शुनासीर्येण यजते मासि वार्धमासे वा चतुरहे त्र्?यहे द्व्यहे वैकाहे वा १ तस्य वैश्वदेवेन कल्पो व्याख्यातः २ विकाराननुक्रमिष्यामः ३ समानमा निर्वपणात् ४ आग्नेयमष्टाकपालमिति नित्यानि पञ्च संचराणि निरुप्यैन्द्र ?ाग्नं द्वादशकपालं वैश्वदेवं चरुमिन्द्र ?ाय शुनासीराय पुरोडाशं द्वादशकपालं वायव्यं पयः सौर्यमेककपालमिति ५ प्रातर्दोहेन पयसः कल्पो व्याख्यातः ६ एककपालस्यावृतैककपालँ हुत्वोत्तमेन मासनाम्नाभिजुहोति सँ सर्पोऽस्यँ हस्पत्याय स्वाहा इति ७ अनुवत्सरीणाँ स्वस्तिमाशासे इतीडाया आशीःषु यजमानो जपति ८ द्वादशगवँ सीरँ षड्गवं वोष्टारौ वोष्टारं वा ९ अनुवत्सरीणाँ स्वस्तिमाशास्ते दिव्यं धामाशास्ते इति सूक्तवाके होताशास्ते १० एकँ समिष्टयजुर्जुहोति ११ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १२ तथा निवर्तयते १३ व्याख्यातं निवर्तनम् १४ संतिष्ठन्ते चातुर्मास्यानि १५ २४

ततश्चतुर्षु मासेषु शुनासीर्येण यजते मासि वार्धमासे वा चतुरहे त्र्! यहे द्व्यहे वैकाहे वा १ तस्य वैश्वदेवेन कल्पो व्याख्यातः २ विकाराननुक्रमिष्यामः ३ समानमा निर्वपणात् ४ आग्नेयमष्टाकपालमिति नित्यानि पञ्च संचराणि निरुप्यैन्द्रा ग्नं द्वादशकपालं वैश्वदेवं चरुमिन्द्रा य शुनासीराय पुरोडाशं द्वादशकपालं वायव्यं पयः सौर्यमेककपालमिति ५ प्रातर्दोहेन पयसः कल्पो व्याख्यातः ६ एककपालस्यावृतैककपालँ हुत्वोत्तमेन मासनाम्नाभिजुहोति सँ सर्पोऽस्यँ हस्पत्याय स्वाहा इति ७ अनुवत्सरीणाँ स्वस्तिमाशासे इतीडाया आशीःषु यजमानो जपति ८ द्वादशगवँ सीरँ षड्गवं वोष्टारौ वोष्टारं वा ९ अनुवत्सरीणाँ स्वस्तिमाशास्ते दिव्यं धामाशास्ते इति सूक्तवाके होताशास्ते १० एकँ समिष्टयजुर्जुहोति ११ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते १२ तथा निवर्तयते १३ व्याख्यातं निवर्तनम् १४ संतिष्ठन्ते चातुर्मास्यानि १५ २४

1348

k;My;in c;tum;RSy;in Vy;:y;Sy;m" 1 vwdeven pxuk;mo yjet 2 yiSm¥Syt*R .UÉyÏ' py" Sy;dip v; yd;Sy vsNte .UÉyÏ' py" Sy;dq vwdeven yjet 3 vwdevenwv pxuk;mo yjet netrw" pvRÉ.r; y;vt( sh§' pxUn( p[;Òuy;t( 4 sh§' pxUn( p[;Pyetrw" pvRÉ.yRq;k;l' yjet 5 xun;-sIyeR, g[;mk;mo yjet 6 vãyRmudkmNvvs;ywtenwv p[j;k;mo yjet pxuk;mo yjet;¥;´k;mo yjet p[itÏ;k;mo yjeteit ivD;yte 7 ps;'vTsárk;É, Vy;:y;Sy;m" 8 f;LguNy;' p[yuJy ]InOtUn( s'vTs-r;in; m;s' ivrmet( 9 cw} y;' p[yuJy Ã;vOtU s'vTsr;iv; ivrmet( 10 tN]' vw;nrp;jRNye .vtStN]' phot; 11 c;tum;RSywár; somen yjet 12 somSy v; Et{ Up' y°;tum;RSy;nIit ivD;yte 13 som;xÿ_* pxun; yjet ) pxun;xÿ_* pun" p[yog;tum;RSy;n;m( ) s i]Wui]Wu s'vTsreWu m;smuTsOjeidit ivD;yte m;smuTsOjeidit ivD;yte 14 25

kAmyAni cAturmAsyAni vyAkhyAsyAmaH 1 vaifvadevena pafukAmo yajeta 2 yasminnasyartau bhUyiSThaM payaH syAdapi vA yadAsya vasante bhUyiSThaM payaH syAdatha vaifvadevena yajeta 3 vaifvadevenaiva pafukAmo yajeta netaraiH parvabhirA yAvat sahasraM pafUn prApnuyAt 4 sahasraM pafUn prApyetaraiH parvabhiryathAkAlaM yajeta 5 funA-sIryeNa grAmakAmo yajeta 6 varSyamudakamanvavasAyaitenaiva prajAkAmo yajeta pafukAmo yajetAnnAdyakAmo yajeta pratiSThAkAmo yajeteti vijxAyate 7 paxcasAMvatsarikANi vyAkhyAsyAmaH 8 phAlgunyAM prayujya trInqtUn saMvatsa-rAniSTvA mAsaM viramet 9 cai tr?yAM prayujya dvAvqtU saMvatsarAviSTvA viramet 10 tantraM vaifvAnarapArjanye bhavatastantraM paxcahotA 11 cAturmAsyairiSTvA somena yajeta 12 somasya vA etadrU paM yaccAturmAsyAnIti vijxAyate 13 somAfaktau pafunA yajeta , pafunAfaktau punaH prayogafcAturmAsyAnAm , sa triSutriSu saMvatsareSu mAsamutsqjediti vijxAyate mAsamutsqjediti vijxAyate 14 25

kAmyAni cAturmAsyAni vyAkhyAsyAmaH 1 vaifvadevena pafukAmo yajeta 2 yasminnasyartau bhUyiSThaM payaH syAdapi vA yadAsya vasante bhUyiSThaM payaH syAdatha vaifvadevena yajeta 3 vaifvadevenaiva pafukAmo yajeta netaraiH parvabhirA yAvat sahasraM pafUn prApnuyAt 4 sahasraM pafUn prApyetaraiH parvabhiryathAkAlaM yajeta 5 funA-sIryeNa grAmakAmo yajeta 6 varSyamudakamanvavasAyaitenaiva prajAkAmo yajeta pafukAmo yajetAnnAdyakAmo yajeta pratiSThAkAmo yajeteti vijxAyate 7 paxcasAMvatsarikANi vyAkhyAsyAmaH 8 phAlgunyAM prayujya trInqtUn saMvatsa-rAniSTvA mAsaM viramet 9 caitr! yAM prayujya dvAvqtU saMvatsarAviSTvA viramet 10 tantraM vaifvAnarapArjanye bhavatastantraM paxcahotA 11 cAturmAsyairiSTvA somena yajeta 12 somasya vA etadrU paM yaccAturmAsyAnIti vijxAyate 13 somAfaktau pafunA yajeta , pafunAfaktau punaH prayogafcAturmAsyAnAm , sa triSutriSu saMvatsareSu mAsamutsqjediti vijxAyate mAsamutsqjediti vijxAyate 14 25

काम्यानि चातुर्मास्यानि व्याख्यास्यामः १ वैश्वदेवेन पशुकामो यजेत २ यस्मिन्नस्यर्तौ भूयिष्ठं पयः स्यादपि वा यदास्य वसन्ते भूयिष्ठं पयः स्यादथ वैश्वदेवेन यजेत ३ वैश्वदेवेनैव पशुकामो यजेत नेतरैः पर्वभिरा यावत् सहस्रं पशून् प्राप्नुयात् ४ सहस्रं पशून् प्राप्येतरैः पर्वभिर्यथाकालं यजेत ५ शुना-सीर्येण ग्रामकामो यजेत ६ वर्ष्यमुदकमन्ववसायैतेनैव प्रजाकामो यजेत पशुकामो यजेतान्नाद्यकामो यजेत प्रतिष्ठाकामो यजेतेति विज्ञायते ७ पञ्चसांवत्सरिकाणि व्याख्यास्यामः ८ फाल्गुन्यां प्रयुज्य त्रीनृतून् संवत्स-रानिष्ट्वा मासं विरमेत् ९ चै त्र्?यां प्रयुज्य द्वावृतू संवत्सराविष्ट्वा विरमेत् १० तन्त्रं वैश्वानरपार्जन्ये भवतस्तन्त्रं पञ्चहोता ११ चातुर्मास्यैरिष्ट्वा सोमेन यजेत १२ सोमस्य वा एतद्रू पं यच्चातुर्मास्यानीति विज्ञायते १३ सोमाशक्तौ पशुना यजेत । पशुनाशक्तौ पुनः प्रयोगश्चातुर्मास्यानाम् । स त्रिषुत्रिषु संवत्सरेषु मासमुत्सृजेदिति विज्ञायते मासमुत्सृजेदिति विज्ञायते १४ २५

काम्यानि चातुर्मास्यानि व्याख्यास्यामः १ वैश्वदेवेन पशुकामो यजेत २ यस्मिन्नस्यर्तौ भूयिष्ठं पयः स्यादपि वा यदास्य वसन्ते भूयिष्ठं पयः स्यादथ वैश्वदेवेन यजेत ३ वैश्वदेवेनैव पशुकामो यजेत नेतरैः पर्वभिरा यावत् सहस्रं पशून् प्राप्नुयात् ४ सहस्रं पशून् प्राप्येतरैः पर्वभिर्यथाकालं यजेत ५ शुना-सीर्येण ग्रामकामो यजेत ६ वर्ष्यमुदकमन्ववसायैतेनैव प्रजाकामो यजेत पशुकामो यजेतान्नाद्यकामो यजेत प्रतिष्ठाकामो यजेतेति विज्ञायते ७ पञ्चसांवत्सरिकाणि व्याख्यास्यामः ८ फाल्गुन्यां प्रयुज्य त्रीनृतून् संवत्स-रानिष्ट्वा मासं विरमेत् ९ चैत्र्! यां प्रयुज्य द्वावृतू संवत्सराविष्ट्वा विरमेत् १० तन्त्रं वैश्वानरपार्जन्ये भवतस्तन्त्रं पञ्चहोता ११ चातुर्मास्यैरिष्ट्वा सोमेन यजेत १२ सोमस्य वा एतद्रू पं यच्चातुर्मास्यानीति विज्ञायते १३ सोमाशक्तौ पशुना यजेत । पशुनाशक्तौ पुनः प्रयोगश्चातुर्मास्यानाम् । स त्रिषुत्रिषु संवत्सरेषु मासमुत्सृजेदिति विज्ञायते मासमुत्सृजेदिति विज्ञायते १४ २५

1371

yid prStr;mp=;yednup[y;y;vSyet( 1 tto¦ye pÉqÕte puro@;xm·;-kp;l' invRpet( 2 pqo²Ntk;ihRr;hret( 3 an@±v;n( d²=,; 4 Ésõ-Émi·" s'itÏte 5 yid hivWe vTs; ap;Õt; /yeyuv;RyVy;' yv;gU' invRpet( 6 s; dohSy Sq;ne Sy;´trSm; ap;Õt; /yeyu" 7 aqoÿrSmw hivWe vTs;np;ÕTyopvset( 8 yid s;y' duG/\ hivr;itRm;z¹³idN{ ;y v[IhIn( in¨Pyopvset( 9 yt( p[;t" Sy;t( tCzt' kÚy;Rt( 10 aqetr EeN{ " puro@;x" Sy;t( 11 tSy p[;tdoRhen smvd;y p[cret( 12 aqoÿrSmw hivWe vTs;np;ÕTyopvset( 13 Etdev p[;tdoRh a;itRgte p[;yÉÿm( 14 Et;v¥;n; ) s;y'dohen;] smvd;y p[cret( 15 ySyo.* doh;v;itR-m;z¹³y;t;mwN{ ' pxr;vmodn' invRpet( 16 tSyo.e devte yjet;É¦' ceN{ ' ceTy;XmrQy" ) aq;le%n" ) N{ mevwtSy yjet 17 inTy a;¦eyo-·;kp;l" 18 aqoÿrSmw hivWe vTs;np;ÕTyopvset( 19 ySy v[Tyehn( pTNyn;lM.uk; Sy;t( t;mp¨?y yjet 20 ¬dKxuLb\ StO,Iy;t( 21 2

yadi parastarAmapakSAyedanuprayAyAvasyet 1 tato'gnaye pathikqte puroDAfamaSTA-kapAlaM nirvapet 2 patho'ntikAdbarhirAharet 3 anaDvAn dakSiNA 4 siddha-miSTiH saMtiSThate 5 yadi haviSe vatsA apAkqtA dhayeyurvAyavyAM yavAgUM nirvapet 6 sA dohasya sthAne syAdyatarasmA apAkqtA dhayeyuH 7 athottarasmai haviSe vatsAnapAkqtyopavaset 8 yadi sAyaM dugdhaMM havirArtimArchedindra ?Aya vrIhIn nirupyopavaset 9 yat prAtaH syAt tacchqtaM kuryAt 10 athetara aindra ?H puroDAfaH syAt 11 tasya prAtardohena samavadAya pracaret 12 athottarasmai haviSe vatsAnapAkqtyopavaset 13 etadeva prAtardoha Artigate prAyafcittam 14 etAvannAnA , sAyaMdohenAtra samavadAya pracaret 15 yasyobhau dohAvArti-mArcheyAtAmaindraM paxcafarAvamodanaM nirvapet 16 tasyobhe devate yajetAgniM cendraM cetyAfmarathyaH , athAlekhanaH , indra mevaitasya yajeta 17 nitya Agneyo-'STAkapAlaH 18 athottarasmai haviSe vatsAnapAkqtyopavaset 19 yasya vratye'han patnyanAlambhukA syAt tAmaparudhya yajeta 20 udakfulbaMM stqNIyAt 21 2

yadi parastarAmapakSAyedanuprayAyAvasyet 1 tato'gnaye pathikqte puroDAfamaSTA-kapAlaM nirvapet 2 patho'ntikAdbarhirAharet 3 anaDvAn dakSiNA 4 siddha-miSTiH saMtiSThate 5 yadi haviSe vatsA apAkqtA dhayeyurvAyavyAM yavAgUM nirvapet 6 sA dohasya sthAne syAdyatarasmA apAkqtA dhayeyuH 7 athottarasmai haviSe vatsAnapAkqtyopavaset 8 yadi sAyaM dugdhaMM havirArtimArchedindrA ya vrIhIn nirupyopavaset 9 yat prAtaH syAt tacchqtaM kuryAt 10 athetara aindra H! puroDAfaH syAt 11 tasya prAtardohena samavadAya pracaret 12 athottarasmai haviSe vatsAnapAkqtyopavaset 13 etadeva prAtardoha Artigate prAyafcittam 14 etAvannAnA , sAyaMdohenAtra samavadAya pracaret 15 yasyobhau dohAvArti-mArcheyAtAmaindraM paxcafarAvamodanaM nirvapet 16 tasyobhe devate yajetAgniM cendraM cetyAfmarathyaH , athAlekhanaH , indra mevaitasya yajeta 17 nitya Agneyo-'STAkapAlaH 18 athottarasmai haviSe vatsAnapAkqtyopavaset 19 yasya vratye'han patnyanAlambhukA syAt tAmaparudhya yajeta 20 udakfulbaMM stqNIyAt 21 2

यदि परस्तरामपक्षायेदनुप्रयायावस्येत् १ ततोऽग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टा-कपालं निर्वपेत् २ पथोऽन्तिकाद्बर्हिराहरेत् ३ अनड्वान् दक्षिणा ४ सिद्ध-मिष्टिः संतिष्ठते ५ यदि हविषे वत्सा अपाकृता धयेयुर्वायव्यां यवागूं निर्वपेत् ६ सा दोहस्य स्थाने स्याद्यतरस्मा अपाकृता धयेयुः ७ अथोत्तरस्मै हविषे वत्सानपाकृत्योपवसेत् ८ यदि सायं दुग्धँ हविरार्तिमार्छेदिन्द्र ?ाय व्रीहीन् निरुप्योपवसेत् ९ यत् प्रातः स्यात् तच्छृतं कुर्यात् १० अथेतर ऐन्द्र ?ः पुरोडाशः स्यात् ११ तस्य प्रातर्दोहेन समवदाय प्रचरेत् १२ अथोत्तरस्मै हविषे वत्सानपाकृत्योपवसेत् १३ एतदेव प्रातर्दोह आर्तिगते प्रायश्चित्तम् १४ एतावन्नाना । सायंदोहेनात्र समवदाय प्रचरेत् १५ यस्योभौ दोहावार्ति-मार्छेयातामैन्द्रं पञ्चशरावमोदनं निर्वपेत् १६ तस्योभे देवते यजेताग्निं चेन्द्रं चेत्याश्मरथ्यः । अथालेखनः । इन्द्र मेवैतस्य यजेत १७ नित्य आग्नेयो-ऽष्टाकपालः १८ अथोत्तरस्मै हविषे वत्सानपाकृत्योपवसेत् १९ यस्य व्रत्येऽहन् पत्न्यनालम्भुका स्यात् तामपरुध्य यजेत २० उदक्शुल्बँ स्तृणीयात् २१ २

यदि परस्तरामपक्षायेदनुप्रयायावस्येत् १ ततोऽग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टा-कपालं निर्वपेत् २ पथोऽन्तिकाद्बर्हिराहरेत् ३ अनड्वान् दक्षिणा ४ सिद्ध-मिष्टिः संतिष्ठते ५ यदि हविषे वत्सा अपाकृता धयेयुर्वायव्यां यवागूं निर्वपेत् ६ सा दोहस्य स्थाने स्याद्यतरस्मा अपाकृता धयेयुः ७ अथोत्तरस्मै हविषे वत्सानपाकृत्योपवसेत् ८ यदि सायं दुग्धँ हविरार्तिमार्छेदिन्द्रा य व्रीहीन् निरुप्योपवसेत् ९ यत् प्रातः स्यात् तच्छृतं कुर्यात् १० अथेतर ऐन्द्र ः! पुरोडाशः स्यात् ११ तस्य प्रातर्दोहेन समवदाय प्रचरेत् १२ अथोत्तरस्मै हविषे वत्सानपाकृत्योपवसेत् १३ एतदेव प्रातर्दोह आर्तिगते प्रायश्चित्तम् १४ एतावन्नाना । सायंदोहेनात्र समवदाय प्रचरेत् १५ यस्योभौ दोहावार्ति-मार्छेयातामैन्द्रं पञ्चशरावमोदनं निर्वपेत् १६ तस्योभे देवते यजेताग्निं चेन्द्रं चेत्याश्मरथ्यः । अथालेखनः । इन्द्र मेवैतस्य यजेत १७ नित्य आग्नेयो-ऽष्टाकपालः १८ अथोत्तरस्मै हविषे वत्सानपाकृत्योपवसेत् १९ यस्य व्रत्येऽहन् पत्न्यनालम्भुका स्यात् तामपरुध्य यजेत २० उदक्शुल्बँ स्तृणीयात् २१ २

1403

a?vy|u m; ih \ sIyRjm;n' m; ih \ sI" it yid purSt;t( ) b[÷;,' m;

adhvaryuM mA hiMM sIryajamAnaM mA hiMM sIH iti yadi purastAt , brahmANaM mA

adhvaryuM mA hi MM! sIryajamAnaM mA hi MM! sIH iti yadi purastAt , brahmANaM mA

अध्वर्युं मा हिँ सीर्यजमानं मा हिँ सीः इति यदि पुरस्तात् । ब्रह्माणं मा

अध्वर्युं मा हि ँ! सीर्यजमानं मा हि ँ! सीः इति यदि पुरस्तात् । ब्रह्माणं मा

1405

ih \ sIyRjm;n' m; ih \ sI" it yid d²=,t" ) hot;r' m; ih \ sI" pI' m; ih \ sIyRjm;n' m; ih \ sI" it yid p;t( ) a;¦I/[' m; ih \ sI" pxUn( m; ih \ sIyRjm;n' m; ih \ sI" it y´uÿrt" 1 aqwnmnup[hrit

hiMM sIryajamAnaM mA hiMM sIH iti yadi dakSiNataH , hotAraM mA hiMM sIH patnIM mA hiMM sIryajamAnaM mA hiMM sIH iti yadi pafcAt , AgnIdhraM mA hiMM sIH pafUn mA hiMM sIryajamAnaM mA hiMM sIH iti yadyuttarataH 1 athainamanupraharati

hi MM! sIryajamAnaM mA hi MM! sIH iti yadi dakSiNataH , hotAraM mA hi MM! sIH patnIM mA hi MM! sIryajamAnaM mA hi MM! sIH iti yadi pafcAt , AgnIdhraM mA hi MM! sIH pafUn mA hi MM! sIryajamAnaM mA hi MM! sIH iti yadyuttarataH 1 athainamanupraharati

हिँ सीर्यजमानं मा हिँ सीः इति यदि दक्षिणतः । होतारं मा हिँ सीः पत्नीं मा हिँ सीर्यजमानं मा हिँ सीः इति यदि पश्चात् । आग्नीध्रं मा हिँ सीः पशून् मा हिँ सीर्यजमानं मा हिँ सीः इति यद्युत्तरतः १ अथैनमनुप्रहरति

हि ँ! सीर्यजमानं मा हि ँ! सीः इति यदि दक्षिणतः । होतारं मा हि ँ! सीः पत्नीं मा हि ँ! सीर्यजमानं मा हि ँ! सीः इति यदि पश्चात् । आग्नीध्रं मा हि ँ! सीः पशून् मा हि ँ! सीर्यजमानं मा हि ँ! सीः इति यद्युत्तरतः १ अथैनमनुप्रहरति

1417

TyÉ.mN} y y];Ny' pXyet( tt a;úTy ivúTy juüy;t( 5 ttoTvrm;," punmRNqet( 6 y´Ny' n ivNdedj;yw d²=,e k,Re juüy;t( 7 ajSy tu tto n;XnIy;t( 8 y´j;' n ivNded( b[;÷,Sy d²=,e hSte juüy;t( 9 b[;÷,' tu vsTyw n;p¨N?y;t( 10 yid b[;÷,' n ivNded( d.RStMbe juüy;t( 11 d.;R \ Stu n;?y;sIt 12 4

ityabhima ntr?ya yatrAnyaM pafyet tata Ahqtya vihqtya juhuyAt 5 tato'tvaramANaH punarmanthet 6 yadyanyaM na vindedajAyai dakSiNe karNe juhuyAt 7 ajasya tu tato nAfnIyAt 8 yadyajAM na vinded brAhmaNasya dakSiNe haste juhuyAt 9 brAhmaNaM tu vasatyai nAparundhyAt 10 yadi brAhmaNaM na vinded darbhastambe juhuyAt 11 darbhAMM stu nAdhyAsIta 12 4

ityabhimantr! ya yatrAnyaM pafyet tata Ahqtya vihqtya juhuyAt 5 tato'tvaramANaH punarmanthet 6 yadyanyaM na vindedajAyai dakSiNe karNe juhuyAt 7 ajasya tu tato nAfnIyAt 8 yadyajAM na vinded brAhmaNasya dakSiNe haste juhuyAt 9 brAhmaNaM tu vasatyai nAparundhyAt 10 yadi brAhmaNaM na vinded darbhastambe juhuyAt 11 darbhA MM! stu nAdhyAsIta 12 4

इत्यभिम न्त्र्?य यत्रान्यं पश्येत् तत आहृत्य विहृत्य जुहुयात् ५ ततोऽत्वरमाणः पुनर्मन्थेत् ६ यद्यन्यं न विन्देदजायै दक्षिणे कर्णे जुहुयात् ७ अजस्य तु ततो नाश्नीयात् ८ यद्यजां न विन्देद् ब्राह्मणस्य दक्षिणे हस्ते जुहुयात् ९ ब्राह्मणं तु वसत्यै नापरुन्ध्यात् १० यदि ब्राह्मणं न विन्देद् दर्भस्तम्बे जुहुयात् ११ दर्भाँ स्तु नाध्यासीत १२ ४

इत्यभिमन्त्र्! य यत्रान्यं पश्येत् तत आहृत्य विहृत्य जुहुयात् ५ ततोऽत्वरमाणः पुनर्मन्थेत् ६ यद्यन्यं न विन्देदजायै दक्षिणे कर्णे जुहुयात् ७ अजस्य तु ततो नाश्नीयात् ८ यद्यजां न विन्देद् ब्राह्मणस्य दक्षिणे हस्ते जुहुयात् ९ ब्राह्मणं तु वसत्यै नापरुन्ध्यात् १० यदि ब्राह्मणं न विन्देद् दर्भस्तम्बे जुहुयात् ११ दर्भा ँ! स्तु नाध्यासीत १२ ४

1422

g.R \ §vNtmgdmkrÉ¦árN{ STv·; bOhSpit" )

garbhaMM sravantamagadamakaragnirindra stvaSTA bqhaspatiH ,

garbha MM! sravantamagadamakaragnirindra stvaSTA bqhaspatiH ,

गर्भँ स्रवन्तमगदमकरग्निरिन्द्र स्त्वष्टा बृहस्पतिः ।

गर्भ ँ! स्रवन्तमगदमकरग्निरिन्द्र स्त्वष्टा बृहस्पतिः ।

1428

y´nÉ/ÉÅt\ Sy;Ãwã,Vy;numN]yet 1 ySy hivinR¨¢' purSt;°N{ m; a>yu-deit ]e/; t<@l;n( iv.jet( ) ye m?ym;" SyuSt;n¦ye d;]e puro@;xm-·;kp;l' kÚy;Rt( ) ye SqivÏ;St;inN{ ;y p[d;]e d/\ ¨m( ) yeÉ,Ï;St;n( ivã,ve ixipiv·;y ête c¨m( 2 ain¨¢;>yuidte ktm;>yo devt;>yo invRpet( ) p[;ÕtI>y Ty;XmrQyo vwÕtI>y Ty;le%n" 3 sey' n;s'nyto iv´t Tyekm( ) iv´t Typrm( 4 a¦ye pÉqÕte puro@;xm·;kp;l' invRpe´o dxRpU,Rm;sy;jI s¥m;v;Sy;' v; p*,Rm;sI' v;itp;dyet( 5 pqo²Ntk;ihRr;hret( 6 an@±v;n( d²=,; 7 ÉsõÉmi·" s'itÏte 8 aqwkW;' ivD;yte iv v; EtSy yDiXz´te ySy yDe p[tt Et;mNtrei·' invRpit ) y Ev;s;v;¦eyo·;kp;l" p*,Rm;se yom;v;Sy;y;' tm¦ye pÉqÕte kÚy;Rt( ) tenwv pun" pNq;mvwit n yD' iviCzniÿ 9 a¦ye v[tptye puro@;xm·;kp;l' invRped( y´;iht;É¦" p[vsn( pvRÉ, m;\ s' v;XnIy;t( ²S]y' vopey;t( 10 v[t.Ot Ek sm;mn²Nt 11 Et;mev invRped( y´;iht;É¦rÅu kÚy;Rt( 12 yq; kq; c kÚy;Rt( p[;yÉÿmev Sy;idTy;-XmrQy" ) a;itRjmev kÚy;RidTy;le%n" 13 6

yadyanadhifritaMM syAdvaiSNavyAnumantrayeta 1 yasya havirniruptaM purastAccandra mA abhyu-deti tredhA taNDulAn vibhajet , ye madhyamAH syustAnagnaye dAtre puroDAfama-STAkapAlaM kuryAt , ye sthaviSThAstAnindra ?Aya pradAtre dadhaMM fcarum , ye'NiSThAstAn viSNave fipiviSTAya fqte carum 2 aniruptAbhyudite katamAbhyo devatAbhyo nirvapet , prAkqtIbhya ityAfmarathyo vaikqtIbhya ityAlekhanaH 3 seyaM nAsaMnayato vidyata ityekam , vidyata ityaparam 4 agnaye pathikqte puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapedyo darfapUrNamAsayAjI sannamAvAsyAM vA paurNamAsIM vAtipAdayet 5 patho'ntikAdbarhirAharet 6 anaDvAn dakSiNA 7 siddhamiSTiH saMtiSThate 8 athaikeSAM vijxAyate vi vA etasya yajxafchidyate yasya yajxe pratata etAmantareSTiM nirvapati , ya evAsAvAgneyo'STAkapAlaH paurNamAse yo'mAvAsyAyAM tamagnaye pathikqte kuryAt , tenaiva punaH panthAmavaiti na yajxaM vicchinatti 9 agnaye vratapataye puroDAfamaSTAkapAlaM nirvaped yadyAhitAgniH pravasan parvaNi mAMM saM vAfnIyAt striyaM vopeyAt 10 vratabhqta eke samAmananti 11 etAmeva nirvaped yadyAhitAgnirafru kuryAt 12 yathA kathA ca kuryAt prAyafcittameva syAdityA-fmarathyaH , Artijameva kuryAdityAlekhanaH 13 6

yadyanadhifritaMM syAdvaiSNavyAnumantrayeta 1 yasya havirniruptaM purastAccandra mA abhyu-deti tredhA taNDulAn vibhajet , ye madhyamAH syustAnagnaye dAtre puroDAfama-STAkapAlaM kuryAt , ye sthaviSThAstAnindrA ya pradAtre dadhaMM fcarum , ye'NiSThAstAn viSNave fipiviSTAya fqte carum 2 aniruptAbhyudite katamAbhyo devatAbhyo nirvapet , prAkqtIbhya ityAfmarathyo vaikqtIbhya ityAlekhanaH 3 seyaM nAsaMnayato vidyata ityekam , vidyata ityaparam 4 agnaye pathikqte puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapedyo darfapUrNamAsayAjI sannamAvAsyAM vA paurNamAsIM vAtipAdayet 5 patho'ntikAdbarhirAharet 6 anaDvAn dakSiNA 7 siddhamiSTiH saMtiSThate 8 athaikeSAM vijxAyate vi vA etasya yajxafchidyate yasya yajxe pratata etAmantareSTiM nirvapati , ya evAsAvAgneyo'STAkapAlaH paurNamAse yo'mAvAsyAyAM tamagnaye pathikqte kuryAt , tenaiva punaH panthAmavaiti na yajxaM vicchinatti 9 agnaye vratapataye puroDAfamaSTAkapAlaM nirvaped yadyAhitAgniH pravasan parvaNi mAMM saM vAfnIyAt striyaM vopeyAt 10 vratabhqta eke samAmananti 11 etAmeva nirvaped yadyAhitAgnirafru kuryAt 12 yathA kathA ca kuryAt prAyafcittameva syAdityA-fmarathyaH , Artijameva kuryAdityAlekhanaH 13 6

यद्यनधिश्रितँ स्याद्वैष्णव्यानुमन्त्रयेत १ यस्य हविर्निरुप्तं पुरस्ताच्चन्द्र मा अभ्यु-देति त्रेधा तण्डुलान् विभजेत् । ये मध्यमाः स्युस्तानग्नये दात्रे पुरोडाशम-ष्टाकपालं कुर्यात् । ये स्थविष्ठास्तानिन्द्र ?ाय प्रदात्रे दधँ श्चरुम् । येऽणिष्ठास्तान् विष्णवे शिपिविष्टाय शृते चरुम् २ अनिरुप्ताभ्युदिते कतमाभ्यो देवताभ्यो निर्वपेत् । प्राकृतीभ्य इत्याश्मरथ्यो वैकृतीभ्य इत्यालेखनः ३ सेयं नासंनयतो विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् ४ अग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यो दर्शपूर्णमासयाजी सन्नमावास्यां वा पौर्णमासीं वातिपादयेत् ५ पथोऽन्तिकाद्बर्हिराहरेत् ६ अनड्वान् दक्षिणा ७ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ८ अथैकेषां विज्ञायते वि वा एतस्य यज्ञश्छिद्यते यस्य यज्ञे प्रतत एतामन्तरेष्टिं निर्वपति । य एवासावाग्नेयोऽष्टाकपालः पौर्णमासे योऽमावास्यायां तमग्नये पथिकृते कुर्यात् । तेनैव पुनः पन्थामवैति न यज्ञं विच्छिनत्ति ९ अग्नये व्रतपतये पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद् यद्याहिताग्निः प्रवसन् पर्वणि माँ सं वाश्नीयात् स्त्रियं वोपेयात् १० व्रतभृत एके समामनन्ति ११ एतामेव निर्वपेद् यद्याहिताग्निरश्रु कुर्यात् १२ यथा कथा च कुर्यात् प्रायश्चित्तमेव स्यादित्या-श्मरथ्यः । आर्तिजमेव कुर्यादित्यालेखनः १३ ६

यद्यनधिश्रितँ स्याद्वैष्णव्यानुमन्त्रयेत १ यस्य हविर्निरुप्तं पुरस्ताच्चन्द्र मा अभ्यु-देति त्रेधा तण्डुलान् विभजेत् । ये मध्यमाः स्युस्तानग्नये दात्रे पुरोडाशम-ष्टाकपालं कुर्यात् । ये स्थविष्ठास्तानिन्द्रा य प्रदात्रे दधँ श्चरुम् । येऽणिष्ठास्तान् विष्णवे शिपिविष्टाय शृते चरुम् २ अनिरुप्ताभ्युदिते कतमाभ्यो देवताभ्यो निर्वपेत् । प्राकृतीभ्य इत्याश्मरथ्यो वैकृतीभ्य इत्यालेखनः ३ सेयं नासंनयतो विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् ४ अग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद्यो दर्शपूर्णमासयाजी सन्नमावास्यां वा पौर्णमासीं वातिपादयेत् ५ पथोऽन्तिकाद्बर्हिराहरेत् ६ अनड्वान् दक्षिणा ७ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ८ अथैकेषां विज्ञायते वि वा एतस्य यज्ञश्छिद्यते यस्य यज्ञे प्रतत एतामन्तरेष्टिं निर्वपति । य एवासावाग्नेयोऽष्टाकपालः पौर्णमासे योऽमावास्यायां तमग्नये पथिकृते कुर्यात् । तेनैव पुनः पन्थामवैति न यज्ञं विच्छिनत्ति ९ अग्नये व्रतपतये पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेद् यद्याहिताग्निः प्रवसन् पर्वणि माँ सं वाश्नीयात् स्त्रियं वोपेयात् १० व्रतभृत एके समामनन्ति ११ एतामेव निर्वपेद् यद्याहिताग्निरश्रु कुर्यात् १२ यथा कथा च कुर्यात् प्रायश्चित्तमेव स्यादित्या-श्मरथ्यः । आर्तिजमेव कुर्यादित्यालेखनः १३ ६

1431

y´É¦ho} yupsO·; inWIdet( t;muTq;pyet(

yadyagniho tr?yupasqSTA niSIdet tAmutthApayet

yadyagnihotr! yupasqSTA niSIdet tAmutthApayet

यद्यग्निहो त्र्?युपसृष्टा निषीदेत् तामुत्थापयेत्

यद्यग्निहोत्र्! युपसृष्टा निषीदेत् तामुत्थापयेत्

1435

N{ ;y Õ

indra ?Aya kqNvatI bhAgaM mitrAya varuNAya ca .

indrA ya kqNvatI bhAgaM mitrAya varuNAya ca .

इन्द्र ?ाय कृण्वती भागं मित्राय वरुणाय च ॥

इन्द्रा य कृण्वती भागं मित्राय वरुणाय च ॥

1443

yid sÕdu¥It\ SkNde´id iÃyRid i]nR td;i{ yeteit ivD;yte 1 ÕT;n;mÉ¦ho];,;' v;dm;XmrQy èce §uvv;dÉmTy;le%n" 2 yid ctuqR \ SkNdet( Sq;Ly;\ xeWm;nIy tttugORhIt' gOhITv; juüy;t( ) aip v;JySy v;¨,ImOcmnUCy v;¨

yadi sakqdunnItaMM skandedyadi dviryadi trirna tadAdri yeteti vijxAyate 1 kqtsnAnAmagnihotrANAM vAdamAfmarathya Uce sruvavAdamityAlekhanaH 2 yadi caturthaMM skandet sthAlyAMM feSamAnIya tatafcaturgqhItaM gqhItvA juhuyAt , api vAjyasya vAruNImqcamanUcya vAruNyarcA juhuyAt 3 athaikeSAm , yadi duhyamAnAvabhindyAdanyAM nirNijya dohyA 4 yadi dugdhamanyAbhidohyA , yadya-dhifritamanyAbhidohyA , yadi viSyandetAnyAbhidohyA , yadyunnIyamAnamanyA-bhidohyA , yadyunnItaM punaH pratyavanIyAnyAbhidohyA 5 yadi prAcInaMM hriyamANaM prajApatervifvabhqti tanvaMM hutamasi svAhA ityabhimqfet , Ajyasya vAruNI-mqcamanUcya vAruNyarcA juhuyAt 6 yadi lohitaM duhyetAnyadvA vivarNamanvA-hAryapacanaM parifritya agnaye rudra vate svAhA iti juhuyAt 7 yadi fili-filIbhavet samoSAmum iti brUyAdyaM dviSyAt 8 yadi sAyamAhutau skandedA prAtarAhuternAfnIyAt , yadi prAtarAhutau skandedA sAyamAhuternAfnIyAt 9 8

yadi sakqdunnItaMM skandedyadi dviryadi trirna tadAdri yeteti vijxAyate 1 kqtsnAnAmagnihotrANAM vAdamAfmarathya Uce sruvavAdamityAlekhanaH 2 yadi caturtha MM! skandet sthAlyAMM feSamAnIya tatafcaturgqhItaM gqhItvA juhuyAt , api vAjyasya vAruNImqcamanUcya vAruNyarcA juhuyAt 3 athaikeSAm , yadi duhyamAnAvabhindyAdanyAM nirNijya dohyA 4 yadi dugdhamanyAbhidohyA , yadya-dhifritamanyAbhidohyA , yadi viSyandetAnyAbhidohyA , yadyunnIyamAnamanyA-bhidohyA , yadyunnItaM punaH pratyavanIyAnyAbhidohyA 5 yadi prAcInaMM hriyamANaM prajApatervifvabhqti tanvaMM hutamasi svAhA ityabhimqfet , Ajyasya vAruNI-mqcamanUcya vAruNyarcA juhuyAt 6 yadi lohitaM duhyetAnyadvA vivarNamanvA-hAryapacanaM parifritya agnaye rudra vate svAhA iti juhuyAt 7 yadi fili-filIbhavet samoSAmum iti brUyAdyaM dviSyAt 8 yadi sAyamAhutau skandedA prAtarAhuternAfnIyAt , yadi prAtarAhutau skandedA sAyamAhuternAfnIyAt 9 8

यदि सकृदुन्नीतँ स्कन्देद्यदि द्विर्यदि त्रिर्न तदाद्रि येतेति विज्ञायते १ कृत्स्नानामग्निहोत्राणां वादमाश्मरथ्य ऊचे स्रुववादमित्यालेखनः २ यदि चतुर्थँ स्कन्देत् स्थाल्याँ शेषमानीय ततश्चतुर्गृहीतं गृहीत्वा जुहुयात् । अपि वाज्यस्य वारुणीमृचमनूच्य वारुण्यर्चा जुहुयात् ३ अथैकेषाम् । यदि दुह्यमानावभिन्द्यादन्यां निर्णिज्य दोह्या ४ यदि दुग्धमन्याभिदोह्या । यद्य-धिश्रितमन्याभिदोह्या । यदि विष्यन्देतान्याभिदोह्या । यद्युन्नीयमानमन्या-भिदोह्या । यद्युन्नीतं पुनः प्रत्यवनीयान्याभिदोह्या ५ यदि प्राचीनँ ह्रियमाणं प्रजापतेर्विश्वभृति तन्वँ हुतमसि स्वाहा इत्यभिमृशेत् । आज्यस्य वारुणी-मृचमनूच्य वारुण्यर्चा जुहुयात् ६ यदि लोहितं दुह्येतान्यद्वा विवर्णमन्वा-हार्यपचनं परिश्रित्य अग्नये रुद्र वते स्वाहा इति जुहुयात् ७ यदि शिलि-शिलीभवेत् समोषामुम् इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् ८ यदि सायमाहुतौ स्कन्देदा प्रातराहुतेर्नाश्नीयात् । यदि प्रातराहुतौ स्कन्देदा सायमाहुतेर्नाश्नीयात् ९ ८

यदि सकृदुन्नीतँ स्कन्देद्यदि द्विर्यदि त्रिर्न तदाद्रि येतेति विज्ञायते १ कृत्स्नानामग्निहोत्राणां वादमाश्मरथ्य ऊचे स्रुववादमित्यालेखनः २ यदि चतुर्थ ँ! स्कन्देत् स्थाल्याँ शेषमानीय ततश्चतुर्गृहीतं गृहीत्वा जुहुयात् । अपि वाज्यस्य वारुणीमृचमनूच्य वारुण्यर्चा जुहुयात् ३ अथैकेषाम् । यदि दुह्यमानावभिन्द्यादन्यां निर्णिज्य दोह्या ४ यदि दुग्धमन्याभिदोह्या । यद्य-धिश्रितमन्याभिदोह्या । यदि विष्यन्देतान्याभिदोह्या । यद्युन्नीयमानमन्या-भिदोह्या । यद्युन्नीतं पुनः प्रत्यवनीयान्याभिदोह्या ५ यदि प्राचीनँ ह्रियमाणं प्रजापतेर्विश्वभृति तन्वँ हुतमसि स्वाहा इत्यभिमृशेत् । आज्यस्य वारुणी-मृचमनूच्य वारुण्यर्चा जुहुयात् ६ यदि लोहितं दुह्येतान्यद्वा विवर्णमन्वा-हार्यपचनं परिश्रित्य अग्नये रुद्र वते स्वाहा इति जुहुयात् ७ यदि शिलि-शिलीभवेत् समोषामुम् इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् ८ यदि सायमाहुतौ स्कन्देदा प्रातराहुतेर्नाश्नीयात् । यदि प्रातराहुतौ स्कन्देदा सायमाहुतेर्नाश्नीयात् ९ ८

1465

s g;y} y; i]·.; jgTynu·.; c deve>yo hVy' vh n" p[j;nn( Ð

sa gAya tr?yA triSTubhA jagatyanuSTubhA ca devebhyo havyaM vaha naH prajAnan .

sa gAyatr! yA triSTubhA jagatyanuSTubhA ca devebhyo havyaM vaha naH prajAnan .

स गाय त्र्?या त्रिष्टुभा जगत्यनुष्टुभा च देवेभ्यो हव्यं वह नः प्रजानन् ॥

स गायत्र्! या त्रिष्टुभा जगत्यनुष्टुभा च देवेभ्यो हव्यं वह नः प्रजानन् ॥

1489

yid kp;l' É.´et tt( s'd?y;t( g;y} y; Tv; xt;=ry; s'd/;Ém it 1 aqwndpo>yvhret( aÉ.¥o `moR jIrd;nu" it 2 tt Et;m;üit' juhoit ]yâS]\ xt( tNtv" Tyety; 3 ttoNyt( kp;l\ s'SÕTy kp;leãvipsOjet( `moR dev;\ aPyetu it 4 it vw %lu yid p[;gup/;n;d( É.´et 5 aq y´upiht;n;metenwv mN]e,opd?y;t( 6 yid kp;l' nXyed;Én' iÃkp;l' invRped( ´;v;pOÉqVymekkp;lm( 7 .;gvo hot; .vit ) Ekh;yno d²=,; dd;tIit ivD;yte 8 yq; kq; c nXyet( p[;yÉÿmev Sy;id-Ty;XmrQy" ) ¬pyuÿ_;n;' p[;âGvmok;idTy;le%n" 9 yid pI" s'y;jyn( kp;lmÉ.juüy;t( vw;nr' Ã;dxkp;l' invRpet( 10 ÉsõÉmi·" s'itÏte 11 Et;mev invRpedm;v;Sy;' p*,Rm;sI' v;itp;´ 12 Et;' ydin;g[y,en nvmXnIy;t( 13 ySy ym* j;yey;t;' g;v* v; pu¨W* v; vw;nr' Ã;dx-kp;l' invRpet( 14 tSy i]·.* y;Jy;nuv;Kye .vto jgTy* v; 15 r*{ ' v;Stumy' c¨ù invRpe´Sy ¨{ " pxUn( xm;yet 16 ty; inW;dSqpit' y;jyet( 17 Õã,;Éjn' v; kË$' v;k,oR v; gdR.o hár,o v; hár,pO,;k; v; xfkXy;m;kp;]* v; Ã¹ v; kMbuxUpeR d²=,eit ivD;yte 18 16

yadi kapAlaM bhidyeta tat saMdadhyAt gAya tr?yA tvA fatAkSarayA saMdadhAmi iti 1 athainadapo'bhyavaharet abhinno gharmo jIradAnuH iti 2 tata etAmAhutiM juhoti trayastriMM fat tantavaH ityetayA 3 tato'nyat kapAlaMM saMskqtya kapAleSvapisqjet gharmo devAMM apyetu iti 4 iti vai khalu yadi prAgupadhAnAd bhidyeta 5 atha yadyupahitAnAmetenaiva mantreNopadadhyAt 6 yadi kapAlaM nafyedAfvinaM dvikapAlaM nirvaped dyAvApqthivyamekakapAlam 7 bhAgavo hotA bhavati , ekahAyano dakSiNA dadAtIti vijxAyate 8 yathA kathA ca nafyet prAyafcittameva syAdi-tyAfmarathyaH , upayuktAnAM prAgvimokAdityAlekhanaH 9 yadi patnIH saMyAjayan kapAlamabhijuhuyAt vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM nirvapet 10 siddhamiSTiH saMtiSThate 11 etAmeva nirvapedamAvAsyAM paurNamAsIM vAtipAdya 12 etAM yadaniSTvAgrayaNena navamafnIyAt 13 yasya yamau jAyeyAtAM gAvau vA puruSau vA vaifvAnaraM dvAdafa-kapAlaM nirvapet 14 tasya triSTubhau yAjyAnuvAkye bhavato jagatyau vA 15 raudraM vAstumayaM caruM nirvapedyasya rudra ?H pafUn famAyeta 16 tayA niSAdasthapatiM yAjayet 17 kqSNAjinaM vA kUTaM vAkarNo vA gardabho hariNo vA hariNapqNAkA vA faphakafyAmAkapAtrau vA dve vA kambufUrpe dakSiNeti vijxAyate 18 16

yadi kapAlaM bhidyeta tat saMdadhyAt gAyatr! yA tvA fatAkSarayA saMdadhAmi iti 1 athainadapo'bhyavaharet abhinno gharmo jIradAnuH iti 2 tata etAmAhutiM juhoti trayastriMM fat tantavaH ityetayA 3 tato'nyat kapAlaMM saMskqtya kapAleSvapisqjet gharmo devAMM apyetu iti 4 iti vai khalu yadi prAgupadhAnAd bhidyeta 5 atha yadyupahitAnAmetenaiva mantreNopadadhyAt 6 yadi kapAlaM nafyedAfvinaM dvikapAlaM nirvaped dyAvApqthivyamekakapAlam 7 bhAgavo hotA bhavati , ekahAyano dakSiNA dadAtIti vijxAyate 8 yathA kathA ca nafyet prAyafcittameva syAdi-tyAfmarathyaH , upayuktAnAM prAgvimokAdityAlekhanaH 9 yadi patnIH saMyAjayan kapAlamabhijuhuyAt vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM nirvapet 10 siddhamiSTiH saMtiSThate 11 etAmeva nirvapedamAvAsyAM paurNamAsIM vAtipAdya 12 etAM yadaniSTvAgrayaNena navamafnIyAt 13 yasya yamau jAyeyAtAM gAvau vA puruSau vA vaifvAnaraM dvAdafa-kapAlaM nirvapet 14 tasya triSTubhau yAjyAnuvAkye bhavato jagatyau vA 15 raudraM vAstumayaM caruM nirvapedyasya rudra H! pafUn famAyeta 16 tayA niSAdasthapatiM yAjayet 17 kqSNAjinaM vA kUTaM vAkarNo vA gardabho hariNo vA hariNapqNAkA vA faphakafyAmAkapAtrau vA dve vA kambufUrpe dakSiNeti vijxAyate 18 16

यदि कपालं भिद्येत तत् संदध्यात् गाय त्र्?या त्वा शताक्षरया संदधामि इति १ अथैनदपोऽभ्यवहरेत् अभिन्नो घर्मो जीरदानुः इति २ तत एतामाहुतिं जुहोति त्रयस्त्रिँ शत् तन्तवः इत्येतया ३ ततोऽन्यत् कपालँ संस्कृत्य कपालेष्वपिसृजेत् घर्मो देवाँ अप्येतु इति ४ इति वै खलु यदि प्रागुपधानाद् भिद्येत ५ अथ यद्युपहितानामेतेनैव मन्त्रेणोपदध्यात् ६ यदि कपालं नश्येदाश्विनं द्विकपालं निर्वपेद् द्यावापृथिव्यमेककपालम् ७ भागवो होता भवति । एकहायनो दक्षिणा ददातीति विज्ञायते ८ यथा कथा च नश्येत् प्रायश्चित्तमेव स्यादि-त्याश्मरथ्यः । उपयुक्तानां प्राग्विमोकादित्यालेखनः ९ यदि पत्नीः संयाजयन् कपालमभिजुहुयात् वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत् १० सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ११ एतामेव निर्वपेदमावास्यां पौर्णमासीं वातिपाद्य १२ एतां यदनिष्ट्वाग्रयणेन नवमश्नीयात् १३ यस्य यमौ जायेयातां गावौ वा पुरुषौ वा वैश्वानरं द्वादश-कपालं निर्वपेत् १४ तस्य त्रिष्टुभौ याज्यानुवाक्ये भवतो जगत्यौ वा १५ रौद्रं वास्तुमयं चरुं निर्वपेद्यस्य रुद्र ?ः पशून् शमायेत १६ तया निषादस्थपतिं याजयेत् १७ कृष्णाजिनं वा कूटं वाकर्णो वा गर्दभो हरिणो वा हरिणपृणाका वा शफकश्यामाकपात्रौ वा द्वे वा कम्बुशूर्पे दक्षिणेति विज्ञायते १८ १६

यदि कपालं भिद्येत तत् संदध्यात् गायत्र्! या त्वा शताक्षरया संदधामि इति १ अथैनदपोऽभ्यवहरेत् अभिन्नो घर्मो जीरदानुः इति २ तत एतामाहुतिं जुहोति त्रयस्त्रिँ शत् तन्तवः इत्येतया ३ ततोऽन्यत् कपालँ संस्कृत्य कपालेष्वपिसृजेत् घर्मो देवाँ अप्येतु इति ४ इति वै खलु यदि प्रागुपधानाद् भिद्येत ५ अथ यद्युपहितानामेतेनैव मन्त्रेणोपदध्यात् ६ यदि कपालं नश्येदाश्विनं द्विकपालं निर्वपेद् द्यावापृथिव्यमेककपालम् ७ भागवो होता भवति । एकहायनो दक्षिणा ददातीति विज्ञायते ८ यथा कथा च नश्येत् प्रायश्चित्तमेव स्यादि-त्याश्मरथ्यः । उपयुक्तानां प्राग्विमोकादित्यालेखनः ९ यदि पत्नीः संयाजयन् कपालमभिजुहुयात् वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत् १० सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ११ एतामेव निर्वपेदमावास्यां पौर्णमासीं वातिपाद्य १२ एतां यदनिष्ट्वाग्रयणेन नवमश्नीयात् १३ यस्य यमौ जायेयातां गावौ वा पुरुषौ वा वैश्वानरं द्वादश-कपालं निर्वपेत् १४ तस्य त्रिष्टुभौ याज्यानुवाक्ये भवतो जगत्यौ वा १५ रौद्रं वास्तुमयं चरुं निर्वपेद्यस्य रुद्र ः! पशून् शमायेत १६ तया निषादस्थपतिं याजयेत् १७ कृष्णाजिनं वा कूटं वाकर्णो वा गर्दभो हरिणो वा हरिणपृणाका वा शफकश्यामाकपात्रौ वा द्वे वा कम्बुशूर्पे दक्षिणेति विज्ञायते १८ १६

1495

aq yid sv;RyoR b[;÷,e>yo jIvt<@lÉmvophret( 6 t];ip .;gRv Ek" p[;ixt¿,;\ Sy;t( 7 y´;id·;' d²=,;mNtáry;duvRr;' p[itiÏt;' d´;t( 8 yod²=,en yDen yjet s yD" p[=;m" ) an;-yuRyRjm;n" Sy;t( 9 ¬vRr;\ sSyvtI' d´;t( 10 y´.;g;' devt;m;-v;hyed;Jyenwn;' yqo!;' yjet 11 .;ÉgnImNtárt;' y] Smret( tdupoTq;y;-v;hyet( 12 yÃo dev; aitp;dy;in Ty];üit' juüy;t( 13 18

atha yadi sarvANyeva havIMM Si nafyeyurvA duSyeyurvAjyenainAni pratisaMkhyAya tayAjyahaviSeSTyA yajeta 1 ato'nyAmiSTimanulbaNAM tanvIta 2 yajxena hi yajxasya prAyafcittiM kurvantIti vijxAyate 3 kathaM duSTaMM havirvidyAt , yadAryANAM dharmajxAnAM dharmakAmAnAmabhojanIyaM na tena devAn yajeta 4 yaddhavirduHfqtaM tadyama-devatyam , yamameva tadgacchatIti vijxAyate 5 saMM sthApya taddhaviranvAhAryapacane catuHfarAvamodanaM paktvA caturbhyo brAhmaNebhyo jIvataNDulamivopaharet 6 tatrApi bhArgava ekaH prAfitQNAMM syAt 7 yadyAdiSTAM dakSiNAmantariyAdurvarAM pratiSThitAM dadyAt 8 yo'dakSiNena yajxena yajeta sa yajxaH prakSAmaH , anA-ryuryajamAnaH syAt 9 urvarAMM sasyavatIM dadyAt 10 yadyabhAgAM devatAmA-vAhayedAjyenainAM yathoDhAM yajeta 11 bhAginImantaritAM yatra smaret tadupotthAyA-vAhayet 12 yadvo devA atipAdayAni ityatrAhutiM juhuyAt 13 18

atha yadi sarvANyeva havI MM! Si nafyeyurvA duSyeyurvAjyenainAni pratisaMkhyAya tayAjyahaviSeSTyA yajeta 1 ato'nyAmiSTimanulbaNAM tanvIta 2 yajxena hi yajxasya prAyafcittiM kurvantIti vijxAyate 3 kathaM duSTaMM havirvidyAt , yadAryANAM dharmajxAnAM dharmakAmAnAmabhojanIyaM na tena devAn yajeta 4 yaddhavirduHfqtaM tadyama-devatyam , yamameva tadgacchatIti vijxAyate 5 saMM sthApya taddhaviranvAhAryapacane catuHfarAvamodanaM paktvA caturbhyo brAhmaNebhyo jIvataNDulamivopaharet 6 tatrApi bhArgava ekaH prAfitQNAMM syAt 7 yadyAdiSTAM dakSiNAmantariyAdurvarAM pratiSThitAM dadyAt 8 yo'dakSiNena yajxena yajeta sa yajxaH prakSAmaH , anA-ryuryajamAnaH syAt 9 urvarAMM sasyavatIM dadyAt 10 yadyabhAgAM devatAmA-vAhayedAjyenainAM yathoDhAM yajeta 11 bhAginImantaritAM yatra smaret tadupotthAyA-vAhayet 12 yadvo devA atipAdayAni ityatrAhutiM juhuyAt 13 18

अथ यदि सर्वाण्येव हवीँ षि नश्येयुर्वा दुष्येयुर्वाज्येनैनानि प्रतिसंख्याय तयाज्यहविषेष्ट्या यजेत १ अतोऽन्यामिष्टिमनुल्बणां तन्वीत २ यज्ञेन हि यज्ञस्य प्रायश्चित्तिं कुर्वन्तीति विज्ञायते ३ कथं दुष्टँ हविर्विद्यात् । यदार्याणां धर्मज्ञानां धर्मकामानामभोजनीयं न तेन देवान् यजेत ४ यद्धविर्दुःशृतं तद्यम-देवत्यम् । यममेव तद्गच्छतीति विज्ञायते ५ सँ स्थाप्य तद्धविरन्वाहार्यपचने चतुःशरावमोदनं पक्त्वा चतुर्भ्यो ब्राह्मणेभ्यो जीवतण्डुलमिवोपहरेत् ६ तत्रापि भार्गव एकः प्राशितॄणाँ स्यात् ७ यद्यादिष्टां दक्षिणामन्तरियादुर्वरां प्रतिष्ठितां दद्यात् ८ योऽदक्षिणेन यज्ञेन यजेत स यज्ञः प्रक्षामः । अना-र्युर्यजमानः स्यात् ९ उर्वराँ सस्यवतीं दद्यात् १० यद्यभागां देवतामा-वाहयेदाज्येनैनां यथोढां यजेत ११ भागिनीमन्तरितां यत्र स्मरेत् तदुपोत्थाया-वाहयेत् १२ यद्वो देवा अतिपादयानि इत्यत्राहुतिं जुहुयात् १३ १८

अथ यदि सर्वाण्येव हवी ँ! षि नश्येयुर्वा दुष्येयुर्वाज्येनैनानि प्रतिसंख्याय तयाज्यहविषेष्ट्या यजेत १ अतोऽन्यामिष्टिमनुल्बणां तन्वीत २ यज्ञेन हि यज्ञस्य प्रायश्चित्तिं कुर्वन्तीति विज्ञायते ३ कथं दुष्टँ हविर्विद्यात् । यदार्याणां धर्मज्ञानां धर्मकामानामभोजनीयं न तेन देवान् यजेत ४ यद्धविर्दुःशृतं तद्यम-देवत्यम् । यममेव तद्गच्छतीति विज्ञायते ५ सँ स्थाप्य तद्धविरन्वाहार्यपचने चतुःशरावमोदनं पक्त्वा चतुर्भ्यो ब्राह्मणेभ्यो जीवतण्डुलमिवोपहरेत् ६ तत्रापि भार्गव एकः प्राशितॄणाँ स्यात् ७ यद्यादिष्टां दक्षिणामन्तरियादुर्वरां प्रतिष्ठितां दद्यात् ८ योऽदक्षिणेन यज्ञेन यजेत स यज्ञः प्रक्षामः । अना-र्युर्यजमानः स्यात् ९ उर्वराँ सस्यवतीं दद्यात् १० यद्यभागां देवतामा-वाहयेदाज्येनैनां यथोढां यजेत ११ भागिनीमन्तरितां यत्र स्मरेत् तदुपोत्थाया-वाहयेत् १२ यद्वो देवा अतिपादयानि इत्यत्राहुतिं जुहुयात् १३ १८

1504

m; ih \ sIdeRvp[eiWt a;Jyen tejs;JySv m; n" ikùcn rIárW" )

mA hiMM sIrdevapreSita Ajyena tejasAjyasva mA naH kiMcana rIriSaH ,

mA hi MM! sIrdevapreSita Ajyena tejasAjyasva mA naH kiMcana rIriSaH ,

मा हिँ सीर्देवप्रेषित आज्येन तेजसाज्यस्व मा नः किंचन रीरिषः ।

मा हि ँ! सीर्देवप्रेषित आज्येन तेजसाज्यस्व मा नः किंचन रीरिषः ।

1520

p[;cInv\ x' ivÉmt' ÉmNv²Nt purSt;du¥tm( 1 tSy p[itidx' Ã;r;É, .v²Nt ) ¬ÿrpUvRmv;Ntrdex' p[it pm' Ã;rm( 2 §áÿ_ãv;rok;n( kÚvRNtITyekW;m( 3 tiSmn( s¢hot;r' mns;nu&Ty;hvnIye sg[h' juhoit 4 dI=,Iy;Émi·' invRpit 5 a;¦;vwã,vmek;dxkp;lm;¦;vwã,v' v; `Ote c¨m( 6 pIs'y;j;Nt; dI=,Iy; s'itÏte 7 yt( p[;g¦IWomIy;t( sv| tdup;\ xu i£yte 8 n;];Nv;h;yoR .vit 9 ¬ÿre, p[;Gv\ x' párÉÅte yjm;n" kxXmÅu v;pyte 10 tSy d²=,' god;nmuniÿ a;p ¬NdNtu jIvse it 11 ]eyNtr' n%;in k;ryte 18 sVySy;g[e kiniÏk;t" ) aq d²=,Sy 19 hSTy;Nyg[eq p´;in 20 yLlomxmvk;vl' tIq| tiSmn( ;it 21 Sq;vr;" s'tt; .v²Nt 22 3

prAcInavaMM faM vimitaM minvanti purastAdunnatam 1 tasya pratidifaM dvArANi bhavanti , uttarapUrvamavAntaradefaM prati paxcamaM dvAram 2 sraktiSvArokAn kurvantItyekeSAm 3 tasmin saptahotAraM manasAnudrutyAhavanIye sagrahaM juhoti 4 dIkSaNIyAmiSTiM nirvapati 5 AgnAvaiSNavamekAdafakapAlamAgnAvaiSNavaM vA ghqte carum 6 patnIsaMyAjAntA dIkSaNIyA saMtiSThate 7 yat prAgagnISomIyAt sarvaM tadupAMM fu kriyate 8 nAtrAnvAhAryo bhavati 9 uttareNa prAgvaMM faM parifrite yajamAnaH kefafmafru vApayate 10 tasya dakSiNaM godAnamunatti Apa undantu jIvase iti 11 treNyA falalyA vinIya trINi darbhapuxjIlAnyUrdhvAgrANyupaniyacchati oSadhe trAyasvainam iti 12 svadhite mainaMM hiMM sIH iti svadhitinAdhinidadhAti 13 devafUretAni pra vape iti pravapati 14 svastyuttarANyafIya ityetaM mantraM yajamAno japati 15 fmafrUNyagre vApayate'thopapakSAvatha kefAniti vijxAyate 16 audumbareNa dantadhAvanena dato dhAvate lohitamanAgamayan 17 dantAn prakSA-lyAbhyantaraM nakhAni kArayate 18 savyasyAgre kaniSThikAtaH , atha dakSiNasya 19 hastyAnyagre'tha padyAni 20 yallomafamavakAvalaM tIrthaM tasmin snAti 21 sthAvarAH saMtatA bhavanti 22 3

prAcInavaMM faM vimitaM minvanti purastAdunnatam 1 tasya pratidifaM dvArANi bhavanti , uttarapUrvamavAntaradefaM prati paxcamaM dvAram 2 sraktiSvArokAn kurvantItyekeSAm 3 tasmin saptahotAraM manasAnudrutyAhavanIye sagrahaM juhoti 4 dIkSaNIyAmiSTiM nirvapati 5 AgnAvaiSNavamekAdafakapAlamAgnAvaiSNavaM vA ghqte carum 6 patnIsaMyAjAntA dIkSaNIyA saMtiSThate 7 yat prAgagnISomIyAt sarvaM tadupAMM fu kriyate 8 nAtrAnvAhAryo bhavati 9 uttareNa prAgvaMM faM parifrite yajamAnaH kefafmafru vApayate 10 tasya dakSiNaM godAnamunatti Apa undantu jIvase iti 11 treNyA falalyA vinIya trINi darbhapuxjIlAnyUrdhvAgrANyupaniyacchati oSadhe trAyasvainam iti 12 svadhite mainaMM hi MM! sIH iti svadhitinAdhinidadhAti 13 devafUretAni pra vape iti pravapati 14 svastyuttarANyafIya ityetaM mantraM yajamAno japati 15 fmafrUNyagre vApayate'thopapakSAvatha kefAniti vijxAyate 16 audumbareNa dantadhAvanena dato dhAvate lohitamanAgamayan 17 dantAn prakSA-lyAbhyantaraM nakhAni kArayate 18 savyasyAgre kaniSThikAtaH , atha dakSiNasya 19 hastyAnyagre'tha padyAni 20 yallomafamavakAvalaM tIrthaM tasmin snAti 21 sthAvarAH saMtatA bhavanti 22 3

प्राचीनवँ शं विमितं मिन्वन्ति पुरस्तादुन्नतम् १ तस्य प्रतिदिशं द्वाराणि भवन्ति । उत्तरपूर्वमवान्तरदेशं प्रति पञ्चमं द्वारम् २ स्रक्तिष्वारोकान् कुर्वन्तीत्येकेषाम् ३ तस्मिन् सप्तहोतारं मनसानुद्रुत्याहवनीये सग्रहं जुहोति ४ दीक्षणीयामिष्टिं निर्वपति ५ आग्नावैष्णवमेकादशकपालमाग्नावैष्णवं वा घृते चरुम् ६ पत्नीसंयाजान्ता दीक्षणीया संतिष्ठते ७ यत् प्रागग्नीषोमीयात् सर्वं तदुपाँ शु क्रियते ८ नात्रान्वाहार्यो भवति ९ उत्तरेण प्राग्वँ शं परिश्रिते यजमानः केशश्मश्रु वापयते १० तस्य दक्षिणं गोदानमुनत्ति आप उन्दन्तु जीवसे इति ११ त्रेण्या शलल्या विनीय त्रीणि दर्भपुञ्जीलान्यूर्ध्वाग्राण्युपनियच्छति ओषधे त्रायस्वैनम् इति १२ स्वधिते मैनँ हिँ सीः इति स्वधितिनाधिनिदधाति १३ देवशूरेतानि प्र वपे इति प्रवपति १४ स्वस्त्युत्तराण्यशीय इत्येतं मन्त्रं यजमानो जपति १५ श्मश्रूण्यग्रे वापयतेऽथोपपक्षावथ केशानिति विज्ञायते १६ औदुम्बरेण दन्तधावनेन दतो धावते लोहितमनागमयन् १७ दन्तान् प्रक्षा-ल्याभ्यन्तरं नखानि कारयते १८ सव्यस्याग्रे कनिष्ठिकातः । अथ दक्षिणस्य १९ हस्त्यान्यग्रेऽथ पद्यानि २० यल्लोमशमवकावलं तीर्थं तस्मिन् स्नाति २१ स्थावराः संतता भवन्ति २२ ३

प्राचीनवँ शं विमितं मिन्वन्ति पुरस्तादुन्नतम् १ तस्य प्रतिदिशं द्वाराणि भवन्ति । उत्तरपूर्वमवान्तरदेशं प्रति पञ्चमं द्वारम् २ स्रक्तिष्वारोकान् कुर्वन्तीत्येकेषाम् ३ तस्मिन् सप्तहोतारं मनसानुद्रुत्याहवनीये सग्रहं जुहोति ४ दीक्षणीयामिष्टिं निर्वपति ५ आग्नावैष्णवमेकादशकपालमाग्नावैष्णवं वा घृते चरुम् ६ पत्नीसंयाजान्ता दीक्षणीया संतिष्ठते ७ यत् प्रागग्नीषोमीयात् सर्वं तदुपाँ शु क्रियते ८ नात्रान्वाहार्यो भवति ९ उत्तरेण प्राग्वँ शं परिश्रिते यजमानः केशश्मश्रु वापयते १० तस्य दक्षिणं गोदानमुनत्ति आप उन्दन्तु जीवसे इति ११ त्रेण्या शलल्या विनीय त्रीणि दर्भपुञ्जीलान्यूर्ध्वाग्राण्युपनियच्छति ओषधे त्रायस्वैनम् इति १२ स्वधिते मैनँ हि ँ! सीः इति स्वधितिनाधिनिदधाति १३ देवशूरेतानि प्र वपे इति प्रवपति १४ स्वस्त्युत्तराण्यशीय इत्येतं मन्त्रं यजमानो जपति १५ श्मश्रूण्यग्रे वापयतेऽथोपपक्षावथ केशानिति विज्ञायते १६ औदुम्बरेण दन्तधावनेन दतो धावते लोहितमनागमयन् १७ दन्तान् प्रक्षा-ल्याभ्यन्तरं नखानि कारयते १८ सव्यस्याग्रे कनिष्ठिकातः । अथ दक्षिणस्य १९ हस्त्यान्यग्रेऽथ पद्यानि २० यल्लोमशमवकावलं तीर्थं तस्मिन् स्नाति २१ स्थावराः संतता भवन्ति २२ ३

1527

aqwnmekÉv\ xTy; d.RpuïIlw" s¢É." s¢É.iS]" pvyit ÉcTpitSTv; pun;tu Ð v;KpitSTv; pun;tu Ð devSTv; sivt; pun;tu TyetwmRN]w" 1 aiCz{ e, piv]e, Tyet' mN]\ svR];nuWjit 2 iÃå?v| n;.e¨Nm;i·R sÕdv;ª 3 pvm;n" suvjRn" Tyetmnuv;kù p;Vym;no jpit 4 y¶¼v; devhe@nm( it c ) tSy te piv]pte piv]e, ySmw kù pune tCzkym( it cwt' mN]m( 5 a; vo dev;s émhe it pUvRy; Ã;r; p[;Gv\ x' p[ivXy;pre,;hvnIymit£My d²=,tiStÏ¥;hvnIymÉ.mN]yte N{ ;¦I ´;v;pOÉqvI Tynuv;kxeWe, 6 tSywW Ev s'cro .vTy; suTy;y;" 7 a]wk dI=,Iy;Émi·\ sm;mn²Nt 8 y¶I=,Iy;y;' /[*vm;Jy' tt" §uve, ct§o dI=;ütIjuRhoit a;kËTyw p[yuje¦ye Sv;h; TyetwmRN]w" 9 §uc; pmIm( a;po devIbORhtIivRx'.uv" it 10 ctugORhIten §uc' pUrÉyTv; Ã;dxgOhIten v; pU,;Rüit' juhoit ive devSy netu" Tyety; 11 Ébl;vk;x' ÕTv; juhotITyekW;m( 12 Õã,;ÉjnSy d²=,' pUvRp;d' párWIVyit 13 Ã¹ v; smIcI m;\ ss\ ihte ÕTv; 14 aNtveRid Õã,;Éjn' p[;cIng[Ivmuÿrlom;StIyR xuKl;' c Õã,;' c r;Éj' yjm;n" s'mOxit AKs;myo" ixLpe Sq" it 15 .sÿo j;NvKn a;rohit m;' É/y\ ix=m;,Sy Ð su];m;,m( it Ã;>y;m( 16 5

athainamekaviMM fatyA darbhapuxjIlaiH saptabhiH saptabhistriH pavayati citpatistvA punAtu . vAkpatistvA punAtu . devastvA savitA punAtu ityetairmantraiH 1 acchidre Na pavitreNa ityetaM mantraMM sarvatrAnuSajati 2 dvirUrdhvaM nAbherunmArSTi sakqdavAz 3 pavamAnaH suvarjanaH ityetamanuvAkaM pAvyamAno japati 4 yaddevA devaheDanam iti ca , tasya te pavitrapate pavitreNa yasmai kaM pune tacchakeyam iti caitaM mantram 5 A vo devAsa Imahe iti pUrvayA dvArA prAgvaMM faM pravifyApareNAhavanIyamatikramya dakSiNatastiSThannAhavanIyamabhimantrayate indra ?AgnI dyAvApqthivI ityanuvAkafeSeNa 6 tasyaiSa eva saMcaro bhavatyA sutyAyAH 7 atraike dIkSaNIyAmiSTiMM samAmananti 8 yaddIkSaNIyAyAM dhrauvamAjyaM tataH sruveNa catasro dIkSAhutIrjuhoti AkUtyai prayuje'gnaye svAhA ityetairmantraiH 9 srucA paxcamIm Apo devIrbqhatIrvifvafaMbhuvaH iti 10 caturgqhItena srucaM pUrayitvA dvAdafagqhItena vA pUrNAhutiM juhoti vifve devasya netuH ityetayA 11 bilAvakAfaM kqtvA juhotItyekeSAm 12 kqSNAjinasya dakSiNaM pUrvapAdaM pariSIvyati 13 dve vA samIcI mAMM sasaMM hite kqtvA 14 antarvedi kqSNAjinaM prAcInagrIvamuttaralomAstIrya fuklAM ca kqSNAM ca rAjiM yajamAnaH saMmqfati qksAmayoH filpe sthaH iti 15 bhasatto jAnvakna Arohati imAM dhiyaMM fikSamANasya . sutrAmANam iti dvAbhyAm 16 5

athainamekaviMM fatyA darbhapuxjIlaiH saptabhiH saptabhistriH pavayati citpatistvA punAtu . vAkpatistvA punAtu . devastvA savitA punAtu ityetairmantraiH 1 acchidre Na pavitreNa ityetaM mantraMM sarvatrAnuSajati 2 dvirUrdhvaM nAbherunmArSTi sakqdavAz 3 pavamAnaH suvarjanaH ityetamanuvAkaM pAvyamAno japati 4 yaddevA devaheDanam iti ca , tasya te pavitrapate pavitreNa yasmai kaM pune tacchakeyam iti caitaM mantram 5 A vo devAsa Imahe iti pUrvayA dvArA prAgvaMM faM pravifyApareNAhavanIyamatikramya dakSiNatastiSThannAhavanIyamabhimantrayate indrA gnI dyAvApqthivI ityanuvAkafeSeNa 6 tasyaiSa eva saMcaro bhavatyA sutyAyAH 7 atraike dIkSaNIyAmiSTiMM samAmananti 8 yaddIkSaNIyAyAM dhrauvamAjyaM tataH sruveNa catasro dIkSAhutIrjuhoti AkUtyai prayuje'gnaye svAhA ityetairmantraiH 9 srucA paxcamIm Apo devIrbqhatIrvifvafaMbhuvaH iti 10 caturgqhItena srucaM pUrayitvA dvAdafagqhItena vA pUrNAhutiM juhoti vifve devasya netuH ityetayA 11 bilAvakAfaM kqtvA juhotItyekeSAm 12 kqSNAjinasya dakSiNaM pUrvapAdaM pariSIvyati 13 dve vA samIcI mAMM sasaMM hite kqtvA 14 antarvedi kqSNAjinaM prAcInagrIvamuttaralomAstIrya fuklAM ca kqSNAM ca rAjiM yajamAnaH saMmqfati qksAmayoH filpe sthaH iti 15 bhasatto jAnvakna Arohati imAM dhiyaMM fikSamANasya . sutrAmANam iti dvAbhyAm 16 5

अथैनमेकविँ शत्या दर्भपुञ्जीलैः सप्तभिः सप्तभिस्त्रिः पवयति चित्पतिस्त्वा पुनातु ॥ वाक्पतिस्त्वा पुनातु ॥ देवस्त्वा सविता पुनातु इत्येतैर्मन्त्रैः १ अच्छिद्रे ण पवित्रेण इत्येतं मन्त्रँ सर्वत्रानुषजति २ द्विरूर्ध्वं नाभेरुन्मार्ष्टि सकृदवाङ् ३ पवमानः सुवर्जनः इत्येतमनुवाकं पाव्यमानो जपति ४ यद्देवा देवहेडनम् इति च । तस्य ते पवित्रपते पवित्रेण यस्मै कं पुने तच्छकेयम् इति चैतं मन्त्रम् ५ आ वो देवास ईमहे इति पूर्वया द्वारा प्राग्वँ शं प्रविश्यापरेणाहवनीयमतिक्रम्य दक्षिणतस्तिष्ठन्नाहवनीयमभिमन्त्रयते इन्द्र ?ाग्नी द्यावापृथिवी इत्यनुवाकशेषेण ६ तस्यैष एव संचरो भवत्या सुत्यायाः ७ अत्रैके दीक्षणीयामिष्टिँ समामनन्ति ८ यद्दीक्षणीयायां ध्रौवमाज्यं ततः स्रुवेण चतस्रो दीक्षाहुतीर्जुहोति आकूत्यै प्रयुजेऽग्नये स्वाहा इत्येतैर्मन्त्रैः ९ स्रुचा पञ्चमीम् आपो देवीर्बृहतीर्विश्वशंभुवः इति १० चतुर्गृहीतेन स्रुचं पूरयित्वा द्वादशगृहीतेन वा पूर्णाहुतिं जुहोति विश्वे देवस्य नेतुः इत्येतया ११ बिलावकाशं कृत्वा जुहोतीत्येकेषाम् १२ कृष्णाजिनस्य दक्षिणं पूर्वपादं परिषीव्यति १३ द्वे वा समीची माँ ससँ हिते कृत्वा १४ अन्तर्वेदि कृष्णाजिनं प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य शुक्लां च कृष्णां च राजिं यजमानः संमृशति ऋक्सामयोः शिल्पे स्थः इति १५ भसत्तो जान्वक्न आरोहति इमां धियँ शिक्षमाणस्य ॥ सुत्रामाणम् इति द्वाभ्याम् १६ ५

अथैनमेकविँ शत्या दर्भपुञ्जीलैः सप्तभिः सप्तभिस्त्रिः पवयति चित्पतिस्त्वा पुनातु ॥ वाक्पतिस्त्वा पुनातु ॥ देवस्त्वा सविता पुनातु इत्येतैर्मन्त्रैः १ अच्छिद्रे ण पवित्रेण इत्येतं मन्त्रँ सर्वत्रानुषजति २ द्विरूर्ध्वं नाभेरुन्मार्ष्टि सकृदवाङ् ३ पवमानः सुवर्जनः इत्येतमनुवाकं पाव्यमानो जपति ४ यद्देवा देवहेडनम् इति च । तस्य ते पवित्रपते पवित्रेण यस्मै कं पुने तच्छकेयम् इति चैतं मन्त्रम् ५ आ वो देवास ईमहे इति पूर्वया द्वारा प्राग्वँ शं प्रविश्यापरेणाहवनीयमतिक्रम्य दक्षिणतस्तिष्ठन्नाहवनीयमभिमन्त्रयते इन्द्रा ग्नी द्यावापृथिवी इत्यनुवाकशेषेण ६ तस्यैष एव संचरो भवत्या सुत्यायाः ७ अत्रैके दीक्षणीयामिष्टिँ समामनन्ति ८ यद्दीक्षणीयायां ध्रौवमाज्यं ततः स्रुवेण चतस्रो दीक्षाहुतीर्जुहोति आकूत्यै प्रयुजेऽग्नये स्वाहा इत्येतैर्मन्त्रैः ९ स्रुचा पञ्चमीम् आपो देवीर्बृहतीर्विश्वशंभुवः इति १० चतुर्गृहीतेन स्रुचं पूरयित्वा द्वादशगृहीतेन वा पूर्णाहुतिं जुहोति विश्वे देवस्य नेतुः इत्येतया ११ बिलावकाशं कृत्वा जुहोतीत्येकेषाम् १२ कृष्णाजिनस्य दक्षिणं पूर्वपादं परिषीव्यति १३ द्वे वा समीची माँ ससँ हिते कृत्वा १४ अन्तर्वेदि कृष्णाजिनं प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य शुक्लां च कृष्णां च राजिं यजमानः संमृशति ऋक्सामयोः शिल्पे स्थः इति १५ भसत्तो जान्वक्न आरोहति इमां धियँ शिक्षमाणस्य ॥ सुत्रामाणम् इति द्वाभ्याम् १६ ५

1530

a;å!o jpit m;\ su n;vm;¨hm( Tyet;m( 1 ivã,o" xm;RÉs xmR yjm;nSy xmR me yCz Ty\ s' p[o,uRte 2 n=];,;' m;tIk;x;t( p;ih Tyuã,IWe, ixro ve·yte 3 sixro v; p[o,uRte yq;suÏ 4 pä;" ixrÉs kÚMbkÚrIr' kLpyit 5 j;l' kÚrIrÉmTy;c=te 6 Õã,;n;' jIvo,;Rn;' .vtIit ivD;yte 7 aqwn;' =*me, v;ss; p[;cInm;]; pár/;pyit 8 è?vRv;Sy' b[uvte 9 yjm;nmNytrt"p;xy; m*ïä; me%ly; i]vOt; pOQVy; m?yt" s'nçit ègRSy;i©rsI it 10 ¬ÿre, n;É.' in·Ky| g[iNq' ÕTv; d²=,to n;.e" pyURhte 11 yoK]e, pI \ s'nçit yq; dxRpU,Rm;syo" s' Tv; nç;Ém Tyety; 12 aq;Smw i]v²l' pv²l' v; Õã,ivW;,;' p[d²=,;vt;| p[yCzit N{ Sy yoÉ¥rÉs m; m; ih \ sI" it 13 t;mete-nwv mN]e,;bÝ;it 14 ty; vedeloR·muõ²Nt Õãyw Tv; susSy;yw it 15 suipPpl;>ySTv*W/I>y" it ixrÉs k<@yte yd;Sy k<@yit 16 ivW;,e ivãywt' g[iNq' ydSy guiLft\ úid mno ydSy guiLftm( Ty©¹Wu 17 aq;Sm; a*duMbr' dI²=td<@Ö p[yCzit mu%en s'Émtm( è?vRsdÉs v;nSpTy" su´u»o ´u»' yjm;n;y /eih it 18 y" k yÉDyo vO=" flg[ihStSy k;yR TyekW;m( 19 t' p[itgOð;it sUpSq; a´ devo vnSpit" it 20 6

ArUDho japati imAMM su nAvamAruham ityetAm 1 viSNoH farmAsi farma yajamAnasya farma me yaccha ityaMM saM prorNute 2 nakSatrANAM mAtIkAfAt pAhi ityuSNISeNa firo veSTayate 3 safiro vA prorNute yathAsuSThu 4 patnyAH firasi kumbakurIraM kalpayati 5 jAlaM kurIramityAcakSate 6 kqSNAnAM jIvorNAnAM bhavatIti vijxAyate 7 athainAM kSaumeNa vAsasA prAcInamAtrA paridhApayati 8 UrdhvavAsyaM bruvate 9 yajamAnamanyatarataHpAfayA mauxjyA mekhalayA trivqtA pqthvyA madhyataH saMnahyati UrgasyAzgirasI iti 10 uttareNa nAbhiM niSTarkyaM granthiM kqtvA dakSiNato nAbheH paryUhate 11 yoktreNa patnIMM saMnahyati yathA darfapUrNamAsayoH saM tvA nahyAmi ityetayA 12 athAsmai trivaliM paxcavaliM vA kqSNaviSANAM pradakSiNAvartAM prayacchati indra sya yonnirasi mA mA hiMM sIH iti 13 tAmete-naiva mantreNAbadhnAti 14 tayA vederloSTamuddhanti kqSyai tvA susasyAyai iti 15 supippalAbhyastvauSadhIbhyaH iti firasi kaNDUyate yadAsya kaNDUyati 16 viSANe viSyaitaM granthiM yadasya gulphitaMM hqdi mano yadasya gulphitam ityazgeSu 17 athAsmA audumbaraM dIkSitadaNDaM prayacchati mukhena saMmitam Urdhvasadasi vAnaspatyaH sudyumno dyumnaM yajamAnAya dhehi iti 18 yaH kafca yajxiyo vqkSaH phalagrahistasya kArya ityekeSAm 19 taM pratigqhNAti sUpasthA adya devo vanaspatiH iti 20 6

ArUDho japati imAMM su nAvamAruham ityetAm 1 viSNoH farmAsi farma yajamAnasya farma me yaccha ityaMM saM prorNute 2 nakSatrANAM mAtIkAfAt pAhi ityuSNISeNa firo veSTayate 3 safiro vA prorNute yathAsuSThu 4 patnyAH firasi kumbakurIraM kalpayati 5 jAlaM kurIramityAcakSate 6 kqSNAnAM jIvorNAnAM bhavatIti vijxAyate 7 athainAM kSaumeNa vAsasA prAcInamAtrA paridhApayati 8 UrdhvavAsyaM bruvate 9 yajamAnamanyatarataHpAfayA mauxjyA mekhalayA trivqtA pqthvyA madhyataH saMnahyati UrgasyAzgirasI iti 10 uttareNa nAbhiM niSTarkyaM granthiM kqtvA dakSiNato nAbheH paryUhate 11 yoktreNa patnI MM! saMnahyati yathA darfapUrNamAsayoH saM tvA nahyAmi ityetayA 12 athAsmai trivaliM paxcavaliM vA kqSNaviSANAM pradakSiNAvartAM prayacchati indra sya yonnirasi mA mA hi MM! sIH iti 13 tAmete-naiva mantreNAbadhnAti 14 tayA vederloSTamuddhanti kqSyai tvA susasyAyai iti 15 supippalAbhyastvauSadhIbhyaH iti firasi kaNDUyate yadAsya kaNDUyati 16 viSANe viSyaitaM granthiM yadasya gulphitaMM hqdi mano yadasya gulphitam ityazgeSu 17 athAsmA audumbaraM dIkSitadaNDaM prayacchati mukhena saMmitam Urdhvasadasi vAnaspatyaH sudyumno dyumnaM yajamAnAya dhehi iti 18 yaH kafca yajxiyo vqkSaH phalagrahistasya kArya ityekeSAm 19 taM pratigqhNAti sUpasthA adya devo vanaspatiH iti 20 6

आरूढो जपति इमाँ सु नावमारुहम् इत्येताम् १ विष्णोः शर्मासि शर्म यजमानस्य शर्म मे यच्छ इत्यँ सं प्रोर्णुते २ नक्षत्राणां मातीकाशात् पाहि इत्युष्णीषेण शिरो वेष्टयते ३ सशिरो वा प्रोर्णुते यथासुष्ठु ४ पत्न्याः शिरसि कुम्बकुरीरं कल्पयति ५ जालं कुरीरमित्याचक्षते ६ कृष्णानां जीवोर्णानां भवतीति विज्ञायते ७ अथैनां क्षौमेण वाससा प्राचीनमात्रा परिधापयति ८ ऊर्ध्ववास्यं ब्रुवते ९ यजमानमन्यतरतःपाशया मौञ्ज्या मेखलया त्रिवृता पृथ्व्या मध्यतः संनह्यति ऊर्गस्याङ्गिरसी इति १० उत्तरेण नाभिं निष्टर्क्यं ग्रन्थिं कृत्वा दक्षिणतो नाभेः पर्यूहते ११ योक्त्रेण पत्नीँ संनह्यति यथा दर्शपूर्णमासयोः सं त्वा नह्यामि इत्येतया १२ अथास्मै त्रिवलिं पञ्चवलिं वा कृष्णविषाणां प्रदक्षिणावर्तां प्रयच्छति इन्द्र स्य योन्निरसि मा मा हिँ सीः इति १३ तामेते-नैव मन्त्रेणाबध्नाति १४ तया वेदेर्लोष्टमुद्धन्ति कृष्यै त्वा सुसस्यायै इति १५ सुपिप्पलाभ्यस्त्वौषधीभ्यः इति शिरसि कण्डूयते यदास्य कण्डूयति १६ विषाणे विष्यैतं ग्रन्थिं यदस्य गुल्फितँ हृदि मनो यदस्य गुल्फितम् इत्यङ्गेषु १७ अथास्मा औदुम्बरं दीक्षितदण्डं प्रयच्छति मुखेन संमितम् ऊर्ध्वसदसि वानस्पत्यः सुद्युम्नो द्युम्नं यजमानाय धेहि इति १८ यः कश्च यज्ञियो वृक्षः फलग्रहिस्तस्य कार्य इत्येकेषाम् १९ तं प्रतिगृह्णाति सूपस्था अद्य देवो वनस्पतिः इति २० ६

आरूढो जपति इमाँ सु नावमारुहम् इत्येताम् १ विष्णोः शर्मासि शर्म यजमानस्य शर्म मे यच्छ इत्यँ सं प्रोर्णुते २ नक्षत्राणां मातीकाशात् पाहि इत्युष्णीषेण शिरो वेष्टयते ३ सशिरो वा प्रोर्णुते यथासुष्ठु ४ पत्न्याः शिरसि कुम्बकुरीरं कल्पयति ५ जालं कुरीरमित्याचक्षते ६ कृष्णानां जीवोर्णानां भवतीति विज्ञायते ७ अथैनां क्षौमेण वाससा प्राचीनमात्रा परिधापयति ८ ऊर्ध्ववास्यं ब्रुवते ९ यजमानमन्यतरतःपाशया मौञ्ज्या मेखलया त्रिवृता पृथ्व्या मध्यतः संनह्यति ऊर्गस्याङ्गिरसी इति १० उत्तरेण नाभिं निष्टर्क्यं ग्रन्थिं कृत्वा दक्षिणतो नाभेः पर्यूहते ११ योक्त्रेण पत्नी ँ! संनह्यति यथा दर्शपूर्णमासयोः सं त्वा नह्यामि इत्येतया १२ अथास्मै त्रिवलिं पञ्चवलिं वा कृष्णविषाणां प्रदक्षिणावर्तां प्रयच्छति इन्द्र स्य योन्निरसि मा मा हि ँ! सीः इति १३ तामेते-नैव मन्त्रेणाबध्नाति १४ तया वेदेर्लोष्टमुद्धन्ति कृष्यै त्वा सुसस्यायै इति १५ सुपिप्पलाभ्यस्त्वौषधीभ्यः इति शिरसि कण्डूयते यदास्य कण्डूयति १६ विषाणे विष्यैतं ग्रन्थिं यदस्य गुल्फितँ हृदि मनो यदस्य गुल्फितम् इत्यङ्गेषु १७ अथास्मा औदुम्बरं दीक्षितदण्डं प्रयच्छति मुखेन संमितम् ऊर्ध्वसदसि वानस्पत्यः सुद्युम्नो द्युम्नं यजमानाय धेहि इति १८ यः कश्च यज्ञियो वृक्षः फलग्रहिस्तस्य कार्य इत्येकेषाम् १९ तं प्रतिगृह्णाति सूपस्था अद्य देवो वनस्पतिः इति २० ६

1533

cms' v[tp[d;nmÉ.mN]yte ¬¨Vyc; aÉs jn/;" spo m; p;çSy yDSyoëc" it 1 aq;©lINyRit ) Sv;h; yD' mns; it Ã¹ ) Sv;h; ´;v;pOÉqvI>y;m( it Ã¹ ) Sv;hororNtár=;t( it Ã¹ 2 Sv;h; yD' v;t;d;r.e it mu·I kroit 3 aqwn\ s'.;ryjU\ iW v;cyit aÉ¦yRjuÉ.R" it 4 tto v;c' yCzTy; n=];,;mudy;t( 5 yid pur; n=]e>yo v;c' ivsOjed( vwã,vIm;¦;vwã,vI \ s;rSvtI' b;hRSpTy;ÉmTynUCy punrev v;c' yCz¹t( 6 Tvm¦e v[tp; aÉs it b[Uy;d( yid mu·I v;c' v; ivsOjet( 7 aqwnm;vedyit adI²=·;y' b[;÷,os;v;muãy;y,omuãy pu]omuãy p*]omuãy n¢;muãy;" pu]omuãy;" p*]omuãy; n¢; it ) i]¨p;\ xu i]¨°w" 8 y" kn dI=et b[;÷, Tyevwnm;vedyet( 9 apr;ð¼ dI=te 10 y' k;myet tpSvI Sy;idit t' p[;tdIR=yet( 11 ¬Tq;y Õã,;Éjn' p[itmuit 12 s Etd( v[t' crit ) n m;\ smXn;it n ²S]ymupwit nopy;RSte juguPset;nOt;t( 13 pár×;l' m;nuWI' v;c' vdit cnÉst' ivc=,' v;nuWjn( 14 cnÉst it b[;÷,m;mN]yIt ) ivc=, it r;jNyvwXy;ivit ivD;yte 15 b[;÷,en cwv =i]ye, v; vwXyen v; s'.;Wet 16 tt Evwnmnup[yuJyern( 17 y´en\ xU{ e, s'v;d ¬pp´etwteW;mevwkù b[Uy;t( m' nu ivc+v it 18 7

camasaM vratapradAnamabhimantrayate uruvyacA asi janadhAH sapatno mA pAhyasya yajxasyodqcaH iti 1 athAzgulIrnyaxcati , svAhA yajxaM manasA iti dve , svAhA dyAvApqthivIbhyAm iti dve , svAhororantarikSAt iti dve 2 svAhA yajxaM vAtAdArabhe iti muSTI karoti 3 athainaMM saMbhArayajUMM Si vAcayati agniryajurbhiH iti 4 tato vAcaM yacchatyA nakSatrANAmudayAt 5 yadi purA nakSatrebhyo vAcaM visqjed vaiSNavImAgnAvaiSNavIMM sArasvatIM bArhaspatyAmityanUcya punareva vAcaM yacchet 6 tvamagne vratapA asi iti brUyAd yadi muSTI vAcaM vA visqjet 7 athainamAvedayati adIkSiSTAyaM brAhmaNo'sAvAmuSyAyaNo'muSya putro'muSya pautro'muSya naptAmuSyAH putro'muSyAH pautro'muSyA naptA iti , trirupAMM fu triruccaiH 8 yaH kafcana dIkSeta brAhmaNa ityevainamAvedayet 9 aparAhNe dIkSate 10 yaM kAmayeta tapasvI syAditi taM prAtardIkSayet 11 utthAya kqSNAjinaM pratimuxcati 12 sa etad vrataM carati , na mAMM samafnAti na striyamupaiti noparyAste jugupsetAnqtAt 13 parihvAlaM mAnuSIM vAcaM vadati canasitaM vicakSaNaM vAnuSajan 14 canasita iti brAhmaNamAmantrayIta , vicakSaNa iti rAjanyavaifyAviti vijxAyate 15 brAhmaNena caiva kSatriyeNa vA vaifyena vA saMbhASeta 16 tata evainamanuprayujyeran 17 yadyenaMM fUdre Na saMvAda upapadyetaiteSAmevaikaM brUyAt imaM nu vicakSva iti 18 7

camasaM vratapradAnamabhimantrayate uruvyacA asi janadhAH sapatno mA pAhyasya yajxasyodqcaH iti 1 athAzgulIrnyaxcati , svAhA yajxaM manasA iti dve , svAhA dyAvApqthivIbhyAm iti dve , svAhororantarikSAt iti dve 2 svAhA yajxaM vAtAdArabhe iti muSTI karoti 3 athainaMM saMbhArayajUMM Si vAcayati agniryajurbhiH iti 4 tato vAcaM yacchatyA nakSatrANAmudayAt 5 yadi purA nakSatrebhyo vAcaM visqjed vaiSNavImAgnAvaiSNavI MM! sArasvatIM bArhaspatyAmityanUcya punareva vAcaM yacchet 6 tvamagne vratapA asi iti brUyAd yadi muSTI vAcaM vA visqjet 7 athainamAvedayati adIkSiSTAyaM brAhmaNo'sAvAmuSyAyaNo'muSya putro'muSya pautro'muSya naptAmuSyAH putro'muSyAH pautro'muSyA naptA iti , trirupAMM fu triruccaiH 8 yaH kafcana dIkSeta brAhmaNa ityevainamAvedayet 9 aparAhNe dIkSate 10 yaM kAmayeta tapasvI syAditi taM prAtardIkSayet 11 utthAya kqSNAjinaM pratimuxcati 12 sa etad vrataM carati , na mAMM samafnAti na striyamupaiti noparyAste jugupsetAnqtAt 13 parihvAlaM mAnuSIM vAcaM vadati canasitaM vicakSaNaM vAnuSajan 14 canasita iti brAhmaNamAmantrayIta , vicakSaNa iti rAjanyavaifyAviti vijxAyate 15 brAhmaNena caiva kSatriyeNa vA vaifyena vA saMbhASeta 16 tata evainamanuprayujyeran 17 yadyenaMM fUdre Na saMvAda upapadyetaiteSAmevaikaM brUyAt imaM nu vicakSva iti 18 7

चमसं व्रतप्रदानमभिमन्त्रयते उरुव्यचा असि जनधाः सपत्नो मा पाह्यस्य यज्ञस्योदृचः इति १ अथाङ्गुलीर्न्यञ्चति । स्वाहा यज्ञं मनसा इति द्वे । स्वाहा द्यावापृथिवीभ्याम् इति द्वे । स्वाहोरोरन्तरिक्षात् इति द्वे २ स्वाहा यज्ञं वातादारभे इति मुष्टी करोति ३ अथैनँ संभारयजूँ षि वाचयति अग्निर्यजुर्भिः इति ४ ततो वाचं यच्छत्या नक्षत्राणामुदयात् ५ यदि पुरा नक्षत्रेभ्यो वाचं विसृजेद् वैष्णवीमाग्नावैष्णवीँ सारस्वतीं बार्हस्पत्यामित्यनूच्य पुनरेव वाचं यच्छेत् ६ त्वमग्ने व्रतपा असि इति ब्रूयाद् यदि मुष्टी वाचं वा विसृजेत् ७ अथैनमावेदयति अदीक्षिष्टायं ब्राह्मणोऽसावामुष्यायणोऽमुष्य पुत्रोऽमुष्य पौत्रोऽमुष्य नप्तामुष्याः पुत्रोऽमुष्याः पौत्रोऽमुष्या नप्ता इति । त्रिरुपाँ शु त्रिरुच्चैः ८ यः कश्चन दीक्षेत ब्राह्मण इत्येवैनमावेदयेत् ९ अपराह्णे दीक्षते १० यं कामयेत तपस्वी स्यादिति तं प्रातर्दीक्षयेत् ११ उत्थाय कृष्णाजिनं प्रतिमुञ्चति १२ स एतद् व्रतं चरति । न माँ समश्नाति न स्त्रियमुपैति नोपर्यास्ते जुगुप्सेतानृतात् १३ परिह्वालं मानुषीं वाचं वदति चनसितं विचक्षणं वानुषजन् १४ चनसित इति ब्राह्मणमामन्त्रयीत । विचक्षण इति राजन्यवैश्याविति विज्ञायते १५ ब्राह्मणेन चैव क्षत्रियेण वा वैश्येन वा संभाषेत १६ तत एवैनमनुप्रयुज्येरन् १७ यद्येनँ शूद्रे ण संवाद उपपद्येतैतेषामेवैकं ब्रूयात् इमं नु विचक्ष्व इति १८ ७

चमसं व्रतप्रदानमभिमन्त्रयते उरुव्यचा असि जनधाः सपत्नो मा पाह्यस्य यज्ञस्योदृचः इति १ अथाङ्गुलीर्न्यञ्चति । स्वाहा यज्ञं मनसा इति द्वे । स्वाहा द्यावापृथिवीभ्याम् इति द्वे । स्वाहोरोरन्तरिक्षात् इति द्वे २ स्वाहा यज्ञं वातादारभे इति मुष्टी करोति ३ अथैनँ संभारयजूँ षि वाचयति अग्निर्यजुर्भिः इति ४ ततो वाचं यच्छत्या नक्षत्राणामुदयात् ५ यदि पुरा नक्षत्रेभ्यो वाचं विसृजेद् वैष्णवीमाग्नावैष्णवी ँ! सारस्वतीं बार्हस्पत्यामित्यनूच्य पुनरेव वाचं यच्छेत् ६ त्वमग्ने व्रतपा असि इति ब्रूयाद् यदि मुष्टी वाचं वा विसृजेत् ७ अथैनमावेदयति अदीक्षिष्टायं ब्राह्मणोऽसावामुष्यायणोऽमुष्य पुत्रोऽमुष्य पौत्रोऽमुष्य नप्तामुष्याः पुत्रोऽमुष्याः पौत्रोऽमुष्या नप्ता इति । त्रिरुपाँ शु त्रिरुच्चैः ८ यः कश्चन दीक्षेत ब्राह्मण इत्येवैनमावेदयेत् ९ अपराह्णे दीक्षते १० यं कामयेत तपस्वी स्यादिति तं प्रातर्दीक्षयेत् ११ उत्थाय कृष्णाजिनं प्रतिमुञ्चति १२ स एतद् व्रतं चरति । न माँ समश्नाति न स्त्रियमुपैति नोपर्यास्ते जुगुप्सेतानृतात् १३ परिह्वालं मानुषीं वाचं वदति चनसितं विचक्षणं वानुषजन् १४ चनसित इति ब्राह्मणमामन्त्रयीत । विचक्षण इति राजन्यवैश्याविति विज्ञायते १५ ब्राह्मणेन चैव क्षत्रियेण वा वैश्येन वा संभाषेत १६ तत एवैनमनुप्रयुज्येरन् १७ यद्येनँ शूद्रे ण संवाद उपपद्येतैतेषामेवैकं ब्रूयात् इमं नु विचक्ष्व इति १८ ७

1551

¬´Ntm;idTymupitÏte y;" pxUn;mOW.e v;co ag[e t; ag[e sUyR" xu£o ag[e ) t; v" p[ih,oÉm yq;.;gm] ixv; nSt;" punr;yNtu v;c" it 1 ¬idt a;idTye duG/e v[te v[t' Õ,ut it v;c' ivsOjit 2 Ev' m?y'idne v[tyit 3 aÉ/vO=sUyeR v[tp[do v;c' ymyit a¦Iïäoitãmt" kÚ¨t dI²=t v;c' yCz pi v;c' yCz it 4 Evmev;t è?vRm( 5 m?yr;]e m?y'idne v[tyit 6 Evmupodym( 7 aÉ/vO=sUyeR v[tp[do v;c' ymyit 8 n suTyehin v[t' iv´t Tyekm( ) iv´t Typrm( 9 SvPSy¥;hvnIym-É.mN]yte a¦e Tv\ su j;gOih vy\ su m²NdWImih it 10 p[bu?y jpit Tvm¦e v[tp; aÉs it p[itp´ ive dev; aÉ. m;m;vvO]n( TyNten 11 Tvm¦e v[tp; aÉs it b[Uy;t( SvPSyn( suPTv; v; p[itbu?y yid v;dI²=tv;cov;vdet( 12 EW Ev;t è?vR \ s'vexnp[itbo/n;n;' kLpo .vit 13 pUW; sNy; somo r;/s; it 14 11

udyantamAdityamupatiSThate yAH pafUnAmqSabhe vAco agre tA agre sUryaH fukro agre , tA vaH prahiNomi yathAbhAgamatra fivA nastAH punarAyantu vAcaH iti 1 udita Aditye dugdhe vrate vrataM kqNuta iti vAcaM visqjati 2 evaM madhyaMdine vratayati 3 adhivqkSasUrye vrataprado vAcaM yamayati agnIxjyotiSmataH kuruta dIkSita vAcaM yaccha patni vAcaM yaccha iti 4 evamevAta Urdhvam 5 madhyarAtre madhyaMdine vratayati 6 evamupodayam 7 adhivqkSasUrye vrataprado vAcaM yamayati 8 na sutye'hani vrataM vidyata ityekam , vidyata ityaparam 9 svapsyannAhavanIyama-bhimantrayate agne tvaMM su jAgqhi vayaMM su mandiSImahi iti 10 prabudhya japati tvamagne vratapA asi iti pratipadya vifve devA abhi mAmAvavqtran ityantena 11 tvamagne vratapA asi iti brUyAt svapsyan suptvA vA pratibudhya yadi vAdIkSitavAco'vAvadet 12 eSa evAta UrdhvaMM saMvefanapratibodhanAnAM kalpo bhavati 13 pUSA sanyA somo rAdhasA iti 14 11

udyantamAdityamupatiSThate yAH pafUnAmqSabhe vAco agre tA agre sUryaH fukro agre , tA vaH prahiNomi yathAbhAgamatra fivA nastAH punarAyantu vAcaH iti 1 udita Aditye dugdhe vrate vrataM kqNuta iti vAcaM visqjati 2 evaM madhyaMdine vratayati 3 adhivqkSasUrye vrataprado vAcaM yamayati agnIxjyotiSmataH kuruta dIkSita vAcaM yaccha patni vAcaM yaccha iti 4 evamevAta Urdhvam 5 madhyarAtre madhyaMdine vratayati 6 evamupodayam 7 adhivqkSasUrye vrataprado vAcaM yamayati 8 na sutye'hani vrataM vidyata ityekam , vidyata ityaparam 9 svapsyannAhavanIyama-bhimantrayate agne tvaMM su jAgqhi vayaMM su mandiSImahi iti 10 prabudhya japati tvamagne vratapA asi iti pratipadya vifve devA abhi mAmAvavqtran ityantena 11 tvamagne vratapA asi iti brUyAt svapsyan suptvA vA pratibudhya yadi vAdIkSitavAco'vAvadet 12 eSa evAta Urdhva MM! saMvefanapratibodhanAnAM kalpo bhavati 13 pUSA sanyA somo rAdhasA iti 14 11

उद्यन्तमादित्यमुपतिष्ठते याः पशूनामृषभे वाचो अग्रे ता अग्रे सूर्यः शुक्रो अग्रे । ता वः प्रहिणोमि यथाभागमत्र शिवा नस्ताः पुनरायन्तु वाचः इति १ उदित आदित्ये दुग्धे व्रते व्रतं कृणुत इति वाचं विसृजति २ एवं मध्यंदिने व्रतयति ३ अधिवृक्षसूर्ये व्रतप्रदो वाचं यमयति अग्नीञ्ज्योतिष्मतः कुरुत दीक्षित वाचं यच्छ पत्नि वाचं यच्छ इति ४ एवमेवात ऊर्ध्वम् ५ मध्यरात्रे मध्यंदिने व्रतयति ६ एवमुपोदयम् ७ अधिवृक्षसूर्ये व्रतप्रदो वाचं यमयति ८ न सुत्येऽहनि व्रतं विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् ९ स्वप्स्यन्नाहवनीयम-भिमन्त्रयते अग्ने त्वँ सु जागृहि वयँ सु मन्दिषीमहि इति १० प्रबुध्य जपति त्वमग्ने व्रतपा असि इति प्रतिपद्य विश्वे देवा अभि मामाववृत्रन् इत्यन्तेन ११ त्वमग्ने व्रतपा असि इति ब्रूयात् स्वप्स्यन् सुप्त्वा वा प्रतिबुध्य यदि वादीक्षितवाचोऽवावदेत् १२ एष एवात ऊर्ध्वँ संवेशनप्रतिबोधनानां कल्पो भवति १३ पूषा सन्या सोमो राधसा इति १४ ११

उद्यन्तमादित्यमुपतिष्ठते याः पशूनामृषभे वाचो अग्रे ता अग्रे सूर्यः शुक्रो अग्रे । ता वः प्रहिणोमि यथाभागमत्र शिवा नस्ताः पुनरायन्तु वाचः इति १ उदित आदित्ये दुग्धे व्रते व्रतं कृणुत इति वाचं विसृजति २ एवं मध्यंदिने व्रतयति ३ अधिवृक्षसूर्ये व्रतप्रदो वाचं यमयति अग्नीञ्ज्योतिष्मतः कुरुत दीक्षित वाचं यच्छ पत्नि वाचं यच्छ इति ४ एवमेवात ऊर्ध्वम् ५ मध्यरात्रे मध्यंदिने व्रतयति ६ एवमुपोदयम् ७ अधिवृक्षसूर्ये व्रतप्रदो वाचं यमयति ८ न सुत्येऽहनि व्रतं विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् ९ स्वप्स्यन्नाहवनीयम-भिमन्त्रयते अग्ने त्वँ सु जागृहि वयँ सु मन्दिषीमहि इति १० प्रबुध्य जपति त्वमग्ने व्रतपा असि इति प्रतिपद्य विश्वे देवा अभि मामाववृत्रन् इत्यन्तेन ११ त्वमग्ने व्रतपा असि इति ब्रूयात् स्वप्स्यन् सुप्त्वा वा प्रतिबुध्य यदि वादीक्षितवाचोऽवावदेत् १२ एष एवात ऊर्ध्व ँ! संवेशनप्रतिबोधनानां कल्पो भवति १३ पूषा सन्या सोमो राधसा इति १४ ११

1554

snIh;r;n( s\ x;iSt 1 te yLl.Nte tt( p[itgOð;it dev" sivt; vsovRsud;v; r;SveyTsom; .Uyo .r ) m; pO,n( pUTy;R iv r;É/ m;hm;yuW; Ð cN{ mÉs mm .og;y .v TyetwmRN]wyRq;åpm( 2 s;iv]e,;Nyt( p[itgOð;it 3 Ã;dx;h' d²=,;q| É.=te 4 v;yve Tv; it n·;mnuidxit 5 v¨,;y Tv; TyPsu m¦;m( 6 inA³Tyw Tv; Tyvs¥;m( 7 ¨{ ;y Tv; it mh;devht;m( 8 N{ ;y Tv; it meãkht;' y; v; s\ xIyeRt 9 m¨ÎSTv; it î;duinht;m( 10 N{ ;y Tv; p[s×ne it y;\ sen; a.ITvrI ivNdet 11 ym;y Tv; TyivD;te 12 y´nup[id·;mÉ/gCz¹¥ goWu c;ryet( 13 aq yid p[Éyy;set( pOqgr,Iãv¦In( sm;roPy rqen p[y;y;t( 14 yid rqo n iv´et rq;©m;d;y p[y;y;t( 15 .{ ;dÉ. Åey" p[eih Ty;hvnIy-mÉ.mN]yte 16 devIr;pop;' np;t( Typoitg;hte 17 aiCz¥' tNtu' pOÉqVy; anu goWm( it lo·' ivmOí\ Strit 18 Éskt; lo·' v; m?ye p;re c NySyit pOÉqVy; s' .v it 19 aq yid n;Vy;Stredr,I rq' c;d;y tret( 20 yid rqo n iv´et rq;©m;d;y tret( 21 12

sanIhArAn saMM fAsti 1 te yallabhante tat pratigqhNAti devaH savitA vasorvasudAvA rAsveyatsomA bhUyo bhara , mA pqNan pUrtyA vi rAdhi mAhamAyuSA . candra masi mama bhogAya bhava ityetairmantrairyathArUpam 2 sAvitreNAnyat pratigqhNAti 3 dvAdafAhaM dakSiNArthaM bhikSate 4 vAyave tvA iti naSTAmanudifati 5 varuNAya tvA ityapsu magnAm 6 nirqtyai tvA ityavasannAm 7 rudra ?Aya tvA iti mahAdevahatAm 8 indra ?Aya tvA iti meSkahatAM yA vA saMM fIryeta 9 marudbhyastvA iti hrAdunihatAm 10 indra ?Aya tvA prasahvane iti yAMM senA abhItvarI vindeta 11 yamAya tvA ityavijxAte 12 yadyanupradiSTAmadhigacchenna goSu cArayet 13 atha yadi prayiyAset pqthagaraNISvagnIn samAropya rathena prayAyAt 14 yadi ratho na vidyeta rathAzgamAdAya prayAyAt 15 bhadra ?Adabhi freyaH prehi ityAhavanIya-mabhimantrayate 16 devIrApo'pAM napAt ityapo'tigAhate 17 acchinnaM tantuM pqthivyA anu goSam iti loSTaM vimqdgaMM starati 18 sikatA loSTaM vA madhye pAre ca nyasyati pqthivyA saM bhava iti 19 atha yadi nAvyAstaredaraNIfca rathaM cAdAya taret 20 yadi ratho na vidyeta rathAzgamAdAya taret 21 12

sanIhArAn saMM fAsti 1 te yallabhante tat pratigqhNAti devaH savitA vasorvasudAvA rAsveyatsomA bhUyo bhara , mA pqNan pUrtyA vi rAdhi mAhamAyuSA . candra masi mama bhogAya bhava ityetairmantrairyathArUpam 2 sAvitreNAnyat pratigqhNAti 3 dvAdafAhaM dakSiNArthaM bhikSate 4 vAyave tvA iti naSTAmanudifati 5 varuNAya tvA ityapsu magnAm 6 nirqtyai tvA ityavasannAm 7 rudrA ya tvA iti mahAdevahatAm 8 indrA ya tvA iti meSkahatAM yA vA saMM fIryeta 9 marudbhyastvA iti hrAdunihatAm 10 indrA ya tvA prasahvane iti yAMM senA abhItvarI vindeta 11 yamAya tvA ityavijxAte 12 yadyanupradiSTAmadhigacchenna goSu cArayet 13 atha yadi prayiyAset pqthagaraNISvagnIn samAropya rathena prayAyAt 14 yadi ratho na vidyeta rathAzgamAdAya prayAyAt 15 bhadrA dabhi freyaH prehi ityAhavanIya-mabhimantrayate 16 devIrApo'pAM napAt ityapo'tigAhate 17 acchinnaM tantuM pqthivyA anu goSam iti loSTaM vimqdgaMM starati 18 sikatA loSTaM vA madhye pAre ca nyasyati pqthivyA saM bhava iti 19 atha yadi nAvyAstaredaraNIfca rathaM cAdAya taret 20 yadi ratho na vidyeta rathAzgamAdAya taret 21 12

सनीहारान् सँ शास्ति १ ते यल्लभन्ते तत् प्रतिगृह्णाति देवः सविता वसोर्वसुदावा रास्वेयत्सोमा भूयो भर । मा पृणन् पूर्त्या वि राधि माहमायुषा ॥ चन्द्र मसि मम भोगाय भव इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् २ सावित्रेणान्यत् प्रतिगृह्णाति ३ द्वादशाहं दक्षिणार्थं भिक्षते ४ वायवे त्वा इति नष्टामनुदिशति ५ वरुणाय त्वा इत्यप्सु मग्नाम् ६ निरृत्यै त्वा इत्यवसन्नाम् ७ रुद्र ?ाय त्वा इति महादेवहताम् ८ इन्द्र ?ाय त्वा इति मेष्कहतां या वा सँ शीर्येत ९ मरुद्भ्यस्त्वा इति ह्रादुनिहताम् १० इन्द्र ?ाय त्वा प्रसह्वने इति याँ सेना अभीत्वरी विन्देत ११ यमाय त्वा इत्यविज्ञाते १२ यद्यनुप्रदिष्टामधिगच्छेन्न गोषु चारयेत् १३ अथ यदि प्रयियासेत् पृथगरणीष्वग्नीन् समारोप्य रथेन प्रयायात् १४ यदि रथो न विद्येत रथाङ्गमादाय प्रयायात् १५ भद्र ?ादभि श्रेयः प्रेहि इत्याहवनीय-मभिमन्त्रयते १६ देवीरापोऽपां नपात् इत्यपोऽतिगाहते १७ अच्छिन्नं तन्तुं पृथिव्या अनु गोषम् इति लोष्टं विमृद्गँ स्तरति १८ सिकता लोष्टं वा मध्ये पारे च न्यस्यति पृथिव्या सं भव इति १९ अथ यदि नाव्यास्तरेदरणीश्च रथं चादाय तरेत् २० यदि रथो न विद्येत रथाङ्गमादाय तरेत् २१ १२

सनीहारान् सँ शास्ति १ ते यल्लभन्ते तत् प्रतिगृह्णाति देवः सविता वसोर्वसुदावा रास्वेयत्सोमा भूयो भर । मा पृणन् पूर्त्या वि राधि माहमायुषा ॥ चन्द्र मसि मम भोगाय भव इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् २ सावित्रेणान्यत् प्रतिगृह्णाति ३ द्वादशाहं दक्षिणार्थं भिक्षते ४ वायवे त्वा इति नष्टामनुदिशति ५ वरुणाय त्वा इत्यप्सु मग्नाम् ६ निरृत्यै त्वा इत्यवसन्नाम् ७ रुद्रा य त्वा इति महादेवहताम् ८ इन्द्रा य त्वा इति मेष्कहतां या वा सँ शीर्येत ९ मरुद्भ्यस्त्वा इति ह्रादुनिहताम् १० इन्द्रा य त्वा प्रसह्वने इति याँ सेना अभीत्वरी विन्देत ११ यमाय त्वा इत्यविज्ञाते १२ यद्यनुप्रदिष्टामधिगच्छेन्न गोषु चारयेत् १३ अथ यदि प्रयियासेत् पृथगरणीष्वग्नीन् समारोप्य रथेन प्रयायात् १४ यदि रथो न विद्येत रथाङ्गमादाय प्रयायात् १५ भद्रा दभि श्रेयः प्रेहि इत्याहवनीय-मभिमन्त्रयते १६ देवीरापोऽपां नपात् इत्यपोऽतिगाहते १७ अच्छिन्नं तन्तुं पृथिव्या अनु गोषम् इति लोष्टं विमृद्गँ स्तरति १८ सिकता लोष्टं वा मध्ये पारे च न्यस्यति पृथिव्या सं भव इति १९ अथ यदि नाव्यास्तरेदरणीश्च रथं चादाय तरेत् २० यदि रथो न विद्येत रथाङ्गमादाय तरेत् २१ १२

1557

=i]y' y;ÉcTvodk;Nte devyjnm?yvSyit ydudIcInp[;cInp[v,m( EdmgNm devyjn' pOÉqVy;" it 1 n v; devyjn' y;cet( 2 a;idTy-mevwten mN]e,opitÏ¼t s=ed' pXy ) iv/tRárd' pXy ) n;kd' pXy ) rmit" pinÏ; ) At' viWRÏm( ) amOt; y;Ny;ó" ) sUyoR várÏo a=É.-ivR.;it ) anu ´;v;pOÉqvI devpu]e it 3 n purSt;¶¼vyjnm;]-m>yitárCyet 4 a;idt Evwk devyjnSy;?yvs;n\ sm;mn²Nt 5 purohiviW devyjne y;jyeidit k;My;in devyjn;in b[;÷,Vy;:y;t;in .v²Nt 6 k*Ts;Tsom' £¡,Iteit ivD;yte 7 xU{ ;idTyekW;m( 8 ¬ÿrve´;' voprv;,;' k;l a;n@h\ roiht' cmR p[;cIng[Ivmuÿrlom;StIyR tiSmn( r;j;n' NyuPyoÿrt ¬dkÚM.' in/;y s'p[eãyit somiv£Éyn( som\ xo/y it 9 párÉÅte somiv£yI r;j;n' ivÉcnoit 10 n ivcIym;nSyop{ ·;ro .v²Nt 11 13

kSatriyaM yAcitvodakAnte devayajanamadhyavasyati yadudIcInaprAcInapravaNam edamaganma devayajanaM pqthivyAH iti 1 na vA devayajanaM yAcet 2 Aditya-mevaitena mantreNopatiSTheta sakSedaM pafya , vidhartaridaM pafya , nAkedaM pafya , ramatiH paniSThA , qtaM varSiSTham , amqtA yAnyAhuH , sUryo variSTho akSabhi-rvibhAti , anu dyAvApqthivI devaputre iti 3 na purastAddevayajanamAtra-mabhyatiricyeta 4 Adita evaike devayajanasyAdhyavasAnaMM samAmananti 5 purohaviSi devayajane yAjayediti kAmyAni devayajanAni brAhmaNavyAkhyAtAni bhavanti 6 kautsAtsomaM krINIteti vijxAyate 7 fUdra ?AdityekeSAm 8 uttaravedyAM voparavANAM kAla AnaDuhaMM rohitaM carma prAcInagrIvamuttaralomAstIrya tasmin rAjAnaM nyupyottarata udakumbhaM nidhAya saMpreSyati somavikrayin somaMM fodhaya iti 9 parifrite somavikrayI rAjAnaM vicinoti 10 na vicIyamAnasyopadra STAro bhavanti 11 13

kSatriyaM yAcitvodakAnte devayajanamadhyavasyati yadudIcInaprAcInapravaNam edamaganma devayajanaM pqthivyAH iti 1 na vA devayajanaM yAcet 2 Aditya-mevaitena mantreNopatiSTheta sakSedaM pafya , vidhartaridaM pafya , nAkedaM pafya , ramatiH paniSThA , qtaM varSiSTham , amqtA yAnyAhuH , sUryo variSTho akSabhi-rvibhAti , anu dyAvApqthivI devaputre iti 3 na purastAddevayajanamAtra-mabhyatiricyeta 4 Adita evaike devayajanasyAdhyavasAnaMM samAmananti 5 purohaviSi devayajane yAjayediti kAmyAni devayajanAni brAhmaNavyAkhyAtAni bhavanti 6 kautsAtsomaM krINIteti vijxAyate 7 fUdrA dityekeSAm 8 uttaravedyAM voparavANAM kAla AnaDuhaMM rohitaM carma prAcInagrIvamuttaralomAstIrya tasmin rAjAnaM nyupyottarata udakumbhaM nidhAya saMpreSyati somavikrayin somaMM fodhaya iti 9 parifrite somavikrayI rAjAnaM vicinoti 10 na vicIyamAnasyopadra STAro bhavanti 11 13

क्षत्रियं याचित्वोदकान्ते देवयजनमध्यवस्यति यदुदीचीनप्राचीनप्रवणम् एदमगन्म देवयजनं पृथिव्याः इति १ न वा देवयजनं याचेत् २ आदित्य-मेवैतेन मन्त्रेणोपतिष्ठेत सक्षेदं पश्य । विधर्तरिदं पश्य । नाकेदं पश्य । रमतिः पनिष्ठा । ऋतं वर्षिष्ठम् । अमृता यान्याहुः । सूर्यो वरिष्ठो अक्षभि-र्विभाति । अनु द्यावापृथिवी देवपुत्रे इति ३ न पुरस्ताद्देवयजनमात्र-मभ्यतिरिच्येत ४ आदित एवैके देवयजनस्याध्यवसानँ समामनन्ति ५ पुरोहविषि देवयजने याजयेदिति काम्यानि देवयजनानि ब्राह्मणव्याख्यातानि भवन्ति ६ कौत्सात्सोमं क्रीणीतेति विज्ञायते ७ शूद्र ?ादित्येकेषाम् ८ उत्तरवेद्यां वोपरवाणां काल आनडुहँ रोहितं चर्म प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य तस्मिन् राजानं न्युप्योत्तरत उदकुम्भं निधाय संप्रेष्यति सोमविक्रयिन् सोमँ शोधय इति ९ परिश्रिते सोमविक्रयी राजानं विचिनोति १० न विचीयमानस्योपद्र ष्टारो भवन्ति ११ १३

क्षत्रियं याचित्वोदकान्ते देवयजनमध्यवस्यति यदुदीचीनप्राचीनप्रवणम् एदमगन्म देवयजनं पृथिव्याः इति १ न वा देवयजनं याचेत् २ आदित्य-मेवैतेन मन्त्रेणोपतिष्ठेत सक्षेदं पश्य । विधर्तरिदं पश्य । नाकेदं पश्य । रमतिः पनिष्ठा । ऋतं वर्षिष्ठम् । अमृता यान्याहुः । सूर्यो वरिष्ठो अक्षभि-र्विभाति । अनु द्यावापृथिवी देवपुत्रे इति ३ न पुरस्ताद्देवयजनमात्र-मभ्यतिरिच्येत ४ आदित एवैके देवयजनस्याध्यवसानँ समामनन्ति ५ पुरोहविषि देवयजने याजयेदिति काम्यानि देवयजनानि ब्राह्मणव्याख्यातानि भवन्ति ६ कौत्सात्सोमं क्रीणीतेति विज्ञायते ७ शूद्रा दित्येकेषाम् ८ उत्तरवेद्यां वोपरवाणां काल आनडुहँ रोहितं चर्म प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य तस्मिन् राजानं न्युप्योत्तरत उदकुम्भं निधाय संप्रेष्यति सोमविक्रयिन् सोमँ शोधय इति ९ परिश्रिते सोमविक्रयी राजानं विचिनोति १० न विचीयमानस्योपद्र ष्टारो भवन्ति ११ १३

1563

t;mI=m;,o juhoit jUrÉs /Ot; mns; it 1 apr' ctugORhIt' gOhITv; xu£mSymOtmÉs it ihr

tAmIkSamANo juhoti jUrasi dhqtA manasA iti 1 aparaM caturgqhItaM gqhItvA fukramasyamqtamasi iti hiraNyaM ghqtAduddharati 2 vaifvadevaMM haviH ityAjya-mabhimantrayate 3 pramucya hiraNyamAdityamupatiSThate sUryasya cakSurAruham iti 4 somakrayaNImabhimantrayate cidasi manAsi iti pratipadya indra ?Aya somam ityantena 5 athAsyA dakSiNena padA dakSiNAni SaT padAnyanunikrAmati vasvyasi . rudra ?Asi ityetairmantraiH 6 saptamaM padamabhinigqhNAti bqhaspatistvA sumne raNvatu iti 7 tasmin hiraNyamupAsyaitaccaturgqhItaM juhoti pqthivyAstvA mUrdhannA jigharmi devayajana iDAyAH pade ghqtavati svAhA iti 8 yAvad ghqtamanuvisqtaM tAvat sphyena parilikhati parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 9 evameva kqSNaviSANayAnuparilikhati 10 yAvattmUtaMM sthAlyAMM saMvapati asme rAyaH iti 11 tve rAyaH ityadhvaryuryajamAnAya prayacchati 12 tote rAyaH iti yajamAnaH patnyai 13 patnyai padaM pradIyamAnamadvaryurabhimantrayate mAhaMM rAyaspoSeNa vi yoSam iti 14 somakrayaNyA patnIMM saMkhyApayati saM devi devyorvafyA pafyasva iti 15 pada udapAtramupaninayati unnambhaya pqthivIm iti 16 pade sahiraNyau pANI prakSAlya gArhapatyasya fIte bhasmani padatqtIyamupavapati 17 evamAhavanIye tqtIyam 18 tqtIyamakSopAxjanAyAvafinaSTi 19 tat patnI gqheSu nidhatte 20 sahiraNyena pANinAdityamupatiSThate 21 15

tAmIkSamANo juhoti jUrasi dhqtA manasA iti 1 aparaM caturgqhItaM gqhItvA fukramasyamqtamasi iti hiraNyaM ghqtAduddharati 2 vaifvadevaMM haviH ityAjya-mabhimantrayate 3 pramucya hiraNyamAdityamupatiSThate sUryasya cakSurAruham iti 4 somakrayaNImabhimantrayate cidasi manAsi iti pratipadya indrA ya somam ityantena 5 athAsyA dakSiNena padA dakSiNAni SaT padAnyanunikrAmati vasvyasi . rudrA si ityetairmantraiH 6 saptamaM padamabhinigqhNAti bqhaspatistvA sumne raNvatu iti 7 tasmin hiraNyamupAsyaitaccaturgqhItaM juhoti pqthivyAstvA mUrdhannA jigharmi devayajana iDAyAH pade ghqtavati svAhA iti 8 yAvad ghqtamanuvisqtaM tAvat sphyena parilikhati parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 9 evameva kqSNaviSANayAnuparilikhati 10 yAvattmUtaMM sthAlyAMM saMvapati asme rAyaH iti 11 tve rAyaH ityadhvaryuryajamAnAya prayacchati 12 tote rAyaH iti yajamAnaH patnyai 13 patnyai padaM pradIyamAnamadvaryurabhimantrayate mAhaMM rAyaspoSeNa vi yoSam iti 14 somakrayaNyA patnI MM! saMkhyApayati saM devi devyorvafyA pafyasva iti 15 pada udapAtramupaninayati unnambhaya pqthivIm iti 16 pade sahiraNyau pANI prakSAlya gArhapatyasya fIte bhasmani padatqtIyamupavapati 17 evamAhavanIye tqtIyam 18 tqtIyamakSopAxjanAyAvafinaSTi 19 tat patnI gqheSu nidhatte 20 sahiraNyena pANinAdityamupatiSThate 21 15

तामीक्षमाणो जुहोति जूरसि धृता मनसा इति १ अपरं चतुर्गृहीतं गृहीत्वा शुक्रमस्यमृतमसि इति हिरण्यं घृतादुद्धरति २ वैश्वदेवँ हविः इत्याज्य-मभिमन्त्रयते ३ प्रमुच्य हिरण्यमादित्यमुपतिष्ठते सूर्यस्य चक्षुरारुहम् इति ४ सोमक्रयणीमभिमन्त्रयते चिदसि मनासि इति प्रतिपद्य इन्द्र ?ाय सोमम् इत्यन्तेन ५ अथास्या दक्षिणेन पदा दक्षिणानि षट् पदान्यनुनिक्रामति वस्व्यसि ॥ रुद्र ?ासि इत्येतैर्मन्त्रैः ६ सप्तमं पदमभिनिगृह्णाति बृहस्पतिस्त्वा सुम्ने रण्वतु इति ७ तस्मिन् हिरण्यमुपास्यैतच्चतुर्गृहीतं जुहोति पृथिव्यास्त्वा मूर्धन्ना जिघर्मि देवयजन इडायाः पदे घृतवति स्वाहा इति ८ यावद् घृतमनुविसृतं तावत् स्फ्येन परिलिखति परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति ९ एवमेव कृष्णविषाणयानुपरिलिखति १० यावत्त्मूतँ स्थाल्याँ संवपति अस्मे रायः इति ११ त्वे रायः इत्यध्वर्युर्यजमानाय प्रयच्छति १२ तोते रायः इति यजमानः पत्न्यै १३ पत्न्यै पदं प्रदीयमानमद्वर्युरभिमन्त्रयते माहँ रायस्पोषेण वि योषम् इति १४ सोमक्रयण्या पत्नीँ संख्यापयति सं देवि देव्योर्वश्या पश्यस्व इति १५ पद उदपात्रमुपनिनयति उन्नम्भय पृथिवीम् इति १६ पदे सहिरण्यौ पाणी प्रक्षाल्य गार्हपत्यस्य शीते भस्मनि पदतृतीयमुपवपति १७ एवमाहवनीये तृतीयम् १८ तृतीयमक्षोपाञ्जनायावशिनष्टि १९ तत् पत्नी गृहेषु निधत्ते २० सहिरण्येन पाणिनादित्यमुपतिष्ठते २१ १५

तामीक्षमाणो जुहोति जूरसि धृता मनसा इति १ अपरं चतुर्गृहीतं गृहीत्वा शुक्रमस्यमृतमसि इति हिरण्यं घृतादुद्धरति २ वैश्वदेवँ हविः इत्याज्य-मभिमन्त्रयते ३ प्रमुच्य हिरण्यमादित्यमुपतिष्ठते सूर्यस्य चक्षुरारुहम् इति ४ सोमक्रयणीमभिमन्त्रयते चिदसि मनासि इति प्रतिपद्य इन्द्रा य सोमम् इत्यन्तेन ५ अथास्या दक्षिणेन पदा दक्षिणानि षट् पदान्यनुनिक्रामति वस्व्यसि ॥ रुद्रा सि इत्येतैर्मन्त्रैः ६ सप्तमं पदमभिनिगृह्णाति बृहस्पतिस्त्वा सुम्ने रण्वतु इति ७ तस्मिन् हिरण्यमुपास्यैतच्चतुर्गृहीतं जुहोति पृथिव्यास्त्वा मूर्धन्ना जिघर्मि देवयजन इडायाः पदे घृतवति स्वाहा इति ८ यावद् घृतमनुविसृतं तावत् स्फ्येन परिलिखति परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति ९ एवमेव कृष्णविषाणयानुपरिलिखति १० यावत्त्मूतँ स्थाल्याँ संवपति अस्मे रायः इति ११ त्वे रायः इत्यध्वर्युर्यजमानाय प्रयच्छति १२ तोते रायः इति यजमानः पत्न्यै १३ पत्न्यै पदं प्रदीयमानमद्वर्युरभिमन्त्रयते माहँ रायस्पोषेण वि योषम् इति १४ सोमक्रयण्या पत्नी ँ! संख्यापयति सं देवि देव्योर्वश्या पश्यस्व इति १५ पद उदपात्रमुपनिनयति उन्नम्भय पृथिवीम् इति १६ पदे सहिरण्यौ पाणी प्रक्षाल्य गार्हपत्यस्य शीते भस्मनि पदतृतीयमुपवपति १७ एवमाहवनीये तृतीयम् १८ तृतीयमक्षोपाञ्जनायावशिनष्टि १९ तत् पत्नी गृहेषु निधत्ते २० सहिरण्येन पाणिनादित्यमुपतिष्ठते २१ १५

1569

ihry;' £¡,;it ) v;ss; £¡,;it 7 dxÉ." s'p;dyTypárÉmtwv;R 8 i]É." £¡,;tIit ivD;yte 9 ctuÉ.Rrek sm;mn²Nt gv; ihry;\ r;jsUySy sh§e,;me/Syeit ivD;yte 13 somiv£Éy,o ihr

hiraNyena krINAti fukraM te fukreNa krINAmi iti 1 bhUya evAtaH somo rAjArhati iti somavikrayyAha 2 bhUya evAtaH somo rAjArhati ityadhvaryuH 3 ajayA krINAti tapasastanUrasi iti 4 bhUya evAtaH somo rAjArhati iti soma-vikrayyAha 5 bhUya evAtaH somo rAjArhati ityadhvaryuH 6 dhenvA krINAti , qSabheNa krINAti , anaDuhA krINAti , mithunAbhyAM krINAti , vAsasA krINAti 7 dafabhiH saMpAdayatyaparimitairvA 8 tribhiH krINAtIti vijxAyate 9 caturbhireke samAmananti gavA hiraNyenAjayA vAsaseti 10 apyekayaivaikaviMM fatidakSiNasya somaM krINIyAt 11 akUTA cedakarNAkANAfroNAsaptafaphAruNA pizgAkSyekahAyanI , kalyANagavI syAdityeke samAmananti 12 triMM fatA sahasradakSiNasya somaM krINIyAcchatena vAjapeyasya dvAbhyAMM rAjasUyasya sahasreNAfvamedhasyeti vijxAyate 13 somavikrayiNo hiraNyamapAdAya fuklA-mUrNAstukAM yajamAnAya prayacchati asme jyotiH iti 14 tAM kAle yajamAno dafApavitrasya nAbhiM kurute 15 valakSyAH pavitraM kAryam , amotaM kAryamiti vijxAyate 16 kqSNAmupagrathnAti idamahaMM sarpANAM dandafUkAnAM grIvAM upa grathnAmi iti 17 tayA somavikrayiNaM vidhyati somavikrayiNi tamaH iti 18 somakrayaNAnanudifati svAna bhrAja ityanuvAkafeSeNa 19 17

hiraNyena krINAti fukraM te fukreNa krINAmi iti 1 bhUya evAtaH somo rAjArhati iti somavikrayyAha 2 bhUya evAtaH somo rAjArhati ityadhvaryuH 3 ajayA krINAti tapasastanUrasi iti 4 bhUya evAtaH somo rAjArhati iti soma-vikrayyAha 5 bhUya evAtaH somo rAjArhati ityadhvaryuH 6 dhenvA krINAti , qSabheNa krINAti , anaDuhA krINAti , mithunAbhyAM krINAti , vAsasA krINAti 7 dafabhiH saMpAdayatyaparimitairvA 8 tribhiH krINAtIti vijxAyate 9 caturbhireke samAmananti gavA hiraNyenAjayA vAsaseti 10 apyekayaivaikaviMM fatidakSiNasya somaM krINIyAt 11 akUTA cedakarNAkANAfroNAsaptafaphAruNA pizgAkSyekahAyanI , kalyANagavI syAdityeke samAmananti 12 tri MM! fatA sahasradakSiNasya somaM krINIyAcchatena vAjapeyasya dvAbhyAMM rAjasUyasya sahasreNAfvamedhasyeti vijxAyate 13 somavikrayiNo hiraNyamapAdAya fuklA-mUrNAstukAM yajamAnAya prayacchati asme jyotiH iti 14 tAM kAle yajamAno dafApavitrasya nAbhiM kurute 15 valakSyAH pavitraM kAryam , amotaM kAryamiti vijxAyate 16 kqSNAmupagrathnAti idamahaMM sarpANAM dandafUkAnAM grIvAM upa grathnAmi iti 17 tayA somavikrayiNaM vidhyati somavikrayiNi tamaH iti 18 somakrayaNAnanudifati svAna bhrAja ityanuvAkafeSeNa 19 17

हिरण्येन क्रीणाति शुक्रं ते शुक्रेण क्रीणामि इति १ भूय एवातः सोमो राजार्हति इति सोमविक्रय्याह २ भूय एवातः सोमो राजार्हति इत्यध्वर्युः ३ अजया क्रीणाति तपसस्तनूरसि इति ४ भूय एवातः सोमो राजार्हति इति सोम-विक्रय्याह ५ भूय एवातः सोमो राजार्हति इत्यध्वर्युः ६ धेन्वा क्रीणाति । ऋषभेण क्रीणाति । अनडुहा क्रीणाति । मिथुनाभ्यां क्रीणाति । वाससा क्रीणाति ७ दशभिः संपादयत्यपरिमितैर्वा ८ त्रिभिः क्रीणातीति विज्ञायते ९ चतुर्भिरेके समामनन्ति गवा हिरण्येनाजया वाससेति १० अप्येकयैवैकविँ शतिदक्षिणस्य सोमं क्रीणीयात् ११ अकूटा चेदकर्णाकाणाश्रोणासप्तशफारुणा पिङ्गाक्ष्येकहायनी । कल्याणगवी स्यादित्येके समामनन्ति १२ त्रिँ शता सहस्रदक्षिणस्य सोमं क्रीणीयाच्छतेन वाजपेयस्य द्वाभ्याँ राजसूयस्य सहस्रेणाश्वमेधस्येति विज्ञायते १३ सोमविक्रयिणो हिरण्यमपादाय शुक्ला-मूर्णास्तुकां यजमानाय प्रयच्छति अस्मे ज्योतिः इति १४ तां काले यजमानो दशापवित्रस्य नाभिं कुरुते १५ वलक्ष्याः पवित्रं कार्यम् । अमोतं कार्यमिति विज्ञायते १६ कृष्णामुपग्रथ्नाति इदमहँ सर्पाणां दन्दशूकानां ग्रीवां उप ग्रथ्नामि इति १७ तया सोमविक्रयिणं विध्यति सोमविक्रयिणि तमः इति १८ सोमक्रयणाननुदिशति स्वान भ्राज इत्यनुवाकशेषेण १९ १७

हिरण्येन क्रीणाति शुक्रं ते शुक्रेण क्रीणामि इति १ भूय एवातः सोमो राजार्हति इति सोमविक्रय्याह २ भूय एवातः सोमो राजार्हति इत्यध्वर्युः ३ अजया क्रीणाति तपसस्तनूरसि इति ४ भूय एवातः सोमो राजार्हति इति सोम-विक्रय्याह ५ भूय एवातः सोमो राजार्हति इत्यध्वर्युः ६ धेन्वा क्रीणाति । ऋषभेण क्रीणाति । अनडुहा क्रीणाति । मिथुनाभ्यां क्रीणाति । वाससा क्रीणाति ७ दशभिः संपादयत्यपरिमितैर्वा ८ त्रिभिः क्रीणातीति विज्ञायते ९ चतुर्भिरेके समामनन्ति गवा हिरण्येनाजया वाससेति १० अप्येकयैवैकविँ शतिदक्षिणस्य सोमं क्रीणीयात् ११ अकूटा चेदकर्णाकाणाश्रोणासप्तशफारुणा पिङ्गाक्ष्येकहायनी । कल्याणगवी स्यादित्येके समामनन्ति १२ त्रि ँ! शता सहस्रदक्षिणस्य सोमं क्रीणीयाच्छतेन वाजपेयस्य द्वाभ्याँ राजसूयस्य सहस्रेणाश्वमेधस्येति विज्ञायते १३ सोमविक्रयिणो हिरण्यमपादाय शुक्ला-मूर्णास्तुकां यजमानाय प्रयच्छति अस्मे ज्योतिः इति १४ तां काले यजमानो दशापवित्रस्य नाभिं कुरुते १५ वलक्ष्याः पवित्रं कार्यम् । अमोतं कार्यमिति विज्ञायते १६ कृष्णामुपग्रथ्नाति इदमहँ सर्पाणां दन्दशूकानां ग्रीवां उप ग्रथ्नामि इति १७ तया सोमविक्रयिणं विध्यति सोमविक्रयिणि तमः इति १८ सोमक्रयणाननुदिशति स्वान भ्राज इत्यनुवाकशेषेण १९ १७

1578

aÉ.p[y;it p[ CyvSv .uvSpte it p[itp´ yjm;nSy SvSTyyNyÉs TyNten 1 p[;oÉ.p[y;y p[d²=,m;vtRNte 2 aip pNq;mgSmih Tyuÿre, r;j;nm?vyuRyRjm;n;it£;mt" 3 a¦IWomIye, k,RgOhIten r;j;nmoçm;n' yjm;n" p[tI=te nmo Ém]Sy v¨,Sy c=se it 4 a¦In( p[Jvly²Nt 5 a;hvnIye mhd>y;d/it 6 a?vyRv a;s-NdImuíÈð²Nt 7 arim;]xIWRn;tu Tyuÿ>n;it 12 v;¨,mÉs it yoK]p;x' ivcOtit 13 v¨,Sy SkM.nmÉs it xMy;muiT%dit 14 ¬Nmuÿ_o v¨,Sy p;x" TyÉ./;nImuNmuit 15 v¨,SytRsdinrÉs it d²=,en;hvnIym;sNdI' p[itÏ;pyit 16 d²=,o ivmuÿ_on@±v;n( .vit sVyoivmuÿ_" 17 20

abhiprayAti pra cyavasva bhuvaspate iti pratipadya yajamAnasya svastyayanyasi ityantena 1 prAxco'bhiprayAya pradakSiNamAvartante 2 api panthAmagasmahi ityuttareNa rAjAnamadhvaryuryajamAnafcAtikrAmataH 3 agnISomIyeNa karNagqhItena rAjAnamohyamAnaM yajamAnaH pratIkSate namo mitrasya varuNasya cakSase iti 4 agnIn prajvalayanti 5 AhavanIye mahadabhyAdadhati 6 adhvaryava Asa-ndImudgqhNanti 7 aratnimAtrafIrSaNyAnUcyA nAbhidaghnapAdA mauxjavivayanyaudumbarI bhavati 8 tatraiSo'tyantapradefaH , yatra kva ca bahUn kartQMM fcodayedadhvaryava eva tat kuryuH , yatra dvau pratiprasthAtA tatra dvitIyaH syAt 9 agreNa prAgvaMM faM vAruNamasi iti fakaTamAkhidati 10 udagISamavasthApayati 11 varuNa-stvottabhnAtu ityuttabhnAti 12 vAruNamasi iti yoktrapAfaM vicqtati 13 varuNasya skambhanamasi iti famyAmutkhidati 14 unmukto varuNasya pAfaH ityabhidhAnImunmuxcati 15 varuNasyartasadanirasi iti dakSiNenAhavanIyamAsandIM pratiSThApayati 16 dakSiNo vimukto'naDvAn bhavati savyo'vimuktaH 17 20

abhiprayAti pra cyavasva bhuvaspate iti pratipadya yajamAnasya svastyayanyasi ityantena 1 prAxco'bhiprayAya pradakSiNamAvartante 2 api panthAmagasmahi ityuttareNa rAjAnamadhvaryuryajamAnafcAtikrAmataH 3 agnISomIyeNa karNagqhItena rAjAnamohyamAnaM yajamAnaH pratIkSate namo mitrasya varuNasya cakSase iti 4 agnIn prajvalayanti 5 AhavanIye mahadabhyAdadhati 6 adhvaryava Asa-ndImudgqhNanti 7 aratnimAtrafIrSaNyAnUcyA nAbhidaghnapAdA mauxjavivayanyaudumbarI bhavati 8 tatraiSo'tyantapradefaH , yatra kva ca bahUn kartQ MM! fcodayedadhvaryava eva tat kuryuH , yatra dvau pratiprasthAtA tatra dvitIyaH syAt 9 agreNa prAgvaMM faM vAruNamasi iti fakaTamAkhidati 10 udagISamavasthApayati 11 varuNa-stvottabhnAtu ityuttabhnAti 12 vAruNamasi iti yoktrapAfaM vicqtati 13 varuNasya skambhanamasi iti famyAmutkhidati 14 unmukto varuNasya pAfaH ityabhidhAnImunmuxcati 15 varuNasyartasadanirasi iti dakSiNenAhavanIyamAsandIM pratiSThApayati 16 dakSiNo vimukto'naDvAn bhavati savyo'vimuktaH 17 20

अभिप्रयाति प्र च्यवस्व भुवस्पते इति प्रतिपद्य यजमानस्य स्वस्त्ययन्यसि इत्यन्तेन १ प्राञ्चोऽभिप्रयाय प्रदक्षिणमावर्तन्ते २ अपि पन्थामगस्महि इत्युत्तरेण राजानमध्वर्युर्यजमानश्चातिक्रामतः ३ अग्नीषोमीयेण कर्णगृहीतेन राजानमोह्यमानं यजमानः प्रतीक्षते नमो मित्रस्य वरुणस्य चक्षसे इति ४ अग्नीन् प्रज्वलयन्ति ५ आहवनीये महदभ्यादधति ६ अध्वर्यव आस-न्दीमुद्गृह्णन्ति ७ अरत्निमात्रशीर्षण्यानूच्या नाभिदघ्नपादा मौञ्जविवयन्यौदुम्बरी भवति ८ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यत्र क्व च बहून् कर्तॄँ श्चोदयेदध्वर्यव एव तत् कुर्युः । यत्र द्वौ प्रतिप्रस्थाता तत्र द्वितीयः स्यात् ९ अग्रेण प्राग्वँ शं वारुणमसि इति शकटमाखिदति १० उदगीषमवस्थापयति ११ वरुण-स्त्वोत्तभ्नातु इत्युत्तभ्नाति १२ वारुणमसि इति योक्त्रपाशं विचृतति १३ वरुणस्य स्कम्भनमसि इति शम्यामुत्खिदति १४ उन्मुक्तो वरुणस्य पाशः इत्यभिधानीमुन्मुञ्चति १५ वरुणस्यर्तसदनिरसि इति दक्षिणेनाहवनीयमासन्दीं प्रतिष्ठापयति १६ दक्षिणो विमुक्तोऽनड्वान् भवति सव्योऽविमुक्तः १७ २०

अभिप्रयाति प्र च्यवस्व भुवस्पते इति प्रतिपद्य यजमानस्य स्वस्त्ययन्यसि इत्यन्तेन १ प्राञ्चोऽभिप्रयाय प्रदक्षिणमावर्तन्ते २ अपि पन्थामगस्महि इत्युत्तरेण राजानमध्वर्युर्यजमानश्चातिक्रामतः ३ अग्नीषोमीयेण कर्णगृहीतेन राजानमोह्यमानं यजमानः प्रतीक्षते नमो मित्रस्य वरुणस्य चक्षसे इति ४ अग्नीन् प्रज्वलयन्ति ५ आहवनीये महदभ्यादधति ६ अध्वर्यव आस-न्दीमुद्गृह्णन्ति ७ अरत्निमात्रशीर्षण्यानूच्या नाभिदघ्नपादा मौञ्जविवयन्यौदुम्बरी भवति ८ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यत्र क्व च बहून् कर्तॄ ँ! श्चोदयेदध्वर्यव एव तत् कुर्युः । यत्र द्वौ प्रतिप्रस्थाता तत्र द्वितीयः स्यात् ९ अग्रेण प्राग्वँ शं वारुणमसि इति शकटमाखिदति १० उदगीषमवस्थापयति ११ वरुण-स्त्वोत्तभ्नातु इत्युत्तभ्नाति १२ वारुणमसि इति योक्त्रपाशं विचृतति १३ वरुणस्य स्कम्भनमसि इति शम्यामुत्खिदति १४ उन्मुक्तो वरुणस्य पाशः इत्यभिधानीमुन्मुञ्चति १५ वरुणस्यर्तसदनिरसि इति दक्षिणेनाहवनीयमासन्दीं प्रतिष्ठापयति १६ दक्षिणो विमुक्तोऽनड्वान् भवति सव्योऽविमुक्तः १७ २०

1581

aq;itQy;y;StN]' p[£myit 1 =uxl;k iv/OtI a;v;l' p[Str'( bihRãyups'nçit ) k;ãmRyRmy;n( pár/Iin?me 2 Ã;Év\ xitd;¨Ém?m' kroit 3 sm;nm; invRp,;t( 4 aNv;rB/;y;' pä;m;itQy' invRpit 5 pä; v; hSten 6 a¦er;itQymÉs ivã,ve Tv; TyetwmRN]w" pÕTvo gOð;it 7 sveRWu s;iv]' ju·' c;nuWjeidTyekm( ) i]ãveveTyprm( 8 vwã,vo nvkp;l" puro@;xo .vit 9 vwã,v; Ev;t è?v| ingm; .v²Nt 10 hivãÕt; v;c' ivsOJy tqwvoÿrmn@±v;h' ivmuit 11 v;¨,mÉs it r;Do v;sop;dÿe 12 v¨,oÉs /Otv[t" it r;j;nm( 13 aiz-{ p]" p[j; ¬p;vrohox¥uxtI" Syon" Syon;" ) som r;jn( iv;STv' p[j; ¬p;vroh iv;STv;' p[j; ¬p;vrohNtu Tyup;vúTy hr²Nt ¬vRNtár=' vIih it 14 pUvRy; Ã;r; p[;Gv\ x' p[p;dyit y; te /;m;in hivW; yj²Nt it 15 21

athAtithyAyAstantraM prakramayati 1 ikSufalAke vidhqtI AfvavAlaM prastarM barhiSyupasaMnahyati , kArSmaryamayAn paridhInidhme 2 dvAviMM fatidArumidhmaM karoti 3 samAnamA nirvapaNAt 4 anvArabdhAyAM patnyAmAtithyaM nirvapati 5 patnyA vA hastena 6 agnerAtithyamasi viSNave tvA ityetairmantraiH paxcakqtvo gqhNAti 7 sarveSu sAvitraM juSTaM cAnuSajedityekam , triSvevetyaparam 8 vaiSNavo navakapAlaH puroDAfo bhavati 9 vaiSNavA evAta UrdhvaM nigamA bhavanti 10 haviSkqtA vAcaM visqjya tathaivottaramanaDvAhaM vimuxcati 11 vAruNamasi iti rAjxo vAso'pAdatte 12 varuNo'si dhqtavrataH iti rAjAnam 13 achi-dra patraH prajA upAvarohofannufatIH syonaH syonAH , soma rAjan vifvAstvaM prajA upAvaroha vifvAstvAM prajA upAvarohantu ityupAvahqtya haranti urvantarikSaM vIhi iti 14 pUrvayA dvArA prAgvaMM faM prapAdayati yA te dhAmAni haviSA yajanti iti 15 21

अथातिथ्यायास्तन्त्रं प्रक्रमयति १ इक्षुशलाके विधृती आश्ववालं प्रस्तर्ं बर्हिष्युपसंनह्यति । कार्ष्मर्यमयान् परिधीनिध्मे २ द्वाविँ शतिदारुमिध्मं करोति ३ समानमा निर्वपणात् ४ अन्वारब्धायां पत्न्यामातिथ्यं निर्वपति ५ पत्न्या वा हस्तेन ६ अग्नेरातिथ्यमसि विष्णवे त्वा इत्येतैर्मन्त्रैः पञ्चकृत्वो गृह्णाति ७ सर्वेषु सावित्रं जुष्टं चानुषजेदित्येकम् । त्रिष्वेवेत्यपरम् ८ वैष्णवो नवकपालः पुरोडाशो भवति ९ वैष्णवा एवात ऊर्ध्वं निगमा भवन्ति १० हविष्कृता वाचं विसृज्य तथैवोत्तरमनड्वाहं विमुञ्चति ११ वारुणमसि इति राज्ञो वासोऽपादत्ते १२ वरुणोऽसि धृतव्रतः इति राजानम् १३ अछि-द्र पत्रः प्रजा उपावरोहोशन्नुशतीः स्योनः स्योनाः । सोम राजन् विश्वास्त्वं प्रजा उपावरोह विश्वास्त्वां प्रजा उपावरोहन्तु इत्युपावहृत्य हरन्ति उर्वन्तरिक्षं वीहि इति १४ पूर्वया द्वारा प्राग्वँ शं प्रपादयति या ते धामानि हविषा यजन्ति इति १५ २१

अथातिथ्यायास्तन्त्रं प्रक्रमयति १ इक्षुशलाके विधृती आश्ववालं प्रस्तरं बर्हिष्युपसंनह्यति । कार्ष्मर्यमयान् परिधीनिध्मे २ द्वाविँ शतिदारुमिध्मं करोति ३ समानमा निर्वपणात् ४ अन्वारब्धायां पत्न्यामातिथ्यं निर्वपति ५ पत्न्या वा हस्तेन ६ अग्नेरातिथ्यमसि विष्णवे त्वा इत्येतैर्मन्त्रैः पञ्चकृत्वो गृह्णाति ७ सर्वेषु सावित्रं जुष्टं चानुषजेदित्येकम् । त्रिष्वेवेत्यपरम् ८ वैष्णवो नवकपालः पुरोडाशो भवति ९ वैष्णवा एवात ऊर्ध्वं निगमा भवन्ति १० हविष्कृता वाचं विसृज्य तथैवोत्तरमनड्वाहं विमुञ्चति ११ वारुणमसि इति राज्ञो वासोऽपादत्ते १२ वरुणोऽसि धृतव्रतः इति राजानम् १३ अछि-द्र पत्रः प्रजा उपावरोहोशन्नुशतीः स्योनः स्योनाः । सोम राजन् विश्वास्त्वं प्रजा उपावरोह विश्वास्त्वां प्रजा उपावरोहन्तु इत्युपावहृत्य हरन्ति उर्वन्तरिक्षं वीहि इति १४ पूर्वया द्वारा प्राग्वँ शं प्रपादयति या ते धामानि हविषा यजन्ति इति १५ २१

1597

p[vGyR \ s'.árãy¥udgyn a;pUyRm;,p=e puyud;út; .v²Nt 11 ag[e,;hvnIy' mOT%n" ) pUvR"pUvR tr" 12 ¬ÿre, mOT%n' Õã,;Éjn' p[;cIng[Iv-muÿrlom;StIyR ´;v;pOÉqvI aÉ.mN]yte mOT%n' v; devI ´;v;pOÉqvI anu me m\ s;t;m( it 13 mOT%neÉ.[y; p[hrit A?y;sm´ m%Sy ixr" it 14 hrit m%;y Tv; m%Sy Tv; xIã,eR it 15 tUã,I' Õã,;Éjne invpit 16 Evmev iÃtIy\ hrit ) Ev' tOtIym( 17 tUã,I' ctuq| y;vtI' mOd' p[vGyRp;]e>y a;¢;' mNyte 18 1

pravargyaMM saMbhariSyannudagayana ApUryamANapakSe puNye nakSatre paurNamAsyAmamAvAsyAyAM vA tUSNIM kANTakIMM samidhamAdhAya yuxjate manaH iti caturgqhItaM juhoti yadyadIkSito bhavati 1 atha yadi dIkSitaH kANTakImevaitayA samidhamAdadhyAt , na juhuyAd yajureva vadedityaparam 2 tato'bhrimAdatte khAdirImaudumbarIM vaiNavIM vaikazkatIM vA 3 tasyAstatpramANaM yadAgnikyAH 4 devasya tvA savituH prasave ityabhrimAdAya brahmANamAmantrayate uttiSTha brahmaNaspate iti 5 upottiSThati brahmA 6 ubhAvuttaramardharcaM japataH 7 Adadate kqSNAjinam 8 anunayantyajAM puMcchagalAmafvaM vqSANamiti 9 afvaprathamAH prAxco'bhipravrajanti praitu brahmaNaspatiH iti 10 api vAsyaite saMbhArAH parifrite'bhyudAhqtA bhavanti 11 agreNAhavanIyaM mqtkhanaH , pUrvaHpUrva itaraH 12 uttareNa mqtkhanaM kqSNAjinaM prAcInagrIva-muttaralomAstIrya dyAvApqthivI abhimantrayate mqtkhanaM vA devI dyAvApqthivI anu me maMM sAtAm iti 13 mqtkhane'bhriyA praharati qdhyAsamadya makhasya firaH iti 14 harati makhAya tvA makhasya tvA fIrSNe iti 15 tUSNIM kqSNAjine nivapati 16 evameva dvitIyaMM harati , evaM tqtIyam 17 tUSNIM caturthaM yAvatIM mqdaM pravargyapAtrebhya AptAM manyate 18 1

pravargya MM! saMbhariSyannudagayana ApUryamANapakSe puNye nakSatre paurNamAsyAmamAvAsyAyAM vA tUSNIM kANTakI MM! samidhamAdhAya yuxjate manaH iti caturgqhItaM juhoti yadyadIkSito bhavati 1 atha yadi dIkSitaH kANTakImevaitayA samidhamAdadhyAt , na juhuyAd yajureva vadedityaparam 2 tato'bhrimAdatte khAdirImaudumbarIM vaiNavIM vaikazkatIM vA 3 tasyAstatpramANaM yadAgnikyAH 4 devasya tvA savituH prasave ityabhrimAdAya brahmANamAmantrayate uttiSTha brahmaNaspate iti 5 upottiSThati brahmA 6 ubhAvuttaramardharcaM japataH 7 Adadate kqSNAjinam 8 anunayantyajAM puMcchagalAmafvaM vqSANamiti 9 afvaprathamAH prAxco'bhipravrajanti praitu brahmaNaspatiH iti 10 api vAsyaite saMbhArAH parifrite'bhyudAhqtA bhavanti 11 agreNAhavanIyaM mqtkhanaH , pUrvaHpUrva itaraH 12 uttareNa mqtkhanaM kqSNAjinaM prAcInagrIva-muttaralomAstIrya dyAvApqthivI abhimantrayate mqtkhanaM vA devI dyAvApqthivI anu me maMM sAtAm iti 13 mqtkhane'bhriyA praharati qdhyAsamadya makhasya firaH iti 14 harati makhAya tvA makhasya tvA fIrSNe iti 15 tUSNIM kqSNAjine nivapati 16 evameva dvitIyaMM harati , evaM tqtIyam 17 tUSNIM caturthaM yAvatIM mqdaM pravargyapAtrebhya AptAM manyate 18 1

प्रवर्ग्यँ संभरिष्यन्नुदगयन आपूर्यमाणपक्षे पुण्ये नक्षत्रे पौर्णमास्याममावास्यायां वा तूष्णीं काण्टकीँ समिधमाधाय युञ्जते मनः इति चतुर्गृहीतं जुहोति यद्यदीक्षितो भवति १ अथ यदि दीक्षितः काण्टकीमेवैतया समिधमादध्यात् । न जुहुयाद् यजुरेव वदेदित्यपरम् २ ततोऽभ्रिमादत्ते खादिरीमौदुम्बरीं वैणवीं वैकङ्कतीं वा ३ तस्यास्तत्प्रमाणं यदाग्निक्याः ४ देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे इत्यभ्रिमादाय ब्रह्माणमामन्त्रयते उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते इति ५ उपोत्तिष्ठति ब्रह्मा ६ उभावुत्तरमर्धर्चं जपतः ७ आददते कृष्णाजिनम् ८ अनुनयन्त्यजां पुंच्छगलामश्वं वृषाणमिति ९ अश्वप्रथमाः प्राञ्चोऽभिप्रव्रजन्ति प्रैतु ब्रह्मणस्पतिः इति १० अपि वास्यैते संभाराः परिश्रितेऽभ्युदाहृता भवन्ति ११ अग्रेणाहवनीयं मृत्खनः । पूर्वःपूर्व इतरः १२ उत्तरेण मृत्खनं कृष्णाजिनं प्राचीनग्रीव-मुत्तरलोमास्तीर्य द्यावापृथिवी अभिमन्त्रयते मृत्खनं वा देवी द्यावापृथिवी अनु मे मँ साताम् इति १३ मृत्खनेऽभ्रिया प्रहरति ऋध्यासमद्य मखस्य शिरः इति १४ हरति मखाय त्वा मखस्य त्वा शीर्ष्णे इति १५ तूष्णीं कृष्णाजिने निवपति १६ एवमेव द्वितीयँ हरति । एवं तृतीयम् १७ तूष्णीं चतुर्थं यावतीं मृदं प्रवर्ग्यपात्रेभ्य आप्तां मन्यते १८ १

प्रवर्ग्य ँ! संभरिष्यन्नुदगयन आपूर्यमाणपक्षे पुण्ये नक्षत्रे पौर्णमास्याममावास्यायां वा तूष्णीं काण्टकी ँ! समिधमाधाय युञ्जते मनः इति चतुर्गृहीतं जुहोति यद्यदीक्षितो भवति १ अथ यदि दीक्षितः काण्टकीमेवैतया समिधमादध्यात् । न जुहुयाद् यजुरेव वदेदित्यपरम् २ ततोऽभ्रिमादत्ते खादिरीमौदुम्बरीं वैणवीं वैकङ्कतीं वा ३ तस्यास्तत्प्रमाणं यदाग्निक्याः ४ देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे इत्यभ्रिमादाय ब्रह्माणमामन्त्रयते उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते इति ५ उपोत्तिष्ठति ब्रह्मा ६ उभावुत्तरमर्धर्चं जपतः ७ आददते कृष्णाजिनम् ८ अनुनयन्त्यजां पुंच्छगलामश्वं वृषाणमिति ९ अश्वप्रथमाः प्राञ्चोऽभिप्रव्रजन्ति प्रैतु ब्रह्मणस्पतिः इति १० अपि वास्यैते संभाराः परिश्रितेऽभ्युदाहृता भवन्ति ११ अग्रेणाहवनीयं मृत्खनः । पूर्वःपूर्व इतरः १२ उत्तरेण मृत्खनं कृष्णाजिनं प्राचीनग्रीव-मुत्तरलोमास्तीर्य द्यावापृथिवी अभिमन्त्रयते मृत्खनं वा देवी द्यावापृथिवी अनु मे मँ साताम् इति १३ मृत्खनेऽभ्रिया प्रहरति ऋध्यासमद्य मखस्य शिरः इति १४ हरति मखाय त्वा मखस्य त्वा शीर्ष्णे इति १५ तूष्णीं कृष्णाजिने निवपति १६ एवमेव द्वितीयँ हरति । एवं तृतीयम् १७ तूष्णीं चतुर्थं यावतीं मृदं प्रवर्ग्यपात्रेभ्य आप्तां मन्यते १८ १

1600

tto vr;hivhtmÉ.mN]yte yTyg[ a;sI" it 1 sm;nmt è?vRm( 2 tto vLmIkvp;' devIvRm[I" it 3 sm;nmt è?vRm( 4 tt" pUtIk;n( N{ Sy*joÉs it 5 sm;nmt è?vRm( 6 Õã,;Éjnlom;Nyjlom;in c s\ sOJy aÉ¦j; aÉs p[j;pte ret" it 7 sm;nmt è?vRm( 8 aqwn;nen;v`[;pyit a;yu/eRih p[;,' /eih it 9 aqwn;njy;É.dohyit m/u Tv; m/ul; krotu it 10 aÉ.dohnmekv`[;p,;t( pUvR \ sm;mn²Nt 11 bhv a;y;Ü" párgOç hr²Nt 12 ¬ÿre, ivh;rmuõte-vo²=te Ésktopo¢e párÉÅte ind/it 13 aqwn;n( mdNtIÉ.¨psOjit m/u Tv; m/ul; krotu it 14 ye k co%;s\ sjRn;" s'.;r; y°;Nyd( ë!;qRmup;/| mNyte 15 t]wWoTyNtp[dex" ) yt( ikù c p[vGyR ¬dkÕTy' mdNtIÉ.rev tt( i£yte 16 nwn\ S]I p[e=te n xU{ " 17 n kÚvR¥É.p[;y;' ingOç mh;vIr' kroit p[;dexm;]mpárÉmt' v; v;yVy;Õit' } yu²õ' po²õ' v; 23 g;y]e, Tv; zNds; kroÉm it p[qmm( ) ]w·.en it iÃtIym( ) j;gten it tOtIym( 24 aip v; svwRrekkm( 25 ¬pÉbl\ r;;' kroit m%Sy r;;És it 26 aiditSte Ébl' gOð;tu it ve,upvR,; Ébl' kroit y;v¶Ùvt;y s*iv·Õt;y;É¦ho];y .=;y;¢' mNyte 27 2

tato varAhavihatamabhimantrayate iyatyagra AsIH iti 1 samAnamata Urdhvam 2 tato valmIkavapAM devIrvamrIH iti 3 samAnamata Urdhvam 4 tataH pUtIkAn indra syaujo'si iti 5 samAnamata Urdhvam 6 kqSNAjinalomAnyajalomAni ca saMM sqjya agnijA asi prajApate retaH iti 7 samAnamata Urdhvam 8 athainAnafvenAvaghrApayati Ayurdhehi prANaM dhehi iti 9 athainAnajayAbhidohayati madhu tvA madhulA karotu iti 10 abhidohanameke'vaghrApaNAt pUrvaMM samAmananti 11 bahava AryAH parigqhya haranti 12 uttareNa vihAramuddhate-'vokSite sikatopopte parifrite nidadhati 13 athainAn madantIbhirupasqjati madhu tvA madhulA karotu iti 14 ye ke cokhAsaMM sarjanAH saMbhArA yaccAnyad dqDhArthamupArdhaM manyate 15 tatraiSo'tyantapradefaH , yat kiM ca pravargya udakakqtyaM madantIbhireva tat kriyate 16 nainaMM strI prekSate na fUdra ?H 17 na kurvannabhiprANyAt 18 apahAya mukhamanabhiprANan veNunA karoti 19 na pravargyaM cAdityaM ca vyaveyAt 20 yatra kva ca viprakrAnte pravargya Adityo'stamiyAt kqtAntAdeva viramet , fvo bhUte feSaMM samApnuyAt 21 saMplomnAya mqdaM piNDaM karoti makhasya firo'si iti 22 yajxasya pade sthaH ityazguSThAbhyAM nigqhya mahAvIraM karoti prAdefamAtramaparimitaM vA vAyavyAkqtiM tr?yuddhiM paxcoddhiM vA 23 gAyatreNa tvA chandasA karomi iti prathamam , traiSTubhena iti dvitIyam , jAgatena iti tqtIyam 24 api vA sarvairekaikam 25 upabilaMM rAsnAM karoti makhasya rAsnAsi iti 26 aditiste bilaM gqhNAtu iti veNuparvaNA bilaM karoti yAvaddaivatAya sauviSTakqtAyAgnihotrAya bhakSAyAptaM manyate 27 2

tato varAhavihatamabhimantrayate iyatyagra AsIH iti 1 samAnamata Urdhvam 2 tato valmIkavapAM devIrvamrIH iti 3 samAnamata Urdhvam 4 tataH pUtIkAn indra syaujo'si iti 5 samAnamata Urdhvam 6 kqSNAjinalomAnyajalomAni ca saMM sqjya agnijA asi prajApate retaH iti 7 samAnamata Urdhvam 8 athainAnafvenAvaghrApayati Ayurdhehi prANaM dhehi iti 9 athainAnajayAbhidohayati madhu tvA madhulA karotu iti 10 abhidohanameke'vaghrApaNAt pUrva MM! samAmananti 11 bahava AryAH parigqhya haranti 12 uttareNa vihAramuddhate-'vokSite sikatopopte parifrite nidadhati 13 athainAn madantIbhirupasqjati madhu tvA madhulA karotu iti 14 ye ke cokhAsaMM sarjanAH saMbhArA yaccAnyad dqDhArthamupArdhaM manyate 15 tatraiSo'tyantapradefaH , yat kiM ca pravargya udakakqtyaM madantIbhireva tat kriyate 16 nainaMM strI prekSate na fUdra H! 17 na kurvannabhiprANyAt 18 apahAya mukhamanabhiprANan veNunA karoti 19 na pravargyaM cAdityaM ca vyaveyAt 20 yatra kva ca viprakrAnte pravargya Adityo'stamiyAt kqtAntAdeva viramet , fvo bhUte feSaMM samApnuyAt 21 saMplomnAya mqdaM piNDaM karoti makhasya firo'si iti 22 yajxasya pade sthaH ityazguSThAbhyAM nigqhya mahAvIraM karoti prAdefamAtramaparimitaM vA vAyavyAkqtiM tr! yuddhiM paxcoddhiM vA 23 gAyatreNa tvA chandasA karomi iti prathamam , traiSTubhena iti dvitIyam , jAgatena iti tqtIyam 24 api vA sarvairekaikam 25 upabilaMM rAsnAM karoti makhasya rAsnAsi iti 26 aditiste bilaM gqhNAtu iti veNuparvaNA bilaM karoti yAvaddaivatAya sauviSTakqtAyAgnihotrAya bhakSAyAptaM manyate 27 2

ततो वराहविहतमभिमन्त्रयते इयत्यग्र आसीः इति १ समानमत ऊर्ध्वम् २ ततो वल्मीकवपां देवीर्वम्रीः इति ३ समानमत ऊर्ध्वम् ४ ततः पूतीकान् इन्द्र स्यौजोऽसि इति ५ समानमत ऊर्ध्वम् ६ कृष्णाजिनलोमान्यजलोमानि च सँ सृज्य अग्निजा असि प्रजापते रेतः इति ७ समानमत ऊर्ध्वम् ८ अथैनानश्वेनावघ्रापयति आयुर्धेहि प्राणं धेहि इति ९ अथैनानजयाभिदोहयति मधु त्वा मधुला करोतु इति १० अभिदोहनमेकेऽवघ्रापणात् पूर्वँ समामनन्ति ११ बहव आर्याः परिगृह्य हरन्ति १२ उत्तरेण विहारमुद्धते-ऽवोक्षिते सिकतोपोप्ते परिश्रिते निदधति १३ अथैनान् मदन्तीभिरुपसृजति मधु त्वा मधुला करोतु इति १४ ये के चोखासँ सर्जनाः संभारा यच्चान्यद् दृढार्थमुपार्धं मन्यते १५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यत् किं च प्रवर्ग्य उदककृत्यं मदन्तीभिरेव तत् क्रियते १६ नैनँ स्त्री प्रेक्षते न शूद्र ?ः १७ न कुर्वन्नभिप्राण्यात् १८ अपहाय मुखमनभिप्राणन् वेणुना करोति १९ न प्रवर्ग्यं चादित्यं च व्यवेयात् २० यत्र क्व च विप्रक्रान्ते प्रवर्ग्य आदित्योऽस्तमियात् कृतान्तादेव विरमेत् । श्वो भूते शेषँ समाप्नुयात् २१ संप्लोम्नाय मृदं पिण्डं करोति मखस्य शिरोऽसि इति २२ यज्ञस्य पदे स्थः इत्यङ्गुष्ठाभ्यां निगृह्य महावीरं करोति प्रादेशमात्रमपरिमितं वा वायव्याकृतिं त्र्?युद्धिं पञ्चोद्धिं वा २३ गायत्रेण त्वा छन्दसा करोमि इति प्रथमम् । त्रैष्टुभेन इति द्वितीयम् । जागतेन इति तृतीयम् २४ अपि वा सर्वैरेकैकम् २५ उपबिलँ रास्नां करोति मखस्य रास्नासि इति २६ अदितिस्ते बिलं गृह्णातु इति वेणुपर्वणा बिलं करोति यावद्दैवताय सौविष्टकृतायाग्निहोत्राय भक्षायाप्तं मन्यते २७ २

ततो वराहविहतमभिमन्त्रयते इयत्यग्र आसीः इति १ समानमत ऊर्ध्वम् २ ततो वल्मीकवपां देवीर्वम्रीः इति ३ समानमत ऊर्ध्वम् ४ ततः पूतीकान् इन्द्र स्यौजोऽसि इति ५ समानमत ऊर्ध्वम् ६ कृष्णाजिनलोमान्यजलोमानि च सँ सृज्य अग्निजा असि प्रजापते रेतः इति ७ समानमत ऊर्ध्वम् ८ अथैनानश्वेनावघ्रापयति आयुर्धेहि प्राणं धेहि इति ९ अथैनानजयाभिदोहयति मधु त्वा मधुला करोतु इति १० अभिदोहनमेकेऽवघ्रापणात् पूर्व ँ! समामनन्ति ११ बहव आर्याः परिगृह्य हरन्ति १२ उत्तरेण विहारमुद्धते-ऽवोक्षिते सिकतोपोप्ते परिश्रिते निदधति १३ अथैनान् मदन्तीभिरुपसृजति मधु त्वा मधुला करोतु इति १४ ये के चोखासँ सर्जनाः संभारा यच्चान्यद् दृढार्थमुपार्धं मन्यते १५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यत् किं च प्रवर्ग्य उदककृत्यं मदन्तीभिरेव तत् क्रियते १६ नैनँ स्त्री प्रेक्षते न शूद्र ः! १७ न कुर्वन्नभिप्राण्यात् १८ अपहाय मुखमनभिप्राणन् वेणुना करोति १९ न प्रवर्ग्यं चादित्यं च व्यवेयात् २० यत्र क्व च विप्रक्रान्ते प्रवर्ग्य आदित्योऽस्तमियात् कृतान्तादेव विरमेत् । श्वो भूते शेषँ समाप्नुयात् २१ संप्लोम्नाय मृदं पिण्डं करोति मखस्य शिरोऽसि इति २२ यज्ञस्य पदे स्थः इत्यङ्गुष्ठाभ्यां निगृह्य महावीरं करोति प्रादेशमात्रमपरिमितं वा वायव्याकृतिं त्र्! युद्धिं पञ्चोद्धिं वा २३ गायत्रेण त्वा छन्दसा करोमि इति प्रथमम् । त्रैष्टुभेन इति द्वितीयम् । जागतेन इति तृतीयम् २४ अपि वा सर्वैरेकैकम् २५ उपबिलँ रास्नां करोति मखस्य रास्नासि इति २६ अदितिस्ते बिलं गृह्णातु इति वेणुपर्वणा बिलं करोति यावद्दैवताय सौविष्टकृतायाग्निहोत्राय भक्षायाप्तं मन्यते २७ २

1603

tOtIyvel;' p[itnyit 1 ¬ÿrt" Éskt;su p[itÏ;pyit sUyRSy hrs; Å;y m%oÉs it 2 Evmev iÃtIy' p[itÏ;pyTyev' tOtIym( 3 tUã,IÉmtr;É, 4 EtSy; Ev mOdo doG/[e kroit hSTyoÏäe p[secnvtI yq; §ugd<@øvm( 5 vWIRy a;?vyRv\ îsIy" p[itp[Sq;nm( 6 EtSy; a;JySq;lI \ r*ih,kp;le c párm<@le `o$p[k;re 7 `meR·k;' kÚl;ÉynIÉmit yid s;É¦ÉcTyo .vit 8 aqwn;n( Xl+,Ikr,w" Xl+,IkÚvRNTyhtc<@;-tkgRvI/uk" KlItk;É.veR,upvRÉ.r;Jyeneit 9 aqwn;n( /Upnk;le vOã,oSy xÕí;hRpTye p[dIPy p[qmÕt' mh;vIr\ xf;>y;' párgOç /Upyit vOã,o aSy inãpdÉs it 10 Evmev iÃtIy' /UpyTyev' tOtIym( 11 tUã,IÉmtr;É, 12 xf;>y;mev;t è?v| mh;vIr;n;dÿe 13 ag[e, g;hRpTymv$' %;Tv; loihtpcnIyw" s'.;rwrvStIyR t] p[qmÕt' mh;vIrmup;vhrit aÉcRrÉs it 14 xoÉcrÉs it iÃtIym( ) Jyoit-rÉs tpoÉs it tOtIym( 15 tUã,IÉmtr;

tqtIyavelAM pratinayati 1 uttarataH sikatAsu pratiSThApayati sUryasya harasA frAya makho'si iti 2 evameva dvitIyaM pratiSThApayatyevaM tqtIyam 3 tUSNImitarANi 4 etasyA eva mqdo dogdhre karoti hastyoSThye prasecanavatI yathA srugadaNDaivam 5 varSIya AdhvaryavaMM hrasIyaH pratiprasthAnam 6 etasyA AjyasthAlIMM rauhiNakapAle ca parimaNDale ghoTaprakAre 7 gharmeSTakAM kulAyinImiti yadi sAgnicityo bhavati 8 athainAn flakSNIkaraNaiH flakSNIkurvantyahatacaNDA-takairgavIdhukaiH klItakAbhirveNuparvabhirAjyeneti 9 athainAn dhUpanakAle vqSNo'fvasya fakqdgArhapatye pradIpya prathamakqtaM mahAvIraMM faphAbhyAM parigqhya dhUpayati vqSNo afvasya niSpadasi iti 10 evameva dvitIyaM dhUpayatyevaM tqtIyam 11 tUSNImitarANi 12 faphAbhyAmevAta UrdhvaM mahAvIrAnAdatte 13 agreNa gArhapatyamavaTaM khAtvA lohitapacanIyaiH saMbhArairavastIrya tatra prathamakqtaM mahAvIramupAvaharati arcirasi iti 14 focirasi iti dvitIyam , jyoti-rasi tapo'si iti tqtIyam 15 tUSNImitarANyanvavadhAya lohitapacanIyaiH saMbhAraiH pracchAdya gArhapatye muxjanAdIpyopoSati , arciSe tvA iti purastAt , fociSe tvA iti dakSiNataH , jyotiSe tvA iti pafcAt , tapase tvA ityuttarataH 16 3

tqtIyavelAM pratinayati 1 uttarataH sikatAsu pratiSThApayati sUryasya harasA frAya makho'si iti 2 evameva dvitIyaM pratiSThApayatyevaM tqtIyam 3 tUSNImitarANi 4 etasyA eva mqdo dogdhre karoti hastyoSThye prasecanavatI yathA srugadaNDaivam 5 varSIya AdhvaryavaMM hrasIyaH pratiprasthAnam 6 etasyA AjyasthAlI MM! rauhiNakapAle ca parimaNDale ghoTaprakAre 7 gharmeSTakAM kulAyinImiti yadi sAgnicityo bhavati 8 athainAn flakSNIkaraNaiH flakSNIkurvantyahatacaNDA-takairgavIdhukaiH klItakAbhirveNuparvabhirAjyeneti 9 athainAn dhUpanakAle vqSNo'fvasya fakqdgArhapatye pradIpya prathamakqtaM mahAvIraMM faphAbhyAM parigqhya dhUpayati vqSNo afvasya niSpadasi iti 10 evameva dvitIyaM dhUpayatyevaM tqtIyam 11 tUSNImitarANi 12 faphAbhyAmevAta UrdhvaM mahAvIrAnAdatte 13 agreNa gArhapatyamavaTaM khAtvA lohitapacanIyaiH saMbhArairavastIrya tatra prathamakqtaM mahAvIramupAvaharati arcirasi iti 14 focirasi iti dvitIyam , jyoti-rasi tapo'si iti tqtIyam 15 tUSNImitarANyanvavadhAya lohitapacanIyaiH saMbhAraiH pracchAdya gArhapatye muxjanAdIpyopoSati , arciSe tvA iti purastAt , fociSe tvA iti dakSiNataH , jyotiSe tvA iti pafcAt , tapase tvA ityuttarataH 16 3

तृतीयवेलां प्रतिनयति १ उत्तरतः सिकतासु प्रतिष्ठापयति सूर्यस्य हरसा श्राय मखोऽसि इति २ एवमेव द्वितीयं प्रतिष्ठापयत्येवं तृतीयम् ३ तूष्णीमितराणि ४ एतस्या एव मृदो दोग्ध्रे करोति हस्त्योष्ठ्ये प्रसेचनवती यथा स्रुगदण्डैवम् ५ वर्षीय आध्वर्यवँ ह्रसीयः प्रतिप्रस्थानम् ६ एतस्या आज्यस्थालीँ रौहिणकपाले च परिमण्डले घोटप्रकारे ७ घर्मेष्टकां कुलायिनीमिति यदि साग्निचित्यो भवति ८ अथैनान् श्लक्ष्णीकरणैः श्लक्ष्णीकुर्वन्त्यहतचण्डा-तकैर्गवीधुकैः क्लीतकाभिर्वेणुपर्वभिराज्येनेति ९ अथैनान् धूपनकाले वृष्णोऽश्वस्य शकृद्गार्हपत्ये प्रदीप्य प्रथमकृतं महावीरँ शफाभ्यां परिगृह्य धूपयति वृष्णो अश्वस्य निष्पदसि इति १० एवमेव द्वितीयं धूपयत्येवं तृतीयम् ११ तूष्णीमितराणि १२ शफाभ्यामेवात ऊर्ध्वं महावीरानादत्ते १३ अग्रेण गार्हपत्यमवटं खात्वा लोहितपचनीयैः संभारैरवस्तीर्य तत्र प्रथमकृतं महावीरमुपावहरति अर्चिरसि इति १४ शोचिरसि इति द्वितीयम् । ज्योति-रसि तपोऽसि इति तृतीयम् १५ तूष्णीमितराण्यन्ववधाय लोहितपचनीयैः संभारैः प्रच्छाद्य गार्हपत्ये मुञ्जनादीप्योपोषति । अर्चिषे त्वा इति पुरस्तात् । शोचिषे त्वा इति दक्षिणतः । ज्योतिषे त्वा इति पश्चात् । तपसे त्वा इत्युत्तरतः १६ ३

तृतीयवेलां प्रतिनयति १ उत्तरतः सिकतासु प्रतिष्ठापयति सूर्यस्य हरसा श्राय मखोऽसि इति २ एवमेव द्वितीयं प्रतिष्ठापयत्येवं तृतीयम् ३ तूष्णीमितराणि ४ एतस्या एव मृदो दोग्ध्रे करोति हस्त्योष्ठ्ये प्रसेचनवती यथा स्रुगदण्डैवम् ५ वर्षीय आध्वर्यवँ ह्रसीयः प्रतिप्रस्थानम् ६ एतस्या आज्यस्थाली ँ! रौहिणकपाले च परिमण्डले घोटप्रकारे ७ घर्मेष्टकां कुलायिनीमिति यदि साग्निचित्यो भवति ८ अथैनान् श्लक्ष्णीकरणैः श्लक्ष्णीकुर्वन्त्यहतचण्डा-तकैर्गवीधुकैः क्लीतकाभिर्वेणुपर्वभिराज्येनेति ९ अथैनान् धूपनकाले वृष्णोऽश्वस्य शकृद्गार्हपत्ये प्रदीप्य प्रथमकृतं महावीरँ शफाभ्यां परिगृह्य धूपयति वृष्णो अश्वस्य निष्पदसि इति १० एवमेव द्वितीयं धूपयत्येवं तृतीयम् ११ तूष्णीमितराणि १२ शफाभ्यामेवात ऊर्ध्वं महावीरानादत्ते १३ अग्रेण गार्हपत्यमवटं खात्वा लोहितपचनीयैः संभारैरवस्तीर्य तत्र प्रथमकृतं महावीरमुपावहरति अर्चिरसि इति १४ शोचिरसि इति द्वितीयम् । ज्योति-रसि तपोऽसि इति तृतीयम् १५ तूष्णीमितराण्यन्ववधाय लोहितपचनीयैः संभारैः प्रच्छाद्य गार्हपत्ये मुञ्जनादीप्योपोषति । अर्चिषे त्वा इति पुरस्तात् । शोचिषे त्वा इति दक्षिणतः । ज्योतिषे त्वा इति पश्चात् । तपसे त्वा इत्युत्तरतः १६ ३

1609

p[vGyeR, p[cárãyNt" s'vOy" Éskt;" 25 m*ïe piv]e Tyekm( ) d.Rmye Typrm( 26 5

pravargyeNa pracariSyantaH saMvqNvanti dvArANi 1 parifrayanti patnyAH 2 pafcA-ddhotopavifati , purastAdadhvaryuH , dakSiNato brahmA yajamAnaH prastotA ca , uttarata AgnIdhraH pratiprasthAtA ca 3 madantIrupaspqfya prathamenAnuvAkena fAntiM kqtvottareNa vihAraM darbhAn saMM stIrya tatraitAn mahAvIrAnupAvaharati deva purafcara madhyAsaM tvA iti 4 upariSTAtkAla eSa mantro bhavatItyaparam 5 atraiva sarvaM parigharmyamupAvaharati 6 audumbarIMM samrADAsandIM nitarAm 7 rAjAsandyA varSIyasImeke samAmananti 8 mauxjIbhI rajjubhirekasarAbhirvyutAm 9 catasra audumbarIH srucaH 10 tAsAM dve aniSTubdhe 11 niSTubdhayorvarSIyasyupayamanI hrasIyasI prokSaNIdhAnI 12 audumbarau sruvau , audumbarau faphau mahA-vIrasaMmitAvraskyau , audumbarI dhqSTI , audumbarI methI , trInaudumbarAn mayUkhAn , SaDaudumbarAn fakalAn 13 trayodafa vaikazkatAn paridhIn kANDakIM ca samidham 14 prabhUtAni gharmendhanAni khAdirANyaudumbarANi vaikazkatAni kArSmaryamayANi vA 15 trINi kArSNAjinAni dhavitrANi yeSAMM fukla-kqSNalomAni syuH 16 vaiNavA daNDA bAhumAtrA bhavantIti vijxAyate 17 audumbaradaNDAnItyaparam 18 dvau rukmau rajatasuvarNau 19 fatamAnau bhavataH 20 mauxjau vedau , tayoranyataraH parivAsitaH 21 mauxjImabhidhAnIm , mauxje nidAne , trINi mauxjAni vifAkhadAmAni 22 dvayAn muxjapralavAna-pratifIrNAgrAn 23 rauhiNayoH piSTAnyaphalIkqtAnAm 24 kharebhyaH sikatAH 25 mauxje pavitre ityekam , darbhamaye ityaparam 26 5

pravargyeNa pracariSyantaH saMvqNvanti dvArANi 1 parifrayanti patnyAH 2 pafcA-ddhotopavifati , purastAdadhvaryuH , dakSiNato brahmA yajamAnaH prastotA ca , uttarata AgnIdhraH pratiprasthAtA ca 3 madantIrupaspqfya prathamenAnuvAkena fAntiM kqtvottareNa vihAraM darbhAn saMM stIrya tatraitAn mahAvIrAnupAvaharati deva purafcara madhyAsaM tvA iti 4 upariSTAtkAla eSa mantro bhavatItyaparam 5 atraiva sarvaM parigharmyamupAvaharati 6 audumbarI MM! samrADAsandIM nitarAm 7 rAjAsandyA varSIyasImeke samAmananti 8 mauxjIbhI rajjubhirekasarAbhirvyutAm 9 catasra audumbarIH srucaH 10 tAsAM dve aniSTubdhe 11 niSTubdhayorvarSIyasyupayamanI hrasIyasI prokSaNIdhAnI 12 audumbarau sruvau , audumbarau faphau mahA-vIrasaMmitAvraskyau , audumbarI dhqSTI , audumbarI methI , trInaudumbarAn mayUkhAn , SaDaudumbarAn fakalAn 13 trayodafa vaikazkatAn paridhIn kANDakIM ca samidham 14 prabhUtAni gharmendhanAni khAdirANyaudumbarANi vaikazkatAni kArSmaryamayANi vA 15 trINi kArSNAjinAni dhavitrANi yeSAMM fukla-kqSNalomAni syuH 16 vaiNavA daNDA bAhumAtrA bhavantIti vijxAyate 17 audumbaradaNDAnItyaparam 18 dvau rukmau rajatasuvarNau 19 fatamAnau bhavataH 20 mauxjau vedau , tayoranyataraH parivAsitaH 21 mauxjImabhidhAnIm , mauxje nidAne , trINi mauxjAni vifAkhadAmAni 22 dvayAn muxjapralavAna-pratifIrNAgrAn 23 rauhiNayoH piSTAnyaphalIkqtAnAm 24 kharebhyaH sikatAH 25 mauxje pavitre ityekam , darbhamaye ityaparam 26 5

प्रवर्ग्येण प्रचरिष्यन्तः संवृण्वन्ति द्वाराणि १ परिश्रयन्ति पत्न्याः २ पश्चा-द्धोतोपविशति । पुरस्तादध्वर्युः । दक्षिणतो ब्रह्मा यजमानः प्रस्तोता च । उत्तरत आग्नीध्रः प्रतिप्रस्थाता च ३ मदन्तीरुपस्पृश्य प्रथमेनानुवाकेन शान्तिं कृत्वोत्तरेण विहारं दर्भान् सँ स्तीर्य तत्रैतान् महावीरानुपावहरति देव पुरश्चर मध्यासं त्वा इति ४ उपरिष्टात्काल एष मन्त्रो भवतीत्यपरम् ५ अत्रैव सर्वं परिघर्म्यमुपावहरति ६ औदुम्बरीँ सम्राडासन्दीं नितराम् ७ राजासन्द्या वर्षीयसीमेके समामनन्ति ८ मौञ्जीभी रज्जुभिरेकसराभिर्व्युताम् ९ चतस्र औदुम्बरीः स्रुचः १० तासां द्वे अनिष्टुब्धे ११ निष्टुब्धयोर्वर्षीयस्युपयमनी ह्रसीयसी प्रोक्षणीधानी १२ औदुम्बरौ स्रुवौ । औदुम्बरौ शफौ महा-वीरसंमिताव्रस्क्यौ । औदुम्बरी धृष्टी । औदुम्बरी मेथी । त्रीनौदुम्बरान् मयूखान् । षडौदुम्बरान् शकलान् १३ त्रयोदश वैकङ्कतान् परिधीन् काण्डकीं च समिधम् १४ प्रभूतानि घर्मेन्धनानि खादिराण्यौदुम्बराणि वैकङ्कतानि कार्ष्मर्यमयाणि वा १५ त्रीणि कार्ष्णाजिनानि धवित्राणि येषाँ शुक्ल-कृष्णलोमानि स्युः १६ वैणवा दण्डा बाहुमात्रा भवन्तीति विज्ञायते १७ औदुम्बरदण्डानीत्यपरम् १८ द्वौ रुक्मौ रजतसुवर्णौ १९ शतमानौ भवतः २० मौञ्जौ वेदौ । तयोरन्यतरः परिवासितः २१ मौञ्जीमभिधानीम् । मौञ्जे निदाने । त्रीणि मौञ्जानि विशाखदामानि २२ द्वयान् मुञ्जप्रलवान-प्रतिशीर्णाग्रान् २३ रौहिणयोः पिष्टान्यफलीकृतानाम् २४ खरेभ्यः सिकताः २५ मौञ्जे पवित्रे इत्येकम् । दर्भमये इत्यपरम् २६ ५

प्रवर्ग्येण प्रचरिष्यन्तः संवृण्वन्ति द्वाराणि १ परिश्रयन्ति पत्न्याः २ पश्चा-द्धोतोपविशति । पुरस्तादध्वर्युः । दक्षिणतो ब्रह्मा यजमानः प्रस्तोता च । उत्तरत आग्नीध्रः प्रतिप्रस्थाता च ३ मदन्तीरुपस्पृश्य प्रथमेनानुवाकेन शान्तिं कृत्वोत्तरेण विहारं दर्भान् सँ स्तीर्य तत्रैतान् महावीरानुपावहरति देव पुरश्चर मध्यासं त्वा इति ४ उपरिष्टात्काल एष मन्त्रो भवतीत्यपरम् ५ अत्रैव सर्वं परिघर्म्यमुपावहरति ६ औदुम्बरी ँ! सम्राडासन्दीं नितराम् ७ राजासन्द्या वर्षीयसीमेके समामनन्ति ८ मौञ्जीभी रज्जुभिरेकसराभिर्व्युताम् ९ चतस्र औदुम्बरीः स्रुचः १० तासां द्वे अनिष्टुब्धे ११ निष्टुब्धयोर्वर्षीयस्युपयमनी ह्रसीयसी प्रोक्षणीधानी १२ औदुम्बरौ स्रुवौ । औदुम्बरौ शफौ महा-वीरसंमिताव्रस्क्यौ । औदुम्बरी धृष्टी । औदुम्बरी मेथी । त्रीनौदुम्बरान् मयूखान् । षडौदुम्बरान् शकलान् १३ त्रयोदश वैकङ्कतान् परिधीन् काण्डकीं च समिधम् १४ प्रभूतानि घर्मेन्धनानि खादिराण्यौदुम्बराणि वैकङ्कतानि कार्ष्मर्यमयाणि वा १५ त्रीणि कार्ष्णाजिनानि धवित्राणि येषाँ शुक्ल-कृष्णलोमानि स्युः १६ वैणवा दण्डा बाहुमात्रा भवन्तीति विज्ञायते १७ औदुम्बरदण्डानीत्यपरम् १८ द्वौ रुक्मौ रजतसुवर्णौ १९ शतमानौ भवतः २० मौञ्जौ वेदौ । तयोरन्यतरः परिवासितः २१ मौञ्जीमभिधानीम् । मौञ्जे निदाने । त्रीणि मौञ्जानि विशाखदामानि २२ द्वयान् मुञ्जप्रलवान-प्रतिशीर्णाग्रान् २३ रौहिणयोः पिष्टान्यफलीकृतानाम् २४ खरेभ्यः सिकताः २५ मौञ्जे पवित्रे इत्येकम् । दर्भमये इत्यपरम् २६ ५

1612

tUã,I' p[o=,I/;Ny;' p[o=,I" s\ SÕTy b[÷;,m;mN]yte b[÷n( p[vGyeR, p[cárãy;m" ) hot`RmRmÉ.·ih ) a¦I{ *ih,* puro@;x;vÉ/Åy ) p[itp[Sq;tivRhr ) p[Stot" s;m;in g;y it 1 b[÷; p[s*it yjuyuRÿ_\ s;mÉ.r;ÿ_%m( Tyup;\ xUKTv; aoÉmN{ vNt" p[crt Tyu°w" 2 aip v; p[crt Tyu°w" svRmNydup;\ xu 3 p[sUto b[÷,; sv| pár`My| p[o=it 4 ym;y Tv; Ð m%;y Tv; TyetwmRN]wiS]" p[o=it 5 aÉ.pUv| p[o=it 6 p[o²=t;in Vy;y;tytIit ivD;yte 7 aqwt;\ sm[;@;sNdImg[e,;hvnIy' py;RúTy purSt;d( r;j;sN´;" p[itÏ;Py tSy;' Õã,;Éjn' p[;cIn-g[Ivmuÿrlom;StIyR tiSm¥p[cr,Iy* mh;vIr;vup;vhrit dev purr s~y;s' Tv; it 8 ¬pár·;Tk;l EW mN]o .vtITyprm( 9 aqwt;' meqI' myU%;n( ivx;%d;m;nITy;d;y;g[e, hot;r' j`nen g;hRpTy' d²=,y; Ã;ropinã£My d²=,en d²=,;' Ã;r' meqI' inh²Nt hotu" smI=;yw 10 EtSywv Ã;rSy pUvRSy; Ã;y;Ry; d²=,to vTs;y xÖ inh²Nt 11 EtSywv;prSyw Ã;y;Ryw d²=,toj;yw ) ¬ÿrto>yNtr' bkr;y 12 teWu ]IÉ, ivx;%d;m;in Vy;y;tyit 13 twren;n( k;le bÝ²Nt 14 tt" %r;nupvpit 15 ¬ÿre, g;hRpTymekm( ) ¬ÿre,;hvnIymekm( ) ¬ÿrpUvRmv;Ntrdex' p[TyuiCz·%r' b;çto in"WecnvNtm( 16 Ev' Vy;y;itt;Nyev .vNTyoÃ;sn;t( 17 6

tUSNIM prokSaNIdhAnyAM prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAmantrayate brahman pravargyeNa pracariSyAmaH , hotargharmamabhiSTuhi , agnIdra ?auhiNau puroDAfAvadhifraya , pratiprasthAtarvihara , prastotaH sAmAni gAya iti 1 brahmA prasauti yajuryuktaMM sAmabhirAktakham ityupAMM fUktvA omindra vantaH pracarata ityuccaiH 2 api vA pracarata ityuccaiH sarvamanyadupAMM fu 3 prasUto brahmaNA sarvaM parigharmyaM prokSati 4 yamAya tvA . makhAya tvA ityetairmantraistriH prokSati 5 abhipUrvaM prokSati 6 prokSitAni vyAyAtayatIti vijxAyate 7 athaitAMM samrADAsandImagreNAhavanIyaM paryAhqtya purastAd rAjAsandyAH pratiSThApya tasyAM kqSNAjinaM prAcIna-grIvamuttaralomAstIrya tasminnapracaraNIyau mahAvIrAvupAvaharati deva purafcara saghyAsaM tvA iti 8 upariSTAtkAla eSa mantro bhavatItyaparam 9 athaitAM methIM mayUkhAn vifAkhadAmAnItyAdAyAgreNa hotAraM jaghanena gArhapatyaM dakSiNayA dvAropaniSkramya dakSiNena dakSiNAM dvAraM methIM nihanti hotuH samIkSAyai 10 etasyaiva dvArasya pUrvasyA dvAryAyA dakSiNato vatsAya fazkuM nihanti 11 etasyaivAparasyai dvAryAyai dakSiNato'jAyai , uttarato'bhyantaraM barkarAya 12 teSu trINi vifAkhadAmAni vyAyAtayati 13 tairenAn kAle badhnanti 14 tataH kharAnupavapati 15 uttareNa gArhapatyamekam , uttareNAhavanIyamekam , uttarapUrvamavAntaradefaM pratyucchiSTakharaM bAhyato niHSecanavantam 16 evaM vyAyAtitAnyeva bhavantyodvAsanAt 17 6

tUSNIM prokSaNIdhAnyAM prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAmantrayate brahman pravargyeNa pracariSyAmaH , hotargharmamabhiSTuhi , agnIdrau hiNau puroDAfAvadhifraya , pratiprasthAtarvihara , prastotaH sAmAni gAya iti 1 brahmA prasauti yajuryuktaMM sAmabhirAktakham ityupAMM fUktvA omindra vantaH pracarata ityuccaiH 2 api vA pracarata ityuccaiH sarvamanyadupAMM fu 3 prasUto brahmaNA sarvaM parigharmyaM prokSati 4 yamAya tvA . makhAya tvA ityetairmantraistriH prokSati 5 abhipUrvaM prokSati 6 prokSitAni vyAyAtayatIti vijxAyate 7 athaitAMM samrADAsandImagreNAhavanIyaM paryAhqtya purastAd rAjAsandyAH pratiSThApya tasyAM kqSNAjinaM prAcIna-grIvamuttaralomAstIrya tasminnapracaraNIyau mahAvIrAvupAvaharati deva purafcara saghyAsaM tvA iti 8 upariSTAtkAla eSa mantro bhavatItyaparam 9 athaitAM methIM mayUkhAn vifAkhadAmAnItyAdAyAgreNa hotAraM jaghanena gArhapatyaM dakSiNayA dvAropaniSkramya dakSiNena dakSiNAM dvAraM methIM nihanti hotuH samIkSAyai 10 etasyaiva dvArasya pUrvasyA dvAryAyA dakSiNato vatsAya fazkuM nihanti 11 etasyaivAparasyai dvAryAyai dakSiNato'jAyai , uttarato'bhyantaraM barkarAya 12 teSu trINi vifAkhadAmAni vyAyAtayati 13 tairenAn kAle badhnanti 14 tataH kharAnupavapati 15 uttareNa gArhapatyamekam , uttareNAhavanIyamekam , uttarapUrvamavAntaradefaM pratyucchiSTakharaM bAhyato niHSecanavantam 16 evaM vyAyAtitAnyeva bhavantyodvAsanAt 17 6

तूष्णीं प्रोक्षणीधान्यां प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रवर्ग्येण प्रचरिष्यामः । होतर्घर्ममभिष्टुहि । अग्नीद्र ?ौहिणौ पुरोडाशावधिश्रय । प्रतिप्रस्थातर्विहर । प्रस्तोतः सामानि गाय इति १ ब्रह्मा प्रसौति यजुर्युक्तँ सामभिराक्तखम् इत्युपाँ शूक्त्वा ओमिन्द्र वन्तः प्रचरत इत्युच्चैः २ अपि वा प्रचरत इत्युच्चैः सर्वमन्यदुपाँ शु ३ प्रसूतो ब्रह्मणा सर्वं परिघर्म्यं प्रोक्षति ४ यमाय त्वा ॥ मखाय त्वा इत्येतैर्मन्त्रैस्त्रिः प्रोक्षति ५ अभिपूर्वं प्रोक्षति ६ प्रोक्षितानि व्यायातयतीति विज्ञायते ७ अथैताँ सम्राडासन्दीमग्रेणाहवनीयं पर्याहृत्य पुरस्ताद् राजासन्द्याः प्रतिष्ठाप्य तस्यां कृष्णाजिनं प्राचीन-ग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य तस्मिन्नप्रचरणीयौ महावीरावुपावहरति देव पुरश्चर सघ्यासं त्वा इति ८ उपरिष्टात्काल एष मन्त्रो भवतीत्यपरम् ९ अथैतां मेथीं मयूखान् विशाखदामानीत्यादायाग्रेण होतारं जघनेन गार्हपत्यं दक्षिणया द्वारोपनिष्क्रम्य दक्षिणेन दक्षिणां द्वारं मेथीं निहन्ति होतुः समीक्षायै १० एतस्यैव द्वारस्य पूर्वस्या द्वार्याया दक्षिणतो वत्साय शङ्कुं निहन्ति ११ एतस्यैवापरस्यै द्वार्यायै दक्षिणतोऽजायै । उत्तरतोऽभ्यन्तरं बर्कराय १२ तेषु त्रीणि विशाखदामानि व्यायातयति १३ तैरेनान् काले बध्नन्ति १४ ततः खरानुपवपति १५ उत्तरेण गार्हपत्यमेकम् । उत्तरेणाहवनीयमेकम् । उत्तरपूर्वमवान्तरदेशं प्रत्युच्छिष्टखरं बाह्यतो निःषेचनवन्तम् १६ एवं व्यायातितान्येव भवन्त्योद्वासनात् १७ ६

तूष्णीं प्रोक्षणीधान्यां प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमामन्त्रयते ब्रह्मन् प्रवर्ग्येण प्रचरिष्यामः । होतर्घर्ममभिष्टुहि । अग्नीद्रौ हिणौ पुरोडाशावधिश्रय । प्रतिप्रस्थातर्विहर । प्रस्तोतः सामानि गाय इति १ ब्रह्मा प्रसौति यजुर्युक्तँ सामभिराक्तखम् इत्युपाँ शूक्त्वा ओमिन्द्र वन्तः प्रचरत इत्युच्चैः २ अपि वा प्रचरत इत्युच्चैः सर्वमन्यदुपाँ शु ३ प्रसूतो ब्रह्मणा सर्वं परिघर्म्यं प्रोक्षति ४ यमाय त्वा ॥ मखाय त्वा इत्येतैर्मन्त्रैस्त्रिः प्रोक्षति ५ अभिपूर्वं प्रोक्षति ६ प्रोक्षितानि व्यायातयतीति विज्ञायते ७ अथैताँ सम्राडासन्दीमग्रेणाहवनीयं पर्याहृत्य पुरस्ताद् राजासन्द्याः प्रतिष्ठाप्य तस्यां कृष्णाजिनं प्राचीन-ग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य तस्मिन्नप्रचरणीयौ महावीरावुपावहरति देव पुरश्चर सघ्यासं त्वा इति ८ उपरिष्टात्काल एष मन्त्रो भवतीत्यपरम् ९ अथैतां मेथीं मयूखान् विशाखदामानीत्यादायाग्रेण होतारं जघनेन गार्हपत्यं दक्षिणया द्वारोपनिष्क्रम्य दक्षिणेन दक्षिणां द्वारं मेथीं निहन्ति होतुः समीक्षायै १० एतस्यैव द्वारस्य पूर्वस्या द्वार्याया दक्षिणतो वत्साय शङ्कुं निहन्ति ११ एतस्यैवापरस्यै द्वार्यायै दक्षिणतोऽजायै । उत्तरतोऽभ्यन्तरं बर्कराय १२ तेषु त्रीणि विशाखदामानि व्यायातयति १३ तैरेनान् काले बध्नन्ति १४ ततः खरानुपवपति १५ उत्तरेण गार्हपत्यमेकम् । उत्तरेणाहवनीयमेकम् । उत्तरपूर्वमवान्तरदेशं प्रत्युच्छिष्टखरं बाह्यतो निःषेचनवन्तम् १६ एवं व्यायातितान्येव भवन्त्योद्वासनात् १७ ६

1618

Ésõäw Tv; it /O·I a;d;y;?vyuR" p[itp[Sq;t; c g;hRpTy;dudIco©;r;n( inåht" tpo ãv¦e aNtr;\ aÉm];n( it 1 twren' p[d²=,' pyURht" Éct" Sq párÉct" it 2 aqwn' ]yodxÉ.vwRkûtw" párÉ/É." pár/ÿ" ) m; aÉs it p[;;v?vyuRinRd/;it ) p[m; aÉs Tyud* p[itp[Sq;t; 3 Evmevoÿrw¨ÿrwmRN]w" pár/ÿ" ) pUveR,pUveR,;?vyuR¨ÿre,oÿre, p[itp[Sq;t; 4 a?vyuRrev d²=,tS]yodx' ind/;it aNtár=Sy;NtÉ/RrÉs it 5 aqwn\ s*v,Ren ¨Kme,;ipd/;it idv' tpsS];ySv it 6 aqwn-mÉ.mN} yte a;É.gIRÉ.R" it itsOÉ." 7 tto /iv];

siddhyai tvA iti dhqSTI AdAyAdhvaryuH pratiprasthAtA ca gArhapatyAdudIco'zgArAn nirUhataH tapo Svagne antarAMM amitrAn iti 1 tairenaM pradakSiNaM paryUhataH citaH stha paricitaH iti 2 athainaM trayodafabhirvaikazkataiH paridhibhiH paridhattaH , mA asi iti prAxcAvadhvaryurnidadhAti , pramA asi ityudaxcau pratiprasthAtA 3 evamevottarairuttarairmantraiH paridhattaH , pUrveNapUrveNAdhvaryuruttareNottareNa pratiprasthAtA 4 adhvaryureva dakSiNatastrayodafaM nidadhAti antarikSasyAntardhirasi iti 5 athainaMM sauvarNena rukmeNApidadhAti divaM tapasastrAyasva iti 6 athaina-mabhima ntr?yate AbhirgIrbhiH iti tisqbhiH 7 tato dhavitrANyAdatte , gAyatramasi iti prathamam , traiSTubhamasi iti dvitIyam , jAgatamasi iti tqtIyam 8 tairenaM trirUrdhvamupavAjayati madhu madhu iti 9 teSAmekaM pratiprasthAtre prayaccha-tyekamAgnIdhrAya 10 AgnIdhraprathamAstriH pradakSiNamUrdhvaM dhUnvantaH pariyanti 11 athainaM paryupavifanti purastAdadhvaryurdakSiNataH pratiprasthAtottarata AgnIdhraH 12 avyatiSazgaM dhUnvantaH praNavaiH saMM rAdhayanta indhAnAH samaxjanta Asate 13 prajvalite rukmamapAdatta iti vijxAyate 14 yatrAbhijAnAti yAbhirvartikAM grasitAmamuxcatam iti tadadhvaryurmahAvIramAmantrayate dafa prAcIrdafa bhAsi dakSiNAH ityanuvAkena 15 yatrAbhijAnAti apnasvatImafvinA vAcamasme iti tadupottiSThannadhvaryurAha rucito gharmaH iti 16 tato'dhvaryuprathamAstriranabhidhUnvantaH pratipariyanti 17 dhavitrANyAdAya pratiprasthAtre prayacchati 18 tat prati-prasthAtAgreNAhavanIyaM paryAhqtya samrADAsandyAM nidadhAti 19 yathAlokama-vasthAya sarva qtvijo yajamAnafcAdhIyanto mahAvIramavekSante apafyaM gopAm iti 20 anuvAkafeSaM tu pratiprasthAtA parifrite patnIM vAcayati tvaSTImatI te sapeya iti 21 8

siddhyai tvA iti dhqSTI AdAyAdhvaryuH pratiprasthAtA ca gArhapatyAdudIco'zgArAn nirUhataH tapo Svagne antarAMM amitrAn iti 1 tairenaM pradakSiNaM paryUhataH citaH stha paricitaH iti 2 athainaM trayodafabhirvaikazkataiH paridhibhiH paridhattaH , mA asi iti prAxcAvadhvaryurnidadhAti , pramA asi ityudaxcau pratiprasthAtA 3 evamevottarairuttarairmantraiH paridhattaH , pUrveNapUrveNAdhvaryuruttareNottareNa pratiprasthAtA 4 adhvaryureva dakSiNatastrayodafaM nidadhAti antarikSasyAntardhirasi iti 5 athainaMM sauvarNena rukmeNApidadhAti divaM tapasastrAyasva iti 6 athaina-mabhimantr! yate AbhirgIrbhiH iti tisqbhiH 7 tato dhavitrANyAdatte , gAyatramasi iti prathamam , traiSTubhamasi iti dvitIyam , jAgatamasi iti tqtIyam 8 tairenaM trirUrdhvamupavAjayati madhu madhu iti 9 teSAmekaM pratiprasthAtre prayaccha-tyekamAgnIdhrAya 10 AgnIdhraprathamAstriH pradakSiNamUrdhvaM dhUnvantaH pariyanti 11 athainaM paryupavifanti purastAdadhvaryurdakSiNataH pratiprasthAtottarata AgnIdhraH 12 avyatiSazgaM dhUnvantaH praNavaiH saMM rAdhayanta indhAnAH samaxjanta Asate 13 prajvalite rukmamapAdatta iti vijxAyate 14 yatrAbhijAnAti yAbhirvartikAM grasitAmamuxcatam iti tadadhvaryurmahAvIramAmantrayate dafa prAcIrdafa bhAsi dakSiNAH ityanuvAkena 15 yatrAbhijAnAti apnasvatImafvinA vAcamasme iti tadupottiSThannadhvaryurAha rucito gharmaH iti 16 tato'dhvaryuprathamAstriranabhidhUnvantaH pratipariyanti 17 dhavitrANyAdAya pratiprasthAtre prayacchati 18 tat prati-prasthAtAgreNAhavanIyaM paryAhqtya samrADAsandyAM nidadhAti 19 yathAlokama-vasthAya sarva qtvijo yajamAnafcAdhIyanto mahAvIramavekSante apafyaM gopAm iti 20 anuvAkafeSaM tu pratiprasthAtA parifrite patnIM vAcayati tvaSTImatI te sapeya iti 21 8

सिद्ध्यै त्वा इति धृष्टी आदायाध्वर्युः प्रतिप्रस्थाता च गार्हपत्यादुदीचोऽङ्गारान् निरूहतः तपो ष्वग्ने अन्तराँ अमित्रान् इति १ तैरेनं प्रदक्षिणं पर्यूहतः चितः स्थ परिचितः इति २ अथैनं त्रयोदशभिर्वैकङ्कतैः परिधिभिः परिधत्तः । मा असि इति प्राञ्चावध्वर्युर्निदधाति । प्रमा असि इत्युदञ्चौ प्रतिप्रस्थाता ३ एवमेवोत्तरैरुत्तरैर्मन्त्रैः परिधत्तः । पूर्वेणपूर्वेणाध्वर्युरुत्तरेणोत्तरेण प्रतिप्रस्थाता ४ अध्वर्युरेव दक्षिणतस्त्रयोदशं निदधाति अन्तरिक्षस्यान्तर्धिरसि इति ५ अथैनँ सौवर्णेन रुक्मेणापिदधाति दिवं तपसस्त्रायस्व इति ६ अथैन-मभिम न्त्र्?यते आभिर्गीर्भिः इति तिसृभिः ७ ततो धवित्राण्यादत्ते । गायत्रमसि इति प्रथमम् । त्रैष्टुभमसि इति द्वितीयम् । जागतमसि इति तृतीयम् ८ तैरेनं त्रिरूर्ध्वमुपवाजयति मधु मधु इति ९ तेषामेकं प्रतिप्रस्थात्रे प्रयच्छ-त्येकमाग्नीध्राय १० आग्नीध्रप्रथमास्त्रिः प्रदक्षिणमूर्ध्वं धून्वन्तः परियन्ति ११ अथैनं पर्युपविशन्ति पुरस्तादध्वर्युर्दक्षिणतः प्रतिप्रस्थातोत्तरत आग्नीध्रः १२ अव्यतिषङ्गं धून्वन्तः प्रणवैः सँ राधयन्त इन्धानाः समञ्जन्त आसते १३ प्रज्वलिते रुक्ममपादत्त इति विज्ञायते १४ यत्राभिजानाति याभिर्वर्तिकां ग्रसिताममुञ्चतम् इति तदध्वर्युर्महावीरमामन्त्रयते दश प्राचीर्दश भासि दक्षिणाः इत्यनुवाकेन १५ यत्राभिजानाति अप्नस्वतीमश्विना वाचमस्मे इति तदुपोत्तिष्ठन्नध्वर्युराह रुचितो घर्मः इति १६ ततोऽध्वर्युप्रथमास्त्रिरनभिधून्वन्तः प्रतिपरियन्ति १७ धवित्राण्यादाय प्रतिप्रस्थात्रे प्रयच्छति १८ तत् प्रति-प्रस्थाताग्रेणाहवनीयं पर्याहृत्य सम्राडासन्द्यां निदधाति १९ यथालोकम-वस्थाय सर्व ऋत्विजो यजमानश्चाधीयन्तो महावीरमवेक्षन्ते अपश्यं गोपाम् इति २० अनुवाकशेषं तु प्रतिप्रस्थाता परिश्रिते पत्नीं वाचयति त्वष्टीमती ते सपेय इति २१ ८

सिद्ध्यै त्वा इति धृष्टी आदायाध्वर्युः प्रतिप्रस्थाता च गार्हपत्यादुदीचोऽङ्गारान् निरूहतः तपो ष्वग्ने अन्तराँ अमित्रान् इति १ तैरेनं प्रदक्षिणं पर्यूहतः चितः स्थ परिचितः इति २ अथैनं त्रयोदशभिर्वैकङ्कतैः परिधिभिः परिधत्तः । मा असि इति प्राञ्चावध्वर्युर्निदधाति । प्रमा असि इत्युदञ्चौ प्रतिप्रस्थाता ३ एवमेवोत्तरैरुत्तरैर्मन्त्रैः परिधत्तः । पूर्वेणपूर्वेणाध्वर्युरुत्तरेणोत्तरेण प्रतिप्रस्थाता ४ अध्वर्युरेव दक्षिणतस्त्रयोदशं निदधाति अन्तरिक्षस्यान्तर्धिरसि इति ५ अथैनँ सौवर्णेन रुक्मेणापिदधाति दिवं तपसस्त्रायस्व इति ६ अथैन-मभिमन्त्र्! यते आभिर्गीर्भिः इति तिसृभिः ७ ततो धवित्राण्यादत्ते । गायत्रमसि इति प्रथमम् । त्रैष्टुभमसि इति द्वितीयम् । जागतमसि इति तृतीयम् ८ तैरेनं त्रिरूर्ध्वमुपवाजयति मधु मधु इति ९ तेषामेकं प्रतिप्रस्थात्रे प्रयच्छ-त्येकमाग्नीध्राय १० आग्नीध्रप्रथमास्त्रिः प्रदक्षिणमूर्ध्वं धून्वन्तः परियन्ति ११ अथैनं पर्युपविशन्ति पुरस्तादध्वर्युर्दक्षिणतः प्रतिप्रस्थातोत्तरत आग्नीध्रः १२ अव्यतिषङ्गं धून्वन्तः प्रणवैः सँ राधयन्त इन्धानाः समञ्जन्त आसते १३ प्रज्वलिते रुक्ममपादत्त इति विज्ञायते १४ यत्राभिजानाति याभिर्वर्तिकां ग्रसिताममुञ्चतम् इति तदध्वर्युर्महावीरमामन्त्रयते दश प्राचीर्दश भासि दक्षिणाः इत्यनुवाकेन १५ यत्राभिजानाति अप्नस्वतीमश्विना वाचमस्मे इति तदुपोत्तिष्ठन्नध्वर्युराह रुचितो घर्मः इति १६ ततोऽध्वर्युप्रथमास्त्रिरनभिधून्वन्तः प्रतिपरियन्ति १७ धवित्राण्यादाय प्रतिप्रस्थात्रे प्रयच्छति १८ तत् प्रति-प्रस्थाताग्रेणाहवनीयं पर्याहृत्य सम्राडासन्द्यां निदधाति १९ यथालोकम-वस्थाय सर्व ऋत्विजो यजमानश्चाधीयन्तो महावीरमवेक्षन्ते अपश्यं गोपाम् इति २० अनुवाकशेषं तु प्रतिप्रस्थाता परिश्रिते पत्नीं वाचयति त्वष्टीमती ते सपेय इति २१ ८

1620

tt" s'p[eãyit a¦I{ *ih,* puro@;x;v;s;dy it 1 ain·B/yo" §uco-¨pStI,;RÉ.`;árt* puro@;x;v;s;dyit 2 d²=,' párÉ/s'É/mNvekm( ) ¬ÿr' párÉ/s'É/miNvtrm( 3 s;iv]e, rxn;m;d;y pUvRy; Ã;ropinã£My i]¨p;\ xu `mRdu`m;×yit @ Eçidt Eih srSvTyeih it 4 p[TyeTy doG/[e ind;ne Ty;d;y d²=,y; Ã;ropinã£My i]¨°w" as;veçs;veih it yq;n;m; .vit 5 aidTy; ¬ã,IWmÉs it rxny; `mRdu`mÉ.d/;it ) v;yurSyw@" it vTsm( 6 pUW; Tvop;vsOjtu Tyup;vsOjit 7 ySte Stn" xxy" it `mRdu`mÉ.mN]yte 8 ¬§ `mR \ ²x\ W it ind;y vTsmupsIdit bOhSpitSTvopsIdtu it 9 d;nv" Sq perv" it Stn;n( s'mOxit 10 vWIRyÉs doG/[e doiG/ aÉ>y;' ipNvSv srSvTyw ipNvSv it 11 tUã,I' p[itp[Sq;t; îsIySyj;m( 12 a¦I/e pysI p[d;y pUv;Rvit&Ty xfopym;n;dd;te ) g;y]oÉs it p[qmm( ) ]w·.oÉs it iÃtIym( ) j;gtmÉs Tyupymn' p[itp[Sq;t; 13 y];É.j;n;it ¬iÿÏ b[÷,Spte it td;¦I/[ ¬poiÿÏit 14 y];É.j;n;it ¬p{ v pys; go/ugoWm( it tt( py a;hrit 15 a;iîym;,mÉ.mN]yte shojoR .;genop meih it 16 N{ ;Én; m/un" s;r`Sy it mh;vIre gopy a;nyit 17 Sv;h; Tv; sUyRSy rXmye vOi·vnye juhoÉm TyUãm;,-mu´NtmÉ.mN]yte 18 m/u hivrÉs Tyj;py" 19 9

tataH saMpreSyati agnIdra ?auhiNau puroDAfAvAsAdaya iti 1 aniSTubdhayoH sruco-rupastIrNAbhighAritau puroDAfAvAsAdayati 2 dakSiNaM paridhisaMdhimanvekam , uttaraM paridhisaMdhimanvitaram 3 sAvitreNa rafanAmAdAya pUrvayA dvAropaniSkramya trirupAMM fu gharmadughamAhvayati iDa ehyadita ehi sarasvatyehi iti 4 pratyetya dogdhre nidAne ityAdAya dakSiNayA dvAropaniSkramya triruccaiH asAvehyasAvehi iti yathAnAmA bhavati 5 adityA uSNISamasi iti rafanayA gharmadughamabhidadhAti , vAyurasyaiDaH iti vatsam 6 pUSA tvopAvasqjatu ityupAvasqjati 7 yaste stanaH fafayaH iti gharmadughamabhimantrayate 8 usra gharmaMM fiMM Sa iti nidAya vatsamupasIdati bqhaspatistvopasIdatu iti 9 dAnavaH stha peravaH iti stanAn saMmqfati 10 varSIyasi dogdhre dogdhi afvibhyAM pinvasva sarasvatyai pinvasva iti 11 tUSNIM pratiprasthAtA hrasIyasyajAm 12 agnIdhe payasI pradAya pUrvAvatidrutya faphopayamAnAdadAte , gAyatro'si iti prathamam , traiSTubho'si iti dvitIyam , jAgatamasi ityupayamanaM pratiprasthAtA 13 yatrAbhijAnAti uttiSTha brahmaNaspate iti tadAgnIdhra upottiSThati 14 yatrAbhijAnAti upadra va payasA godhugoSam iti tat paya Aharati 15 AhriyamANamabhimantrayate sahorjo bhAgenopa mehi iti 16 indra ?AfvinA madhunaH sAraghasya iti mahAvIre gopaya Anayati 17 svAhA tvA sUryasya rafmaye vqSTivanaye juhomi ityUSmANa-mudyantamabhimantrayate 18 madhu havirasi ityajApayaH 19 9

tataH saMpreSyati agnIdrau hiNau puroDAfAvAsAdaya iti 1 aniSTubdhayoH sruco-rupastIrNAbhighAritau puroDAfAvAsAdayati 2 dakSiNaM paridhisaMdhimanvekam , uttaraM paridhisaMdhimanvitaram 3 sAvitreNa rafanAmAdAya pUrvayA dvAropaniSkramya trirupAMM fu gharmadughamAhvayati iDa ehyadita ehi sarasvatyehi iti 4 pratyetya dogdhre nidAne ityAdAya dakSiNayA dvAropaniSkramya triruccaiH asAvehyasAvehi iti yathAnAmA bhavati 5 adityA uSNISamasi iti rafanayA gharmadughamabhidadhAti , vAyurasyaiDaH iti vatsam 6 pUSA tvopAvasqjatu ityupAvasqjati 7 yaste stanaH fafayaH iti gharmadughamabhimantrayate 8 usra gharma MM! fiMM Sa iti nidAya vatsamupasIdati bqhaspatistvopasIdatu iti 9 dAnavaH stha peravaH iti stanAn saMmqfati 10 varSIyasi dogdhre dogdhi afvibhyAM pinvasva sarasvatyai pinvasva iti 11 tUSNIM pratiprasthAtA hrasIyasyajAm 12 agnIdhe payasI pradAya pUrvAvatidrutya faphopayamAnAdadAte , gAyatro'si iti prathamam , traiSTubho'si iti dvitIyam , jAgatamasi ityupayamanaM pratiprasthAtA 13 yatrAbhijAnAti uttiSTha brahmaNaspate iti tadAgnIdhra upottiSThati 14 yatrAbhijAnAti upadra va payasA godhugoSam iti tat paya Aharati 15 AhriyamANamabhimantrayate sahorjo bhAgenopa mehi iti 16 indrA fvinA madhunaH sAraghasya iti mahAvIre gopaya Anayati 17 svAhA tvA sUryasya rafmaye vqSTivanaye juhomi ityUSmANa-mudyantamabhimantrayate 18 madhu havirasi ityajApayaH 19 9

ततः संप्रेष्यति अग्नीद्र ?ौहिणौ पुरोडाशावासादय इति १ अनिष्टुब्धयोः स्रुचो-रुपस्तीर्णाभिघारितौ पुरोडाशावासादयति २ दक्षिणं परिधिसंधिमन्वेकम् । उत्तरं परिधिसंधिमन्वितरम् ३ सावित्रेण रशनामादाय पूर्वया द्वारोपनिष्क्रम्य त्रिरुपाँ शु घर्मदुघमाह्वयति इड एह्यदित एहि सरस्वत्येहि इति ४ प्रत्येत्य दोग्ध्रे निदाने इत्यादाय दक्षिणया द्वारोपनिष्क्रम्य त्रिरुच्चैः असावेह्यसावेहि इति यथानामा भवति ५ अदित्या उष्णीषमसि इति रशनया घर्मदुघमभिदधाति । वायुरस्यैडः इति वत्सम् ६ पूषा त्वोपावसृजतु इत्युपावसृजति ७ यस्ते स्तनः शशयः इति घर्मदुघमभिमन्त्रयते ८ उस्र घर्मँ शिँ ष इति निदाय वत्समुपसीदति बृहस्पतिस्त्वोपसीदतु इति ९ दानवः स्थ पेरवः इति स्तनान् संमृशति १० वर्षीयसि दोग्ध्रे दोग्धि अश्विभ्यां पिन्वस्व सरस्वत्यै पिन्वस्व इति ११ तूष्णीं प्रतिप्रस्थाता ह्रसीयस्यजाम् १२ अग्नीधे पयसी प्रदाय पूर्वावतिद्रुत्य शफोपयमानाददाते । गायत्रोऽसि इति प्रथमम् । त्रैष्टुभोऽसि इति द्वितीयम् । जागतमसि इत्युपयमनं प्रतिप्रस्थाता १३ यत्राभिजानाति उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते इति तदाग्नीध्र उपोत्तिष्ठति १४ यत्राभिजानाति उपद्र व पयसा गोधुगोषम् इति तत् पय आहरति १५ आह्रियमाणमभिमन्त्रयते सहोर्जो भागेनोप मेहि इति १६ इन्द्र ?ाश्विना मधुनः सारघस्य इति महावीरे गोपय आनयति १७ स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मये वृष्टिवनये जुहोमि इत्यूष्माण-मुद्यन्तमभिमन्त्रयते १८ मधु हविरसि इत्यजापयः १९ ९

ततः संप्रेष्यति अग्नीद्रौ हिणौ पुरोडाशावासादय इति १ अनिष्टुब्धयोः स्रुचो-रुपस्तीर्णाभिघारितौ पुरोडाशावासादयति २ दक्षिणं परिधिसंधिमन्वेकम् । उत्तरं परिधिसंधिमन्वितरम् ३ सावित्रेण रशनामादाय पूर्वया द्वारोपनिष्क्रम्य त्रिरुपाँ शु घर्मदुघमाह्वयति इड एह्यदित एहि सरस्वत्येहि इति ४ प्रत्येत्य दोग्ध्रे निदाने इत्यादाय दक्षिणया द्वारोपनिष्क्रम्य त्रिरुच्चैः असावेह्यसावेहि इति यथानामा भवति ५ अदित्या उष्णीषमसि इति रशनया घर्मदुघमभिदधाति । वायुरस्यैडः इति वत्सम् ६ पूषा त्वोपावसृजतु इत्युपावसृजति ७ यस्ते स्तनः शशयः इति घर्मदुघमभिमन्त्रयते ८ उस्र घर्म ँ! शिँ ष इति निदाय वत्समुपसीदति बृहस्पतिस्त्वोपसीदतु इति ९ दानवः स्थ पेरवः इति स्तनान् संमृशति १० वर्षीयसि दोग्ध्रे दोग्धि अश्विभ्यां पिन्वस्व सरस्वत्यै पिन्वस्व इति ११ तूष्णीं प्रतिप्रस्थाता ह्रसीयस्यजाम् १२ अग्नीधे पयसी प्रदाय पूर्वावतिद्रुत्य शफोपयमानाददाते । गायत्रोऽसि इति प्रथमम् । त्रैष्टुभोऽसि इति द्वितीयम् । जागतमसि इत्युपयमनं प्रतिप्रस्थाता १३ यत्राभिजानाति उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते इति तदाग्नीध्र उपोत्तिष्ठति १४ यत्राभिजानाति उपद्र व पयसा गोधुगोषम् इति तत् पय आहरति १५ आह्रियमाणमभिमन्त्रयते सहोर्जो भागेनोप मेहि इति १६ इन्द्रा श्विना मधुनः सारघस्य इति महावीरे गोपय आनयति १७ स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मये वृष्टिवनये जुहोमि इत्यूष्माण-मुद्यन्तमभिमन्त्रयते १८ मधु हविरसि इत्यजापयः १९ ९

1623

aj;pys Ek pUvRm;nyn\ sm;mn²Nt 1 ´;v;pOÉqvI>y;' Tv; párgOð;Ém it xf;>y;' mh;vIr' párgOç veden párv;Ésten .Sm p[mOJy p[it-p[Sq;topymnenopyCzit aNtár=e, TvopyCz;Ém it 2 dev;n;' Tv; ipt¿,;mnumto .tuR \ xkym( Tyu´My hrit tejoÉs tejonu p[eih it 3 gCz¥ev;nv;n' p v;tn;m;in Vy;c·e smu{ ;y Tv; v;t;y Sv;h; it 4ap;Ny poÿr;É, a¦ye Tv; vsumte Sv;h; it 5 EtiSmn( k;le p[itp[Sq;t; d²=,\ r*ih,\ §uc; p[itiÏt' juhoit ahJyoRit" ktun; juWt;\ suJyoitJyoRitW;\ Sv;h; it 6 d²=,;it£;m¥?vyuRb[R÷;,mI=te iv; a;x; d²=,st( it 7 iv;n( dev;ny;É@h it hot;rm( 8 Sv;h;ÕtSy `mRSy it `mRmÉ.mN} y;Å;Vy p[Ty;Å;ivte s'p[eãyit `mRSy yj it 9 vW$(Õte juhoit aÉn; `m| p;tm( it 10 anuvW$(Õte iÃtIym( Sv;heN{ ; v$( it 11 üt' yjm;nonumN]yte `mRmp;tmÉn; Tynuv;kxeWe, 12 aqwnmupy;RhvnIye /;ryn( êtdÝ;É.pUryit 13 iv=rNtmÉ.mN]yte We pIipçUjeR pIipih it 14 aqwn' idxonup[h;vyit ) iTvãyw Tv; it purSt;t( ) ´u»;y Tv; it d²=,t" ) N{ y;y Tv; it p;t( ) .UTyw Tv; Tyuÿrt" 15 p[Ty;£Myopymne xeWm;nIy;NtveR´upymn' in/;y pUvRiSmn( %re r;jt\ ¨Km' in/;y tiSmn( mh;vIr' p[itÏ;pyit 16 10

ajApayasa eke pUrvamAnayanaMM samAmananti 1 dyAvApqthivIbhyAM tvA parigqhNAmi iti faphAbhyAM mahAvIraM parigqhya vedena parivAsitena bhasma pramqjya prati-prasthAtopayamanenopayacchati antarikSeNa tvopayacchAmi iti 2 devAnAM tvA pitQNAmanumato bhartuMM fakeyam ityudyamya harati tejo'si tejo'nu prehi iti 3 gacchannevAnavAnaM paxca vAtanAmAni vyAcaSTe samudra ?Aya tvA vAtAya svAhA iti 4apAnya paxcottarANi agnaye tvA vasumate svAhA iti 5 etasmin kAle pratiprasthAtA dakSiNaMM rauhiNaMM srucA pratiSThitaM juhoti aharjyotiH ketunA juSatAMM sujyotirjyotiSAMM svAhA iti 6 dakSiNAtikrAmannadhvaryurbrahmANamIkSate vifvA AfA dakSiNasat iti 7 vifvAn devAnayADiha iti hotAram 8 svAhAkqtasya gharmasya iti gharmamabhima ntr?yAfrAvya pratyAfrAvite saMpreSyati gharmasya yaja iti 9 vaSaTkqte juhoti afvinA gharmaM pAtam iti 10 anuvaSaTkqte dvitIyam svAhendra ?A vaT iti 11 hutaM yajamAno'numantrayate gharmamapAtamafvinA ityanuvAkafeSeNa 12 athainamuparyAhavanIye dhArayan fqtadadhnAbhipUrayati 13 vikSarantamabhimantrayate iSe pIpihyUrje pIpihi iti 14 athainaM difo'nuprahAvayati , tviSyai tvA iti purastAt , dyumnAya tvA iti dakSiNataH , indra yAya tvA iti pafcAt , bhUtyai tvA ityuttarataH 15 pratyAkramyopayamane feSamAnIyAntarvedyupayamanaM nidhAya pUrvasmin khare rAjataMM rukmaM nidhAya tasmin mahAvIraM pratiSThApayati 16 10

ajApayasa eke pUrvamAnayanaMM samAmananti 1 dyAvApqthivIbhyAM tvA parigqhNAmi iti faphAbhyAM mahAvIraM parigqhya vedena parivAsitena bhasma pramqjya prati-prasthAtopayamanenopayacchati antarikSeNa tvopayacchAmi iti 2 devAnAM tvA pitQNAmanumato bhartu MM! fakeyam ityudyamya harati tejo'si tejo'nu prehi iti 3 gacchannevAnavAnaM paxca vAtanAmAni vyAcaSTe samudrA ya tvA vAtAya svAhA iti 4apAnya paxcottarANi agnaye tvA vasumate svAhA iti 5 etasmin kAle pratiprasthAtA dakSiNaMM rauhiNaMM srucA pratiSThitaM juhoti aharjyotiH ketunA juSatAMM sujyotirjyotiSAMM svAhA iti 6 dakSiNAtikrAmannadhvaryurbrahmANamIkSate vifvA AfA dakSiNasat iti 7 vifvAn devAnayADiha iti hotAram 8 svAhAkqtasya gharmasya iti gharmamabhimantr! yAfrAvya pratyAfrAvite saMpreSyati gharmasya yaja iti 9 vaSaTkqte juhoti afvinA gharmaM pAtam iti 10 anuvaSaTkqte dvitIyam svAhendrA vaT iti 11 hutaM yajamAno'numantrayate gharmamapAtamafvinA ityanuvAkafeSeNa 12 athainamuparyAhavanIye dhArayan fqtadadhnAbhipUrayati 13 vikSarantamabhimantrayate iSe pIpihyUrje pIpihi iti 14 athainaM difo'nuprahAvayati , tviSyai tvA iti purastAt , dyumnAya tvA iti dakSiNataH , indra yAya tvA iti pafcAt , bhUtyai tvA ityuttarataH 15 pratyAkramyopayamane feSamAnIyAntarvedyupayamanaM nidhAya pUrvasmin khare rAjataMM rukmaM nidhAya tasmin mahAvIraM pratiSThApayati 16 10

अजापयस एके पूर्वमानयनँ समामनन्ति १ द्यावापृथिवीभ्यां त्वा परिगृह्णामि इति शफाभ्यां महावीरं परिगृह्य वेदेन परिवासितेन भस्म प्रमृज्य प्रति-प्रस्थातोपयमनेनोपयच्छति अन्तरिक्षेण त्वोपयच्छामि इति २ देवानां त्वा पितॄणामनुमतो भर्तुँ शकेयम् इत्युद्यम्य हरति तेजोऽसि तेजोऽनु प्रेहि इति ३ गच्छन्नेवानवानं पञ्च वातनामानि व्याचष्टे समुद्र ?ाय त्वा वाताय स्वाहा इति ४अपान्य पञ्चोत्तराणि अग्नये त्वा वसुमते स्वाहा इति ५ एतस्मिन् काले प्रतिप्रस्थाता दक्षिणँ रौहिणँ स्रुचा प्रतिष्ठितं जुहोति अहर्ज्योतिः केतुना जुषताँ सुज्योतिर्ज्योतिषाँ स्वाहा इति ६ दक्षिणातिक्रामन्नध्वर्युर्ब्रह्माणमीक्षते विश्वा आशा दक्षिणसत् इति ७ विश्वान् देवानयाडिह इति होतारम् ८ स्वाहाकृतस्य घर्मस्य इति घर्ममभिम न्त्र्?याश्राव्य प्रत्याश्राविते संप्रेष्यति घर्मस्य यज इति ९ वषट्कृते जुहोति अश्विना घर्मं पातम् इति १० अनुवषट्कृते द्वितीयम् स्वाहेन्द्र ?ा वट् इति ११ हुतं यजमानोऽनुमन्त्रयते घर्ममपातमश्विना इत्यनुवाकशेषेण १२ अथैनमुपर्याहवनीये धारयन् शृतदध्नाभिपूरयति १३ विक्षरन्तमभिमन्त्रयते इषे पीपिह्यूर्जे पीपिहि इति १४ अथैनं दिशोऽनुप्रहावयति । त्विष्यै त्वा इति पुरस्तात् । द्युम्नाय त्वा इति दक्षिणतः । इन्द्र याय त्वा इति पश्चात् । भूत्यै त्वा इत्युत्तरतः १५ प्रत्याक्रम्योपयमने शेषमानीयान्तर्वेद्युपयमनं निधाय पूर्वस्मिन् खरे राजतँ रुक्मं निधाय तस्मिन् महावीरं प्रतिष्ठापयति १६ १०

अजापयस एके पूर्वमानयनँ समामनन्ति १ द्यावापृथिवीभ्यां त्वा परिगृह्णामि इति शफाभ्यां महावीरं परिगृह्य वेदेन परिवासितेन भस्म प्रमृज्य प्रति-प्रस्थातोपयमनेनोपयच्छति अन्तरिक्षेण त्वोपयच्छामि इति २ देवानां त्वा पितॄणामनुमतो भर्तु ँ! शकेयम् इत्युद्यम्य हरति तेजोऽसि तेजोऽनु प्रेहि इति ३ गच्छन्नेवानवानं पञ्च वातनामानि व्याचष्टे समुद्रा य त्वा वाताय स्वाहा इति ४अपान्य पञ्चोत्तराणि अग्नये त्वा वसुमते स्वाहा इति ५ एतस्मिन् काले प्रतिप्रस्थाता दक्षिणँ रौहिणँ स्रुचा प्रतिष्ठितं जुहोति अहर्ज्योतिः केतुना जुषताँ सुज्योतिर्ज्योतिषाँ स्वाहा इति ६ दक्षिणातिक्रामन्नध्वर्युर्ब्रह्माणमीक्षते विश्वा आशा दक्षिणसत् इति ७ विश्वान् देवानयाडिह इति होतारम् ८ स्वाहाकृतस्य घर्मस्य इति घर्ममभिमन्त्र्! याश्राव्य प्रत्याश्राविते संप्रेष्यति घर्मस्य यज इति ९ वषट्कृते जुहोति अश्विना घर्मं पातम् इति १० अनुवषट्कृते द्वितीयम् स्वाहेन्द्रा वट् इति ११ हुतं यजमानोऽनुमन्त्रयते घर्ममपातमश्विना इत्यनुवाकशेषेण १२ अथैनमुपर्याहवनीये धारयन् शृतदध्नाभिपूरयति १३ विक्षरन्तमभिमन्त्रयते इषे पीपिह्यूर्जे पीपिहि इति १४ अथैनं दिशोऽनुप्रहावयति । त्विष्यै त्वा इति पुरस्तात् । द्युम्नाय त्वा इति दक्षिणतः । इन्द्र याय त्वा इति पश्चात् । भूत्यै त्वा इत्युत्तरतः १५ प्रत्याक्रम्योपयमने शेषमानीयान्तर्वेद्युपयमनं निधाय पूर्वस्मिन् खरे राजतँ रुक्मं निधाय तस्मिन् महावीरं प्रतिष्ठापयति १६ १०

1626

/m;RÉs su/m;R me NySme b[÷;É, /;ry it 1 =];É, /;ry it r;jNySy ) ivx' /;ry it vwXySy 2 net( Tv; v;t" SkNdy;t( it 3 y´É.cret( amuãy Tv; p[;,e s;dy;Mymun; sh inrq| gCz it b[Uy;´' iÃãy;t( 4 a] p[itp[Sq;t; pUvRvduÿr\ r*ih,' juhoit 5 ¬pymneïn( xkl;n;d/;it pUã,e xrse Sv;h; Tyetw" p[itmN]m( 6 WÏ\ xkl\ sveRWu lepeãvKTv;-nNvI=m;, ¬d' inrSyit ¨{ ;y ¨{ ho]e Sv;h; it 7 ap ¬pSpOxit 8 purSt;{ *ih,hom;Czkl;nek sm;mn²Nt 9 tUã,I' k;<$k¡ \ sÉm-/m;/;y tUã,ImÉ¦ho]' juhoit 10 .U" Sv;h; it v; 11 ¬pymne xeW\ sveR smupôy .=y²Nt ) hot;g[eq;?vyuRrq b[÷;q p[itp[Sq;t;q;¦I-/[oq yjm;n" 12 sveR p[Ty=m( ) aip v; yjm;n Ev p[Ty=mv`[e,etre 13 üt\ hivmR/u hÉv" it .=ÉyTvopymn' p[itp[Sq;]e p[yCzit 14 tt( p[itp[Sq;toiCz·%re m;jRÉyTv;NtveR´upymn' in/;y tiSmn( r;jtsuv,*R ¨Km;vv/;y mdNtIr;nIyoÿmen;nuv;kn x;²Nt' ÕTv; innIy;p ¬pymne sv| pár`MyR \ smv/;y s'p[eãyit 15 11

dharmAsi sudharmA me nyasme brahmANi dhAraya iti 1 kSatrANi dhAraya iti rAjanyasya , vifaM dhAraya iti vaifyasya 2 net tvA vAtaH skandayAt iti 3 yadyabhicaret amuSya tvA prANe sAdayAmyamunA saha nirarthaM gaccha iti brUyAdyaM dviSyAt 4 atra pratiprasthAtA pUrvavaduttaraMM rauhiNaM juhoti 5 upayamane'xjan fakalAnAdadhAti pUSNe farase svAhA ityetaiH pratimantram 6 SaSThaMM fakalaMM sarveSu lepeSvaktvA-nanvIkSamANa udaxcaM nirasyati rudra ?Aya rudra hotre svAhA iti 7 apa upaspqfati 8 purastAdra ?auhiNahomAcchakalAneke samAmananti 9 tUSNIM kANTakIMM sami-dhamAdhAya tUSNImagnihotraM juhoti 10 bhUH svAhA iti vA 11 upayamane feSaMM sarve samupahUya bhakSayanti , hotAgre'thAdhvaryuratha brahmAtha pratiprasthAtAthAgnI-dhro'tha yajamAnaH 12 sarve pratyakSam , api vA yajamAna eva pratyakSamavaghreNetare 13 hutaMM havirmadhu haviH iti bhakSayitvopayamanaM pratiprasthAtre prayacchati 14 tat pratiprasthAtocchiSTakhare mArjayitvAntarvedyupayamanaM nidhAya tasmin rAjatasuvarNau rukmAvavadhAya madantIrAnIyottamenAnuvAkena fAntiM kqtvA ninIyApa upayamane sarvaM parigharmyaMM samavadhAya saMpreSyati 15 11

dharmAsi sudharmA me nyasme brahmANi dhAraya iti 1 kSatrANi dhAraya iti rAjanyasya , vifaM dhAraya iti vaifyasya 2 net tvA vAtaH skandayAt iti 3 yadyabhicaret amuSya tvA prANe sAdayAmyamunA saha nirarthaM gaccha iti brUyAdyaM dviSyAt 4 atra pratiprasthAtA pUrvavaduttaraMM rauhiNaM juhoti 5 upayamane'xjan fakalAnAdadhAti pUSNe farase svAhA ityetaiH pratimantram 6 SaSThaMM fakalaMM sarveSu lepeSvaktvA-nanvIkSamANa udaxcaM nirasyati rudrA ya rudra hotre svAhA iti 7 apa upaspqfati 8 purastAdrau hiNahomAcchakalAneke samAmananti 9 tUSNIM kANTakI MM! sami-dhamAdhAya tUSNImagnihotraM juhoti 10 bhUH svAhA iti vA 11 upayamane feSaMM sarve samupahUya bhakSayanti , hotAgre'thAdhvaryuratha brahmAtha pratiprasthAtAthAgnI-dhro'tha yajamAnaH 12 sarve pratyakSam , api vA yajamAna eva pratyakSamavaghreNetare 13 hutaMM havirmadhu haviH iti bhakSayitvopayamanaM pratiprasthAtre prayacchati 14 tat pratiprasthAtocchiSTakhare mArjayitvAntarvedyupayamanaM nidhAya tasmin rAjatasuvarNau rukmAvavadhAya madantIrAnIyottamenAnuvAkena fAntiM kqtvA ninIyApa upayamane sarvaM parigharmya MM! samavadhAya saMpreSyati 15 11

धर्मासि सुधर्मा मे न्यस्मे ब्रह्माणि धारय इति १ क्षत्राणि धारय इति राजन्यस्य । विशं धारय इति वैश्यस्य २ नेत् त्वा वातः स्कन्दयात् इति ३ यद्यभिचरेत् अमुष्य त्वा प्राणे सादयाम्यमुना सह निरर्थं गच्छ इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् ४ अत्र प्रतिप्रस्थाता पूर्ववदुत्तरँ रौहिणं जुहोति ५ उपयमनेऽञ्जन् शकलानादधाति पूष्णे शरसे स्वाहा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् ६ षष्ठँ शकलँ सर्वेषु लेपेष्वक्त्वा-नन्वीक्षमाण उदञ्चं निरस्यति रुद्र ?ाय रुद्र होत्रे स्वाहा इति ७ अप उपस्पृशति ८ पुरस्ताद्र ?ौहिणहोमाच्छकलानेके समामनन्ति ९ तूष्णीं काण्टकीँ समि-धमाधाय तूष्णीमग्निहोत्रं जुहोति १० भूः स्वाहा इति वा ११ उपयमने शेषँ सर्वे समुपहूय भक्षयन्ति । होताग्रेऽथाध्वर्युरथ ब्रह्माथ प्रतिप्रस्थाताथाग्नी-ध्रोऽथ यजमानः १२ सर्वे प्रत्यक्षम् । अपि वा यजमान एव प्रत्यक्षमवघ्रेणेतरे १३ हुतँ हविर्मधु हविः इति भक्षयित्वोपयमनं प्रतिप्रस्थात्रे प्रयच्छति १४ तत् प्रतिप्रस्थातोच्छिष्टखरे मार्जयित्वान्तर्वेद्युपयमनं निधाय तस्मिन् राजतसुवर्णौ रुक्माववधाय मदन्तीरानीयोत्तमेनानुवाकेन शान्तिं कृत्वा निनीयाप उपयमने सर्वं परिघर्म्यँ समवधाय संप्रेष्यति १५ ११

धर्मासि सुधर्मा मे न्यस्मे ब्रह्माणि धारय इति १ क्षत्राणि धारय इति राजन्यस्य । विशं धारय इति वैश्यस्य २ नेत् त्वा वातः स्कन्दयात् इति ३ यद्यभिचरेत् अमुष्य त्वा प्राणे सादयाम्यमुना सह निरर्थं गच्छ इति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् ४ अत्र प्रतिप्रस्थाता पूर्ववदुत्तरँ रौहिणं जुहोति ५ उपयमनेऽञ्जन् शकलानादधाति पूष्णे शरसे स्वाहा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् ६ षष्ठँ शकलँ सर्वेषु लेपेष्वक्त्वा-नन्वीक्षमाण उदञ्चं निरस्यति रुद्रा य रुद्र होत्रे स्वाहा इति ७ अप उपस्पृशति ८ पुरस्ताद्रौ हिणहोमाच्छकलानेके समामनन्ति ९ तूष्णीं काण्टकी ँ! समि-धमाधाय तूष्णीमग्निहोत्रं जुहोति १० भूः स्वाहा इति वा ११ उपयमने शेषँ सर्वे समुपहूय भक्षयन्ति । होताग्रेऽथाध्वर्युरथ ब्रह्माथ प्रतिप्रस्थाताथाग्नी-ध्रोऽथ यजमानः १२ सर्वे प्रत्यक्षम् । अपि वा यजमान एव प्रत्यक्षमवघ्रेणेतरे १३ हुतँ हविर्मधु हविः इति भक्षयित्वोपयमनं प्रतिप्रस्थात्रे प्रयच्छति १४ तत् प्रतिप्रस्थातोच्छिष्टखरे मार्जयित्वान्तर्वेद्युपयमनं निधाय तस्मिन् राजतसुवर्णौ रुक्माववधाय मदन्तीरानीयोत्तमेनानुवाकेन शान्तिं कृत्वा निनीयाप उपयमने सर्वं परिघर्म्य ँ! समवधाय संप्रेष्यति १५ ११

1629

`m;Ry s\ s;´m;n;y;nub[Uih it 1 a; yiSmNTs¢ v;sv;" TyÉ.D;-y;g[e,;hvnIy' py;RúTy sm[;@;sN´;\ s;dyit ) Sv;h; Tv; sUyRSy riXm>y" it p[;t" ) Sv;h; Tv; n=]e>y" it s;ym( 2 y];É.j;n;it a²õ tO,mÉßye ivd;nIm( it tí;mvsOjit 3 Evmev s;y'p[;t" p[vGyeR, p[crit 4 } yupsTk W$(ÕTv" W@psTk Ã;dxÕTvo Ã;dxo-psTk ctuivR \ xitÕTv" 5 Et;v¥;n; 6 ¬ÿre, mN]e, s;y\ r*ih,' juhoit 7 apIpro m;ðo r;i]yw m; p;ih it s;y' k;<$k¡ \ sÉm-/m;d/;it ) apIpro m; r;i]y; aöo m; p;ih it p[;t" 8 aÉ¦JyoRitJyoRitrÉ¦" Sv;h; it s;ymÉ¦ho]' juhoit ) sUyoR Jyoit-JyoRit" sUyR" Sv;h; it p[;t" 9 s\ sO·hom' v; 10 aÉ¦·ome p[vO,áÿ_ 11 noKQye p[vOïä;t( 12 ivÉjit svRpOÏ¼ p[vO,áÿ_ 13 n p[qmyDe p[vOïä;t( 14 p[vOïä;Ã; 15 yonUc;n" Åoi]yStSy p[vOïä;t( 16 p[vOïä;d( dub[;R÷,Sy 17 b[÷vcRsk;mSyeTyekW;m( 18 t' p[vOJy s'vTsr' n m;\ smXnIy;¥ r;m;mupey;¥ mONmyen ipbe¥;Sy r;m ¬iCz·' ipbet( 19 tej Ev tt( s\ XytIit ivD;yte 20 12

gharmAya saMM sAdyamAnAyAnubrUhi iti 1 A yasmintsapta vAsavAH ityabhijxA-yAgreNAhavanIyaM paryAhqtya samrADAsandyAMM sAdayati , svAhA tvA sUryasya rafmibhyaH iti prAtaH , svAhA tvA nakSatrebhyaH iti sAyam 2 yatrAbhijAnAti addhi tqNamaghniye vifvadAnIm iti tadgAmavasqjati 3 evameva sAyaMprAtaH pravargyeNa pracarati 4 tr?yupasatke SaTkqtvaH SaDupasatke dvAdafakqtvo dvAdafo-pasatke caturviMM fatikqtvaH 5 etAvannAnA 6 uttareNa mantreNa sAyaMM rauhiNaM juhoti 7 apIparo mAhNo rAtriyai mA pAhi iti sAyaM kANTakIMM sami-dhamAdadhAti , apIparo mA rAtriyA ahno mA pAhi iti prAtaH 8 agnirjyotirjyotiragniH svAhA iti sAyamagnihotraM juhoti , sUryo jyoti-rjyotiH sUryaH svAhA iti prAtaH 9 saMM sqSTahomaM vA 10 agniSTome pravqNakti 11 nokthye pravqxjyAt 12 vifvajiti sarvapqSThe pravqNakti 13 na prathamayajxe pravqxjyAt 14 pravqxjyAdvA 15 yo'nUcAnaH frotriyastasya pravqxjyAt 16 pravqxjyAd durbrAhmaNasya 17 brahmavarcasakAmasyetyekeSAm 18 taM pravqjya saMvatsaraM na mAMM samafnIyAnna rAmAmupeyAnna mqnmayena pibennAsya rAma ucchiSTaM pibet 19 teja eva tat saMM fyatIti vijxAyate 20 12

gharmAya saMM sAdyamAnAyAnubrUhi iti 1 A yasmintsapta vAsavAH ityabhijxA-yAgreNAhavanIyaM paryAhqtya samrADAsandyAMM sAdayati , svAhA tvA sUryasya rafmibhyaH iti prAtaH , svAhA tvA nakSatrebhyaH iti sAyam 2 yatrAbhijAnAti addhi tqNamaghniye vifvadAnIm iti tadgAmavasqjati 3 evameva sAyaMprAtaH pravargyeNa pracarati 4 tr! yupasatke SaTkqtvaH SaDupasatke dvAdafakqtvo dvAdafo-pasatke caturvi MM! fatikqtvaH 5 etAvannAnA 6 uttareNa mantreNa sAyaMM rauhiNaM juhoti 7 apIparo mAhNo rAtriyai mA pAhi iti sAyaM kANTakI MM! sami-dhamAdadhAti , apIparo mA rAtriyA ahno mA pAhi iti prAtaH 8 agnirjyotirjyotiragniH svAhA iti sAyamagnihotraM juhoti , sUryo jyoti-rjyotiH sUryaH svAhA iti prAtaH 9 saMM sqSTahomaM vA 10 agniSTome pravqNakti 11 nokthye pravqxjyAt 12 vifvajiti sarvapqSThe pravqNakti 13 na prathamayajxe pravqxjyAt 14 pravqxjyAdvA 15 yo'nUcAnaH frotriyastasya pravqxjyAt 16 pravqxjyAd durbrAhmaNasya 17 brahmavarcasakAmasyetyekeSAm 18 taM pravqjya saMvatsaraM na mAMM samafnIyAnna rAmAmupeyAnna mqnmayena pibennAsya rAma ucchiSTaM pibet 19 teja eva tat saMM fyatIti vijxAyate 20 12

घर्माय सँ साद्यमानायानुब्रूहि इति १ आ यस्मिन्त्सप्त वासवाः इत्यभिज्ञा-याग्रेणाहवनीयं पर्याहृत्य सम्राडासन्द्याँ सादयति । स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मिभ्यः इति प्रातः । स्वाहा त्वा नक्षत्रेभ्यः इति सायम् २ यत्राभिजानाति अद्धि तृणमघ्निये विश्वदानीम् इति तद्गामवसृजति ३ एवमेव सायंप्रातः प्रवर्ग्येण प्रचरति ४ त्र्?युपसत्के षट्कृत्वः षडुपसत्के द्वादशकृत्वो द्वादशो-पसत्के चतुर्विँ शतिकृत्वः ५ एतावन्नाना ६ उत्तरेण मन्त्रेण सायँ रौहिणं जुहोति ७ अपीपरो माह्णो रात्रियै मा पाहि इति सायं काण्टकीँ समि-धमादधाति । अपीपरो मा रात्रिया अह्नो मा पाहि इति प्रातः ८ अग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निः स्वाहा इति सायमग्निहोत्रं जुहोति । सूर्यो ज्योति-र्ज्योतिः सूर्यः स्वाहा इति प्रातः ९ सँ सृष्टहोमं वा १० अग्निष्टोमे प्रवृणक्ति ११ नोक्थ्ये प्रवृञ्ज्यात् १२ विश्वजिति सर्वपृष्ठे प्रवृणक्ति १३ न प्रथमयज्ञे प्रवृञ्ज्यात् १४ प्रवृञ्ज्याद्वा १५ योऽनूचानः श्रोत्रियस्तस्य प्रवृञ्ज्यात् १६ प्रवृञ्ज्याद् दुर्ब्राह्मणस्य १७ ब्रह्मवर्चसकामस्येत्येकेषाम् १८ तं प्रवृज्य संवत्सरं न माँ समश्नीयान्न रामामुपेयान्न मृन्मयेन पिबेन्नास्य राम उच्छिष्टं पिबेत् १९ तेज एव तत् सँ श्यतीति विज्ञायते २० १२

घर्माय सँ साद्यमानायानुब्रूहि इति १ आ यस्मिन्त्सप्त वासवाः इत्यभिज्ञा-याग्रेणाहवनीयं पर्याहृत्य सम्राडासन्द्याँ सादयति । स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मिभ्यः इति प्रातः । स्वाहा त्वा नक्षत्रेभ्यः इति सायम् २ यत्राभिजानाति अद्धि तृणमघ्निये विश्वदानीम् इति तद्गामवसृजति ३ एवमेव सायंप्रातः प्रवर्ग्येण प्रचरति ४ त्र्! युपसत्के षट्कृत्वः षडुपसत्के द्वादशकृत्वो द्वादशो-पसत्के चतुर्वि ँ! शतिकृत्वः ५ एतावन्नाना ६ उत्तरेण मन्त्रेण सायँ रौहिणं जुहोति ७ अपीपरो माह्णो रात्रियै मा पाहि इति सायं काण्टकी ँ! समि-धमादधाति । अपीपरो मा रात्रिया अह्नो मा पाहि इति प्रातः ८ अग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निः स्वाहा इति सायमग्निहोत्रं जुहोति । सूर्यो ज्योति-र्ज्योतिः सूर्यः स्वाहा इति प्रातः ९ सँ सृष्टहोमं वा १० अग्निष्टोमे प्रवृणक्ति ११ नोक्थ्ये प्रवृञ्ज्यात् १२ विश्वजिति सर्वपृष्ठे प्रवृणक्ति १३ न प्रथमयज्ञे प्रवृञ्ज्यात् १४ प्रवृञ्ज्याद्वा १५ योऽनूचानः श्रोत्रियस्तस्य प्रवृञ्ज्यात् १६ प्रवृञ्ज्याद् दुर्ब्राह्मणस्य १७ ब्रह्मवर्चसकामस्येत्येकेषाम् १८ तं प्रवृज्य संवत्सरं न माँ समश्नीयान्न रामामुपेयान्न मृन्मयेन पिबेन्नास्य राम उच्छिष्टं पिबेत् १९ तेज एव तत् सँ श्यतीति विज्ञायते २० १२

1632

p[vGyRmuÃ;sÉyãy¥j;m¦I/e dd;it pÏ*hI' b[÷,e /enu\ ho]e ¨Km;v?vyRve 1 smoPy;pr' %r' pUvRiSmn( %re invpit 2 aqwt;\ sm[;@;-sNdImuÿre,;hvnIy' p[itÏ;Py tSy;\ sv| pár`My| smvd/;it 3 a*duMby;R \ §uÉc ctugORhIt' gOhITv;hvnIye it§ a;ütIjuRhoit `mR y; te idiv xukª TyetwmRN]w" 4 aip v; p[itp[Sq;t; ]In( s'n%;n( xl;-k;mu·In;d;y teW;mekm;hvnIye p[dIPy;Sydße /;ryit ) tm?v-yuRrÉ.juhoit `mR y; te idiv xukª it 5 tiSm¥pr' p[dIPy;hvnIye pUv| p[úTy n;É.dße /;ryit ) tm?vyuRrÉ.juhoit `mR y; teNtár=e xukª it 6 tiSm¥pr' p[dIPy;hvnIye pUv| p[úTy j;nudße /;ryit ) tm-?vyuRrÉ.juhoit `mR y; te pOÉqVy;\ xukª it 7 a;hvnIy Evwnmnup[hrit 8 EtiSmn( k;le p[itp[Sq;t; párÉÅte pImud;nyit anu no´;numit" it 9 aiNvdnumte Tvm( Tyupinã£;m²Nt 10 a;hr²Nt meqIm( ) anuhr²Nt myU%;n( ) a;ddte %r* 11 d²=,t ¬iCz·%r' párhrit 12 aqwtSy;" sm[;@;sN´; Ã;vNtveRid p;d* Ã* bihveRid p[itÏ;Py s'p[eãyit p[Stot" s;m;in g;y it 13 sh pä; i]" s;»o in/nmupy²Nt 14 a/;R?ve iÃtIym( ) ap[e,oÿrveid' tOtIym( 15 idvSTv; prSp;y;" it p[qmeÉ.p[v[j²Nt ) b[÷,STv; prSp;y;" it iÃtIye ) p[;,Sy Tv; prSp;y;" it tOtIye 16 13

pravargyamudvAsayiSyannajAmagnIdhe dadAti paSThauhIM brahmaNe dhenuMM hotre rukmAvadhvaryave 1 samopyAparaM kharaM pUrvasmin khare nivapati 2 athaitAMM samrADA-sandImuttareNAhavanIyaM pratiSThApya tasyAMM sarvaM parigharmyaM samavadadhAti 3 audumbaryAMM sruci caturgqhItaM gqhItvAhavanIye tisra AhutIrjuhoti gharma yA te divi fuk ityetairmantraiH 4 api vA pratiprasthAtA trIn saMnakhAn falA-kAmuSTInAdAya teSAmekamAhavanIye pradIpyAsyadaghne dhArayati , tamadhva-ryurabhijuhoti gharma yA te divi fuk iti 5 tasminnaparaM pradIpyAhavanIye pUrvaM prahqtya nAbhidaghne dhArayati , tamadhvaryurabhijuhoti gharma yA te'ntarikSe fuk iti 6 tasminnaparaM pradIpyAhavanIye pUrvaM prahqtya jAnudaghne dhArayati , tama-dhvaryurabhijuhoti gharma yA te pqthivyAMM fuk iti 7 AhavanIya evainamanupraharati 8 etasmin kAle pratiprasthAtA parifrite patnImudAnayati anu no'dyAnumatiH iti 9 anvidanumate tvam ityupaniSkrAmanti 10 Aharanti methIm , anuharanti mayUkhAn , Adadate kharau 11 dakSiNata ucchiSTakharaM pariharati 12 athaitasyAH samrADAsandyA dvAvantarvedi pAdau dvau bahirvedi pratiSThApya saMpreSyati prastotaH sAmAni gAya iti 13 saha patnyA triH sAmno nidhanamupayanti 14 ardhAdhve dvitIyam , apreNottaravediM tqtIyam 15 divastvA paraspAyAH iti prathame'bhipravrajanti , brahmaNastvA paraspAyAH iti dvitIye , prANasya tvA paraspAyAH iti tqtIye 16 13

pravargyamudvAsayiSyannajAmagnIdhe dadAti paSThauhIM brahmaNe dhenuMM hotre rukmAvadhvaryave 1 samopyAparaM kharaM pUrvasmin khare nivapati 2 athaitAMM samrADA-sandImuttareNAhavanIyaM pratiSThApya tasyAMM sarvaM parigharmyaM samavadadhAti 3 audumbaryA MM! sruci caturgqhItaM gqhItvAhavanIye tisra AhutIrjuhoti gharma yA te divi fuk ityetairmantraiH 4 api vA pratiprasthAtA trIn saMnakhAn falA-kAmuSTInAdAya teSAmekamAhavanIye pradIpyAsyadaghne dhArayati , tamadhva-ryurabhijuhoti gharma yA te divi fuk iti 5 tasminnaparaM pradIpyAhavanIye pUrvaM prahqtya nAbhidaghne dhArayati , tamadhvaryurabhijuhoti gharma yA te'ntarikSe fuk iti 6 tasminnaparaM pradIpyAhavanIye pUrvaM prahqtya jAnudaghne dhArayati , tama-dhvaryurabhijuhoti gharma yA te pqthivyAMM fuk iti 7 AhavanIya evainamanupraharati 8 etasmin kAle pratiprasthAtA parifrite patnImudAnayati anu no'dyAnumatiH iti 9 anvidanumate tvam ityupaniSkrAmanti 10 Aharanti methIm , anuharanti mayUkhAn , Adadate kharau 11 dakSiNata ucchiSTakharaM pariharati 12 athaitasyAH samrADAsandyA dvAvantarvedi pAdau dvau bahirvedi pratiSThApya saMpreSyati prastotaH sAmAni gAya iti 13 saha patnyA triH sAmno nidhanamupayanti 14 ardhAdhve dvitIyam , apreNottaravediM tqtIyam 15 divastvA paraspAyAH iti prathame'bhipravrajanti , brahmaNastvA paraspAyAH iti dvitIye , prANasya tvA paraspAyAH iti tqtIye 16 13

प्रवर्ग्यमुद्वासयिष्यन्नजामग्नीधे ददाति पष्ठौहीं ब्रह्मणे धेनुँ होत्रे रुक्मावध्वर्यवे १ समोप्यापरं खरं पूर्वस्मिन् खरे निवपति २ अथैताँ सम्राडा-सन्दीमुत्तरेणाहवनीयं प्रतिष्ठाप्य तस्याँ सर्वं परिघर्म्यं समवदधाति ३ औदुम्बर्याँ स्रुचि चतुर्गृहीतं गृहीत्वाहवनीये तिस्र आहुतीर्जुहोति घर्म या ते दिवि शुक् इत्येतैर्मन्त्रैः ४ अपि वा प्रतिप्रस्थाता त्रीन् संनखान् शला-कामुष्टीनादाय तेषामेकमाहवनीये प्रदीप्यास्यदघ्ने धारयति । तमध्व-र्युरभिजुहोति घर्म या ते दिवि शुक् इति ५ तस्मिन्नपरं प्रदीप्याहवनीये पूर्वं प्रहृत्य नाभिदघ्ने धारयति । तमध्वर्युरभिजुहोति घर्म या तेऽन्तरिक्षे शुक् इति ६ तस्मिन्नपरं प्रदीप्याहवनीये पूर्वं प्रहृत्य जानुदघ्ने धारयति । तम-ध्वर्युरभिजुहोति घर्म या ते पृथिव्याँ शुक् इति ७ आहवनीय एवैनमनुप्रहरति ८ एतस्मिन् काले प्रतिप्रस्थाता परिश्रिते पत्नीमुदानयति अनु नोऽद्यानुमतिः इति ९ अन्विदनुमते त्वम् इत्युपनिष्क्रामन्ति १० आहरन्ति मेथीम् । अनुहरन्ति मयूखान् । आददते खरौ ११ दक्षिणत उच्छिष्टखरं परिहरति १२ अथैतस्याः सम्राडासन्द्या द्वावन्तर्वेदि पादौ द्वौ बहिर्वेदि प्रतिष्ठाप्य संप्रेष्यति प्रस्तोतः सामानि गाय इति १३ सह पत्न्या त्रिः साम्नो निधनमुपयन्ति १४ अर्धाध्वे द्वितीयम् । अप्रेणोत्तरवेदिं तृतीयम् १५ दिवस्त्वा परस्पायाः इति प्रथमेऽभिप्रव्रजन्ति । ब्रह्मणस्त्वा परस्पायाः इति द्वितीये । प्राणस्य त्वा परस्पायाः इति तृतीये १६ १३

प्रवर्ग्यमुद्वासयिष्यन्नजामग्नीधे ददाति पष्ठौहीं ब्रह्मणे धेनुँ होत्रे रुक्मावध्वर्यवे १ समोप्यापरं खरं पूर्वस्मिन् खरे निवपति २ अथैताँ सम्राडा-सन्दीमुत्तरेणाहवनीयं प्रतिष्ठाप्य तस्याँ सर्वं परिघर्म्यं समवदधाति ३ औदुम्बर्या ँ! स्रुचि चतुर्गृहीतं गृहीत्वाहवनीये तिस्र आहुतीर्जुहोति घर्म या ते दिवि शुक् इत्येतैर्मन्त्रैः ४ अपि वा प्रतिप्रस्थाता त्रीन् संनखान् शला-कामुष्टीनादाय तेषामेकमाहवनीये प्रदीप्यास्यदघ्ने धारयति । तमध्व-र्युरभिजुहोति घर्म या ते दिवि शुक् इति ५ तस्मिन्नपरं प्रदीप्याहवनीये पूर्वं प्रहृत्य नाभिदघ्ने धारयति । तमध्वर्युरभिजुहोति घर्म या तेऽन्तरिक्षे शुक् इति ६ तस्मिन्नपरं प्रदीप्याहवनीये पूर्वं प्रहृत्य जानुदघ्ने धारयति । तम-ध्वर्युरभिजुहोति घर्म या ते पृथिव्याँ शुक् इति ७ आहवनीय एवैनमनुप्रहरति ८ एतस्मिन् काले प्रतिप्रस्थाता परिश्रिते पत्नीमुदानयति अनु नोऽद्यानुमतिः इति ९ अन्विदनुमते त्वम् इत्युपनिष्क्रामन्ति १० आहरन्ति मेथीम् । अनुहरन्ति मयूखान् । आददते खरौ ११ दक्षिणत उच्छिष्टखरं परिहरति १२ अथैतस्याः सम्राडासन्द्या द्वावन्तर्वेदि पादौ द्वौ बहिर्वेदि प्रतिष्ठाप्य संप्रेष्यति प्रस्तोतः सामानि गाय इति १३ सह पत्न्या त्रिः साम्नो निधनमुपयन्ति १४ अर्धाध्वे द्वितीयम् । अप्रेणोत्तरवेदिं तृतीयम् १५ दिवस्त्वा परस्पायाः इति प्रथमेऽभिप्रव्रजन्ति । ब्रह्मणस्त्वा परस्पायाः इति द्वितीये । प्राणस्य त्वा परस्पायाः इति तृतीये १६ १३

1638

aq yid pu¨W;Õit' Éck¡WeRd]wvetr;vup;vúTy ixrso åp' kroit 1 ¬pár·;Nm*ïvedmp[iCz¥;g[\ ix%;yw åpm( 2 ihr

atha yadi puruSAkqtiM cikIrSedatraivetarAvupAvahqtya firaso rUpaM karoti 1 upariSTAnmauxjavedamapracchinnAgraMM fikhAyai rUpam 2 hiraNyafakalAvAjyasruvau vAkSyo rUpam 3 sruvau nAsikayo rUpam 4 dogdhre karNayo rUpam 5 prokSaNIdhAnIM mukhasya rUpam 6 AjyasthAlIM grIvANAMM rUpam 7 dhqSTI jatrUNAMM rUpam 8 faphAvaMM sayo rUpam 9 rauhiNahavanyau bAhvo rUpam 10 dafaudumbarIH samidho'zgulInAMM rUpam 11 prAcIM methIM pqSTInAMM rUpam 12 abhito dhavitre pArfvayo rUpam 13 madhye tqtIyamuraso rUpam 14 madhya upayamanamudarasya rUpam 15 tasmin sarvaMM rajjumayaMM samavadadhAtyAntrANAMM rUpam 16 pafcAdabhriM tirafcIMM froNyo rUpam 17 abhitaH fazkU sakthyo rUpam 18 madhye tqtIyaM meDhrasya rUpam 19 rauhiNakapAle pArSNyo rUpam 20 dafaudumbarIH samidho'zgulInAMM rUpam 21 rauhiNapiSTafeSamabhidhvaMM sayati majjAnAMM rUpam 22 upariSTAnmauxjavedaM visrasya nidadhAti snAvnAMM rUpam 23 avakAbhirdhUpatqNairiti pracchAdayati mAMM sasya rUpam 24 dadhnA madhumifreNAvokSati lohitasya rUpam 25 kqSNAjinena prAcInagrIveNottaralomnA pracchAdayati tvaco lomnAMM rUpam 26 upariSTAt samrADAsandIM visrasya nidadhAti , sAmrAjyasya rUpaM karoti 27 15

atha yadi puruSAkqtiM cikIrSedatraivetarAvupAvahqtya firaso rUpaM karoti 1 upariSTAnmauxjavedamapracchinnAgraMM fikhAyai rUpam 2 hiraNyafakalAvAjyasruvau vAkSyo rUpam 3 sruvau nAsikayo rUpam 4 dogdhre karNayo rUpam 5 prokSaNIdhAnIM mukhasya rUpam 6 AjyasthAlIM grIvANAMM rUpam 7 dhqSTI jatrUNAMM rUpam 8 faphAvaMM sayo rUpam 9 rauhiNahavanyau bAhvo rUpam 10 dafaudumbarIH samidho'zgulInAMM rUpam 11 prAcIM methIM pqSTInAMM rUpam 12 abhito dhavitre pArfvayo rUpam 13 madhye tqtIyamuraso rUpam 14 madhya upayamanamudarasya rUpam 15 tasmin sarva MM! rajjumayaMM samavadadhAtyAntrANAMM rUpam 16 pafcAdabhriM tirafcI MM! froNyo rUpam 17 abhitaH fazkU sakthyo rUpam 18 madhye tqtIyaM meDhrasya rUpam 19 rauhiNakapAle pArSNyo rUpam 20 dafaudumbarIH samidho'zgulInAMM rUpam 21 rauhiNapiSTafeSamabhidhvaMM sayati majjAnAMM rUpam 22 upariSTAnmauxjavedaM visrasya nidadhAti snAvnAMM rUpam 23 avakAbhirdhUpatqNairiti pracchAdayati mAMM sasya rUpam 24 dadhnA madhumifreNAvokSati lohitasya rUpam 25 kqSNAjinena prAcInagrIveNottaralomnA pracchAdayati tvaco lomnAMM rUpam 26 upariSTAt samrADAsandIM visrasya nidadhAti , sAmrAjyasya rUpaM karoti 27 15

अथ यदि पुरुषाकृतिं चिकीर्षेदत्रैवेतरावुपावहृत्य शिरसो रूपं करोति १ उपरिष्टान्मौञ्जवेदमप्रच्छिन्नाग्रँ शिखायै रूपम् २ हिरण्यशकलावाज्यस्रुवौ वाक्ष्यो रूपम् ३ स्रुवौ नासिकयो रूपम् ४ दोग्ध्रे कर्णयो रूपम् ५ प्रोक्षणीधानीं मुखस्य रूपम् ६ आज्यस्थालीं ग्रीवाणाँ रूपम् ७ धृष्टी जत्रूणाँ रूपम् ८ शफावँ सयो रूपम् ९ रौहिणहवन्यौ बाह्वो रूपम् १० दशौदुम्बरीः समिधोऽङ्गुलीनाँ रूपम् ११ प्राचीं मेथीं पृष्टीनाँ रूपम् १२ अभितो धवित्रे पार्श्वयो रूपम् १३ मध्ये तृतीयमुरसो रूपम् १४ मध्य उपयमनमुदरस्य रूपम् १५ तस्मिन् सर्वँ रज्जुमयँ समवदधात्यान्त्राणाँ रूपम् १६ पश्चादभ्रिं तिरश्चीँ श्रोण्यो रूपम् १७ अभितः शङ्कू सक्थ्यो रूपम् १८ मध्ये तृतीयं मेढ्रस्य रूपम् १९ रौहिणकपाले पार्ष्ण्यो रूपम् २० दशौदुम्बरीः समिधोऽङ्गुलीनाँ रूपम् २१ रौहिणपिष्टशेषमभिध्वँ सयति मज्जानाँ रूपम् २२ उपरिष्टान्मौञ्जवेदं विस्रस्य निदधाति स्नाव्नाँ रूपम् २३ अवकाभिर्धूपतृणैरिति प्रच्छादयति माँ सस्य रूपम् २४ दध्ना मधुमिश्रेणावोक्षति लोहितस्य रूपम् २५ कृष्णाजिनेन प्राचीनग्रीवेणोत्तरलोम्ना प्रच्छादयति त्वचो लोम्नाँ रूपम् २६ उपरिष्टात् सम्राडासन्दीं विस्रस्य निदधाति । साम्राज्यस्य रूपं करोति २७ १५

अथ यदि पुरुषाकृतिं चिकीर्षेदत्रैवेतरावुपावहृत्य शिरसो रूपं करोति १ उपरिष्टान्मौञ्जवेदमप्रच्छिन्नाग्रँ शिखायै रूपम् २ हिरण्यशकलावाज्यस्रुवौ वाक्ष्यो रूपम् ३ स्रुवौ नासिकयो रूपम् ४ दोग्ध्रे कर्णयो रूपम् ५ प्रोक्षणीधानीं मुखस्य रूपम् ६ आज्यस्थालीं ग्रीवाणाँ रूपम् ७ धृष्टी जत्रूणाँ रूपम् ८ शफावँ सयो रूपम् ९ रौहिणहवन्यौ बाह्वो रूपम् १० दशौदुम्बरीः समिधोऽङ्गुलीनाँ रूपम् ११ प्राचीं मेथीं पृष्टीनाँ रूपम् १२ अभितो धवित्रे पार्श्वयो रूपम् १३ मध्ये तृतीयमुरसो रूपम् १४ मध्य उपयमनमुदरस्य रूपम् १५ तस्मिन् सर्व ँ! रज्जुमयँ समवदधात्यान्त्राणाँ रूपम् १६ पश्चादभ्रिं तिरश्ची ँ! श्रोण्यो रूपम् १७ अभितः शङ्कू सक्थ्यो रूपम् १८ मध्ये तृतीयं मेढ्रस्य रूपम् १९ रौहिणकपाले पार्ष्ण्यो रूपम् २० दशौदुम्बरीः समिधोऽङ्गुलीनाँ रूपम् २१ रौहिणपिष्टशेषमभिध्वँ सयति मज्जानाँ रूपम् २२ उपरिष्टान्मौञ्जवेदं विस्रस्य निदधाति स्नाव्नाँ रूपम् २३ अवकाभिर्धूपतृणैरिति प्रच्छादयति माँ सस्य रूपम् २४ दध्ना मधुमिश्रेणावोक्षति लोहितस्य रूपम् २५ कृष्णाजिनेन प्राचीनग्रीवेणोत्तरलोम्ना प्रच्छादयति त्वचो लोम्नाँ रूपम् २६ उपरिष्टात् सम्राडासन्दीं विस्रस्य निदधाति । साम्राज्यस्य रूपं करोति २७ १५

1641

¬ÿrve´;muÃ;syet( tejSk;mSy ) ¬ÿrve´;m¥;´k;mSy 1 puro v; p;ÃoÃ;syet( 2 ndIÃÇp ¬Ã;syet( 3 yid ndIÃÇp ¬Ã;sye¥ páriWet( 4 y' iÃãy;´] s Sy;t( tSy;' idXy*duMby;R \ x;%;y;muÃ;syet( dmhmmuãy;muãy;y,Sy xuc; p[;,mipdh;Ém it 5 xucwv;Sy p[;,mipdhit ) t;jg;itRm;z³tIit ivD;yte 6 y] d.;R ¬pdIks'tt;" SyuStduÃ;syed( vOi·k;mSy 7 ¬ÿrve´;' inTy' kLp' b[uvte 8 nwnmuÃ;Ést' vy;\ És py;RsIr¥;¦e" p[,yn;t( 9 a]wk párWecn\ sm;mn²Nt 10 aqwnmpitÏNte r²Ntn;Rm;És idVyo gN/vR" it p[itp´ sh p[jy; sh r;ySpoWe,

uttaravedyAmudvAsayet tejaskAmasya , uttaravedyAmannAdyakAmasya 1 puro vA pafcAdvodvAsayet 2 nadIdvIpa udvAsayet 3 yadi nadIdvIpa udvAsayenna pariSixcet 4 yaM dviSyAdyatra sa syAt tasyAM difyaudumbaryAMM fAkhAyAmudvAsayet idamahamamuSyAmuSyAyaNasya fucA prANamapidahAmi iti 5 fucaivAsya prANamapidahati , tAjagArtimArchatIti vijxAyate 6 yatra darbhA upadIkasaMtatAH syustadudvAsayed vqSTikAmasya 7 uttaravedyAM nityaM kalpaM bruvate 8 nainamudvAsitaM vayAMM si paryAsIrannAgneH praNayanAt 9 atraike pariSecanaMM samAmananti 10 athainamapatiSThante rantirnAmAsi divyo gandharvaH iti pratipadya saha prajayA saha rAyaspoSeNa

uttaravedyAmudvAsayet tejaskAmasya , uttaravedyAmannAdyakAmasya 1 puro vA pafcAdvodvAsayet 2 nadIdvIpa udvAsayet 3 yadi nadIdvIpa udvAsayenna pariSixcet 4 yaM dviSyAdyatra sa syAt tasyAM difyaudumbaryA MM! fAkhAyAmudvAsayet idamahamamuSyAmuSyAyaNasya fucA prANamapidahAmi iti 5 fucaivAsya prANamapidahati , tAjagArtimArchatIti vijxAyate 6 yatra darbhA upadIkasaMtatAH syustadudvAsayed vqSTikAmasya 7 uttaravedyAM nityaM kalpaM bruvate 8 nainamudvAsitaM vayAMM si paryAsIrannAgneH praNayanAt 9 atraike pariSecanaMM samAmananti 10 athainamapatiSThante rantirnAmAsi divyo gandharvaH iti pratipadya saha prajayA saha rAyaspoSeNa

उत्तरवेद्यामुद्वासयेत् तेजस्कामस्य । उत्तरवेद्यामन्नाद्यकामस्य १ पुरो वा पश्चाद्वोद्वासयेत् २ नदीद्वीप उद्वासयेत् ३ यदि नदीद्वीप उद्वासयेन्न परिषिञ्चेत् ४ यं द्विष्याद्यत्र स स्यात् तस्यां दिश्यौदुम्बर्याँ शाखायामुद्वासयेत् इदमहममुष्यामुष्यायणस्य शुचा प्राणमपिदहामि इति ५ शुचैवास्य प्राणमपिदहति । ताजगार्तिमार्छतीति विज्ञायते ६ यत्र दर्भा उपदीकसंतताः स्युस्तदुद्वासयेद् वृष्टिकामस्य ७ उत्तरवेद्यां नित्यं कल्पं ब्रुवते ८ नैनमुद्वासितं वयाँ सि पर्यासीरन्नाग्नेः प्रणयनात् ९ अत्रैके परिषेचनँ समामनन्ति १० अथैनमपतिष्ठन्ते रन्तिर्नामासि दिव्यो गन्धर्वः इति प्रतिपद्य सह प्रजया सह रायस्पोषेण

उत्तरवेद्यामुद्वासयेत् तेजस्कामस्य । उत्तरवेद्यामन्नाद्यकामस्य १ पुरो वा पश्चाद्वोद्वासयेत् २ नदीद्वीप उद्वासयेत् ३ यदि नदीद्वीप उद्वासयेन्न परिषिञ्चेत् ४ यं द्विष्याद्यत्र स स्यात् तस्यां दिश्यौदुम्बर्या ँ! शाखायामुद्वासयेत् इदमहममुष्यामुष्यायणस्य शुचा प्राणमपिदहामि इति ५ शुचैवास्य प्राणमपिदहति । ताजगार्तिमार्छतीति विज्ञायते ६ यत्र दर्भा उपदीकसंतताः स्युस्तदुद्वासयेद् वृष्टिकामस्य ७ उत्तरवेद्यां नित्यं कल्पं ब्रुवते ८ नैनमुद्वासितं वयाँ सि पर्यासीरन्नाग्नेः प्रणयनात् ९ अत्रैके परिषेचनँ समामनन्ति १० अथैनमपतिष्ठन्ते रन्तिर्नामासि दिव्यो गन्धर्वः इति प्रतिपद्य सह प्रजया सह रायस्पोषेण

1645

yid `mR" SkNdet( aSk;n( ´*" pOÉqvIm( it Ã;>y;menmÉ.mN]yet 1 yid `meR, crTsu iv´ud;ptet( y; purSt;iÃ´ud;ptt( TyetwyRq;²l©Ö juüy;t( 2 aq yid svRt" sv;R juüy;t( 3 aqwt;in `mRp[;yÉæ;;in juhoit p[;,;y Sv;h; Ð pUã,e Sv;h; Tynuv;k;>y;m( 4 `meR·k;mupd/;it ¬dSy xuãm;º;nu" Tynuv;kn 5 kÚl;ÉynI' y;Ste a¦e a;{ ;R yony" Tynuv;kn 6 s'ÉctmÉ¦mwÉ@Ky;É.mOxit aÉ¦rÉs vw;nroÉs Tynuv;kn 7 .U.uRv" suv" it svRp[;yÉæ;;in 8 yid mh;vIr" p´et è?vR è Wu , ètye it Ã;>y;menmuCz^yet( 9 yid É.´et iv/u' d{ ;,m( it s'/;y y;in ë!;qeR s\ XleW,;in twrenmÉ.idç¼´dNyNm;We>yo m;\ s;° yëte ÉcdÉ.ÉÅW" it 10 y´p[cr,Iy" s'p´et;NySmw Sq;nmipd?y;t( 11 yid `mRmitprIyu" n v; p[itprIyu" punåj;R Ð sh rYy; Tyet;>y;men' p[itprIyu" 12 17

yadi gharmaH skandet askAn dyauH pqthivIm iti dvAbhyAmenamabhimantrayeta 1 yadi gharmeNa caratsu vidyudApatet yA purastAdvidyudApatat ityetairyathAlizgaM juhuyAt 2 atha yadi sarvataH sarvA juhuyAt 3 athaitAni gharmaprAyafcittAni juhoti prANAya svAhA . pUSNe svAhA ityanuvAkAbhyAm 4 gharmeSTakAmupadadhAti udasya fuSmAdbhAnuH ityanuvAkena 5 kulAyinIM yAste agne Adra ?A? yonayaH ityanuvAkena 6 saMcitamagnimaiDikyAbhimqfati agnirasi vaifvAnaro'si ityanuvAkena 7 bhUrbhuvaH suvaH iti sarvaprAyafcittAni 8 yadi mahAvIraH padyeta Urdhva U Su Na Utaye iti dvAbhyAmenamucchrayet 9 yadi bhidyeta vidhuM dadra ?ANam iti saMdhAya yAni dqDhArthe saMM fleSaNAni tairenamabhidihyedyadanyanmASebhyo mAMM sAcca yadqte cidabhifriSaH iti 10 yadyapracaraNIyaH saMpadyetAnyasmai sthAnamapidadhyAt 11 yadi gharmamatiparIyuH na vA pratiparIyuH punarUrjA . saha rayyA ityetAbhyAmenaM pratiparIyuH 12 17

yadi gharmaH skandet askAn dyauH pqthivIm iti dvAbhyAmenamabhimantrayeta 1 yadi gharmeNa caratsu vidyudApatet yA purastAdvidyudApatat ityetairyathAlizgaM juhuyAt 2 atha yadi sarvataH sarvA juhuyAt 3 athaitAni gharmaprAyafcittAni juhoti prANAya svAhA . pUSNe svAhA ityanuvAkAbhyAm 4 gharmeSTakAmupadadhAti udasya fuSmAdbhAnuH ityanuvAkena 5 kulAyinIM yAste agne AdrA r! yonayaH ityanuvAkena 6 saMcitamagnimaiDikyAbhimqfati agnirasi vaifvAnaro'si ityanuvAkena 7 bhUrbhuvaH suvaH iti sarvaprAyafcittAni 8 yadi mahAvIraH padyeta Urdhva U Su Na Utaye iti dvAbhyAmenamucchrayet 9 yadi bhidyeta vidhuM dadrA Nam iti saMdhAya yAni dqDhArthe saMM fleSaNAni tairenamabhidihyedyadanyanmASebhyo mAMM sAcca yadqte cidabhifriSaH iti 10 yadyapracaraNIyaH saMpadyetAnyasmai sthAnamapidadhyAt 11 yadi gharmamatiparIyuH na vA pratiparIyuH punarUrjA . saha rayyA ityetAbhyAmenaM pratiparIyuH 12 17

यदि घर्मः स्कन्देत् अस्कान् द्यौः पृथिवीम् इति द्वाभ्यामेनमभिमन्त्रयेत १ यदि घर्मेण चरत्सु विद्युदापतेत् या पुरस्ताद्विद्युदापतत् इत्येतैर्यथालिङ्गं जुहुयात् २ अथ यदि सर्वतः सर्वा जुहुयात् ३ अथैतानि घर्मप्रायश्चित्तानि जुहोति प्राणाय स्वाहा ॥ पूष्णे स्वाहा इत्यनुवाकाभ्याम् ४ घर्मेष्टकामुपदधाति उदस्य शुष्माद्भानुः इत्यनुवाकेन ५ कुलायिनीं यास्ते अग्ने आद्र ?ा? योनयः इत्यनुवाकेन ६ संचितमग्निमैडिक्याभिमृशति अग्निरसि वैश्वानरोऽसि इत्यनुवाकेन ७ भूर्भुवः सुवः इति सर्वप्रायश्चित्तानि ८ यदि महावीरः पद्येत ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये इति द्वाभ्यामेनमुच्छ्रयेत् ९ यदि भिद्येत विधुं दद्र ?ाणम् इति संधाय यानि दृढार्थे सँ श्लेषणानि तैरेनमभिदिह्येद्यदन्यन्माषेभ्यो माँ साच्च यदृते चिदभिश्रिषः इति १० यद्यप्रचरणीयः संपद्येतान्यस्मै स्थानमपिदध्यात् ११ यदि घर्ममतिपरीयुः न वा प्रतिपरीयुः पुनरूर्जा ॥ सह रय्या इत्येताभ्यामेनं प्रतिपरीयुः १२ १७

यदि घर्मः स्कन्देत् अस्कान् द्यौः पृथिवीम् इति द्वाभ्यामेनमभिमन्त्रयेत १ यदि घर्मेण चरत्सु विद्युदापतेत् या पुरस्ताद्विद्युदापतत् इत्येतैर्यथालिङ्गं जुहुयात् २ अथ यदि सर्वतः सर्वा जुहुयात् ३ अथैतानि घर्मप्रायश्चित्तानि जुहोति प्राणाय स्वाहा ॥ पूष्णे स्वाहा इत्यनुवाकाभ्याम् ४ घर्मेष्टकामुपदधाति उदस्य शुष्माद्भानुः इत्यनुवाकेन ५ कुलायिनीं यास्ते अग्ने आद्रा र्! योनयः इत्यनुवाकेन ६ संचितमग्निमैडिक्याभिमृशति अग्निरसि वैश्वानरोऽसि इत्यनुवाकेन ७ भूर्भुवः सुवः इति सर्वप्रायश्चित्तानि ८ यदि महावीरः पद्येत ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये इति द्वाभ्यामेनमुच्छ्रयेत् ९ यदि भिद्येत विधुं दद्रा णम् इति संधाय यानि दृढार्थे सँ श्लेषणानि तैरेनमभिदिह्येद्यदन्यन्माषेभ्यो माँ साच्च यदृते चिदभिश्रिषः इति १० यद्यप्रचरणीयः संपद्येतान्यस्मै स्थानमपिदध्यात् ११ यदि घर्ममतिपरीयुः न वा प्रतिपरीयुः पुनरूर्जा ॥ सह रय्या इत्येताभ्यामेनं प्रतिपरीयुः १२ १७

1651

aq;t" suTy;y;' p[vOïnm( 1 yid purSt;d¨,; Sy;dq p[vOJy" 2 ¬pk;x ¬pVyuW\ smy;iviWt ¬idt;nuidt ¬idte v; 3 p[;t" s'gve v; 4 m;?y'idne v; pvm;ne Stute 5 sÕdev;¦I/[e p[vOJy it ivD;yte 6 t;Nyet;in p[vOïn;Ny*psdw" p[vOïnwivRkLpern( 7 Vy;:y;t; `or;StNv" ) ar

athAtaH sutyAyAM pravqxjanam 1 yadi purastAdaruNA syAdatha pravqjyaH 2 upakAfa upavyuSaMM samayAviSita uditAnudita udite vA 3 prAtaH saMgave vA 4 mAdhyaMdine vA pavamAne stute 5 sakqdevAgnIdhre pravqjya iti vijxAyate 6 tAnyetAni pravqxjanAnyaupasadaiH pravqxjanairvikalperan 7 vyAkhyAtA ghorAstanvaH , araNye'nuvAkyafca gaNa uttarau cAnuvAkau 8 yadi gharmeNa caratsvekasqka uttiSThet vi gA indra vicaran spAfayasva ityenamabhimantrayeta 9 ubhayata AdI-pyolmukamasmai pratyasyet agne agninA saMvadasva iti 10 athainamabhimantrayate sakqt te agne namaH ityanuvAkafeSeNa 11 yadi gqdhraH sAlAvqkI bhayeDako dIrghamukhulUko bhUtopasqSTaH fakunirvA vadet asqzmukhaH . yadetat . yadISitaH . dIrghamukhi . itthAdulUkaH . yadetadbhUtAnyanvAvifya . prasArya sakthyau ityetairyathAlizgamabhima ntr?yolmukapratyasanAdi samAnam 12 19

अथातः सुत्यायां प्रवृञ्जनम् १ यदि पुरस्तादरुणा स्यादथ प्रवृज्यः २ उपकाश उपव्युषँ समयाविषित उदितानुदित उदिते वा ३ प्रातः संगवे वा ४ माध्यंदिने वा पवमाने स्तुते ५ सकृदेवाग्नीध्रे प्रवृज्य इति विज्ञायते ६ तान्येतानि प्रवृञ्जनान्यौपसदैः प्रवृञ्जनैर्विकल्पेरन् ७ व्याख्याता घोरास्तन्वः । अरण्येऽनुवाक्यश्च गण उत्तरौ चानुवाकौ ८ यदि घर्मेण चरत्स्वेकसृक उत्तिष्ठेत् वि गा इन्द्र विचरन् स्पाशयस्व इत्येनमभिमन्त्रयेत ९ उभयत आदी-प्योल्मुकमस्मै प्रत्यस्येत् अग्ने अग्निना संवदस्व इति १० अथैनमभिमन्त्रयते सकृत् ते अग्ने नमः इत्यनुवाकशेषेण ११ यदि गृध्रः सालावृकी भयेडको दीर्घमुखुलूको भूतोपसृष्टः शकुनिर्वा वदेत् असृङ्मुखः ॥ यदेतत् ॥ यदीषितः ॥ दीर्घमुखि ॥ इत्थादुलूकः ॥ यदेतद्भूतान्यन्वाविश्य ॥ प्रसार्य सक्थ्यौ इत्येतैर्यथालिङ्गमभिम न्त्र्?योल्मुकप्रत्यसनादि समानम् १२ १९

अथातः सुत्यायां प्रवृञ्जनम् १ यदि पुरस्तादरुणा स्यादथ प्रवृज्यः २ उपकाश उपव्युषँ समयाविषित उदितानुदित उदिते वा ३ प्रातः संगवे वा ४ माध्यंदिने वा पवमाने स्तुते ५ सकृदेवाग्नीध्रे प्रवृज्य इति विज्ञायते ६ तान्येतानि प्रवृञ्जनान्यौपसदैः प्रवृञ्जनैर्विकल्पेरन् ७ व्याख्याता घोरास्तन्वः । अरण्येऽनुवाक्यश्च गण उत्तरौ चानुवाकौ ८ यदि घर्मेण चरत्स्वेकसृक उत्तिष्ठेत् वि गा इन्द्र विचरन् स्पाशयस्व इत्येनमभिमन्त्रयेत ९ उभयत आदी-प्योल्मुकमस्मै प्रत्यस्येत् अग्ने अग्निना संवदस्व इति १० अथैनमभिमन्त्रयते सकृत् ते अग्ने नमः इत्यनुवाकशेषेण ११ यदि गृध्रः सालावृकी भयेडको दीर्घमुखुलूको भूतोपसृष्टः शकुनिर्वा वदेत् असृङ्मुखः ॥ यदेतत् ॥ यदीषितः ॥ दीर्घमुखि ॥ इत्थादुलूकः ॥ यदेतद्भूतान्यन्वाविश्य ॥ प्रसार्य सक्थ्यौ इत्येतैर्यथालिङ्गमभिमन्त्र्! योल्मुकप्रत्यसनादि समानम् १२ १९

1660

a·My;' pvRÉ, copvsit v;Gyt" 1 n c s'ivxet( 2 s'vTsrmetd( v[t' cret( 3 EtiSm¥ev s'vTsre/IyIt 4 y´etiSmn( s'vTsre n;/IyIt y;vd?yynmetd( v[t' cret( 5 s'vTsrSy prSt;t( ²%leziddRxeRÉ¦-mupsm;/;y s'párStIyR pUvRviÃsOJy;vOÿwmRN]w" sÉm/ a;/;y;vOÿwdeRvt; ¬pSq;y;] gurve vr' dæv; kxXmÅu v;pyte 6 aq;Sy Sv;?y;ymÉ/ 7 inTye 8 n;nuTsO·;?y;yo/IyIt n nÿ_' n;É.doWmb[÷cyRm;p´ n m;\ s' %;idTv; n kxXmÅu v;pÉyTv; n lom;in k;rÉyTv; n n%;in n dt" p[=;Ly 9 n;ÿ_o n;>yÿ_o n;{ oR n;deR n;nvvO·e n hártyv;n( p[e=m;," 10 n g[;MySy pxorNte n;r

aSTamyAM parvaNi copavasati vAgyataH 1 na ca saMvifet 2 saMvatsarametad vrataM caret 3 etasminneva saMvatsare'dhIyIta 4 yadyetasmin saMvatsare nAdhIyIta yAvadadhyayanametad vrataM caret 5 saMvatsarasya parastAt khile'chadirdarfe'gni-mupasamAdhAya saMparistIrya pUrvavadvisqjyAvqttairmantraiH samidha AdhAyAvqttairdevatA upasthAyAtra gurave varaM dattvA kefafmafru vApayate 6 athAsya svAdhyAyamadhi 7 nitye 8 nAnutsqSTAdhyAyo'dhIyIta na naktaM nAbhidoSamabrahmacaryamApadya na mAMM saM khAditvA na kefafmafru vApayitvA na lomAni kArayitvA na nakhAni na dataH prakSAlya 9 nAkto nAbhyakto nAdra ?o? nArde nAnavavqSTe na haritayavAn prekSamANaH 10 na grAmyasya paforante nAraNyasya nApAM nAbhre na chAyAyAM na paryAvqtta Aditye 11 nAfqtamutpatitaM na lohitaM dqSTvA na harmyANi na farIrANi na favaM nAntA-vasAyinam 12 khile'chadirdarfe'gnimupasamAdhAya saMparistIryApareNAgniM darbheSvAsIno darbhAn dUrvA vA dhArayamANaH parAcInamadhIyIta 13 varaM vA dattvaupAsane 14 adhyeSyamANaH prathamenAnuvAkena fAntiM kqtvAdhIyIta 15 adhItya cottamena 16 adhIyAno nAnyA vAco vadet 17 yatra kva cAfAntiM kqtaM pafyet punareva fAntiM kqtvAdhIyIta 18 pravargyAyopaniSkramya nAprati-pravifyAnyadadhIyItAnyadadhIyIta 19 22

aSTamyAM parvaNi copavasati vAgyataH 1 na ca saMvifet 2 saMvatsarametad vrataM caret 3 etasminneva saMvatsare'dhIyIta 4 yadyetasmin saMvatsare nAdhIyIta yAvadadhyayanametad vrataM caret 5 saMvatsarasya parastAt khile'chadirdarfe'gni-mupasamAdhAya saMparistIrya pUrvavadvisqjyAvqttairmantraiH samidha AdhAyAvqttairdevatA upasthAyAtra gurave varaM dattvA kefafmafru vApayate 6 athAsya svAdhyAyamadhi 7 nitye 8 nAnutsqSTAdhyAyo'dhIyIta na naktaM nAbhidoSamabrahmacaryamApadya na mAMM saM khAditvA na kefafmafru vApayitvA na lomAni kArayitvA na nakhAni na dataH prakSAlya 9 nAkto nAbhyakto nAdro r! nArde nAnavavqSTe na haritayavAn prekSamANaH 10 na grAmyasya paforante nAraNyasya nApAM nAbhre na chAyAyAM na paryAvqtta Aditye 11 nAfqtamutpatitaM na lohitaM dqSTvA na harmyANi na farIrANi na favaM nAntA-vasAyinam 12 khile'chadirdarfe'gnimupasamAdhAya saMparistIryApareNAgniM darbheSvAsIno darbhAn dUrvA vA dhArayamANaH parAcInamadhIyIta 13 varaM vA dattvaupAsane 14 adhyeSyamANaH prathamenAnuvAkena fAntiM kqtvAdhIyIta 15 adhItya cottamena 16 adhIyAno nAnyA vAco vadet 17 yatra kva cAfAntiM kqtaM pafyet punareva fAntiM kqtvAdhIyIta 18 pravargyAyopaniSkramya nAprati-pravifyAnyadadhIyItAnyadadhIyIta 19 22

अष्टम्यां पर्वणि चोपवसति वाग्यतः १ न च संविशेत् २ संवत्सरमेतद् व्रतं चरेत् ३ एतस्मिन्नेव संवत्सरेऽधीयीत ४ यद्येतस्मिन् संवत्सरे नाधीयीत यावदध्ययनमेतद् व्रतं चरेत् ५ संवत्सरस्य परस्तात् खिलेऽछदिर्दर्शेऽग्नि-मुपसमाधाय संपरिस्तीर्य पूर्ववद्विसृज्यावृत्तैर्मन्त्रैः समिध आधायावृत्तैर्देवता उपस्थायात्र गुरवे वरं दत्त्वा केशश्मश्रु वापयते ६ अथास्य स्वाध्यायमधि ७ नित्ये ८ नानुत्सृष्टाध्यायोऽधीयीत न नक्तं नाभिदोषमब्रह्मचर्यमापद्य न माँ सं खादित्वा न केशश्मश्रु वापयित्वा न लोमानि कारयित्वा न नखानि न दतः प्रक्षाल्य ९ नाक्तो नाभ्यक्तो नाद्र ?ो? नार्दे नानववृष्टे न हरितयवान् प्रेक्षमाणः १० न ग्राम्यस्य पशोरन्ते नारण्यस्य नापां नाभ्रे न छायायां न पर्यावृत्त आदित्ये ११ नाशृतमुत्पतितं न लोहितं दृष्ट्वा न हर्म्याणि न शरीराणि न शवं नान्ता-वसायिनम् १२ खिलेऽछदिर्दर्शेऽग्निमुपसमाधाय संपरिस्तीर्यापरेणाग्निं दर्भेष्वासीनो दर्भान् दूर्वा वा धारयमाणः पराचीनमधीयीत १३ वरं वा दत्त्वौपासने १४ अध्येष्यमाणः प्रथमेनानुवाकेन शान्तिं कृत्वाधीयीत १५ अधीत्य चोत्तमेन १६ अधीयानो नान्या वाचो वदेत् १७ यत्र क्व चाशान्तिं कृतं पश्येत् पुनरेव शान्तिं कृत्वाधीयीत १८ प्रवर्ग्यायोपनिष्क्रम्य नाप्रति-प्रविश्यान्यदधीयीतान्यदधीयीत १९ २२

अष्टम्यां पर्वणि चोपवसति वाग्यतः १ न च संविशेत् २ संवत्सरमेतद् व्रतं चरेत् ३ एतस्मिन्नेव संवत्सरेऽधीयीत ४ यद्येतस्मिन् संवत्सरे नाधीयीत यावदध्ययनमेतद् व्रतं चरेत् ५ संवत्सरस्य परस्तात् खिलेऽछदिर्दर्शेऽग्नि-मुपसमाधाय संपरिस्तीर्य पूर्ववद्विसृज्यावृत्तैर्मन्त्रैः समिध आधायावृत्तैर्देवता उपस्थायात्र गुरवे वरं दत्त्वा केशश्मश्रु वापयते ६ अथास्य स्वाध्यायमधि ७ नित्ये ८ नानुत्सृष्टाध्यायोऽधीयीत न नक्तं नाभिदोषमब्रह्मचर्यमापद्य न माँ सं खादित्वा न केशश्मश्रु वापयित्वा न लोमानि कारयित्वा न नखानि न दतः प्रक्षाल्य ९ नाक्तो नाभ्यक्तो नाद्रो र्! नार्दे नानववृष्टे न हरितयवान् प्रेक्षमाणः १० न ग्राम्यस्य पशोरन्ते नारण्यस्य नापां नाभ्रे न छायायां न पर्यावृत्त आदित्ये ११ नाशृतमुत्पतितं न लोहितं दृष्ट्वा न हर्म्याणि न शरीराणि न शवं नान्ता-वसायिनम् १२ खिलेऽछदिर्दर्शेऽग्निमुपसमाधाय संपरिस्तीर्यापरेणाग्निं दर्भेष्वासीनो दर्भान् दूर्वा वा धारयमाणः पराचीनमधीयीत १३ वरं वा दत्त्वौपासने १४ अध्येष्यमाणः प्रथमेनानुवाकेन शान्तिं कृत्वाधीयीत १५ अधीत्य चोत्तमेन १६ अधीयानो नान्या वाचो वदेत् १७ यत्र क्व चाशान्तिं कृतं पश्येत् पुनरेव शान्तिं कृत्वाधीयीत १८ प्रवर्ग्यायोपनिष्क्रम्य नाप्रति-प्रविश्यान्यदधीयीतान्यदधीयीत १९ २२

1670

ttov;NtrdI=;mupwit 1 d²=,tiStÏ¥;hvnIymÉ.mN]yte a¦e v[tpte Tv' v[t;n;' v[tpitrÉs it 2 s'tr;' me%l;\ sm;yCzte 3 s'tr;' mui·' kWRte 4 t¢v[to .vit 5 mdNtIÉ.m;RjRyte 6 y; te a¦e ¨i{ y; tnU" it v[tyit 7 yd;itQy;y; bihRStdupsd;' td¦IWomIySy ) tdev p[Strpár/Iit ivD;yte 8 p[vGyeR, p[cyoRpsdStN]' p[£myit ) ¬psd; v; pUvRm( 9 tTStI,Rmev bihR.Rvit ) tTpáriht;" pár/y" 10 dxd;¨Ém?m' kroit 11 ved' ÕTv;¦In( párStIyR hSt;vvinJy p;];É, p[yuJyolpr;jI \ StITv;R piv]e ÕTv; s'p[eãyit yjm;n v;c' yCz

tato'vAntaradIkSAmupaiti 1 dakSiNatastiSThannAhavanIyamabhimantrayate agne vratapate tvaM vratAnAM vratapatirasi iti 2 saMtarAM mekhalAMM samAyacchate 3 saMtarAM muSTiM karSate 4 taptavrato bhavati 5 madantIbhirmArjayate 6 yA te agne rudri yA tanUH iti vratayati 7 yadAtithyAyA barhistadupasadAM tadagnISomIyasya , tadeva prastaraparidhIti vijxAyate 8 pravargyeNa pracaryopasadastantraM prakramayati , upasadA vA pUrvam 9 tatstIrNameva barhirbhavati , tatparihitAH paridhayaH 10 dafadArumidhmaM karoti 11 vedaM kqtvAgnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjIMM stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha

tato'vAntaradIkSAmupaiti 1 dakSiNatastiSThannAhavanIyamabhimantrayate agne vratapate tvaM vratAnAM vratapatirasi iti 2 saMtarAM mekhalAMM samAyacchate 3 saMtarAM muSTiM karSate 4 taptavrato bhavati 5 madantIbhirmArjayate 6 yA te agne rudri yA tanUH iti vratayati 7 yadAtithyAyA barhistadupasadAM tadagnISomIyasya , tadeva prastaraparidhIti vijxAyate 8 pravargyeNa pracaryopasadastantraM prakramayati , upasadA vA pUrvam 9 tatstIrNameva barhirbhavati , tatparihitAH paridhayaH 10 dafadArumidhmaM karoti 11 vedaM kqtvAgnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjI MM! stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha

ततोऽवान्तरदीक्षामुपैति १ दक्षिणतस्तिष्ठन्नाहवनीयमभिमन्त्रयते अग्ने व्रतपते त्वं व्रतानां व्रतपतिरसि इति २ संतरां मेखलाँ समायच्छते ३ संतरां मुष्टिं कर्षते ४ तप्तव्रतो भवति ५ मदन्तीभिर्मार्जयते ६ या ते अग्ने रुद्रि या तनूः इति व्रतयति ७ यदातिथ्याया बर्हिस्तदुपसदां तदग्नीषोमीयस्य । तदेव प्रस्तरपरिधीति विज्ञायते ८ प्रवर्ग्येण प्रचर्योपसदस्तन्त्रं प्रक्रमयति । उपसदा वा पूर्वम् ९ तत्स्तीर्णमेव बर्हिर्भवति । तत्परिहिताः परिधयः १० दशदारुमिध्मं करोति ११ वेदं कृत्वाग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजीँ स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ

ततोऽवान्तरदीक्षामुपैति १ दक्षिणतस्तिष्ठन्नाहवनीयमभिमन्त्रयते अग्ने व्रतपते त्वं व्रतानां व्रतपतिरसि इति २ संतरां मेखलाँ समायच्छते ३ संतरां मुष्टिं कर्षते ४ तप्तव्रतो भवति ५ मदन्तीभिर्मार्जयते ६ या ते अग्ने रुद्रि या तनूः इति व्रतयति ७ यदातिथ्याया बर्हिस्तदुपसदां तदग्नीषोमीयस्य । तदेव प्रस्तरपरिधीति विज्ञायते ८ प्रवर्ग्येण प्रचर्योपसदस्तन्त्रं प्रक्रमयति । उपसदा वा पूर्वम् ९ तत्स्तीर्णमेव बर्हिर्भवति । तत्परिहिताः परिधयः १० दशदारुमिध्मं करोति ११ वेदं कृत्वाग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजी ँ! स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ

1671

12 v;Gyt" p;];É, s'mOxit 13 p[o=,I" s\ SÕTy b[÷;,m;mN} y p;];É, p[o+y hivãÕt; v;c' ivsOJy bihRWo d.;Rnev StMbyjuhRrit 14 SFy\ StB?v; s'p[eãyit p[o=,Ir;s;dye?mmups;dy §uv' c §uc s'mO(y;-Jyenodeih it 15 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 16 /[uv;y;mev gOð;it 17 p[o=,IrÉ.mN} y b[÷;,m;mN} ye?m' veid' c p[o+y p[o=

12 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 13 prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAma ntr?ya pAtrANi prokSya haviSkqtA vAcaM visqjya barhiSo darbhAneva stambayajurharati 14 sphyaMM stabdhvA saMpreSyati prokSaNIrAsAdayedhmamupasAdaya sruvaM ca srucafca saMmqDDhyA-jyenodehi iti 15 samAnamAjyAnAM grahaNAt 16 dhruvAyAmeva gqhNAti 17 prokSaNIrabhima ntr?ya brahmANamAma ntr?yedhmaM vediM ca prokSya prokSaNyavafeSaM ninIyAgnimabhima ntr?ya pUrvAmAghArasamidhamAdhAyAntarvedi dhruvAMM sAdayitvA sruvaMM sAdayati , eSAsadat iti mantraMM saMnamati 18 viSNvasi vaiSNavaM dhAma prAjApatyam ityAjyamabhimantrayate 19 2

12 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 13 prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAmantr! ya pAtrANi prokSya haviSkqtA vAcaM visqjya barhiSo darbhAneva stambayajurharati 14 sphyaMM stabdhvA saMpreSyati prokSaNIrAsAdayedhmamupasAdaya sruvaM ca srucafca saMmqDDhyA-jyenodehi iti 15 samAnamAjyAnAM grahaNAt 16 dhruvAyAmeva gqhNAti 17 prokSaNIrabhimantr! ya brahmANamAmantr! yedhmaM vediM ca prokSya prokSaNyavafeSaM ninIyAgnimabhimantr! ya pUrvAmAghArasamidhamAdhAyAntarvedi dhruvAMM sAdayitvA sruvaMM sAdayati , eSAsadat iti mantraMM saMnamati 18 viSNvasi vaiSNavaM dhAma prAjApatyam ityAjyamabhimantrayate 19 2

१२ वाग्यतः पात्राणि संमृशति १३ प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमाम न्त्र्?य पात्राणि प्रोक्ष्य हविष्कृता वाचं विसृज्य बर्हिषो दर्भानेव स्तम्बयजुर्हरति १४ स्फ्यँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यति प्रोक्षणीरासादयेध्ममुपसादय स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढ्या-ज्येनोदेहि इति १५ समानमाज्यानां ग्रहणात् १६ ध्रुवायामेव गृह्णाति १७ प्रोक्षणीरभिम न्त्र्?य ब्रह्माणमाम न्त्र्?येध्मं वेदिं च प्रोक्ष्य प्रोक्षण्यवशेषं निनीयाग्निमभिम न्त्र्?य पूर्वामाघारसमिधमाधायान्तर्वेदि ध्रुवाँ सादयित्वा स्रुवँ सादयति । एषासदत् इति मन्त्रँ संनमति १८ विष्ण्वसि वैष्णवं धाम प्राजापत्यम् इत्याज्यमभिमन्त्रयते १९ २

१२ वाग्यतः पात्राणि संमृशति १३ प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमामन्त्र्! य पात्राणि प्रोक्ष्य हविष्कृता वाचं विसृज्य बर्हिषो दर्भानेव स्तम्बयजुर्हरति १४ स्फ्यँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यति प्रोक्षणीरासादयेध्ममुपसादय स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढ्या-ज्येनोदेहि इति १५ समानमाज्यानां ग्रहणात् १६ ध्रुवायामेव गृह्णाति १७ प्रोक्षणीरभिमन्त्र्! य ब्रह्माणमामन्त्र्! येध्मं वेदिं च प्रोक्ष्य प्रोक्षण्यवशेषं निनीयाग्निमभिमन्त्र्! य पूर्वामाघारसमिधमाधायान्तर्वेदि ध्रुवाँ सादयित्वा स्रुवँ सादयति । एषासदत् इति मन्त्रँ संनमति १८ विष्ण्वसि वैष्णवं धाम प्राजापत्यम् इत्याज्यमभिमन्त्रयते १९ २

1674

ag[e, /[uv;' ved\ s;dÉyTv; s;Ém/enI>y" s'p[eãyit 1 nv s;Ém/eNyo .v²Nt 2 §*vm;`;rm;`;yR s'p[eãyit a¦It( pár/I \ ;É¦' c i]iS]" s'mOi it 3 sm;nm; p[vr;t( 4 a;Å;Vy;h sId hot" it 5 Et;v;n( p[vr" 6 y];É.j;n;it `OtvtIm?vyoR §ucm;SySv it td( /[uv;y; gOð;Ty·gOhIt' ju×;' ctugORhItmup.Oit 7 gOðn( s'p[eãyit a¦yenub[Uih it 8 aTy;£My;Å;Vy;h aÉ¦' yj it 9 vW$(Õte/| ju×; juhoit 10 apunrit£;mn( s'p[eãyit som;y;nub[Uih it 11 a;Å;Vy;h som' yj it 12 vW$(Õte sv| juhoit 13 a]wv itÏn( s'p[eãyit ivã,venub[Uih it 14 ju×;m*p.Ot' py;RÉsCy;Å;Vy;h ivã,u' yj it 15 vW$(Õte juhoit 16 p[Ty;£My §uve,opsd' juhoit y; te a¦ey;xy; tnU" Tyet;m( 17 yid puro yu?yeyury" p[qm;y;mv/;y juüy;{ jt' m?ym;y;\ hártmuÿm;y;-Émit ivD;yte 18 yid s'g[;m' yu?yeyuárTyekW;m( 19 ¬psd\ üTv; tqwv r;j;nm;Py;yy²Nt tq; inövNte 20 aqopsd; cr²Nt 21 tt" s'p[eãyit a¦Id( devpIVy;Rc+v sub[÷

agreNa dhruvAM vedaMM sAdayitvA sAmidhenIbhyaH saMpreSyati 1 nava sAmidhenyo bhavanti 2 srauvamAghAramAghArya saMpreSyati agnIt paridhIMM fcAgniM ca tristriH saMmqDDhi iti 3 samAnamA pravarAt 4 AfrAvyAha sIda hotaH iti 5 etAvAn pravaraH 6 yatrAbhijAnAti ghqtavatImadhvaryo srucamAsyasva iti tad dhruvAyA gqhNAtyaSTagqhItaM juhvAM caturgqhItamupabhqti 7 gqhNan saMpreSyati agnaye'nubrUhi iti 8 atyAkramyAfrAvyAha agniM yaja iti 9 vaSaTkqte'rdhaM juhvA juhoti 10 apunaratikrAman saMpreSyati somAyAnubrUhi iti 11 AfrAvyAha somaM yaja iti 12 vaSaTkqte sarvaM juhoti 13 atraiva tiSThan saMpreSyati viSNave'nubrUhi iti 14 juhvAmaupabhqtaM paryAsicyAfrAvyAha viSNuM yaja iti 15 vaSaTkqte juhoti 16 pratyAkramya sruveNopasadaM juhoti yA te agne'yAfayA tanUH ityetAm 17 yadi puro yudhyeyurayaH prathamAyAmavadhAya juhuyAdra jataM madhyamAyAMM haritamuttamAyA-miti vijxAyate 18 yadi saMgrAmaM yudhyeyurityekeSAm 19 upasadaMM hutvA tathaiva rAjAnamApyAyayanti tathA nihnavante 20 athopasadA caranti 21 tataH saMpreSyati agnId devapatnIrvyAcakSva subrahmaNya subrahmaNyAmAhvaya iti 22 apareNa gArhapa-tyamupavifyAgnIdhro devapatnIrvyAcaSTe senendra sya ityetamanuvAkam 23 Ahvayati subrahmaNyaH subrahmaNyAm 24 saMtiSThata upasat 25 3

agreNa dhruvAM vedaMM sAdayitvA sAmidhenIbhyaH saMpreSyati 1 nava sAmidhenyo bhavanti 2 srauvamAghAramAghArya saMpreSyati agnIt paridhI MM! fcAgniM ca tristriH saMmqDDhi iti 3 samAnamA pravarAt 4 AfrAvyAha sIda hotaH iti 5 etAvAn pravaraH 6 yatrAbhijAnAti ghqtavatImadhvaryo srucamAsyasva iti tad dhruvAyA gqhNAtyaSTagqhItaM juhvAM caturgqhItamupabhqti 7 gqhNan saMpreSyati agnaye'nubrUhi iti 8 atyAkramyAfrAvyAha agniM yaja iti 9 vaSaTkqte'rdhaM juhvA juhoti 10 apunaratikrAman saMpreSyati somAyAnubrUhi iti 11 AfrAvyAha somaM yaja iti 12 vaSaTkqte sarvaM juhoti 13 atraiva tiSThan saMpreSyati viSNave'nubrUhi iti 14 juhvAmaupabhqtaM paryAsicyAfrAvyAha viSNuM yaja iti 15 vaSaTkqte juhoti 16 pratyAkramya sruveNopasadaM juhoti yA te agne'yAfayA tanUH ityetAm 17 yadi puro yudhyeyurayaH prathamAyAmavadhAya juhuyAdra jataM madhyamAyAMM haritamuttamAyA-miti vijxAyate 18 yadi saMgrAmaM yudhyeyurityekeSAm 19 upasadaMM hutvA tathaiva rAjAnamApyAyayanti tathA nihnavante 20 athopasadA caranti 21 tataH saMpreSyati agnId devapatnIrvyAcakSva subrahmaNya subrahmaNyAmAhvaya iti 22 apareNa gArhapa-tyamupavifyAgnIdhro devapatnIrvyAcaSTe senendra sya ityetamanuvAkam 23 Ahvayati subrahmaNyaH subrahmaNyAm 24 saMtiSThata upasat 25 3

अग्रेण ध्रुवां वेदँ सादयित्वा सामिधेनीभ्यः संप्रेष्यति १ नव सामिधेन्यो भवन्ति २ स्रौवमाघारमाघार्य संप्रेष्यति अग्नीत् परिधीँ श्चाग्निं च त्रिस्त्रिः संमृड्ढि इति ३ समानमा प्रवरात् ४ आश्राव्याह सीद होतः इति ५ एतावान् प्रवरः ६ यत्राभिजानाति घृतवतीमध्वर्यो स्रुचमास्यस्व इति तद् ध्रुवाया गृह्णात्यष्टगृहीतं जुह्वां चतुर्गृहीतमुपभृति ७ गृह्णन् संप्रेष्यति अग्नयेऽनुब्रूहि इति ८ अत्याक्रम्याश्राव्याह अग्निं यज इति ९ वषट्कृतेऽर्धं जुह्वा जुहोति १० अपुनरतिक्रामन् संप्रेष्यति सोमायानुब्रूहि इति ११ आश्राव्याह सोमं यज इति १२ वषट्कृते सर्वं जुहोति १३ अत्रैव तिष्ठन् संप्रेष्यति विष्णवेऽनुब्रूहि इति १४ जुह्वामौपभृतं पर्यासिच्याश्राव्याह विष्णुं यज इति १५ वषट्कृते जुहोति १६ प्रत्याक्रम्य स्रुवेणोपसदं जुहोति या ते अग्नेऽयाशया तनूः इत्येताम् १७ यदि पुरो युध्येयुरयः प्रथमायामवधाय जुहुयाद्र जतं मध्यमायाँ हरितमुत्तमाया-मिति विज्ञायते १८ यदि संग्रामं युध्येयुरित्येकेषाम् १९ उपसदँ हुत्वा तथैव राजानमाप्याययन्ति तथा निह्नवन्ते २० अथोपसदा चरन्ति २१ ततः संप्रेष्यति अग्नीद् देवपत्नीर्व्याचक्ष्व सुब्रह्मण्य सुब्रह्मण्यामाह्वय इति २२ अपरेण गार्हप-त्यमुपविश्याग्नीध्रो देवपत्नीर्व्याचष्टे सेनेन्द्र स्य इत्येतमनुवाकम् २३ आह्वयति सुब्रह्मण्यः सुब्रह्मण्याम् २४ संतिष्ठत उपसत् २५ ३

अग्रेण ध्रुवां वेदँ सादयित्वा सामिधेनीभ्यः संप्रेष्यति १ नव सामिधेन्यो भवन्ति २ स्रौवमाघारमाघार्य संप्रेष्यति अग्नीत् परिधी ँ! श्चाग्निं च त्रिस्त्रिः संमृड्ढि इति ३ समानमा प्रवरात् ४ आश्राव्याह सीद होतः इति ५ एतावान् प्रवरः ६ यत्राभिजानाति घृतवतीमध्वर्यो स्रुचमास्यस्व इति तद् ध्रुवाया गृह्णात्यष्टगृहीतं जुह्वां चतुर्गृहीतमुपभृति ७ गृह्णन् संप्रेष्यति अग्नयेऽनुब्रूहि इति ८ अत्याक्रम्याश्राव्याह अग्निं यज इति ९ वषट्कृतेऽर्धं जुह्वा जुहोति १० अपुनरतिक्रामन् संप्रेष्यति सोमायानुब्रूहि इति ११ आश्राव्याह सोमं यज इति १२ वषट्कृते सर्वं जुहोति १३ अत्रैव तिष्ठन् संप्रेष्यति विष्णवेऽनुब्रूहि इति १४ जुह्वामौपभृतं पर्यासिच्याश्राव्याह विष्णुं यज इति १५ वषट्कृते जुहोति १६ प्रत्याक्रम्य स्रुवेणोपसदं जुहोति या ते अग्नेऽयाशया तनूः इत्येताम् १७ यदि पुरो युध्येयुरयः प्रथमायामवधाय जुहुयाद्र जतं मध्यमायाँ हरितमुत्तमाया-मिति विज्ञायते १८ यदि संग्रामं युध्येयुरित्येकेषाम् १९ उपसदँ हुत्वा तथैव राजानमाप्याययन्ति तथा निह्नवन्ते २० अथोपसदा चरन्ति २१ ततः संप्रेष्यति अग्नीद् देवपत्नीर्व्याचक्ष्व सुब्रह्मण्य सुब्रह्मण्यामाह्वय इति २२ अपरेण गार्हप-त्यमुपविश्याग्नीध्रो देवपत्नीर्व्याचष्टे सेनेन्द्र स्य इत्येतमनुवाकम् २३ आह्वयति सुब्रह्मण्यः सुब्रह्मण्याम् २४ संतिष्ठत उपसत् २५ ३

1681

N{ " som' ipbtu =emo aStu n" Ð

indra ?H somaM pibatu kSemo astu naH .

indra H! somaM pibatu kSemo astu naH .

इन्द्र ?ः सोमं पिबतु क्षेमो अस्तु नः ॥

इन्द्र ः! सोमं पिबतु क्षेमो अस्तु नः ॥

1689

p[vGyRmuÃ;Sy;¦er;vOt;É¦' p[,Iy;Ém=;yw dÉ/`m;Ryeit vTs;np;kroit 1 Ém];v¨,;>y;m( Ty;Ém=;y;mupl=yeidN{ ' dÉ/`meR 2 aq;?vyRvo mh;veidkù bihR" p[.Utm;hr²Nt yq; dxRpU,Rm;syo" 3 tt ¬ÿr' párg[;h' párgOð;it yq; dxRpU,Rm;syo" 4 n párgOhIt;mÉ.crNTy; p[o=,;t( 5 p[o=,In;m;vOt; p[o=,I" s\ SÕTy b[÷;,m;mN} y veid' bihRárit i]" p[o=it yq; dxRpU,Rm;syo" 6 aqwtihR" svRSy;' mh;ve´;\ StO,²Nt yq; dxR-pU,Rm;syo" 7

pravargyamudvAsyAgnerAvqtAgniM praNIyAmikSAyai dadhigharmAyeti vatsAnapAkaroti 1 mitrAvaruNAbhyAm ityAmikSAyAmupalakSayedindraM dadhigharme 2 athAdhvaryavo mahAvedikaM barhiH prabhUtamAharanti yathA darfapUrNamAsayoH 3 tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti yathA darfapUrNamAsayoH 4 na parigqhItAmabhicarantyA prokSaNAt 5 prokSaNInAmAvqtA prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAma ntr?ya vediM barhiriti triH prokSati yathA darfapUrNamAsayoH 6 athaitadbarhiH sarvasyAM mahAvedyAMM stqNanti yathA darfa-pUrNamAsayoH 7

pravargyamudvAsyAgnerAvqtAgniM praNIyAmikSAyai dadhigharmAyeti vatsAnapAkaroti 1 mitrAvaruNAbhyAm ityAmikSAyAmupalakSayedindraM dadhigharme 2 athAdhvaryavo mahAvedikaM barhiH prabhUtamAharanti yathA darfapUrNamAsayoH 3 tata uttaraM parigrAhaM parigqhNAti yathA darfapUrNamAsayoH 4 na parigqhItAmabhicarantyA prokSaNAt 5 prokSaNInAmAvqtA prokSaNIH saMM skqtya brahmANamAmantr! ya vediM barhiriti triH prokSati yathA darfapUrNamAsayoH 6 athaitadbarhiH sarvasyAM mahAvedyAMM stqNanti yathA darfa-pUrNamAsayoH 7

प्रवर्ग्यमुद्वास्याग्नेरावृताग्निं प्रणीयामिक्षायै दधिघर्मायेति वत्सानपाकरोति १ मित्रावरुणाभ्याम् इत्यामिक्षायामुपलक्षयेदिन्द्रं दधिघर्मे २ अथाध्वर्यवो महावेदिकं बर्हिः प्रभूतमाहरन्ति यथा दर्शपूर्णमासयोः ३ तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति यथा दर्शपूर्णमासयोः ४ न परिगृहीतामभिचरन्त्या प्रोक्षणात् ५ प्रोक्षणीनामावृता प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमाम न्त्र्?य वेदिं बर्हिरिति त्रिः प्रोक्षति यथा दर्शपूर्णमासयोः ६ अथैतद्बर्हिः सर्वस्यां महावेद्याँ स्तृणन्ति यथा दर्श-पूर्णमासयोः ७

प्रवर्ग्यमुद्वास्याग्नेरावृताग्निं प्रणीयामिक्षायै दधिघर्मायेति वत्सानपाकरोति १ मित्रावरुणाभ्याम् इत्यामिक्षायामुपलक्षयेदिन्द्रं दधिघर्मे २ अथाध्वर्यवो महावेदिकं बर्हिः प्रभूतमाहरन्ति यथा दर्शपूर्णमासयोः ३ तत उत्तरं परिग्राहं परिगृह्णाति यथा दर्शपूर्णमासयोः ४ न परिगृहीतामभिचरन्त्या प्रोक्षणात् ५ प्रोक्षणीनामावृता प्रोक्षणीः सँ स्कृत्य ब्रह्माणमामन्त्र्! य वेदिं बर्हिरिति त्रिः प्रोक्षति यथा दर्शपूर्णमासयोः ६ अथैतद्बर्हिः सर्वस्यां महावेद्याँ स्तृणन्ति यथा दर्श-पूर्णमासयोः ७

1693

yeW;ÉmN{ o yuv; s%; Ð

yeSAmindra ?o yuvA sakhA .

yeSAmindro yuvA sakhA .

येषामिन्द्र ?ो युवा सखा ॥

येषामिन्द्रो युवा सखा ॥

1698

hiv/;Rn;>y;' p[oçm;,;>y;mnub[Uih it 1 i]rnUÿ_;y;' p[qm;y;muíÈðNt" p[vtRy²Nt p[;cI p[etm?vr' kLpyNtI it 2 y´= ¬TsjeRt( suv;Gdev duy;R \ a;vd TyetdÉ.mN]yet 3 a?vyuRdR²=,Sy hiv/;RnSy d²=,e vTmRin ihr

havirdhAnAbhyAM prohyamANAbhyAmanubrUhi iti 1 triranUktAyAM prathamAyAmudgqhNantaH pravartayanti prAcI pretamadhvaraM kalpayantI iti 2 yadyakSa utsarjet suvAgdeva duryAMM Avada ityetadabhimantrayeta 3 adhvaryurdakSiNasya havirdhAnasya dakSiNe vartmani hiraNyamupAsya juhoti idaM viSNurvi cakrame iti 4 evaM pratiprasthAtottarasyottare vartmani hiraNyamupAsya juhoti irAvatI dhenumatI hi bhUtam iti 5 tatraiSo'tyantapradefaH , yAni dakSiNasya karmANyadhvaryustAni kuryAduttarasya pratiprasthAtA 6 vitqtIyadefe hotA manasA padA janyaM bhayaM pratinu-dati

havirdhAnAbhyAM prohyamANAbhyAmanubrUhi iti 1 triranUktAyAM prathamAyAmudgqhNantaH pravartayanti prAcI pretamadhvaraM kalpayantI iti 2 yadyakSa utsarjet suvAgdeva duryA MM! Avada ityetadabhimantrayeta 3 adhvaryurdakSiNasya havirdhAnasya dakSiNe vartmani hiraNyamupAsya juhoti idaM viSNurvi cakrame iti 4 evaM pratiprasthAtottarasyottare vartmani hiraNyamupAsya juhoti irAvatI dhenumatI hi bhUtam iti 5 tatraiSo'tyantapradefaH , yAni dakSiNasya karmANyadhvaryustAni kuryAduttarasya pratiprasthAtA 6 vitqtIyadefe hotA manasA padA janyaM bhayaM pratinu-dati

हविर्धानाभ्यां प्रोह्यमाणाभ्यामनुब्रूहि इति १ त्रिरनूक्तायां प्रथमायामुद्गृह्णन्तः प्रवर्तयन्ति प्राची प्रेतमध्वरं कल्पयन्ती इति २ यद्यक्ष उत्सर्जेत् सुवाग्देव दुर्याँ आवद इत्येतदभिमन्त्रयेत ३ अध्वर्युर्दक्षिणस्य हविर्धानस्य दक्षिणे वर्त्मनि हिरण्यमुपास्य जुहोति इदं विष्णुर्वि चक्रमे इति ४ एवं प्रतिप्रस्थातोत्तरस्योत्तरे वर्त्मनि हिरण्यमुपास्य जुहोति इरावती धेनुमती हि भूतम् इति ५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यानि दक्षिणस्य कर्माण्यध्वर्युस्तानि कुर्यादुत्तरस्य प्रतिप्रस्थाता ६ वितृतीयदेशे होता मनसा पदा जन्यं भयं प्रतिनु-दति

हविर्धानाभ्यां प्रोह्यमाणाभ्यामनुब्रूहि इति १ त्रिरनूक्तायां प्रथमायामुद्गृह्णन्तः प्रवर्तयन्ति प्राची प्रेतमध्वरं कल्पयन्ती इति २ यद्यक्ष उत्सर्जेत् सुवाग्देव दुर्या ँ! आवद इत्येतदभिमन्त्रयेत ३ अध्वर्युर्दक्षिणस्य हविर्धानस्य दक्षिणे वर्त्मनि हिरण्यमुपास्य जुहोति इदं विष्णुर्वि चक्रमे इति ४ एवं प्रतिप्रस्थातोत्तरस्योत्तरे वर्त्मनि हिरण्यमुपास्य जुहोति इरावती धेनुमती हि भूतम् इति ५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यानि दक्षिणस्य कर्माण्यध्वर्युस्तानि कुर्यादुत्तरस्य प्रतिप्रस्थाता ६ वितृतीयदेशे होता मनसा पदा जन्यं भयं प्रतिनु-दति

1704

it ) a?vyuRárTyekW;' b[÷eTyekW;' yjm;n TyekW;m( 7 apre,oÿrveid' i]Wu p[£meãvpárÉmte v;É.t" pOÏä;' n>ySqe Sq;pyt" a] rmeq;' vãmRn( pOÉqVy;" it 8 yq;qR \ hiv/;RnyorNtr;l' .vit 9 vwã,vmÉs ivã,uSTvoÿ>n;tu TyupSt>nIt" 10 purSt;du¥te .vt" 11 a?v-yuRdR²=,Sy hiv/;RnSy d²=,' k,;Rtd| p[it meqI' inh²Nt idvo v; ivã,vut v; pOÉqVy;" it 12 Ev' p[itp[Sq;t; 13 7

iti , adhvaryurityekeSAM brahmetyekeSAM yajamAna ityekeSAm 7 apareNottaravediM triSu prakrameSvaparimite vAbhitaH pqSThyAM nabhyasthe sthApayataH atra ramethAM varSman pqthivyAH iti 8 yathArthaMM havirdhAnayorantarAlaM bhavati 9 vaiSNavamasi viSNustvottabhnAtu ityupastabhnItaH 10 purastAdunnate bhavataH 11 adhva-ryurdakSiNasya havirdhAnasya dakSiNaM karNAtardaM prati methIM nihanti divo vA viSNavuta vA pqthivyAH iti 12 evaM pratiprasthAtA 13 7

iti , adhvaryurityekeSAM brahmetyekeSAM yajamAna ityekeSAm 7 apareNottaravediM triSu prakrameSvaparimite vAbhitaH pqSThyAM nabhyasthe sthApayataH atra ramethAM varSman pqthivyAH iti 8 yathArtha MM! havirdhAnayorantarAlaM bhavati 9 vaiSNavamasi viSNustvottabhnAtu ityupastabhnItaH 10 purastAdunnate bhavataH 11 adhva-ryurdakSiNasya havirdhAnasya dakSiNaM karNAtardaM prati methIM nihanti divo vA viSNavuta vA pqthivyAH iti 12 evaM pratiprasthAtA 13 7

इति । अध्वर्युरित्येकेषां ब्रह्मेत्येकेषां यजमान इत्येकेषाम् ७ अपरेणोत्तरवेदिं त्रिषु प्रक्रमेष्वपरिमिते वाभितः पृष्ठ्यां नभ्यस्थे स्थापयतः अत्र रमेथां वर्ष्मन् पृथिव्याः इति ८ यथार्थँ हविर्धानयोरन्तरालं भवति ९ वैष्णवमसि विष्णुस्त्वोत्तभ्नातु इत्युपस्तभ्नीतः १० पुरस्तादुन्नते भवतः ११ अध्व-र्युर्दक्षिणस्य हविर्धानस्य दक्षिणं कर्णातर्दं प्रति मेथीं निहन्ति दिवो वा विष्णवुत वा पृथिव्याः इति १२ एवं प्रतिप्रस्थाता १३ ७

इति । अध्वर्युरित्येकेषां ब्रह्मेत्येकेषां यजमान इत्येकेषाम् ७ अपरेणोत्तरवेदिं त्रिषु प्रक्रमेष्वपरिमिते वाभितः पृष्ठ्यां नभ्यस्थे स्थापयतः अत्र रमेथां वर्ष्मन् पृथिव्याः इति ८ यथार्थ ँ! हविर्धानयोरन्तरालं भवति ९ वैष्णवमसि विष्णुस्त्वोत्तभ्नातु इत्युपस्तभ्नीतः १० पुरस्तादुन्नते भवतः ११ अध्व-र्युर्दक्षिणस्य हविर्धानस्य दक्षिणं कर्णातर्दं प्रति मेथीं निहन्ति दिवो वा विष्णवुत वा पृथिव्याः इति १२ एवं प्रतिप्रस्थाता १३ ७

1716

it ) i]" p[£;mytIit ivD;yte 2 ¬pinã£;mtITyekW;m( 3 p[;cInv\ x' hiv/;Rn' ÉmNv²Nt 4 p[;cInv\ xm;¦I/[' d²=,;Ã;rm/RmNtveR´/| bihveRid 5 itrInmudg;yt\ sd" 6 t]wWoTyNtp[dex" ) n p[;ª hiv/;Rne atIy;d?vyuR" 7 y´tIy;Ãwã,Vyc;R s'cret( =w]pTy; v; 8 n p[TyKsdo-tIy;t( 9 y´tIy;dwN{ äc;R s'creidit ivD;yte 10 p;?y;RCzûoS]InU p[;c" p[£m;n( p[£My xÖ inh²Nt ) s sds"p;?yR" 11 d²=,en pOÏä;' p[£m a*duMbrI \ svRSy sdso m?yto Émnoit 12 nv;ri ityRkª s¢Év \ xit¨dg;ytÉmit sdso ivD;yte ) a·;dxeTyekW;m( 13 y;vëiTvG>yo É/iã,ye>y" p[spRk>y a;¢' mNyte t;vt( sd" krotI-TyekW;m( 14 s;iv]e,;É.[m;d;y*duMby;R av$' pár²l%it pár²l²%t\ r=" pár²l²%t; ar;ty" it 15 %;Tv; yvmtIÉ." p[o=,IÉ.r*duMbrI' p[o=it ) idve Tv; Tyg[m( ) aNtár=;y Tv; it m?ym( ) pOÉqVyw Tv; it mUlm( 16 ap;mvnyn' yvSy p[;sn' bihRWovStr,Émit yUpe Vy;:y;tm( 17 9

iti , triH prakrAmayatIti vijxAyate 2 upaniSkrAmatItyekeSAm 3 prAcInavaMM faM havirdhAnaM minvanti 4 prAcInavaMM famAgnIdhraM dakSiNAdvAramardhamantarvedyardhaM bahirvedi 5 tirafcInamudagAyataMM sadaH 6 tatraiSo'tyantapradefaH , na prAz havirdhAne atIyAdadhvaryuH 7 yadyatIyAdvaiSNavyarcA saMcaret kSaitrapatyA vA 8 na pratyaksado-'tIyAt 9 yadyatIyAdaindra ?rcA saMcarediti vijxAyate 10 pafcArdhyAcchazkostrInU prAcaH prakramAn prakramya fazkuM nihanti , sa sadasaHpafcArdhyaH 11 dakSiNena pqSThyAM prakrama audumbarIMM sarvasya sadaso madhyato minoti 12 navAratni tiryak saptaviMM fatirudagAyatamiti sadaso vijxAyate , aSTAdafetyekeSAm 13 yAvadqtvigbhyo dhiSNiyebhyaH prasarpakebhya AptaM manyate tAvat sadaH karotI-tyekeSAm 14 sAvitreNAbhrimAdAyaudumbaryA avaTaM parilikhati parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 15 khAtvA yavamatIbhiH prokSaNIbhiraudumbarIM prokSati , dive tvA ityagram , antarikSAya tvA iti madhyam , pqthivyai tvA iti mUlam 16 apAmavanayanaM yavasya prAsanaM barhiSo'vastaraNamiti yUpe vyAkhyAtam 17 9

iti , triH prakrAmayatIti vijxAyate 2 upaniSkrAmatItyekeSAm 3 prAcInavaMM faM havirdhAnaM minvanti 4 prAcInavaMM famAgnIdhraM dakSiNAdvAramardhamantarvedyardhaM bahirvedi 5 tirafcInamudagAyataMM sadaH 6 tatraiSo'tyantapradefaH , na prAz havirdhAne atIyAdadhvaryuH 7 yadyatIyAdvaiSNavyarcA saMcaret kSaitrapatyA vA 8 na pratyaksado-'tIyAt 9 yadyatIyAdaindra rycA saMcarediti vijxAyate 10 pafcArdhyAcchazkostrInU prAcaH prakramAn prakramya fazkuM nihanti , sa sadasaHpafcArdhyaH 11 dakSiNena pqSThyAM prakrama audumbarI MM! sarvasya sadaso madhyato minoti 12 navAratni tiryak saptavi MM! fatirudagAyatamiti sadaso vijxAyate , aSTAdafetyekeSAm 13 yAvadqtvigbhyo dhiSNiyebhyaH prasarpakebhya AptaM manyate tAvat sadaH karotI-tyekeSAm 14 sAvitreNAbhrimAdAyaudumbaryA avaTaM parilikhati parilikhitaMM rakSaH parilikhitA arAtayaH iti 15 khAtvA yavamatIbhiH prokSaNIbhiraudumbarIM prokSati , dive tvA ityagram , antarikSAya tvA iti madhyam , pqthivyai tvA iti mUlam 16 apAmavanayanaM yavasya prAsanaM barhiSo'vastaraNamiti yUpe vyAkhyAtam 17 9

इति । त्रिः प्रक्रामयतीति विज्ञायते २ उपनिष्क्रामतीत्येकेषाम् ३ प्राचीनवँ शं हविर्धानं मिन्वन्ति ४ प्राचीनवँ शमाग्नीध्रं दक्षिणाद्वारमर्धमन्तर्वेद्यर्धं बहिर्वेदि ५ तिरश्चीनमुदगायतँ सदः ६ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । न प्राङ् हविर्धाने अतीयादध्वर्युः ७ यद्यतीयाद्वैष्णव्यर्चा संचरेत् क्षैत्रपत्या वा ८ न प्रत्यक्सदो-ऽतीयात् ९ यद्यतीयादैन्द्र ?र्चा संचरेदिति विज्ञायते १० पश्चार्ध्याच्छङ्कोस्त्रीनू प्राचः प्रक्रमान् प्रक्रम्य शङ्कुं निहन्ति । स सदसःपश्चार्ध्यः ११ दक्षिणेन पृष्ठ्यां प्रक्रम औदुम्बरीँ सर्वस्य सदसो मध्यतो मिनोति १२ नवारत्नि तिर्यक् सप्तविँ शतिरुदगायतमिति सदसो विज्ञायते । अष्टादशेत्येकेषाम् १३ यावदृत्विग्भ्यो धिष्णियेभ्यः प्रसर्पकेभ्य आप्तं मन्यते तावत् सदः करोती-त्येकेषाम् १४ सावित्रेणाभ्रिमादायौदुम्बर्या अवटं परिलिखति परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति १५ खात्वा यवमतीभिः प्रोक्षणीभिरौदुम्बरीं प्रोक्षति । दिवे त्वा इत्यग्रम् । अन्तरिक्षाय त्वा इति मध्यम् । पृथिव्यै त्वा इति मूलम् १६ अपामवनयनं यवस्य प्रासनं बर्हिषोऽवस्तरणमिति यूपे व्याख्यातम् १७ ९

इति । त्रिः प्रक्रामयतीति विज्ञायते २ उपनिष्क्रामतीत्येकेषाम् ३ प्राचीनवँ शं हविर्धानं मिन्वन्ति ४ प्राचीनवँ शमाग्नीध्रं दक्षिणाद्वारमर्धमन्तर्वेद्यर्धं बहिर्वेदि ५ तिरश्चीनमुदगायतँ सदः ६ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । न प्राङ् हविर्धाने अतीयादध्वर्युः ७ यद्यतीयाद्वैष्णव्यर्चा संचरेत् क्षैत्रपत्या वा ८ न प्रत्यक्सदो-ऽतीयात् ९ यद्यतीयादैन्द्र र्य्चा संचरेदिति विज्ञायते १० पश्चार्ध्याच्छङ्कोस्त्रीनू प्राचः प्रक्रमान् प्रक्रम्य शङ्कुं निहन्ति । स सदसःपश्चार्ध्यः ११ दक्षिणेन पृष्ठ्यां प्रक्रम औदुम्बरी ँ! सर्वस्य सदसो मध्यतो मिनोति १२ नवारत्नि तिर्यक् सप्तवि ँ! शतिरुदगायतमिति सदसो विज्ञायते । अष्टादशेत्येकेषाम् १३ यावदृत्विग्भ्यो धिष्णियेभ्यः प्रसर्पकेभ्य आप्तं मन्यते तावत् सदः करोती-त्येकेषाम् १४ सावित्रेणाभ्रिमादायौदुम्बर्या अवटं परिलिखति परिलिखितँ रक्षः परिलिखिता अरातयः इति १५ खात्वा यवमतीभिः प्रोक्षणीभिरौदुम्बरीं प्रोक्षति । दिवे त्वा इत्यग्रम् । अन्तरिक्षाय त्वा इति मध्यम् । पृथिव्यै त्वा इति मूलम् १६ अपामवनयनं यवस्य प्रासनं बर्हिषोऽवस्तरणमिति यूपे व्याख्यातम् १७ ९

1719

p[;cInk,;R \ shoí;]oCz^yit ¬i¶v\ St.;n;Ntár=' pO, it 1 p[;cInk-,;R \ shoí;]; Émnoit ´ut;nSTv; m;¨to Émnotu it 2 pyURh,' párë\ h,' párWecnÉmit yUpe Vy;:y;tm( 3 aq;Sy; aNtre, k,*R ihr

prAcInakarNAMM sahodgAtrocchrayati uddivaMM stabhAnAntarikSaM pqNa iti 1 prAcInaka-rNAMM sahodgAtrA minoti dyutAnastvA mAruto minotu iti 2 paryUhaNaM paridqMM haNaM pariSecanamiti yUpe vyAkhyAtam 3 athAsyA antareNa karNau hiraNyaM nidhAyA-bhijuhoti ghqtena dyAvApqthivI ApqNethAMM svAhA iti , AntamanvavasrAvayati 4 yajamAnamA tr?yaudumbarI varSiSThA sthUNAnAM bhavati , yathAsuSThuparyantAM minvanti 5 yajamAnamAtraMM hrasIyo vA sadaH saMminoti 6 yadi kAmayeta varSukaH parjanyaH syAditi nIcaistarAM minuyAt , yadi kAmayetAvarSukaH syAdityuccaistarAm , nAbhidaghnaparyantAM minvantIti vijxAyate 7 aindra masi ityekaikaM madhyamAni cha-dIMM SyadhinidadhAti 8 indra sya sado'si iti dakSiNAni 9 vifvajanasya chAyA ityuttarANi 10 dakSiNAnyuttarANi karoti 11 audumbarImabhi saMmukhAni bhavanti 12 navachadyagniSTomasya minuyAt , paxcadafachadyukthyasya , saptadafa-chadyatirAtrasya , navadhadi paxcadafachadi vA SoDafinaH 13 navachadi teja-skAmasya minuyAditi kAmyAfchadiHkalpA brAhmaNavyAkhyAtAH 14 antarvartAn parifrayaNaMM sAMkAfinaM pariSIvaNaM granthikaraNamabhimarfanamiti , etAvannAnA , aindra ?A ete mantrA bhavanti 15 10

prAcInakarNA MM! sahodgAtrocchrayati uddivaMM stabhAnAntarikSaM pqNa iti 1 prAcInaka-rNA MM! sahodgAtrA minoti dyutAnastvA mAruto minotu iti 2 paryUhaNaM paridqMM haNaM pariSecanamiti yUpe vyAkhyAtam 3 athAsyA antareNa karNau hiraNyaM nidhAyA-bhijuhoti ghqtena dyAvApqthivI ApqNethAMM svAhA iti , AntamanvavasrAvayati 4 yajamAnamAtr! yaudumbarI varSiSThA sthUNAnAM bhavati , yathAsuSThuparyantAM minvanti 5 yajamAnamAtraMM hrasIyo vA sadaH saMminoti 6 yadi kAmayeta varSukaH parjanyaH syAditi nIcaistarAM minuyAt , yadi kAmayetAvarSukaH syAdityuccaistarAm , nAbhidaghnaparyantAM minvantIti vijxAyate 7 aindra masi ityekaikaM madhyamAni cha-dI MM! SyadhinidadhAti 8 indra sya sado'si iti dakSiNAni 9 vifvajanasya chAyA ityuttarANi 10 dakSiNAnyuttarANi karoti 11 audumbarImabhi saMmukhAni bhavanti 12 navachadyagniSTomasya minuyAt , paxcadafachadyukthyasya , saptadafa-chadyatirAtrasya , navadhadi paxcadafachadi vA SoDafinaH 13 navachadi teja-skAmasya minuyAditi kAmyAfchadiHkalpA brAhmaNavyAkhyAtAH 14 antarvartAn parifrayaNaMM sAMkAfinaM pariSIvaNaM granthikaraNamabhimarfanamiti , etAvannAnA , aindrA ete mantrA bhavanti 15 10

प्राचीनकर्णाँ सहोद्गात्रोच्छ्रयति उद्दिवँ स्तभानान्तरिक्षं पृण इति १ प्राचीनक-र्णाँ सहोद्गात्रा मिनोति द्युतानस्त्वा मारुतो मिनोतु इति २ पर्यूहणं परिदृँ हणं परिषेचनमिति यूपे व्याख्यातम् ३ अथास्या अन्तरेण कर्णौ हिरण्यं निधाया-भिजुहोति घृतेन द्यावापृथिवी आपृणेथाँ स्वाहा इति । आन्तमन्ववस्रावयति ४ यजमानमा त्र्?यौदुम्बरी वर्षिष्ठा स्थूणानां भवति । यथासुष्ठुपर्यन्तां मिन्वन्ति ५ यजमानमात्रँ ह्रसीयो वा सदः संमिनोति ६ यदि कामयेत वर्षुकः पर्जन्यः स्यादिति नीचैस्तरां मिनुयात् । यदि कामयेतावर्षुकः स्यादित्युच्चैस्तराम् । नाभिदघ्नपर्यन्तां मिन्वन्तीति विज्ञायते ७ ऐन्द्र मसि इत्येकैकं मध्यमानि छ-दीँ ष्यधिनिदधाति ८ इन्द्र स्य सदोऽसि इति दक्षिणानि ९ विश्वजनस्य छाया इत्युत्तराणि १० दक्षिणान्युत्तराणि करोति ११ औदुम्बरीमभि संमुखानि भवन्ति १२ नवछद्यग्निष्टोमस्य मिनुयात् । पञ्चदशछद्युक्थ्यस्य । सप्तदश-छद्यतिरात्रस्य । नवधदि पञ्चदशछदि वा षोडशिनः १३ नवछदि तेज-स्कामस्य मिनुयादिति काम्याश्छदिःकल्पा ब्राह्मणव्याख्याताः १४ अन्तर्वर्तान् परिश्रयणँ सांकाशिनं परिषीवणं ग्रन्थिकरणमभिमर्शनमिति । एतावन्नाना । ऐन्द्र ?ा एते मन्त्रा भवन्ति १५ १०

प्राचीनकर्णा ँ! सहोद्गात्रोच्छ्रयति उद्दिवँ स्तभानान्तरिक्षं पृण इति १ प्राचीनक-र्णा ँ! सहोद्गात्रा मिनोति द्युतानस्त्वा मारुतो मिनोतु इति २ पर्यूहणं परिदृँ हणं परिषेचनमिति यूपे व्याख्यातम् ३ अथास्या अन्तरेण कर्णौ हिरण्यं निधाया-भिजुहोति घृतेन द्यावापृथिवी आपृणेथाँ स्वाहा इति । आन्तमन्ववस्रावयति ४ यजमानमात्र्! यौदुम्बरी वर्षिष्ठा स्थूणानां भवति । यथासुष्ठुपर्यन्तां मिन्वन्ति ५ यजमानमात्रँ ह्रसीयो वा सदः संमिनोति ६ यदि कामयेत वर्षुकः पर्जन्यः स्यादिति नीचैस्तरां मिनुयात् । यदि कामयेतावर्षुकः स्यादित्युच्चैस्तराम् । नाभिदघ्नपर्यन्तां मिन्वन्तीति विज्ञायते ७ ऐन्द्र मसि इत्येकैकं मध्यमानि छ-दी ँ! ष्यधिनिदधाति ८ इन्द्र स्य सदोऽसि इति दक्षिणानि ९ विश्वजनस्य छाया इत्युत्तराणि १० दक्षिणान्युत्तराणि करोति ११ औदुम्बरीमभि संमुखानि भवन्ति १२ नवछद्यग्निष्टोमस्य मिनुयात् । पञ्चदशछद्युक्थ्यस्य । सप्तदश-छद्यतिरात्रस्य । नवधदि पञ्चदशछदि वा षोडशिनः १३ नवछदि तेज-स्कामस्य मिनुयादिति काम्याश्छदिःकल्पा ब्राह्मणव्याख्याताः १४ अन्तर्वर्तान् परिश्रयणँ सांकाशिनं परिषीवणं ग्रन्थिकरणमभिमर्शनमिति । एतावन्नाना । ऐन्द्रा एते मन्त्रा भवन्ति १५ १०

1728

p[É/mu%e purSt;Ts\ ihte sm;vÕÿe p;d(Ãä©l ¬ÿr;É/Wv,flk .vit ctur©l' v; 1 purSt;d\ hIysI .vt" p;t( p[qIysI 2 Ã* d²=,en;-ipd/;it Ã;vuÿre, r=oh,* vlghn;vupd/;Ém vwã,vI it 3 pyURhit r=oh,* vlghn* pyURh;Ém vwã,vI it 4 párStO,;it r=oh,* vlghn* párStO,;Ém vwã,vI it 5 aÉmN]yte r=oh,* vlghn* vwã,vI it 6 r=oh,' Tv; vlghn' vwã,v' p[o=;Ém TyÉ/Wv,cmR p[o=Ty;n@h\ roihtm( 7 aÉ/Wv,flkyorÉ/Wv,cm;RStO,;Tyuÿrlom;secnvt( r-=oh; Tv; vlgh; vwã,vm;StO,;Ém it 8 tâSm\ turo g[;V," s;dyTyU-?vRs;nUn;hnnp[k;r;nupr' p[ÉyÏ' m?ye pm' bOh¥És bOhdg[;v; bOhtI-ÉmN{ ;y v;c' vd Tyekkm( 9 a*prv;t( purIW;¶²=,Sy hiv/;RnSy;-g[e,opStM.n' ctu"§áÿ_' %r' kroit y;vNt' p;]e>y a;¢' mNyte 10 13

pradhimukhe purastAtsaMM hite samAvakqtte pafcAddvyazgula uttarAdhiSavaNaphalake bhavati caturazgulaM vA 1 purastAdaMM hIyasI bhavataH pafcAt prathIyasI 2 dvau dakSiNenA-pidadhAti dvAvuttareNa rakSohaNau valagahanAvupadadhAmi vaiSNavI iti 3 paryUhati rakSohaNau valagahanau paryUhAmi vaiSNavI iti 4 paristqNAti rakSohaNau valagahanau paristqNAmi vaiSNavI iti 5 amintrayate rakSohaNau valagahanau vaiSNavI iti 6 rakSohaNaM tvA valagahanaM vaiSNavaM prokSAmi ityadhiSavaNacarma prokSatyAnaDuhaMM rohitam 7 adhiSavaNaphalakayoradhiSavaNacarmAstqNAtyuttaralomAsecanavat ra-kSohA tvA valagahA vaiSNavamAstqNAmi iti 8 tasmiMM fcaturo grAvNaH sAdayatyU-rdhvasAnUnAhananaprakArAnuparaM prayiSThaM madhye paxcamaM bqhannasi bqhadgrAvA bqhatI-mindra ?Aya vAcaM vada ityekaikam 9 auparavAt purISAddakSiNasya havirdhAnasyA-greNopastambhanaM catuHsraktiM kharaM karoti yAvantaM pAtrebhya AptaM manyate 10 13

pradhimukhe purastAtsaMM hite samAvakqtte pafcAddvyazgula uttarAdhiSavaNaphalake bhavati caturazgulaM vA 1 purastAdaMM hIyasI bhavataH pafcAt prathIyasI 2 dvau dakSiNenA-pidadhAti dvAvuttareNa rakSohaNau valagahanAvupadadhAmi vaiSNavI iti 3 paryUhati rakSohaNau valagahanau paryUhAmi vaiSNavI iti 4 paristqNAti rakSohaNau valagahanau paristqNAmi vaiSNavI iti 5 amintrayate rakSohaNau valagahanau vaiSNavI iti 6 rakSohaNaM tvA valagahanaM vaiSNavaM prokSAmi ityadhiSavaNacarma prokSatyAnaDuhaMM rohitam 7 adhiSavaNaphalakayoradhiSavaNacarmAstqNAtyuttaralomAsecanavat ra-kSohA tvA valagahA vaiSNavamAstqNAmi iti 8 tasmiMM fcaturo grAvNaH sAdayatyU-rdhvasAnUnAhananaprakArAnuparaM prayiSThaM madhye paxcamaM bqhannasi bqhadgrAvA bqhatI-mindrA ya vAcaM vada ityekaikam 9 auparavAt purISAddakSiNasya havirdhAnasyA-greNopastambhanaM catuHsraktiM kharaM karoti yAvantaM pAtrebhya AptaM manyate 10 13

प्रधिमुखे पुरस्तात्सँ हिते समावकृत्ते पश्चाद्द्व्यङ्गुल उत्तराधिषवणफलके भवति चतुरङ्गुलं वा १ पुरस्तादँ हीयसी भवतः पश्चात् प्रथीयसी २ द्वौ दक्षिणेना-पिदधाति द्वावुत्तरेण रक्षोहणौ वलगहनावुपदधामि वैष्णवी इति ३ पर्यूहति रक्षोहणौ वलगहनौ पर्यूहामि वैष्णवी इति ४ परिस्तृणाति रक्षोहणौ वलगहनौ परिस्तृणामि वैष्णवी इति ५ अमिन्त्रयते रक्षोहणौ वलगहनौ वैष्णवी इति ६ रक्षोहणं त्वा वलगहनं वैष्णवं प्रोक्षामि इत्यधिषवणचर्म प्रोक्षत्यानडुहँ रोहितम् ७ अधिषवणफलकयोरधिषवणचर्मास्तृणात्युत्तरलोमासेचनवत् र-क्षोहा त्वा वलगहा वैष्णवमास्तृणामि इति ८ तस्मिँ श्चतुरो ग्राव्णः सादयत्यू-र्ध्वसानूनाहननप्रकारानुपरं प्रयिष्ठं मध्ये पञ्चमं बृहन्नसि बृहद्ग्रावा बृहती-मिन्द्र ?ाय वाचं वद इत्येकैकम् ९ औपरवात् पुरीषाद्दक्षिणस्य हविर्धानस्या-ग्रेणोपस्तम्भनं चतुःस्रक्तिं खरं करोति यावन्तं पात्रेभ्य आप्तं मन्यते १० १३

प्रधिमुखे पुरस्तात्सँ हिते समावकृत्ते पश्चाद्द्व्यङ्गुल उत्तराधिषवणफलके भवति चतुरङ्गुलं वा १ पुरस्तादँ हीयसी भवतः पश्चात् प्रथीयसी २ द्वौ दक्षिणेना-पिदधाति द्वावुत्तरेण रक्षोहणौ वलगहनावुपदधामि वैष्णवी इति ३ पर्यूहति रक्षोहणौ वलगहनौ पर्यूहामि वैष्णवी इति ४ परिस्तृणाति रक्षोहणौ वलगहनौ परिस्तृणामि वैष्णवी इति ५ अमिन्त्रयते रक्षोहणौ वलगहनौ वैष्णवी इति ६ रक्षोहणं त्वा वलगहनं वैष्णवं प्रोक्षामि इत्यधिषवणचर्म प्रोक्षत्यानडुहँ रोहितम् ७ अधिषवणफलकयोरधिषवणचर्मास्तृणात्युत्तरलोमासेचनवत् र-क्षोहा त्वा वलगहा वैष्णवमास्तृणामि इति ८ तस्मिँ श्चतुरो ग्राव्णः सादयत्यू-र्ध्वसानूनाहननप्रकारानुपरं प्रयिष्ठं मध्ये पञ्चमं बृहन्नसि बृहद्ग्रावा बृहती-मिन्द्रा य वाचं वद इत्येकैकम् ९ औपरवात् पुरीषाद्दक्षिणस्य हविर्धानस्या-ग्रेणोपस्तम्भनं चतुःस्रक्तिं खरं करोति यावन्तं पात्रेभ्य आप्तं मन्यते १० १३

1733

tt tr;nupitÏte 1 sm[;@És Õx;nu" Ty;hvnIym( 2 párW´oÉs pvm;n" it y] bihãpvm;n\ Stuvte 3 p[tKv;És n.Sv;n( it c;Tv;lm( 4 as'mO·oÉs hVysUd" it x;Ém]dexm( 5 At/;m;És suvjoRit" Ty*duMbrIm( 6 b[÷JyoitrÉs suv/;Rm it b[÷sdnm( 7 smu{ oÉs ivVyc;" it sd" 8 ajoSyekp;t( it x;l;mu%Iym( 9 aihrÉs buÉÝy" it p[;jihtm( 10 kVyoÉs kVyv;hn" TyNv;-h;yRpcnm( 11 a]wk bihRW" Str,\ sm;mn²Nt 12 tt" s'p[eãyit StO,It bihR" p[ v[t' yCzt smipv[t;n( ×y?vm( it 13 n %rmÉ/StO,²Nt ) n É/iã,y;n( 14 a];Sm; EkStnv[t' p[yCzit 15 15

tata itarAnupatiSThate 1 samrADasi kqfAnuH ityAhavanIyam 2 pariSadyo'si pavamAnaH iti yatra bahiSpavamAnaMM stuvate 3 pratakvA'si nabhasvAn iti cAtvAlam 4 asaMmqSTo'si havyasUdaH iti fAmitradefam 5 qtadhAmAsi suvarjotiH ityaudumbarIm 6 brahmajyotirasi suvardhAma iti brahmasadanam 7 samudra ?o'si vifvavyacAH iti sadaH 8 ajo'syekapAt iti fAlAmukhIyam 9 ahirasi budhniyaH iti prAjahitam 10 kavyo'si kavyavAhanaH ityanvA-hAryapacanam 11 atraike barhiSaH staraNaMM samAmananti 12 tataH saMpreSyati stqNIta barhiH pra vrataM yacchata samapivratAn hvayadhvam iti 13 na kharamadhistqNanti , na dhiSNiyAn 14 atrAsmA ekastanavrataM prayacchati 15 15

tata itarAnupatiSThate 1 samrADasi kqfAnuH ityAhavanIyam 2 pariSadyo'si pavamAnaH iti yatra bahiSpavamAnaMM stuvate 3 pratakvA'si nabhasvAn iti cAtvAlam 4 asaMmqSTo'si havyasUdaH iti fAmitradefam 5 qtadhAmAsi suvarjotiH ityaudumbarIm 6 brahmajyotirasi suvardhAma iti brahmasadanam 7 samudro 'si vifvavyacAH iti sadaH 8 ajo'syekapAt iti fAlAmukhIyam 9 ahirasi budhniyaH iti prAjahitam 10 kavyo'si kavyavAhanaH ityanvA-hAryapacanam 11 atraike barhiSaH staraNaMM samAmananti 12 tataH saMpreSyati stqNIta barhiH pra vrataM yacchata samapivratAn hvayadhvam iti 13 na kharamadhistqNanti , na dhiSNiyAn 14 atrAsmA ekastanavrataM prayacchati 15 15

तत इतरानुपतिष्ठते १ सम्राडसि कृशानुः इत्याहवनीयम् २ परिषद्योऽसि पवमानः इति यत्र बहिष्पवमानँ स्तुवते ३ प्रतक्वाऽसि नभस्वान् इति चात्वालम् ४ असंमृष्टोऽसि हव्यसूदः इति शामित्रदेशम् ५ ऋतधामासि सुवर्जोतिः इत्यौदुम्बरीम् ६ ब्रह्मज्योतिरसि सुवर्धाम इति ब्रह्मसदनम् ७ समुद्र ?ोऽसि विश्वव्यचाः इति सदः ८ अजोऽस्येकपात् इति शालामुखीयम् ९ अहिरसि बुध्नियः इति प्राजहितम् १० कव्योऽसि कव्यवाहनः इत्यन्वा-हार्यपचनम् ११ अत्रैके बर्हिषः स्तरणँ समामनन्ति १२ ततः संप्रेष्यति स्तृणीत बर्हिः प्र व्रतं यच्छत समपिव्रतान् ह्वयध्वम् इति १३ न खरमधिस्तृणन्ति । न धिष्णियान् १४ अत्रास्मा एकस्तनव्रतं प्रयच्छति १५ १५

तत इतरानुपतिष्ठते १ सम्राडसि कृशानुः इत्याहवनीयम् २ परिषद्योऽसि पवमानः इति यत्र बहिष्पवमानँ स्तुवते ३ प्रतक्वाऽसि नभस्वान् इति चात्वालम् ४ असंमृष्टोऽसि हव्यसूदः इति शामित्रदेशम् ५ ऋतधामासि सुवर्जोतिः इत्यौदुम्बरीम् ६ ब्रह्मज्योतिरसि सुवर्धाम इति ब्रह्मसदनम् ७ समुद्रो ऽसि विश्वव्यचाः इति सदः ८ अजोऽस्येकपात् इति शालामुखीयम् ९ अहिरसि बुध्नियः इति प्राजहितम् १० कव्योऽसि कव्यवाहनः इत्यन्वा-हार्यपचनम् ११ अत्रैके बर्हिषः स्तरणँ समामनन्ति १२ ततः संप्रेष्यति स्तृणीत बर्हिः प्र व्रतं यच्छत समपिव्रतान् ह्वयध्वम् इति १३ न खरमधिस्तृणन्ति । न धिष्णियान् १४ अत्रास्मा एकस्तनव्रतं प्रयच्छति १५ १५

1736

a¦IWomIySy pxoStN]' p[£myit 1 Pl=x;%;m;itQy;bihRãyups'-nçit ) a;itQy;pár/Iin?me 2 ]yoÉv\ xitd;¨Ém?m' kroit 3 sm;n-m;Jy;n;' g[h,;t( 4 x;l;mu%Iye p;xuk;Ny;Jy;in gOð;it 5 EtiSm-¥ev;t è?v| g;hRpTykm;RÉ, i£yNte 6 a; som' ddt a; g[;V, a; v;yVy;Ny; { o,klxmut( pIm;nyNTyNvn;\ És p[vtRy²Nt 7 x;l;-mu%Iy' g;hRpTykmR>yoNvvSy²Nt 8 p[;cI pI pUvRmÉ¦m>yudwit p[wtu b[÷,SpI it 9 a¦e gOhpt ¬p m; ×ySv Tyetd;id x;l;mu%Iye kÚ¨t a; g;hRpTy;É.mN],;t( 10 ¬pSqe b[÷; r;j;n' kÚ¨te 11 s\ ×y²Nt yjm;nSy;m;Ty;n( 12 a?vy|u yjm;noNv;r.te yjm;n' pI pIÉmtre pu].[;tr" 13 ahten v;ss;m;Ty;n( s'p[Cz;´ v;ssoNt\ §uGd<@ ¬pinyMy juhoit vwsjRn;in Tv\ som tnUÕÎ" it 14 juW;,o a¢ur;JySy vetu Sv;h; it iÃtIy;m;üit\ üTv; 15 16

agnISomIyasya pafostantraM prakramayati 1 plakSafAkhAmAtithyAbarhiSyupasaM-nahyati , AtithyAparidhInidhme 2 trayoviMM fatidArumidhmaM karoti 3 samAna-mAjyAnAM grahaNAt 4 fAlAmukhIye pAfukAnyAjyAni gqhNAti 5 etasmi-nnevAta UrdhvaM gArhapatyakarmANi kriyante 6 A somaM dadata A grAvNa A vAyavyAnyA dra ?oNakalafamut patnImAnayantyanvanAMM si pravartayanti 7 fAlA-mukhIyaM gArhapatyakarmabhyo'nvavasyanti 8 prAcI patnI pUrvamagnimabhyudaiti praitu brahmaNaspatnI iti 9 agne gqhapata upa mA hvayasva ityetadAdi fAlAmukhIye kuruta A gArhapatyAbhimantraNAt 10 upasthe brahmA rAjAnaM kurute 11 saMM hvayanti yajamAnasyAmAtyAn 12 adhvaryuM yajamAno'nvArabhate yajamAnaM patnI patnImitare putrabhrAtaraH 13 ahatena vAsasAmAtyAn saMpracchAdya vAsaso'ntaMM srugdaNDa upaniyamya juhoti vaisarjanAni tvaMM soma tanUkqdbhyaH iti 14 juSANo apturAjyasya vetu svAhA iti dvitIyAmAhutiMM hutvA 15 16

agnISomIyasya pafostantraM prakramayati 1 plakSafAkhAmAtithyAbarhiSyupasaM-nahyati , AtithyAparidhInidhme 2 trayoviMM fatidArumidhmaM karoti 3 samAna-mAjyAnAM grahaNAt 4 fAlAmukhIye pAfukAnyAjyAni gqhNAti 5 etasmi-nnevAta UrdhvaM gArhapatyakarmANi kriyante 6 A somaM dadata A grAvNa A vAyavyAnyA dro Nakalafamut patnImAnayantyanvanAMM si pravartayanti 7 fAlA-mukhIyaM gArhapatyakarmabhyo'nvavasyanti 8 prAcI patnI pUrvamagnimabhyudaiti praitu brahmaNaspatnI iti 9 agne gqhapata upa mA hvayasva ityetadAdi fAlAmukhIye kuruta A gArhapatyAbhimantraNAt 10 upasthe brahmA rAjAnaM kurute 11 saMM hvayanti yajamAnasyAmAtyAn 12 adhvaryuM yajamAno'nvArabhate yajamAnaM patnI patnImitare putrabhrAtaraH 13 ahatena vAsasAmAtyAn saMpracchAdya vAsaso'ntaMM srugdaNDa upaniyamya juhoti vaisarjanAni tvaMM soma tanUkqdbhyaH iti 14 juSANo apturAjyasya vetu svAhA iti dvitIyAmAhutiMM hutvA 15 16

अग्नीषोमीयस्य पशोस्तन्त्रं प्रक्रमयति १ प्लक्षशाखामातिथ्याबर्हिष्युपसं-नह्यति । आतिथ्यापरिधीनिध्मे २ त्रयोविँ शतिदारुमिध्मं करोति ३ समान-माज्यानां ग्रहणात् ४ शालामुखीये पाशुकान्याज्यानि गृह्णाति ५ एतस्मि-न्नेवात ऊर्ध्वं गार्हपत्यकर्माणि क्रियन्ते ६ आ सोमं ददत आ ग्राव्ण आ वायव्यान्या द्र ?ोणकलशमुत् पत्नीमानयन्त्यन्वनाँ सि प्रवर्तयन्ति ७ शाला-मुखीयं गार्हपत्यकर्मभ्योऽन्ववस्यन्ति ८ प्राची पत्नी पूर्वमग्निमभ्युदैति प्रैतु ब्रह्मणस्पत्नी इति ९ अग्ने गृहपत उप मा ह्वयस्व इत्येतदादि शालामुखीये कुरुत आ गार्हपत्याभिमन्त्रणात् १० उपस्थे ब्रह्मा राजानं कुरुते ११ सँ ह्वयन्ति यजमानस्यामात्यान् १२ अध्वर्युं यजमानोऽन्वारभते यजमानं पत्नी पत्नीमितरे पुत्रभ्रातरः १३ अहतेन वाससामात्यान् संप्रच्छाद्य वाससोऽन्तँ स्रुग्दण्ड उपनियम्य जुहोति वैसर्जनानि त्वँ सोम तनूकृद्भ्यः इति १४ जुषाणो अप्तुराज्यस्य वेतु स्वाहा इति द्वितीयामाहुतिँ हुत्वा १५ १६

अग्नीषोमीयस्य पशोस्तन्त्रं प्रक्रमयति १ प्लक्षशाखामातिथ्याबर्हिष्युपसं-नह्यति । आतिथ्यापरिधीनिध्मे २ त्रयोविँ शतिदारुमिध्मं करोति ३ समान-माज्यानां ग्रहणात् ४ शालामुखीये पाशुकान्याज्यानि गृह्णाति ५ एतस्मि-न्नेवात ऊर्ध्वं गार्हपत्यकर्माणि क्रियन्ते ६ आ सोमं ददत आ ग्राव्ण आ वायव्यान्या द्रो णकलशमुत् पत्नीमानयन्त्यन्वनाँ सि प्रवर्तयन्ति ७ शाला-मुखीयं गार्हपत्यकर्मभ्योऽन्ववस्यन्ति ८ प्राची पत्नी पूर्वमग्निमभ्युदैति प्रैतु ब्रह्मणस्पत्नी इति ९ अग्ने गृहपत उप मा ह्वयस्व इत्येतदादि शालामुखीये कुरुत आ गार्हपत्याभिमन्त्रणात् १० उपस्थे ब्रह्मा राजानं कुरुते ११ सँ ह्वयन्ति यजमानस्यामात्यान् १२ अध्वर्युं यजमानोऽन्वारभते यजमानं पत्नी पत्नीमितरे पुत्रभ्रातरः १३ अहतेन वाससामात्यान् संप्रच्छाद्य वाससोऽन्तँ स्रुग्दण्ड उपनियम्य जुहोति वैसर्जनानि त्वँ सोम तनूकृद्भ्यः इति १४ जुषाणो अप्तुराज्यस्य वेतु स्वाहा इति द्वितीयामाहुतिँ हुत्वा १५ १६

1739

4 a]wv g[;V,o v;yVy;in { o,klxm;¦I/[ ¬pv;syit 5 somp[qm;" p[;oÉ.p[v[j²Nt 6 ¬¨ ivã,o iv £mSv Ty;hvnIye üTv;pry; Ã;r; hiv/;Rne r;j;n' p[p;dyit somo Éjg;it g;tuivt( it ) pUvRy; v; 7 pUvRy; tu yjm;n" p[p´te 8 yid gtÅI" Sy;t( pUvRywv Ã;r; r;j;n' p[p;dyet( 9 d²=,Sy hiv/;RnSy nI@¼ Õã,;Éjn' p[;cIng[Ivmuÿrlom;StO,;it aidTy;" sdoÉs it 10 tiSmn( r;j;nm;s;dyit aidTy;" sd a;sId it 11 17

4 atraiva grAvNo vAyavyAni dra ?oNakalafamAgnIdhra upavAsayati 5 somaprathamAH prAxco'bhipravrajanti 6 uru viSNo vi kramasva ityAhavanIye hutvAparayA dvArA havirdhAne rAjAnaM prapAdayati somo jigAti gAtuvit iti , pUrvayA vA 7 pUrvayA tu yajamAnaH prapadyate 8 yadi gatafrIH syAt pUrvayaiva dvArA rAjAnaM prapAdayet 9 dakSiNasya havirdhAnasya nIDe kqSNAjinaM prAcInagrIvamuttaralomAstqNAti adityAH sado'si iti 10 tasmin rAjAnamAsAdayati adityAH sada AsIda iti 11 17

4 atraiva grAvNo vAyavyAni dro NakalafamAgnIdhra upavAsayati 5 somaprathamAH prAxco'bhipravrajanti 6 uru viSNo vi kramasva ityAhavanIye hutvAparayA dvArA havirdhAne rAjAnaM prapAdayati somo jigAti gAtuvit iti , pUrvayA vA 7 pUrvayA tu yajamAnaH prapadyate 8 yadi gatafrIH syAt pUrvayaiva dvArA rAjAnaM prapAdayet 9 dakSiNasya havirdhAnasya nIDe kqSNAjinaM prAcInagrIvamuttaralomAstqNAti adityAH sado'si iti 10 tasmin rAjAnamAsAdayati adityAH sada AsIda iti 11 17

४ अत्रैव ग्राव्णो वायव्यानि द्र ?ोणकलशमाग्नीध्र उपवासयति ५ सोमप्रथमाः प्राञ्चोऽभिप्रव्रजन्ति ६ उरु विष्णो वि क्रमस्व इत्याहवनीये हुत्वापरया द्वारा हविर्धाने राजानं प्रपादयति सोमो जिगाति गातुवित् इति । पूर्वया वा ७ पूर्वया तु यजमानः प्रपद्यते ८ यदि गतश्रीः स्यात् पूर्वयैव द्वारा राजानं प्रपादयेत् ९ दक्षिणस्य हविर्धानस्य नीडे कृष्णाजिनं प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तृणाति अदित्याः सदोऽसि इति १० तस्मिन् राजानमासादयति अदित्याः सद आसीद इति ११ १७

४ अत्रैव ग्राव्णो वायव्यानि द्रो णकलशमाग्नीध्र उपवासयति ५ सोमप्रथमाः प्राञ्चोऽभिप्रव्रजन्ति ६ उरु विष्णो वि क्रमस्व इत्याहवनीये हुत्वापरया द्वारा हविर्धाने राजानं प्रपादयति सोमो जिगाति गातुवित् इति । पूर्वया वा ७ पूर्वया तु यजमानः प्रपद्यते ८ यदि गतश्रीः स्यात् पूर्वयैव द्वारा राजानं प्रपादयेत् ९ दक्षिणस्य हविर्धानस्य नीडे कृष्णाजिनं प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तृणाति अदित्याः सदोऽसि इति १० तस्मिन् राजानमासादयति अदित्याः सद आसीद इति ११ १७

1745

yUp' Ézniÿ 1 dI=;su yUp' ÉznæyupsTsu v; 2 ivD;yte yid dI²=tSy;vOK,o yUp" Sy;dr,I c;Jy' c;d;y yUpSy;NteÉ¦' mÉqTv; juüy;idit 3 aq yid £¡t" som" Sy;d;hvnIy Ev juüy;t( 4 sm;nm; pxUp;kr,;t( 5 a¦IWomIy' pxumup;kroit 6 sm;nm; p[vr;t( 7 p[;Õten p[vre, hot;r' vOTv; punr;Å;Vyop;\ xun;m/eyg[;hmSFy ¬ÿr;-nOiTvjo vO,Ite 8 N{ \ ho];ds* m;nuW" it hot;rm( 9 aÉ¦m;¦I/[;ds* m;nuW" Ty;¦I/[m( 10 aÉn;?vyUR a;?vyRv;dh' c;s* c m;nuW* Ty;-Tm;n' p[itp[Sq;t;r' c 11 Ém];v¨,* p[x;St;r* p[x;S];ds* m;nuW" it mw];v¨,m( 12 N{ o b[÷; b[;÷,;ds* m;nuW" it b[;÷,;Cz\ Ésnm( 13 m¨t" po];ds* m;nuW" it pot;rm( 14 ¦;vo ne·^;ds* m;nuW" it ne·;rm( 15 tto yjm;n' vO,Ite aÉ¦dwRvIn;' ivx;' purEt;y\ suNvn( yjm;no mnuãy;,;' tyon;RvSqUár g;hRpTy;in sNtu xt\ ihm; Ã; yU r;/;\sITs'-pO;n;vs'pO;n* tNv" it 16 svnIy Ek vO,te ) t] suNvn( it b[Uy;t( 17 ay' yjm;no mnuãy;,;m( Ty¦IWomIye vO,;n" 18 19

yUpaM chinatti 1 dIkSAsu yUpaM chinattyupasatsu vA 2 vijxAyate yadi dIkSitasyAvqkNo yUpaH syAdaraNI cAjyaM cAdAya yUpasyAnte'gniM mathitvA juhuyAditi 3 atha yadi krItaH somaH syAdAhavanIya eva juhuyAt 4 samAnamA pafUpAkaraNAt 5 agnISomIyaM pafumupAkaroti 6 samAnamA pravarAt 7 prAkqtena pravareNa hotAraM vqtvA punarAfrAvyopAMM funAmadheyagrAhamasphya uttarA-nqtvijo vqNIte 8 indraMM hotrAdasau mAnuSaH iti hotAram 9 agnimAgnIdhrAdasau mAnuSaH ityAgnIdhram 10 afvinAdhvaryU AdhvaryavAdahaM cAsau ca mAnuSau ityA-tmAnaM pratiprasthAtAraM ca 11 mitrAvaruNau prafAstArau prafAstrAdasau mAnuSaH iti maitrAvaruNam 12 indra ?o brahmA brAhmaNAdasau mAnuSaH iti brAhmaNAcchaMM sinam 13 marutaH potrAdasau mAnuSaH iti potAram 14 gnAvo neSTrAdasau mAnuSaH iti neSTAram 15 tato yajamAnaM vqNIte agnirdaivInAM vifAM puraetAyaMM sunvan yajamAno manuSyANAM tayornAvasthUri gArhapatyAni santu fataMM himA dvA yU rAdhAMMsItsaM-pqxcAnAvasaMpqxcAnau tanvaH iti 16 savanIya eke vqNate , tatra sunvan iti brUyAt 17 ayaM yajamAno manuSyANAm ityagnISomIye vqNAnaH 18 19

yUpaM chinatti 1 dIkSAsu yUpaM chinattyupasatsu vA 2 vijxAyate yadi dIkSitasyAvqkNo yUpaH syAdaraNI cAjyaM cAdAya yUpasyAnte'gniM mathitvA juhuyAditi 3 atha yadi krItaH somaH syAdAhavanIya eva juhuyAt 4 samAnamA pafUpAkaraNAt 5 agnISomIyaM pafumupAkaroti 6 samAnamA pravarAt 7 prAkqtena pravareNa hotAraM vqtvA punarAfrAvyopAMM funAmadheyagrAhamasphya uttarA-nqtvijo vqNIte 8 indra MM! hotrAdasau mAnuSaH iti hotAram 9 agnimAgnIdhrAdasau mAnuSaH ityAgnIdhram 10 afvinAdhvaryU AdhvaryavAdahaM cAsau ca mAnuSau ityA-tmAnaM pratiprasthAtAraM ca 11 mitrAvaruNau prafAstArau prafAstrAdasau mAnuSaH iti maitrAvaruNam 12 indro brahmA brAhmaNAdasau mAnuSaH iti brAhmaNAcchaMM sinam 13 marutaH potrAdasau mAnuSaH iti potAram 14 gnAvo neSTrAdasau mAnuSaH iti neSTAram 15 tato yajamAnaM vqNIte agnirdaivInAM vifAM puraetAyaMM sunvan yajamAno manuSyANAM tayornAvasthUri gArhapatyAni santu fataMM himA dvA yU rAdhAMMsItsaM-pqxcAnAvasaMpqxcAnau tanvaH iti 16 savanIya eke vqNate , tatra sunvan iti brUyAt 17 ayaM yajamAno manuSyANAm ityagnISomIye vqNAnaH 18 19

यूपं छिनत्ति १ दीक्षासु यूपं छिनत्त्युपसत्सु वा २ विज्ञायते यदि दीक्षितस्यावृक्णो यूपः स्यादरणी चाज्यं चादाय यूपस्यान्तेऽग्निं मथित्वा जुहुयादिति ३ अथ यदि क्रीतः सोमः स्यादाहवनीय एव जुहुयात् ४ समानमा पशूपाकरणात् ५ अग्नीषोमीयं पशुमुपाकरोति ६ समानमा प्रवरात् ७ प्राकृतेन प्रवरेण होतारं वृत्वा पुनराश्राव्योपाँ शुनामधेयग्राहमस्फ्य उत्तरा-नृत्विजो वृणीते ८ इन्द्रँ होत्रादसौ मानुषः इति होतारम् ९ अग्निमाग्नीध्रादसौ मानुषः इत्याग्नीध्रम् १० अश्विनाध्वर्यू आध्वर्यवादहं चासौ च मानुषौ इत्या-त्मानं प्रतिप्रस्थातारं च ११ मित्रावरुणौ प्रशास्तारौ प्रशास्त्रादसौ मानुषः इति मैत्रावरुणम् १२ इन्द्र ?ो ब्रह्मा ब्राह्मणादसौ मानुषः इति ब्राह्मणाच्छँ सिनम् १३ मरुतः पोत्रादसौ मानुषः इति पोतारम् १४ ग्नावो नेष्ट्रादसौ मानुषः इति नेष्टारम् १५ ततो यजमानं वृणीते अग्निर्दैवीनां विशां पुरएतायँ सुन्वन् यजमानो मनुष्याणां तयोर्नावस्थूरि गार्हपत्यानि सन्तु शतँ हिमा द्वा यू राधाँसीत्सं-पृञ्चानावसंपृञ्चानौ तन्वः इति १६ सवनीय एके वृणते । तत्र सुन्वन् इति ब्रूयात् १७ अयं यजमानो मनुष्याणाम् इत्यग्नीषोमीये वृणानः १८ १९

यूपं छिनत्ति १ दीक्षासु यूपं छिनत्त्युपसत्सु वा २ विज्ञायते यदि दीक्षितस्यावृक्णो यूपः स्यादरणी चाज्यं चादाय यूपस्यान्तेऽग्निं मथित्वा जुहुयादिति ३ अथ यदि क्रीतः सोमः स्यादाहवनीय एव जुहुयात् ४ समानमा पशूपाकरणात् ५ अग्नीषोमीयं पशुमुपाकरोति ६ समानमा प्रवरात् ७ प्राकृतेन प्रवरेण होतारं वृत्वा पुनराश्राव्योपाँ शुनामधेयग्राहमस्फ्य उत्तरा-नृत्विजो वृणीते ८ इन्द्र ँ! होत्रादसौ मानुषः इति होतारम् ९ अग्निमाग्नीध्रादसौ मानुषः इत्याग्नीध्रम् १० अश्विनाध्वर्यू आध्वर्यवादहं चासौ च मानुषौ इत्या-त्मानं प्रतिप्रस्थातारं च ११ मित्रावरुणौ प्रशास्तारौ प्रशास्त्रादसौ मानुषः इति मैत्रावरुणम् १२ इन्द्रो ब्रह्मा ब्राह्मणादसौ मानुषः इति ब्राह्मणाच्छँ सिनम् १३ मरुतः पोत्रादसौ मानुषः इति पोतारम् १४ ग्नावो नेष्ट्रादसौ मानुषः इति नेष्टारम् १५ ततो यजमानं वृणीते अग्निर्दैवीनां विशां पुरएतायँ सुन्वन् यजमानो मनुष्याणां तयोर्नावस्थूरि गार्हपत्यानि सन्तु शतँ हिमा द्वा यू राधाँसीत्सं-पृञ्चानावसंपृञ्चानौ तन्वः इति १६ सवनीय एके वृणते । तत्र सुन्वन् इति ब्रूयात् १७ अयं यजमानो मनुष्याणाम् इत्यग्नीषोमीये वृणानः १८ १९

1751

inx;y;mNtveR´;sIn* yjm;n' pI' c vstIvrIÉ.rÉ.párhr²Nt 1 n;dI²=t' vstIvrIÉ.rÉ.párhreyu" 2 a;d;y kÚM.\ sVye \ se in/;y d²=,y; Ã;ropinã£My d²=,' ve´NtmnuprITy d²=,Sy;muÿrveidÅo

nifAyAmantarvedyAsInau yajamAnaM patnIM ca vasatIvarIbhirabhipariharanti 1 nAdIkSitaM vasatIvarIbhirabhiparihareyuH 2 AdAya kumbhaMM savyeMM 'se nidhAya dakSiNayA dvAropaniSkramya dakSiNaM vedyantamanuparItya dakSiNasyAmuttaravedifroNyAMM sAdayati indra ?AgniyorbhAgadheyI stha iti 3 AdAya kumbhaMM dakSiNeMM 'se nidhAya yathetaM pratiparItyottarayA dvAropaniSkramyottaraM vedyantamanuparItyottarasyAm uttaravedifroNyAMM sAdayati mitrAvaruNayorbhAgadheyI stha iti 4 AdAya kumbhaMM savyeMM 'se nidhAya yathetaM pratiparItya pUrvayA dvAropaniSkramyAgnIdhre sAdayati vifveSAM devAnAM bhAgadheyI stha yajxe jAgqta iti 5 agraitA upavAsayati 6 Ahvayati subrahmaNyaH subrahmaNyAM pitAputrIyAm 7 tataH payAMM si vifAsti , yA yajamAnasya vratadhuk tasyA AfiraM kuruta yA patniyai tasyai dadhigrahAya yA gharmadhuk tasyai dadhigharmAya taptamanAtaktaM maitrAvaruNAya fqtAtazkyaM kurutA-dityagrahAya iti 8 yathAcoditaM kurvanti 9 atrAmikSAyAH sAyaMdohaM dohayati 10 havirdhAne yajamAnaM jAgarayanti , prAgvaMM fe patnIm 11 AgnIdhra qtvijo vasanti , na sadasi kafcana vasati 12 yajamAna evaitAMM rAtriMM rAjAnaM gopAyatIti vijxAyate 13 21

nifAyAmantarvedyAsInau yajamAnaM patnIM ca vasatIvarIbhirabhipariharanti 1 nAdIkSitaM vasatIvarIbhirabhiparihareyuH 2 AdAya kumbhaMM savye MM! 'se nidhAya dakSiNayA dvAropaniSkramya dakSiNaM vedyantamanuparItya dakSiNasyAmuttaravedifroNyAMM sAdayati indrA gniyorbhAgadheyI stha iti 3 AdAya kumbhaMM dakSiNe MM! 'se nidhAya yathetaM pratiparItyottarayA dvAropaniSkramyottaraM vedyantamanuparItyottarasyAm uttaravedifroNyAMM sAdayati mitrAvaruNayorbhAgadheyI stha iti 4 AdAya kumbhaMM savye MM! 'se nidhAya yathetaM pratiparItya pUrvayA dvAropaniSkramyAgnIdhre sAdayati vifveSAM devAnAM bhAgadheyI stha yajxe jAgqta iti 5 agraitA upavAsayati 6 Ahvayati subrahmaNyaH subrahmaNyAM pitAputrIyAm 7 tataH payAMM si vifAsti , yA yajamAnasya vratadhuk tasyA AfiraM kuruta yA patniyai tasyai dadhigrahAya yA gharmadhuk tasyai dadhigharmAya taptamanAtaktaM maitrAvaruNAya fqtAtazkyaM kurutA-dityagrahAya iti 8 yathAcoditaM kurvanti 9 atrAmikSAyAH sAyaMdohaM dohayati 10 havirdhAne yajamAnaM jAgarayanti , prAgvaMM fe patnIm 11 AgnIdhra qtvijo vasanti , na sadasi kafcana vasati 12 yajamAna evaitAMM rAtriMM rAjAnaM gopAyatIti vijxAyate 13 21

निशायामन्तर्वेद्यासीनौ यजमानं पत्नीं च वसतीवरीभिरभिपरिहरन्ति १ नादीक्षितं वसतीवरीभिरभिपरिहरेयुः २ आदाय कुम्भँ सव्येँ ऽसे निधाय दक्षिणया द्वारोपनिष्क्रम्य दक्षिणं वेद्यन्तमनुपरीत्य दक्षिणस्यामुत्तरवेदिश्रोण्याँ सादयति इन्द्र ?ाग्नियोर्भागधेयी स्थ इति ३ आदाय कुम्भँ दक्षिणेँ ऽसे निधाय यथेतं प्रतिपरीत्योत्तरया द्वारोपनिष्क्रम्योत्तरं वेद्यन्तमनुपरीत्योत्तरस्याम् उत्तरवेदिश्रोण्याँ सादयति मित्रावरुणयोर्भागधेयी स्थ इति ४ आदाय कुम्भँ सव्येँ ऽसे निधाय यथेतं प्रतिपरीत्य पूर्वया द्वारोपनिष्क्रम्याग्नीध्रे सादयति विश्वेषां देवानां भागधेयी स्थ यज्ञे जागृत इति ५ अग्रैता उपवासयति ६ आह्वयति सुब्रह्मण्यः सुब्रह्मण्यां पितापुत्रीयाम् ७ ततः पयाँ सि विशास्ति । या यजमानस्य व्रतधुक् तस्या आशिरं कुरुत या पत्नियै तस्यै दधिग्रहाय या घर्मधुक् तस्यै दधिघर्माय तप्तमनातक्तं मैत्रावरुणाय शृतातङ्क्यं कुरुता-दित्यग्रहाय इति ८ यथाचोदितं कुर्वन्ति ९ अत्रामिक्षायाः सायंदोहं दोहयति १० हविर्धाने यजमानं जागरयन्ति । प्राग्वँ शे पत्नीम् ११ आग्नीध्र ऋत्विजो वसन्ति । न सदसि कश्चन वसति १२ यजमान एवैताँ रात्रिँ राजानं गोपायतीति विज्ञायते १३ २१

निशायामन्तर्वेद्यासीनौ यजमानं पत्नीं च वसतीवरीभिरभिपरिहरन्ति १ नादीक्षितं वसतीवरीभिरभिपरिहरेयुः २ आदाय कुम्भँ सव्ये ँ! ऽसे निधाय दक्षिणया द्वारोपनिष्क्रम्य दक्षिणं वेद्यन्तमनुपरीत्य दक्षिणस्यामुत्तरवेदिश्रोण्याँ सादयति इन्द्रा ग्नियोर्भागधेयी स्थ इति ३ आदाय कुम्भँ दक्षिणे ँ! ऽसे निधाय यथेतं प्रतिपरीत्योत्तरया द्वारोपनिष्क्रम्योत्तरं वेद्यन्तमनुपरीत्योत्तरस्याम् उत्तरवेदिश्रोण्याँ सादयति मित्रावरुणयोर्भागधेयी स्थ इति ४ आदाय कुम्भँ सव्ये ँ! ऽसे निधाय यथेतं प्रतिपरीत्य पूर्वया द्वारोपनिष्क्रम्याग्नीध्रे सादयति विश्वेषां देवानां भागधेयी स्थ यज्ञे जागृत इति ५ अग्रैता उपवासयति ६ आह्वयति सुब्रह्मण्यः सुब्रह्मण्यां पितापुत्रीयाम् ७ ततः पयाँ सि विशास्ति । या यजमानस्य व्रतधुक् तस्या आशिरं कुरुत या पत्नियै तस्यै दधिग्रहाय या घर्मधुक् तस्यै दधिघर्माय तप्तमनातक्तं मैत्रावरुणाय शृतातङ्क्यं कुरुता-दित्यग्रहाय इति ८ यथाचोदितं कुर्वन्ति ९ अत्रामिक्षायाः सायंदोहं दोहयति १० हविर्धाने यजमानं जागरयन्ति । प्राग्वँ शे पत्नीम् ११ आग्नीध्र ऋत्विजो वसन्ति । न सदसि कश्चन वसति १२ यजमान एवैताँ रात्रिँ राजानं गोपायतीति विज्ञायते १३ २१

1758

mh;r;]e bu?yNte 1 a;¦eYyc;R¦I/[mÉ.mOxet( ) vwã,Vy; hiv/;Rnm( ) a;¦eYy; §uc" ) v;yVyy; v;yVy;in ) EeN{ ä; sd" 2 a]wv;-É.mOxeidTyekm( ) km;Rgme km;R©ÉmTyprm( 3 a;¦/[e yDtnUjuRhoit p[j;pitmRns;N/oCz¹t" Tyet;S]yâS]\ xtm( ) yD;it| c p[itjuhoit ) pUv;Rmnu&Tyoÿry; juhotIit ivD;yte 4 Eky; tu p[qmm( 5 %re p;];É,ao p[yunáÿ_ aÉ¦deRvt; g;y]I zNd ¬p;\ xo" p;]mÉs Tyetw-mRN]wyRq;åpm( 6 d²=,e \ s ¬p;\ Nty;Rmyo" p;]e p[yunáÿ_ ) pUvRmup;\ xo-rprmNty;RmSy 7 aip v; d²=,mup;\ xo¨ÿrmNty;RmSy 8 te aNtre,o-p;\ xusvn\ s\ SpO·' s;dyit 9 p[Ty² iÃdevTyp;];É, ) pár&gwN{ -v;yvSy;jg;v' mw];v¨,Sy iÃ§KTy;ÉnSy 10 ttopre xu£;miNqno" p;]e ) d²=,' bwLv\ xu£miNqno" p;]e ) d²=,' bwLv\ xu£p;]muÿr' vwkût' miNqp;]m( 11 ttopre a;Tqe axfbuÝe ¬.ytomu%e Atup;]e ) d²=,m?vyoR¨ÿr' p[itp[Sq;tu" 12 d²=,Sy;\ Åo

mahArAtre budhyante 1 AgneyyarcAgnIdhramabhimqfet , vaiSNavyA havirdhAnam , AgneyyA srucaH , vAyavyayA vAyavyAni , aindra ?? sadaH 2 atraivA-bhimqfedityekam , karmAgame karmAzgamityaparam 3 Agnadhre yajxatanUrjuhoti prajApatirmanasAndho'cchetaH ityetAstrayastriMM fatam , yajxArtiM ca pratijuhoti , pUrvAmanudrutyottarayA juhotIti vijxAyate 4 ekayA tu prathamam 5 khare pAtrANio prayunakti agnirdevatA gAyatrI chanda upAMM foH pAtramasi ityetai-rmantrairyathArUpam 6 dakSiNeMM 'sa upAMM fvantaryAmayoH pAtre prayunakti , pUrvamupAMM fo-raparamantaryAmasya 7 api vA dakSiNamupAMM foruttaramantaryAmasya 8 te antareNo-pAMM fusavanaMM saMM spqSTaM sAdayati 9 pratyaxci dvidevatyapAtrANi , paridrugaindra -vAyavasyAjagAvaM maitrAvaruNasya dvisraktyAfvinasya 10 tato'pare fukrAmanthinoH pAtre , dakSiNaM bailvaMM fukramanthinoH pAtre , dakSiNaM bailvaMM fukrapAtramuttaraM vaikazkataM manthipAtram 11 tato'pare Afvatthe afvafaphabudhne ubhayatomukhe qtupAtre , dakSiNamadhvaryoruttaraM pratiprasthAtuH 12 dakSiNasyAMM froNyAmAgrayaNasthAlIM prayunakti , uttarasyAmukthyasthAlIM cokthyapAtraM cAfvafaphabudhnam 13 te antareNa 14 1

mahArAtre budhyante 1 AgneyyarcAgnIdhramabhimqfet , vaiSNavyA havirdhAnam , AgneyyA srucaH , vAyavyayA vAyavyAni , aindra yA! sadaH 2 atraivA-bhimqfedityekam , karmAgame karmAzgamityaparam 3 Agnadhre yajxatanUrjuhoti prajApatirmanasAndho'cchetaH ityetAstrayastriMM fatam , yajxArtiM ca pratijuhoti , pUrvAmanudrutyottarayA juhotIti vijxAyate 4 ekayA tu prathamam 5 khare pAtrANio prayunakti agnirdevatA gAyatrI chanda upAMM foH pAtramasi ityetai-rmantrairyathArUpam 6 dakSiNe MM! 'sa upAMM fvantaryAmayoH pAtre prayunakti , pUrvamupAMM fo-raparamantaryAmasya 7 api vA dakSiNamupAMM foruttaramantaryAmasya 8 te antareNo-pAMM fusavanaMM saMM spqSTaM sAdayati 9 pratyaxci dvidevatyapAtrANi , paridrugaindra -vAyavasyAjagAvaM maitrAvaruNasya dvisraktyAfvinasya 10 tato'pare fukrAmanthinoH pAtre , dakSiNaM bailvaMM fukramanthinoH pAtre , dakSiNaM bailvaMM fukrapAtramuttaraM vaikazkataM manthipAtram 11 tato'pare Afvatthe afvafaphabudhne ubhayatomukhe qtupAtre , dakSiNamadhvaryoruttaraM pratiprasthAtuH 12 dakSiNasyAMM froNyAmAgrayaNasthAlIM prayunakti , uttarasyAmukthyasthAlIM cokthyapAtraM cAfvafaphabudhnam 13 te antareNa 14 1

महारात्रे बुध्यन्ते १ आग्नेय्यर्चाग्नीध्रमभिमृशेत् । वैष्णव्या हविर्धानम् । आग्नेय्या स्रुचः । वायव्यया वायव्यानि । ऐन्द्र ?? सदः २ अत्रैवा-भिमृशेदित्येकम् । कर्मागमे कर्माङ्गमित्यपरम् ३ आग्नध्रे यज्ञतनूर्जुहोति प्रजापतिर्मनसान्धोऽच्छेतः इत्येतास्त्रयस्त्रिँ शतम् । यज्ञार्तिं च प्रतिजुहोति । पूर्वामनुद्रुत्योत्तरया जुहोतीति विज्ञायते ४ एकया तु प्रथमम् ५ खरे पात्राणिओ प्रयुनक्ति अग्निर्देवता गायत्री छन्द उपाँ शोः पात्रमसि इत्येतै-र्मन्त्रैर्यथारूपम् ६ दक्षिणेँ ऽस उपाँ श्वन्तर्यामयोः पात्रे प्रयुनक्ति । पूर्वमुपाँ शो-रपरमन्तर्यामस्य ७ अपि वा दक्षिणमुपाँ शोरुत्तरमन्तर्यामस्य ८ ते अन्तरेणो-पाँ शुसवनँ सँ स्पृष्टं सादयति ९ प्रत्यञ्चि द्विदेवत्यपात्राणि । परिद्रुगैन्द्र -वायवस्याजगावं मैत्रावरुणस्य द्विस्रक्त्याश्विनस्य १० ततोऽपरे शुक्रामन्थिनोः पात्रे । दक्षिणं बैल्वँ शुक्रमन्थिनोः पात्रे । दक्षिणं बैल्वँ शुक्रपात्रमुत्तरं वैकङ्कतं मन्थिपात्रम् ११ ततोऽपरे आश्वत्थे अश्वशफबुध्ने उभयतोमुखे ऋतुपात्रे । दक्षिणमध्वर्योरुत्तरं प्रतिप्रस्थातुः १२ दक्षिणस्याँ श्रोण्यामाग्रयणस्थालीं प्रयुनक्ति । उत्तरस्यामुक्थ्यस्थालीं चोक्थ्यपात्रं चाश्वशफबुध्नम् १३ ते अन्तरेण १४ १

महारात्रे बुध्यन्ते १ आग्नेय्यर्चाग्नीध्रमभिमृशेत् । वैष्णव्या हविर्धानम् । आग्नेय्या स्रुचः । वायव्यया वायव्यानि । ऐन्द्र या! सदः २ अत्रैवा-भिमृशेदित्येकम् । कर्मागमे कर्माङ्गमित्यपरम् ३ आग्नध्रे यज्ञतनूर्जुहोति प्रजापतिर्मनसान्धोऽच्छेतः इत्येतास्त्रयस्त्रिँ शतम् । यज्ञार्तिं च प्रतिजुहोति । पूर्वामनुद्रुत्योत्तरया जुहोतीति विज्ञायते ४ एकया तु प्रथमम् ५ खरे पात्राणिओ प्रयुनक्ति अग्निर्देवता गायत्री छन्द उपाँ शोः पात्रमसि इत्येतै-र्मन्त्रैर्यथारूपम् ६ दक्षिणे ँ! ऽस उपाँ श्वन्तर्यामयोः पात्रे प्रयुनक्ति । पूर्वमुपाँ शो-रपरमन्तर्यामस्य ७ अपि वा दक्षिणमुपाँ शोरुत्तरमन्तर्यामस्य ८ ते अन्तरेणो-पाँ शुसवनँ सँ स्पृष्टं सादयति ९ प्रत्यञ्चि द्विदेवत्यपात्राणि । परिद्रुगैन्द्र -वायवस्याजगावं मैत्रावरुणस्य द्विस्रक्त्याश्विनस्य १० ततोऽपरे शुक्रामन्थिनोः पात्रे । दक्षिणं बैल्वँ शुक्रमन्थिनोः पात्रे । दक्षिणं बैल्वँ शुक्रपात्रमुत्तरं वैकङ्कतं मन्थिपात्रम् ११ ततोऽपरे आश्वत्थे अश्वशफबुध्ने उभयतोमुखे ऋतुपात्रे । दक्षिणमध्वर्योरुत्तरं प्रतिप्रस्थातुः १२ दक्षिणस्याँ श्रोण्यामाग्रयणस्थालीं प्रयुनक्ति । उत्तरस्यामुक्थ्यस्थालीं चोक्थ्यपात्रं चाश्वशफबुध्नम् १३ ते अन्तरेण १४ १

1761

trINyatigrAhyapAtrANi prayunakti 1 dakSiNasya havirdhAnasyAgreNopastambhanamAdi-tyasthAlIM cAdityapAtraM ca , uttarasyAgreNopastambhanamanupopte dhruvasthAlIm 2 uttareMM 'sa audumbaraM catuHsrakti dadhigrahapAtram 3 madhye pariplavAM yathA srugadaNDA 4 yathAvakAfaM khAdiraM catuHsrakti SoDafipAtraM yadi SoDafI bhavati 5 prAdefamAtrANyUrdhvasAnUni madhye saMnatAni vAyavyAnyAsecanavanti bhavanti 6 yAnyanAdiSTavqkSANi yaH kafca yajxiyo vqkSastasya syurityAfmarathyaH , vaikazka-tAnItyAlekhanaH 7 etena camasAnAM vqkSaniyogo vyAkhyAtaH , naiyagrodhA eva syurityaparam 8 tsarumanto'tsarukA vA dafa camasA bhavanti 9 dafa camasAdhvaryavaH 10 hoturbrahmaNa udgAturyajamAnasya maitrAvaruNasya brAhmaNA-cchaMM sinaH poturneSTuracchAvAkasyAgnIdhrasyetyeteSAmete camasA bhavanti , tAn khare yathAvakAfaM prayunakti 11 dakSiNasya havirdhAnasyAdhastAt pafcAdakSaM dra ?oNakalafaMM sadafApavitraM prayunakti yunajmi te pqthivIM jyotiSA saha iti 12 uttarasya nIDa AdhavanIyaM yunajmi vAyumantarikSeNa te saha iti 13 pra\uge pUtabhqtaM yunajmi vAcaMM saha sUryeNa te iti 14 atraike'dhiSavaNacarmaNoo grAvNAmiti prayojanaMM samAmananti 15 uparamabhi saMmukhA bhavanti 16 2

trINyatigrAhyapAtrANi prayunakti 1 dakSiNasya havirdhAnasyAgreNopastambhanamAdi-tyasthAlIM cAdityapAtraM ca , uttarasyAgreNopastambhanamanupopte dhruvasthAlIm 2 uttare MM! 'sa audumbaraM catuHsrakti dadhigrahapAtram 3 madhye pariplavAM yathA srugadaNDA 4 yathAvakAfaM khAdiraM catuHsrakti SoDafipAtraM yadi SoDafI bhavati 5 prAdefamAtrANyUrdhvasAnUni madhye saMnatAni vAyavyAnyAsecanavanti bhavanti 6 yAnyanAdiSTavqkSANi yaH kafca yajxiyo vqkSastasya syurityAfmarathyaH , vaikazka-tAnItyAlekhanaH 7 etena camasAnAM vqkSaniyogo vyAkhyAtaH , naiyagrodhA eva syurityaparam 8 tsarumanto'tsarukA vA dafa camasA bhavanti 9 dafa camasAdhvaryavaH 10 hoturbrahmaNa udgAturyajamAnasya maitrAvaruNasya brAhmaNA-cchaMM sinaH poturneSTuracchAvAkasyAgnIdhrasyetyeteSAmete camasA bhavanti , tAn khare yathAvakAfaM prayunakti 11 dakSiNasya havirdhAnasyAdhastAt pafcAdakSaM dro NakalafaMM sadafApavitraM prayunakti yunajmi te pqthivIM jyotiSA saha iti 12 uttarasya nIDa AdhavanIyaM yunajmi vAyumantarikSeNa te saha iti 13 prauge pUtabhqtaM yunajmi vAcaMM saha sUryeNa te iti 14 atraike'dhiSavaNacarmaNoo grAvNAmiti prayojanaMM samAmananti 15 uparamabhi saMmukhA bhavanti 16 2

त्रीण्यतिग्राह्यपात्राणि प्रयुनक्ति १ दक्षिणस्य हविर्धानस्याग्रेणोपस्तम्भनमादि-त्यस्थालीं चादित्यपात्रं च । उत्तरस्याग्रेणोपस्तम्भनमनुपोप्ते ध्रुवस्थालीम् २ उत्तरेँ ऽस औदुम्बरं चतुःस्रक्ति दधिग्रहपात्रम् ३ मध्ये परिप्लवां यथा स्रुगदण्डा ४ यथावकाशं खादिरं चतुःस्रक्ति षोडशिपात्रं यदि षोडशी भवति ५ प्रादेशमात्राण्यूर्ध्वसानूनि मध्ये संनतानि वायव्यान्यासेचनवन्ति भवन्ति ६ यान्यनादिष्टवृक्षाणि यः कश्च यज्ञियो वृक्षस्तस्य स्युरित्याश्मरथ्यः । वैकङ्क-तानीत्यालेखनः ७ एतेन चमसानां वृक्षनियोगो व्याख्यातः । नैयग्रोधा एव स्युरित्यपरम् ८ त्सरुमन्तोऽत्सरुका वा दश चमसा भवन्ति ९ दश चमसाध्वर्यवः १० होतुर्ब्रह्मण उद्गातुर्यजमानस्य मैत्रावरुणस्य ब्राह्मणा-च्छँ सिनः पोतुर्नेष्टुरच्छावाकस्याग्नीध्रस्येत्येतेषामेते चमसा भवन्ति । तान् खरे यथावकाशं प्रयुनक्ति ११ दक्षिणस्य हविर्धानस्याधस्तात् पश्चादक्षं द्र ?ोणकलशँ सदशापवित्रं प्रयुनक्ति युनज्मि ते पृथिवीं ज्योतिषा सह इति १२ उत्तरस्य नीड आधवनीयं युनज्मि वायुमन्तरिक्षेण ते सह इति १३ प्रउगे पूतभृतं युनज्मि वाचँ सह सूर्येण ते इति १४ अत्रैकेऽधिषवणचर्मणोओ ग्राव्णामिति प्रयोजनँ समामनन्ति १५ उपरमभि संमुखा भवन्ति १६ २

त्रीण्यतिग्राह्यपात्राणि प्रयुनक्ति १ दक्षिणस्य हविर्धानस्याग्रेणोपस्तम्भनमादि-त्यस्थालीं चादित्यपात्रं च । उत्तरस्याग्रेणोपस्तम्भनमनुपोप्ते ध्रुवस्थालीम् २ उत्तरे ँ! ऽस औदुम्बरं चतुःस्रक्ति दधिग्रहपात्रम् ३ मध्ये परिप्लवां यथा स्रुगदण्डा ४ यथावकाशं खादिरं चतुःस्रक्ति षोडशिपात्रं यदि षोडशी भवति ५ प्रादेशमात्राण्यूर्ध्वसानूनि मध्ये संनतानि वायव्यान्यासेचनवन्ति भवन्ति ६ यान्यनादिष्टवृक्षाणि यः कश्च यज्ञियो वृक्षस्तस्य स्युरित्याश्मरथ्यः । वैकङ्क-तानीत्यालेखनः ७ एतेन चमसानां वृक्षनियोगो व्याख्यातः । नैयग्रोधा एव स्युरित्यपरम् ८ त्सरुमन्तोऽत्सरुका वा दश चमसा भवन्ति ९ दश चमसाध्वर्यवः १० होतुर्ब्रह्मण उद्गातुर्यजमानस्य मैत्रावरुणस्य ब्राह्मणा-च्छँ सिनः पोतुर्नेष्टुरच्छावाकस्याग्नीध्रस्येत्येतेषामेते चमसा भवन्ति । तान् खरे यथावकाशं प्रयुनक्ति ११ दक्षिणस्य हविर्धानस्याधस्तात् पश्चादक्षं द्रो णकलशँ सदशापवित्रं प्रयुनक्ति युनज्मि ते पृथिवीं ज्योतिषा सह इति १२ उत्तरस्य नीड आधवनीयं युनज्मि वायुमन्तरिक्षेण ते सह इति १३ प्रौगे पूतभृतं युनज्मि वाचँ सह सूर्येण ते इति १४ अत्रैकेऽधिषवणचर्मणोओ ग्राव्णामिति प्रयोजनँ समामनन्ति १५ उपरमभि संमुखा भवन्ति १६ २

1764

aqwn;n( s'mOxit ap;' =y; AtSy g.;R" ) .uvnSy gop;" Xyen; aitqy" ) pvRt;n;' kkÚ." p[yuto n p;t;r" ) v¦uneN{ \ ×yt ) `oWe,;mIv;\ ;tyt ) yuÿ_;" Sq vht ) Svg| lokmÉ.vht yjm;nm( it 1 svnIySy tN]' p[£myit 2 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 3 l*ikk;d;Jy;t( p[cry;/;Syn( .vit 5 yt( ikùc;É. tyor;`;rsÉm/or;d?y;t( p[o²=tmev;d?y;t( 6 sm;nm; §uc;\ s;dn;t( 7 §uc" s¥; aÉ.mOxit yuniJm it§o ivpOc" sUyRSy te it 8 a]wk p;]p[yojn\ sm;mn²Nt 9 a;sNy;Nm; mN];t( p;ih kSy;-ÉdÉ.xSTy;" Ty;¦I/[e üTv;NtreWe r;j;n' g[;vsUp;vhrit úde Tv; Ð som r;j¥eçvroh it Ã;>y;m( 10 a;¦I/[e phot;r\ üTv; ho]e p[;trnuv;k;y s'p[eãyit deve>y" p[;ty;Rv>yonub[Uih b[÷n( v;c' yCz sub[÷

athainAn saMmqfati apAM kSayA qtasya garbhAH , bhuvanasya gopAH fyenA atithayaH , parvatAnAM kakubhaH prayuto na pAtAraH , vagnunendraMM hvayata , ghoSeNAmIvAMM fcAtayata , yuktAH stha vahata , svargaM lokamabhivahata yajamAnam iti 1 savanIyasya tantraM prakramayati 2 samAnamAjyAnAM grahaNAt 3 laukikAdAjyAt pracaraNyAmagre gqhNAti 4 sahedhmenaidhAn prokSati yAnetadaharabhyAdhAsyan bhavati 5 yat kiMcAbhi tayorAghArasamidhorAdadhyAt prokSitamevAdadhyAt 6 samAnamA srucAMM sAdanAt 7 srucaH sannA abhimqfati yunajmi tisro vipqcaH sUryasya te iti 8 atraike pAtraprayojanaMM samAmananti 9 AsanyAnmA mantrAt pAhi kasyA-fcidabhifastyAH ityAgnIdhre hutvAntareSe rAjAnaM grAvasUpAvaharati hqde tvA . soma rAjannehyavaroha iti dvAbhyAm 10 AgnIdhre paxcahotAraMM hutvA hotre prAtaranuvAkAya saMpreSyati devebhyaH prAtaryAvabhyo'nubrUhi brahman vAcaM yaccha subrahmaNya subrahmaNyAmAhvaya pratiprasthAtaH savanIyAnnirvapAmikSAM dohaya iti 11 yaM dviSyAttasya pravaditAsu vAksUpAkuryAt 12 Ahvayati subrahmaNyaH subrahmaNyAM pitAputrIyAm 13 atra savanIyAnnirvapedAmikSAM dohayedityekam , uparitarA-mityaparam 14 3

athainAn saMmqfati apAM kSayA qtasya garbhAH , bhuvanasya gopAH fyenA atithayaH , parvatAnAM kakubhaH prayuto na pAtAraH , vagnunendra MM! hvayata , ghoSeNAmIvAMM fcAtayata , yuktAH stha vahata , svargaM lokamabhivahata yajamAnam iti 1 savanIyasya tantraM prakramayati 2 samAnamAjyAnAM grahaNAt 3 laukikAdAjyAt pracaraNyAmagre gqhNAti 4 sahedhmenaidhAn prokSati yAnetadaharabhyAdhAsyan bhavati 5 yat kiMcAbhi tayorAghArasamidhorAdadhyAt prokSitamevAdadhyAt 6 samAnamA srucAMM sAdanAt 7 srucaH sannA abhimqfati yunajmi tisro vipqcaH sUryasya te iti 8 atraike pAtraprayojanaMM samAmananti 9 AsanyAnmA mantrAt pAhi kasyA-fcidabhifastyAH ityAgnIdhre hutvAntareSe rAjAnaM grAvasUpAvaharati hqde tvA . soma rAjannehyavaroha iti dvAbhyAm 10 AgnIdhre paxcahotAraMM hutvA hotre prAtaranuvAkAya saMpreSyati devebhyaH prAtaryAvabhyo'nubrUhi brahman vAcaM yaccha subrahmaNya subrahmaNyAmAhvaya pratiprasthAtaH savanIyAnnirvapAmikSAM dohaya iti 11 yaM dviSyAttasya pravaditAsu vAksUpAkuryAt 12 Ahvayati subrahmaNyaH subrahmaNyAM pitAputrIyAm 13 atra savanIyAnnirvapedAmikSAM dohayedityekam , uparitarA-mityaparam 14 3

अथैनान् संमृशति अपां क्षया ऋतस्य गर्भाः । भुवनस्य गोपाः श्येना अतिथयः । पर्वतानां ककुभः प्रयुतो न पातारः । वग्नुनेन्द्रँ ह्वयत । घोषेणामीवाँ श्चातयत । युक्ताः स्थ वहत । स्वर्गं लोकमभिवहत यजमानम् इति १ सवनीयस्य तन्त्रं प्रक्रमयति २ समानमाज्यानां ग्रहणात् ३ लौकिकादाज्यात् प्रचरण्यामग्रे गृह्णाति ४ सहेध्मेनैधान् प्रोक्षति यानेतदहरभ्याधास्यन् भवति ५ यत् किंचाभि तयोराघारसमिधोरादध्यात् प्रोक्षितमेवादध्यात् ६ समानमा स्रुचाँ सादनात् ७ स्रुचः सन्ना अभिमृशति युनज्मि तिस्रो विपृचः सूर्यस्य ते इति ८ अत्रैके पात्रप्रयोजनँ समामनन्ति ९ आसन्यान्मा मन्त्रात् पाहि कस्या-श्चिदभिशस्त्याः इत्याग्नीध्रे हुत्वान्तरेषे राजानं ग्रावसूपावहरति हृदे त्वा ॥ सोम राजन्नेह्यवरोह इति द्वाभ्याम् १० आग्नीध्रे पञ्चहोतारँ हुत्वा होत्रे प्रातरनुवाकाय संप्रेष्यति देवेभ्यः प्रातर्यावभ्योऽनुब्रूहि ब्रह्मन् वाचं यच्छ सुब्रह्मण्य सुब्रह्मण्यामाह्वय प्रतिप्रस्थातः सवनीयान्निर्वपामिक्षां दोहय इति ११ यं द्विष्यात्तस्य प्रवदितासु वाक्सूपाकुर्यात् १२ आह्वयति सुब्रह्मण्यः सुब्रह्मण्यां पितापुत्रीयाम् १३ अत्र सवनीयान्निर्वपेदामिक्षां दोहयेदित्येकम् । उपरितरा-मित्यपरम् १४ ३

अथैनान् संमृशति अपां क्षया ऋतस्य गर्भाः । भुवनस्य गोपाः श्येना अतिथयः । पर्वतानां ककुभः प्रयुतो न पातारः । वग्नुनेन्द्र ँ! ह्वयत । घोषेणामीवाँ श्चातयत । युक्ताः स्थ वहत । स्वर्गं लोकमभिवहत यजमानम् इति १ सवनीयस्य तन्त्रं प्रक्रमयति २ समानमाज्यानां ग्रहणात् ३ लौकिकादाज्यात् प्रचरण्यामग्रे गृह्णाति ४ सहेध्मेनैधान् प्रोक्षति यानेतदहरभ्याधास्यन् भवति ५ यत् किंचाभि तयोराघारसमिधोरादध्यात् प्रोक्षितमेवादध्यात् ६ समानमा स्रुचाँ सादनात् ७ स्रुचः सन्ना अभिमृशति युनज्मि तिस्रो विपृचः सूर्यस्य ते इति ८ अत्रैके पात्रप्रयोजनँ समामनन्ति ९ आसन्यान्मा मन्त्रात् पाहि कस्या-श्चिदभिशस्त्याः इत्याग्नीध्रे हुत्वान्तरेषे राजानं ग्रावसूपावहरति हृदे त्वा ॥ सोम राजन्नेह्यवरोह इति द्वाभ्याम् १० आग्नीध्रे पञ्चहोतारँ हुत्वा होत्रे प्रातरनुवाकाय संप्रेष्यति देवेभ्यः प्रातर्यावभ्योऽनुब्रूहि ब्रह्मन् वाचं यच्छ सुब्रह्मण्य सुब्रह्मण्यामाह्वय प्रतिप्रस्थातः सवनीयान्निर्वपामिक्षां दोहय इति ११ यं द्विष्यात्तस्य प्रवदितासु वाक्सूपाकुर्यात् १२ आह्वयति सुब्रह्मण्यः सुब्रह्मण्यां पितापुत्रीयाम् १३ अत्र सवनीयान्निर्वपेदामिक्षां दोहयेदित्येकम् । उपरितरा-मित्यपरम् १४ ३

1767

y];É.j;n;it a.UduW; ¨xTpx" it tt( p[cryo ¨{ e>y a;idTye>yo ive>yo vo deve>y" p¥ejnIgORð;Ém yD;y v" p¥ejnIgORð;Ém it 12 a;hrNTyp" 13 p[eçudeih Tyev ne·; pImud;nyit 14 4

yatrAbhijAnAti abhUduSA rufatpafuH iti tat pracaraNyA juhoti fqNotvagniH samidhA havaM me iti 1 aparaM caturgqhItaM gqhItvA darbhAnAdAyopaniSkramya saMpreSyati apa iSya hotarmaitrAvaruNasya camasAdhvaryavAdra vaikadhanina Adra vata neSTaH patnImudAnayonnetarhotqcamasena vasatIvarIbhifcAtvAlaM pratyupAsva iti 2 tr?yavarArdhyA ayuja ekadhanA bhavanti 3 yathAcoditaM kurvanti 4 prehyudehi iti neSTA patnImudAnayati 5 yatra hotuH prAtaranuvAkamanubruvata upafqNuyAttadapo-'dhvaryurgqhNIyAt , yadi na fqNuyAdbadhiraH syAt , vAcopachidyeta 6 yadi dUre syuH pratyudUhya gqhNIyAt 7 vahantISu tqNaM prAsyaitaccaturgqhItaM juhoti devIrApo apAM napAt iti 8 yadi vA purA tqNaM bhavati tasminneva juhoti 9 kArSirasi iti darbhairAhutimapaplAvya ghqtaliptAnAM maitrAvaruNacamasenonnayati samudra sya vo'kSityA unnaye iti 10 evamevaikadhanA unnayati , somasya vo mUjavato rasaM gqhNAmi iti vA 11 patnI pannejanIrgqhNAti vasubhyo rudre bhya Adityebhyo vifvebhyo vo devebhyaH pannejanIrgqhNAmi yajxAya vaH pannejanIrgqhNAmi iti 12 AharantyapaH 13 prehyudehi ityeva neSTA patnImudAnayati 14 4

yatrAbhijAnAti abhUduSA rufatpafuH iti tat pracaraNyA juhoti fqNotvagniH samidhA havaM me iti 1 aparaM caturgqhItaM gqhItvA darbhAnAdAyopaniSkramya saMpreSyati apa iSya hotarmaitrAvaruNasya camasAdhvaryavAdra vaikadhanina Adra vata neSTaH patnImudAnayonnetarhotqcamasena vasatIvarIbhifcAtvAlaM pratyupAsva iti 2 tr! yavarArdhyA ayuja ekadhanA bhavanti 3 yathAcoditaM kurvanti 4 prehyudehi iti neSTA patnImudAnayati 5 yatra hotuH prAtaranuvAkamanubruvata upafqNuyAttadapo-'dhvaryurgqhNIyAt , yadi na fqNuyAdbadhiraH syAt , vAcopachidyeta 6 yadi dUre syuH pratyudUhya gqhNIyAt 7 vahantISu tqNaM prAsyaitaccaturgqhItaM juhoti devIrApo apAM napAt iti 8 yadi vA purA tqNaM bhavati tasminneva juhoti 9 kArSirasi iti darbhairAhutimapaplAvya ghqtaliptAnAM maitrAvaruNacamasenonnayati samudra sya vo'kSityA unnaye iti 10 evamevaikadhanA unnayati , somasya vo mUjavato rasaM gqhNAmi iti vA 11 patnI pannejanIrgqhNAti vasubhyo rudre bhya Adityebhyo vifvebhyo vo devebhyaH pannejanIrgqhNAmi yajxAya vaH pannejanIrgqhNAmi iti 12 AharantyapaH 13 prehyudehi ityeva neSTA patnImudAnayati 14 4

यत्राभिजानाति अभूदुषा रुशत्पशुः इति तत् प्रचरण्या जुहोति शृणोत्वग्निः समिधा हवं मे इति १ अपरं चतुर्गृहीतं गृहीत्वा दर्भानादायोपनिष्क्रम्य संप्रेष्यति अप इष्य होतर्मैत्रावरुणस्य चमसाध्वर्यवाद्र वैकधनिन आद्र वत नेष्टः पत्नीमुदानयोन्नेतर्होतृचमसेन वसतीवरीभिश्चात्वालं प्रत्युपास्व इति २ त्र्?यवरार्ध्या अयुज एकधना भवन्ति ३ यथाचोदितं कुर्वन्ति ४ प्रेह्युदेहि इति नेष्टा पत्नीमुदानयति ५ यत्र होतुः प्रातरनुवाकमनुब्रुवत उपशृणुयात्तदपो-ऽध्वर्युर्गृह्णीयात् । यदि न शृणुयाद्बधिरः स्यात् । वाचोपछिद्येत ६ यदि दूरे स्युः प्रत्युदूह्य गृह्णीयात् ७ वहन्तीषु तृणं प्रास्यैतच्चतुर्गृहीतं जुहोति देवीरापो अपां नपात् इति ८ यदि वा पुरा तृणं भवति तस्मिन्नेव जुहोति ९ कार्षिरसि इति दर्भैराहुतिमपप्लाव्य घृतलिप्तानां मैत्रावरुणचमसेनोन्नयति समुद्र स्य वोऽक्षित्या उन्नये इति १० एवमेवैकधना उन्नयति । सोमस्य वो मूजवतो रसं गृह्णामि इति वा ११ पत्नी पन्नेजनीर्गृह्णाति वसुभ्यो रुद्रे भ्य आदित्येभ्यो विश्वेभ्यो वो देवेभ्यः पन्नेजनीर्गृह्णामि यज्ञाय वः पन्नेजनीर्गृह्णामि इति १२ आहरन्त्यपः १३ प्रेह्युदेहि इत्येव नेष्टा पत्नीमुदानयति १४ ४

यत्राभिजानाति अभूदुषा रुशत्पशुः इति तत् प्रचरण्या जुहोति शृणोत्वग्निः समिधा हवं मे इति १ अपरं चतुर्गृहीतं गृहीत्वा दर्भानादायोपनिष्क्रम्य संप्रेष्यति अप इष्य होतर्मैत्रावरुणस्य चमसाध्वर्यवाद्र वैकधनिन आद्र वत नेष्टः पत्नीमुदानयोन्नेतर्होतृचमसेन वसतीवरीभिश्चात्वालं प्रत्युपास्व इति २ त्र्! यवरार्ध्या अयुज एकधना भवन्ति ३ यथाचोदितं कुर्वन्ति ४ प्रेह्युदेहि इति नेष्टा पत्नीमुदानयति ५ यत्र होतुः प्रातरनुवाकमनुब्रुवत उपशृणुयात्तदपो-ऽध्वर्युर्गृह्णीयात् । यदि न शृणुयाद्बधिरः स्यात् । वाचोपछिद्येत ६ यदि दूरे स्युः प्रत्युदूह्य गृह्णीयात् ७ वहन्तीषु तृणं प्रास्यैतच्चतुर्गृहीतं जुहोति देवीरापो अपां नपात् इति ८ यदि वा पुरा तृणं भवति तस्मिन्नेव जुहोति ९ कार्षिरसि इति दर्भैराहुतिमपप्लाव्य घृतलिप्तानां मैत्रावरुणचमसेनोन्नयति समुद्र स्य वोऽक्षित्या उन्नये इति १० एवमेवैकधना उन्नयति । सोमस्य वो मूजवतो रसं गृह्णामि इति वा ११ पत्नी पन्नेजनीर्गृह्णाति वसुभ्यो रुद्रे भ्य आदित्येभ्यो विश्वेभ्यो वो देवेभ्यः पन्नेजनीर्गृह्णामि यज्ञाय वः पन्नेजनीर्गृह्णामि इति १२ आहरन्त्यपः १३ प्रेह्युदेहि इत्येव नेष्टा पत्नीमुदानयति १४ ४

1772

s' vonÿ_Ú v¨," sÉmN{ " s' bOhSpit )

saM vo'naktu varuNaH samindra ?H saM bqhaspati ,

saM vo'naktu varuNaH samindra H! saM bqhaspati ,

सं वोऽनक्तु वरुणः समिन्द्र ?ः सं बृहस्पति ।

सं वोऽनक्तु वरुणः समिन्द्र ः! सं बृहस्पति ।

1776

it yq;yq' /uro /UÉ.R" kLpNt;m( it c 4 pOCzit hot;?vyuRm( a?vyoRverp; it 5 ¬temn¥mu" it p[Ty;h 6 tt" £tukr,' juhoit ym¦e pOTsu mTyRm( Tyety; y´É¦·om" 7 y´uKQyo üTv; pár/* lep' inm;i·R 8 yid Wo@xI üTv; pár/* lep' inmOJy { o,klxmupSpOxit rr;$I' v; 9 n juhoit n inm;i·R nopSpOxit v;jpeyeitr;]e v; ) Et´juvRdn( p[p´te 10 d²=,Sy hiv/;RnSy p[/ure p[cr,I\ s;dyit 11 y' iÃãy;ÿmupSpOxet( 12 5

iti yathAyathaM dhuro dhUrbhiH kalpantAm iti ca 4 pqcchati hotAdhvaryum adhvaryo'verapA iti 5 utemanannamuH iti pratyAha 6 tataH kratukaraNaM juhoti yamagne pqtsu martyam ityetayA yadyagniSTomaH 7 yadyukthyo hutvA paridhau lepaM nimArSTi 8 yadi SoDafI hutvA paridhau lepaM nimqjya dra ?oNakalafamupaspqfati rarATIM vA 9 na juhoti na nimArSTi nopaspqfati vAjapeye'tirAtre vA , etadyajurvadan prapadyate 10 dakSiNasya havirdhAnasya pradhure pracaraNIMM sAdayati 11 yaM dviSyAttamupaspqfet 12 5

iti yathAyathaM dhuro dhUrbhiH kalpantAm iti ca 4 pqcchati hotAdhvaryum adhvaryo'verapA iti 5 utemanannamuH iti pratyAha 6 tataH kratukaraNaM juhoti yamagne pqtsu martyam ityetayA yadyagniSTomaH 7 yadyukthyo hutvA paridhau lepaM nimArSTi 8 yadi SoDafI hutvA paridhau lepaM nimqjya dro Nakalafamupaspqfati rarATIM vA 9 na juhoti na nimArSTi nopaspqfati vAjapeye'tirAtre vA , etadyajurvadan prapadyate 10 dakSiNasya havirdhAnasya pradhure pracaraNIMM sAdayati 11 yaM dviSyAttamupaspqfet 12 5

इति यथायथं धुरो धूर्भिः कल्पन्ताम् इति च ४ पृच्छति होताध्वर्युम् अध्वर्योऽवेरपा इति ५ उतेमनन्नमुः इति प्रत्याह ६ ततः क्रतुकरणं जुहोति यमग्ने पृत्सु मर्त्यम् इत्येतया यद्यग्निष्टोमः ७ यद्युक्थ्यो हुत्वा परिधौ लेपं निमार्ष्टि ८ यदि षोडशी हुत्वा परिधौ लेपं निमृज्य द्र ?ोणकलशमुपस्पृशति रराटीं वा ९ न जुहोति न निमार्ष्टि नोपस्पृशति वाजपेयेऽतिरात्रे वा । एतद्यजुर्वदन् प्रपद्यते १० दक्षिणस्य हविर्धानस्य प्रधुरे प्रचरणीँ सादयति ११ यं द्विष्यात्तमुपस्पृशेत् १२ ५

इति यथायथं धुरो धूर्भिः कल्पन्ताम् इति च ४ पृच्छति होताध्वर्युम् अध्वर्योऽवेरपा इति ५ उतेमनन्नमुः इति प्रत्याह ६ ततः क्रतुकरणं जुहोति यमग्ने पृत्सु मर्त्यम् इत्येतया यद्यग्निष्टोमः ७ यद्युक्थ्यो हुत्वा परिधौ लेपं निमार्ष्टि ८ यदि षोडशी हुत्वा परिधौ लेपं निमृज्य द्रो णकलशमुपस्पृशति रराटीं वा ९ न जुहोति न निमार्ष्टि नोपस्पृशति वाजपेयेऽतिरात्रे वा । एतद्यजुर्वदन् प्रपद्यते १० दक्षिणस्य हविर्धानस्य प्रधुरे प्रचरणीँ सादयति ११ यं द्विष्यात्तमुपस्पृशेत् १२ ५

1782

it§o y×Sy sÉm/" párJmno dev; aÕ

tisro yahvasya samidhaH parijmano devA akqNvannufijo amartyave , tAsA-menAmadadhurmartye bhujaM lokamid dve upa jAmI IyatuH iti 1 yatra kva cAbhiSuNuyAdupara eva grAvNAbhiSuNuyAt 2 etasyaivaiSo'bhiSavamantraH 3 yo'bhiSUyamANasya prathamoMM 'fuH skandati tamabhimantrayeta A mA skAn saha prajayA saha rAyaspoSeNa

tisro yahvasya samidhaH parijmano devA akqNvannufijo amartyave , tAsA-menAmadadhurmartye bhujaM lokamid dve upa jAmI IyatuH iti 1 yatra kva cAbhiSuNuyAdupara eva grAvNAbhiSuNuyAt 2 etasyaivaiSo'bhiSavamantraH 3 yo'bhiSUyamANasya prathamo MM! 'fuH skandati tamabhimantrayeta A mA skAn saha prajayA saha rAyaspoSeNa

तिस्रो यह्वस्य समिधः परिज्मनो देवा अकृण्वन्नुशिजो अमर्त्यवे । तासा-मेनामदधुर्मर्त्ये भुजं लोकमिद् द्वे उप जामी ईयतुः इति १ यत्र क्व चाभिषुणुयादुपर एव ग्राव्णाभिषुणुयात् २ एतस्यैवैषोऽभिषवमन्त्रः ३ योऽभिषूयमाणस्य प्रथमोँ ऽशुः स्कन्दति तमभिमन्त्रयेत आ मा स्कान् सह प्रजया सह रायस्पोषेण

तिस्रो यह्वस्य समिधः परिज्मनो देवा अकृण्वन्नुशिजो अमर्त्यवे । तासा-मेनामदधुर्मर्त्ये भुजं लोकमिद् द्वे उप जामी ईयतुः इति १ यत्र क्व चाभिषुणुयादुपर एव ग्राव्णाभिषुणुयात् २ एतस्यैवैषोऽभिषवमन्त्रः ३ योऽभिषूयमाणस्य प्रथमो ँ! ऽशुः स्कन्दति तमभिमन्त्रयेत आ मा स्कान् सह प्रजया सह रायस्पोषेण

1786

sv;Rn( som;n( sihry' gOð;it 7 ¬pnõSy r;DS]In\ xUn( p[vOhit vsvSTv; p[ vOhNtu g;y]e, zNds; TyetwmRN]w" 8 ing[;>y;,;' dÝ" pyso v; cmse in"iWCy;\ xUn;/Unoit m;Nd;su te xu£ xu£m; /UnoÉm TyetwmRN]w" 9 i]É.r;/UnotITyekW;m( ) pÉ.árTyekW;m( ) s¢É.árTyekW;m( 10 aqwn' dÉ/g[hp;]e, gOð;it xu£ù te xu£, gOð;Ém Ð aÉ¦" p[;t"svne p;TvSm;n( it cwt;É.iStsOÉ." 11 hrit a;iSm¥ug[; acuCyv" it 12 juhoit som" somSy purog;" it 13 tto \ xuãv\ xUnipsOjit ¬ixkª Tv' dev som g;y]e, zNds; Tyetw" p[itmN]m( 14 anusvnmipsOjeidTyekm( ) td;nImevwkkmipsOjeidTyprm( 15 Ã;dx pÏ*hIdR²=,; dd;it Õæy/Iv;s' c 16 tto \ x' gOð;it 17 aÉ/Wv,cmRÉ, r;j;n' invpit y;vNtmekg[h;y;¢' mNyte 18 8

sarvAn somAn sahiraNyena pANinA gqhNAti ca juhoti ca 1 sarvAH somAhutIH prAzmukho juhoti 2 hutvA sadasi feSaM bhakSayati 3 mArjAlIye pAtraM prakSAlayati 4 sadasyevAta UrdhvaMM somabhakSAn bhakSayanti , AgnIdhre havirbhakSAn 5 mArjAlIya ucchiSTapAtrANi prakSAlayati 6 tato'dAbhyaM gqhNAti 7 upanaddhasya rAjxastrInaMM fUn pravqhati vasavastvA pra vqhantu gAyatreNa chandasA ityetairmantraiH 8 nigrAbhyANAM dadhnaH payaso vA camase niHSicyAMM fUnAdhUnoti mAndAsu te fukra fukramA dhUnomi ityetairmantraiH 9 tribhirAdhUnotItyekeSAm , paxcabhirityekeSAm , saptabhirityekeSAm 10 athainaM dadhigrahapAtreNa gqhNAti fukraM te fukreNa gqhNAmi . agniH prAtaHsavane pAtvasmAn iti caitAbhistisqbhiH 11 harati AsminnugrA acucyavaH iti 12 juhoti somaH somasya purogAH iti 13 tatoMM 'fuSvaMM fUnapisqjati ufik tvaM deva soma gAyatreNa chandasA ityetaiH pratimantram 14 anusavanamapisqjedityekam , tadAnImevaikaikamapisqjedityaparam 15 dvAdafa paSThauhIrdakSiNA dadAti kqttyadhIvAsaM ca 16 tatoMM 'fuM gqhNAti 17 adhiSavaNacarmaNi rAjAnaM nivapati yAvantamekagrahAyAptaM manyate 18 8

sarvAn somAn sahiraNyena pANinA gqhNAti ca juhoti ca 1 sarvAH somAhutIH prAzmukho juhoti 2 hutvA sadasi feSaM bhakSayati 3 mArjAlIye pAtraM prakSAlayati 4 sadasyevAta Urdhva MM! somabhakSAn bhakSayanti , AgnIdhre havirbhakSAn 5 mArjAlIya ucchiSTapAtrANi prakSAlayati 6 tato'dAbhyaM gqhNAti 7 upanaddhasya rAjxastrInaMM fUn pravqhati vasavastvA pra vqhantu gAyatreNa chandasA ityetairmantraiH 8 nigrAbhyANAM dadhnaH payaso vA camase niHSicyAMM fUnAdhUnoti mAndAsu te fukra fukramA dhUnomi ityetairmantraiH 9 tribhirAdhUnotItyekeSAm , paxcabhirityekeSAm , saptabhirityekeSAm 10 athainaM dadhigrahapAtreNa gqhNAti fukraM te fukreNa gqhNAmi . agniH prAtaHsavane pAtvasmAn iti caitAbhistisqbhiH 11 harati AsminnugrA acucyavaH iti 12 juhoti somaH somasya purogAH iti 13 tato MM! 'fuSvaMM fUnapisqjati ufik tvaM deva soma gAyatreNa chandasA ityetaiH pratimantram 14 anusavanamapisqjedityekam , tadAnImevaikaikamapisqjedityaparam 15 dvAdafa paSThauhIrdakSiNA dadAti kqttyadhIvAsaM ca 16 tato MM! 'fuM gqhNAti 17 adhiSavaNacarmaNi rAjAnaM nivapati yAvantamekagrahAyAptaM manyate 18 8

सर्वान् सोमान् सहिरण्येन पाणिना गृह्णाति च जुहोति च १ सर्वाः सोमाहुतीः प्राङ्मुखो जुहोति २ हुत्वा सदसि शेषं भक्षयति ३ मार्जालीये पात्रं प्रक्षालयति ४ सदस्येवात ऊर्ध्वँ सोमभक्षान् भक्षयन्ति । आग्नीध्रे हविर्भक्षान् ५ मार्जालीय उच्छिष्टपात्राणि प्रक्षालयति ६ ततोऽदाभ्यं गृह्णाति ७ उपनद्धस्य राज्ञस्त्रीनँ शून् प्रवृहति वसवस्त्वा प्र वृहन्तु गायत्रेण छन्दसा इत्येतैर्मन्त्रैः ८ निग्राभ्याणां दध्नः पयसो वा चमसे निःषिच्याँ शूनाधूनोति मान्दासु ते शुक्र शुक्रमा धूनोमि इत्येतैर्मन्त्रैः ९ त्रिभिराधूनोतीत्येकेषाम् । पञ्चभिरित्येकेषाम् । सप्तभिरित्येकेषाम् १० अथैनं दधिग्रहपात्रेण गृह्णाति शुक्रं ते शुक्रेण गृह्णामि ॥ अग्निः प्रातःसवने पात्वस्मान् इति चैताभिस्तिसृभिः ११ हरति आस्मिन्नुग्रा अचुच्यवः इति १२ जुहोति सोमः सोमस्य पुरोगाः इति १३ ततोँ ऽशुष्वँ शूनपिसृजति उशिक् त्वं देव सोम गायत्रेण छन्दसा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १४ अनुसवनमपिसृजेदित्येकम् । तदानीमेवैकैकमपिसृजेदित्यपरम् १५ द्वादश पष्ठौहीर्दक्षिणा ददाति कृत्त्यधीवासं च १६ ततोँ ऽशुं गृह्णाति १७ अधिषवणचर्मणि राजानं निवपति यावन्तमेकग्रहायाप्तं मन्यते १८ ८

सर्वान् सोमान् सहिरण्येन पाणिना गृह्णाति च जुहोति च १ सर्वाः सोमाहुतीः प्राङ्मुखो जुहोति २ हुत्वा सदसि शेषं भक्षयति ३ मार्जालीये पात्रं प्रक्षालयति ४ सदस्येवात ऊर्ध्व ँ! सोमभक्षान् भक्षयन्ति । आग्नीध्रे हविर्भक्षान् ५ मार्जालीय उच्छिष्टपात्राणि प्रक्षालयति ६ ततोऽदाभ्यं गृह्णाति ७ उपनद्धस्य राज्ञस्त्रीनँ शून् प्रवृहति वसवस्त्वा प्र वृहन्तु गायत्रेण छन्दसा इत्येतैर्मन्त्रैः ८ निग्राभ्याणां दध्नः पयसो वा चमसे निःषिच्याँ शूनाधूनोति मान्दासु ते शुक्र शुक्रमा धूनोमि इत्येतैर्मन्त्रैः ९ त्रिभिराधूनोतीत्येकेषाम् । पञ्चभिरित्येकेषाम् । सप्तभिरित्येकेषाम् १० अथैनं दधिग्रहपात्रेण गृह्णाति शुक्रं ते शुक्रेण गृह्णामि ॥ अग्निः प्रातःसवने पात्वस्मान् इति चैताभिस्तिसृभिः ११ हरति आस्मिन्नुग्रा अचुच्यवः इति १२ जुहोति सोमः सोमस्य पुरोगाः इति १३ ततो ँ! ऽशुष्वँ शूनपिसृजति उशिक् त्वं देव सोम गायत्रेण छन्दसा इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १४ अनुसवनमपिसृजेदित्येकम् । तदानीमेवैकैकमपिसृजेदित्यपरम् १५ द्वादश पष्ठौहीर्दक्षिणा ददाति कृत्त्यधीवासं च १६ ततो ँ! ऽशुं गृह्णाति १७ अधिषवणचर्मणि राजानं निवपति यावन्तमेकग्रहायाप्तं मन्यते १८ ८

1789

aqwnmnv;n\ sÕdÉ.WuTy itr" piv]miCz¥;' /;r;\ §;vy¥d;>y-p;]e,;nv;n\ sÕd( gOð;it 1 v;mdeVy' mns; g;ym;no gOð;tIit ivD;yte 2 v;mdeVySyc;R gOðIy;idTyekW;' ky; nÉ] a; .uvt( Tyety; 3 p[;,t; g[;çop;nt; g[;ç" p[;

athainamanavAnaMM sakqdabhiSutya tiraH pavitramacchinnAM dhArAMM srAvayannadAbhya-pAtreNAnavAnaMM sakqd gqhNAti 1 vAmadevyaM manasA gAyamAno gqhNAtIti vijxAyate 2 vAmadevyasyarcA gqhNIyAdityekeSAM kayA nafcitra A bhuvat ityetayA 3 prANatA grAhyo'pAnatA grAhyaH prANyApAnya vyanatA gqhItavya iti vijxAyate 4 gqhItvA fatamAnaMM hiraNyamabhivyaniti A naH prANa etu parAvataH iti 5 hiraNyena grahamapidhAyApa upaspqfati indra ?AgnI me varcaH kqNutAm iti 6 athainamanavAnaMM sakqjjuhoti dadhanve vA yadIm iti 7 yadyanavAnaM na faknuyAddhotuM gqhItuM vA vare datte juhuyAt 8 hutvA sadasi feSaM bhakSayati yathA purastAt 9 dvAdafa paSThauhIrdakSiNA dadAti kqttyadhIvAsaM ca 10 tata upAMM fusavanaM grAvANamAdatte devasya tvA savituH prasave iti pratipadya vqSTivanim ityantena 11 tamAdAya vAcaM yacchatyAgrayaNAt 12 athainadUrdhvasAnuMM sahiraNyena pANinA rAjxo'bhimi-mIte indra ?Aya tvA vqtraghne ityetairmantraiH 13 tatra sa eva mAnakalpo yaH kraye'nyatropa-samUhanAt 14 tata upAMM fuM gqhNAti 15 adhiSavaNacarmaNi rAjAnaM nivapati yAvantamekagrahAyAptaM manyate 16 9

athainamanavAnaMM sakqdabhiSutya tiraH pavitramacchinnAM dhArAMM srAvayannadAbhya-pAtreNAnavAnaMM sakqd gqhNAti 1 vAmadevyaM manasA gAyamAno gqhNAtIti vijxAyate 2 vAmadevyasyarcA gqhNIyAdityekeSAM kayA nafcitra A bhuvat ityetayA 3 prANatA grAhyo'pAnatA grAhyaH prANyApAnya vyanatA gqhItavya iti vijxAyate 4 gqhItvA fatamAnaMM hiraNyamabhivyaniti A naH prANa etu parAvataH iti 5 hiraNyena grahamapidhAyApa upaspqfati indrA gnI me varcaH kqNutAm iti 6 athainamanavAnaMM sakqjjuhoti dadhanve vA yadIm iti 7 yadyanavAnaM na faknuyAddhotuM gqhItuM vA vare datte juhuyAt 8 hutvA sadasi feSaM bhakSayati yathA purastAt 9 dvAdafa paSThauhIrdakSiNA dadAti kqttyadhIvAsaM ca 10 tata upAMM fusavanaM grAvANamAdatte devasya tvA savituH prasave iti pratipadya vqSTivanim ityantena 11 tamAdAya vAcaM yacchatyAgrayaNAt 12 athainadUrdhvasAnuMM sahiraNyena pANinA rAjxo'bhimi-mIte indrA ya tvA vqtraghne ityetairmantraiH 13 tatra sa eva mAnakalpo yaH kraye'nyatropa-samUhanAt 14 tata upAMM fuM gqhNAti 15 adhiSavaNacarmaNi rAjAnaM nivapati yAvantamekagrahAyAptaM manyate 16 9

अथैनमनवानँ सकृदभिषुत्य तिरः पवित्रमच्छिन्नां धाराँ स्रावयन्नदाभ्य-पात्रेणानवानँ सकृद् गृह्णाति १ वामदेव्यं मनसा गायमानो गृह्णातीति विज्ञायते २ वामदेव्यस्यर्चा गृह्णीयादित्येकेषां कया नश्चित्र आ भुवत् इत्येतया ३ प्राणता ग्राह्योऽपानता ग्राह्यः प्राण्यापान्य व्यनता गृहीतव्य इति विज्ञायते ४ गृहीत्वा शतमानँ हिरण्यमभिव्यनिति आ नः प्राण एतु परावतः इति ५ हिरण्येन ग्रहमपिधायाप उपस्पृशति इन्द्र ?ाग्नी मे वर्चः कृणुताम् इति ६ अथैनमनवानँ सकृज्जुहोति दधन्वे वा यदीम् इति ७ यद्यनवानं न शक्नुयाद्धोतुं गृहीतुं वा वरे दत्ते जुहुयात् ८ हुत्वा सदसि शेषं भक्षयति यथा पुरस्तात् ९ द्वादश पष्ठौहीर्दक्षिणा ददाति कृत्त्यधीवासं च १० तत उपाँ शुसवनं ग्रावाणमादत्ते देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे इति प्रतिपद्य वृष्टिवनिम् इत्यन्तेन ११ तमादाय वाचं यच्छत्याग्रयणात् १२ अथैनदूर्ध्वसानुँ सहिरण्येन पाणिना राज्ञोऽभिमि-मीते इन्द्र ?ाय त्वा वृत्रघ्ने इत्येतैर्मन्त्रैः १३ तत्र स एव मानकल्पो यः क्रयेऽन्यत्रोप-समूहनात् १४ तत उपाँ शुं गृह्णाति १५ अधिषवणचर्मणि राजानं निवपति यावन्तमेकग्रहायाप्तं मन्यते १६ ९

अथैनमनवानँ सकृदभिषुत्य तिरः पवित्रमच्छिन्नां धाराँ स्रावयन्नदाभ्य-पात्रेणानवानँ सकृद् गृह्णाति १ वामदेव्यं मनसा गायमानो गृह्णातीति विज्ञायते २ वामदेव्यस्यर्चा गृह्णीयादित्येकेषां कया नश्चित्र आ भुवत् इत्येतया ३ प्राणता ग्राह्योऽपानता ग्राह्यः प्राण्यापान्य व्यनता गृहीतव्य इति विज्ञायते ४ गृहीत्वा शतमानँ हिरण्यमभिव्यनिति आ नः प्राण एतु परावतः इति ५ हिरण्येन ग्रहमपिधायाप उपस्पृशति इन्द्रा ग्नी मे वर्चः कृणुताम् इति ६ अथैनमनवानँ सकृज्जुहोति दधन्वे वा यदीम् इति ७ यद्यनवानं न शक्नुयाद्धोतुं गृहीतुं वा वरे दत्ते जुहुयात् ८ हुत्वा सदसि शेषं भक्षयति यथा पुरस्तात् ९ द्वादश पष्ठौहीर्दक्षिणा ददाति कृत्त्यधीवासं च १० तत उपाँ शुसवनं ग्रावाणमादत्ते देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे इति प्रतिपद्य वृष्टिवनिम् इत्यन्तेन ११ तमादाय वाचं यच्छत्याग्रयणात् १२ अथैनदूर्ध्वसानुँ सहिरण्येन पाणिना राज्ञोऽभिमि-मीते इन्द्रा य त्वा वृत्रघ्ने इत्येतैर्मन्त्रैः १३ तत्र स एव मानकल्पो यः क्रयेऽन्यत्रोप-समूहनात् १४ तत उपाँ शुं गृह्णाति १५ अधिषवणचर्मणि राजानं निवपति यावन्तमेकग्रहायाप्तं मन्यते १६ ९

1792

;]; Sq vO]tur" Ty;Py;Yy;É.mN]yte yÿe som idiv Jyoit" it 1 aÉ/Wv,flk aÉ.mN]yte É/W,e vI@ stI vI@yeq;m( it 2 ¬pár·;d( g[;v; .vTy/St;d\ xv" 3 aq hotOcmse p[d²=,' párPl;v-yÉ¥g[;.mupwit p[;gp;gudg/r;ÿ_;STv; idx a;/;vNTvMb in ãvr it 4 W@\ xUnupyCzit ) a;{ ;Ü" sNtos\ ÉXl·; .v²Nt 5 m; .em;R s' ivKq;" it g[;v;,mu´My vd²Nt 6 y] tO,' mUl' v; pXyit tTp[TyÉ.Wu,oit an;gsSTv; vyÉmN{ e, p[eiWt; ¬p v;yu·e aSTv\ x.UÉmR]Ste aSTv\ x-.UvR¨,Ste aSTv\ x.Urht" somo r;j; my; it 7 Etywv;t è?vRm-É.Wu,uy;t( 8 a·*ÕTvog[eÉ.WuTy punrev ing[;.mupwit 9 iÃr;idtoNtto v; ) ctuinRg[;.mupwit 10 i]¨dcnen s'.OTyodtIit ivD;yte 11 ap;æ;;n;m\ xUn;' Ã;>y;' p[itp[Sq;top;\ xup;]mip/;yoÿrt ¬pyCzit 12 aï²ln; r;j;nm;d;y;?vyuR¨p;\ xup;]' nyit v;cSptye pvSv v;Éjn( it 13 Ev'iviht;vpr* Ã;vÉ.Wv* .vt" 14 aip vwk;dxÕTvo iÃtIymÉ.Wu,uy;d( Ã;dxÕTvStOtIym( 15 10

fvAtrA stha vqtraturaH ityApyAyyAbhimantrayate yatte soma divi jyotiH iti 1 adhiSavaNaphalake abhimantrayate dhiSaNe vIDU satI vIDayethAm iti 2 upariSTAd grAvA bhavatyadhastAdaMM favaH 3 atha hotqcamase pradakSiNaM pariplAva-yannigrAbhamupaiti prAgapAgudagadharAktAstvA difa AdhAvantvamba ni Svara iti 4 SaDaMM fUnupayacchati , Adra ?A?H santo'saMM fliSTA bhavanti 5 mA bhermA saM vikthAH iti grAvANamudyamya vadanti 6 yatra tqNaM mUlaM vA pafyati tatpratyabhiSuNoti anAgasastvA vayamindre Na preSitA upa vAyuSTe astvaMM fabhUrmitraste astvaMM fa-bhUrvaruNaste astvaMM fabhUrahataH somo rAjA mayA iti 7 etayaivAta Urdhvama-bhiSuNuyAt 8 aSTaukqtvo'gre'bhiSutya punareva nigrAbhamupaiti 9 dvirAdito'ntato vA , caturnigrAbhamupaiti 10 trirudacanena saMbhqtyodaxcatIti vijxAyate 11 apAttAnAmaMM fUnAM dvAbhyAM pratiprasthAtopAMM fupAtramapidhAyottarata upayacchati 12 axjalinA rAjAnamAdAyAdhvaryurupAMM fupAtraM nayati vAcaspataye pavasva vAjin iti 13 evaMvihitAvaparau dvAvabhiSavau bhavataH 14 api vaikAdafakqtvo dvitIyamabhiSuNuyAd dvAdafakqtvastqtIyam 15 10

fvAtrA stha vqtraturaH ityApyAyyAbhimantrayate yatte soma divi jyotiH iti 1 adhiSavaNaphalake abhimantrayate dhiSaNe vIDU satI vIDayethAm iti 2 upariSTAd grAvA bhavatyadhastAdaMM favaH 3 atha hotqcamase pradakSiNaM pariplAva-yannigrAbhamupaiti prAgapAgudagadharAktAstvA difa AdhAvantvamba ni Svara iti 4 SaDaMM fUnupayacchati , AdrA rH! santo'saMM fliSTA bhavanti 5 mA bhermA saM vikthAH iti grAvANamudyamya vadanti 6 yatra tqNaM mUlaM vA pafyati tatpratyabhiSuNoti anAgasastvA vayamindre Na preSitA upa vAyuSTe astvaMM fabhUrmitraste astvaMM fa-bhUrvaruNaste astvaMM fabhUrahataH somo rAjA mayA iti 7 etayaivAta Urdhvama-bhiSuNuyAt 8 aSTaukqtvo'gre'bhiSutya punareva nigrAbhamupaiti 9 dvirAdito'ntato vA , caturnigrAbhamupaiti 10 trirudacanena saMbhqtyodaxcatIti vijxAyate 11 apAttAnAmaMM fUnAM dvAbhyAM pratiprasthAtopAMM fupAtramapidhAyottarata upayacchati 12 axjalinA rAjAnamAdAyAdhvaryurupAMM fupAtraM nayati vAcaspataye pavasva vAjin iti 13 evaMvihitAvaparau dvAvabhiSavau bhavataH 14 api vaikAdafakqtvo dvitIyamabhiSuNuyAd dvAdafakqtvastqtIyam 15 10

श्वात्रा स्थ वृत्रतुरः इत्याप्याय्याभिमन्त्रयते यत्ते सोम दिवि ज्योतिः इति १ अधिषवणफलके अभिमन्त्रयते धिषणे वीडू सती वीडयेथाम् इति २ उपरिष्टाद् ग्रावा भवत्यधस्तादँ शवः ३ अथ होतृचमसे प्रदक्षिणं परिप्लाव-यन्निग्राभमुपैति प्रागपागुदगधराक्तास्त्वा दिश आधावन्त्वम्ब नि ष्वर इति ४ षडँ शूनुपयच्छति । आद्र ?ा?ः सन्तोऽसँ श्लिष्टा भवन्ति ५ मा भेर्मा सं विक्थाः इति ग्रावाणमुद्यम्य वदन्ति ६ यत्र तृणं मूलं वा पश्यति तत्प्रत्यभिषुणोति अनागसस्त्वा वयमिन्द्रे ण प्रेषिता उप वायुष्टे अस्त्वँ शभूर्मित्रस्ते अस्त्वँ श-भूर्वरुणस्ते अस्त्वँ शभूरहतः सोमो राजा मया इति ७ एतयैवात ऊर्ध्वम-भिषुणुयात् ८ अष्टौकृत्वोऽग्रेऽभिषुत्य पुनरेव निग्राभमुपैति ९ द्विरादितोऽन्ततो वा । चतुर्निग्राभमुपैति १० त्रिरुदचनेन संभृत्योदञ्चतीति विज्ञायते ११ अपात्तानामँ शूनां द्वाभ्यां प्रतिप्रस्थातोपाँ शुपात्रमपिधायोत्तरत उपयच्छति १२ अञ्जलिना राजानमादायाध्वर्युरुपाँ शुपात्रं नयति वाचस्पतये पवस्व वाजिन् इति १३ एवंविहितावपरौ द्वावभिषवौ भवतः १४ अपि वैकादशकृत्वो द्वितीयमभिषुणुयाद् द्वादशकृत्वस्तृतीयम् १५ १०

श्वात्रा स्थ वृत्रतुरः इत्याप्याय्याभिमन्त्रयते यत्ते सोम दिवि ज्योतिः इति १ अधिषवणफलके अभिमन्त्रयते धिषणे वीडू सती वीडयेथाम् इति २ उपरिष्टाद् ग्रावा भवत्यधस्तादँ शवः ३ अथ होतृचमसे प्रदक्षिणं परिप्लाव-यन्निग्राभमुपैति प्रागपागुदगधराक्तास्त्वा दिश आधावन्त्वम्ब नि ष्वर इति ४ षडँ शूनुपयच्छति । आद्रा रः! सन्तोऽसँ श्लिष्टा भवन्ति ५ मा भेर्मा सं विक्थाः इति ग्रावाणमुद्यम्य वदन्ति ६ यत्र तृणं मूलं वा पश्यति तत्प्रत्यभिषुणोति अनागसस्त्वा वयमिन्द्रे ण प्रेषिता उप वायुष्टे अस्त्वँ शभूर्मित्रस्ते अस्त्वँ श-भूर्वरुणस्ते अस्त्वँ शभूरहतः सोमो राजा मया इति ७ एतयैवात ऊर्ध्वम-भिषुणुयात् ८ अष्टौकृत्वोऽग्रेऽभिषुत्य पुनरेव निग्राभमुपैति ९ द्विरादितोऽन्ततो वा । चतुर्निग्राभमुपैति १० त्रिरुदचनेन संभृत्योदञ्चतीति विज्ञायते ११ अपात्तानामँ शूनां द्वाभ्यां प्रतिप्रस्थातोपाँ शुपात्रमपिधायोत्तरत उपयच्छति १२ अञ्जलिना राजानमादायाध्वर्युरुपाँ शुपात्रं नयति वाचस्पतये पवस्व वाजिन् इति १३ एवंविहितावपरौ द्वावभिषवौ भवतः १४ अपि वैकादशकृत्वो द्वितीयमभिषुणुयाद् द्वादशकृत्वस्तृतीयम् १५ १०

1795

aNy;>y;mNy;>y;m\ xu>y;' p[itp[Sq;t; p;]mipd/;it 1 as;dÉyTv; g[hm;d;y;?vyuR¨iÿÏit Sv;ûtoÉs m/umtInR WSÕÉ/ it 2 ¬ÿre, hot;r\ hrit ¬vRNtár=miNvih it 3 mnSTv;· Tyuÿr' párÉ/-s'É/mNvvitÏt" 4 AjuiStÏn( d²=,;p[;\ s'tt' juhoit Sv;h; Tv; su.v" sUy;Ry it 5 deve>ySTv; mrIÉcpe>y" it üTv; pár/* lep' inm;i·R 6 yid k;myet vWuRk" pjRNy" Sy;idit nIc; hSten inmOJy;t( 7 yid k;myet;vWuRk" Sy;idTyuæ;;nen inmOJy;t( 8 a;g[y,Sq;Ly;\ s'p;tmvnIy;ytne p;]\ s;dyit EW te yoin" p[;,;y Tv; it 9 anÉ.Wut;n;m\ xUn;mekm;d;y;?vyuR¨p;\ xup;]ep;Syit ) s a; tOtIy-svn;t( párxere 10 tto \ xuãv\ xUnipsOjit yÿe som;d;>y' n;m j;gOiv it ) Ã*Ã;vnusvn' v; 11 y´É.cret( amuãy Tv; p[;,e s;dy;Ém Tyup;\ xu gOhITv; s;dyet( 12 aqwn\ s;iv]e,;d;y hrit 13 sm;nm; hom;t( 14 hoãy¥É.mN]yte amu' jçq Tv; hoãy;Ém it 15 yid dUre Sy;d; tÉmtoiStÏ¼t( 16 smNy juhoit p[hiWR,o midrSy mde mOW;s;vStu Sv;h; it 17 sm;nÉmtrt( 18 11

anyAbhyAmanyAbhyAmaMM fubhyAM pratiprasthAtA pAtramapidadhAti 1 asAdayitvA grahamAdAyAdhvaryuruttiSThati svAzkqto'si madhumatIrna iSaskqdhi iti 2 uttareNa hotAraMM harati urvantarikSamanvihi iti 3 manastvASTu ityuttaraM paridhi-saMdhimanvavatiSThataH 4 qjustiSThan dakSiNAprAxcaMM saMtataM juhoti svAhA tvA subhavaH sUryAya iti 5 devebhyastvA marIcipebhyaH iti hutvA paridhau lepaM nimArSTi 6 yadi kAmayeta varSukaH parjanyaH syAditi nIcA hastena nimqjyAt 7 yadi kAmayetAvarSukaH syAdityuttAnena nimqjyAt 8 AgrayaNasthAlyAMM saMpAtamavanIyAyatane pAtraMM sAdayati eSa te yoniH prANAya tvA iti 9 anabhiSutAnAmaMM fUnAmekamAdAyAdhvaryurupAMM fupAtre'pAsyati , sa A tqtIya-savanAt parifere 10 tatoMM 'fuSvaMM fUnapisqjati yatte somAdAbhyaM nAma jAgqvi iti , dvaudvAvanusavanaM vA 11 yadyabhicaret amuSya tvA prANe sAdayAmi ityupAMM fu gqhItvA sAdayet 12 athainaMM sAvitreNAdAya harati 13 samAnamA homAt 14 hoSyannabhimantrayate amuM jahyatha tvA hoSyAmi iti 15 yadi dUre syAdA tamitostiSThet 16 samanya juhoti praharSiNo madirasya made mqSAsAvastu svAhA iti 17 samAnamitarat 18 11

anyAbhyAmanyAbhyAmaMM fubhyAM pratiprasthAtA pAtramapidadhAti 1 asAdayitvA grahamAdAyAdhvaryuruttiSThati svAzkqto'si madhumatIrna iSaskqdhi iti 2 uttareNa hotAraMM harati urvantarikSamanvihi iti 3 manastvASTu ityuttaraM paridhi-saMdhimanvavatiSThataH 4 qjustiSThan dakSiNAprAxcaMM saMtataM juhoti svAhA tvA subhavaH sUryAya iti 5 devebhyastvA marIcipebhyaH iti hutvA paridhau lepaM nimArSTi 6 yadi kAmayeta varSukaH parjanyaH syAditi nIcA hastena nimqjyAt 7 yadi kAmayetAvarSukaH syAdityuttAnena nimqjyAt 8 AgrayaNasthAlyAMM saMpAtamavanIyAyatane pAtraMM sAdayati eSa te yoniH prANAya tvA iti 9 anabhiSutAnAmaMM fUnAmekamAdAyAdhvaryurupAMM fupAtre'pAsyati , sa A tqtIya-savanAt parifere 10 tato MM! 'fuSvaMM fUnapisqjati yatte somAdAbhyaM nAma jAgqvi iti , dvaudvAvanusavanaM vA 11 yadyabhicaret amuSya tvA prANe sAdayAmi ityupAMM fu gqhItvA sAdayet 12 athainaMM sAvitreNAdAya harati 13 samAnamA homAt 14 hoSyannabhimantrayate amuM jahyatha tvA hoSyAmi iti 15 yadi dUre syAdA tamitostiSThet 16 samanya juhoti praharSiNo madirasya made mqSAsAvastu svAhA iti 17 samAnamitarat 18 11

अन्याभ्यामन्याभ्यामँ शुभ्यां प्रतिप्रस्थाता पात्रमपिदधाति १ असादयित्वा ग्रहमादायाध्वर्युरुत्तिष्ठति स्वाङ्कृतोऽसि मधुमतीर्न इषस्कृधि इति २ उत्तरेण होतारँ हरति उर्वन्तरिक्षमन्विहि इति ३ मनस्त्वाष्टु इत्युत्तरं परिधि-संधिमन्ववतिष्ठतः ४ ऋजुस्तिष्ठन् दक्षिणाप्राञ्चँ संततं जुहोति स्वाहा त्वा सुभवः सूर्याय इति ५ देवेभ्यस्त्वा मरीचिपेभ्यः इति हुत्वा परिधौ लेपं निमार्ष्टि ६ यदि कामयेत वर्षुकः पर्जन्यः स्यादिति नीचा हस्तेन निमृज्यात् ७ यदि कामयेतावर्षुकः स्यादित्युत्तानेन निमृज्यात् ८ आग्रयणस्थाल्याँ संपातमवनीयायतने पात्रँ सादयति एष ते योनिः प्राणाय त्वा इति ९ अनभिषुतानामँ शूनामेकमादायाध्वर्युरुपाँ शुपात्रेऽपास्यति । स आ तृतीय-सवनात् परिशेरे १० ततोँ ऽशुष्वँ शूनपिसृजति यत्ते सोमादाभ्यं नाम जागृवि इति । द्वौद्वावनुसवनं वा ११ यद्यभिचरेत् अमुष्य त्वा प्राणे सादयामि इत्युपाँ शु गृहीत्वा सादयेत् १२ अथैनँ सावित्रेणादाय हरति १३ समानमा होमात् १४ होष्यन्नभिमन्त्रयते अमुं जह्यथ त्वा होष्यामि इति १५ यदि दूरे स्यादा तमितोस्तिष्ठेत् १६ समन्य जुहोति प्रहर्षिणो मदिरस्य मदे मृषासावस्तु स्वाहा इति १७ समानमितरत् १८ ११

अन्याभ्यामन्याभ्यामँ शुभ्यां प्रतिप्रस्थाता पात्रमपिदधाति १ असादयित्वा ग्रहमादायाध्वर्युरुत्तिष्ठति स्वाङ्कृतोऽसि मधुमतीर्न इषस्कृधि इति २ उत्तरेण होतारँ हरति उर्वन्तरिक्षमन्विहि इति ३ मनस्त्वाष्टु इत्युत्तरं परिधि-संधिमन्ववतिष्ठतः ४ ऋजुस्तिष्ठन् दक्षिणाप्राञ्चँ संततं जुहोति स्वाहा त्वा सुभवः सूर्याय इति ५ देवेभ्यस्त्वा मरीचिपेभ्यः इति हुत्वा परिधौ लेपं निमार्ष्टि ६ यदि कामयेत वर्षुकः पर्जन्यः स्यादिति नीचा हस्तेन निमृज्यात् ७ यदि कामयेतावर्षुकः स्यादित्युत्तानेन निमृज्यात् ८ आग्रयणस्थाल्याँ संपातमवनीयायतने पात्रँ सादयति एष ते योनिः प्राणाय त्वा इति ९ अनभिषुतानामँ शूनामेकमादायाध्वर्युरुपाँ शुपात्रेऽपास्यति । स आ तृतीय-सवनात् परिशेरे १० ततो ँ! ऽशुष्वँ शूनपिसृजति यत्ते सोमादाभ्यं नाम जागृवि इति । द्वौद्वावनुसवनं वा ११ यद्यभिचरेत् अमुष्य त्वा प्राणे सादयामि इत्युपाँ शु गृहीत्वा सादयेत् १२ अथैनँ सावित्रेणादाय हरति १३ समानमा होमात् १४ होष्यन्नभिमन्त्रयते अमुं जह्यथ त्वा होष्यामि इति १५ यदि दूरे स्यादा तमितोस्तिष्ठेत् १६ समन्य जुहोति प्रहर्षिणो मदिरस्य मदे मृषासावस्तु स्वाहा इति १७ समानमितरत् १८ ११

1798

tto g[;V, a;d;y;?vyRvo mh;É.Wv;yopivx²Nt ) purSt;d;?vyuRdR²=,t" p[itp[Sq;t; p;¥e·oÿrt ¬¥et; 1 aÉ/Wv,cmRÉ, .UÉyÏ\ r;j;n' invpit ) aLpIy;\ s' m;?y'idn;y svn;y;vixni· 2 vstIvrIÉ.¨psOJy ing[;.mupeTy;párÉmtmÉ.Wuy AjIW' Vypohit ) AjIWmu%;n( kroit 10 p[;muí;t;ro { o,klx' g[;vSv?yUh²Nt 11 smy;=' p[kWR²Nt 12 { o,klx ¬dIcIndx' piv]' ivtNv²Nt 13 piv]' te ivtt' b[÷,Spte p[.ug;R];É, pyeRiW ivt" ) at¢tnUnR td;mo aXnute êt;s ÃhNtStTsm;xt it r;j;nmÉ.mN} y hotOcms;´jm;n" piv]e s'tt;' /;r;\ §;vyit ) y' iÃãy;ÿSy iviCzN´;t( 14 12

tato grAvNa AdAyAdhvaryavo mahAbhiSavAyopavifanti , purastAdAdhvaryurdakSiNataH pratiprasthAtA pafcAnneSTottarata unnetA 1 adhiSavaNacarmaNi bhUyiSThaMM rAjAnaM nivapati , alpIyAMM saM mAdhyaMdinAya savanAyAvafinaSTi 2 vasatIvarIbhirupasqjya nigrAbhamupetyAparimitamabhiSuNvanti 3 nigrAbhamupayanti , abhiSuNvanti , nigrAbhamupayanti , abhiSuNvanti 4 trirabhiSutaMM rAjAnaM camase saMM sicyA-dhavanIya Anayati 5 evaMvihitAvaparau bhavataH 6 uttame'bhiSave prapIDyarjISam 7 susaMbhqtaMM rAjAnaM kurvanti 8 pavitreNa nirmqjya prapIDayati 9 adhiSavaNa-carmaNi saMmukhAn grAvNaH kqtvA grAvabhya qjISaM vyapohati , qjISamukhAn karoti 10 prAxcamudgAtAro dra ?oNakalafaM grAvasvadhyUhanti 11 samayAkSaM prakarSanti 12 dra ?oNakalafa udIcInadafaM pavitraM vitanvanti 13 pavitraM te vitataM brahmaNaspate prabhurgAtrANi paryeSi vifvataH , ataptatanUrna tadAmo afnute fqtAsa idvahantastatsamAfata iti rAjAnamabhima ntr?ya hotqcamasAdyajamAnaH pavitre saMtatAM dhArAMM srAvayati , yaM dviSyAttasya vicchindyAt 14 12

tato grAvNa AdAyAdhvaryavo mahAbhiSavAyopavifanti , purastAdAdhvaryurdakSiNataH pratiprasthAtA pafcAnneSTottarata unnetA 1 adhiSavaNacarmaNi bhUyiSThaMM rAjAnaM nivapati , alpIyAMM saM mAdhyaMdinAya savanAyAvafinaSTi 2 vasatIvarIbhirupasqjya nigrAbhamupetyAparimitamabhiSuNvanti 3 nigrAbhamupayanti , abhiSuNvanti , nigrAbhamupayanti , abhiSuNvanti 4 trirabhiSutaMM rAjAnaM camase saMM sicyA-dhavanIya Anayati 5 evaMvihitAvaparau bhavataH 6 uttame'bhiSave prapIDyarjISam 7 susaMbhqtaMM rAjAnaM kurvanti 8 pavitreNa nirmqjya prapIDayati 9 adhiSavaNa-carmaNi saMmukhAn grAvNaH kqtvA grAvabhya qjISaM vyapohati , qjISamukhAn karoti 10 prAxcamudgAtAro dro NakalafaM grAvasvadhyUhanti 11 samayAkSaM prakarSanti 12 dro Nakalafa udIcInadafaM pavitraM vitanvanti 13 pavitraM te vitataM brahmaNaspate prabhurgAtrANi paryeSi vifvataH , ataptatanUrna tadAmo afnute fqtAsa idvahantastatsamAfata iti rAjAnamabhimantr! ya hotqcamasAdyajamAnaH pavitre saMtatAM dhArAMM srAvayati , yaM dviSyAttasya vicchindyAt 14 12

ततो ग्राव्ण आदायाध्वर्यवो महाभिषवायोपविशन्ति । पुरस्तादाध्वर्युर्दक्षिणतः प्रतिप्रस्थाता पश्चान्नेष्टोत्तरत उन्नेता १ अधिषवणचर्मणि भूयिष्ठँ राजानं निवपति । अल्पीयाँ सं माध्यंदिनाय सवनायावशिनष्टि २ वसतीवरीभिरुपसृज्य निग्राभमुपेत्यापरिमितमभिषुण्वन्ति ३ निग्राभमुपयन्ति । अभिषुण्वन्ति । निग्राभमुपयन्ति । अभिषुण्वन्ति ४ त्रिरभिषुतँ राजानं चमसे सँ सिच्या-धवनीय आनयति ५ एवंविहितावपरौ भवतः ६ उत्तमेऽभिषवे प्रपीड्यर्जीषम् ७ सुसंभृतँ राजानं कुर्वन्ति ८ पवित्रेण निर्मृज्य प्रपीडयति ९ अधिषवण-चर्मणि संमुखान् ग्राव्णः कृत्वा ग्रावभ्य ऋजीषं व्यपोहति । ऋजीषमुखान् करोति १० प्राञ्चमुद्गातारो द्र ?ोणकलशं ग्रावस्वध्यूहन्ति ११ समयाक्षं प्रकर्षन्ति १२ द्र ?ोणकलश उदीचीनदशं पवित्रं वितन्वन्ति १३ पवित्रं ते विततं ब्रह्मणस्पते प्रभुर्गात्राणि पर्येषि विश्वतः । अतप्ततनूर्न तदामो अश्नुते शृतास इद्वहन्तस्तत्समाशत इति राजानमभिम न्त्र्?य होतृचमसाद्यजमानः पवित्रे संततां धाराँ स्रावयति । यं द्विष्यात्तस्य विच्छिन्द्यात् १४ १२

ततो ग्राव्ण आदायाध्वर्यवो महाभिषवायोपविशन्ति । पुरस्तादाध्वर्युर्दक्षिणतः प्रतिप्रस्थाता पश्चान्नेष्टोत्तरत उन्नेता १ अधिषवणचर्मणि भूयिष्ठँ राजानं निवपति । अल्पीयाँ सं माध्यंदिनाय सवनायावशिनष्टि २ वसतीवरीभिरुपसृज्य निग्राभमुपेत्यापरिमितमभिषुण्वन्ति ३ निग्राभमुपयन्ति । अभिषुण्वन्ति । निग्राभमुपयन्ति । अभिषुण्वन्ति ४ त्रिरभिषुतँ राजानं चमसे सँ सिच्या-धवनीय आनयति ५ एवंविहितावपरौ भवतः ६ उत्तमेऽभिषवे प्रपीड्यर्जीषम् ७ सुसंभृतँ राजानं कुर्वन्ति ८ पवित्रेण निर्मृज्य प्रपीडयति ९ अधिषवण-चर्मणि संमुखान् ग्राव्णः कृत्वा ग्रावभ्य ऋजीषं व्यपोहति । ऋजीषमुखान् करोति १० प्राञ्चमुद्गातारो द्रो णकलशं ग्रावस्वध्यूहन्ति ११ समयाक्षं प्रकर्षन्ति १२ द्रो णकलश उदीचीनदशं पवित्रं वितन्वन्ति १३ पवित्रं ते विततं ब्रह्मणस्पते प्रभुर्गात्राणि पर्येषि विश्वतः । अतप्ततनूर्न तदामो अश्नुते शृतास इद्वहन्तस्तत्समाशत इति राजानमभिमन्त्र्! य होतृचमसाद्यजमानः पवित्रे संततां धाराँ स्रावयति । यं द्विष्यात्तस्य विच्छिन्द्यात् १४ १२

1804

itr" piv]\ §vNTy; /;r;y; g[h;n( gOð;it 1 yid rqNtrs;m; som" Sy;dwN{ v;yv;g[;n( gOðIy;t( ) yid bOhTs;m; xu£;g[;n( ) yid jgTs;-m;g[y,;g[;n( ) ¬.ys;mwN{ v;yv;g[;n( gOðIy;t( 2 EeN{ v;yv;g[;n( gOðIy;d;my;ivn it k;My;in g[h;g[;É, b[;÷,Vy;:y;t;in .v²Nt ) EeN{ v;yv;g[;inTyev .v²Nt 3 y´NymwN{ v;yv;t( k;My' pUv| g[h' gOðIy;-õ;ryedevmwN{ v;yvSy s;dn;t( 4 aqwnmwN{ v;yv\ s;dÉyTv; s;dyet( 5 y;n( p[;cInm;g[y,;d( g[h;n( gOðIy;æ;;nup;\ xu gOðIy;t( ) y;nU?v;R \ St;nupâBdmt it 6 a;g[y,;g[;n( gOðn( miNqnmev gOhITv; v;c' ivsOjet ) ¬KQy;g[;n( gOð¥up;\ xUKQy' gOðIy;t( 7 EeN{ v;yv' gOð;it a; v;yo .UW xuÉcp;" it p[itp´ ¬py;mgOhItoÉs v;yve Tv; TyNten 8 apyMy p;]' punrev gOð;it N{ v;yU me sut;" it p[itp´ ¬py;mgOhItosIN{ -v;yu>y;' Tv; TyNten 9 aqwn' piv]e, pármOJy;ytne s;dyit EW te yoin" sjoW;>y;' Tv; it 10 Evmevetr;n( g[h;n( yq;devt' gOhITv; yq;ytn\ Sven Sven s;dnen s;dyit 11 yçRn;»;t\ s;dn\ Sy;t( EW te yoin" Tyevwn\ s;dyet( 12 14

tiraH pavitraMM sravantyA dhArAyA grahAn gqhNAti 1 yadi rathantarasAmA somaH syAdaindra vAyavAgrAn gqhNIyAt , yadi bqhatsAmA fukrAgrAn , yadi jagatsA-mAgrayaNAgrAn , ubhayasAmaindra vAyavAgrAn gqhNIyAt 2 aindra vAyavAgrAn gqhNIyAdAmayAvina iti kAmyAni grahAgrANi brAhmaNavyAkhyAtAni bhavanti , aindra vAyavAgrAnityeva bhavanti 3 yadyanyamaindra vAyavAt kAmyaM pUrvaM grahaM gqhNIyA-ddhArayedevamaindra vAyavasya sAdanAt 4 athainamaindra vAyavaMM sAdayitvA sAdayet 5 yAn prAcInamAgrayaNAd grahAn gqhNIyAttAnupAMM fu gqhNIyAt , yAnUrdhvAMM stAnupabdimata iti 6 AgrayaNAgrAn gqhNan manthinameva gqhItvA vAcaM visqjeta , ukthyAgrAn gqhNannupAMM fUkthyaM gqhNIyAt 7 aindra vAyavaM gqhNAti A vAyo bhUSa fucipAH iti pratipadya upayAmagqhIto'si vAyave tvA ityantena 8 apayamya pAtraM punareva gqhNAti indra vAyU ime sutAH iti pratipadya upayAmagqhIto'sIndra -vAyubhyAM tvA ityantena 9 athainaM pavitreNa parimqjyAyatane sAdayati eSa te yoniH sajoSAbhyAM tvA iti 10 evamevetarAn grahAn yathAdevataM gqhItvA yathAyatanaMM svena svena sAdanena sAdayati 11 yarhyanAmnAtaMM sAdanaMM syAt eSa te yoniH ityevainaMM sAdayet 12 14

tiraH pavitraMM sravantyA dhArAyA grahAn gqhNAti 1 yadi rathantarasAmA somaH syAdaindra vAyavAgrAn gqhNIyAt , yadi bqhatsAmA fukrAgrAn , yadi jagatsA-mAgrayaNAgrAn , ubhayasAmaindra vAyavAgrAn gqhNIyAt 2 aindra vAyavAgrAn gqhNIyAdAmayAvina iti kAmyAni grahAgrANi brAhmaNavyAkhyAtAni bhavanti , aindra vAyavAgrAnityeva bhavanti 3 yadyanyamaindra vAyavAt kAmyaM pUrvaM grahaM gqhNIyA-ddhArayedevamaindra vAyavasya sAdanAt 4 athainamaindra vAyavaMM sAdayitvA sAdayet 5 yAn prAcInamAgrayaNAd grahAn gqhNIyAttAnupAMM fu gqhNIyAt , yAnUrdhvA MM! stAnupabdimata iti 6 AgrayaNAgrAn gqhNan manthinameva gqhItvA vAcaM visqjeta , ukthyAgrAn gqhNannupAMM fUkthyaM gqhNIyAt 7 aindra vAyavaM gqhNAti A vAyo bhUSa fucipAH iti pratipadya upayAmagqhIto'si vAyave tvA ityantena 8 apayamya pAtraM punareva gqhNAti indra vAyU ime sutAH iti pratipadya upayAmagqhIto'sIndra -vAyubhyAM tvA ityantena 9 athainaM pavitreNa parimqjyAyatane sAdayati eSa te yoniH sajoSAbhyAM tvA iti 10 evamevetarAn grahAn yathAdevataM gqhItvA yathAyatanaMM svena svena sAdanena sAdayati 11 yarhyanAmnAtaMM sAdanaMM syAt eSa te yoniH ityevainaMM sAdayet 12 14

तिरः पवित्रँ स्रवन्त्या धाराया ग्रहान् गृह्णाति १ यदि रथन्तरसामा सोमः स्यादैन्द्र वायवाग्रान् गृह्णीयात् । यदि बृहत्सामा शुक्राग्रान् । यदि जगत्सा-माग्रयणाग्रान् । उभयसामैन्द्र वायवाग्रान् गृह्णीयात् २ ऐन्द्र वायवाग्रान् गृह्णीयादामयाविन इति काम्यानि ग्रहाग्राणि ब्राह्मणव्याख्यातानि भवन्ति । ऐन्द्र वायवाग्रानित्येव भवन्ति ३ यद्यन्यमैन्द्र वायवात् काम्यं पूर्वं ग्रहं गृह्णीया-द्धारयेदेवमैन्द्र वायवस्य सादनात् ४ अथैनमैन्द्र वायवँ सादयित्वा सादयेत् ५ यान् प्राचीनमाग्रयणाद् ग्रहान् गृह्णीयात्तानुपाँ शु गृह्णीयात् । यानूर्ध्वाँ स्तानुपब्दिमत इति ६ आग्रयणाग्रान् गृह्णन् मन्थिनमेव गृहीत्वा वाचं विसृजेत । उक्थ्याग्रान् गृह्णन्नुपाँ शूक्थ्यं गृह्णीयात् ७ ऐन्द्र वायवं गृह्णाति आ वायो भूष शुचिपाः इति प्रतिपद्य उपयामगृहीतोऽसि वायवे त्वा इत्यन्तेन ८ अपयम्य पात्रं पुनरेव गृह्णाति इन्द्र वायू इमे सुताः इति प्रतिपद्य उपयामगृहीतोऽसीन्द्र -वायुभ्यां त्वा इत्यन्तेन ९ अथैनं पवित्रेण परिमृज्यायतने सादयति एष ते योनिः सजोषाभ्यां त्वा इति १० एवमेवेतरान् ग्रहान् यथादेवतं गृहीत्वा यथायतनँ स्वेन स्वेन सादनेन सादयति ११ यर्ह्यनाम्नातँ सादनँ स्यात् एष ते योनिः इत्येवैनँ सादयेत् १२ १४

तिरः पवित्रँ स्रवन्त्या धाराया ग्रहान् गृह्णाति १ यदि रथन्तरसामा सोमः स्यादैन्द्र वायवाग्रान् गृह्णीयात् । यदि बृहत्सामा शुक्राग्रान् । यदि जगत्सा-माग्रयणाग्रान् । उभयसामैन्द्र वायवाग्रान् गृह्णीयात् २ ऐन्द्र वायवाग्रान् गृह्णीयादामयाविन इति काम्यानि ग्रहाग्राणि ब्राह्मणव्याख्यातानि भवन्ति । ऐन्द्र वायवाग्रानित्येव भवन्ति ३ यद्यन्यमैन्द्र वायवात् काम्यं पूर्वं ग्रहं गृह्णीया-द्धारयेदेवमैन्द्र वायवस्य सादनात् ४ अथैनमैन्द्र वायवँ सादयित्वा सादयेत् ५ यान् प्राचीनमाग्रयणाद् ग्रहान् गृह्णीयात्तानुपाँ शु गृह्णीयात् । यानूर्ध्वा ँ! स्तानुपब्दिमत इति ६ आग्रयणाग्रान् गृह्णन् मन्थिनमेव गृहीत्वा वाचं विसृजेत । उक्थ्याग्रान् गृह्णन्नुपाँ शूक्थ्यं गृह्णीयात् ७ ऐन्द्र वायवं गृह्णाति आ वायो भूष शुचिपाः इति प्रतिपद्य उपयामगृहीतोऽसि वायवे त्वा इत्यन्तेन ८ अपयम्य पात्रं पुनरेव गृह्णाति इन्द्र वायू इमे सुताः इति प्रतिपद्य उपयामगृहीतोऽसीन्द्र -वायुभ्यां त्वा इत्यन्तेन ९ अथैनं पवित्रेण परिमृज्यायतने सादयति एष ते योनिः सजोषाभ्यां त्वा इति १० एवमेवेतरान् ग्रहान् यथादेवतं गृहीत्वा यथायतनँ स्वेन स्वेन सादनेन सादयति ११ यर्ह्यनाम्नातँ सादनँ स्यात् एष ते योनिः इत्येवैनँ सादयेत् १२ १४

1819

TynÉ.?v\ sy¥;Tm;n\ cetr;\ g[h;n( 6 tt a;g[y,' Ãyo/;RryogORð;it 7 y EW a;g[y,Sq;Ly;\ r;j; tmNyiSmn( p;]e py;RÉsCy iÃtIy;' /;r;' kÚ¨te ye dev; idVyek;dx Sq it 8 ¨G,vTyc;R .[;tOVyvto gOðIy;t( i] \ xT]y gÉ,no ¨jNt" it 9 a;g[y,' gOhITv; i]ih|ÕTv; v;c' ivsOjte som" pvte som" pvte som" pvteSmw b[÷,e pvteSmw =];y pvteSmw ivxe pvteSmw suNvte yjm;n;y pvt We pvt èjeR pvteÎ" pvt aoW/I>y" pvte vnSpit>y" pvte ´;v;pOÉqvI>y;' pvte su.Ut;y pvte b[÷vcRs;y pvte yjm;n;y pvte mç' JywÏä;y pvte it 10 xnwrÉ.Vy;hrTyqo°wrq sU°wárit ivD;yte 11 15

ityanabhidhvaMM sayannAtmAnaMM cetarAMM fca grahAn 6 tata AgrayaNaM dvayordhArayorgqhNAti 7 ya eSa AgrayaNasthAlyAMM rAjA tamanyasmin pAtre paryAsicya dvitIyAM dhArAM kurute ye devA divyekAdafa stha iti 8 rugNavatyarcA bhrAtqvyavato gqhNIyAt triMM fattrayafca gaNino rujantaH iti 9 AgrayaNaM gqhItvA trirhiMkqtvA vAcaM visqjate somaH pavate somaH pavate somaH pavate'smai brahmaNe pavate'smai kSatrAya pavate'smai vife pavate'smai sunvate yajamAnAya pavata iSe pavata Urje pavate'dbhyaH pavata oSadhIbhyaH pavate vanaspatibhyaH pavate dyAvApqthivIbhyAM pavate subhUtAya pavate brahmavarcasAya pavate yajamAnAya pavate mahyaM jyaiSThyAya pavate iti 10 fanairabhivyAharatyathoccairatha sUccairiti vijxAyate 11 15

ityanabhidhvaMM sayannAtmAnaMM cetarAMM fca grahAn 6 tata AgrayaNaM dvayordhArayorgqhNAti 7 ya eSa AgrayaNasthAlyAMM rAjA tamanyasmin pAtre paryAsicya dvitIyAM dhArAM kurute ye devA divyekAdafa stha iti 8 rugNavatyarcA bhrAtqvyavato gqhNIyAt tri MM! fattrayafca gaNino rujantaH iti 9 AgrayaNaM gqhItvA trirhiMkqtvA vAcaM visqjate somaH pavate somaH pavate somaH pavate'smai brahmaNe pavate'smai kSatrAya pavate'smai vife pavate'smai sunvate yajamAnAya pavata iSe pavata Urje pavate'dbhyaH pavata oSadhIbhyaH pavate vanaspatibhyaH pavate dyAvApqthivIbhyAM pavate subhUtAya pavate brahmavarcasAya pavate yajamAnAya pavate mahyaM jyaiSThyAya pavate iti 10 fanairabhivyAharatyathoccairatha sUccairiti vijxAyate 11 15

इत्यनभिध्वँ सयन्नात्मानँ चेतराँ श्च ग्रहान् ६ तत आग्रयणं द्वयोर्धारयोर्गृह्णाति ७ य एष आग्रयणस्थाल्याँ राजा तमन्यस्मिन् पात्रे पर्यासिच्य द्वितीयां धारां कुरुते ये देवा दिव्येकादश स्थ इति ८ रुग्णवत्यर्चा भ्रातृव्यवतो गृह्णीयात् त्रिँ शत्त्रयश्च गणिनो रुजन्तः इति ९ आग्रयणं गृहीत्वा त्रिर्हिंकृत्वा वाचं विसृजते सोमः पवते सोमः पवते सोमः पवतेऽस्मै ब्रह्मणे पवतेऽस्मै क्षत्राय पवतेऽस्मै विशे पवतेऽस्मै सुन्वते यजमानाय पवत इषे पवत ऊर्जे पवतेऽद्भ्यः पवत ओषधीभ्यः पवते वनस्पतिभ्यः पवते द्यावापृथिवीभ्यां पवते सुभूताय पवते ब्रह्मवर्चसाय पवते यजमानाय पवते मह्यं ज्यैष्ठ्याय पवते इति १० शनैरभिव्याहरत्यथोच्चैरथ सूच्चैरिति विज्ञायते ११ १५

इत्यनभिध्वँ सयन्नात्मानँ चेतराँ श्च ग्रहान् ६ तत आग्रयणं द्वयोर्धारयोर्गृह्णाति ७ य एष आग्रयणस्थाल्याँ राजा तमन्यस्मिन् पात्रे पर्यासिच्य द्वितीयां धारां कुरुते ये देवा दिव्येकादश स्थ इति ८ रुग्णवत्यर्चा भ्रातृव्यवतो गृह्णीयात् त्रि ँ! शत्त्रयश्च गणिनो रुजन्तः इति ९ आग्रयणं गृहीत्वा त्रिर्हिंकृत्वा वाचं विसृजते सोमः पवते सोमः पवते सोमः पवतेऽस्मै ब्रह्मणे पवतेऽस्मै क्षत्राय पवतेऽस्मै विशे पवतेऽस्मै सुन्वते यजमानाय पवत इषे पवत ऊर्जे पवतेऽद्भ्यः पवत ओषधीभ्यः पवते वनस्पतिभ्यः पवते द्यावापृथिवीभ्यां पवते सुभूताय पवते ब्रह्मवर्चसाय पवते यजमानाय पवते मह्यं ज्यैष्ठ्याय पवते इति १० शनैरभिव्याहरत्यथोच्चैरथ सूच्चैरिति विज्ञायते ११ १५

1822

ttS]Initg[;ç;n( gOð;it a¦ a;yU\ iW pvse Tyetw²S]É.rnuv;k" 1 tt ¬KQym( ¬py;mgOhItosIN{ ;y Tv; bOhÃte vySvte it 2 tto /[uv' mU/;Rn' idvo arit' pOÉqVy;" it 3 y' k;myet svRm;yuáry;idit tSy pU,| g[h' gOðIy;t( 4 ihrySTv; deve>y" it pUt.Otm( 12 purSt;dupy;m; yjuW; gOçNt ¬pár·;dupy;m; Ac; yDSy /OTy; it ivD;yte 13 vwp[uW;n( hom;n( ju×it ySte { Ps SkNdit Tyet;É.iStsOÉ." 14 s¢hot;r' c üTvod" p[×; bihãpvm;n;y p[spR²Nt 15 a?vy|u p[Stot;Nv;r.te p[Stot;rmuí;to-í;t;r' p[itht;R p[itht;Rr' b[÷; b[÷;,' yjm;n" ) yjm;n' b[÷eTyekW;m( 16 bihRmuRi·' /UNv¥?vyuR" p[qm\ spRit g;y]" pNq; vsvo devt; vOk,;párpre, pq; SviSt vsUnxIy it v;gg[eg; ag[ Etu it c 17 16

tatastrInatigrAhyAn gqhNAti agna AyUMM Si pavase ityetaistribhiranuvAkaiH 1 tata ukthyam upayAmagqhIto'sIndra ?Aya tvA bqhadvate vayasvate iti 2 tato dhruvaM mUrdhAnaM divo aratiM pqthivyAH iti 3 yaM kAmayeta sarvamAyuriyAditi tasya pUrNaM grahaM gqhNIyAt 4 hiraNye'dhi sAdayedAyuSkAmasya 5 rAjaputro dhruvaM gopAyatIti vijxAyate 6 dhruve gqhIte yajamAno na prasrAvayatyAvanayanAt 7 dra ?oNakalafe rAjAnamatipAvayati yAvantaM prAtaHsavanAyAptaM manyate 8 prapIDya pavitraM pUtabhqti vitatya maitrAvaruNacamasIyA ekadhanAsu vyAnayati 9 yathArthamekadhanAnAmAdhavanIye'vanIyAdhavanIyAt pUtqbhqtyekadefaMM rAjxo'vanayati 10 tatraiSo'tyantapradefaH , yatra kva ca kiM ca pUtabhqtyavanayet tiraH pavitra-mevAvanayedanyatra dra ?oNakalafAt 11 pavamAnagrahAn gqhNAti , upayAmagqhIto-'si prajApataye tvA iti dra ?oNakalafamabhimqfet , indra ?Aya tvA ityAdhavanIyam , vifvebhyastvA devebhyaH iti pUtabhqtam 12 purastAdupayAmA yajuSA gqhyanta upariSTAdupayAmA qcA yajxasya dhqtyA iti vijxAyate 13 vaipruSAn homAn juhvati yaste dra psa skandati ityetAbhistisqbhiH 14 saptahotAraM ca hutvodaxcaH prahvA bahiSpavamAnAya prasarpanti 15 adhvaryuM prastotAnvArabhate prastotAramudgAto-dgAtAraM pratihartA pratihartAraM brahmA brahmANaM yajamAnaH , yajamAnaM brahmetyekeSAm 16 barhirmuSTiM dhUnvannadhvaryuH prathamaMM sarpati gAyatraH panthA vasavo devatA vqkeNAparipareNa pathA svasti vasUnafIya iti vAgagregA agra etu iti ca 17 16

tatastrInatigrAhyAn gqhNAti agna AyUMM Si pavase ityetaistribhiranuvAkaiH 1 tata ukthyam upayAmagqhIto'sIndrA ya tvA bqhadvate vayasvate iti 2 tato dhruvaM mUrdhAnaM divo aratiM pqthivyAH iti 3 yaM kAmayeta sarvamAyuriyAditi tasya pUrNaM grahaM gqhNIyAt 4 hiraNye'dhi sAdayedAyuSkAmasya 5 rAjaputro dhruvaM gopAyatIti vijxAyate 6 dhruve gqhIte yajamAno na prasrAvayatyAvanayanAt 7 dro Nakalafe rAjAnamatipAvayati yAvantaM prAtaHsavanAyAptaM manyate 8 prapIDya pavitraM pUtabhqti vitatya maitrAvaruNacamasIyA ekadhanAsu vyAnayati 9 yathArthamekadhanAnAmAdhavanIye'vanIyAdhavanIyAt pUtqbhqtyekadefaMM rAjxo'vanayati 10 tatraiSo'tyantapradefaH , yatra kva ca kiM ca pUtabhqtyavanayet tiraH pavitra-mevAvanayedanyatra dro NakalafAt 11 pavamAnagrahAn gqhNAti , upayAmagqhIto-'si prajApataye tvA iti dro Nakalafamabhimqfet , indrA ya tvA ityAdhavanIyam , vifvebhyastvA devebhyaH iti pUtabhqtam 12 purastAdupayAmA yajuSA gqhyanta upariSTAdupayAmA qcA yajxasya dhqtyA iti vijxAyate 13 vaipruSAn homAn juhvati yaste dra psa skandati ityetAbhistisqbhiH 14 saptahotAraM ca hutvodaxcaH prahvA bahiSpavamAnAya prasarpanti 15 adhvaryuM prastotAnvArabhate prastotAramudgAto-dgAtAraM pratihartA pratihartAraM brahmA brahmANaM yajamAnaH , yajamAnaM brahmetyekeSAm 16 barhirmuSTiM dhUnvannadhvaryuH prathamaMM sarpati gAyatraH panthA vasavo devatA vqkeNAparipareNa pathA svasti vasUnafIya iti vAgagregA agra etu iti ca 17 16

ततस्त्रीनतिग्राह्यान् गृह्णाति अग्न आयूँ षि पवसे इत्येतैस्त्रिभिरनुवाकैः १ तत उक्थ्यम् उपयामगृहीतोऽसीन्द्र ?ाय त्वा बृहद्वते वयस्वते इति २ ततो ध्रुवं मूर्धानं दिवो अरतिं पृथिव्याः इति ३ यं कामयेत सर्वमायुरियादिति तस्य पूर्णं ग्रहं गृह्णीयात् ४ हिरण्येऽधि सादयेदायुष्कामस्य ५ राजपुत्रो ध्रुवं गोपायतीति विज्ञायते ६ ध्रुवे गृहीते यजमानो न प्रस्रावयत्यावनयनात् ७ द्र ?ोणकलशे राजानमतिपावयति यावन्तं प्रातःसवनायाप्तं मन्यते ८ प्रपीड्य पवित्रं पूतभृति वितत्य मैत्रावरुणचमसीया एकधनासु व्यानयति ९ यथार्थमेकधनानामाधवनीयेऽवनीयाधवनीयात् पूतृभृत्येकदेशँ राज्ञोऽवनयति १० तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यत्र क्व च किं च पूतभृत्यवनयेत् तिरः पवित्र-मेवावनयेदन्यत्र द्र ?ोणकलशात् ११ पवमानग्रहान् गृह्णाति । उपयामगृहीतो-ऽसि प्रजापतये त्वा इति द्र ?ोणकलशमभिमृशेत् । इन्द्र ?ाय त्वा इत्याधवनीयम् । विश्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यः इति पूतभृतम् १२ पुरस्तादुपयामा यजुषा गृह्यन्त उपरिष्टादुपयामा ऋचा यज्ञस्य धृत्या इति विज्ञायते १३ वैप्रुषान् होमान् जुह्वति यस्ते द्र प्स स्कन्दति इत्येताभिस्तिसृभिः १४ सप्तहोतारं च हुत्वोदञ्चः प्रह्वा बहिष्पवमानाय प्रसर्पन्ति १५ अध्वर्युं प्रस्तोतान्वारभते प्रस्तोतारमुद्गातो-द्गातारं प्रतिहर्ता प्रतिहर्तारं ब्रह्मा ब्रह्माणं यजमानः । यजमानं ब्रह्मेत्येकेषाम् १६ बर्हिर्मुष्टिं धून्वन्नध्वर्युः प्रथमँ सर्पति गायत्रः पन्था वसवो देवता वृकेणापरिपरेण पथा स्वस्ति वसूनशीय इति वागग्रेगा अग्र एतु इति च १७ १६

ततस्त्रीनतिग्राह्यान् गृह्णाति अग्न आयूँ षि पवसे इत्येतैस्त्रिभिरनुवाकैः १ तत उक्थ्यम् उपयामगृहीतोऽसीन्द्रा य त्वा बृहद्वते वयस्वते इति २ ततो ध्रुवं मूर्धानं दिवो अरतिं पृथिव्याः इति ३ यं कामयेत सर्वमायुरियादिति तस्य पूर्णं ग्रहं गृह्णीयात् ४ हिरण्येऽधि सादयेदायुष्कामस्य ५ राजपुत्रो ध्रुवं गोपायतीति विज्ञायते ६ ध्रुवे गृहीते यजमानो न प्रस्रावयत्यावनयनात् ७ द्रो णकलशे राजानमतिपावयति यावन्तं प्रातःसवनायाप्तं मन्यते ८ प्रपीड्य पवित्रं पूतभृति वितत्य मैत्रावरुणचमसीया एकधनासु व्यानयति ९ यथार्थमेकधनानामाधवनीयेऽवनीयाधवनीयात् पूतृभृत्येकदेशँ राज्ञोऽवनयति १० तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । यत्र क्व च किं च पूतभृत्यवनयेत् तिरः पवित्र-मेवावनयेदन्यत्र द्रो णकलशात् ११ पवमानग्रहान् गृह्णाति । उपयामगृहीतो-ऽसि प्रजापतये त्वा इति द्रो णकलशमभिमृशेत् । इन्द्रा य त्वा इत्याधवनीयम् । विश्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यः इति पूतभृतम् १२ पुरस्तादुपयामा यजुषा गृह्यन्त उपरिष्टादुपयामा ऋचा यज्ञस्य धृत्या इति विज्ञायते १३ वैप्रुषान् होमान् जुह्वति यस्ते द्र प्स स्कन्दति इत्येताभिस्तिसृभिः १४ सप्तहोतारं च हुत्वोदञ्चः प्रह्वा बहिष्पवमानाय प्रसर्पन्ति १५ अध्वर्युं प्रस्तोतान्वारभते प्रस्तोतारमुद्गातो-द्गातारं प्रतिहर्ता प्रतिहर्तारं ब्रह्मा ब्रह्माणं यजमानः । यजमानं ब्रह्मेत्येकेषाम् १६ बर्हिर्मुष्टिं धून्वन्नध्वर्युः प्रथमँ सर्पति गायत्रः पन्था वसवो देवता वृकेणापरिपरेण पथा स्वस्ति वसूनशीय इति वागग्रेगा अग्र एतु इति च १७ १६

1825

d²=,en c;Tv;lmupivx²Nt 1 ag[e, p[Stot;rmupivXy;?vyuR" p[Sto]e bihRmRui·' p[yCzn( Sto]mup;kroit v;yuih|kt;R it p[itp´ te dev;" p[;,.Ot" p[;,' mÉy d/tu Ð som" pvte TyNten 2 Etenwv sv;RÉ, Sto];-yonNtr' kroit 4 c;Tv;-lmve=m;,;" Stuvte 5 Sto]\ StUym;n' cTv;r AiTvj ¬pg;y²Nt ) idG>y ¬pg;y²Nt 6 yjm;npm; AiTvj ¬pg;y²Nt 7 n;?vyuR¨p-g;yeidit ivD;yte 8 ao TyNy AiTvj ¬pg;y²Nt ) ho it yjm;n" 9 StUym;n' yjm;noNv;roh' jpit XyenoÉs g;y]zNd;" it 10 StutmnumN]yte StutSy StutmÉs it 11 Etenwv sv;RÉ, Sto];-

dakSiNena cAtvAlamupavifanti 1 agreNa prastotAramupavifyAdhvaryuH prastotre barhirmuSTiM prayacchan stotramupAkaroti vAyurhiMkartA iti pratipadya te devAH prANabhqtaH prANaM mayi dadhatu . somaH pavate ityantena 2 etenaiva sarvANi stotrA-NyupAkaroti 3 upAvartadhvam ityanyatra pavamAnebhyo'nantaraM karoti 4 cAtvA-lamavekSamANAH stuvate 5 stotraMM stUyamAnaM catvAra qtvija upagAyanti , digbhya upagAyanti 6 yajamAnapaxcamA qtvija upagAyanti 7 nAdhvaryurupa-gAyediti vijxAyate 8 o ityanya qtvija upagAyanti , ho iti yajamAnaH 9 stUyamAnaM yajamAno'nvArohaM japati fyeno'si gAyatrachandAH iti 10 stutamanumantrayate stutasya stutamasi iti 11 etenaiva sarvANi stotrA-Nyanumantrayate 12 stuta uttiSThannAha agnIdagnIn vihara barhiH stqNAhi puroDAfAMM alaMkuru pratiprasthAtaH pafunehi iti 13 pratyetya rAjAnaM yajamAna upatiSThate viSNo tvaM no antamaH iti 14 AgnIdhrAdazgArAnAhqtya yathAnyuptamAgnIdhro dhiSNiyAn viharati 15 purastAtpratyazzAsInaH pratiprasthAtA dhiSNiyAn vyAghArayati 16 dra ?oNakalafAt pariplavayA rAjAnamAdAyAhavanIyamAgnIdhrIyaMM hotrIyam , paxcagqhItenAjyenetarAn , somena mArjAlIyam 17 ya eva nivapanamantrAste vyAghAraNAH 18 savanIyAnAM pAtrANi prakSAlya prayunakti yA-nyauSadhakAritAni bhavanti 19 pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 20 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 21 17

dakSiNena cAtvAlamupavifanti 1 agreNa prastotAramupavifyAdhvaryuH prastotre barhirmuSTiM prayacchan stotramupAkaroti vAyurhiMkartA iti pratipadya te devAH prANabhqtaH prANaM mayi dadhatu . somaH pavate ityantena 2 etenaiva sarvANi stotrA-NyupAkaroti 3 upAvartadhvam ityanyatra pavamAnebhyo'nantaraM karoti 4 cAtvA-lamavekSamANAH stuvate 5 stotraMM stUyamAnaM catvAra qtvija upagAyanti , digbhya upagAyanti 6 yajamAnapaxcamA qtvija upagAyanti 7 nAdhvaryurupa-gAyediti vijxAyate 8 o ityanya qtvija upagAyanti , ho iti yajamAnaH 9 stUyamAnaM yajamAno'nvArohaM japati fyeno'si gAyatrachandAH iti 10 stutamanumantrayate stutasya stutamasi iti 11 etenaiva sarvANi stotrA-Nyanumantrayate 12 stuta uttiSThannAha agnIdagnIn vihara barhiH stqNAhi puroDAfAMM alaMkuru pratiprasthAtaH pafunehi iti 13 pratyetya rAjAnaM yajamAna upatiSThate viSNo tvaM no antamaH iti 14 AgnIdhrAdazgArAnAhqtya yathAnyuptamAgnIdhro dhiSNiyAn viharati 15 purastAtpratyazzAsInaH pratiprasthAtA dhiSNiyAn vyAghArayati 16 dro NakalafAt pariplavayA rAjAnamAdAyAhavanIyamAgnIdhrIyaMM hotrIyam , paxcagqhItenAjyenetarAn , somena mArjAlIyam 17 ya eva nivapanamantrAste vyAghAraNAH 18 savanIyAnAM pAtrANi prakSAlya prayunakti yA-nyauSadhakAritAni bhavanti 19 pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 20 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 21 17

दक्षिणेन चात्वालमुपविशन्ति १ अग्रेण प्रस्तोतारमुपविश्याध्वर्युः प्रस्तोत्रे बर्हिर्मुष्टिं प्रयच्छन् स्तोत्रमुपाकरोति वायुर्हिंकर्ता इति प्रतिपद्य ते देवाः प्राणभृतः प्राणं मयि दधतु ॥ सोमः पवते इत्यन्तेन २ एतेनैव सर्वाणि स्तोत्रा-ण्युपाकरोति ३ उपावर्तध्वम् इत्यन्यत्र पवमानेभ्योऽनन्तरं करोति ४ चात्वा-लमवेक्षमाणाः स्तुवते ५ स्तोत्रँ स्तूयमानं चत्वार ऋत्विज उपगायन्ति । दिग्भ्य उपगायन्ति ६ यजमानपञ्चमा ऋत्विज उपगायन्ति ७ नाध्वर्युरुप-गायेदिति विज्ञायते ८ ओ इत्यन्य ऋत्विज उपगायन्ति । हो इति यजमानः ९ स्तूयमानं यजमानोऽन्वारोहं जपति श्येनोऽसि गायत्रछन्दाः इति १० स्तुतमनुमन्त्रयते स्तुतस्य स्तुतमसि इति ११ एतेनैव सर्वाणि स्तोत्रा-ण्यनुमन्त्रयते १२ स्तुत उत्तिष्ठन्नाह अग्नीदग्नीन् विहर बर्हिः स्तृणाहि पुरोडाशाँ अलंकुरु प्रतिप्रस्थातः पशुनेहि इति १३ प्रत्येत्य राजानं यजमान उपतिष्ठते विष्णो त्वं नो अन्तमः इति १४ आग्नीध्रादङ्गारानाहृत्य यथान्युप्तमाग्नीध्रो धिष्णियान् विहरति १५ पुरस्तात्प्रत्यङ्ङासीनः प्रतिप्रस्थाता धिष्णियान् व्याघारयति १६ द्र ?ोणकलशात् परिप्लवया राजानमादायाहवनीयमाग्नीध्रीयँ होत्रीयम् । पञ्चगृहीतेनाज्येनेतरान् । सोमेन मार्जालीयम् १७ य एव निवपनमन्त्रास्ते व्याघारणाः १८ सवनीयानां पात्राणि प्रक्षाल्य प्रयुनक्ति या-न्यौषधकारितानि भवन्ति १९ पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति २० वाग्यतः पात्राणि संमृशति २१ १७

दक्षिणेन चात्वालमुपविशन्ति १ अग्रेण प्रस्तोतारमुपविश्याध्वर्युः प्रस्तोत्रे बर्हिर्मुष्टिं प्रयच्छन् स्तोत्रमुपाकरोति वायुर्हिंकर्ता इति प्रतिपद्य ते देवाः प्राणभृतः प्राणं मयि दधतु ॥ सोमः पवते इत्यन्तेन २ एतेनैव सर्वाणि स्तोत्रा-ण्युपाकरोति ३ उपावर्तध्वम् इत्यन्यत्र पवमानेभ्योऽनन्तरं करोति ४ चात्वा-लमवेक्षमाणाः स्तुवते ५ स्तोत्रँ स्तूयमानं चत्वार ऋत्विज उपगायन्ति । दिग्भ्य उपगायन्ति ६ यजमानपञ्चमा ऋत्विज उपगायन्ति ७ नाध्वर्युरुप-गायेदिति विज्ञायते ८ ओ इत्यन्य ऋत्विज उपगायन्ति । हो इति यजमानः ९ स्तूयमानं यजमानोऽन्वारोहं जपति श्येनोऽसि गायत्रछन्दाः इति १० स्तुतमनुमन्त्रयते स्तुतस्य स्तुतमसि इति ११ एतेनैव सर्वाणि स्तोत्रा-ण्यनुमन्त्रयते १२ स्तुत उत्तिष्ठन्नाह अग्नीदग्नीन् विहर बर्हिः स्तृणाहि पुरोडाशाँ अलंकुरु प्रतिप्रस्थातः पशुनेहि इति १३ प्रत्येत्य राजानं यजमान उपतिष्ठते विष्णो त्वं नो अन्तमः इति १४ आग्नीध्रादङ्गारानाहृत्य यथान्युप्तमाग्नीध्रो धिष्णियान् विहरति १५ पुरस्तात्प्रत्यङ्ङासीनः प्रतिप्रस्थाता धिष्णियान् व्याघारयति १६ द्रो णकलशात् परिप्लवया राजानमादायाहवनीयमाग्नीध्रीयँ होत्रीयम् । पञ्चगृहीतेनाज्येनेतरान् । सोमेन मार्जालीयम् १७ य एव निवपनमन्त्रास्ते व्याघारणाः १८ सवनीयानां पात्राणि प्रक्षाल्य प्रयुनक्ति या-न्यौषधकारितानि भवन्ति १९ पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति २० वाग्यतः पात्राणि संमृशति २१ १७

1828

tt" svnIy;É¥vRptIN{ ;y hárvte /;n; N{ ;y pUWy;' l;j;n( ivtuW;n( kroit 9 t];vpnmN]ovhnnmN] ¬ÃpnmN]o inãpvnmN] it i£yNte 10 p;

tataH savanIyAnnirvapatIndra ?Aya harivate dhAnA indra ?Aya pUSaNvate karambhaMM sarasvatyai bhAratyai parivApamindra ?Aya puroDAfamaSTAkapAlaM prAtaHsavana ekAdafakapAlaM mAdhyaMdine savane dvAdafakapAlaM tqtIyasavane , api vA sarvatraikAdafakapAlam 1 manthaM karambha ityAcakSate , lAjAn parivApa iti 2 samAnamAvapanAt 3 yavAnopya lAjArthaM kapAlamupadhAya tasminnardhaM vrIhINAM yajurutpUtAbhiradbhiH saMyutyAvapati 4 AvapannadhifrayaNamantraM japatyudvapannudvAsanamantram 5 bhrASTrAn lAjAnabhighAryodvAsayati 6 kAla evAlaMkaroti 7 samAnamAvahananAt 8 yavAnavahatya pANibhyAM lAjAn vituSAn karoti 9 tatrAvapanamantro'vahananamantra udvapanamantro niSpavanamantra iti kriyante 10 pANyorulUkhalamusalamantrAH kriyeran 11 tataH puroDAfIyAnavahanti 12 yat prAgadhivapanAt tatkqtvA karambhAryaM kapAlamupadhAya yavataNDulAnAmardhaM karambhArthaM kapAla Avapati 13 vyAkhyAtaH saMM skAraH 14 piSTAnAmAvqtA dhAnAH piMM Santi 15 samAnamA kapAlopadhAnAt 16 dhAnArthaM kapAlamupadhAya puroDAfakapAlAnyupadadhAti 17 AmikSAM karoti 18 nAnApAtreSu havIMM Si saMvapati , utpunAti 19 18

tataH savanIyAnnirvapatIndrA ya harivate dhAnA indrA ya pUSaNvate karambhaMM sarasvatyai bhAratyai parivApamindrA ya puroDAfamaSTAkapAlaM prAtaHsavana ekAdafakapAlaM mAdhyaMdine savane dvAdafakapAlaM tqtIyasavane , api vA sarvatraikAdafakapAlam 1 manthaM karambha ityAcakSate , lAjAn parivApa iti 2 samAnamAvapanAt 3 yavAnopya lAjArthaM kapAlamupadhAya tasminnardhaM vrIhINAM yajurutpUtAbhiradbhiH saMyutyAvapati 4 AvapannadhifrayaNamantraM japatyudvapannudvAsanamantram 5 bhrASTrAn lAjAnabhighAryodvAsayati 6 kAla evAlaMkaroti 7 samAnamAvahananAt 8 yavAnavahatya pANibhyAM lAjAn vituSAn karoti 9 tatrAvapanamantro'vahananamantra udvapanamantro niSpavanamantra iti kriyante 10 pANyorulUkhalamusalamantrAH kriyeran 11 tataH puroDAfIyAnavahanti 12 yat prAgadhivapanAt tatkqtvA karambhAryaM kapAlamupadhAya yavataNDulAnAmardhaM karambhArthaM kapAla Avapati 13 vyAkhyAtaH saMM skAraH 14 piSTAnAmAvqtA dhAnAH pi MM! Santi 15 samAnamA kapAlopadhAnAt 16 dhAnArthaM kapAlamupadhAya puroDAfakapAlAnyupadadhAti 17 AmikSAM karoti 18 nAnApAtreSu havI MM! Si saMvapati , utpunAti 19 18

ततः सवनीयान्निर्वपतीन्द्र ?ाय हरिवते धाना इन्द्र ?ाय पूषण्वते करम्भँ सरस्वत्यै भारत्यै परिवापमिन्द्र ?ाय पुरोडाशमष्टाकपालं प्रातःसवन एकादशकपालं माध्यंदिने सवने द्वादशकपालं तृतीयसवने । अपि वा सर्वत्रैकादशकपालम् १ मन्थं करम्भ इत्याचक्षते । लाजान् परिवाप इति २ समानमावपनात् ३ यवानोप्य लाजार्थं कपालमुपधाय तस्मिन्नर्धं व्रीहीणां यजुरुत्पूताभिरद्भिः संयुत्यावपति ४ आवपन्नधिश्रयणमन्त्रं जपत्युद्वपन्नुद्वासनमन्त्रम् ५ भ्राष्ट्रान् लाजानभिघार्योद्वासयति ६ काल एवालंकरोति ७ समानमावहननात् ८ यवानवहत्य पाणिभ्यां लाजान् वितुषान् करोति ९ तत्रावपनमन्त्रोऽवहननमन्त्र उद्वपनमन्त्रो निष्पवनमन्त्र इति क्रियन्ते १० पाण्योरुलूखलमुसलमन्त्राः क्रियेरन् ११ ततः पुरोडाशीयानवहन्ति १२ यत् प्रागधिवपनात् तत्कृत्वा करम्भार्यं कपालमुपधाय यवतण्डुलानामर्धं करम्भार्थं कपाल आवपति १३ व्याख्यातः सँ स्कारः १४ पिष्टानामावृता धानाः पिँ षन्ति १५ समानमा कपालोपधानात् १६ धानार्थं कपालमुपधाय पुरोडाशकपालान्युपदधाति १७ आमिक्षां करोति १८ नानापात्रेषु हवीँ षि संवपति । उत्पुनाति १९ १८

ततः सवनीयान्निर्वपतीन्द्रा य हरिवते धाना इन्द्रा य पूषण्वते करम्भँ सरस्वत्यै भारत्यै परिवापमिन्द्रा य पुरोडाशमष्टाकपालं प्रातःसवन एकादशकपालं माध्यंदिने सवने द्वादशकपालं तृतीयसवने । अपि वा सर्वत्रैकादशकपालम् १ मन्थं करम्भ इत्याचक्षते । लाजान् परिवाप इति २ समानमावपनात् ३ यवानोप्य लाजार्थं कपालमुपधाय तस्मिन्नर्धं व्रीहीणां यजुरुत्पूताभिरद्भिः संयुत्यावपति ४ आवपन्नधिश्रयणमन्त्रं जपत्युद्वपन्नुद्वासनमन्त्रम् ५ भ्राष्ट्रान् लाजानभिघार्योद्वासयति ६ काल एवालंकरोति ७ समानमावहननात् ८ यवानवहत्य पाणिभ्यां लाजान् वितुषान् करोति ९ तत्रावपनमन्त्रोऽवहननमन्त्र उद्वपनमन्त्रो निष्पवनमन्त्र इति क्रियन्ते १० पाण्योरुलूखलमुसलमन्त्राः क्रियेरन् ११ ततः पुरोडाशीयानवहन्ति १२ यत् प्रागधिवपनात् तत्कृत्वा करम्भार्यं कपालमुपधाय यवतण्डुलानामर्धं करम्भार्थं कपाल आवपति १३ व्याख्यातः सँ स्कारः १४ पिष्टानामावृता धानाः पि ँ! षन्ति १५ समानमा कपालोपधानात् १६ धानार्थं कपालमुपधाय पुरोडाशकपालान्युपदधाति १७ आमिक्षां करोति १८ नानापात्रेषु हवी ँ! षि संवपति । उत्पुनाति १९ १८

1831

mNq' cwv puro@;x' c s'y*it 1 /;n; aoPy puro@;xmÉ/Åyit 2 Evmev /;n; ¬Ã;Sy puro@;xmuÃ;syit 3 a;¦I/[ Ev;nupOÏä' bihR" StO,;it 4 puro@;x;nl'kroit 5 tt a;Én' { o,klx;t( párPlvy; gOð;it y; v;' kx; m/umtI Tyeten;nuv;knoÿre, v; 6 { o,klx;dev;t è?v| párPlvy; g[h;n( gOð;TyNy] /;r;g[he>y" 7 a;Én' gOhITv; i]vOt; yUp' párvIy;¦ey' px\ svnIypxumup;kroTyÉ¦·ome ) EeN{ ;¦muKQye iÃtIym( ) EeN{ ' vOiã, \ Wo@ixin tOtIym( ) s;rSvtI' meWImitr;]e ctuqIRm( 8 veids'Émt;' vwk;dixnI' Émnoit 9 sm;nm; vp;y; hom;t( 10 üt;y;' vp;y;' p[§PSyNto g[h;nve=Nte 11 Ã* smu{ * ivtt;vjUy*R it { o,-klx;/vnIy* 12 Ã¹ { /sI it pUt.Otm( 13 svR \ r;j;nmupitÏNte pár.UrÉ¦' pár.UárN{ m( it p[itp´ tSy t dmuNmOje TyNten 14 p[;,;y me Tyup;\ xup;]m( 15 ap;n;y me TyNty;Rmm( 16 Vy;n;y me Tyup;'xu-svnm( 17 v;ce me TywN{ v;yvm( 18 d=£tu>y;' me it mw];v¨,m( 19 c=u>y;| me it x£;miNqn* 20 19

manthaM caiva puroDAfaM ca saMyauti 1 dhAnA opya puroDAfamadhifrayati 2 evameva dhAnA udvAsya puroDAfamudvAsayati 3 AgnIdhra evAnupqSThyaM barhiH stqNAti 4 puroDAfAnalaMkaroti 5 tata AfvinaM dra ?oNakalafAt pariplavayA gqhNAti yA vAM kafA madhumatI ityetenAnuvAkenottareNa vA 6 dra ?oNakalafAdevAta UrdhvaM pariplavayA grahAn gqhNAtyanyatra dhArAgrahebhyaH 7 AfvinaM gqhItvA trivqtA yUpaM parivIyAgneyaM pafuMM savanIyapafumupAkarotyagniSTome , aindra ?Agnamukthye dvitIyam , aindraM vqSNiMM SoDafini tqtIyam , sArasvatIM meSImatirAtre caturthIm 8 vedisaMmitAM vaikAdafinIM minoti 9 samAnamA vapAyA homAt 10 hutAyAM vapAyAM prasrapsyanto grahAnavekSante 11 dvau samudra ?au vitatAvajUryau iti dra ?oNa-kalafAdhavanIyau 12 dve dra dhasI iti pUtabhqtam 13 sarvaMM rAjAnamupatiSThante paribhUragniM paribhUrindra m iti pratipadya tasya ta idamunmqje ityantena 14 prANAya me ityupAMM fupAtram 15 apAnAya me ityantaryAmam 16 vyAnAya me ityupAMfu-savanam 17 vAce me ityaindra vAyavam 18 dakSakratubhyAM me iti maitrAvaruNam 19 cakSurbhyAM me iti fakrAmanthinau 20 19

manthaM caiva puroDAfaM ca saMyauti 1 dhAnA opya puroDAfamadhifrayati 2 evameva dhAnA udvAsya puroDAfamudvAsayati 3 AgnIdhra evAnupqSThyaM barhiH stqNAti 4 puroDAfAnalaMkaroti 5 tata AfvinaM dro NakalafAt pariplavayA gqhNAti yA vAM kafA madhumatI ityetenAnuvAkenottareNa vA 6 dro NakalafAdevAta UrdhvaM pariplavayA grahAn gqhNAtyanyatra dhArAgrahebhyaH 7 AfvinaM gqhItvA trivqtA yUpaM parivIyAgneyaM pafuMM savanIyapafumupAkarotyagniSTome , aindrA gnamukthye dvitIyam , aindraM vqSNi MM! SoDafini tqtIyam , sArasvatIM meSImatirAtre caturthIm 8 vedisaMmitAM vaikAdafinIM minoti 9 samAnamA vapAyA homAt 10 hutAyAM vapAyAM prasrapsyanto grahAnavekSante 11 dvau samudrau vitatAvajUryau iti dro Na-kalafAdhavanIyau 12 dve dra dhasI iti pUtabhqtam 13 sarva MM! rAjAnamupatiSThante paribhUragniM paribhUrindra m iti pratipadya tasya ta idamunmqje ityantena 14 prANAya me ityupAMM fupAtram 15 apAnAya me ityantaryAmam 16 vyAnAya me ityupAMfu-savanam 17 vAce me ityaindra vAyavam 18 dakSakratubhyAM me iti maitrAvaruNam 19 cakSurbhyAM me iti fakrAmanthinau 20 19

मन्थं चैव पुरोडाशं च संयौति १ धाना ओप्य पुरोडाशमधिश्रयति २ एवमेव धाना उद्वास्य पुरोडाशमुद्वासयति ३ आग्नीध्र एवानुपृष्ठ्यं बर्हिः स्तृणाति ४ पुरोडाशानलंकरोति ५ तत आश्विनं द्र ?ोणकलशात् परिप्लवया गृह्णाति या वां कशा मधुमती इत्येतेनानुवाकेनोत्तरेण वा ६ द्र ?ोणकलशादेवात ऊर्ध्वं परिप्लवया ग्रहान् गृह्णात्यन्यत्र धाराग्रहेभ्यः ७ आश्विनं गृहीत्वा त्रिवृता यूपं परिवीयाग्नेयं पशुँ सवनीयपशुमुपाकरोत्यग्निष्टोमे । ऐन्द्र ?ाग्नमुक्थ्ये द्वितीयम् । ऐन्द्रं वृष्णिँ षोडशिनि तृतीयम् । सारस्वतीं मेषीमतिरात्रे चतुर्थीम् ८ वेदिसंमितां वैकादशिनीं मिनोति ९ समानमा वपाया होमात् १० हुतायां वपायां प्रस्रप्स्यन्तो ग्रहानवेक्षन्ते ११ द्वौ समुद्र ?ौ विततावजूर्यौ इति द्र ?ोण-कलशाधवनीयौ १२ द्वे द्र धसी इति पूतभृतम् १३ सर्वँ राजानमुपतिष्ठन्ते परिभूरग्निं परिभूरिन्द्र म् इति प्रतिपद्य तस्य त इदमुन्मृजे इत्यन्तेन १४ प्राणाय मे इत्युपाँ शुपात्रम् १५ अपानाय मे इत्यन्तर्यामम् १६ व्यानाय मे इत्युपांशु-सवनम् १७ वाचे मे इत्यैन्द्र वायवम् १८ दक्षक्रतुभ्यां मे इति मैत्रावरुणम् १९ चक्षुर्भ्यां मे इति शक्रामन्थिनौ २० १९

मन्थं चैव पुरोडाशं च संयौति १ धाना ओप्य पुरोडाशमधिश्रयति २ एवमेव धाना उद्वास्य पुरोडाशमुद्वासयति ३ आग्नीध्र एवानुपृष्ठ्यं बर्हिः स्तृणाति ४ पुरोडाशानलंकरोति ५ तत आश्विनं द्रो णकलशात् परिप्लवया गृह्णाति या वां कशा मधुमती इत्येतेनानुवाकेनोत्तरेण वा ६ द्रो णकलशादेवात ऊर्ध्वं परिप्लवया ग्रहान् गृह्णात्यन्यत्र धाराग्रहेभ्यः ७ आश्विनं गृहीत्वा त्रिवृता यूपं परिवीयाग्नेयं पशुँ सवनीयपशुमुपाकरोत्यग्निष्टोमे । ऐन्द्रा ग्नमुक्थ्ये द्वितीयम् । ऐन्द्रं वृष्णि ँ! षोडशिनि तृतीयम् । सारस्वतीं मेषीमतिरात्रे चतुर्थीम् ८ वेदिसंमितां वैकादशिनीं मिनोति ९ समानमा वपाया होमात् १० हुतायां वपायां प्रस्रप्स्यन्तो ग्रहानवेक्षन्ते ११ द्वौ समुद्रौ विततावजूर्यौ इति द्रो ण-कलशाधवनीयौ १२ द्वे द्र धसी इति पूतभृतम् १३ सर्व ँ! राजानमुपतिष्ठन्ते परिभूरग्निं परिभूरिन्द्र म् इति प्रतिपद्य तस्य त इदमुन्मृजे इत्यन्तेन १४ प्राणाय मे इत्युपाँ शुपात्रम् १५ अपानाय मे इत्यन्तर्यामम् १६ व्यानाय मे इत्युपांशु-सवनम् १७ वाचे मे इत्यैन्द्र वायवम् १८ दक्षक्रतुभ्यां मे इति मैत्रावरुणम् १९ चक्षुर्भ्यां मे इति शक्रामन्थिनौ २० १९

1834

Åo];y me Ty;Énm( 1 a;Tmne me Ty;g[y,m( 2 a©¹>yo me TyuKQym( 3 a;yuWe me it /[uvm( 4 tejse me Ð aojse me Ð vcRse me Tyitg[;ç;n( 5 vIy;Ry me it Wo@ixp;]' yid Wo@xI .vit 6 ivã,ojR#rmÉs it { o,klxm( 7 N{ Sy j#rmÉs Ty;/vnIym( 8 iveW;' dev;n;' j#rmÉs it pUt.Otm( 9 svR \ r;j;nmupitÏNte koÉs ko n;m it p[itp´ tSy t dmuNmOje TyNten 10 bu.UW¥ve=et b[÷vcRsk;mo-ve=et;my;Vyve=et;É.cr¥ve=eteit ivD;yte 11 tt tr;É, { Vy;

frotrAya me ityAfvinam 1 Atmane me ityAgrayaNam 2 azgebhyo me ityukthyam 3 AyuSe me iti dhruvam 4 tejase me . ojase me . varcase me ityatigrAhyAn 5 vIryAya me iti SoDafipAtraM yadi SoDafI bhavati 6 viSNorjaTharamasi iti dra ?oNakalafam 7 indra sya jaTharamasi ityAdhavanIyam 8 vifveSAM devAnAM jaTharamasi iti pUtabhqtam 9 sarvaMM rAjAnamupatiSThante ko'si ko nAma iti pratipadya tasya ta idamunmqje ityantena 10 bubhUSannavekSeta brahmavarcasakAmo-'vekSetAmayAvyavekSetAbhicarannavekSeteti vijxAyate 11 tata itarANi dra vyANyu-patiSThante 12 utkare vedikaraNAni sphyaH svastirvighanaH svastiH ityetai-rmantrairyathArUpam 13 yajxiyA yajxakqta stha te mAsmin yajxa upahvayadhvam iti ca sarvANi 14 upa mA dyAvApqthivI hvayetAm iti dyAvApqthivI 15 upAstAvaH ityAstAvam 16 kalafaH iti dra ?oNakalafam 17 somaH iti somam 18 agniH ityAhavanIyam 19 upa devA upa yajxaH iti yajxam 20 upa mA hotrA upahave hvayantAm iti hotrakAn 21 hvayatAM hvayetAM hvayantAm ityanuSazgAn 22 namo'gnaye makhaghne ityAhavanIyam 23 namo rudra ?Aya makhaghne ityAgnIdhrIyam 24 nama indra ?Aya makhaghne iti hotrIyam 25 dqDhe sthaH fithire samIcI mAMM hasaspAtam iti dyAvApqthivI 26 sUryo mA devo divyAdaMM hasaspAtu ityAdityam 27 20

frotrAya me ityAfvinam 1 Atmane me ityAgrayaNam 2 azgebhyo me ityukthyam 3 AyuSe me iti dhruvam 4 tejase me . ojase me . varcase me ityatigrAhyAn 5 vIryAya me iti SoDafipAtraM yadi SoDafI bhavati 6 viSNorjaTharamasi iti dro Nakalafam 7 indra sya jaTharamasi ityAdhavanIyam 8 vifveSAM devAnAM jaTharamasi iti pUtabhqtam 9 sarva MM! rAjAnamupatiSThante ko'si ko nAma iti pratipadya tasya ta idamunmqje ityantena 10 bubhUSannavekSeta brahmavarcasakAmo-'vekSetAmayAvyavekSetAbhicarannavekSeteti vijxAyate 11 tata itarANi dra vyANyu-patiSThante 12 utkare vedikaraNAni sphyaH svastirvighanaH svastiH ityetai-rmantrairyathArUpam 13 yajxiyA yajxakqta stha te mAsmin yajxa upahvayadhvam iti ca sarvANi 14 upa mA dyAvApqthivI hvayetAm iti dyAvApqthivI 15 upAstAvaH ityAstAvam 16 kalafaH iti dro Nakalafam 17 somaH iti somam 18 agniH ityAhavanIyam 19 upa devA upa yajxaH iti yajxam 20 upa mA hotrA upahave hvayantAm iti hotrakAn 21 hvayatAM hvayetAM hvayantAm ityanuSazgAn 22 namo'gnaye makhaghne ityAhavanIyam 23 namo rudrA ya makhaghne ityAgnIdhrIyam 24 nama indrA ya makhaghne iti hotrIyam 25 dqDhe sthaH fithire samIcI mAMM hasaspAtam iti dyAvApqthivI 26 sUryo mA devo divyAdaMM hasaspAtu ityAdityam 27 20

श्रोत्राय मे इत्याश्विनम् १ आत्मने मे इत्याग्रयणम् २ अङ्गेभ्यो मे इत्युक्थ्यम् ३ आयुषे मे इति ध्रुवम् ४ तेजसे मे ॥ ओजसे मे ॥ वर्चसे मे इत्यतिग्राह्यान् ५ वीर्याय मे इति षोडशिपात्रं यदि षोडशी भवति ६ विष्णोर्जठरमसि इति द्र ?ोणकलशम् ७ इन्द्र स्य जठरमसि इत्याधवनीयम् ८ विश्वेषां देवानां जठरमसि इति पूतभृतम् ९ सर्वँ राजानमुपतिष्ठन्ते कोऽसि को नाम इति प्रतिपद्य तस्य त इदमुन्मृजे इत्यन्तेन १० बुभूषन्नवेक्षेत ब्रह्मवर्चसकामो-ऽवेक्षेतामयाव्यवेक्षेताभिचरन्नवेक्षेतेति विज्ञायते ११ तत इतराणि द्र व्याण्यु-पतिष्ठन्ते १२ उत्करे वेदिकरणानि स्फ्यः स्वस्तिर्विघनः स्वस्तिः इत्येतै-र्मन्त्रैर्यथारूपम् १३ यज्ञिया यज्ञकृत स्थ ते मास्मिन् यज्ञ उपह्वयध्वम् इति च सर्वाणि १४ उप मा द्यावापृथिवी ह्वयेताम् इति द्यावापृथिवी १५ उपास्तावः इत्यास्तावम् १६ कलशः इति द्र ?ोणकलशम् १७ सोमः इति सोमम् १८ अग्निः इत्याहवनीयम् १९ उप देवा उप यज्ञः इति यज्ञम् २० उप मा होत्रा उपहवे ह्वयन्ताम् इति होत्रकान् २१ ह्वयतां ह्वयेतां ह्वयन्ताम् इत्यनुषङ्गान् २२ नमोऽग्नये मखघ्ने इत्याहवनीयम् २३ नमो रुद्र ?ाय मखघ्ने इत्याग्नीध्रीयम् २४ नम इन्द्र ?ाय मखघ्ने इति होत्रीयम् २५ दृढे स्थः शिथिरे समीची माँ हसस्पातम् इति द्यावापृथिवी २६ सूर्यो मा देवो दिव्यादँ हसस्पातु इत्यादित्यम् २७ २०

श्रोत्राय मे इत्याश्विनम् १ आत्मने मे इत्याग्रयणम् २ अङ्गेभ्यो मे इत्युक्थ्यम् ३ आयुषे मे इति ध्रुवम् ४ तेजसे मे ॥ ओजसे मे ॥ वर्चसे मे इत्यतिग्राह्यान् ५ वीर्याय मे इति षोडशिपात्रं यदि षोडशी भवति ६ विष्णोर्जठरमसि इति द्रो णकलशम् ७ इन्द्र स्य जठरमसि इत्याधवनीयम् ८ विश्वेषां देवानां जठरमसि इति पूतभृतम् ९ सर्व ँ! राजानमुपतिष्ठन्ते कोऽसि को नाम इति प्रतिपद्य तस्य त इदमुन्मृजे इत्यन्तेन १० बुभूषन्नवेक्षेत ब्रह्मवर्चसकामो-ऽवेक्षेतामयाव्यवेक्षेताभिचरन्नवेक्षेतेति विज्ञायते ११ तत इतराणि द्र व्याण्यु-पतिष्ठन्ते १२ उत्करे वेदिकरणानि स्फ्यः स्वस्तिर्विघनः स्वस्तिः इत्येतै-र्मन्त्रैर्यथारूपम् १३ यज्ञिया यज्ञकृत स्थ ते मास्मिन् यज्ञ उपह्वयध्वम् इति च सर्वाणि १४ उप मा द्यावापृथिवी ह्वयेताम् इति द्यावापृथिवी १५ उपास्तावः इत्यास्तावम् १६ कलशः इति द्रो णकलशम् १७ सोमः इति सोमम् १८ अग्निः इत्याहवनीयम् १९ उप देवा उप यज्ञः इति यज्ञम् २० उप मा होत्रा उपहवे ह्वयन्ताम् इति होत्रकान् २१ ह्वयतां ह्वयेतां ह्वयन्ताम् इत्यनुषङ्गान् २२ नमोऽग्नये मखघ्ने इत्याहवनीयम् २३ नमो रुद्रा य मखघ्ने इत्याग्नीध्रीयम् २४ नम इन्द्रा य मखघ्ने इति होत्रीयम् २५ दृढे स्थः शिथिरे समीची माँ हसस्पातम् इति द्यावापृथिवी २६ सूर्यो मा देवो दिव्यादँ हसस्पातु इत्यादित्यम् २७ २०

1837

v;yurNtár=;t( it v;yum( 1 aÉ¦" pOÉqVy;" TyÉ¦m( 2 ym" iptO>y" it ymm( 3 srSvtI mnuãye>y" it srSvtIm( 4 devI Ã;r* m; m; s' t;¢m( it sdso Ã;r* 5 nm" sdse it sd" 6 nm" sdsSptye it yjm;nm( 7 nm" s%In;' purog;,;' c=uWe TyOiTvj" 8 nmo idve it idvm( 9 nm" pOÉqVyw it pOÉqvIm( 10 p[ivXy y]opve+yn( .vit tdupitÏte ahe dwÉ/WVyodtiStÏ;NySy sdne sId yoSmTp;ktr" it 11 ag[e, p[x;S]Iymit£Myopivxit ¬É¥vt ¬duÃt geWm( it 12 ´;v;pOÉqvI smI=te p;t' m; ´;v;pOÉqvI a´;ö" it 13 sdso d²=,;/| pre=et a;gNt iptr" iptOm;nh' yuãm;É..URy;s\ sup[jso my; yUy' .Uy;St it 14 svnIy;n;s;´ s'p[eãyit p[;t" p[;t"s;vSyeN{ ;y puro-@;x;n;mnub[Uih it 15 ju×;mupStIyR sveRW;\ hivW;\ smv´it 16 a;Ém=;y; avd;y v;ÉjnSy;v´it ) n v; v;ÉjnSy 17 avd;y;-É.`;y;RTy;£My;Å;Vy;h p[;t" p[;t"s;vSyeN{ ;y puro@;x;n( p[iSqt;n( p[eãy it 18 s'p[eãyit a¦yenub[Uih Ð a¦ye p[eãy it iSv·Õt" 19 a]wve@;' inrv´eidTyekm( ) ¬pártr;ÉmTyprm( 20 21

vAyurantarikSAt iti vAyum 1 agniH pqthivyAH ityagnim 2 yamaH pitqbhyaH iti yamam 3 sarasvatI manuSyebhyaH iti sarasvatIm 4 devI dvArau mA mA saM tAptam iti sadaso dvArau 5 namaH sadase iti sadaH 6 namaH sadasaspataye iti yajamAnam 7 namaH sakhInAM purogANAM cakSuSe ityqtvijaH 8 namo dive iti divam 9 namaH pqthivyai iti pqthivIm 10 pravifya yatropavekSyan bhavati tadupatiSThate ahe daidhiSavyodatastiSThAnyasya sadane sIda yo'smatpAkataraH iti 11 agreNa prafAstrIyamatikramyopavifati unnivata ududvatafca geSam iti 12 dyAvApqthivI samIkSate pAtaM mA dyAvApqthivI adyAhnaH iti 13 sadaso dakSiNArdhaM parekSeta Aganta pitaraH pitqmAnahaM yuSmAbhirbhUyAsaMM suprajaso mayA yUyaM bhUyAsta iti 14 savanIyAnAsAdya saMpreSyati prAtaH prAtaHsAvasyendra ?Aya puro-DAfAnAmanubrUhi iti 15 juhvAmupastIrya sarveSAMM haviSAMM samavadyati 16 AmikSAyA avadAya vAjinasyAvadyati , na vA vAjinasya 17 avadAyA-bhighAryAtyAkramyAfrAvyAha prAtaH prAtaHsAvasyendra ?Aya puroDAfAn prasthitAn preSya iti 18 saMpreSyati agnaye'nubrUhi . agnaye preSya iti sviSTakqtaH 19 atraiveDAM niravadyedityekam , uparitarAmityaparam 20 21

vAyurantarikSAt iti vAyum 1 agniH pqthivyAH ityagnim 2 yamaH pitqbhyaH iti yamam 3 sarasvatI manuSyebhyaH iti sarasvatIm 4 devI dvArau mA mA saM tAptam iti sadaso dvArau 5 namaH sadase iti sadaH 6 namaH sadasaspataye iti yajamAnam 7 namaH sakhInAM purogANAM cakSuSe ityqtvijaH 8 namo dive iti divam 9 namaH pqthivyai iti pqthivIm 10 pravifya yatropavekSyan bhavati tadupatiSThate ahe daidhiSavyodatastiSThAnyasya sadane sIda yo'smatpAkataraH iti 11 agreNa prafAstrIyamatikramyopavifati unnivata ududvatafca geSam iti 12 dyAvApqthivI samIkSate pAtaM mA dyAvApqthivI adyAhnaH iti 13 sadaso dakSiNArdhaM parekSeta Aganta pitaraH pitqmAnahaM yuSmAbhirbhUyAsaMM suprajaso mayA yUyaM bhUyAsta iti 14 savanIyAnAsAdya saMpreSyati prAtaH prAtaHsAvasyendrA ya puro-DAfAnAmanubrUhi iti 15 juhvAmupastIrya sarveSAMM haviSAMM samavadyati 16 AmikSAyA avadAya vAjinasyAvadyati , na vA vAjinasya 17 avadAyA-bhighAryAtyAkramyAfrAvyAha prAtaH prAtaHsAvasyendrA ya puroDAfAn prasthitAn preSya iti 18 saMpreSyati agnaye'nubrUhi . agnaye preSya iti sviSTakqtaH 19 atraiveDAM niravadyedityekam , uparitarAmityaparam 20 21

वायुरन्तरिक्षात् इति वायुम् १ अग्निः पृथिव्याः इत्यग्निम् २ यमः पितृभ्यः इति यमम् ३ सरस्वती मनुष्येभ्यः इति सरस्वतीम् ४ देवी द्वारौ मा मा सं ताप्तम् इति सदसो द्वारौ ५ नमः सदसे इति सदः ६ नमः सदसस्पतये इति यजमानम् ७ नमः सखीनां पुरोगाणां चक्षुषे इत्यृत्विजः ८ नमो दिवे इति दिवम् ९ नमः पृथिव्यै इति पृथिवीम् १० प्रविश्य यत्रोपवेक्ष्यन् भवति तदुपतिष्ठते अहे दैधिषव्योदतस्तिष्ठान्यस्य सदने सीद योऽस्मत्पाकतरः इति ११ अग्रेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्योपविशति उन्निवत उदुद्वतश्च गेषम् इति १२ द्यावापृथिवी समीक्षते पातं मा द्यावापृथिवी अद्याह्नः इति १३ सदसो दक्षिणार्धं परेक्षेत आगन्त पितरः पितृमानहं युष्माभिर्भूयासँ सुप्रजसो मया यूयं भूयास्त इति १४ सवनीयानासाद्य संप्रेष्यति प्रातः प्रातःसावस्येन्द्र ?ाय पुरो-डाशानामनुब्रूहि इति १५ जुह्वामुपस्तीर्य सर्वेषाँ हविषाँ समवद्यति १६ आमिक्षाया अवदाय वाजिनस्यावद्यति । न वा वाजिनस्य १७ अवदाया-भिघार्यात्याक्रम्याश्राव्याह प्रातः प्रातःसावस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति १८ संप्रेष्यति अग्नयेऽनुब्रूहि ॥ अग्नये प्रेष्य इति स्विष्टकृतः १९ अत्रैवेडां निरवद्येदित्येकम् । उपरितरामित्यपरम् २० २१

वायुरन्तरिक्षात् इति वायुम् १ अग्निः पृथिव्याः इत्यग्निम् २ यमः पितृभ्यः इति यमम् ३ सरस्वती मनुष्येभ्यः इति सरस्वतीम् ४ देवी द्वारौ मा मा सं ताप्तम् इति सदसो द्वारौ ५ नमः सदसे इति सदः ६ नमः सदसस्पतये इति यजमानम् ७ नमः सखीनां पुरोगाणां चक्षुषे इत्यृत्विजः ८ नमो दिवे इति दिवम् ९ नमः पृथिव्यै इति पृथिवीम् १० प्रविश्य यत्रोपवेक्ष्यन् भवति तदुपतिष्ठते अहे दैधिषव्योदतस्तिष्ठान्यस्य सदने सीद योऽस्मत्पाकतरः इति ११ अग्रेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्योपविशति उन्निवत उदुद्वतश्च गेषम् इति १२ द्यावापृथिवी समीक्षते पातं मा द्यावापृथिवी अद्याह्नः इति १३ सदसो दक्षिणार्धं परेक्षेत आगन्त पितरः पितृमानहं युष्माभिर्भूयासँ सुप्रजसो मया यूयं भूयास्त इति १४ सवनीयानासाद्य संप्रेष्यति प्रातः प्रातःसावस्येन्द्रा य पुरो-डाशानामनुब्रूहि इति १५ जुह्वामुपस्तीर्य सर्वेषाँ हविषाँ समवद्यति १६ आमिक्षाया अवदाय वाजिनस्यावद्यति । न वा वाजिनस्य १७ अवदाया-भिघार्यात्याक्रम्याश्राव्याह प्रातः प्रातःसावस्येन्द्रा य पुरोडाशान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति १८ संप्रेष्यति अग्नयेऽनुब्रूहि ॥ अग्नये प्रेष्य इति स्विष्टकृतः १९ अत्रैवेडां निरवद्येदित्येकम् । उपरितरामित्यपरम् २० २१

1840

tto iÃdevTywrt" 1 v;yv N{ v;yu>y;mnub[Uih it s'p[eãyit 2 a;idTyp;]e, p[itp[Sq;twN{ v;yvSywkdex' gOð;it ¬py;mgOhItoÉs v;=sdÉs v;Kp;>y;' Tv; £tup;>y;mSy yDSy /[uvSy;?y=;>y;' gOð;Ém it 3 { o,klx;d( gOçNtes¥; ôyNte TyekW;' p[iting[;ç;,;' vdit 4 EeN{ v;yvm;d;y;?vyuR{ oR,klx;t( párPlvy; r;j;nm;d;y;`;rm;-`;ryit y]op;\ x" a?vro yDoymStu dev; aoW/I>y" it 5 t]wWoTyNtp[dex" ) m?ye¦er;Jy;ütI" p;ütI" puro@;x;ütI juhoit ) a;´Ntyor;/;rSy som;ütI" 6 yto mNyet;nÉ.£My hoãy;mIit tiÿÏ¥;Å;vyet( 7 aTy;£My;Å;Vy;h v;yv N{ v;yu>y;' p[eãy it 8 vW$(Õte juhoit 9 punvRW$(Õte juüt" 10 ütmnumN]yte .UrÉs ÅeÏo rXmIn;' p[;,p;" p[;,' me p;ih /UrÉs ÅeÏo rXmIn;mp;np; ap;n' me p;ih it 11 y´en' pUvR" sn( .[;tOVyoÉ.ãy;d©Ly;©ÏmupingOðIy;t( y´pro©Ï¼n;©²l' yo n N{ v;yU aÉ.d;sit it 12 a?vyuRp;]e p[itp[Sq;t; s\ §;vm;nyit ) a?vyuR" p[itp[Sq;tu" p;]e ) p[itp[Sq;-t;idTySq;Ly;' deve>ySTv; it 13 ho]e?vyuR.R=' p[yCzit mÉy vsu" purovsuv;RKy; v;c' me p;ih it 14 Etenwv hot; p[itgOð;it 15 22

tato dvidevatyaifcarataH 1 vAyava indra vAyubhyAmanubrUhi iti saMpreSyati 2 AdityapAtreNa pratiprasthAtaindra vAyavasyaikadefaM gqhNAti upayAmagqhIto'si vAkSasadasi vAkpAbhyAM tvA kratupAbhyAmasya yajxasya dhruvasyAdhyakSAbhyAM gqhNAmi iti 3 dra ?oNakalafAd gqhyante'sannA hUyante ityekeSAM pratinigrAhyANAM vadati 4 aindra vAyavamAdAyAdhvaryudra ?o?NakalafAt pariplavayA rAjAnamAdAyAghAramA-ghArayati yatropAMM fuH adhvaro yajxo'yamastu devA oSadhIbhyaH iti 5 tatraiSo'tyantapradefaH , madhye'gnerAjyAhutIH pafvAhutIH puroDAfAhutIfca juhoti , AdyantayorAdhArasya somAhutIH 6 yato manyetAnabhikramya hoSyAmIti tattiSThannAfrAvayet 7 atyAkramyAfrAvyAha vAyava indra vAyubhyAM preSya iti 8 vaSaTkqte juhoti 9 punarvaSaTkqte juhutaH 10 hutamanumantrayate bhUrasi freSTho rafmInAM prANapAH prANaM me pAhi dhUrasi freSTho rafmInAmapAnapA apAnaM me pAhi iti 11 yadyenaM pUrvaH san bhrAtqvyo'bhiSyAdazgulyAzguSThamupanigqhNIyAt yadyaparo'zguSThenAzguliM yo na indra vAyU abhidAsati iti 12 adhvaryupAtre pratiprasthAtA saMM srAvamAnayati , adhvaryuH pratiprasthAtuH pAtre , pratiprasthA-tAdityasthAlyAM devebhyastvA iti 13 hotre'dhvaryurbhakSaM prayacchati mayi vasuH purovasurvAkyA vAcaM me pAhi iti 14 etenaiva hotA pratigqhNAti 15 22

tato dvidevatyaifcarataH 1 vAyava indra vAyubhyAmanubrUhi iti saMpreSyati 2 AdityapAtreNa pratiprasthAtaindra vAyavasyaikadefaM gqhNAti upayAmagqhIto'si vAkSasadasi vAkpAbhyAM tvA kratupAbhyAmasya yajxasya dhruvasyAdhyakSAbhyAM gqhNAmi iti 3 dro NakalafAd gqhyante'sannA hUyante ityekeSAM pratinigrAhyANAM vadati 4 aindra vAyavamAdAyAdhvaryudro rNa!kalafAt pariplavayA rAjAnamAdAyAghAramA-ghArayati yatropAMM fuH adhvaro yajxo'yamastu devA oSadhIbhyaH iti 5 tatraiSo'tyantapradefaH , madhye'gnerAjyAhutIH pafvAhutIH puroDAfAhutIfca juhoti , AdyantayorAdhArasya somAhutIH 6 yato manyetAnabhikramya hoSyAmIti tattiSThannAfrAvayet 7 atyAkramyAfrAvyAha vAyava indra vAyubhyAM preSya iti 8 vaSaTkqte juhoti 9 punarvaSaTkqte juhutaH 10 hutamanumantrayate bhUrasi freSTho rafmInAM prANapAH prANaM me pAhi dhUrasi freSTho rafmInAmapAnapA apAnaM me pAhi iti 11 yadyenaM pUrvaH san bhrAtqvyo'bhiSyAdazgulyAzguSThamupanigqhNIyAt yadyaparo'zguSThenAzguliM yo na indra vAyU abhidAsati iti 12 adhvaryupAtre pratiprasthAtA saMM srAvamAnayati , adhvaryuH pratiprasthAtuH pAtre , pratiprasthA-tAdityasthAlyAM devebhyastvA iti 13 hotre'dhvaryurbhakSaM prayacchati mayi vasuH purovasurvAkyA vAcaM me pAhi iti 14 etenaiva hotA pratigqhNAti 15 22

ततो द्विदेवत्यैश्चरतः १ वायव इन्द्र वायुभ्यामनुब्रूहि इति संप्रेष्यति २ आदित्यपात्रेण प्रतिप्रस्थातैन्द्र वायवस्यैकदेशं गृह्णाति उपयामगृहीतोऽसि वाक्षसदसि वाक्पाभ्यां त्वा क्रतुपाभ्यामस्य यज्ञस्य ध्रुवस्याध्यक्षाभ्यां गृह्णामि इति ३ द्र ?ोणकलशाद् गृह्यन्तेऽसन्ना हूयन्ते इत्येकेषां प्रतिनिग्राह्याणां वदति ४ ऐन्द्र वायवमादायाध्वर्युद्र ?ो?णकलशात् परिप्लवया राजानमादायाघारमा-घारयति यत्रोपाँ शुः अध्वरो यज्ञोऽयमस्तु देवा ओषधीभ्यः इति ५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । मध्येऽग्नेराज्याहुतीः पश्वाहुतीः पुरोडाशाहुतीश्च जुहोति । आद्यन्तयोराधारस्य सोमाहुतीः ६ यतो मन्येतानभिक्रम्य होष्यामीति तत्तिष्ठन्नाश्रावयेत् ७ अत्याक्रम्याश्राव्याह वायव इन्द्र वायुभ्यां प्रेष्य इति ८ वषट्कृते जुहोति ९ पुनर्वषट्कृते जुहुतः १० हुतमनुमन्त्रयते भूरसि श्रेष्ठो रश्मीनां प्राणपाः प्राणं मे पाहि धूरसि श्रेष्ठो रश्मीनामपानपा अपानं मे पाहि इति ११ यद्येनं पूर्वः सन् भ्रातृव्योऽभिष्यादङ्गुल्याङ्गुष्ठमुपनिगृह्णीयात् यद्यपरोऽङ्गुष्ठेनाङ्गुलिं यो न इन्द्र वायू अभिदासति इति १२ अध्वर्युपात्रे प्रतिप्रस्थाता सँ स्रावमानयति । अध्वर्युः प्रतिप्रस्थातुः पात्रे । प्रतिप्रस्था-तादित्यस्थाल्यां देवेभ्यस्त्वा इति १३ होत्रेऽध्वर्युर्भक्षं प्रयच्छति मयि वसुः पुरोवसुर्वाक्या वाचं मे पाहि इति १४ एतेनैव होता प्रतिगृह्णाति १५ २२

ततो द्विदेवत्यैश्चरतः १ वायव इन्द्र वायुभ्यामनुब्रूहि इति संप्रेष्यति २ आदित्यपात्रेण प्रतिप्रस्थातैन्द्र वायवस्यैकदेशं गृह्णाति उपयामगृहीतोऽसि वाक्षसदसि वाक्पाभ्यां त्वा क्रतुपाभ्यामस्य यज्ञस्य ध्रुवस्याध्यक्षाभ्यां गृह्णामि इति ३ द्रो णकलशाद् गृह्यन्तेऽसन्ना हूयन्ते इत्येकेषां प्रतिनिग्राह्याणां वदति ४ ऐन्द्र वायवमादायाध्वर्युद्रो र्ण!कलशात् परिप्लवया राजानमादायाघारमा-घारयति यत्रोपाँ शुः अध्वरो यज्ञोऽयमस्तु देवा ओषधीभ्यः इति ५ तत्रैषोऽत्यन्तप्रदेशः । मध्येऽग्नेराज्याहुतीः पश्वाहुतीः पुरोडाशाहुतीश्च जुहोति । आद्यन्तयोराधारस्य सोमाहुतीः ६ यतो मन्येतानभिक्रम्य होष्यामीति तत्तिष्ठन्नाश्रावयेत् ७ अत्याक्रम्याश्राव्याह वायव इन्द्र वायुभ्यां प्रेष्य इति ८ वषट्कृते जुहोति ९ पुनर्वषट्कृते जुहुतः १० हुतमनुमन्त्रयते भूरसि श्रेष्ठो रश्मीनां प्राणपाः प्राणं मे पाहि धूरसि श्रेष्ठो रश्मीनामपानपा अपानं मे पाहि इति ११ यद्येनं पूर्वः सन् भ्रातृव्योऽभिष्यादङ्गुल्याङ्गुष्ठमुपनिगृह्णीयात् यद्यपरोऽङ्गुष्ठेनाङ्गुलिं यो न इन्द्र वायू अभिदासति इति १२ अध्वर्युपात्रे प्रतिप्रस्थाता सँ स्रावमानयति । अध्वर्युः प्रतिप्रस्थातुः पात्रे । प्रतिप्रस्था-तादित्यस्थाल्यां देवेभ्यस्त्वा इति १३ होत्रेऽध्वर्युर्भक्षं प्रयच्छति मयि वसुः पुरोवसुर्वाक्या वाचं मे पाहि इति १४ एतेनैव होता प्रतिगृह्णाति १५ २२

1843

Evmevoÿr;>y;' yq;devt' p[crt" 1 Et;v¥;n; ) ¬ÿre, mN]e, p[iting[;ç' gOð;it ) n;];`;ro .vit ) sÕTsÕÆuüt" ) ¬ÿre,oÿre,;vb;/te ) ¬ÿre,oÿre,;idTySq;Ly;\ s'p;tmvnyit 2 aqwn;metenwv p;]e,;ip-d/;it ivã,v¨£mwW te somSt\ r=Sv t' te du=; m;v :yt( it 3 ¬ÿre,oÿre,;?vyuR.R=' p[yCzit ) ten tenwv hot; p[itgOð;it 4 a;/vnIy' pUt.OTyvnyit ) NyuPy;/vnIymu¥et; 5 s'p[eãyit ¬¥Iym;ne>yonub[Uih it 6 hotOcmsmu:y;¥v cms;nu¥yTyNy];z;v;kcms;t( 7 { o,-klx;dupStIyR pUt.Ot ¬¥Iy { o,klx;dev;É.`;ryit 8 t]wWo-TyNtp[dex" ) y] Kv c cms;nu¥yedevmevo¥eto¥yet( ) sv;Rn( sv;R-nev;t è?v| cms;nu¥yit 9 svnmu%Iyeãvev cmseWU¥Iym;nsUÿ_' .vit 10 páriht ¬¥Iym;nsUÿ_ StutoÉs jn/;" ) dev;STv; xu£p;" p[,yNtu it x£m?vyuRr;dÿe ) StutoÉs jn/;" ) dev;STv; miNqp;" p[,yNtu it miNqn' p[itp[Sq;t; 11 s;iv]e,o.;vupár·;t( ip[²=t;>y;\ xkl;->y;mip/ÿ" 12 a/St;dp[o²=t;>y;' p;\ sUnp?v\ syt" 13 apnuÿ" x<@" sh;mun; Ty?vyuR" ) y' Ã¹i· tSy n;m gOð;it 14 apnuÿo mk" sh;mun; it p[itp[Sq;t; ) y' Ã¹i· tSy n;m gOð;it 15 hSt;>y;mip/;y p[;;vupinã£;mt" ¬vRNtár=' vIih it 16 23

evamevottarAbhyAM yathAdevataM pracarataH 1 etAvannAnA , uttareNa mantreNa pratinigrAhyaM gqhNAti , nAtrAghAro bhavati , sakqtsakqjjuhutaH , uttareNottareNAvabAdhate , uttareNottareNAdityasthAlyAMM saMpAtamavanayati 2 athainAmetenaiva pAtreNApi-dadhAti viSNavarukramaiSa te somastaMM rakSasva taM te dufcakSA mAva khyat iti 3 uttareNottareNAdhvaryurbhakSaM prayacchati , tena tenaiva hotA pratigqhNAti 4 AdhavanIyaM pUtabhqtyavanayati , nyupyAdhavanIyamunnetA 5 saMpreSyati unnIyamAnebhyo'nubrUhi iti 6 hotqcamasamukhyAnnava camasAnunnayatyanyatrAchAvAkacamasAt 7 dra ?oNa-kalafAdupastIrya pUtabhqta unnIya dra ?oNakalafAdevAbhighArayati 8 tatraiSo-'tyantapradefaH , yatra kva ca camasAnunnayedevamevonnetonnayet , sarvAn sarvA-nevAta UrdhvaM camasAnunnayati 9 savanamukhIyeSveva camaseSUnnIyamAnasUktaM bhavati 10 parihita unnIyamAnasUkte stuto'si janadhAH , devAstvA fukrapAH praNayantu iti fakramadhvaryurAdatte , stuto'si janadhAH , devAstvA manthipAH praNayantu iti manthinaM pratiprasthAtA 11 sAvitreNobhAvupariSTAt prikSitAbhyAMM fakalA-bhyAmapidhattaH 12 adhastAdaprokSitAbhyAM pAMM sUnapadhvaMM sayataH 13 apanuttaH faNDaH sahAmunA ityadhvaryuH , yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 14 apanutto markaH sahAmunA iti pratiprasthAtA , yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 15 hastAbhyAmapidhAya prAxcAvupaniSkrAmataH urvantarikSaM vIhi iti 16 23

evamevottarAbhyAM yathAdevataM pracarataH 1 etAvannAnA , uttareNa mantreNa pratinigrAhyaM gqhNAti , nAtrAghAro bhavati , sakqtsakqjjuhutaH , uttareNottareNAvabAdhate , uttareNottareNAdityasthAlyAMM saMpAtamavanayati 2 athainAmetenaiva pAtreNApi-dadhAti viSNavarukramaiSa te somastaMM rakSasva taM te dufcakSA mAva khyat iti 3 uttareNottareNAdhvaryurbhakSaM prayacchati , tena tenaiva hotA pratigqhNAti 4 AdhavanIyaM pUtabhqtyavanayati , nyupyAdhavanIyamunnetA 5 saMpreSyati unnIyamAnebhyo'nubrUhi iti 6 hotqcamasamukhyAnnava camasAnunnayatyanyatrAchAvAkacamasAt 7 dro Na-kalafAdupastIrya pUtabhqta unnIya dro NakalafAdevAbhighArayati 8 tatraiSo-'tyantapradefaH , yatra kva ca camasAnunnayedevamevonnetonnayet , sarvAn sarvA-nevAta UrdhvaM camasAnunnayati 9 savanamukhIyeSveva camaseSUnnIyamAnasUktaM bhavati 10 parihita unnIyamAnasUkte stuto'si janadhAH , devAstvA fukrapAH praNayantu iti fakramadhvaryurAdatte , stuto'si janadhAH , devAstvA manthipAH praNayantu iti manthinaM pratiprasthAtA 11 sAvitreNobhAvupariSTAt prikSitAbhyAMM fakalA-bhyAmapidhattaH 12 adhastAdaprokSitAbhyAM pAMM sUnapadhvaMM sayataH 13 apanuttaH faNDaH sahAmunA ityadhvaryuH , yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 14 apanutto markaH sahAmunA iti pratiprasthAtA , yaM dveSTi tasya nAma gqhNAti 15 hastAbhyAmapidhAya prAxcAvupaniSkrAmataH urvantarikSaM vIhi iti 16 23

एवमेवोत्तराभ्यां यथादेवतं प्रचरतः १ एतावन्नाना । उत्तरेण मन्त्रेण प्रतिनिग्राह्यं गृह्णाति । नात्राघारो भवति । सकृत्सकृज्जुहुतः । उत्तरेणोत्तरेणावबाधते । उत्तरेणोत्तरेणादित्यस्थाल्याँ संपातमवनयति २ अथैनामेतेनैव पात्रेणापि-दधाति विष्णवरुक्रमैष ते सोमस्तँ रक्षस्व तं ते दुश्चक्षा माव ख्यत् इति ३ उत्तरेणोत्तरेणाध्वर्युर्भक्षं प्रयच्छति । तेन तेनैव होता प्रतिगृह्णाति ४ आधवनीयं पूतभृत्यवनयति । न्युप्याधवनीयमुन्नेता ५ संप्रेष्यति उन्नीयमानेभ्योऽनुब्रूहि इति ६ होतृचमसमुख्यान्नव चमसानुन्नयत्यन्यत्राछावाकचमसात् ७ द्र ?ोण-कलशादुपस्तीर्य पूतभृत उन्नीय द्र ?ोणकलशादेवाभिघारयति ८ तत्रैषो-ऽत्यन्तप्रदेशः । यत्र क्व च चमसानुन्नयेदेवमेवोन्नेतोन्नयेत् । सर्वान् सर्वा-नेवात ऊर्ध्वं चमसानुन्नयति ९ सवनमुखीयेष्वेव चमसेषून्नीयमानसूक्तं भवति १० परिहित उन्नीयमानसूक्ते स्तुतोऽसि जनधाः । देवास्त्वा शुक्रपाः प्रणयन्तु इति शक्रमध्वर्युरादत्ते । स्तुतोऽसि जनधाः । देवास्त्वा मन्थिपाः प्रणयन्तु इति मन्थिनं प्रतिप्रस्थाता ११ सावित्रेणोभावुपरिष्टात् प्रिक्षिताभ्याँ शकला-भ्यामपिधत्तः १२ अधस्तादप्रोक्षिताभ्यां पाँ सूनपध्वँ सयतः १३ अपनुत्तः शण्डः सहामुना इत्यध्वर्युः । यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति १४ अपनुत्तो मर्कः सहामुना इति प्रतिप्रस्थाता । यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति १५ हस्ताभ्यामपिधाय प्राञ्चावुपनिष्क्रामतः उर्वन्तरिक्षं वीहि इति १६ २३

एवमेवोत्तराभ्यां यथादेवतं प्रचरतः १ एतावन्नाना । उत्तरेण मन्त्रेण प्रतिनिग्राह्यं गृह्णाति । नात्राघारो भवति । सकृत्सकृज्जुहुतः । उत्तरेणोत्तरेणावबाधते । उत्तरेणोत्तरेणादित्यस्थाल्याँ संपातमवनयति २ अथैनामेतेनैव पात्रेणापि-दधाति विष्णवरुक्रमैष ते सोमस्तँ रक्षस्व तं ते दुश्चक्षा माव ख्यत् इति ३ उत्तरेणोत्तरेणाध्वर्युर्भक्षं प्रयच्छति । तेन तेनैव होता प्रतिगृह्णाति ४ आधवनीयं पूतभृत्यवनयति । न्युप्याधवनीयमुन्नेता ५ संप्रेष्यति उन्नीयमानेभ्योऽनुब्रूहि इति ६ होतृचमसमुख्यान्नव चमसानुन्नयत्यन्यत्राछावाकचमसात् ७ द्रो ण-कलशादुपस्तीर्य पूतभृत उन्नीय द्रो णकलशादेवाभिघारयति ८ तत्रैषो-ऽत्यन्तप्रदेशः । यत्र क्व च चमसानुन्नयेदेवमेवोन्नेतोन्नयेत् । सर्वान् सर्वा-नेवात ऊर्ध्वं चमसानुन्नयति ९ सवनमुखीयेष्वेव चमसेषून्नीयमानसूक्तं भवति १० परिहित उन्नीयमानसूक्ते स्तुतोऽसि जनधाः । देवास्त्वा शुक्रपाः प्रणयन्तु इति शक्रमध्वर्युरादत्ते । स्तुतोऽसि जनधाः । देवास्त्वा मन्थिपाः प्रणयन्तु इति मन्थिनं प्रतिप्रस्थाता ११ सावित्रेणोभावुपरिष्टात् प्रिक्षिताभ्याँ शकला-भ्यामपिधत्तः १२ अधस्तादप्रोक्षिताभ्यां पाँ सूनपध्वँ सयतः १३ अपनुत्तः शण्डः सहामुना इत्यध्वर्युः । यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति १४ अपनुत्तो मर्कः सहामुना इति प्रतिप्रस्थाता । यं द्वेष्टि तस्य नाम गृह्णाति १५ हस्ताभ्यामपिधाय प्राञ्चावुपनिष्क्रामतः उर्वन्तरिक्षं वीहि इति १६ २३

1846

ag[e, hiv/;Rne g[h* s'/ÿorI v; b[÷ s'/ÿ' tNme ÉjNvtm( ) =]\ s'/ÿ' tNme ÉjNvtm( ) W\ s'/ÿ' t;' me ÉjNvtm( ) èjR \ s'/ÿ' t;' me ÉjNvtm( ) rÉy\ s'/ÿ' t;' me ÉjNvtm( ) pui· \ s'/ÿ' t;' me ÉjNvtm( ) p[j;\ s'/ÿ' t;' me ÉjNvtm( ) pxUn( s'/ÿ' t;n( me ÉjNvtm( it 1 ¬ÿrve´;' g[h* s;dÉyTv; an;/O·;És Ty©Ï;>y;muÿrveidm;g[mete 2 VypárfNt;iv-voÿrveid' ivpár£;mt" 3 suvIr;" p[j;" p[jnyn( prIih ) xu£" xu£-xoÉcW; it d²=,en;?vyuR" ) sup[j;" p[j;" p[jnyn( prIih ) mNqI miNqxoÉcW; Tyuÿre, p[itp[Sq;t; 4 xu£ù yjm;noNv;r.te N{ e, syujo vy\ s;sç;m pOtNyt" it 5 ag[e,oÿrveid' g[h* s'/ÿorI v; s'jGm;n* idv a; pOÉqVy;yu" ) s'/ÿ' tNme ÉjNvtm( ) p[;,\ s'/ÿ' t' me ÉjNvtm( ) ap;n\ s'/ÿ' t' me ÉjNvtm( ) Vy;n\ s'/ÿ' t' me ÉjNvtm( ) c=u" s'/ÿ' tNme ÉjNvtm( ) Åo]\ s'/ÿ' tNme ÉjNvtm( ) mn" s'/ÿ' tNme ÉjNvtm( ) v;c\ s'/ÿ' t;' me ÉjNvtm( it 6 aqwn;v?vyuRrÉ.-mN]yte a;yu" Sq a;yumeR /ÿm( ) a;yuyRD;y /ÿm( ) a;yuyRDptye /ÿm( ) p[;," Sq" p[;,' me /ÿm( ) p[;,' yD;y /ÿm( ) p[;,' yDptye /ÿm( ) c=u" Sq=umeR /ÿm( ) c=uyRD;y /ÿm( ) c=uyRDptye /ÿm( ) Åo]' Sq" Åo]' me /ÿm( ) Åo]' yD;y /ÿm( ) Åo]' yDptye /ÿm( 7 24

agreNa havirdhAne grahau saMdhatto'ratnI vA brahma saMdhattaM tanme jinvatam , kSatraMM saMdhattaM tanme jinvatam , iSaMM saMdhattaM tAM me jinvatam , UrjaMM saMdhattaM tAM me jinvatam , rayiMM saMdhattaM tAM me jinvatam , puSTiMM saMdhattaM tAM me jinvatam , prajAMM saMdhattaM tAM me jinvatam , pafUn saMdhattaM tAn me jinvatam iti 1 uttaravedyAM grahau sAdayitvA anAdhqSTAsi ityazguSThAbhyAmuttaravedimAgramete 2 vyapariphantAvi-vottaravediM viparikrAmataH 3 suvIrAH prajAH prajanayan parIhi , fukraH fukra-fociSA iti dakSiNenAdhvaryuH , suprajAH prajAH prajanayan parIhi , manthI manthifociSA ityuttareNa pratiprasthAtA 4 fukraM yajamAno'nvArabhate indre Na sayujo vayaMM sAsahyAma pqtanyataH iti 5 agreNottaravediM grahau saMdhatto'ratnI vA saMjagmAnau diva A pqthivyAyuH , saMdhattaM tanme jinvatam , prANaMM saMdhattaM taM me jinvatam , apAnaMM saMdhattaM taM me jinvatam , vyAnaMM saMdhattaM taM me jinvatam , cakSuH saMdhattaM tanme jinvatam , frotraMM saMdhattaM tanme jinvatam , manaH saMdhattaM tanme jinvatam , vAcaMM saMdhattaM tAM me jinvatam iti 6 athainAvadhvaryurabhi-mantrayate AyuH stha Ayurme dhattam , AyuryajxAya dhattam , Ayuryajxapataye dhattam , prANaH sthaH prANaM me dhattam , prANaM yajxAya dhattam , prANaM yajxapataye dhattam , cakSuH sthafcakSurme dhattam , cakSuryajxAya dhattam , cakSuryajxapataye dhattam , frotraM sthaH frotraM me dhattam , frotraM yajxAya dhattam , frotraM yajxapataye dhattam 7 24

agreNa havirdhAne grahau saMdhatto'ratnI vA brahma saMdhattaM tanme jinvatam , kSatraMM saMdhattaM tanme jinvatam , iSaMM saMdhattaM tAM me jinvatam , Urja MM! saMdhattaM tAM me jinvatam , rayiMM saMdhattaM tAM me jinvatam , puSTi MM! saMdhattaM tAM me jinvatam , prajAMM saMdhattaM tAM me jinvatam , pafUn saMdhattaM tAn me jinvatam iti 1 uttaravedyAM grahau sAdayitvA anAdhqSTAsi ityazguSThAbhyAmuttaravedimAgramete 2 vyapariphantAvi-vottaravediM viparikrAmataH 3 suvIrAH prajAH prajanayan parIhi , fukraH fukra-fociSA iti dakSiNenAdhvaryuH , suprajAH prajAH prajanayan parIhi , manthI manthifociSA ityuttareNa pratiprasthAtA 4 fukraM yajamAno'nvArabhate indre Na sayujo vayaMM sAsahyAma pqtanyataH iti 5 agreNottaravediM grahau saMdhatto'ratnI vA saMjagmAnau diva A pqthivyAyuH , saMdhattaM tanme jinvatam , prANaMM saMdhattaM taM me jinvatam , apAnaMM saMdhattaM taM me jinvatam , vyAnaMM saMdhattaM taM me jinvatam , cakSuH saMdhattaM tanme jinvatam , frotraMM saMdhattaM tanme jinvatam , manaH saMdhattaM tanme jinvatam , vAcaMM saMdhattaM tAM me jinvatam iti 6 athainAvadhvaryurabhi-mantrayate AyuH stha Ayurme dhattam , AyuryajxAya dhattam , Ayuryajxapataye dhattam , prANaH sthaH prANaM me dhattam , prANaM yajxAya dhattam , prANaM yajxapataye dhattam , cakSuH sthafcakSurme dhattam , cakSuryajxAya dhattam , cakSuryajxapataye dhattam , frotraM sthaH frotraM me dhattam , frotraM yajxAya dhattam , frotraM yajxapataye dhattam 7 24

अग्रेण हविर्धाने ग्रहौ संधत्तोऽरत्नी वा ब्रह्म संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । क्षत्रँ संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । इषँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । ऊर्जँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । रयिँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । पुष्टिँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । प्रजाँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । पशून् संधत्तं तान् मे जिन्वतम् इति १ उत्तरवेद्यां ग्रहौ सादयित्वा अनाधृष्टासि इत्यङ्गुष्ठाभ्यामुत्तरवेदिमाग्रमेते २ व्यपरिफन्तावि-वोत्तरवेदिं विपरिक्रामतः ३ सुवीराः प्रजाः प्रजनयन् परीहि । शुक्रः शुक्र-शोचिषा इति दक्षिणेनाध्वर्युः । सुप्रजाः प्रजाः प्रजनयन् परीहि । मन्थी मन्थिशोचिषा इत्युत्तरेण प्रतिप्रस्थाता ४ शुक्रं यजमानोऽन्वारभते इन्द्रे ण सयुजो वयँ सासह्याम पृतन्यतः इति ५ अग्रेणोत्तरवेदिं ग्रहौ संधत्तोऽरत्नी वा संजग्मानौ दिव आ पृथिव्यायुः । संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । प्राणँ संधत्तं तं मे जिन्वतम् । अपानँ संधत्तं तं मे जिन्वतम् । व्यानँ संधत्तं तं मे जिन्वतम् । चक्षुः संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । श्रोत्रँ संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । मनः संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । वाचँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् इति ६ अथैनावध्वर्युरभि-मन्त्रयते आयुः स्थ आयुर्मे धत्तम् । आयुर्यज्ञाय धत्तम् । आयुर्यज्ञपतये धत्तम् । प्राणः स्थः प्राणं मे धत्तम् । प्राणं यज्ञाय धत्तम् । प्राणं यज्ञपतये धत्तम् । चक्षुः स्थश्चक्षुर्मे धत्तम् । चक्षुर्यज्ञाय धत्तम् । चक्षुर्यज्ञपतये धत्तम् । श्रोत्रं स्थः श्रोत्रं मे धत्तम् । श्रोत्रं यज्ञाय धत्तम् । श्रोत्रं यज्ञपतये धत्तम् ७ २४

अग्रेण हविर्धाने ग्रहौ संधत्तोऽरत्नी वा ब्रह्म संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । क्षत्रँ संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । इषँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । ऊर्ज ँ! संधत्तं तां मे जिन्वतम् । रयिँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । पुष्टि ँ! संधत्तं तां मे जिन्वतम् । प्रजाँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् । पशून् संधत्तं तान् मे जिन्वतम् इति १ उत्तरवेद्यां ग्रहौ सादयित्वा अनाधृष्टासि इत्यङ्गुष्ठाभ्यामुत्तरवेदिमाग्रमेते २ व्यपरिफन्तावि-वोत्तरवेदिं विपरिक्रामतः ३ सुवीराः प्रजाः प्रजनयन् परीहि । शुक्रः शुक्र-शोचिषा इति दक्षिणेनाध्वर्युः । सुप्रजाः प्रजाः प्रजनयन् परीहि । मन्थी मन्थिशोचिषा इत्युत्तरेण प्रतिप्रस्थाता ४ शुक्रं यजमानोऽन्वारभते इन्द्रे ण सयुजो वयँ सासह्याम पृतन्यतः इति ५ अग्रेणोत्तरवेदिं ग्रहौ संधत्तोऽरत्नी वा संजग्मानौ दिव आ पृथिव्यायुः । संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । प्राणँ संधत्तं तं मे जिन्वतम् । अपानँ संधत्तं तं मे जिन्वतम् । व्यानँ संधत्तं तं मे जिन्वतम् । चक्षुः संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । श्रोत्रँ संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । मनः संधत्तं तन्मे जिन्वतम् । वाचँ संधत्तं तां मे जिन्वतम् इति ६ अथैनावध्वर्युरभि-मन्त्रयते आयुः स्थ आयुर्मे धत्तम् । आयुर्यज्ञाय धत्तम् । आयुर्यज्ञपतये धत्तम् । प्राणः स्थः प्राणं मे धत्तम् । प्राणं यज्ञाय धत्तम् । प्राणं यज्ञपतये धत्तम् । चक्षुः स्थश्चक्षुर्मे धत्तम् । चक्षुर्यज्ञाय धत्तम् । चक्षुर्यज्ञपतये धत्तम् । श्रोत्रं स्थः श्रोत्रं मे धत्तम् । श्रोत्रं यज्ञाय धत्तम् । श्रोत्रं यज्ञपतये धत्तम् ७ २४

1849

t* dev* xu£;miNqn* ) kLpyt' dwvIivRx" ) kLpyt' m;nuWI" ) éW-mUjRmTm;su /ÿm( ) p[;,;n( pxuWu ) p[j;' mÉy c yjm;ne c it 1 purSt;Tp[Ty;vuÿrveidm;£My bihveR´p[o²=t* xkl* inrSytStenwv mN]e, 2 ap ¬pSpOXy;¦* p[o²=t* p[;Syt" ) xu£Sy sÉmdÉs Ty?vyuR" ) miNqn" sÉmdÉs it p[itp[Sq;t; 3 p;Tp[;ms;?vyRvmswr-vitÏNte 4 a;Å;Vy p[Ty;Å;ivte s'p[eãyit p[;t" p[;t"s;vSy xu£vto miNqvto m/uut N{ ;y som;n( p[iSqt;n( p[eãy m?yt"k;ár,;' cms;?vyRvo vW$(Õt;nuvW$(Õt;ïuüt ho]k;,;' cms;?vyRv" sÕt( sÕõTv; xu£Sy;>yu¥Iyop;vtR?vm( it 5 vW$(Õte ju×it 6 xu£;miNqn* juüt" )

tau devau fukrAmanthinau , kalpayataM daivIrvifaH , kalpayataM mAnuSIH , ISa-mUrjamatmAsu dhattam , prANAn pafuSu , prajAM mayi ca yajamAne ca iti 1 purastAtpratyaxcAvuttaravedimAkramya bahirvedyaprokSitau fakalau nirasyatastenaiva mantreNa 2 apa upaspqfyAgnau prokSitau prAsyataH , fukrasya samidasi ityadhvaryuH , manthinaH samidasi iti pratiprasthAtA 3 pafcAtprAxcafcamasAdhvaryavafcamasaira-vatiSThante 4 AfrAvya pratyAfrAvite saMpreSyati prAtaH prAtaHsAvasya fukravato manthivato madhufcuta indra ?Aya somAn prasthitAn preSya madhyataHkAriNAM camasAdhvaryavo vaSaTkqtAnuvaSaTkqtAxjuhuta hotrakANAM camasAdhvaryavaH sakqt sakqddhutvA fukrasyAbhyunnIyopAvartadhvam iti 5 vaSaTkqte juhvati 6 fukrAmanthinau juhutaH ,

tau devau fukrAmanthinau , kalpayataM daivIrvifaH , kalpayataM mAnuSIH , ISa-mUrjamatmAsu dhattam , prANAn pafuSu , prajAM mayi ca yajamAne ca iti 1 purastAtpratyaxcAvuttaravedimAkramya bahirvedyaprokSitau fakalau nirasyatastenaiva mantreNa 2 apa upaspqfyAgnau prokSitau prAsyataH , fukrasya samidasi ityadhvaryuH , manthinaH samidasi iti pratiprasthAtA 3 pafcAtprAxcafcamasAdhvaryavafcamasaira-vatiSThante 4 AfrAvya pratyAfrAvite saMpreSyati prAtaH prAtaHsAvasya fukravato manthivato madhufcuta indrA ya somAn prasthitAn preSya madhyataHkAriNAM camasAdhvaryavo vaSaTkqtAnuvaSaTkqtAxjuhuta hotrakANAM camasAdhvaryavaH sakqt sakqddhutvA fukrasyAbhyunnIyopAvartadhvam iti 5 vaSaTkqte juhvati 6 fukrAmanthinau juhutaH ,

तौ देवौ शुक्रामन्थिनौ । कल्पयतं दैवीर्विशः । कल्पयतं मानुषीः । ईष-मूर्जमत्मासु धत्तम् । प्राणान् पशुषु । प्रजां मयि च यजमाने च इति १ पुरस्तात्प्रत्यञ्चावुत्तरवेदिमाक्रम्य बहिर्वेद्यप्रोक्षितौ शकलौ निरस्यतस्तेनैव मन्त्रेण २ अप उपस्पृश्याग्नौ प्रोक्षितौ प्रास्यतः । शुक्रस्य समिदसि इत्यध्वर्युः । मन्थिनः समिदसि इति प्रतिप्रस्थाता ३ पश्चात्प्राञ्चश्चमसाध्वर्यवश्चमसैर-वतिष्ठन्ते ४ आश्राव्य प्रत्याश्राविते संप्रेष्यति प्रातः प्रातःसावस्य शुक्रवतो मन्थिवतो मधुश्चुत इन्द्र ?ाय सोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य मध्यतःकारिणां चमसाध्वर्यवो वषट्कृतानुवषट्कृताञ्जुहुत होत्रकाणां चमसाध्वर्यवः सकृत् सकृद्धुत्वा शुक्रस्याभ्युन्नीयोपावर्तध्वम् इति ५ वषट्कृते जुह्वति ६ शुक्रामन्थिनौ जुहुतः ।

तौ देवौ शुक्रामन्थिनौ । कल्पयतं दैवीर्विशः । कल्पयतं मानुषीः । ईष-मूर्जमत्मासु धत्तम् । प्राणान् पशुषु । प्रजां मयि च यजमाने च इति १ पुरस्तात्प्रत्यञ्चावुत्तरवेदिमाक्रम्य बहिर्वेद्यप्रोक्षितौ शकलौ निरस्यतस्तेनैव मन्त्रेण २ अप उपस्पृश्याग्नौ प्रोक्षितौ प्रास्यतः । शुक्रस्य समिदसि इत्यध्वर्युः । मन्थिनः समिदसि इति प्रतिप्रस्थाता ३ पश्चात्प्राञ्चश्चमसाध्वर्यवश्चमसैर-वतिष्ठन्ते ४ आश्राव्य प्रत्याश्राविते संप्रेष्यति प्रातः प्रातःसावस्य शुक्रवतो मन्थिवतो मधुश्चुत इन्द्रा य सोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य मध्यतःकारिणां चमसाध्वर्यवो वषट्कृतानुवषट्कृताञ्जुहुत होत्रकाणां चमसाध्वर्यवः सकृत् सकृद्धुत्वा शुक्रस्याभ्युन्नीयोपावर्तध्वम् इति ५ वषट्कृते जुह्वति ६ शुक्रामन्थिनौ जुहुतः ।

1853

s p[qmo bOhSpitÉikTv;n( ) tSm; N{ ;y sutm; juhoÉm Sv;h; Ð

sa prathamo bqhaspatifcikitvAn , tasmA indra ?Aya sutamA juhomi svAhA .

sa prathamo bqhaspatifcikitvAn , tasmA indrA ya sutamA juhomi svAhA .

स प्रथमो बृहस्पतिश्चिकित्वान् । तस्मा इन्द्र ?ाय सुतमा जुहोमि स्वाहा ॥

स प्रथमो बृहस्पतिश्चिकित्वान् । तस्मा इन्द्रा य सुतमा जुहोमि स्वाहा ॥

1858

tt" punr>yu¥Itwr²Nt 1 { o,klx;d>yu¥It; .v²Nt 2 mw];v¨,-cmsm;d;y;?vyuRrTy;£My;Å;Vy;h p[x;StyRj it ) vW$(Õte juhoit 3 EvmnupUv| yo yo yjte t' t' s'p[eãyit b[÷n( yj ) potyRj ) ne·yRj ) a¦I´j it 4 EteW;mete cms; .v²Nt 5 sv;Rsu som;ütIãv-nuvW$(k;r a;»;to .vit 6 ay;@¦It( it ho] a;c·e 7 s .{ mkyoR n" som' p;yÉyãyit it hot; p[Ty;h 8 .=mÉ.mN]yte .=eih m;ivx it 9 p[itgOð;it aÉnoSTv; b;ü>y;\ s~y;sm( it 10 ave=te nOc=s' Tv; dev som suc=; av :yeWm( it 11 y] Kv c .=yedevmevwt;n( mN];ïpet( 12 aqwtmuphvÉm; p[;,eWUpinyMy .=yit mN{ ;-É..Uit" it 13 ye k c;nwN{ ; an;r;x\ s;" p[;t"svn EW EvwteW;' .=mN]o .vit 14 v;GdevI somSy tOPytu Tyek s;vRi]k\ sm;mn²Nt 15 iÃrwN{ v;yv' .=yit sÕt( sÕidtr* ) c=uWo¨ping[;h' mw];v¨,m( ) Åo]yo¨ping[;h\ svRt"párh;rm;Énm( 16 26

tataH punarabhyunnItaifcaranti 1 dra ?oNakalafAdabhyunnItA bhavanti 2 maitrAvaruNa-camasamAdAyAdhvaryuratyAkramyAfrAvyAha prafAstaryaja iti , vaSaTkqte juhoti 3 evamanupUrvaM yo yo yajate taM taM saMpreSyati brahman yaja , potaryaja , neSTaryaja , agnIdyaja iti 4 eteSAmete camasA bhavanti 5 sarvAsu somAhutISva-nuvaSaTkAra AmnAto bhavati 6 ayADagnIt iti hotra AcaSTe 7 sa bhadra makaryo naH somaM pAyayiSyati iti hotA pratyAha 8 bhakSamabhimantrayate bhakSehi mAvifa iti 9 pratigqhNAti afvinostvA bAhubhyAMM saghyAsam iti 10 avekSate nqcakSasaM tvA deva soma sucakSA ava khyeSam iti 11 yatra kva ca bhakSayedevamevaitAn mantrAxjapet 12 athaitamupahavamiSTvA prANeSUpaniyamya bhakSayati mandra ?A-bhibhUtiH iti 13 ye ke cAnaindra ?A anArAfaMM sAH prAtaHsavana eSa evaiteSAM bhakSamantro bhavati 14 vAgdevI somasya tqpyatu ityeke sArvatrikaMM samAmananti 15 dviraindra vAyavaM bhakSayati sakqt sakqditarau , cakSuSorupanigrAhaM maitrAvaruNam , frotrayorupanigrAhaMM sarvataHparihAramAfvinam 16 26

tataH punarabhyunnItaifcaranti 1 dro NakalafAdabhyunnItA bhavanti 2 maitrAvaruNa-camasamAdAyAdhvaryuratyAkramyAfrAvyAha prafAstaryaja iti , vaSaTkqte juhoti 3 evamanupUrvaM yo yo yajate taM taM saMpreSyati brahman yaja , potaryaja , neSTaryaja , agnIdyaja iti 4 eteSAmete camasA bhavanti 5 sarvAsu somAhutISva-nuvaSaTkAra AmnAto bhavati 6 ayADagnIt iti hotra AcaSTe 7 sa bhadra makaryo naH somaM pAyayiSyati iti hotA pratyAha 8 bhakSamabhimantrayate bhakSehi mAvifa iti 9 pratigqhNAti afvinostvA bAhubhyAMM saghyAsam iti 10 avekSate nqcakSasaM tvA deva soma sucakSA ava khyeSam iti 11 yatra kva ca bhakSayedevamevaitAn mantrAxjapet 12 athaitamupahavamiSTvA prANeSUpaniyamya bhakSayati mandrA -bhibhUtiH iti 13 ye ke cAnaindrA anArAfaMM sAH prAtaHsavana eSa evaiteSAM bhakSamantro bhavati 14 vAgdevI somasya tqpyatu ityeke sArvatrikaMM samAmananti 15 dviraindra vAyavaM bhakSayati sakqt sakqditarau , cakSuSorupanigrAhaM maitrAvaruNam , frotrayorupanigrAhaMM sarvataHparihAramAfvinam 16 26

ततः पुनरभ्युन्नीतैश्चरन्ति १ द्र ?ोणकलशादभ्युन्नीता भवन्ति २ मैत्रावरुण-चमसमादायाध्वर्युरत्याक्रम्याश्राव्याह प्रशास्तर्यज इति । वषट्कृते जुहोति ३ एवमनुपूर्वं यो यो यजते तं तं संप्रेष्यति ब्रह्मन् यज । पोतर्यज । नेष्टर्यज । अग्नीद्यज इति ४ एतेषामेते चमसा भवन्ति ५ सर्वासु सोमाहुतीष्व-नुवषट्कार आम्नातो भवति ६ अयाडग्नीत् इति होत्र आचष्टे ७ स भद्र मकर्यो नः सोमं पाययिष्यति इति होता प्रत्याह ८ भक्षमभिमन्त्रयते भक्षेहि माविश इति ९ प्रतिगृह्णाति अश्विनोस्त्वा बाहुभ्याँ सघ्यासम् इति १० अवेक्षते नृचक्षसं त्वा देव सोम सुचक्षा अव ख्येषम् इति ११ यत्र क्व च भक्षयेदेवमेवैतान् मन्त्राञ्जपेत् १२ अथैतमुपहवमिष्ट्वा प्राणेषूपनियम्य भक्षयति मन्द्र ?ा-भिभूतिः इति १३ ये के चानैन्द्र ?ा अनाराशँ साः प्रातःसवन एष एवैतेषां भक्षमन्त्रो भवति १४ वाग्देवी सोमस्य तृप्यतु इत्येके सार्वत्रिकँ समामनन्ति १५ द्विरैन्द्र वायवं भक्षयति सकृत् सकृदितरौ । चक्षुषोरुपनिग्राहं मैत्रावरुणम् । श्रोत्रयोरुपनिग्राहँ सर्वतःपरिहारमाश्विनम् १६ २६

ततः पुनरभ्युन्नीतैश्चरन्ति १ द्रो णकलशादभ्युन्नीता भवन्ति २ मैत्रावरुण-चमसमादायाध्वर्युरत्याक्रम्याश्राव्याह प्रशास्तर्यज इति । वषट्कृते जुहोति ३ एवमनुपूर्वं यो यो यजते तं तं संप्रेष्यति ब्रह्मन् यज । पोतर्यज । नेष्टर्यज । अग्नीद्यज इति ४ एतेषामेते चमसा भवन्ति ५ सर्वासु सोमाहुतीष्व-नुवषट्कार आम्नातो भवति ६ अयाडग्नीत् इति होत्र आचष्टे ७ स भद्र मकर्यो नः सोमं पाययिष्यति इति होता प्रत्याह ८ भक्षमभिमन्त्रयते भक्षेहि माविश इति ९ प्रतिगृह्णाति अश्विनोस्त्वा बाहुभ्याँ सघ्यासम् इति १० अवेक्षते नृचक्षसं त्वा देव सोम सुचक्षा अव ख्येषम् इति ११ यत्र क्व च भक्षयेदेवमेवैतान् मन्त्राञ्जपेत् १२ अथैतमुपहवमिष्ट्वा प्राणेषूपनियम्य भक्षयति मन्द्रा -भिभूतिः इति १३ ये के चानैन्द्रा अनाराशँ साः प्रातःसवन एष एवैतेषां भक्षमन्त्रो भवति १४ वाग्देवी सोमस्य तृप्यतु इत्येके सार्वत्रिकँ समामनन्ति १५ द्विरैन्द्र वायवं भक्षयति सकृत् सकृदितरौ । चक्षुषोरुपनिग्राहं मैत्रावरुणम् । श्रोत्रयोरुपनिग्राहँ सर्वतःपरिहारमाश्विनम् १६ २६

1861

hot; p[qmo .=yTyq;?vyuRrq p[itp[Sq;t; 1 y] Kv cwkp;]e .=yeyuÃ*R v; bhvo v; vW$(ktwRv p[qmo .=yet( 2 ye k cwkk;le .=yeyu" svR Ev Émq" kmRn;mÉ." smup×yern( 3 as;vs;vup×ySv Ty;mN]," ) ¬pôt" it p[itvcn" 4 .=ÉyTv;Tm;n' p[TyÉ.mOxit ihNv me g;]; hárv" it 5 y] Kv c .=yedevmev;Tm;n' p[TyÉ.mOxet( 6 .=ÉyTv; n;nuTsOjNTy;vnyn;t( 7 hotOcmse iÃdevTys'p;t;nvnIy puro@;x-xklmwN{ v;yvSy p;]evd/;it ) pySy;' mw];v¨,Sy ) /;n; a;ÉnSy 8 aqwt;in d²=,Sy hiv/;RnSyoÿrSy;' vtRNy;' p;d=\ s;dyit 9 Ev\ s¥;Nyev .vNTy; tOtIysvn;t( 10 inrvd;y ho] @;m;d/;it 11 ¬p×yte hote@;m( 12 ¬po´CzNTySmw cms;n( 13 hotOcms\ s\ SpO·' /;ryit 14 ¬pôt;Ém@;' p[;Xn²Nt ye p[Õt* 15 puro@;xxklmz;v;k;y ind/;it 16 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt 17 vsumínSy som dev te it m?yt"k;ár," 18 anwN{ wrevetreW;' .=mN]o Vy;:y;t" 19 sveRWu cmseWu hot; .=yit 20 sveRWu pun-r>yu¥Iteãv?vyuR" mN{ ;É..Uit" it 21 ytro?vyuRjuRüy;t( s vW$(kt;Rr' p[it.=yet( 22 .=ÉyTv;Py;yyit a; Py;ySv smetu te it 23 y] Kv c;Py;yyedetywv;Py;yyet( 24 sId²Nt n;r;x\ s; a;Py;Éyt; d²=,Sy hiv/;RnSy;/St;dp;lMbe 25 27

hotA prathamo bhakSayatyathAdhvaryuratha pratiprasthAtA 1 yatra kva caikapAtre bhakSayeyurdvau vA bahavo vA vaSaTkartaiva prathamo bhakSayet 2 ye ke caikakAle bhakSayeyuH sarva eva mithaH karmanAmabhiH samupahvayeran 3 asAvasAvupahvayasva ityAmantraNaH , upahUtaH iti prativacanaH 4 bhakSayitvAtmAnaM pratyabhimqfati hinva me gAtrA harivaH iti 5 yatra kva ca bhakSayedevamevAtmAnaM pratyabhimqfet 6 bhakSayitvA nAnutsqjantyAvanayanAt 7 hotqcamase dvidevatyasaMpAtAnavanIya puroDAfa-fakalamaindra vAyavasya pAtre'vadadhAti , payasyAM maitrAvaruNasya , dhAnA Afvinasya 8 athaitAni dakSiNasya havirdhAnasyottarasyAM vartanyAM pafcAdakSaMM sAdayati 9 evaMM sannAnyeva bhavantyA tqtIyasavanAt 10 niravadAya hotra iDAmAdadhAti 11 upahvayate hoteDAm 12 upodyacchantyasmai camasAn 13 hotqcamasaMM saMM spqSTaM dhArayati 14 upahUtAmiDAM prAfnanti ye prakqtau 15 puroDAfafakalamachAvAkAya nidadhAti 16 yathAcamasaM camasino bhakSayanti 17 vasumadganasya soma deva te iti madhyataHkAriNaH 18 anaindrai revetareSAM bhakSamantro vyAkhyAtaH 19 sarveSu camaseSu hotA bhakSayati 20 sarveSu puna-rabhyunnIteSvadhvaryuH mandra ?AbhibhUtiH iti 21 yataro'dhvaryurjuhuyAt sa vaSaTkartAraM pratibhakSayet 22 bhakSayitvApyAyayati A pyAyasva sametu te iti 23 yatra kva cApyAyayedetayaivApyAyayet 24 sIdanti nArAfaMM sA ApyAyitA dakSiNasya havirdhAnasyAdhastAdapAlambe 25 27

hotA prathamo bhakSayatyathAdhvaryuratha pratiprasthAtA 1 yatra kva caikapAtre bhakSayeyurdvau vA bahavo vA vaSaTkartaiva prathamo bhakSayet 2 ye ke caikakAle bhakSayeyuH sarva eva mithaH karmanAmabhiH samupahvayeran 3 asAvasAvupahvayasva ityAmantraNaH , upahUtaH iti prativacanaH 4 bhakSayitvAtmAnaM pratyabhimqfati hinva me gAtrA harivaH iti 5 yatra kva ca bhakSayedevamevAtmAnaM pratyabhimqfet 6 bhakSayitvA nAnutsqjantyAvanayanAt 7 hotqcamase dvidevatyasaMpAtAnavanIya puroDAfa-fakalamaindra vAyavasya pAtre'vadadhAti , payasyAM maitrAvaruNasya , dhAnA Afvinasya 8 athaitAni dakSiNasya havirdhAnasyottarasyAM vartanyAM pafcAdakSaMM sAdayati 9 evaMM sannAnyeva bhavantyA tqtIyasavanAt 10 niravadAya hotra iDAmAdadhAti 11 upahvayate hoteDAm 12 upodyacchantyasmai camasAn 13 hotqcamasaMM saMM spqSTaM dhArayati 14 upahUtAmiDAM prAfnanti ye prakqtau 15 puroDAfafakalamachAvAkAya nidadhAti 16 yathAcamasaM camasino bhakSayanti 17 vasumadganasya soma deva te iti madhyataHkAriNaH 18 anaindrai revetareSAM bhakSamantro vyAkhyAtaH 19 sarveSu camaseSu hotA bhakSayati 20 sarveSu puna-rabhyunnIteSvadhvaryuH mandrA bhibhUtiH iti 21 yataro'dhvaryurjuhuyAt sa vaSaTkartAraM pratibhakSayet 22 bhakSayitvApyAyayati A pyAyasva sametu te iti 23 yatra kva cApyAyayedetayaivApyAyayet 24 sIdanti nArAfaMM sA ApyAyitA dakSiNasya havirdhAnasyAdhastAdapAlambe 25 27

होता प्रथमो भक्षयत्यथाध्वर्युरथ प्रतिप्रस्थाता १ यत्र क्व चैकपात्रे भक्षयेयुर्द्वौ वा बहवो वा वषट्कर्तैव प्रथमो भक्षयेत् २ ये के चैककाले भक्षयेयुः सर्व एव मिथः कर्मनामभिः समुपह्वयेरन् ३ असावसावुपह्वयस्व इत्यामन्त्रणः । उपहूतः इति प्रतिवचनः ४ भक्षयित्वात्मानं प्रत्यभिमृशति हिन्व मे गात्रा हरिवः इति ५ यत्र क्व च भक्षयेदेवमेवात्मानं प्रत्यभिमृशेत् ६ भक्षयित्वा नानुत्सृजन्त्यावनयनात् ७ होतृचमसे द्विदेवत्यसंपातानवनीय पुरोडाश-शकलमैन्द्र वायवस्य पात्रेऽवदधाति । पयस्यां मैत्रावरुणस्य । धाना आश्विनस्य ८ अथैतानि दक्षिणस्य हविर्धानस्योत्तरस्यां वर्तन्यां पश्चादक्षँ सादयति ९ एवँ सन्नान्येव भवन्त्या तृतीयसवनात् १० निरवदाय होत्र इडामादधाति ११ उपह्वयते होतेडाम् १२ उपोद्यच्छन्त्यस्मै चमसान् १३ होतृचमसँ सँ स्पृष्टं धारयति १४ उपहूतामिडां प्राश्नन्ति ये प्रकृतौ १५ पुरोडाशशकलमछावाकाय निदधाति १६ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति १७ वसुमद्गनस्य सोम देव ते इति मध्यतःकारिणः १८ अनैन्द्रै रेवेतरेषां भक्षमन्त्रो व्याख्यातः १९ सर्वेषु चमसेषु होता भक्षयति २० सर्वेषु पुन-रभ्युन्नीतेष्वध्वर्युः मन्द्र ?ाभिभूतिः इति २१ यतरोऽध्वर्युर्जुहुयात् स वषट्कर्तारं प्रतिभक्षयेत् २२ भक्षयित्वाप्याययति आ प्यायस्व समेतु ते इति २३ यत्र क्व चाप्याययेदेतयैवाप्याययेत् २४ सीदन्ति नाराशँ सा आप्यायिता दक्षिणस्य हविर्धानस्याधस्तादपालम्बे २५ २७

होता प्रथमो भक्षयत्यथाध्वर्युरथ प्रतिप्रस्थाता १ यत्र क्व चैकपात्रे भक्षयेयुर्द्वौ वा बहवो वा वषट्कर्तैव प्रथमो भक्षयेत् २ ये के चैककाले भक्षयेयुः सर्व एव मिथः कर्मनामभिः समुपह्वयेरन् ३ असावसावुपह्वयस्व इत्यामन्त्रणः । उपहूतः इति प्रतिवचनः ४ भक्षयित्वात्मानं प्रत्यभिमृशति हिन्व मे गात्रा हरिवः इति ५ यत्र क्व च भक्षयेदेवमेवात्मानं प्रत्यभिमृशेत् ६ भक्षयित्वा नानुत्सृजन्त्यावनयनात् ७ होतृचमसे द्विदेवत्यसंपातानवनीय पुरोडाश-शकलमैन्द्र वायवस्य पात्रेऽवदधाति । पयस्यां मैत्रावरुणस्य । धाना आश्विनस्य ८ अथैतानि दक्षिणस्य हविर्धानस्योत्तरस्यां वर्तन्यां पश्चादक्षँ सादयति ९ एवँ सन्नान्येव भवन्त्या तृतीयसवनात् १० निरवदाय होत्र इडामादधाति ११ उपह्वयते होतेडाम् १२ उपोद्यच्छन्त्यस्मै चमसान् १३ होतृचमसँ सँ स्पृष्टं धारयति १४ उपहूतामिडां प्राश्नन्ति ये प्रकृतौ १५ पुरोडाशशकलमछावाकाय निदधाति १६ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति १७ वसुमद्गनस्य सोम देव ते इति मध्यतःकारिणः १८ अनैन्द्रै रेवेतरेषां भक्षमन्त्रो व्याख्यातः १९ सर्वेषु चमसेषु होता भक्षयति २० सर्वेषु पुन-रभ्युन्नीतेष्वध्वर्युः मन्द्रा भिभूतिः इति २१ यतरोऽध्वर्युर्जुहुयात् स वषट्कर्तारं प्रतिभक्षयेत् २२ भक्षयित्वाप्याययति आ प्यायस्व समेतु ते इति २३ यत्र क्व चाप्याययेदेतयैवाप्याययेत् २४ सीदन्ति नाराशँ सा आप्यायिता दक्षिणस्य हविर्धानस्याधस्तादपालम्बे २५ २७

1864

sIdTyz;v;kog[e, Sv' É/iã,y' bih" sds" 1 tSmw puro@;xxkl-m;d/d;h az;v;k vdSv yÿe v;´m( it 2 y];É.j;n;it ¬po aSm;n( b[;÷,;n( b[;÷,; ×y?vm( it tt a;h az;v;ko v; aymuphvÉmCzte t\ hot¨p×ySv it 3 tmOc; hotop×yte 4 y];É.j;n;it ¬t no g;v ¬pôt; ¬pôt" it tt a;h ¬¥Iym;n;y;nub[Uih it 5 ¬¥Itmz;v;k-cmsm;d;y;Ty;£My;Å;Vy;h az;v;k yj it 6 vW$(Õte juhoit 7 az;v;k;y .=' p[yCzit 8 n;iSm¥z;v;k ¬phvÉmCzte 9 nwten s'.=yet( 10 y´iSm¥uphvÉmCz¹t .=y Tyen' b[Uy;t( 11 .²=tm-z;v;kcmsm;Py;ÉytmNtre, ne·;¦I/[Sy c cms* s;dyit 12 a] svnIy;n;' ip·lepflIkr,hom* juhoit 13 kp;l;in ivmuit 14 a]wk v;Éjncy;R \ sm;mn²Nt 15 28

sIdatyachAvAko'greNa svaM dhiSNiyaM bahiH sadasaH 1 tasmai puroDAfafakala-mAdadhadAha achAvAka vadasva yatte vAdyam iti 2 yatrAbhijAnAti upo asmAn brAhmaNAn brAhmaNA hvayadhvam iti tata Aha achAvAko vA ayamupahavamicchate taMM hotarupahvayasva iti 3 tamqcA hotopahvayate 4 yatrAbhijAnAti uta no gAva upahUtA upahUtaH iti tata Aha unnIyamAnAyAnubrUhi iti 5 unnItamachAvAka-camasamAdAyAtyAkramyAfrAvyAha achAvAka yaja iti 6 vaSaTkqte juhoti 7 achAvAkAya bhakSaM prayacchati 8 nAsminnachAvAka upahavamicchate 9 naitena saMbhakSayet 10 yadyasminnupahavamiccheta bhakSaya ityenaM brUyAt 11 bhakSitama-chAvAkacamasamApyAyitamantareNa neSTufcAgnIdhrasya ca camasau sAdayati 12 atra savanIyAnAM piSTalepaphalIkaraNahomau juhoti 13 kapAlAni vimuxcati 14 atraike vAjinacaryAMM samAmananti 15 28

सीदत्यछावाकोऽग्रेण स्वं धिष्णियं बहिः सदसः १ तस्मै पुरोडाशशकल-मादधदाह अछावाक वदस्व यत्ते वाद्यम् इति २ यत्राभिजानाति उपो अस्मान् ब्राह्मणान् ब्राह्मणा ह्वयध्वम् इति तत आह अछावाको वा अयमुपहवमिच्छते तँ होतरुपह्वयस्व इति ३ तमृचा होतोपह्वयते ४ यत्राभिजानाति उत नो गाव उपहूता उपहूतः इति तत आह उन्नीयमानायानुब्रूहि इति ५ उन्नीतमछावाक-चमसमादायात्याक्रम्याश्राव्याह अछावाक यज इति ६ वषट्कृते जुहोति ७ अछावाकाय भक्षं प्रयच्छति ८ नास्मिन्नछावाक उपहवमिच्छते ९ नैतेन संभक्षयेत् १० यद्यस्मिन्नुपहवमिच्छेत भक्षय इत्येनं ब्रूयात् ११ भक्षितम-छावाकचमसमाप्यायितमन्तरेण नेष्टुश्चाग्नीध्रस्य च चमसौ सादयति १२ अत्र सवनीयानां पिष्टलेपफलीकरणहोमौ जुहोति १३ कपालानि विमुञ्चति १४ अत्रैके वाजिनचर्याँ समामनन्ति १५ २८

1870

pUveRW;\ xeW ¬ÿr;nÉ.gOðIt" 1 as¥; ôyNte 2 Atun; p[eãy it i]r?vyuRr;h ) i]" p[itp[Sq;t; 3 py;RvOTy p;]m( AtuÉ." p[eãy it iÃr?vyuRr;h ) iÃ" p[itp[Sq;t; 4 py;RvOTy p;]m( Atun; p[eãy it sÕd?vyuRr;h ) sÕt( p[itp[Sq;t; 5 y];É.j;n;it a?vyUR yjtm( it td?vyuRr;h hotret´j it 6 y];É.j;n;it gOhpte yj it t´jm;n a;h hotret´j it 7 annuvW$(k;r; Atug[h; .v²Nt 8 a?vyuRp;]e p[itp[Sq;t; s'§;vm;nyit ) a?vyuR" p[itp[Sq;tu" p;]e 9 p[itp[Sq;t; ten .=m;hrit 10 EvmnupUv| yo yo yjit t' t' p[it.=yt" mN{ ;É..Uit" it ) hot;rm?vyuR" ) pot;r' p[itp[Sq;t; ) ne·;rm?vyuR" ) a;¦I/[' p[itp[Sq;t; ) b[;÷,;z\ Ésnm?vyuR" ) mw];v¨,' p[itp[Sq;t; ) hot;rm?vyuR" ) pot;r' p[itp[Sq;t; ) ne·;rm?vyuR" ) az;v;kù p[itp[Sq;t; ) hot;rmev;?vyuR" ) hot;r' p[itp[Sq;t; 11 a]wv p;]' in/;y;?vyuR" Sven p;]e, 12 30

pUrveSAMM feSa uttarAnabhigqhNItaH 1 asannA hUyante 2 qtunA preSya iti triradhvaryurAha , triH pratiprasthAtA 3 paryAvqtya pAtram qtubhiH preSya iti dviradhvaryurAha , dviH pratiprasthAtA 4 paryAvqtya pAtram qtunA preSya iti sakqdadhvaryurAha , sakqt pratiprasthAtA 5 yatrAbhijAnAti adhvaryU yajatam iti tadadhvaryurAha hotaretadyaja iti 6 yatrAbhijAnAti gqhapate yaja iti tadyajamAna Aha hotaretadyaja iti 7 ananuvaSaTkArA qtugrahA bhavanti 8 adhvaryupAtre pratiprasthAtA saMsrAvamAnayati , adhvaryuH pratiprasthAtuH pAtre 9 pratiprasthAtA tena bhakSamAharati 10 evamanupUrvaM yo yo yajati taM taM pratibhakSayataH mandra ?AbhibhUtiH iti , hotAramadhvaryuH , potAraM pratiprasthAtA , neSTAramadhvaryuH , AgnIdhraM pratiprasthAtA , brAhmaNAchaMM sinamadhvaryuH , maitrAvaruNaM pratiprasthAtA , hotAramadhvaryuH , potAraM pratiprasthAtA , neSTAramadhvaryuH , achAvAkaM pratiprasthAtA , hotAramevAdhvaryuH , hotAraM pratiprasthAtA 11 atraiva pAtraM nidhAyAdhvaryuH svena pAtreNa 12 30

pUrveSAMM feSa uttarAnabhigqhNItaH 1 asannA hUyante 2 qtunA preSya iti triradhvaryurAha , triH pratiprasthAtA 3 paryAvqtya pAtram qtubhiH preSya iti dviradhvaryurAha , dviH pratiprasthAtA 4 paryAvqtya pAtram qtunA preSya iti sakqdadhvaryurAha , sakqt pratiprasthAtA 5 yatrAbhijAnAti adhvaryU yajatam iti tadadhvaryurAha hotaretadyaja iti 6 yatrAbhijAnAti gqhapate yaja iti tadyajamAna Aha hotaretadyaja iti 7 ananuvaSaTkArA qtugrahA bhavanti 8 adhvaryupAtre pratiprasthAtA saMsrAvamAnayati , adhvaryuH pratiprasthAtuH pAtre 9 pratiprasthAtA tena bhakSamAharati 10 evamanupUrvaM yo yo yajati taM taM pratibhakSayataH mandrA bhibhUtiH iti , hotAramadhvaryuH , potAraM pratiprasthAtA , neSTAramadhvaryuH , AgnIdhraM pratiprasthAtA , brAhmaNAchaMM sinamadhvaryuH , maitrAvaruNaM pratiprasthAtA , hotAramadhvaryuH , potAraM pratiprasthAtA , neSTAramadhvaryuH , achAvAkaM pratiprasthAtA , hotAramevAdhvaryuH , hotAraM pratiprasthAtA 11 atraiva pAtraM nidhAyAdhvaryuH svena pAtreNa 12 30

पूर्वेषाँ शेष उत्तरानभिगृह्णीतः १ असन्ना हूयन्ते २ ऋतुना प्रेष्य इति त्रिरध्वर्युराह । त्रिः प्रतिप्रस्थाता ३ पर्यावृत्य पात्रम् ऋतुभिः प्रेष्य इति द्विरध्वर्युराह । द्विः प्रतिप्रस्थाता ४ पर्यावृत्य पात्रम् ऋतुना प्रेष्य इति सकृदध्वर्युराह । सकृत् प्रतिप्रस्थाता ५ यत्राभिजानाति अध्वर्यू यजतम् इति तदध्वर्युराह होतरेतद्यज इति ६ यत्राभिजानाति गृहपते यज इति तद्यजमान आह होतरेतद्यज इति ७ अननुवषट्कारा ऋतुग्रहा भवन्ति ८ अध्वर्युपात्रे प्रतिप्रस्थाता संस्रावमानयति । अध्वर्युः प्रतिप्रस्थातुः पात्रे ९ प्रतिप्रस्थाता तेन भक्षमाहरति १० एवमनुपूर्वं यो यो यजति तं तं प्रतिभक्षयतः मन्द्र ?ाभिभूतिः इति । होतारमध्वर्युः । पोतारं प्रतिप्रस्थाता । नेष्टारमध्वर्युः । आग्नीध्रं प्रतिप्रस्थाता । ब्राह्मणाछँ सिनमध्वर्युः । मैत्रावरुणं प्रतिप्रस्थाता । होतारमध्वर्युः । पोतारं प्रतिप्रस्थाता । नेष्टारमध्वर्युः । अछावाकं प्रतिप्रस्थाता । होतारमेवाध्वर्युः । होतारं प्रतिप्रस्थाता ११ अत्रैव पात्रं निधायाध्वर्युः स्वेन पात्रेण १२ ३०

पूर्वेषाँ शेष उत्तरानभिगृह्णीतः १ असन्ना हूयन्ते २ ऋतुना प्रेष्य इति त्रिरध्वर्युराह । त्रिः प्रतिप्रस्थाता ३ पर्यावृत्य पात्रम् ऋतुभिः प्रेष्य इति द्विरध्वर्युराह । द्विः प्रतिप्रस्थाता ४ पर्यावृत्य पात्रम् ऋतुना प्रेष्य इति सकृदध्वर्युराह । सकृत् प्रतिप्रस्थाता ५ यत्राभिजानाति अध्वर्यू यजतम् इति तदध्वर्युराह होतरेतद्यज इति ६ यत्राभिजानाति गृहपते यज इति तद्यजमान आह होतरेतद्यज इति ७ अननुवषट्कारा ऋतुग्रहा भवन्ति ८ अध्वर्युपात्रे प्रतिप्रस्थाता संस्रावमानयति । अध्वर्युः प्रतिप्रस्थातुः पात्रे ९ प्रतिप्रस्थाता तेन भक्षमाहरति १० एवमनुपूर्वं यो यो यजति तं तं प्रतिभक्षयतः मन्द्रा भिभूतिः इति । होतारमध्वर्युः । पोतारं प्रतिप्रस्थाता । नेष्टारमध्वर्युः । आग्नीध्रं प्रतिप्रस्थाता । ब्राह्मणाछँ सिनमध्वर्युः । मैत्रावरुणं प्रतिप्रस्थाता । होतारमध्वर्युः । पोतारं प्रतिप्रस्थाता । नेष्टारमध्वर्युः । अछावाकं प्रतिप्रस्थाता । होतारमेवाध्वर्युः । होतारं प्रतिप्रस्थाता ११ अत्रैव पात्रं निधायाध्वर्युः स्वेन पात्रेण १२ ३०

1873

ss\ §;ve,wN{ ;¦' gOð;it N{ ;¦I a;gt\ sutm( it 1 xS]m] .vit 2 ag[e, hot;rmupivXy;?vyuR" xS]mup;kroit @; devô" Tynuv;kxeWe, 3 Etenwv sv;RÉ, xS];y;×yte hot; 5 xo's; mod v it p[d²=,m;vtRte 6 Atup;]-m;r>yo?vRiStÏn( sdoÉble p[itgO,;it p[×o v; 7 aoq; mod v Ty/RceRWu 8 aomoq; mod v it p[,veWu 9 n;É.p[itgO,Iy;t( ) n;/Rc;RLluPyte 10 y] y] hot; ivrmet( aomoq; mod v Tyev b[Uy;t( 11 ¬.y' Vy;h;ve kroit xo's; mod voq; mod v it 12 pár/;nIy;y; ¬ÿmen p[,ven sh p[,*it 13 Evmev sv;RÉ, xS];É, p[itgO,;TyNy] p;];rM.,;t( 14 xS]mnumN]yte xS]Sy xS]mÉs it 15 Etenwv sv;RÉ, xS];

sasaMM srAveNaindra ?AgnaM gqhNAti indra ?AgnI AgataMM sutam iti 1 fastramatra bhavati 2 agreNa hotAramupavifyAdhvaryuH fastramupAkaroti iDA devahUH ityanuvAkafeSeNa 3 etenaiva sarvANi fastrANyupAkaroti 4 athainaM parAxcamUrdhvajxumAsIna-mabhyAhvayate hotA 5 foMsA moda iva iti pradakSiNamAvartate 6 qtupAtra-mArabhyordhvastiSThan sadobile pratigqNAti prahvo vA 7 othA moda iva ityardharceSu 8 omothA moda iva iti praNaveSu 9 nAbhipratigqNIyAt , nArdharcAllupyate 10 yatra yatra hotA viramet omothA moda iva ityeva brUyAt 11 ubhayaM vyAhAve karoti foMsA moda ivothA moda iva iti 12 paridhAnIyAyA uttamena praNavena saha praNauti 13 evameva sarvANi fastrANi pratigqNAtyanyatra pAtrArambhaNAt 14 fastramanumantrayate fastrasya fastramasi iti 15 etenaiva sarvANi fastrANyanu-mantrayate 16 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn 17 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 18 vaSaTkqte juhoti 19 31

sasaMM srAveNaindrA gnaM gqhNAti indrA gnI AgataMM sutam iti 1 fastramatra bhavati 2 agreNa hotAramupavifyAdhvaryuH fastramupAkaroti iDA devahUH ityanuvAkafeSeNa 3 etenaiva sarvANi fastrANyupAkaroti 4 athainaM parAxcamUrdhvajxumAsIna-mabhyAhvayate hotA 5 fOsA moda iva iti pradakSiNamAvartate 6 qtupAtra-mArabhyordhvastiSThan sadobile pratigqNAti prahvo vA 7 othA moda iva ityardharceSu 8 omothA moda iva iti praNaveSu 9 nAbhipratigqNIyAt , nArdharcAllupyate 10 yatra yatra hotA viramet omothA moda iva ityeva brUyAt 11 ubhayaM vyAhAve karoti fOsA moda ivothA moda iva iti 12 paridhAnIyAyA uttamena praNavena saha praNauti 13 evameva sarvANi fastrANi pratigqNAtyanyatra pAtrArambhaNAt 14 fastramanumantrayate fastrasya fastramasi iti 15 etenaiva sarvANi fastrANyanu-mantrayate 16 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn 17 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 18 vaSaTkqte juhoti 19 31

ससँ स्रावेणैन्द्र ?ाग्नं गृह्णाति इन्द्र ?ाग्नी आगतँ सुतम् इति १ शस्त्रमत्र भवति २ अग्रेण होतारमुपविश्याध्वर्युः शस्त्रमुपाकरोति इडा देवहूः इत्यनुवाकशेषेण ३ एतेनैव सर्वाणि शस्त्राण्युपाकरोति ४ अथैनं पराञ्चमूर्ध्वज्ञुमासीन-मभ्याह्वयते होता ५ शोंसा मोद इव इति प्रदक्षिणमावर्तते ६ ऋतुपात्र-मारभ्योर्ध्वस्तिष्ठन् सदोबिले प्रतिगृणाति प्रह्वो वा ७ ओथा मोद इव इत्यर्धर्चेषु ८ ओमोथा मोद इव इति प्रणवेषु ९ नाभिप्रतिगृणीयात् । नार्धर्चाल्लुप्यते १० यत्र यत्र होता विरमेत् ओमोथा मोद इव इत्येव ब्रूयात् ११ उभयं व्याहावे करोति शोंसा मोद इवोथा मोद इव इति १२ परिधानीयाया उत्तमेन प्रणवेन सह प्रणौति १३ एवमेव सर्वाणि शस्त्राणि प्रतिगृणात्यन्यत्र पात्रारम्भणात् १४ शस्त्रमनुमन्त्रयते शस्त्रस्य शस्त्रमसि इति १५ एतेनैव सर्वाणि शस्त्राण्यनु-मन्त्रयते १६ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् १७ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति १८ वषट्कृते जुहोति १९ ३१

ससँ स्रावेणैन्द्रा ग्नं गृह्णाति इन्द्रा ग्नी आगतँ सुतम् इति १ शस्त्रमत्र भवति २ अग्रेण होतारमुपविश्याध्वर्युः शस्त्रमुपाकरोति इडा देवहूः इत्यनुवाकशेषेण ३ एतेनैव सर्वाणि शस्त्राण्युपाकरोति ४ अथैनं पराञ्चमूर्ध्वज्ञुमासीन-मभ्याह्वयते होता ५ शॐसा मोद इव इति प्रदक्षिणमावर्तते ६ ऋतुपात्र-मारभ्योर्ध्वस्तिष्ठन् सदोबिले प्रतिगृणाति प्रह्वो वा ७ ओथा मोद इव इत्यर्धर्चेषु ८ ओमोथा मोद इव इति प्रणवेषु ९ नाभिप्रतिगृणीयात् । नार्धर्चाल्लुप्यते १० यत्र यत्र होता विरमेत् ओमोथा मोद इव इत्येव ब्रूयात् ११ उभयं व्याहावे करोति शॐसा मोद इवोथा मोद इव इति १२ परिधानीयाया उत्तमेन प्रणवेन सह प्रणौति १३ एवमेव सर्वाणि शस्त्राणि प्रतिगृणात्यन्यत्र पात्रारम्भणात् १४ शस्त्रमनुमन्त्रयते शस्त्रस्य शस्त्रमसि इति १५ एतेनैव सर्वाणि शस्त्राण्यनु-मन्त्रयते १६ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् १७ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति १८ वषट्कृते जुहोति १९ ३१

1879

yid k;myet;?vyuRr;Tm;n' yDyxsen;pRyeyÉmTyet´q;sm;»;tm( 1 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt mN{ ;É..Uit" it 2 Ev' p[itp[Sq;to-ÿr;>y;muKQyivg[h;>y;m.=yn( p[crit 3 yo yo mu:ymsStâSm\ St-ÉSmn( s\ §;vmvnyit 4 b[;÷,;z\ Éscmsmu:yo iÃtIy" ) az;v;-kcmsmu:yStOtIy" 5 Eten xS]y;Jy;n;m;nupUVy| Vy;:y;tm( 6 Et;v¥;n; ) N{ ; Tv; it b[;÷,;z\ Ésno g[h,s;dn* .vt" ) EeN{ o .=mN]" ) N{ ;É¦>y;' Tv; Tyz;v;kSy g[h,s;dn* .vt" ) mN{ ;-É..Uit" it .=mN]" 7 ¬ÿmmuKQyivg[h' gOhITv; n Sq;lI' p[TyÉ.-mOxit 8 NyuPyoKQySq;lI \ Wo@ixn' gOð;it a; itÏ vO]hn( rqm( Tyete-n;nuv;knoÿre, v; 9 aip vwn' /;r;g[h;,;muÿm' gOðIy;t( 10 Evmevoÿre,;nuv;kn svnesvne Wo@ixnmÉ.gOð;it 11 Wo@ixn' gOhITv; s'p[eãyit ¬ÿm;\ ms;nu¥y { o,klx' pUt.OTyvny svR \ r;j;n' cmseWU¥y dx;É." klx* mO; NyuBj it 12 ¬Kqx; Ty;h p[;t"svn' p[itgIyR 13 aÉ¦" p[;t"svne p;TvSm;n( Ty;üit\ üTv; s'p[eãyit p[x;St" p[suih it 14 spRt Ty;h p[x;St; 15 s'itÏte p[;t"svnm( 16 33

yadi kAmayetAdhvaryurAtmAnaM yajxayafasenArpayeyamityetadyathAsamAmnAtam 1 yathAcamasaM camasino bhakSayanti mandra ?AbhibhUtiH iti 2 evaM pratiprasthAto-ttarAbhyAmukthyavigrahAbhyAmabhakSayan pracarati 3 yo yo mukhyafcamasastasmiMM sta-smin saMM srAvamavanayati 4 brAhmaNAchaMM sicamasamukhyo dvitIyaH , achAvA-kacamasamukhyastqtIyaH 5 etena fastrayAjyAnAmAnupUrvyaM vyAkhyAtam 6 etAvannAnA , indra ?A tvA iti brAhmaNAchaMM sino grahaNasAdanau bhavataH , aindra ?o bhakSamantraH , indra ?AgnibhyAM tvA ityachAvAkasya grahaNasAdanau bhavataH , mandra ?A-bhibhUtiH iti bhakSamantraH 7 uttamamukthyavigrahaM gqhItvA na sthAlIM pratyabhi-mqfati 8 nyupyokthyasthAlIMM SoDafinaM gqhNAti A tiSTha vqtrahan ratham ityete-nAnuvAkenottareNa vA 9 api vainaM dhArAgrahANAmuttamaM gqhNIyAt 10 evamevottareNAnuvAkena savanesavane SoDafinamabhigqhNAti 11 SoDafinaM gqhItvA saMpreSyati uttamAMM fcamasAnunnaya dra ?oNakalafaM pUtabhqtyavanaya sarvaMM rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubja iti 12 ukthafA ityAha prAtaHsavanaM pratigIrya 13 agniH prAtaHsavane pAtvasmAn ityAhutiMM hutvA saMpreSyati prafAstaH prasuhi iti 14 sarpata ityAha prafAstA 15 saMtiSThate prAtaHsavanam 16 33

yadi kAmayetAdhvaryurAtmAnaM yajxayafasenArpayeyamityetadyathAsamAmnAtam 1 yathAcamasaM camasino bhakSayanti mandrA bhibhUtiH iti 2 evaM pratiprasthAto-ttarAbhyAmukthyavigrahAbhyAmabhakSayan pracarati 3 yo yo mukhyafcamasastasmiMM sta-smin saMM srAvamavanayati 4 brAhmaNAchaMM sicamasamukhyo dvitIyaH , achAvA-kacamasamukhyastqtIyaH 5 etena fastrayAjyAnAmAnupUrvyaM vyAkhyAtam 6 etAvannAnA , indrA tvA iti brAhmaNAchaMM sino grahaNasAdanau bhavataH , aindro bhakSamantraH , indrA gnibhyAM tvA ityachAvAkasya grahaNasAdanau bhavataH , mandrA -bhibhUtiH iti bhakSamantraH 7 uttamamukthyavigrahaM gqhItvA na sthAlIM pratyabhi-mqfati 8 nyupyokthyasthAlI MM! SoDafinaM gqhNAti A tiSTha vqtrahan ratham ityete-nAnuvAkenottareNa vA 9 api vainaM dhArAgrahANAmuttamaM gqhNIyAt 10 evamevottareNAnuvAkena savanesavane SoDafinamabhigqhNAti 11 SoDafinaM gqhItvA saMpreSyati uttamAMM fcamasAnunnaya dro NakalafaM pUtabhqtyavanaya sarva MM! rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubja iti 12 ukthafA ityAha prAtaHsavanaM pratigIrya 13 agniH prAtaHsavane pAtvasmAn ityAhutiMM hutvA saMpreSyati prafAstaH prasuhi iti 14 sarpata ityAha prafAstA 15 saMtiSThate prAtaHsavanam 16 33

यदि कामयेताध्वर्युरात्मानं यज्ञयशसेनार्पयेयमित्येतद्यथासमाम्नातम् १ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति मन्द्र ?ाभिभूतिः इति २ एवं प्रतिप्रस्थातो-त्तराभ्यामुक्थ्यविग्रहाभ्यामभक्षयन् प्रचरति ३ यो यो मुख्यश्चमसस्तस्मिँ स्त-स्मिन् सँ स्रावमवनयति ४ ब्राह्मणाछँ सिचमसमुख्यो द्वितीयः । अछावा-कचमसमुख्यस्तृतीयः ५ एतेन शस्त्रयाज्यानामानुपूर्व्यं व्याख्यातम् ६ एतावन्नाना । इन्द्र ?ा त्वा इति ब्राह्मणाछँ सिनो ग्रहणसादनौ भवतः । ऐन्द्र ?ो भक्षमन्त्रः । इन्द्र ?ाग्निभ्यां त्वा इत्यछावाकस्य ग्रहणसादनौ भवतः । मन्द्र ?ा-भिभूतिः इति भक्षमन्त्रः ७ उत्तममुक्थ्यविग्रहं गृहीत्वा न स्थालीं प्रत्यभि-मृशति ८ न्युप्योक्थ्यस्थालीँ षोडशिनं गृह्णाति आ तिष्ठ वृत्रहन् रथम् इत्येते-नानुवाकेनोत्तरेण वा ९ अपि वैनं धाराग्रहाणामुत्तमं गृह्णीयात् १० एवमेवोत्तरेणानुवाकेन सवनेसवने षोडशिनमभिगृह्णाति ११ षोडशिनं गृहीत्वा संप्रेष्यति उत्तमाँ श्चमसानुन्नय द्र ?ोणकलशं पूतभृत्यवनय सर्वँ राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्ज इति १२ उक्थशा इत्याह प्रातःसवनं प्रतिगीर्य १३ अग्निः प्रातःसवने पात्वस्मान् इत्याहुतिँ हुत्वा संप्रेष्यति प्रशास्तः प्रसुहि इति १४ सर्पत इत्याह प्रशास्ता १५ संतिष्ठते प्रातःसवनम् १६ ३३

यदि कामयेताध्वर्युरात्मानं यज्ञयशसेनार्पयेयमित्येतद्यथासमाम्नातम् १ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति मन्द्रा भिभूतिः इति २ एवं प्रतिप्रस्थातो-त्तराभ्यामुक्थ्यविग्रहाभ्यामभक्षयन् प्रचरति ३ यो यो मुख्यश्चमसस्तस्मिँ स्त-स्मिन् सँ स्रावमवनयति ४ ब्राह्मणाछँ सिचमसमुख्यो द्वितीयः । अछावा-कचमसमुख्यस्तृतीयः ५ एतेन शस्त्रयाज्यानामानुपूर्व्यं व्याख्यातम् ६ एतावन्नाना । इन्द्रा त्वा इति ब्राह्मणाछँ सिनो ग्रहणसादनौ भवतः । ऐन्द्रो भक्षमन्त्रः । इन्द्रा ग्निभ्यां त्वा इत्यछावाकस्य ग्रहणसादनौ भवतः । मन्द्रा -भिभूतिः इति भक्षमन्त्रः ७ उत्तममुक्थ्यविग्रहं गृहीत्वा न स्थालीं प्रत्यभि-मृशति ८ न्युप्योक्थ्यस्थाली ँ! षोडशिनं गृह्णाति आ तिष्ठ वृत्रहन् रथम् इत्येते-नानुवाकेनोत्तरेण वा ९ अपि वैनं धाराग्रहाणामुत्तमं गृह्णीयात् १० एवमेवोत्तरेणानुवाकेन सवनेसवने षोडशिनमभिगृह्णाति ११ षोडशिनं गृहीत्वा संप्रेष्यति उत्तमाँ श्चमसानुन्नय द्रो णकलशं पूतभृत्यवनय सर्व ँ! राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्ज इति १२ उक्थशा इत्याह प्रातःसवनं प्रतिगीर्य १३ अग्निः प्रातःसवने पात्वस्मान् इत्याहुतिँ हुत्वा संप्रेष्यति प्रशास्तः प्रसुहि इति १४ सर्पत इत्याह प्रशास्ता १५ संतिष्ठते प्रातःसवनम् १६ ३३

1886

m;?y'idn\ svn' Vy;:y;Sy;m" 1 tSy p[;t"svnen kLpo Vy;:y;t" 2 ivk;r;nnu£Émãy;m" 3 tt" s'p[eãyit p[itp[Sq;t" svnIy;É¥vRp it 4 vstIvrIÉ.hoRtOcms' pUrÉyTv; ing[;>y;su yjm;n' v;cyit yq; p[;t"svne 5 ai/Wv,cmRÉ, svR \ r;j;n' NyuPy g[;vStut ¬ã,IW' p[yCzit 6 as'p[eiWto g[;vSto]Iy; aNv;h 7 mh;É.WvmÉ.Wuy h TyÉ.Wuy h h;>y h it 11 ¬ÿme py;RyeÉ.Wuto r;j; .vTys'.Otoq p[itp[Sq;t; g[;V,onumodte dev; g[;v;, NduárN{ Tyv;idWu" ) EN{ mcuCyvu" ) prmSy;" pr;vt" ) a;Sm;Ts/Sq;t( ) aororNtár=;t( ) a; su.UtmsuWvu" ) b[÷vcRs' m a; suWvu" ) smre r=;\ SyvÉ/Wu" ) apht' b[÷JySy it 12 sm;nm; g[hk;l;t( 13 xu£;miNqn;vev;g[e gOð;it 14 a;g[y,' itsO>yo /;r;>yo gOð;it 15 y Ev;g[y,Sq;Ly;\ r;j; tmNyiSmn( p;]e py;RÉsCy iÃtIy;' /;r;' kÚ¨te ) ¬dcn;ÿOtIy;m( 16 ¬KQySy;vOtoKQy' gOhITv; 17 1

mAdhyaMdinaMM savanaM vyAkhyAsyAmaH 1 tasya prAtaHsavanena kalpo vyAkhyAtaH 2 vikArAnanukramiSyAmaH 3 tataH saMpreSyati pratiprasthAtaH savanIyAnnirvapa iti 4 vasatIvarIbhirhotqcamasaM pUrayitvA nigrAbhyAsu yajamAnaM vAcayati yathA prAtaHsavane 5 adhiSavaNacarmaNi sarvaMM rAjAnaM nyupya grAvastuta uSNISaM prayacchati 6 asaMpreSito grAvastotrIyA anvAha 7 mahAbhiSavamabhiSuNvanti yathA prAtaHsavane 8 etAvannAnA , ihAbhya iha ityabhiSuNvanti 9 uttamasyA-bhiSavanasya madhyame paryAye bqhat ityabhiSuNvanti 10 athottamaM paryAyaMM rAdhayanta ivAbhiSuNvanti ihAbhya iha ihAbhya iha iti 11 uttame paryAye'bhiSuto rAjA bhavatyasaMbhqto'tha pratiprasthAtA grAvNo'numodate devA grAvANa indurindra ityavAdiSuH , endra macucyavuH , paramasyAH parAvataH , AsmAtsadhasthAt , ororantarikSAt , A subhUtamasuSavuH , brahmavarcasaM ma A suSavuH , samare rakSAMM syavadhiSuH , apahataM brahmajyasya iti 12 samAnamA grahakAlAt 13 fukrAmanthinAvevAgre gqhNAti 14 AgrayaNaM tisqbhyo dhArAbhyo gqhNAti 15 ya evAgrayaNasthAlyAMM rAjA tamanyasmin pAtre paryAsicya dvitIyAM dhArAM kurute , udacanAttqtIyAm 16 ukthyasyAvqtokthyaM gqhItvA 17 1

mAdhyaMdinaMM savanaM vyAkhyAsyAmaH 1 tasya prAtaHsavanena kalpo vyAkhyAtaH 2 vikArAnanukramiSyAmaH 3 tataH saMpreSyati pratiprasthAtaH savanIyAnnirvapa iti 4 vasatIvarIbhirhotqcamasaM pUrayitvA nigrAbhyAsu yajamAnaM vAcayati yathA prAtaHsavane 5 adhiSavaNacarmaNi sarva MM! rAjAnaM nyupya grAvastuta uSNISaM prayacchati 6 asaMpreSito grAvastotrIyA anvAha 7 mahAbhiSavamabhiSuNvanti yathA prAtaHsavane 8 etAvannAnA , ihAbhya iha ityabhiSuNvanti 9 uttamasyA-bhiSavanasya madhyame paryAye bqhat ityabhiSuNvanti 10 athottamaM paryAyaMM rAdhayanta ivAbhiSuNvanti ihAbhya iha ihAbhya iha iti 11 uttame paryAye'bhiSuto rAjA bhavatyasaMbhqto'tha pratiprasthAtA grAvNo'numodate devA grAvANa indurindra ityavAdiSuH , endra macucyavuH , paramasyAH parAvataH , AsmAtsadhasthAt , ororantarikSAt , A subhUtamasuSavuH , brahmavarcasaM ma A suSavuH , samare rakSAMM syavadhiSuH , apahataM brahmajyasya iti 12 samAnamA grahakAlAt 13 fukrAmanthinAvevAgre gqhNAti 14 AgrayaNaM tisqbhyo dhArAbhyo gqhNAti 15 ya evAgrayaNasthAlyAMM rAjA tamanyasmin pAtre paryAsicya dvitIyAM dhArAM kurute , udacanAttqtIyAm 16 ukthyasyAvqtokthyaM gqhItvA 17 1

माध्यंदिनँ सवनं व्याख्यास्यामः १ तस्य प्रातःसवनेन कल्पो व्याख्यातः २ विकाराननुक्रमिष्यामः ३ ततः संप्रेष्यति प्रतिप्रस्थातः सवनीयान्निर्वप इति ४ वसतीवरीभिर्होतृचमसं पूरयित्वा निग्राभ्यासु यजमानं वाचयति यथा प्रातःसवने ५ अधिषवणचर्मणि सर्वँ राजानं न्युप्य ग्रावस्तुत उष्णीषं प्रयच्छति ६ असंप्रेषितो ग्रावस्तोत्रीया अन्वाह ७ महाभिषवमभिषुण्वन्ति यथा प्रातःसवने ८ एतावन्नाना । इहाभ्य इह इत्यभिषुण्वन्ति ९ उत्तमस्या-भिषवनस्य मध्यमे पर्याये बृहत् इत्यभिषुण्वन्ति १० अथोत्तमं पर्यायँ राधयन्त इवाभिषुण्वन्ति इहाभ्य इह इहाभ्य इह इति ११ उत्तमे पर्यायेऽभिषुतो राजा भवत्यसंभृतोऽथ प्रतिप्रस्थाता ग्राव्णोऽनुमोदते देवा ग्रावाण इन्दुरिन्द्र इत्यवादिषुः । एन्द्र मचुच्यवुः । परमस्याः परावतः । आस्मात्सधस्थात् । ओरोरन्तरिक्षात् । आ सुभूतमसुषवुः । ब्रह्मवर्चसं म आ सुषवुः । समरे रक्षाँ स्यवधिषुः । अपहतं ब्रह्मज्यस्य इति १२ समानमा ग्रहकालात् १३ शुक्रामन्थिनावेवाग्रे गृह्णाति १४ आग्रयणं तिसृभ्यो धाराभ्यो गृह्णाति १५ य एवाग्रयणस्थाल्याँ राजा तमन्यस्मिन् पात्रे पर्यासिच्य द्वितीयां धारां कुरुते । उदचनात्तृतीयाम् १६ उक्थ्यस्यावृतोक्थ्यं गृहीत्वा १७ १

माध्यंदिनँ सवनं व्याख्यास्यामः १ तस्य प्रातःसवनेन कल्पो व्याख्यातः २ विकाराननुक्रमिष्यामः ३ ततः संप्रेष्यति प्रतिप्रस्थातः सवनीयान्निर्वप इति ४ वसतीवरीभिर्होतृचमसं पूरयित्वा निग्राभ्यासु यजमानं वाचयति यथा प्रातःसवने ५ अधिषवणचर्मणि सर्व ँ! राजानं न्युप्य ग्रावस्तुत उष्णीषं प्रयच्छति ६ असंप्रेषितो ग्रावस्तोत्रीया अन्वाह ७ महाभिषवमभिषुण्वन्ति यथा प्रातःसवने ८ एतावन्नाना । इहाभ्य इह इत्यभिषुण्वन्ति ९ उत्तमस्या-भिषवनस्य मध्यमे पर्याये बृहत् इत्यभिषुण्वन्ति १० अथोत्तमं पर्यायँ राधयन्त इवाभिषुण्वन्ति इहाभ्य इह इहाभ्य इह इति ११ उत्तमे पर्यायेऽभिषुतो राजा भवत्यसंभृतोऽथ प्रतिप्रस्थाता ग्राव्णोऽनुमोदते देवा ग्रावाण इन्दुरिन्द्र इत्यवादिषुः । एन्द्र मचुच्यवुः । परमस्याः परावतः । आस्मात्सधस्थात् । ओरोरन्तरिक्षात् । आ सुभूतमसुषवुः । ब्रह्मवर्चसं म आ सुषवुः । समरे रक्षाँ स्यवधिषुः । अपहतं ब्रह्मज्यस्य इति १२ समानमा ग्रहकालात् १३ शुक्रामन्थिनावेवाग्रे गृह्णाति १४ आग्रयणं तिसृभ्यो धाराभ्यो गृह्णाति १५ य एवाग्रयणस्थाल्याँ राजा तमन्यस्मिन् पात्रे पर्यासिच्य द्वितीयां धारां कुरुते । उदचनात्तृतीयाम् १६ उक्थ्यस्यावृतोक्थ्यं गृहीत्वा १७ १

1889

Atup;];>y;' m¨TvtIy* gOð;it ) a?vyuRp;]e, pUv| m¨TvNt' vOW.' v;vO/;nm( it ) p[itp[Sq;]e,oÿrm( N{ m¨Tv h p;ih somm( it 1 { o,klxe r;j;nmitp;vyit y;vNt' m;?y'idn;y svn;y;¢' mNyte 2 sm;nm; pvm;n;t( 3 p[Ty" p[×; m;?y'idn' pvm;n\ spR²Nt ]w·." pNq; ¨{ ; devt; vOk,;párpre, pq; SviSt ¨{ ;nxIy it ) v;gg[eg; ag[ Etu it c 4 ¬ÿre, hiv/;Rne d²=,en m;j;RlIy' prITy pUvRy; Ã;r; sd" p[ivXy;g[e, ho]Iym?vyuRrvitÏte ) ag[e, p[x;S]Iymit£Myetre 5 m;?y'idnen pvm;nen Stuvte 6 StUym;ne yjm;noNv;roh' jpit su-p,oRÉs i]·PzNd;" it 7 sm;nm; s'p[wW;t( 8 n;] px' p[codyit ) n r;j;nmupitÏte ) p[itp[Sq;tdRÉ/`meR,;nUdeih it s'p[wW;Nt' nmit 9 sm;nm; svnIy;n;' invRp,;t( 10 svnIy;É¥vRPSy¥;¦ey' pxupuro@;x' invRpTyÉ¦·ome ) EeN{ ;¦muKQye iÃtIym( ) EeN{ \ Wo@ixin tOtIym( ) s;rSvtmitr;]e ctuqRm( 11 tt" svnIy;É¥vRpit 12 Et;v¥;n; ) noÿryo" svnyo" pySy; .vit 13 Vy;:y;t\ svnIy;n;' invRp,' bihRStr,ml'kr,' g[h;vk;xopSq;n\ spR,Émit 14 dÉ/`meR, crit 15 a*duMby;R \ §uCy;m;¦I/[Iye dÉ/ gOð;it y;vit ´;v;pOÉqvI mihTv; it 16 2

qtupAtrAbhyAM marutvatIyau gqhNAti , adhvaryupAtreNa pUrvaM marutvantaM vqSabhaM vAvqdhAnam iti , pratiprasthAtreNottaram indra marutva iha pAhi somam iti 1 dra ?oNakalafe rAjAnamatipAvayati yAvantaM mAdhyaMdinAya savanAyAptaM manyate 2 samAnamA pavamAnAt 3 pratyaxcaH prahvA mAdhyaMdinaM pavamAnaMM sarpanti traiSTubhaH panthA rudra ?A devatA vqkeNAparipareNa pathA svasti rudra ?AnafIya iti , vAgagregA agra etu iti ca 4 uttareNa havirdhAne dakSiNena mArjAlIyaM parItya pUrvayA dvArA sadaH pravifyAgreNa hotrIyamadhvaryuravatiSThate , agreNa prafAstrIyamatikramyetare 5 mAdhyaMdinena pavamAnena stuvate 6 stUyamAne yajamAno'nvArohaM japati su-parNo'si triSTupchandAH iti 7 samAnamA saMpraiSAt 8 nAtra pafuM pracodayati , na rAjAnamupatiSThate , pratiprasthAtardadhigharmeNAnUdehi iti saMpraiSAntaM namati 9 samAnamA savanIyAnAM nirvapaNAt 10 savanIyAnnirvapsyannAgneyaM pafupuroDAfaM nirvapatyagniSTome , aindra ?Agnamukthye dvitIyam , aindraMM SoDafini tqtIyam , sArasvatamatirAtre caturtham 11 tataH savanIyAnnirvapati 12 etAvannAnA , nottarayoH savanayoH payasyA bhavati 13 vyAkhyAtaMM savanIyAnAM nirvapaNaM barhistaraNamalaMkaraNaM grahAvakAfopasthAnaMM sarpaNamiti 14 dadhigharmeNa carati 15 audumbaryAMM srucyAmAgnIdhrIye dadhi gqhNAti yAvati dyAvApqthivI mahitvA iti 16 2

qtupAtrAbhyAM marutvatIyau gqhNAti , adhvaryupAtreNa pUrvaM marutvantaM vqSabhaM vAvqdhAnam iti , pratiprasthAtreNottaram indra marutva iha pAhi somam iti 1 dro Nakalafe rAjAnamatipAvayati yAvantaM mAdhyaMdinAya savanAyAptaM manyate 2 samAnamA pavamAnAt 3 pratyaxcaH prahvA mAdhyaMdinaM pavamAnaMM sarpanti traiSTubhaH panthA rudrA devatA vqkeNAparipareNa pathA svasti rudrA nafIya iti , vAgagregA agra etu iti ca 4 uttareNa havirdhAne dakSiNena mArjAlIyaM parItya pUrvayA dvArA sadaH pravifyAgreNa hotrIyamadhvaryuravatiSThate , agreNa prafAstrIyamatikramyetare 5 mAdhyaMdinena pavamAnena stuvate 6 stUyamAne yajamAno'nvArohaM japati su-parNo'si triSTupchandAH iti 7 samAnamA saMpraiSAt 8 nAtra pafuM pracodayati , na rAjAnamupatiSThate , pratiprasthAtardadhigharmeNAnUdehi iti saMpraiSAntaM namati 9 samAnamA savanIyAnAM nirvapaNAt 10 savanIyAnnirvapsyannAgneyaM pafupuroDAfaM nirvapatyagniSTome , aindrA gnamukthye dvitIyam , aindra MM! SoDafini tqtIyam , sArasvatamatirAtre caturtham 11 tataH savanIyAnnirvapati 12 etAvannAnA , nottarayoH savanayoH payasyA bhavati 13 vyAkhyAtaMM savanIyAnAM nirvapaNaM barhistaraNamalaMkaraNaM grahAvakAfopasthAnaMM sarpaNamiti 14 dadhigharmeNa carati 15 audumbaryA MM! srucyAmAgnIdhrIye dadhi gqhNAti yAvati dyAvApqthivI mahitvA iti 16 2

ऋतुपात्राभ्यां मरुत्वतीयौ गृह्णाति । अध्वर्युपात्रेण पूर्वं मरुत्वन्तं वृषभं वावृधानम् इति । प्रतिप्रस्थात्रेणोत्तरम् इन्द्र मरुत्व इह पाहि सोमम् इति १ द्र ?ोणकलशे राजानमतिपावयति यावन्तं माध्यंदिनाय सवनायाप्तं मन्यते २ समानमा पवमानात् ३ प्रत्यञ्चः प्रह्वा माध्यंदिनं पवमानँ सर्पन्ति त्रैष्टुभः पन्था रुद्र ?ा देवता वृकेणापरिपरेण पथा स्वस्ति रुद्र ?ानशीय इति । वागग्रेगा अग्र एतु इति च ४ उत्तरेण हविर्धाने दक्षिणेन मार्जालीयं परीत्य पूर्वया द्वारा सदः प्रविश्याग्रेण होत्रीयमध्वर्युरवतिष्ठते । अग्रेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्येतरे ५ माध्यंदिनेन पवमानेन स्तुवते ६ स्तूयमाने यजमानोऽन्वारोहं जपति सु-पर्णोऽसि त्रिष्टुप्छन्दाः इति ७ समानमा संप्रैषात् ८ नात्र पशुं प्रचोदयति । न राजानमुपतिष्ठते । प्रतिप्रस्थातर्दधिघर्मेणानूदेहि इति संप्रैषान्तं नमति ९ समानमा सवनीयानां निर्वपणात् १० सवनीयान्निर्वप्स्यन्नाग्नेयं पशुपुरोडाशं निर्वपत्यग्निष्टोमे । ऐन्द्र ?ाग्नमुक्थ्ये द्वितीयम् । ऐन्द्रँ षोडशिनि तृतीयम् । सारस्वतमतिरात्रे चतुर्थम् ११ ततः सवनीयान्निर्वपति १२ एतावन्नाना । नोत्तरयोः सवनयोः पयस्या भवति १३ व्याख्यातँ सवनीयानां निर्वपणं बर्हिस्तरणमलंकरणं ग्रहावकाशोपस्थानँ सर्पणमिति १४ दधिघर्मेण चरति १५ औदुम्बर्याँ स्रुच्यामाग्नीध्रीये दधि गृह्णाति यावति द्यावापृथिवी महित्वा इति १६ २

ऋतुपात्राभ्यां मरुत्वतीयौ गृह्णाति । अध्वर्युपात्रेण पूर्वं मरुत्वन्तं वृषभं वावृधानम् इति । प्रतिप्रस्थात्रेणोत्तरम् इन्द्र मरुत्व इह पाहि सोमम् इति १ द्रो णकलशे राजानमतिपावयति यावन्तं माध्यंदिनाय सवनायाप्तं मन्यते २ समानमा पवमानात् ३ प्रत्यञ्चः प्रह्वा माध्यंदिनं पवमानँ सर्पन्ति त्रैष्टुभः पन्था रुद्रा देवता वृकेणापरिपरेण पथा स्वस्ति रुद्रा नशीय इति । वागग्रेगा अग्र एतु इति च ४ उत्तरेण हविर्धाने दक्षिणेन मार्जालीयं परीत्य पूर्वया द्वारा सदः प्रविश्याग्रेण होत्रीयमध्वर्युरवतिष्ठते । अग्रेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्येतरे ५ माध्यंदिनेन पवमानेन स्तुवते ६ स्तूयमाने यजमानोऽन्वारोहं जपति सु-पर्णोऽसि त्रिष्टुप्छन्दाः इति ७ समानमा संप्रैषात् ८ नात्र पशुं प्रचोदयति । न राजानमुपतिष्ठते । प्रतिप्रस्थातर्दधिघर्मेणानूदेहि इति संप्रैषान्तं नमति ९ समानमा सवनीयानां निर्वपणात् १० सवनीयान्निर्वप्स्यन्नाग्नेयं पशुपुरोडाशं निर्वपत्यग्निष्टोमे । ऐन्द्रा ग्नमुक्थ्ये द्वितीयम् । ऐन्द्र ँ! षोडशिनि तृतीयम् । सारस्वतमतिरात्रे चतुर्थम् ११ ततः सवनीयान्निर्वपति १२ एतावन्नाना । नोत्तरयोः सवनयोः पयस्या भवति १३ व्याख्यातँ सवनीयानां निर्वपणं बर्हिस्तरणमलंकरणं ग्रहावकाशोपस्थानँ सर्पणमिति १४ दधिघर्मेण चरति १५ औदुम्बर्या ँ! स्रुच्यामाग्नीध्रीये दधि गृह्णाति यावति द्यावापृथिवी महित्वा इति १६ २

1898

it 5 anuvW$(Õte iÃtIy\ üTv;vixni· 6 t' te .=y²Nt ye p[vGyRm( ) tSy;ryu¥Ite>y" 17 pUvR a;¦I/[;dz;v;k" s'yjit 18 n;] puro@;xxklmz;v;k;y ind/;it 19 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt 20 ¨{ ví,Sy som dev te TyeW Ev m;?y'idne svne .=mN]o .vTyNy] n;r;x\ se>y" 21 asv;Rn( .=ÉyTv;Py;yy²Nt 22 Vy;:y;tm;Py;yn\ s;dnm( 23 3

iti 5 anuvaSaTkqte dvitIyaMM hutvAvafinaSTi 6 taM te bhakSayanti ye pravargyam , tasyAraNye'nuvAkye bhakSamantraH 7 nApravargye dadhigharmo vidyata ityaparam 8 tataH savanIyAnAsAdayati 9 pafupuroDAfena pracarya savanIyaiH pracarati 10 etAvannAnA , mAdhyaMdinasya savanasyendra ?Aya puroDAfAnAmanubrUhi . mAdhyaMdi-nasya savanasyendra ?Aya puroDAfAn prasthitAn preSya iti saMpreSyati 11 sarveSAMM sapafupuroDAfAnAMM samAnaH sviSTakqt praiSavAn samAneDA 12 na savanIyasya pafupuroDAfo vidyata ityaparam 13 AdhavanIyaM pUtabhqtyavanayati 14 samAnamA saMpraiSAt 15 etAvannAnA , mAdhyaMdinasya savanasya niSkevalyasya bhAgasya fukravato manthivato madhufcutaH iti saMpraiSAdiH 16 samAnamA punarabhyunnItebhyaH 17 pUrva AgnIdhrAdachAvAkaH saMyajati 18 nAtra puroDAfafakalamachAvAkAya nidadhAti 19 yathAcamasaM camasino bhakSayanti 20 rudra vadgaNasya soma deva te ityeSa eva mAdhyaMdine savane bhakSamantro bhavatyanyatra nArAfaMM sebhyaH 21 asarvAn bhakSayitvApyAyayanti 22 vyAkhyAtamApyAyanaMM sAdanam 23 3

iti 5 anuvaSaTkqte dvitIyaMM hutvAvafinaSTi 6 taM te bhakSayanti ye pravargyam , tasyAraNye'nuvAkye bhakSamantraH 7 nApravargye dadhigharmo vidyata ityaparam 8 tataH savanIyAnAsAdayati 9 pafupuroDAfena pracarya savanIyaiH pracarati 10 etAvannAnA , mAdhyaMdinasya savanasyendrA ya puroDAfAnAmanubrUhi . mAdhyaMdi-nasya savanasyendrA ya puroDAfAn prasthitAn preSya iti saMpreSyati 11 sarveSAMM sapafupuroDAfAnAMM samAnaH sviSTakqt praiSavAn samAneDA 12 na savanIyasya pafupuroDAfo vidyata ityaparam 13 AdhavanIyaM pUtabhqtyavanayati 14 samAnamA saMpraiSAt 15 etAvannAnA , mAdhyaMdinasya savanasya niSkevalyasya bhAgasya fukravato manthivato madhufcutaH iti saMpraiSAdiH 16 samAnamA punarabhyunnItebhyaH 17 pUrva AgnIdhrAdachAvAkaH saMyajati 18 nAtra puroDAfafakalamachAvAkAya nidadhAti 19 yathAcamasaM camasino bhakSayanti 20 rudra vadgaNasya soma deva te ityeSa eva mAdhyaMdine savane bhakSamantro bhavatyanyatra nArAfaMM sebhyaH 21 asarvAn bhakSayitvApyAyayanti 22 vyAkhyAtamApyAyanaMM sAdanam 23 3

इति ५ अनुवषट्कृते द्वितीयँ हुत्वावशिनष्टि ६ तं ते भक्षयन्ति ये प्रवर्ग्यम् । तस्यारण्येऽनुवाक्ये भक्षमन्त्रः ७ नाप्रवर्ग्ये दधिघर्मो विद्यत इत्यपरम् ८ ततः सवनीयानासादयति ९ पशुपुरोडाशेन प्रचर्य सवनीयैः प्रचरति १० एतावन्नाना । माध्यंदिनस्य सवनस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशानामनुब्रूहि ॥ माध्यंदि-नस्य सवनस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति संप्रेष्यति ११ सर्वेषाँ सपशुपुरोडाशानाँ समानः स्विष्टकृत् प्रैषवान् समानेडा १२ न सवनीयस्य पशुपुरोडाशो विद्यत इत्यपरम् १३ आधवनीयं पूतभृत्यवनयति १४ समानमा संप्रैषात् १५ एतावन्नाना । माध्यंदिनस्य सवनस्य निष्केवल्यस्य भागस्य शुक्रवतो मन्थिवतो मधुश्चुतः इति संप्रैषादिः १६ समानमा पुनरभ्युन्नीतेभ्यः १७ पूर्व आग्नीध्रादछावाकः संयजति १८ नात्र पुरोडाशशकलमछावाकाय निदधाति १९ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति २० रुद्र वद्गणस्य सोम देव ते इत्येष एव माध्यंदिने सवने भक्षमन्त्रो भवत्यन्यत्र नाराशँ सेभ्यः २१ असर्वान् भक्षयित्वाप्याययन्ति २२ व्याख्यातमाप्यायनँ सादनम् २३ ३

इति ५ अनुवषट्कृते द्वितीयँ हुत्वावशिनष्टि ६ तं ते भक्षयन्ति ये प्रवर्ग्यम् । तस्यारण्येऽनुवाक्ये भक्षमन्त्रः ७ नाप्रवर्ग्ये दधिघर्मो विद्यत इत्यपरम् ८ ततः सवनीयानासादयति ९ पशुपुरोडाशेन प्रचर्य सवनीयैः प्रचरति १० एतावन्नाना । माध्यंदिनस्य सवनस्येन्द्रा य पुरोडाशानामनुब्रूहि ॥ माध्यंदि-नस्य सवनस्येन्द्रा य पुरोडाशान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति संप्रेष्यति ११ सर्वेषाँ सपशुपुरोडाशानाँ समानः स्विष्टकृत् प्रैषवान् समानेडा १२ न सवनीयस्य पशुपुरोडाशो विद्यत इत्यपरम् १३ आधवनीयं पूतभृत्यवनयति १४ समानमा संप्रैषात् १५ एतावन्नाना । माध्यंदिनस्य सवनस्य निष्केवल्यस्य भागस्य शुक्रवतो मन्थिवतो मधुश्चुतः इति संप्रैषादिः १६ समानमा पुनरभ्युन्नीतेभ्यः १७ पूर्व आग्नीध्रादछावाकः संयजति १८ नात्र पुरोडाशशकलमछावाकाय निदधाति १९ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति २० रुद्र वद्गणस्य सोम देव ते इत्येष एव माध्यंदिने सवने भक्षमन्त्रो भवत्यन्यत्र नाराशँ सेभ्यः २१ असर्वान् भक्षयित्वाप्याययन्ति २२ व्याख्यातमाप्यायनँ सादनम् २३ ३

1901

s¥eWu n;r;x\ seWUÿre, hiv/;Rn ¬ÿre,;¦I/[Iymuÿre, sd" prITy pUvRy; Ã;r; p[;Gv\ x' p[ivXy;pre, x;l;mu%IymupivXy ju×;' ctugORhItm;Jy' gOhITv; d.eR, ihry;' g;hRpTye juhoit 4 apr' ctugORhIt' gOhITv; 5 idv' gCz suv" pt it ihrywit åpe, vo åpm>ywÉm vys; vy" it 8 tuqo vo ivved; iv .jtu it m?ymv£;mit 9 aqwn;" Õã,;Éjnen VyuT];Sy iv.Jy v;iv.Jy v;Ty;nyTyg[e, p[;Gv\ x' j`nen sdoNtre, ne·;¦I/[Sy c 10 t; ¬dIcIrNtre, c;Tv;l' c;¦I/[' coTsOjit 11 aTy;ytIãv;hvnIym-É.mN]yte Etÿe a¦e r;/ Eit somCyutm( it p[itp´ yDSy pq; suivt; nyNtI" TyNten 12 4

sanneSu nArAfaMM seSUttareNa havirdhAna uttareNAgnIdhrIyamuttareNa sadaH parItya pUrvayA dvArA prAgvaMM faM pravifyApareNa fAlAmukhIyamupavifya juhvAM caturgqhItamAjyaM gqhItvA darbheNa hiraNyaM niSTarkyaM baddhvAvadadhAti 1 amAtyAnAMM saMM hvAnaMM samanvArambhaNaMM saMpracchAdanamiti vaisarjaneSu vyAkhyAtam 2 vAsaso'ntaMM srugdaNDa upaniyamya juhoti dAkSiNAni 3 udu tyam . citram iti dvAbhyAM gArhapatye juhoti 4 aparaM caturgqhItaM gqhItvA 5 divaM gaccha suvaH pata iti hiraNyaMM hutvodgqhNAti 6 athainA dakSiNA dakSiNena vedimavasthitA bhavanti gavAM dvAdafafataM tilA mASA odano mantho'jo'virvAso hiraNyamano ratho'fvo hastI puruSa iti , ekaviMM fatirityekeSAm , caturviMM fatirityekeSAm , aparimitA ityekeSAm , sarvavedasamityekeSAm 7 hiraNyaM cAjyaM ca dhArayamANo yajamAno dakSiNA abhyaiti rUpeNa vo rUpamabhyaimi vayasA vayaH iti 8 tutho vo vifvavedA vi bhajatu iti madhyamavakrAmati 9 athainAH kqSNAjinena vyuttrAsya vibhajya vAvibhajya vAtyAnayatyagreNa prAgvaMM faM jaghanena sado'ntareNa neSTufcAgnIdhrasya ca 10 tA udIcIrantareNa cAtvAlaM cAgnIdhraM cotsqjati 11 atyAyatISvAhavanIyama-bhimantrayate etatte agne rAdha eti somacyutam iti pratipadya yajxasya pathA suvitA nayantIH ityantena 12 4

sanneSu nArAfaMM seSUttareNa havirdhAna uttareNAgnIdhrIyamuttareNa sadaH parItya pUrvayA dvArA prAgvaMM faM pravifyApareNa fAlAmukhIyamupavifya juhvAM caturgqhItamAjyaM gqhItvA darbheNa hiraNyaM niSTarkyaM baddhvAvadadhAti 1 amAtyAnAMM saMM hvAnaMM samanvArambhaNaMM saMpracchAdanamiti vaisarjaneSu vyAkhyAtam 2 vAsaso'ntaMM srugdaNDa upaniyamya juhoti dAkSiNAni 3 udu tyam . citram iti dvAbhyAM gArhapatye juhoti 4 aparaM caturgqhItaM gqhItvA 5 divaM gaccha suvaH pata iti hiraNyaMM hutvodgqhNAti 6 athainA dakSiNA dakSiNena vedimavasthitA bhavanti gavAM dvAdafafataM tilA mASA odano mantho'jo'virvAso hiraNyamano ratho'fvo hastI puruSa iti , ekavi MM! fatirityekeSAm , caturvi MM! fatirityekeSAm , aparimitA ityekeSAm , sarvavedasamityekeSAm 7 hiraNyaM cAjyaM ca dhArayamANo yajamAno dakSiNA abhyaiti rUpeNa vo rUpamabhyaimi vayasA vayaH iti 8 tutho vo vifvavedA vi bhajatu iti madhyamavakrAmati 9 athainAH kqSNAjinena vyuttrAsya vibhajya vAvibhajya vAtyAnayatyagreNa prAgvaMM faM jaghanena sado'ntareNa neSTufcAgnIdhrasya ca 10 tA udIcIrantareNa cAtvAlaM cAgnIdhraM cotsqjati 11 atyAyatISvAhavanIyama-bhimantrayate etatte agne rAdha eti somacyutam iti pratipadya yajxasya pathA suvitA nayantIH ityantena 12 4

सन्नेषु नाराशँ सेषूत्तरेण हविर्धान उत्तरेणाग्नीध्रीयमुत्तरेण सदः परीत्य पूर्वया द्वारा प्राग्वँ शं प्रविश्यापरेण शालामुखीयमुपविश्य जुह्वां चतुर्गृहीतमाज्यं गृहीत्वा दर्भेण हिरण्यं निष्टर्क्यं बद्ध्वावदधाति १ अमात्यानाँ सँ ह्वानँ समन्वारम्भणँ संप्रच्छादनमिति वैसर्जनेषु व्याख्यातम् २ वाससोऽन्तँ स्रुग्दण्ड उपनियम्य जुहोति दाक्षिणानि ३ उदु त्यम् ॥ चित्रम् इति द्वाभ्यां गार्हपत्ये जुहोति ४ अपरं चतुर्गृहीतं गृहीत्वा ५ दिवं गच्छ सुवः पत इति हिरण्यँ हुत्वोद्गृह्णाति ६ अथैना दक्षिणा दक्षिणेन वेदिमवस्थिता भवन्ति गवां द्वादशशतं तिला माषा ओदनो मन्थोऽजोऽविर्वासो हिरण्यमनो रथोऽश्वो हस्ती पुरुष इति । एकविँ शतिरित्येकेषाम् । चतुर्विँ शतिरित्येकेषाम् । अपरिमिता इत्येकेषाम् । सर्ववेदसमित्येकेषाम् ७ हिरण्यं चाज्यं च धारयमाणो यजमानो दक्षिणा अभ्यैति रूपेण वो रूपमभ्यैमि वयसा वयः इति ८ तुथो वो विश्ववेदा वि भजतु इति मध्यमवक्रामति ९ अथैनाः कृष्णाजिनेन व्युत्त्रास्य विभज्य वाविभज्य वात्यानयत्यग्रेण प्राग्वँ शं जघनेन सदोऽन्तरेण नेष्टुश्चाग्नीध्रस्य च १० ता उदीचीरन्तरेण चात्वालं चाग्नीध्रं चोत्सृजति ११ अत्यायतीष्वाहवनीयम-भिमन्त्रयते एतत्ते अग्ने राध एति सोमच्युतम् इति प्रतिपद्य यज्ञस्य पथा सुविता नयन्तीः इत्यन्तेन १२ ४

सन्नेषु नाराशँ सेषूत्तरेण हविर्धान उत्तरेणाग्नीध्रीयमुत्तरेण सदः परीत्य पूर्वया द्वारा प्राग्वँ शं प्रविश्यापरेण शालामुखीयमुपविश्य जुह्वां चतुर्गृहीतमाज्यं गृहीत्वा दर्भेण हिरण्यं निष्टर्क्यं बद्ध्वावदधाति १ अमात्यानाँ सँ ह्वानँ समन्वारम्भणँ संप्रच्छादनमिति वैसर्जनेषु व्याख्यातम् २ वाससोऽन्तँ स्रुग्दण्ड उपनियम्य जुहोति दाक्षिणानि ३ उदु त्यम् ॥ चित्रम् इति द्वाभ्यां गार्हपत्ये जुहोति ४ अपरं चतुर्गृहीतं गृहीत्वा ५ दिवं गच्छ सुवः पत इति हिरण्यँ हुत्वोद्गृह्णाति ६ अथैना दक्षिणा दक्षिणेन वेदिमवस्थिता भवन्ति गवां द्वादशशतं तिला माषा ओदनो मन्थोऽजोऽविर्वासो हिरण्यमनो रथोऽश्वो हस्ती पुरुष इति । एकवि ँ! शतिरित्येकेषाम् । चतुर्वि ँ! शतिरित्येकेषाम् । अपरिमिता इत्येकेषाम् । सर्ववेदसमित्येकेषाम् ७ हिरण्यं चाज्यं च धारयमाणो यजमानो दक्षिणा अभ्यैति रूपेण वो रूपमभ्यैमि वयसा वयः इति ८ तुथो वो विश्ववेदा वि भजतु इति मध्यमवक्रामति ९ अथैनाः कृष्णाजिनेन व्युत्त्रास्य विभज्य वाविभज्य वात्यानयत्यग्रेण प्राग्वँ शं जघनेन सदोऽन्तरेण नेष्टुश्चाग्नीध्रस्य च १० ता उदीचीरन्तरेण चात्वालं चाग्नीध्रं चोत्सृजति ११ अत्यायतीष्वाहवनीयम-भिमन्त्रयते एतत्ते अग्ने राध एति सोमच्युतम् इति प्रतिपद्य यज्ञस्य पथा सुविता नयन्तीः इत्यन्तेन १२ ४

1917

Tyet;>y;m( 6 tt" s'p[eãyit N{ ;y m¨Tvtenub[Uih it 7 yd; m¨Tv-tenUÿ_' .vTyq n dIyt a;nUbN?y;vp;y; hom;t( 8 pUvRgOhItm?vyuRr;dÿ ¬ÿr' p[itp[Sq;t; 9 aTy;£My;Å;Vy;h N{ ;y m¨Tvte p[eãy it 10 vW$(Õte juüt" 11 s;nuvW$(k;r;vek m¨TvtIy* sm;mn²Nt ) annu-vW$(k;r;vek ) ¬ÿr\ s;nuvW$(k;rmek 12 Vyvnyete yqtuRg[heWu 13 p[itp[Sq;nen .=y²Nt 14 a]wv p;]' in/;y;?vyuR" Sven p;]e, s\ §;ve-,oÿm' m¨TvtIy' gOð;it m¨Tv;\ N{ vOW.o r,;y it 15 xS]m] .vit 16 Atup;]m;r>y p[itgO,;it 17 xS]' p[itgIy;Rdÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte n;r;x\ s;n( 18 aTy;£My;Å;Vy;h ¬Kqx; yj somSy it 19 vW$(Õte juhoit 20 Vy;:y;tmnup[kMpnm( 21 Vy;:y;to g[hSy .=mN]" 22 Vy;:y;to n;r;x\ s;n;m( 23 asv;Rn( .=ÉyTv;Py;yy²Nt 24 Vy;:y;tm;Py;yn\ s;dnm( 25 6

ityetAbhyAm 6 tataH saMpreSyati indra ?Aya marutvate'nubrUhi iti 7 yadA marutva-te'nUktaM bhavatyatha na dIyata AnUbandhyAvapAyA homAt 8 pUrvagqhItamadhvaryurAdatta uttaraM pratiprasthAtA 9 atyAkramyAfrAvyAha indra ?Aya marutvate preSya iti 10 vaSaTkqte juhutaH 11 sAnuvaSaTkArAveke marutvatIyau samAmananti , ananu-vaSaTkArAveke , uttaraMM sAnuvaSaTkArameke 12 vyavanayete yathartugraheSu 13 pratiprasthAnena bhakSayanti 14 atraiva pAtraM nidhAyAdhvaryuH svena pAtreNa saMM srAve-NottamaM marutvatIyaM gqhNAti marutvAMM indra vqSabho raNAya iti 15 fastramatra bhavati 16 qtupAtramArabhya pratigqNAti 17 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn 18 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 19 vaSaTkqte juhoti 20 vyAkhyAtamanuprakampanam 21 vyAkhyAto grahasya bhakSamantraH 22 vyAkhyAto nArAfaMM sAnAm 23 asarvAn bhakSayitvApyAyayanti 24 vyAkhyAtamApyAyanaMM sAdanam 25 6

ityetAbhyAm 6 tataH saMpreSyati indrA ya marutvate'nubrUhi iti 7 yadA marutva-te'nUktaM bhavatyatha na dIyata AnUbandhyAvapAyA homAt 8 pUrvagqhItamadhvaryurAdatta uttaraM pratiprasthAtA 9 atyAkramyAfrAvyAha indrA ya marutvate preSya iti 10 vaSaTkqte juhutaH 11 sAnuvaSaTkArAveke marutvatIyau samAmananti , ananu-vaSaTkArAveke , uttaraMM sAnuvaSaTkArameke 12 vyavanayete yathartugraheSu 13 pratiprasthAnena bhakSayanti 14 atraiva pAtraM nidhAyAdhvaryuH svena pAtreNa saMM srAve-NottamaM marutvatIyaM gqhNAti marutvAMM indra vqSabho raNAya iti 15 fastramatra bhavati 16 qtupAtramArabhya pratigqNAti 17 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn 18 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 19 vaSaTkqte juhoti 20 vyAkhyAtamanuprakampanam 21 vyAkhyAto grahasya bhakSamantraH 22 vyAkhyAto nArAfaMM sAnAm 23 asarvAn bhakSayitvApyAyayanti 24 vyAkhyAtamApyAyanaMM sAdanam 25 6

इत्येताभ्याम् ६ ततः संप्रेष्यति इन्द्र ?ाय मरुत्वतेऽनुब्रूहि इति ७ यदा मरुत्व-तेऽनूक्तं भवत्यथ न दीयत आनूबन्ध्यावपाया होमात् ८ पूर्वगृहीतमध्वर्युरादत्त उत्तरं प्रतिप्रस्थाता ९ अत्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्र ?ाय मरुत्वते प्रेष्य इति १० वषट्कृते जुहुतः ११ सानुवषट्कारावेके मरुत्वतीयौ समामनन्ति । अननु-वषट्कारावेके । उत्तरँ सानुवषट्कारमेके १२ व्यवनयेते यथर्तुग्रहेषु १३ प्रतिप्रस्थानेन भक्षयन्ति १४ अत्रैव पात्रं निधायाध्वर्युः स्वेन पात्रेण सँ स्रावे-णोत्तमं मरुत्वतीयं गृह्णाति मरुत्वाँ इन्द्र वृषभो रणाय इति १५ शस्त्रमत्र भवति १६ ऋतुपात्रमारभ्य प्रतिगृणाति १७ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् १८ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति १९ वषट्कृते जुहोति २० व्याख्यातमनुप्रकम्पनम् २१ व्याख्यातो ग्रहस्य भक्षमन्त्रः २२ व्याख्यातो नाराशँ सानाम् २३ असर्वान् भक्षयित्वाप्याययन्ति २४ व्याख्यातमाप्यायनँ सादनम् २५ ६

इत्येताभ्याम् ६ ततः संप्रेष्यति इन्द्रा य मरुत्वतेऽनुब्रूहि इति ७ यदा मरुत्व-तेऽनूक्तं भवत्यथ न दीयत आनूबन्ध्यावपाया होमात् ८ पूर्वगृहीतमध्वर्युरादत्त उत्तरं प्रतिप्रस्थाता ९ अत्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्रा य मरुत्वते प्रेष्य इति १० वषट्कृते जुहुतः ११ सानुवषट्कारावेके मरुत्वतीयौ समामनन्ति । अननु-वषट्कारावेके । उत्तरँ सानुवषट्कारमेके १२ व्यवनयेते यथर्तुग्रहेषु १३ प्रतिप्रस्थानेन भक्षयन्ति १४ अत्रैव पात्रं निधायाध्वर्युः स्वेन पात्रेण सँ स्रावे-णोत्तमं मरुत्वतीयं गृह्णाति मरुत्वाँ इन्द्र वृषभो रणाय इति १५ शस्त्रमत्र भवति १६ ऋतुपात्रमारभ्य प्रतिगृणाति १७ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् १८ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति १९ वषट्कृते जुहोति २० व्याख्यातमनुप्रकम्पनम् २१ व्याख्यातो ग्रहस्य भक्षमन्त्रः २२ व्याख्यातो नाराशँ सानाम् २३ असर्वान् भक्षयित्वाप्याययन्ति २४ व्याख्यातमाप्यायनँ सादनम् २५ ६

1920

m;heN{ \ xu£p;]e, gOð;it mh;\ N{ o y aojs; Tyeten;nuv;knoÿre, v; 1 StutxS]e a] .vt" 2 Sto]mup;ÕTy s'p[eãyit aÉ.Wot;roÉ.Wu,utolU-%l;nuÃ;dy;¦Id;ixr' ivny s*MySy ivæ;;t( it 3 a] t;tIRy-svnIykmÉ.WvmÉ.Wu,uy;t( svnIy;n( s*MyÉmit invRped;ixr' ivn-yeidTyekm( ) tOtIysvn Typrm( 4 xS]' p[itgIy;Rdÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte n;r;x\ s;n( ) a;ddteitg[;ç;n( 5 aTy;£My;Å;Vy;h ¬Kqx; yj somSy it 6 vW$(Õte juhoit 7 Vy;:y;tmnup[kMpnm( 8 ttoitg[;ç;n( ju×it a¦e tejiSvn( TyetwmRN]wyRq;åpm( 9 Vy;:y;to g[hSy .=mN]" 10 ttoitg[;ç;n( .=y²Nt mÉy me/;' mÉy p[j;m( TyetwmRN]wyRq;åpm( 11 Vy;:y;to n;r;x\ s;n;m( 12 sv;Rn( .=y²Nt 13 n;Py;yy²Nt ) m;jRyNte 14 svR.=; Ev;t è?v| m;?y'idne cms; .v²Nt 15 tt ¬KQy' ivgOð;it yq; p[;t"svne 16 Et;v¥;n; ) N{ ;y Tv; Ð N{ ;y Tv; it svR] g[h,s;dn* .vt" 17 EeN{ o .=mN]" 18 tiSm¥ev k;le Wo@ixnmÉ.gOð;it 19 Wo@ixn' gOhITv; s'p[eãyit ¬ÿm;\ ms;nu¥y { o,klx' pUt.OTyvny svR \ r;j;n' cmseWU¥y dx;É." klx* mO; NyuBj it 20 ¬Kq' v;Éc Ty;h m;?y'idn\ svn' p[itgIyR 21 ive dev; m¨t N{ o aSm;n( Ty;üit \ üTv; s'p[eãyit p[x;St" p[suih it 22 spRt Ty;h p[x;St; 23 s'itÏte m;?y'idn\ svnm( 24 7

mAhendraMM fukrapAtreNa gqhNAti mahAMM indra ?o ya ojasA ityetenAnuvAkenottareNa vA 1 stutafastre atra bhavataH 2 stotramupAkqtya saMpreSyati abhiSotAro'bhiSuNutolU-khalAnudvAdayAgnIdAfiraM vinaya saumyasya vittAt iti 3 atra tArtIya-savanIyakamabhiSavamabhiSuNuyAt savanIyAn saumyamiti nirvapedAfiraM vina-yedityekam , tqtIyasavana ityaparam 4 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn , Adadate'tigrAhyAn 5 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 6 vaSaTkqte juhoti 7 vyAkhyAtamanuprakampanam 8 tato'tigrAhyAn juhvati agne tejasvin ityetairmantrairyathArUpam 9 vyAkhyAto grahasya bhakSamantraH 10 tato'tigrAhyAn bhakSayanti mayi medhAM mayi prajAm ityetairmantrairyathArUpam 11 vyAkhyAto nArAfaMM sAnAm 12 sarvAn bhakSayanti 13 nApyAyayanti , mArjayante 14 sarvabhakSA evAta UrdhvaM mAdhyaMdine camasA bhavanti 15 tata ukthyaM vigqhNAti yathA prAtaHsavane 16 etAvannAnA , indra ?Aya tvA . indra ?Aya tvA iti sarvatra grahaNasAdanau bhavataH 17 aindra ?o bhakSamantraH 18 tasminneva kAle SoDafinamabhigqhNAti 19 SoDafinaM gqhItvA saMpreSyati uttamAMM fcamasAnunnaya dra ?oNakalafaM pUtabhqtyavanaya sarvaMM rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubja iti 20 ukthaM vAci ityAha mAdhyaMdinaMM savanaM pratigIrya 21 vifve devA maruta indra ?o asmAn ityAhutiMM hutvA saMpreSyati prafAstaH prasuhi iti 22 sarpata ityAha prafAstA 23 saMtiSThate mAdhyaMdinaMM savanam 24 7

mAhendra MM! fukrapAtreNa gqhNAti mahAMM indro ya ojasA ityetenAnuvAkenottareNa vA 1 stutafastre atra bhavataH 2 stotramupAkqtya saMpreSyati abhiSotAro'bhiSuNutolU-khalAnudvAdayAgnIdAfiraM vinaya saumyasya vittAt iti 3 atra tArtIya-savanIyakamabhiSavamabhiSuNuyAt savanIyAn saumyamiti nirvapedAfiraM vina-yedityekam , tqtIyasavana ityaparam 4 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn , Adadate'tigrAhyAn 5 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 6 vaSaTkqte juhoti 7 vyAkhyAtamanuprakampanam 8 tato'tigrAhyAn juhvati agne tejasvin ityetairmantrairyathArUpam 9 vyAkhyAto grahasya bhakSamantraH 10 tato'tigrAhyAn bhakSayanti mayi medhAM mayi prajAm ityetairmantrairyathArUpam 11 vyAkhyAto nArAfaMM sAnAm 12 sarvAn bhakSayanti 13 nApyAyayanti , mArjayante 14 sarvabhakSA evAta UrdhvaM mAdhyaMdine camasA bhavanti 15 tata ukthyaM vigqhNAti yathA prAtaHsavane 16 etAvannAnA , indrA ya tvA . indrA ya tvA iti sarvatra grahaNasAdanau bhavataH 17 aindro bhakSamantraH 18 tasminneva kAle SoDafinamabhigqhNAti 19 SoDafinaM gqhItvA saMpreSyati uttamAMM fcamasAnunnaya dro NakalafaM pUtabhqtyavanaya sarva MM! rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubja iti 20 ukthaM vAci ityAha mAdhyaMdinaMM savanaM pratigIrya 21 vifve devA maruta indro asmAn ityAhuti MM! hutvA saMpreSyati prafAstaH prasuhi iti 22 sarpata ityAha prafAstA 23 saMtiSThate mAdhyaMdinaMM savanam 24 7

माहेन्द्रँ शुक्रपात्रेण गृह्णाति महाँ इन्द्र ?ो य ओजसा इत्येतेनानुवाकेनोत्तरेण वा १ स्तुतशस्त्रे अत्र भवतः २ स्तोत्रमुपाकृत्य संप्रेष्यति अभिषोतारोऽभिषुणुतोलू-खलानुद्वादयाग्नीदाशिरं विनय सौम्यस्य वित्तात् इति ३ अत्र तार्तीय-सवनीयकमभिषवमभिषुणुयात् सवनीयान् सौम्यमिति निर्वपेदाशिरं विन-येदित्येकम् । तृतीयसवन इत्यपरम् ४ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् । आददतेऽतिग्राह्यान् ५ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति ६ वषट्कृते जुहोति ७ व्याख्यातमनुप्रकम्पनम् ८ ततोऽतिग्राह्यान् जुह्वति अग्ने तेजस्विन् इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ९ व्याख्यातो ग्रहस्य भक्षमन्त्रः १० ततोऽतिग्राह्यान् भक्षयन्ति मयि मेधां मयि प्रजाम् इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ११ व्याख्यातो नाराशँ सानाम् १२ सर्वान् भक्षयन्ति १३ नाप्याययन्ति । मार्जयन्ते १४ सर्वभक्षा एवात ऊर्ध्वं माध्यंदिने चमसा भवन्ति १५ तत उक्थ्यं विगृह्णाति यथा प्रातःसवने १६ एतावन्नाना । इन्द्र ?ाय त्वा ॥ इन्द्र ?ाय त्वा इति सर्वत्र ग्रहणसादनौ भवतः १७ ऐन्द्र ?ो भक्षमन्त्रः १८ तस्मिन्नेव काले षोडशिनमभिगृह्णाति १९ षोडशिनं गृहीत्वा संप्रेष्यति उत्तमाँ श्चमसानुन्नय द्र ?ोणकलशं पूतभृत्यवनय सर्वँ राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्ज इति २० उक्थं वाचि इत्याह माध्यंदिनँ सवनं प्रतिगीर्य २१ विश्वे देवा मरुत इन्द्र ?ो अस्मान् इत्याहुतिँ हुत्वा संप्रेष्यति प्रशास्तः प्रसुहि इति २२ सर्पत इत्याह प्रशास्ता २३ संतिष्ठते माध्यंदिनँ सवनम् २४ ७

माहेन्द्र ँ! शुक्रपात्रेण गृह्णाति महाँ इन्द्रो य ओजसा इत्येतेनानुवाकेनोत्तरेण वा १ स्तुतशस्त्रे अत्र भवतः २ स्तोत्रमुपाकृत्य संप्रेष्यति अभिषोतारोऽभिषुणुतोलू-खलानुद्वादयाग्नीदाशिरं विनय सौम्यस्य वित्तात् इति ३ अत्र तार्तीय-सवनीयकमभिषवमभिषुणुयात् सवनीयान् सौम्यमिति निर्वपेदाशिरं विन-येदित्येकम् । तृतीयसवन इत्यपरम् ४ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् । आददतेऽतिग्राह्यान् ५ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति ६ वषट्कृते जुहोति ७ व्याख्यातमनुप्रकम्पनम् ८ ततोऽतिग्राह्यान् जुह्वति अग्ने तेजस्विन् इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ९ व्याख्यातो ग्रहस्य भक्षमन्त्रः १० ततोऽतिग्राह्यान् भक्षयन्ति मयि मेधां मयि प्रजाम् इत्येतैर्मन्त्रैर्यथारूपम् ११ व्याख्यातो नाराशँ सानाम् १२ सर्वान् भक्षयन्ति १३ नाप्याययन्ति । मार्जयन्ते १४ सर्वभक्षा एवात ऊर्ध्वं माध्यंदिने चमसा भवन्ति १५ तत उक्थ्यं विगृह्णाति यथा प्रातःसवने १६ एतावन्नाना । इन्द्रा य त्वा ॥ इन्द्रा य त्वा इति सर्वत्र ग्रहणसादनौ भवतः १७ ऐन्द्रो भक्षमन्त्रः १८ तस्मिन्नेव काले षोडशिनमभिगृह्णाति १९ षोडशिनं गृहीत्वा संप्रेष्यति उत्तमाँ श्चमसानुन्नय द्रो णकलशं पूतभृत्यवनय सर्व ँ! राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्ज इति २० उक्थं वाचि इत्याह माध्यंदिनँ सवनं प्रतिगीर्य २१ विश्वे देवा मरुत इन्द्रो अस्मान् इत्याहुति ँ! हुत्वा संप्रेष्यति प्रशास्तः प्रसुहि इति २२ सर्पत इत्याह प्रशास्ता २३ संतिष्ठते माध्यंदिनँ सवनम् २४ ७

1926

a;idTy' yjm;noNv;r.te ah' prSt;dhmvSt;t( it 1 d.wRr;Cy;vyit a; smu{ ;d;Ntár=;t( it 2 d.wRrip/;yopinã£;mit kivyRDSy iv tnoit pNq;m( it 3 aTy;£My;Å;Vy;h a;idTye>y" ip[ye>y" ip[y/;m>y" ip[yv[te>yo mhSvsrSy pit>y ¬rorNtár=Sy;?y=e>y" p[eãy it 4 a¦* d.;Rn( p[;Syit y;Ste iv;" sÉm/" sNTy¦e Tyety; 5 vW$(Õte-Ny]e=m;,o juhoit ) n;nuvW$(kroit 6 n üTv;NvI=et 7 ¬¥M.y pOÉqvIm( it vOi·k;mSy juüy;t( 8 sUdvd;idTyp;]m;ytne s;dÉyTv; s'p[eãyit p[itp[Sq;t" svnIy;É¥vRp it 9 vstIvrIÉ.hoRtOcms' pUrÉy-Tv; ing[;>y;su yjm;n' v;cyit yq; p[;t"svne 10 ¬p;\ xup;];-d\ xumOjIWeipsOJy mh;É.WvmÉ.Wuyo /;r;>yo gOð;it 14 y EW a;g[y,Sq;Ly;\ r;j; tmNyiSmn( p;]e py;RÉsCy iÃtIy;' /;r;' kÚ¨te ) a;idTyp;];t( tOtIy;m( ) a;idTySq;Ly;tuqIRm( 15 9

AdityaM yajamAno'nvArabhate ahaM parastAdahamavastAt iti 1 darbhairAcyAvayati A samudra ?AdAntarikSAt iti 2 darbhairapidhAyopaniSkrAmati kaviryajxasya vi tanoti panthAm iti 3 atyAkramyAfrAvyAha AdityebhyaH priyebhyaH priyadhAmabhyaH priyavratebhyo mahasvasarasya patibhya urorantarikSasyAdhyakSebhyaH preSya iti 4 agnau darbhAn prAsyati yAste vifvAH samidhaH santyagne ityetayA 5 vaSaTkqte-'nyatrekSamANo juhoti , nAnuvaSaTkaroti 6 na hutvAnvIkSeta 7 unnambhaya pqthivIm iti vqSTikAmasya juhuyAt 8 sUdavadAdityapAtramAyatane sAdayitvA saMpreSyati pratiprasthAtaH savanIyAnnirvapa iti 9 vasatIvarIbhirhotqcamasaM pUrayi-tvA nigrAbhyAsu yajamAnaM vAcayati yathA prAtaHsavane 10 upAMM fupAtrA-daMM fumqjISe'pisqjya mahAbhiSavamabhiSuNvanti yathA prAtaHsavane 11 samAnamA grahakAlAt 12 nAtra fukrAmanthinau gqhNAti 13 AgrayaNaM catasqbhyo dhArAbhyo gqhNAti 14 ya eSa AgrayaNasthAlyAMM rAjA tamanyasmin pAtre paryAsicya dvitIyAM dhArAM kurute , AdityapAtrAt tqtIyAm , AdityasthAlyAfcaturthIm 15 9

AdityaM yajamAno'nvArabhate ahaM parastAdahamavastAt iti 1 darbhairAcyAvayati A samudrA dAntarikSAt iti 2 darbhairapidhAyopaniSkrAmati kaviryajxasya vi tanoti panthAm iti 3 atyAkramyAfrAvyAha AdityebhyaH priyebhyaH priyadhAmabhyaH priyavratebhyo mahasvasarasya patibhya urorantarikSasyAdhyakSebhyaH preSya iti 4 agnau darbhAn prAsyati yAste vifvAH samidhaH santyagne ityetayA 5 vaSaTkqte-'nyatrekSamANo juhoti , nAnuvaSaTkaroti 6 na hutvAnvIkSeta 7 unnambhaya pqthivIm iti vqSTikAmasya juhuyAt 8 sUdavadAdityapAtramAyatane sAdayitvA saMpreSyati pratiprasthAtaH savanIyAnnirvapa iti 9 vasatIvarIbhirhotqcamasaM pUrayi-tvA nigrAbhyAsu yajamAnaM vAcayati yathA prAtaHsavane 10 upAMM fupAtrA-daMM fumqjISe'pisqjya mahAbhiSavamabhiSuNvanti yathA prAtaHsavane 11 samAnamA grahakAlAt 12 nAtra fukrAmanthinau gqhNAti 13 AgrayaNaM catasqbhyo dhArAbhyo gqhNAti 14 ya eSa AgrayaNasthAlyAMM rAjA tamanyasmin pAtre paryAsicya dvitIyAM dhArAM kurute , AdityapAtrAt tqtIyAm , AdityasthAlyAfcaturthIm 15 9

आदित्यं यजमानोऽन्वारभते अहं परस्तादहमवस्तात् इति १ दर्भैराच्यावयति आ समुद्र ?ादान्तरिक्षात् इति २ दर्भैरपिधायोपनिष्क्रामति कविर्यज्ञस्य वि तनोति पन्थाम् इति ३ अत्याक्रम्याश्राव्याह आदित्येभ्यः प्रियेभ्यः प्रियधामभ्यः प्रियव्रतेभ्यो महस्वसरस्य पतिभ्य उरोरन्तरिक्षस्याध्यक्षेभ्यः प्रेष्य इति ४ अग्नौ दर्भान् प्रास्यति यास्ते विश्वाः समिधः सन्त्यग्ने इत्येतया ५ वषट्कृते-ऽन्यत्रेक्षमाणो जुहोति । नानुवषट्करोति ६ न हुत्वान्वीक्षेत ७ उन्नम्भय पृथिवीम् इति वृष्टिकामस्य जुहुयात् ८ सूदवदादित्यपात्रमायतने सादयित्वा संप्रेष्यति प्रतिप्रस्थातः सवनीयान्निर्वप इति ९ वसतीवरीभिर्होतृचमसं पूरयि-त्वा निग्राभ्यासु यजमानं वाचयति यथा प्रातःसवने १० उपाँ शुपात्रा-दँ शुमृजीषेऽपिसृज्य महाभिषवमभिषुण्वन्ति यथा प्रातःसवने ११ समानमा ग्रहकालात् १२ नात्र शुक्रामन्थिनौ गृह्णाति १३ आग्रयणं चतसृभ्यो धाराभ्यो गृह्णाति १४ य एष आग्रयणस्थाल्याँ राजा तमन्यस्मिन् पात्रे पर्यासिच्य द्वितीयां धारां कुरुते । आदित्यपात्रात् तृतीयाम् । आदित्यस्थाल्याश्चतुर्थीम् १५ ९

आदित्यं यजमानोऽन्वारभते अहं परस्तादहमवस्तात् इति १ दर्भैराच्यावयति आ समुद्रा दान्तरिक्षात् इति २ दर्भैरपिधायोपनिष्क्रामति कविर्यज्ञस्य वि तनोति पन्थाम् इति ३ अत्याक्रम्याश्राव्याह आदित्येभ्यः प्रियेभ्यः प्रियधामभ्यः प्रियव्रतेभ्यो महस्वसरस्य पतिभ्य उरोरन्तरिक्षस्याध्यक्षेभ्यः प्रेष्य इति ४ अग्नौ दर्भान् प्रास्यति यास्ते विश्वाः समिधः सन्त्यग्ने इत्येतया ५ वषट्कृते-ऽन्यत्रेक्षमाणो जुहोति । नानुवषट्करोति ६ न हुत्वान्वीक्षेत ७ उन्नम्भय पृथिवीम् इति वृष्टिकामस्य जुहुयात् ८ सूदवदादित्यपात्रमायतने सादयित्वा संप्रेष्यति प्रतिप्रस्थातः सवनीयान्निर्वप इति ९ वसतीवरीभिर्होतृचमसं पूरयि-त्वा निग्राभ्यासु यजमानं वाचयति यथा प्रातःसवने १० उपाँ शुपात्रा-दँ शुमृजीषेऽपिसृज्य महाभिषवमभिषुण्वन्ति यथा प्रातःसवने ११ समानमा ग्रहकालात् १२ नात्र शुक्रामन्थिनौ गृह्णाति १३ आग्रयणं चतसृभ्यो धाराभ्यो गृह्णाति १४ य एष आग्रयणस्थाल्याँ राजा तमन्यस्मिन् पात्रे पर्यासिच्य द्वितीयां धारां कुरुते । आदित्यपात्रात् तृतीयाम् । आदित्यस्थाल्याश्चतुर्थीम् १५ ९

1932

¬pár·;d( Vy;`;r,' Vy;:y;Sy;m" 1 aip vwt;\ St]wv ivhret( 2 Vy;:y;t\ svnIy;n;' invRp,' bihRW" Str,ml'kr,' g[h;vk;xopSq;n' p[spR,Émit 3 pxun; p[crtI@;Nten 4 s EW sveRWu svneWu Å;Pyte tOtIysvne v; 5 pxun; p[cyR svnIyw" p[crit 6 Et;v¥;n; ) tOtIySy svnSyeN{ ;y puro@;x;n;mnub[Uih Ð tOtIySy svnSyeN{ ;y puro@;x;n( p[iSqt;n( p[eãy it s'p[eãyit 7 Vy;:y;t" iSv·Õt( ) tqe@; 8 a;/vnIy' pUt.OTyvnyit 9 sm;nm; s'p[wW;t( 10 Et;v¥;n; ) hotOcmsm;d;y tOtIySy svnSy.uRmto iv.umt" p[.umt" pár.umto v;jvt" sivtOvto bOhSpitvto ivdeVy;vtStIv[;\ a;xIvRt N{ ;y som;n( p[iSqt;n( p[eãy it s'p[wW;id" 11 vW$(Õte ju×it Xyen;y pTvne Sv;h; it 12 anuvW$(Õte iÃtIy' v$( SvymÉ.gUt;Ry nm" it 13 Evmev punr>yu¥It;n;muÿr;>y;muÿr;>y;' mN];>y;muÿrmuÿr' juhoit 14 sv;Rn( üt;nnumN]yte tOMpNt;\ ho]; m/o`ORtSy it 15 sm;nm; p[;xn;t( 16 ¬pNysn;q;Rn( puro@;xxkl;É¥d/;it 17 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt ) a;idTyví,Sy som dev te TyeW Ev tOtIysvne .=mN]o .vTyNy] n;r;x\ se>y" 18 ¬.yIdeRvt;" punr>yu¥IteWUpl=y²Nt 19 asv;Rn( .=ÉyTv;Py;yy²Nt 20 Vy;:y;tm;Py;yn\ s;dnm( 21 11

upariSTAd vyAghAraNaM vyAkhyAsyAmaH 1 api vaitAMM statraiva viharet 2 vyAkhyAtaMM savanIyAnAM nirvapaNaM barhiSaH staraNamalaMkaraNaM grahAvakAfopasthAnaM prasarpaNamiti 3 pafunA pracaratIDAntena 4 sa eSa sarveSu savaneSu frApyate tqtIyasavane vA 5 pafunA pracarya savanIyaiH pracarati 6 etAvannAnA , tqtIyasya savanasyendra ?Aya puroDAfAnAmanubrUhi . tqtIyasya savanasyendra ?Aya puroDAfAn prasthitAn preSya iti saMpreSyati 7 vyAkhyAtaH sviSTakqt , tatheDA 8 AdhavanIyaM pUtabhqtyavanayati 9 samAnamA saMpraiSAt 10 etAvannAnA , hotqcamasamAdAya tqtIyasya savanasyarbhumato vibhumataH prabhumataH paribhumato vAjavataH savitqvato bqhaspativato vifvadevyAvatastIvrAMM AfIrvata indra ?Aya somAn prasthitAn preSya iti saMpraiSAdiH 11 vaSaTkqte juhvati fyenAya patvane svAhA iti 12 anuvaSaTkqte dvitIyaM vaT svayamabhigUrtAya namaH iti 13 evameva punarabhyunnItAnAmuttarAbhyAmuttarAbhyAM mantrAbhyAmuttaramuttaraM juhoti 14 sarvAn hutAnanumantrayate tqmpantAMM hotrA madhorghqtasya iti 15 samAnamA prAfanAt 16 upanyasanArthAn puroDAfafakalAnnidadhAti 17 yathAcamasaM camasino bhakSayanti , AdityavadgaNasya soma deva te ityeSa eva tqtIyasavane bhakSamantro bhavatyanyatra nArAfaMM sebhyaH 18 ubhayIrdevatAH punarabhyunnIteSUpalakSayanti 19 asarvAn bhakSayitvApyAyayanti 20 vyAkhyAtamApyAyanaMM sAdanam 21 11

upariSTAd vyAghAraNaM vyAkhyAsyAmaH 1 api vaitAMM statraiva viharet 2 vyAkhyAtaMM savanIyAnAM nirvapaNaM barhiSaH staraNamalaMkaraNaM grahAvakAfopasthAnaM prasarpaNamiti 3 pafunA pracaratIDAntena 4 sa eSa sarveSu savaneSu frApyate tqtIyasavane vA 5 pafunA pracarya savanIyaiH pracarati 6 etAvannAnA , tqtIyasya savanasyendrA ya puroDAfAnAmanubrUhi . tqtIyasya savanasyendrA ya puroDAfAn prasthitAn preSya iti saMpreSyati 7 vyAkhyAtaH sviSTakqt , tatheDA 8 AdhavanIyaM pUtabhqtyavanayati 9 samAnamA saMpraiSAt 10 etAvannAnA , hotqcamasamAdAya tqtIyasya savanasyarbhumato vibhumataH prabhumataH paribhumato vAjavataH savitqvato bqhaspativato vifvadevyAvatastIvrAMM AfIrvata indrA ya somAn prasthitAn preSya iti saMpraiSAdiH 11 vaSaTkqte juhvati fyenAya patvane svAhA iti 12 anuvaSaTkqte dvitIyaM vaT svayamabhigUrtAya namaH iti 13 evameva punarabhyunnItAnAmuttarAbhyAmuttarAbhyAM mantrAbhyAmuttaramuttaraM juhoti 14 sarvAn hutAnanumantrayate tqmpantAMM hotrA madhorghqtasya iti 15 samAnamA prAfanAt 16 upanyasanArthAn puroDAfafakalAnnidadhAti 17 yathAcamasaM camasino bhakSayanti , AdityavadgaNasya soma deva te ityeSa eva tqtIyasavane bhakSamantro bhavatyanyatra nArAfaMM sebhyaH 18 ubhayIrdevatAH punarabhyunnIteSUpalakSayanti 19 asarvAn bhakSayitvApyAyayanti 20 vyAkhyAtamApyAyanaMM sAdanam 21 11

उपरिष्टाद् व्याघारणं व्याख्यास्यामः १ अपि वैताँ स्तत्रैव विहरेत् २ व्याख्यातँ सवनीयानां निर्वपणं बर्हिषः स्तरणमलंकरणं ग्रहावकाशोपस्थानं प्रसर्पणमिति ३ पशुना प्रचरतीडान्तेन ४ स एष सर्वेषु सवनेषु श्राप्यते तृतीयसवने वा ५ पशुना प्रचर्य सवनीयैः प्रचरति ६ एतावन्नाना । तृतीयस्य सवनस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशानामनुब्रूहि ॥ तृतीयस्य सवनस्येन्द्र ?ाय पुरोडाशान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति संप्रेष्यति ७ व्याख्यातः स्विष्टकृत् । तथेडा ८ आधवनीयं पूतभृत्यवनयति ९ समानमा संप्रैषात् १० एतावन्नाना । होतृचमसमादाय तृतीयस्य सवनस्यर्भुमतो विभुमतः प्रभुमतः परिभुमतो वाजवतः सवितृवतो बृहस्पतिवतो विश्वदेव्यावतस्तीव्राँ आशीर्वत इन्द्र ?ाय सोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति संप्रैषादिः ११ वषट्कृते जुह्वति श्येनाय पत्वने स्वाहा इति १२ अनुवषट्कृते द्वितीयं वट् स्वयमभिगूर्ताय नमः इति १३ एवमेव पुनरभ्युन्नीतानामुत्तराभ्यामुत्तराभ्यां मन्त्राभ्यामुत्तरमुत्तरं जुहोति १४ सर्वान् हुताननुमन्त्रयते तृम्पन्ताँ होत्रा मधोर्घृतस्य इति १५ समानमा प्राशनात् १६ उपन्यसनार्थान् पुरोडाशशकलान्निदधाति १७ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति । आदित्यवद्गणस्य सोम देव ते इत्येष एव तृतीयसवने भक्षमन्त्रो भवत्यन्यत्र नाराशँ सेभ्यः १८ उभयीर्देवताः पुनरभ्युन्नीतेषूपलक्षयन्ति १९ असर्वान् भक्षयित्वाप्याययन्ति २० व्याख्यातमाप्यायनँ सादनम् २१ ११

उपरिष्टाद् व्याघारणं व्याख्यास्यामः १ अपि वैताँ स्तत्रैव विहरेत् २ व्याख्यातँ सवनीयानां निर्वपणं बर्हिषः स्तरणमलंकरणं ग्रहावकाशोपस्थानं प्रसर्पणमिति ३ पशुना प्रचरतीडान्तेन ४ स एष सर्वेषु सवनेषु श्राप्यते तृतीयसवने वा ५ पशुना प्रचर्य सवनीयैः प्रचरति ६ एतावन्नाना । तृतीयस्य सवनस्येन्द्रा य पुरोडाशानामनुब्रूहि ॥ तृतीयस्य सवनस्येन्द्रा य पुरोडाशान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति संप्रेष्यति ७ व्याख्यातः स्विष्टकृत् । तथेडा ८ आधवनीयं पूतभृत्यवनयति ९ समानमा संप्रैषात् १० एतावन्नाना । होतृचमसमादाय तृतीयस्य सवनस्यर्भुमतो विभुमतः प्रभुमतः परिभुमतो वाजवतः सवितृवतो बृहस्पतिवतो विश्वदेव्यावतस्तीव्राँ आशीर्वत इन्द्रा य सोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति संप्रैषादिः ११ वषट्कृते जुह्वति श्येनाय पत्वने स्वाहा इति १२ अनुवषट्कृते द्वितीयं वट् स्वयमभिगूर्ताय नमः इति १३ एवमेव पुनरभ्युन्नीतानामुत्तराभ्यामुत्तराभ्यां मन्त्राभ्यामुत्तरमुत्तरं जुहोति १४ सर्वान् हुताननुमन्त्रयते तृम्पन्ताँ होत्रा मधोर्घृतस्य इति १५ समानमा प्राशनात् १६ उपन्यसनार्थान् पुरोडाशशकलान्निदधाति १७ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति । आदित्यवद्गणस्य सोम देव ते इत्येष एव तृतीयसवने भक्षमन्त्रो भवत्यन्यत्र नाराशँ सेभ्यः १८ उभयीर्देवताः पुनरभ्युन्नीतेषूपलक्षयन्ति १९ असर्वान् भक्षयित्वाप्याययन्ति २० व्याख्यातमाप्यायनँ सादनम् २१ ११

1935

Sv\ Sv' cmsmnU NyNte ]I \ S]In( puro@;xxkl;nupNySy²Nt 1 Etÿe tt ye c Tv;mnu Tyete d;np[.Oty" p[Ty;yn;Nt; mN]; a;»;t; .v²Nt yq; ip<@iptOyDe 2 Sve>y" ipt;mhe>yo d´uárTyekm( ) yjm;n Ev mN];-ïpeÿUã,IÉmtr ¬pNySyeyuárTyprm( 3 aNty;Rmp;]e, s;iv]m;g[y,;d( gOð;it v;mm´ sivt" Tyeten;nuv;kn 4 n s;dyit 5 tt" s'p[eãyit dev;y siv]enub[Uih it 6 aTy;£My;Å;Vy;h dev;y siv]e p[eãy it 7 vW$(Õte juhoit ) n;nuvW$(kroit 8 tiSmn( ss\ §;ve p;]e vwdev' pUt.Oto gOð;it ¬py;mgOhItoÉs suxm;RÉs sup[itÏ;n" it 9 xS]m] .vit 10 y];É.j;n;it Eky; c dxÉ. Sv.Ute it tt( p[itp[Sq;t; iÃdevTyp;];É, p[=;Ly %re s;dyit 11 y];É.j;n;it p[ ´;v; yDw" pOÉqvI At;vO/; it tdNytrtomod' p[itgO,;it md; mod voq; mod v Ty;Vy;h;v;t( 12 xS]' p[itgIy;Rdÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte n;r;x\ s;n( 13 aTy;£My;Å;Vy;h ¬Kqx; yj somSy it 14 vW$(Õte juhoit 15 Vy;:y;tmnup[kMpnm( 16 s;iv]vwdevw" pItSy it g[hSy .=mN]' nmit 17 Vy;:y;to n;r;x\ s;n;m( 18 sv;Rn( .=y²Nt 19 n;Py;yy²Nt ) m;jRyNte 20 svR.=; Ev;t è?v| tOtIysvne cms; .v²Nt 21 12

svaMM svaM camasamanU nyante trIMM strIn puroDAfafakalAnupanyasyanti 1 etatte tata ye ca tvAmanu ityete dAnaprabhqtayaH pratyAyanAntA mantrA AmnAtA bhavanti yathA piNDapitqyajxe 2 svebhyaH pitAmahebhyo dadyurityekam , yajamAna eva mantrA-xjapettUSNImitara upanyasyeyurityaparam 3 antaryAmapAtreNa sAvitramAgrayaNAd gqhNAti vAmamadya savitaH ityetenAnuvAkena 4 na sAdayati 5 tataH saMpreSyati devAya savitre'nubrUhi iti 6 atyAkramyAfrAvyAha devAya savitre preSya iti 7 vaSaTkqte juhoti , nAnuvaSaTkaroti 8 tasmin sasaMM srAve pAtre vaifvadevaM pUtabhqto gqhNAti upayAmagqhIto'si sufarmAsi supratiSThAnaH iti 9 fastramatra bhavati 10 yatrAbhijAnAti ekayA ca dafabhifca svabhUte iti tat pratiprasthAtA dvidevatyapAtrANi prakSAlya khare sAdayati 11 yatrAbhijAnAti pra dyAvA yajxaiH pqthivI qtAvqdhA iti tadanyataratomodaM pratigqNAti madA moda ivothA moda iva ityAvyAhAvAt 12 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn 13 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 14 vaSaTkqte juhoti 15 vyAkhyAtamanuprakampanam 16 sAvitravaifvadevaiH pItasya iti grahasya bhakSamantraM namati 17 vyAkhyAto nArAfaMM sAnAm 18 sarvAn bhakSayanti 19 nApyAyayanti , mArjayante 20 sarvabhakSA evAta UrdhvaM tqtIyasavane camasA bhavanti 21 12

svaMM svaM camasamanU nyante trI MM! strIn puroDAfafakalAnupanyasyanti 1 etatte tata ye ca tvAmanu ityete dAnaprabhqtayaH pratyAyanAntA mantrA AmnAtA bhavanti yathA piNDapitqyajxe 2 svebhyaH pitAmahebhyo dadyurityekam , yajamAna eva mantrA-xjapettUSNImitara upanyasyeyurityaparam 3 antaryAmapAtreNa sAvitramAgrayaNAd gqhNAti vAmamadya savitaH ityetenAnuvAkena 4 na sAdayati 5 tataH saMpreSyati devAya savitre'nubrUhi iti 6 atyAkramyAfrAvyAha devAya savitre preSya iti 7 vaSaTkqte juhoti , nAnuvaSaTkaroti 8 tasmin sasaMM srAve pAtre vaifvadevaM pUtabhqto gqhNAti upayAmagqhIto'si sufarmAsi supratiSThAnaH iti 9 fastramatra bhavati 10 yatrAbhijAnAti ekayA ca dafabhifca svabhUte iti tat pratiprasthAtA dvidevatyapAtrANi prakSAlya khare sAdayati 11 yatrAbhijAnAti pra dyAvA yajxaiH pqthivI qtAvqdhA iti tadanyataratomodaM pratigqNAti madA moda ivothA moda iva ityAvyAhAvAt 12 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate nArAfaMM sAn 13 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somasya iti 14 vaSaTkqte juhoti 15 vyAkhyAtamanuprakampanam 16 sAvitravaifvadevaiH pItasya iti grahasya bhakSamantraM namati 17 vyAkhyAto nArAfaMM sAnAm 18 sarvAn bhakSayanti 19 nApyAyayanti , mArjayante 20 sarvabhakSA evAta UrdhvaM tqtIyasavane camasA bhavanti 21 12

स्वँ स्वं चमसमनू न्यन्ते त्रीँ स्त्रीन् पुरोडाशशकलानुपन्यस्यन्ति १ एतत्ते तत ये च त्वामनु इत्येते दानप्रभृतयः प्रत्यायनान्ता मन्त्रा आम्नाता भवन्ति यथा पिण्डपितृयज्ञे २ स्वेभ्यः पितामहेभ्यो दद्युरित्येकम् । यजमान एव मन्त्रा-ञ्जपेत्तूष्णीमितर उपन्यस्येयुरित्यपरम् ३ अन्तर्यामपात्रेण सावित्रमाग्रयणाद् गृह्णाति वाममद्य सवितः इत्येतेनानुवाकेन ४ न सादयति ५ ततः संप्रेष्यति देवाय सवित्रेऽनुब्रूहि इति ६ अत्याक्रम्याश्राव्याह देवाय सवित्रे प्रेष्य इति ७ वषट्कृते जुहोति । नानुवषट्करोति ८ तस्मिन् ससँ स्रावे पात्रे वैश्वदेवं पूतभृतो गृह्णाति उपयामगृहीतोऽसि सुशर्मासि सुप्रतिष्ठानः इति ९ शस्त्रमत्र भवति १० यत्राभिजानाति एकया च दशभिश्च स्वभूते इति तत् प्रतिप्रस्थाता द्विदेवत्यपात्राणि प्रक्षाल्य खरे सादयति ११ यत्राभिजानाति प्र द्यावा यज्ञैः पृथिवी ऋतावृधा इति तदन्यतरतोमोदं प्रतिगृणाति मदा मोद इवोथा मोद इव इत्याव्याहावात् १२ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् १३ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति १४ वषट्कृते जुहोति १५ व्याख्यातमनुप्रकम्पनम् १६ सावित्रवैश्वदेवैः पीतस्य इति ग्रहस्य भक्षमन्त्रं नमति १७ व्याख्यातो नाराशँ सानाम् १८ सर्वान् भक्षयन्ति १९ नाप्याययन्ति । मार्जयन्ते २० सर्वभक्षा एवात ऊर्ध्वं तृतीयसवने चमसा भवन्ति २१ १२

स्वँ स्वं चमसमनू न्यन्ते त्री ँ! स्त्रीन् पुरोडाशशकलानुपन्यस्यन्ति १ एतत्ते तत ये च त्वामनु इत्येते दानप्रभृतयः प्रत्यायनान्ता मन्त्रा आम्नाता भवन्ति यथा पिण्डपितृयज्ञे २ स्वेभ्यः पितामहेभ्यो दद्युरित्येकम् । यजमान एव मन्त्रा-ञ्जपेत्तूष्णीमितर उपन्यस्येयुरित्यपरम् ३ अन्तर्यामपात्रेण सावित्रमाग्रयणाद् गृह्णाति वाममद्य सवितः इत्येतेनानुवाकेन ४ न सादयति ५ ततः संप्रेष्यति देवाय सवित्रेऽनुब्रूहि इति ६ अत्याक्रम्याश्राव्याह देवाय सवित्रे प्रेष्य इति ७ वषट्कृते जुहोति । नानुवषट्करोति ८ तस्मिन् ससँ स्रावे पात्रे वैश्वदेवं पूतभृतो गृह्णाति उपयामगृहीतोऽसि सुशर्मासि सुप्रतिष्ठानः इति ९ शस्त्रमत्र भवति १० यत्राभिजानाति एकया च दशभिश्च स्वभूते इति तत् प्रतिप्रस्थाता द्विदेवत्यपात्राणि प्रक्षाल्य खरे सादयति ११ यत्राभिजानाति प्र द्यावा यज्ञैः पृथिवी ऋतावृधा इति तदन्यतरतोमोदं प्रतिगृणाति मदा मोद इवोथा मोद इव इत्याव्याहावात् १२ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते नाराशँ सान् १३ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमस्य इति १४ वषट्कृते जुहोति १५ व्याख्यातमनुप्रकम्पनम् १६ सावित्रवैश्वदेवैः पीतस्य इति ग्रहस्य भक्षमन्त्रं नमति १७ व्याख्यातो नाराशँ सानाम् १८ सर्वान् भक्षयन्ति १९ नाप्याययन्ति । मार्जयन्ते २० सर्वभक्षा एवात ऊर्ध्वं तृतीयसवने चमसा भवन्ति २१ १२

1941

.=m;hrn( s'p[eãyit a¦I¥e·¨pSqm;sId ne·" pImud;nyo¥ethoRtOcms-mu:y;\ ms;nu¥y hotOcmse /[uv;y;vk;x' kÚ¨ svR \ r;j;n' cmseWU¥y dx;É." klx* mO; NyuBjoí;]; pI \ s':y;py;p ¬pp[vtRy it 1 yq;coidt' kÚvR²Nt 2 aNtre, ne·;r' É/iã,y' c;¦I/[o VyvsOPy .=yit ) aÉ¦pItSy it .=mN]' nmit 3 s'p[JvlÉyTv; É/iã,y;n( yD;-yDIySy Sto]mup;kroit 4 sk,Rp[;vOt; .vNTyOiTvjo yjm;n;ivárv n;É.' dxRyNt" 5 ¬í;tuihRû;r' p[Tyuí;]; pIm; itsO>y" Stoi]y;>y" s':y;pyit ivSy te iv;vto vOiã,y;vt" it 6 d²=,' n¦' ÕTvo¨ù päU¨,; p¥ejnIr; itsO>y ¬pp[vtRyit agn( dev;n( Tynuv;kn vÍ,;n;ivã,uvRtI 7 p[;cI¨pp[vtRyTyudIcIv;R ) p[;cI¨dIcIárTyekW;m( 8 párihte Sto]e xS]mup;kroit 9 y];É.j;n;it Sv;duâãkl;y' m/um;\ ¬t;ym( it tdu.ytomod' p[itgO,;it md; mod v mod; mod v Ty; Vy;h;v;t( 10 y];É.j;n;it ¬t noihbuRÞy" ê,otu EtSy;' vwdeVy;mOÉc xSym;n;y;' pár/;nIy;y;' v; sÕCzSt;y;' p[itp[Sq;t; hotOcmse /[uvmvnÉyãy¥upitÏte .UtmÉs .Ute m; /;" it 11 aqwn\ hSt;>y;' párgOð;it ´;v;pOÉqvI>y;' Tv; párgOð;Ém it 12 hrit ive Tv; dev; vwx;nr;" p[ Cy;vyNtu it 13 14

bhakSamAharan saMpreSyati agnInneSTurupasthamAsIda neSTaH patnImudAnayonnetarhotqcamasa-mukhyAMM fcamasAnunnaya hotqcamase dhruvAyAvakAfaM kuru sarvaMM rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubjodgAtrA patnIMM saMkhyApayApa upapravartaya iti 1 yathAcoditaM kurvanti 2 antareNa neSTAraM dhiSNiyaM cAgnIdhro vyavasqpya bhakSayati , agnipItasya iti bhakSamantraM namati 3 saMprajvalayitvA dhiSNiyAn yajxA-yajxIyasya stotramupAkaroti 4 sakarNaprAvqtA bhavantyqtvijo yajamAnafcAviriva nAbhiM darfayantaH 5 udgAturhizkAraM pratyudgAtrA patnImA tisqbhyaH stotriyAbhyaH saMkhyApayati vifvasya te vifvAvato vqSNiyAvataH iti 6 dakSiNaM nagnaM kqtvoruM patnyUruNA pannejanIrA tisqbhya upapravartayati agan devAn ityanuvAkena vazkSaNAnAviSNurvatI 7 prAcIrupapravartayatyudIcIrvA , prAcIrudIcIrityekeSAm 8 parihite stotre fastramupAkaroti 9 yatrAbhijAnAti svAduSkilAyaM madhumAMM utAyam iti tadubhayatomodaM pratigqNAti madA moda iva modA moda iva ityA vyAhAvAt 10 yatrAbhijAnAti uta no'hirbudhnyaH fqNotu etasyAM vaifvadevyAmqci fasyamAnAyAM paridhAnIyAyAM vA sakqcchastAyAM pratiprasthAtA hotqcamase dhruvamavanayiSyannupatiSThate bhUtamasi bhUte mA dhAH iti 11 athainaMM hastAbhyAM parigqhNAti dyAvApqthivIbhyAM tvA parigqhNAmi iti 12 harati vifve tvA devA vaifAnarAH pra cyAvayantu iti 13 14

bhakSamAharan saMpreSyati agnInneSTurupasthamAsIda neSTaH patnImudAnayonnetarhotqcamasa-mukhyAMM fcamasAnunnaya hotqcamase dhruvAyAvakAfaM kuru sarva MM! rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubjodgAtrA patnI MM! saMkhyApayApa upapravartaya iti 1 yathAcoditaM kurvanti 2 antareNa neSTAraM dhiSNiyaM cAgnIdhro vyavasqpya bhakSayati , agnipItasya iti bhakSamantraM namati 3 saMprajvalayitvA dhiSNiyAn yajxA-yajxIyasya stotramupAkaroti 4 sakarNaprAvqtA bhavantyqtvijo yajamAnafcAviriva nAbhiM darfayantaH 5 udgAturhizkAraM pratyudgAtrA patnImA tisqbhyaH stotriyAbhyaH saMkhyApayati vifvasya te vifvAvato vqSNiyAvataH iti 6 dakSiNaM nagnaM kqtvoruM patnyUruNA pannejanIrA tisqbhya upapravartayati agan devAn ityanuvAkena vazkSaNAnAviSNurvatI 7 prAcIrupapravartayatyudIcIrvA , prAcIrudIcIrityekeSAm 8 parihite stotre fastramupAkaroti 9 yatrAbhijAnAti svAduSkilAyaM madhumAMM utAyam iti tadubhayatomodaM pratigqNAti madA moda iva modA moda iva ityA vyAhAvAt 10 yatrAbhijAnAti uta no'hirbuÞyaH fqNotu etasyAM vaifvadevyAmqci fasyamAnAyAM paridhAnIyAyAM vA sakqcchastAyAM pratiprasthAtA hotqcamase dhruvamavanayiSyannupatiSThate bhUtamasi bhUte mA dhAH iti 11 athainaMM hastAbhyAM parigqhNAti dyAvApqthivIbhyAM tvA parigqhNAmi iti 12 harati vifve tvA devA vaifAnarAH pra cyAvayantu iti 13 14

भक्षमाहरन् संप्रेष्यति अग्नीन्नेष्टुरुपस्थमासीद नेष्टः पत्नीमुदानयोन्नेतर्होतृचमस-मुख्याँ श्चमसानुन्नय होतृचमसे ध्रुवायावकाशं कुरु सर्वँ राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्जोद्गात्रा पत्नीँ संख्यापयाप उपप्रवर्तय इति १ यथाचोदितं कुर्वन्ति २ अन्तरेण नेष्टारं धिष्णियं चाग्नीध्रो व्यवसृप्य भक्षयति । अग्निपीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति ३ संप्रज्वलयित्वा धिष्णियान् यज्ञा-यज्ञीयस्य स्तोत्रमुपाकरोति ४ सकर्णप्रावृता भवन्त्यृत्विजो यजमानश्चाविरिव नाभिं दर्शयन्तः ५ उद्गातुर्हिङ्कारं प्रत्युद्गात्रा पत्नीमा तिसृभ्यः स्तोत्रियाभ्यः संख्यापयति विश्वस्य ते विश्वावतो वृष्णियावतः इति ६ दक्षिणं नग्नं कृत्वोरुं पत्न्यूरुणा पन्नेजनीरा तिसृभ्य उपप्रवर्तयति अगन् देवान् इत्यनुवाकेन वङ्क्षणानाविष्णुर्वती ७ प्राचीरुपप्रवर्तयत्युदीचीर्वा । प्राचीरुदीचीरित्येकेषाम् ८ परिहिते स्तोत्रे शस्त्रमुपाकरोति ९ यत्राभिजानाति स्वादुष्किलायं मधुमाँ उतायम् इति तदुभयतोमोदं प्रतिगृणाति मदा मोद इव मोदा मोद इव इत्या व्याहावात् १० यत्राभिजानाति उत नोऽहिर्बुध्न्यः शृणोतु एतस्यां वैश्वदेव्यामृचि शस्यमानायां परिधानीयायां वा सकृच्छस्तायां प्रतिप्रस्थाता होतृचमसे ध्रुवमवनयिष्यन्नुपतिष्ठते भूतमसि भूते मा धाः इति ११ अथैनँ हस्ताभ्यां परिगृह्णाति द्यावापृथिवीभ्यां त्वा परिगृह्णामि इति १२ हरति विश्वे त्वा देवा वैशानराः प्र च्यावयन्तु इति १३ १४

भक्षमाहरन् संप्रेष्यति अग्नीन्नेष्टुरुपस्थमासीद नेष्टः पत्नीमुदानयोन्नेतर्होतृचमस-मुख्याँ श्चमसानुन्नय होतृचमसे ध्रुवायावकाशं कुरु सर्व ँ! राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्जोद्गात्रा पत्नी ँ! संख्यापयाप उपप्रवर्तय इति १ यथाचोदितं कुर्वन्ति २ अन्तरेण नेष्टारं धिष्णियं चाग्नीध्रो व्यवसृप्य भक्षयति । अग्निपीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति ३ संप्रज्वलयित्वा धिष्णियान् यज्ञा-यज्ञीयस्य स्तोत्रमुपाकरोति ४ सकर्णप्रावृता भवन्त्यृत्विजो यजमानश्चाविरिव नाभिं दर्शयन्तः ५ उद्गातुर्हिङ्कारं प्रत्युद्गात्रा पत्नीमा तिसृभ्यः स्तोत्रियाभ्यः संख्यापयति विश्वस्य ते विश्वावतो वृष्णियावतः इति ६ दक्षिणं नग्नं कृत्वोरुं पत्न्यूरुणा पन्नेजनीरा तिसृभ्य उपप्रवर्तयति अगन् देवान् इत्यनुवाकेन वङ्क्षणानाविष्णुर्वती ७ प्राचीरुपप्रवर्तयत्युदीचीर्वा । प्राचीरुदीचीरित्येकेषाम् ८ परिहिते स्तोत्रे शस्त्रमुपाकरोति ९ यत्राभिजानाति स्वादुष्किलायं मधुमाँ उतायम् इति तदुभयतोमोदं प्रतिगृणाति मदा मोद इव मोदा मोद इव इत्या व्याहावात् १० यत्राभिजानाति उत नोऽहिर्बुÞयः शृणोतु एतस्यां वैश्वदेव्यामृचि शस्यमानायां परिधानीयायां वा सकृच्छस्तायां प्रतिप्रस्थाता होतृचमसे ध्रुवमवनयिष्यन्नुपतिष्ठते भूतमसि भूते मा धाः इति ११ अथैनँ हस्ताभ्यां परिगृह्णाति द्यावापृथिवीभ्यां त्वा परिगृह्णामि इति १२ हरति विश्वे त्वा देवा वैशानराः प्र च्यावयन्तु इति १३ १४

1944

purSt;Tp[Tyª itÏn( hotOcmse /[uvmvnyit /[uv' /[uve, Tynuv;kxeWe, 1 p;Tp[;;sInonulommvnytITyekW;m( 2 s'tt;' /;r;\ §;vyTy; xS];pvg;Rt( 3 xS]' p[itgIy;Rdÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte cms;\ ms;-?vyRv" 4 aTy;£My;Å;Vy;h ¬Kqx; yj som;n;m( it 5 vW$(Õte ju×it 6 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt ) aÉ¦n; vw;nre, pItSy it g[hSy .=mN]' nmit 7 tt a;idTymupitÏt a;hvnIy' v; su.UrÉs ÅeÏo rXmIn;m;yumR ²N{ y' /eçdo m a; gMy;t( it ) yt( k;myte tSy n;m gOð;tIit ivD;yte 8 it vw %lu y´É¦·om" 9 aq y´uKQy" svR \ r;j;n' cmseWU¥y dx;É." klx* mO; NyuBj it luPyt EtTs'p[wWSy 10 aÉ¦·omcms;nu¥y\ ²S]>ymsg,e>yo r;j;nmitrecyit 11 tt ¬KQy' ivgOð;it yq; p[;t"svne 12 Et;v¥;n; ) N{ ;v¨,;>y;' Tv; it mw];v¨,Sy g[h,s;dn* .vt" ) N{ ;bOhSpit>y;' Tv; it b[;÷-,;z\ Ésn" )

purastAtpratyaz tiSThan hotqcamase dhruvamavanayati dhruvaM dhruveNa ityanuvAkafeSeNa 1 pafcAtprAzAsIno'nulomamavanayatItyekeSAm 2 saMtatAM dhArAMM srAvayatyA fastrApavargAt 3 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasA-dhvaryavaH 4 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somAnAm iti 5 vaSaTkqte juhvati 6 yathAcamasaM camasino bhakSayanti , agninA vaifvAnareNa pItasya iti grahasya bhakSamantraM namati 7 tata AdityamupatiSThata AhavanIyaM vA subhUrasi freSTho rafmInAmAyurma indri yaM dhehyado ma A gamyAt iti , yat kAmayate tasya nAma gqhNAtIti vijxAyate 8 iti vai khalu yadyagniSTomaH 9 atha yadyukthyaH sarvaMM rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubja iti lupyata etatsaMpraiSasya 10 agniSTomacamasAnunnayaMM stribhyafcamasagaNebhyo rAjAnamatirecayati 11 tata ukthyaM vigqhNAti yathA prAtaHsavane 12 etAvannAnA , indra ?AvaruNAbhyAM tvA iti maitrAvaruNasya grahaNasAdanau bhavataH , indra ?AbqhaspatibhyAM tvA iti brAhma-NAchaMM sinaH ,

purastAtpratyaz tiSThan hotqcamase dhruvamavanayati dhruvaM dhruveNa ityanuvAkafeSeNa 1 pafcAtprAzAsIno'nulomamavanayatItyekeSAm 2 saMtatAM dhArAMM srAvayatyA fastrApavargAt 3 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasA-dhvaryavaH 4 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somAnAm iti 5 vaSaTkqte juhvati 6 yathAcamasaM camasino bhakSayanti , agninA vaifvAnareNa pItasya iti grahasya bhakSamantraM namati 7 tata AdityamupatiSThata AhavanIyaM vA subhUrasi freSTho rafmInAmAyurma indri yaM dhehyado ma A gamyAt iti , yat kAmayate tasya nAma gqhNAtIti vijxAyate 8 iti vai khalu yadyagniSTomaH 9 atha yadyukthyaH sarva MM! rAjAnaM camaseSUnnaya dafAbhiH kalafau mqSTvA nyubja iti lupyata etatsaMpraiSasya 10 agniSTomacamasAnunnayaMM stribhyafcamasagaNebhyo rAjAnamatirecayati 11 tata ukthyaM vigqhNAti yathA prAtaHsavane 12 etAvannAnA , indrA varuNAbhyAM tvA iti maitrAvaruNasya grahaNasAdanau bhavataH , indrA bqhaspatibhyAM tvA iti brAhma-NAchaMM sinaH ,

पुरस्तात्प्रत्यङ् तिष्ठन् होतृचमसे ध्रुवमवनयति ध्रुवं ध्रुवेण इत्यनुवाकशेषेण १ पश्चात्प्राङासीनोऽनुलोममवनयतीत्येकेषाम् २ संततां धाराँ स्रावयत्या शस्त्रापवर्गात् ३ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसा-ध्वर्यवः ४ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमानाम् इति ५ वषट्कृते जुह्वति ६ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति । अग्निना वैश्वानरेण पीतस्य इति ग्रहस्य भक्षमन्त्रं नमति ७ तत आदित्यमुपतिष्ठत आहवनीयं वा सुभूरसि श्रेष्ठो रश्मीनामायुर्म इन्द्रि यं धेह्यदो म आ गम्यात् इति । यत् कामयते तस्य नाम गृह्णातीति विज्ञायते ८ इति वै खलु यद्यग्निष्टोमः ९ अथ यद्युक्थ्यः सर्वँ राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्ज इति लुप्यत एतत्संप्रैषस्य १० अग्निष्टोमचमसानुन्नयँ स्त्रिभ्यश्चमसगणेभ्यो राजानमतिरेचयति ११ तत उक्थ्यं विगृह्णाति यथा प्रातःसवने १२ एतावन्नाना । इन्द्र ?ावरुणाभ्यां त्वा इति मैत्रावरुणस्य ग्रहणसादनौ भवतः । इन्द्र ?ाबृहस्पतिभ्यां त्वा इति ब्राह्म-णाछँ सिनः ।

पुरस्तात्प्रत्यङ् तिष्ठन् होतृचमसे ध्रुवमवनयति ध्रुवं ध्रुवेण इत्यनुवाकशेषेण १ पश्चात्प्राङासीनोऽनुलोममवनयतीत्येकेषाम् २ संततां धाराँ स्रावयत्या शस्त्रापवर्गात् ३ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसा-ध्वर्यवः ४ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमानाम् इति ५ वषट्कृते जुह्वति ६ यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति । अग्निना वैश्वानरेण पीतस्य इति ग्रहस्य भक्षमन्त्रं नमति ७ तत आदित्यमुपतिष्ठत आहवनीयं वा सुभूरसि श्रेष्ठो रश्मीनामायुर्म इन्द्रि यं धेह्यदो म आ गम्यात् इति । यत् कामयते तस्य नाम गृह्णातीति विज्ञायते ८ इति वै खलु यद्यग्निष्टोमः ९ अथ यद्युक्थ्यः सर्व ँ! राजानं चमसेषून्नय दशाभिः कलशौ मृष्ट्वा न्युब्ज इति लुप्यत एतत्संप्रैषस्य १० अग्निष्टोमचमसानुन्नयँ स्त्रिभ्यश्चमसगणेभ्यो राजानमतिरेचयति ११ तत उक्थ्यं विगृह्णाति यथा प्रातःसवने १२ एतावन्नाना । इन्द्रा वरुणाभ्यां त्वा इति मैत्रावरुणस्य ग्रहणसादनौ भवतः । इन्द्रा बृहस्पतिभ्यां त्वा इति ब्राह्म-णाछँ सिनः ।

1945

{ ;ivã,u>y;' Tv; Tyz;v;kSy ) Evmevwt;n( .=mN];-¥mit 13 it vw %lu y´uKQy" 14 aq yid Wo@Xyz;v;kcms;-nu¥y¥ekSmw cmsg,;y sg[h;y r;j;nmitrecyit ) tiSm¥ev k;le Wo@ixnmÉ.gOð;it 15 aip vwnm]wv;g[y,;d( gOðIy;t( ) n pUvRyo" svnyo" 16 aPyÉ¦·ome r;jNySy gOðIy;idit ivD;yte 17 anNtrm-É¦·omcmse>yo gOðIy;t( 18 hotOcmsmu:y;\ ms;nu¥yit 19 StutxS]e a] .vt" 20 15

dra ?AviSNubhyAM tvA ityachAvAkasya , evamevaitAn bhakSamantrA-nnamati 13 iti vai khalu yadyukthyaH 14 atha yadi SoDafyachAvAkacamasA-nunnayannekasmai camasagaNAya sagrahAya rAjAnamatirecayati , tasminneva kAle SoDafinamabhigqhNAti 15 api vainamatraivAgrayaNAd gqhNIyAt , na pUrvayoH savanayoH 16 apyagniSTome rAjanyasya gqhNIyAditi vijxAyate 17 anantarama-gniSTomacamasebhyo gqhNIyAt 18 hotqcamasamukhyAMM fcamasAnunnayati 19 stutafastre atra bhavataH 20 15

drA viSNubhyAM tvA ityachAvAkasya , evamevaitAn bhakSamantrA-nnamati 13 iti vai khalu yadyukthyaH 14 atha yadi SoDafyachAvAkacamasA-nunnayannekasmai camasagaNAya sagrahAya rAjAnamatirecayati , tasminneva kAle SoDafinamabhigqhNAti 15 api vainamatraivAgrayaNAd gqhNIyAt , na pUrvayoH savanayoH 16 apyagniSTome rAjanyasya gqhNIyAditi vijxAyate 17 anantarama-gniSTomacamasebhyo gqhNIyAt 18 hotqcamasamukhyAMM fcamasAnunnayati 19 stutafastre atra bhavataH 20 15

द्र ?ाविष्णुभ्यां त्वा इत्यछावाकस्य । एवमेवैतान् भक्षमन्त्रा-न्नमति १३ इति वै खलु यद्युक्थ्यः १४ अथ यदि षोडश्यछावाकचमसा-नुन्नयन्नेकस्मै चमसगणाय सग्रहाय राजानमतिरेचयति । तस्मिन्नेव काले षोडशिनमभिगृह्णाति १५ अपि वैनमत्रैवाग्रयणाद् गृह्णीयात् । न पूर्वयोः सवनयोः १६ अप्यग्निष्टोमे राजन्यस्य गृह्णीयादिति विज्ञायते १७ अनन्तरम-ग्निष्टोमचमसेभ्यो गृह्णीयात् १८ होतृचमसमुख्याँ श्चमसानुन्नयति १९ स्तुतशस्त्रे अत्र भवतः २० १५

द्रा विष्णुभ्यां त्वा इत्यछावाकस्य । एवमेवैतान् भक्षमन्त्रा-न्नमति १३ इति वै खलु यद्युक्थ्यः १४ अथ यदि षोडश्यछावाकचमसा-नुन्नयन्नेकस्मै चमसगणाय सग्रहाय राजानमतिरेचयति । तस्मिन्नेव काले षोडशिनमभिगृह्णाति १५ अपि वैनमत्रैवाग्रयणाद् गृह्णीयात् । न पूर्वयोः सवनयोः १६ अप्यग्निष्टोमे राजन्यस्य गृह्णीयादिति विज्ञायते १७ अनन्तरम-ग्निष्टोमचमसेभ्यो गृह्णीयात् १८ होतृचमसमुख्याँ श्चमसानुन्नयति १९ स्तुतशस्त्रे अत्र भवतः २० १५

1952

p[j;pit" p[jy; s'ivd;n" ) ]IÉ, JyotI \ iW scte s Wo@xI Ð

prajApatiH prajayA saMvidAnaH , trINi jyotIMM Si sacate sa SoDafI .

prajApatiH prajayA saMvidAnaH , trINi jyotI MM! Si sacate sa SoDafI .

प्रजापतिः प्रजया संविदानः । त्रीणि ज्योतीँ षि सचते स षोडशी ॥

प्रजापतिः प्रजया संविदानः । त्रीणि ज्योती ँ! षि सचते स षोडशी ॥

1954

it 5 xS]' VyTy;s' p[itgO,;it aoq; mod v md; mod vomq; it 6 xS]' p[itgIy;Rdÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte cms;\ ms;?vyRv" 7 aTy;£My;Å;Vy;h ¬Kqx; yj som;n;m( it 8 vW$(Õte ju×it 9 Wo@ixn' juhoit N{ ;É/pteÉ/pitSTv' dev;n;mSyÉ/pit' m;m;yuãmNt' vcRSvNt' mnuãyeWu kÚ¨ it 10 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt

iti 5 fastraM vyatyAsaM pratigqNAti othA moda iva madA moda ivomathA iti 6 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasAdhvaryavaH 7 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somAnAm iti 8 vaSaTkqte juhvati 9 SoDafinaM juhoti indra ?Adhipate'dhipatistvaM devAnAmasyadhipatiM mAmAyuSmantaM varcasvantaM manuSyeSu kuru iti 10 yathAcamasaM camasino bhakSayanti

iti 5 fastraM vyatyAsaM pratigqNAti othA moda iva madA moda ivomathA iti 6 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasAdhvaryavaH 7 atyAkramyAfrAvyAha ukthafA yaja somAnAm iti 8 vaSaTkqte juhvati 9 SoDafinaM juhoti indrA dhipate'dhipatistvaM devAnAmasyadhipatiM mAmAyuSmantaM varcasvantaM manuSyeSu kuru iti 10 yathAcamasaM camasino bhakSayanti

इति ५ शस्त्रं व्यत्यासं प्रतिगृणाति ओथा मोद इव मदा मोद इवोमथा इति ६ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसाध्वर्यवः ७ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमानाम् इति ८ वषट्कृते जुह्वति ९ षोडशिनं जुहोति इन्द्र ?ाधिपतेऽधिपतिस्त्वं देवानामस्यधिपतिं मामायुष्मन्तं वर्चस्वन्तं मनुष्येषु कुरु इति १० यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति

इति ५ शस्त्रं व्यत्यासं प्रतिगृणाति ओथा मोद इव मदा मोद इवोमथा इति ६ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसाध्वर्यवः ७ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थशा यज सोमानाम् इति ८ वषट्कृते जुह्वति ९ षोडशिनं जुहोति इन्द्रा धिपतेऽधिपतिस्त्वं देवानामस्यधिपतिं मामायुष्मन्तं वर्चस्वन्तं मनुष्येषु कुरु इति १० यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति

1960

it 11 a¨,ipx©oo d²=,;trI v; 12 it vw %lu yid Wo@xI 13 aq y´itr;]" Wo@ixcms;nu¥y\ S]yodx>ymsg,e>yo r;jn;m-itrecyit 14 N{ ;y Tv;ipxvRr;y it mu:y'mu:y' cmsmÉ.mOxit 15 hotOcms;nu¥yit 16 StutxS]e a] .vt" 17 xS]' p[itgIy;Rdÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte cms;\ ms;?vyRv" 18 aTy;£My;Å;Vy;h ¬Kq-x; yj som;n;m( it 19 vW$(Õte ju×it 20 yq;cms' cmÉsno .=y²Nt 21 anu·PzNds N{ pItSy it .=mN]' nmit 22 it p[qmmsg," 23 16

iti 11 aruNapifazgo'fvo dakSiNAfvatarI vA 12 iti vai khalu yadi SoDafI 13 atha yadyatirAtraH SoDaficamasAnunnayaMM strayodafabhyafcamasagaNebhyo rAjanAma-tirecayati 14 indra ?Aya tvApifarvarAya iti mukhyaMmukhyaM camasamabhimqfati 15 hotqcamasAnunnayati 16 stutafastre atra bhavataH 17 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasAdhvaryavaH 18 atyAkramyAfrAvyAha uktha-fA yaja somAnAm iti 19 vaSaTkqte juhvati 20 yathAcamasaM camasino bhakSayanti 21 anuSTupchandasa indra pItasya iti bhakSamantraM namati 22 iti prathamafcamasagaNaH 23 16

iti 11 aruNapifazgo'fvo dakSiNAfvatarI vA 12 iti vai khalu yadi SoDafI 13 atha yadyatirAtraH SoDaficamasAnunnayaMM strayodafabhyafcamasagaNebhyo rAjanAma-tirecayati 14 indrA ya tvApifarvarAya iti mukhyaMmukhyaM camasamabhimqfati 15 hotqcamasAnunnayati 16 stutafastre atra bhavataH 17 fastraM pratigIryAdatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasAdhvaryavaH 18 atyAkramyAfrAvyAha uktha-fA yaja somAnAm iti 19 vaSaTkqte juhvati 20 yathAcamasaM camasino bhakSayanti 21 anuSTupchandasa indra pItasya iti bhakSamantraM namati 22 iti prathamafcamasagaNaH 23 16

इति ११ अरुणपिशङ्गोऽश्वो दक्षिणाश्वतरी वा १२ इति वै खलु यदि षोडशी १३ अथ यद्यतिरात्रः षोडशिचमसानुन्नयँ स्त्रयोदशभ्यश्चमसगणेभ्यो राजनाम-तिरेचयति १४ इन्द्र ?ाय त्वापिशर्वराय इति मुख्यंमुख्यं चमसमभिमृशति १५ होतृचमसानुन्नयति १६ स्तुतशस्त्रे अत्र भवतः १७ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसाध्वर्यवः १८ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थ-शा यज सोमानाम् इति १९ वषट्कृते जुह्वति २० यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति २१ अनुष्टुप्छन्दस इन्द्र पीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति २२ इति प्रथमश्चमसगणः २३ १६

इति ११ अरुणपिशङ्गोऽश्वो दक्षिणाश्वतरी वा १२ इति वै खलु यदि षोडशी १३ अथ यद्यतिरात्रः षोडशिचमसानुन्नयँ स्त्रयोदशभ्यश्चमसगणेभ्यो राजनाम-तिरेचयति १४ इन्द्रा य त्वापिशर्वराय इति मुख्यंमुख्यं चमसमभिमृशति १५ होतृचमसानुन्नयति १६ स्तुतशस्त्रे अत्र भवतः १७ शस्त्रं प्रतिगीर्यादत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसाध्वर्यवः १८ अत्याक्रम्याश्राव्याह उक्थ-शा यज सोमानाम् इति १९ वषट्कृते जुह्वति २० यथाचमसं चमसिनो भक्षयन्ति २१ अनुष्टुप्छन्दस इन्द्र पीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति २२ इति प्रथमश्चमसगणः २३ १६

1963

Ev'iviht; apre ]ymsg,;" ) mw];v¨,cmsmu:yo iÃtIymsg,o b[;÷,;z\ Éscmsmu:yStOtIyoz;v;kcmsmu:ytuqR" 1 Eten xS]-y;Jy;n;m;nupUVy| Vy;:y;tm( 2 it p[qmo r;i]py;Ry" 3 Ev'iviht;-vpr* Ã* .vt" 4 hotOcmsmu:y;n( s'É/cms;nu¥yit 5 i]vOTSto]' .vit 6 a;Én\ xS]' pr"sh§m( 7 ¬idt a;idTye párd/;tIit ivD;yte 8 a;Én' iÃkp;l' invRpit 9 yju¨TpUt;É.r²º" puro@;x\ Åpyit 10 StI,R Ev bihRiW ip·lep' innyit 11 xS]' p[itgIyR puro@;xmuÃ;Sy s'p[eãyit aÉ>y;' itroaiöy;n;\ som;n;mnub[Uih it 12 a;dÿe g[hm?vyuR" ) a;ddte cms;\ ms;?vyRv" ) a;dÿe puro@;x' p[itp[Sq;t; 13 aTy;£My;Å;Vy;h aÉ>y;' itroaiöy;n( som;n( p[iSqt;n( p[eãy it 14 vW$(Õte sh somw" p[itp[Sq;t; puro@;x\ svRüt' juhoit 15 pÉÛzNdsoÉpItSy it .=mN]' nmit 16 it vw %lu y´itr;]" 17 aq y´¢oy;Rm" s'É/cms;nu¥y\ tu>yRmsg,e>yo r;j;nmitrecyit 18 17

evaMvihitA apare trayafcamasagaNAH , maitrAvaruNacamasamukhyo dvitIyafcamasagaNo brAhmaNAchaMM sicamasamukhyastqtIyo'chAvAkacamasamukhyafcaturthaH 1 etena fastra-yAjyAnAmAnupUrvyaM vyAkhyAtam 2 iti prathamo rAtriparyAyaH 3 evaMvihitA-vaparau dvau bhavataH 4 hotqcamasamukhyAn saMdhicamasAnunnayati 5 trivqtstotraM bhavati 6 AfvinaMM fastraM paraHsahasram 7 udita Aditye paridadhAtIti vijxAyate 8 AfvinaM dvikapAlaM nirvapati 9 yajurutpUtAbhiradbhiH puroDAfaMM frapayati 10 stIrNa eva barhiSi piSTalepaM ninayati 11 fastraM pratigIrya puroDAfamudvAsya saMpreSyati afvibhyAM tiro\ahniyAnAMM somAnAmanubrUhi iti 12 Adatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasAdhvaryavaH , Adatte puroDAfaM pratiprasthAtA 13 atyAkramyAfrAvyAha afvibhyAM tiro\ahniyAn somAn prasthitAn preSya iti 14 vaSaTkqte saha somaiH pratiprasthAtA puroDAfaMM sarvahutaM juhoti 15 pazktichandaso'fvipItasya iti bhakSamantraM namati 16 iti vai khalu yadyatirAtraH 17 atha yadyaptoryAmaH saMdhicamasAnunnayaMM fcaturbhyafcamasagaNebhyo rAjAnamatirecayati 18 17

evaMvihitA apare trayafcamasagaNAH , maitrAvaruNacamasamukhyo dvitIyafcamasagaNo brAhmaNAchaMM sicamasamukhyastqtIyo'chAvAkacamasamukhyafcaturthaH 1 etena fastra-yAjyAnAmAnupUrvyaM vyAkhyAtam 2 iti prathamo rAtriparyAyaH 3 evaMvihitA-vaparau dvau bhavataH 4 hotqcamasamukhyAn saMdhicamasAnunnayati 5 trivqtstotraM bhavati 6 AfvinaMM fastraM paraHsahasram 7 udita Aditye paridadhAtIti vijxAyate 8 AfvinaM dvikapAlaM nirvapati 9 yajurutpUtAbhiradbhiH puroDAfaMM frapayati 10 stIrNa eva barhiSi piSTalepaM ninayati 11 fastraM pratigIrya puroDAfamudvAsya saMpreSyati afvibhyAM tiroahniyAnAMM somAnAmanubrUhi iti 12 Adatte grahamadhvaryuH , Adadate camasAMM fcamasAdhvaryavaH , Adatte puroDAfaM pratiprasthAtA 13 atyAkramyAfrAvyAha afvibhyAM tiroahniyAn somAn prasthitAn preSya iti 14 vaSaTkqte saha somaiH pratiprasthAtA puroDAfaMM sarvahutaM juhoti 15 pazktichandaso'fvipItasya iti bhakSamantraM namati 16 iti vai khalu yadyatirAtraH 17 atha yadyaptoryAmaH saMdhicamasAnunnayaMM fcaturbhyafcamasagaNebhyo rAjAnamatirecayati 18 17

एवंविहिता अपरे त्रयश्चमसगणाः । मैत्रावरुणचमसमुख्यो द्वितीयश्चमसगणो ब्राह्मणाछँ सिचमसमुख्यस्तृतीयोऽछावाकचमसमुख्यश्चतुर्थः १ एतेन शस्त्र-याज्यानामानुपूर्व्यं व्याख्यातम् २ इति प्रथमो रात्रिपर्यायः ३ एवंविहिता-वपरौ द्वौ भवतः ४ होतृचमसमुख्यान् संधिचमसानुन्नयति ५ त्रिवृत्स्तोत्रं भवति ६ आश्विनँ शस्त्रं परःसहस्रम् ७ उदित आदित्ये परिदधातीति विज्ञायते ८ आश्विनं द्विकपालं निर्वपति ९ यजुरुत्पूताभिरद्भिः पुरोडाशँ श्रपयति १० स्तीर्ण एव बर्हिषि पिष्टलेपं निनयति ११ शस्त्रं प्रतिगीर्य पुरोडाशमुद्वास्य संप्रेष्यति अश्विभ्यां तिरोअह्नियानाँ सोमानामनुब्रूहि इति १२ आदत्ते ग्रहमध्वर्युः । आददते चमसाँ श्चमसाध्वर्यवः । आदत्ते पुरोडाशं प्रतिप्रस्थाता १३ अत्याक्रम्याश्राव्याह अश्विभ्यां तिरोअह्नियान् सोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति १४ वषट्कृते सह सोमैः प्रतिप्रस्थाता पुरोडाशँ सर्वहुतं जुहोति १५ पङ्क्तिछन्दसोऽश्विपीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति १६ इति वै खलु यद्यतिरात्रः १७ अथ यद्यप्तोर्यामः संधिचमसानुन्नयँ श्चतुर्भ्यश्चमसगणेभ्यो राजानमतिरेचयति १८ १७

1966

t] cTv;ár Sto];É, cTv;ár xS];

tatra catvAri stotrANi catvAri fastrANyAfvinAni ca sayAjyAnyAmnAtAni bhavanti 1 teSAMM saMdhicamasaireva kalpo vyAkhyAtaH 2 etAvannAnA , hotq-camasamukhyaH prathamafcamasagaNo maitrAvaruNacamasamukhyo dvitIyo brAhmaNAchaMM si-camasamukhyastqtIyo'chAvAkacamasamukhyafcaturthaH 3 etena fastrayAjyAnAmA-nupUrvyaM vyAkhyAtam 4 ukthaM vAcIndra ?Aya ityAha tqtIyasavanaM pratigIrya 5 aticchandaso'fvipItasya iti bhakSamantraM namati 6 tataH saMpreSyati agnIdau-payajAnazgArAnAhara iti 7 samAnamA paridhInAM praharaNAt 8 prahqtya pari-dhInunnetA hAriyojanaM gqhNAti 9 dra ?oNakalafenAgrayaNaM grahISyan saMpreSyati indra ?Aya harivate dhAnAsomAnAmanubrUhi

tatra catvAri stotrANi catvAri fastrANyAfvinAni ca sayAjyAnyAmnAtAni bhavanti 1 teSAMM saMdhicamasaireva kalpo vyAkhyAtaH 2 etAvannAnA , hotq-camasamukhyaH prathamafcamasagaNo maitrAvaruNacamasamukhyo dvitIyo brAhmaNAchaMM si-camasamukhyastqtIyo'chAvAkacamasamukhyafcaturthaH 3 etena fastrayAjyAnAmA-nupUrvyaM vyAkhyAtam 4 ukthaM vAcIndrA ya ityAha tqtIyasavanaM pratigIrya 5 aticchandaso'fvipItasya iti bhakSamantraM namati 6 tataH saMpreSyati agnIdau-payajAnazgArAnAhara iti 7 samAnamA paridhInAM praharaNAt 8 prahqtya pari-dhInunnetA hAriyojanaM gqhNAti 9 dro NakalafenAgrayaNaM grahISyan saMpreSyati indrA ya harivate dhAnAsomAnAmanubrUhi

तत्र चत्वारि स्तोत्राणि चत्वारि शस्त्राण्याश्विनानि च सयाज्यान्याम्नातानि भवन्ति १ तेषाँ संधिचमसैरेव कल्पो व्याख्यातः २ एतावन्नाना । होतृ-चमसमुख्यः प्रथमश्चमसगणो मैत्रावरुणचमसमुख्यो द्वितीयो ब्राह्मणाछँ सि-चमसमुख्यस्तृतीयोऽछावाकचमसमुख्यश्चतुर्थः ३ एतेन शस्त्रयाज्यानामा-नुपूर्व्यं व्याख्यातम् ४ उक्थं वाचीन्द्र ?ाय इत्याह तृतीयसवनं प्रतिगीर्य ५ अतिच्छन्दसोऽश्विपीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति ६ ततः संप्रेष्यति अग्नीदौ-पयजानङ्गारानाहर इति ७ समानमा परिधीनां प्रहरणात् ८ प्रहृत्य परि-धीनुन्नेता हारियोजनं गृह्णाति ९ द्र ?ोणकलशेनाग्रयणं ग्रहीष्यन् संप्रेष्यति इन्द्र ?ाय हरिवते धानासोमानामनुब्रूहि

तत्र चत्वारि स्तोत्राणि चत्वारि शस्त्राण्याश्विनानि च सयाज्यान्याम्नातानि भवन्ति १ तेषाँ संधिचमसैरेव कल्पो व्याख्यातः २ एतावन्नाना । होतृ-चमसमुख्यः प्रथमश्चमसगणो मैत्रावरुणचमसमुख्यो द्वितीयो ब्राह्मणाछँ सि-चमसमुख्यस्तृतीयोऽछावाकचमसमुख्यश्चतुर्थः ३ एतेन शस्त्रयाज्यानामा-नुपूर्व्यं व्याख्यातम् ४ उक्थं वाचीन्द्रा य इत्याह तृतीयसवनं प्रतिगीर्य ५ अतिच्छन्दसोऽश्विपीतस्य इति भक्षमन्त्रं नमति ६ ततः संप्रेष्यति अग्नीदौ-पयजानङ्गारानाहर इति ७ समानमा परिधीनां प्रहरणात् ८ प्रहृत्य परि-धीनुन्नेता हारियोजनं गृह्णाति ९ द्रो णकलशेनाग्रयणं ग्रहीष्यन् संप्रेष्यति इन्द्रा य हरिवते धानासोमानामनुब्रूहि

1967

10 gOð;it ¬py;mgOhItoÉs hárrÉs h;áryojn" it 11 b×IÉ./;Rn;É." ÅITv;Ty;£My;Å;Vy;h N{ ;y hárvte /;n;som;n( p[iSqt;n( p[eãy it 12 vW$(Õte xIWR¥É/in/;y iv£My juhoit hrI Sq hyoR/;Rn;" shsom; N{ ;y Sv;h; it 13 üt' yj-m;nonumN]yte yNm a;Tmno ÉmNd;.Ut( Ð punrÉ¦" it Ã;>y;m( 14 aqwn\ svR AiTvj ¬¥etyuRphvÉm;s'É.NdNto /;n; in»;in kÚvRNtÉÉW;k;r' .=y²Nt ·yjuWSte dev som it 15 18

10 gqhNAti upayAmagqhIto'si harirasi hAriyojanaH iti 11 bahvIbhirdhAnAbhiH frItvAtyAkramyAfrAvyAha indra ?Aya harivate dhAnAsomAn prasthitAn preSya iti 12 vaSaTkqte fIrSannadhinidhAya vikramya juhoti harI stha haryordhAnAH sahasomA indra ?Aya svAhA iti 13 hutaM yaja-mAno'numantrayate yanma Atmano mindAbhUt . punaragniH iti dvAbhyAm 14 athainaMM sarva qtvija unnetaryupahavamiSTvAsaMbhindanto dhAnA nimnAni kurvantafcifciSAkAraM bhakSayanti iSTayajuSaste deva soma iti 15 18

10 gqhNAti upayAmagqhIto'si harirasi hAriyojanaH iti 11 bahvIbhirdhAnAbhiH frItvAtyAkramyAfrAvyAha indrA ya harivate dhAnAsomAn prasthitAn preSya iti 12 vaSaTkqte fIrSannadhinidhAya vikramya juhoti harI stha haryordhAnAH sahasomA indrA ya svAhA iti 13 hutaM yaja-mAno'numantrayate yanma Atmano mindAbhUt . punaragniH iti dvAbhyAm 14 athainaMM sarva qtvija unnetaryupahavamiSTvAsaMbhindanto dhAnA nimnAni kurvantafcifciSAkAraM bhakSayanti iSTayajuSaste deva soma iti 15 18

१० गृह्णाति उपयामगृहीतोऽसि हरिरसि हारियोजनः इति ११ बह्वीभिर्धानाभिः श्रीत्वात्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्र ?ाय हरिवते धानासोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति १२ वषट्कृते शीर्षन्नधिनिधाय विक्रम्य जुहोति हरी स्थ हर्योर्धानाः सहसोमा इन्द्र ?ाय स्वाहा इति १३ हुतं यज-मानोऽनुमन्त्रयते यन्म आत्मनो मिन्दाभूत् ॥ पुनरग्निः इति द्वाभ्याम् १४ अथैनँ सर्व ऋत्विज उन्नेतर्युपहवमिष्ट्वासंभिन्दन्तो धाना निम्नानि कुर्वन्तश्चिश्चिषाकारं भक्षयन्ति इष्टयजुषस्ते देव सोम इति १५ १८

१० गृह्णाति उपयामगृहीतोऽसि हरिरसि हारियोजनः इति ११ बह्वीभिर्धानाभिः श्रीत्वात्याक्रम्याश्राव्याह इन्द्रा य हरिवते धानासोमान् प्रस्थितान् प्रेष्य इति १२ वषट्कृते शीर्षन्नधिनिधाय विक्रम्य जुहोति हरी स्थ हर्योर्धानाः सहसोमा इन्द्रा य स्वाहा इति १३ हुतं यज-मानोऽनुमन्त्रयते यन्म आत्मनो मिन्दाभूत् ॥ पुनरग्निः इति द्वाभ्याम् १४ अथैनँ सर्व ऋत्विज उन्नेतर्युपहवमिष्ट्वासंभिन्दन्तो धाना निम्नानि कुर्वन्तश्चिश्चिषाकारं भक्षयन्ति इष्टयजुषस्ते देव सोम इति १५ १८

1970

aivix·; ¬ÿrve´;' invp²Nt a;pUy;R Sq; m; pUryt it 1 ]I \ S]I-Hzkl;n¦* p[;Sy²Nt devÕtSywnsovyjnmÉs TyetwmRN]w" 2 Ek-/npárxeWeWu hár,I dUv;R av/;y s'Plo»;y tIv[IÕTy yq;cms' Vy;nIy;pre, c;Tv;l' p[;ovÉj`[²Nt aPsu /*tSy som dev te it 3 avix·; aNtveRid innyit c;Tv;l Tyek

avifiSTA uttaravedyAM nivapanti ApUryA sthA mA pUrayata iti 1 trIMM strI-xchakalAnagnau prAsyanti devakqtasyainaso'vayajanamasi ityetairmantraiH 2 eka-dhanaparifeSeSu hariNI dUrvA avadhAya saMplomnAya tIvrIkqtya yathAcamasaM vyAnIyApareNa cAtvAlaM prAxco'vajighranti apsu dhautasya soma deva te iti 3 avafiSTA antarvedi ninayati cAtvAla ityeke

avifiSTA uttaravedyAM nivapanti ApUryA sthA mA pUrayata iti 1 trI MM! strI-xchakalAnagnau prAsyanti devakqtasyainaso'vayajanamasi ityetairmantraiH 2 eka-dhanaparifeSeSu hariNI dUrvA avadhAya saMplomnAya tIvrIkqtya yathAcamasaM vyAnIyApareNa cAtvAlaM prAxco'vajighranti apsu dhautasya soma deva te iti 3 avafiSTA antarvedi ninayati cAtvAla ityeke

अविशिष्टा उत्तरवेद्यां निवपन्ति आपूर्या स्था मा पूरयत इति १ त्रीँ स्त्री-ञ्छकलानग्नौ प्रास्यन्ति देवकृतस्यैनसोऽवयजनमसि इत्येतैर्मन्त्रैः २ एक-धनपरिशेषेषु हरिणी दूर्वा अवधाय संप्लोम्नाय तीव्रीकृत्य यथाचमसं व्यानीयापरेण चात्वालं प्राञ्चोऽवजिघ्रन्ति अप्सु धौतस्य सोम देव ते इति ३ अवशिष्टा अन्तर्वेदि निनयति चात्वाल इत्येके

अविशिष्टा उत्तरवेद्यां निवपन्ति आपूर्या स्था मा पूरयत इति १ त्री ँ! स्त्री-ञ्छकलानग्नौ प्रास्यन्ति देवकृतस्यैनसोऽवयजनमसि इत्येतैर्मन्त्रैः २ एक-धनपरिशेषेषु हरिणी दूर्वा अवधाय संप्लोम्नाय तीव्रीकृत्य यथाचमसं व्यानीयापरेण चात्वालं प्राञ्चोऽवजिघ्रन्ति अप्सु धौतस्य सोम देव ते इति ३ अवशिष्टा अन्तर्वेदि निनयति चात्वाल इत्येके

1988

it 7 tt" pI" s'y;jy²Nt 8 sm;nm; sÉm·yjuW" 9 ju×;' nvgOhItm;Jy' gOhITv; nv sÉm·yjU\ iW juhoit ) /;t; r;it" sivted' juWNt;m( TyetSy;nuv;kSy W@²Gmy;É, ]IÉ, yjU\ iW ) sm;n] juhoit 10 s'tt' juhotIit ivD;yte 11 ivã,u£m;,;\ Sq;ne ivã

iti 7 tataH patnIH saMyAjayanti 8 samAnamA samiSTayajuSaH 9 juhvAM navagqhItamAjyaM gqhItvA nava samiSTayajUMM Si juhoti , dhAtA rAtiH savitedaM juSantAm ityetasyAnuvAkasya SaDqgmiyANi trINi yajUMM Si , samAnatra juhoti 10 saMtataM juhotIti vijxAyate 11 viSNukramANAMM sthAne viSNvatikramAn japati agninA devena pqtanA jayAmi ityetAn 12 idaM tqtIyaMM savanaM kavInAm ityAhutiMM hutvA saMpreSyati prafAstaH prasuhi iti 13 sarpata ityAha prafAstA 14 saMtiSThate tqtIyasavanam 15 19

iti 7 tataH patnIH saMyAjayanti 8 samAnamA samiSTayajuSaH 9 juhvAM navagqhItamAjyaM gqhItvA nava samiSTayajUMM Si juhoti , dhAtA rAtiH savitedaM juSantAm ityetasyAnuvAkasya SaDqgmiyANi trINi yajUMM Si , samAnatra juhoti 10 saMtataM juhotIti vijxAyate 11 viSNukramANAMM sthAne viSNvatikramAn japati agninA devena pqtanA jayAmi ityetAn 12 idaM tqtIyaMM savanaM kavInAm ityAhuti MM! hutvA saMpreSyati prafAstaH prasuhi iti 13 sarpata ityAha prafAstA 14 saMtiSThate tqtIyasavanam 15 19

इति ७ ततः पत्नीः संयाजयन्ति ८ समानमा समिष्टयजुषः ९ जुह्वां नवगृहीतमाज्यं गृहीत्वा नव समिष्टयजूँ षि जुहोति । धाता रातिः सवितेदं जुषन्ताम् इत्येतस्यानुवाकस्य षडृग्मियाणि त्रीणि यजूँ षि । समानत्र जुहोति १० संततं जुहोतीति विज्ञायते ११ विष्णुक्रमाणाँ स्थाने विष्ण्वतिक्रमान् जपति अग्निना देवेन पृतना जयामि इत्येतान् १२ इदं तृतीयँ सवनं कवीनाम् इत्याहुतिँ हुत्वा संप्रेष्यति प्रशास्तः प्रसुहि इति १३ सर्पत इत्याह प्रशास्ता १४ संतिष्ठते तृतीयसवनम् १५ १९

इति ७ ततः पत्नीः संयाजयन्ति ८ समानमा समिष्टयजुषः ९ जुह्वां नवगृहीतमाज्यं गृहीत्वा नव समिष्टयजूँ षि जुहोति । धाता रातिः सवितेदं जुषन्ताम् इत्येतस्यानुवाकस्य षडृग्मियाणि त्रीणि यजूँ षि । समानत्र जुहोति १० संततं जुहोतीति विज्ञायते ११ विष्णुक्रमाणाँ स्थाने विष्ण्वतिक्रमान् जपति अग्निना देवेन पृतना जयामि इत्येतान् १२ इदं तृतीयँ सवनं कवीनाम् इत्याहुति ँ! हुत्वा संप्रेष्यति प्रशास्तः प्रसुहि इति १३ सर्पत इत्याह प्रशास्ता १४ संतिष्ठते तृतीयसवनम् १५ १९

1991

av.OqSy tN]' p[£myit 1 ved' ÕTv;¦In( párStIyR hSt;vvinJy p;];É, p[yuJyolpr;jI \ StITv;R piv]e ÕTv; s'p[eãyit yjm;n v;c' yCz it 2 v;Gyt" p;];É, s'mOxit 3 v;¨,mekkp;l' invRpit 4 yju¨TpUt;É.r²º" puro@;x\ Åpyit 5 StI,R Ev bihRiW ip·lep' innyit 6 SFy\ StB?v; s'p[eãyit p[o=,Ir;s;dy §uv' c §uc s'mO(y;-Jyenodeih it 7 sm;nm;Jy;n;' g[h,;t( 8 EtSy;mev ve´;m;Jy;in gOð;it sv;RÉ, ctugORhIt;in 9 puro@;xmuÃ;Sy;Jyen;hvnIye juhoit a;yud;R a¦e hivWo juW;," it 10 üTv;ddtev.Oq\ SFy\ s§uv;-m;JySq;lI' ved' puro@;xm;Jy;NyOjIWmÉ/Wv,flk %rp;\ sUn( y²Tkù-Éct( som²l¢' .vTyNy] ctsO>y" Sq;lI>y" somgOhIt;>y" 11 a*duMbrI' yjm;n ¬iT%dit

avabhqthasya tantraM prakramayati 1 vedaM kqtvAgnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjIMM stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 2 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 3 vAruNamekakapAlaM nirvapati 4 yajurutpUtAbhiradbhiH puroDAfaMM frapayati 5 stIrNa eva barhiSi piSTalepaM ninayati 6 sphyaMM stabdhvA saMpreSyati prokSaNIrAsAdaya sruvaM ca srucafca saMmqDDhyA-jyenodehi iti 7 samAnamAjyAnAM grahaNAt 8 etasyAmeva vedyAmAjyAni gqhNAti sarvANi caturgqhItAni 9 puroDAfamudvAsyAjyenAhavanIye juhoti AyurdA agne haviSo juSANaH iti 10 hutvAdadate'vabhqthaMM sphyaMM sasruvA-mAjyasthAlIM vedaM puroDAfamAjyAnyqjISamadhiSavaNaphalake kharapAMM sUn yatkiM-cit somaliptaM bhavatyanyatra catasqbhyaH sthAlIbhyaH somagqhItAbhyaH 11 audumbarIM yajamAna utkhidati

avabhqthasya tantraM prakramayati 1 vedaM kqtvAgnIn paristIrya hastAvavanijya pAtrANi prayujyolaparAjI MM! stIrtvA pavitre kqtvA saMpreSyati yajamAna vAcaM yaccha iti 2 vAgyataH pAtrANi saMmqfati 3 vAruNamekakapAlaM nirvapati 4 yajurutpUtAbhiradbhiH puroDAfaMM frapayati 5 stIrNa eva barhiSi piSTalepaM ninayati 6 sphyaMM stabdhvA saMpreSyati prokSaNIrAsAdaya sruvaM ca srucafca saMmqDDhyA-jyenodehi iti 7 samAnamAjyAnAM grahaNAt 8 etasyAmeva vedyAmAjyAni gqhNAti sarvANi caturgqhItAni 9 puroDAfamudvAsyAjyenAhavanIye juhoti AyurdA agne haviSo juSANaH iti 10 hutvAdadate'vabhqthaMM sphyaMM sasruvA-mAjyasthAlIM vedaM puroDAfamAjyAnyqjISamadhiSavaNaphalake kharapAMM sUn yatkiM-cit somaliptaM bhavatyanyatra catasqbhyaH sthAlIbhyaH somagqhItAbhyaH 11 audumbarIM yajamAna utkhidati

अवभृथस्य तन्त्रं प्रक्रमयति १ वेदं कृत्वाग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजीँ स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति २ वाग्यतः पात्राणि संमृशति ३ वारुणमेककपालं निर्वपति ४ यजुरुत्पूताभिरद्भिः पुरोडाशँ श्रपयति ५ स्तीर्ण एव बर्हिषि पिष्टलेपं निनयति ६ स्फ्यँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यति प्रोक्षणीरासादय स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढ्या-ज्येनोदेहि इति ७ समानमाज्यानां ग्रहणात् ८ एतस्यामेव वेद्यामाज्यानि गृह्णाति सर्वाणि चतुर्गृहीतानि ९ पुरोडाशमुद्वास्याज्येनाहवनीये जुहोति आयुर्दा अग्ने हविषो जुषाणः इति १० हुत्वाददतेऽवभृथँ स्फ्यँ सस्रुवा-माज्यस्थालीं वेदं पुरोडाशमाज्यान्यृजीषमधिषवणफलके खरपाँ सून् यत्किं-चित् सोमलिप्तं भवत्यन्यत्र चतसृभ्यः स्थालीभ्यः सोमगृहीताभ्यः ११ औदुम्बरीं यजमान उत्खिदति

अवभृथस्य तन्त्रं प्रक्रमयति १ वेदं कृत्वाग्नीन् परिस्तीर्य हस्ताववनिज्य पात्राणि प्रयुज्योलपराजी ँ! स्तीर्त्वा पवित्रे कृत्वा संप्रेष्यति यजमान वाचं यच्छ इति २ वाग्यतः पात्राणि संमृशति ३ वारुणमेककपालं निर्वपति ४ यजुरुत्पूताभिरद्भिः पुरोडाशँ श्रपयति ५ स्तीर्ण एव बर्हिषि पिष्टलेपं निनयति ६ स्फ्यँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यति प्रोक्षणीरासादय स्रुवं च स्रुचश्च संमृड्ढ्या-ज्येनोदेहि इति ७ समानमाज्यानां ग्रहणात् ८ एतस्यामेव वेद्यामाज्यानि गृह्णाति सर्वाणि चतुर्गृहीतानि ९ पुरोडाशमुद्वास्याज्येनाहवनीये जुहोति आयुर्दा अग्ने हविषो जुषाणः इति १० हुत्वाददतेऽवभृथँ स्फ्यँ सस्रुवा-माज्यस्थालीं वेदं पुरोडाशमाज्यान्यृजीषमधिषवणफलके खरपाँ सून् यत्किं-चित् सोमलिप्तं भवत्यन्यत्र चतसृभ्यः स्थालीभ्यः सोमगृहीताभ्यः ११ औदुम्बरीं यजमान उत्खिदति

2033

¬dynIy;y;StN]' p[£myit 1 y" p[;y,Iy" s ¬dynIy" 2 Et;v¥;n; ) p[;y,IySy inãk;s ¬dynIymoPy Åpyit ) n;]oõÈTy c¨m;s;dyit n Wo]; 3 x;l;mu%Iy ¬dynIyen cr²Nt 4 y;" p[;y,IySy puronuv;-Ky;St; ¬dynIySy y;Jy;" kroit 5 pQy;\ SviStmuÿm;m;Jy.;g;n;' yjit 6 n yjm;n" p[;Xn;it 7 ÉsõÉmi·" s'itÏte 8 anUbN?y;-y;StN]' p[£myit 9 sm;nm; pxUp;kr,;t( 10 mw];v¨,I' vx;m-nUbN?y;mup;kroit 11 it§ Ek sm;mn²Nt ) iÃåp;' mw];v¨,I' büåp;' vwdevI' roih,I' b;hRSpTy;m( ) ¬p;\ xu vwdeVy; m?yt" p[crtITyekW;m( 12 sm;nm; vp;y; hom;t( 13 üt;y;' vp;y;' d²=,Sy;' veidÅoy" s'p[eãyit 18 sveRW;\ spxupuro@;x;n;\ sm;n" iSv·Õt( p[wWv;n( ) sm;ne@; 19 Ésõ" px" s'itÏte 20 24

udayanIyAyAstantraM prakramayati 1 yaH prAyaNIyaH sa udayanIyaH 2 etAvannAnA , prAyaNIyasya niSkAsa udayanIyamopya frapayati , nAtroddhqtya carumAsAdayati na SaDDhotrA 3 fAlAmukhIya udayanIyena caranti 4 yAH prAyaNIyasya puronuvA-kyAstA udayanIyasya yAjyAH karoti 5 pathyAMM svastimuttamAmAjyabhAgAnAM yajati 6 na yajamAnaH prAfnAti 7 siddhamiSTiH saMtiSThate 8 anUbandhyA-yAstantraM prakramayati 9 samAnamA pafUpAkaraNAt 10 maitrAvaruNIM vafAma-nUbandhyAmupAkaroti 11 tisra eke samAmananti , dvirUpAM maitrAvaruNIM bahurUpAM vaifvadevIM rohiNIM bArhaspatyAm , upAMM fu vaifvadevyA madhyataH pracaratItyekeSAm 12 samAnamA vapAyA homAt 13 hutAyAM vapAyAM dakSiNasyAM vedifroNyAM parifrite yajamAnaH kefafmafru vApayate 14 anUbandhyAyAH pafupuroDAfaM devikAhavIMM Syanunirvapati dhAtre puroDAfaM dvAdafakapAlamityetAni 15 uttamaM dhAtAraM karoti 16 yAsu sthAlISu somA bhavanti tAsvetAMM fcarUMM frapayanti 17 praiSavAn pafupuroDAfaH , anubrUhi . yaja itItarebhyaH saMpreSyati 18 sarveSAMM sapafupuroDAfAnAMM samAnaH sviSTakqt praiSavAn , samAneDA 19 siddhaH pafuH saMtiSThate 20 24

udayanIyAyAstantraM prakramayati 1 yaH prAyaNIyaH sa udayanIyaH 2 etAvannAnA , prAyaNIyasya niSkAsa udayanIyamopya frapayati , nAtroddhqtya carumAsAdayati na SaDDhotrA 3 fAlAmukhIya udayanIyena caranti 4 yAH prAyaNIyasya puronuvA-kyAstA udayanIyasya yAjyAH karoti 5 pathyAMM svastimuttamAmAjyabhAgAnAM yajati 6 na yajamAnaH prAfnAti 7 siddhamiSTiH saMtiSThate 8 anUbandhyA-yAstantraM prakramayati 9 samAnamA pafUpAkaraNAt 10 maitrAvaruNIM vafAma-nUbandhyAmupAkaroti 11 tisra eke samAmananti , dvirUpAM maitrAvaruNIM bahurUpAM vaifvadevIM rohiNIM bArhaspatyAm , upAMM fu vaifvadevyA madhyataH pracaratItyekeSAm 12 samAnamA vapAyA homAt 13 hutAyAM vapAyAM dakSiNasyAM vedifroNyAM parifrite yajamAnaH kefafmafru vApayate 14 anUbandhyAyAH pafupuroDAfaM devikAhavI MM! Syanunirvapati dhAtre puroDAfaM dvAdafakapAlamityetAni 15 uttamaM dhAtAraM karoti 16 yAsu sthAlISu somA bhavanti tAsvetAMM fcarUMM frapayanti 17 praiSavAn pafupuroDAfaH , anubrUhi . yaja itItarebhyaH saMpreSyati 18 sarveSAMM sapafupuroDAfAnAMM samAnaH sviSTakqt praiSavAn , samAneDA 19 siddhaH pafuH saMtiSThate 20 24

उदयनीयायास्तन्त्रं प्रक्रमयति १ यः प्रायणीयः स उदयनीयः २ एतावन्नाना । प्रायणीयस्य निष्कास उदयनीयमोप्य श्रपयति । नात्रोद्धृत्य चरुमासादयति न षड्ढोत्रा ३ शालामुखीय उदयनीयेन चरन्ति ४ याः प्रायणीयस्य पुरोनुवा-क्यास्ता उदयनीयस्य याज्याः करोति ५ पथ्याँ स्वस्तिमुत्तमामाज्यभागानां यजति ६ न यजमानः प्राश्नाति ७ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ८ अनूबन्ध्या-यास्तन्त्रं प्रक्रमयति ९ समानमा पशूपाकरणात् १० मैत्रावरुणीं वशाम-नूबन्ध्यामुपाकरोति ११ तिस्र एके समामनन्ति । द्विरूपां मैत्रावरुणीं बहुरूपां वैश्वदेवीं रोहिणीं बार्हस्पत्याम् । उपाँ शु वैश्वदेव्या मध्यतः प्रचरतीत्येकेषाम् १२ समानमा वपाया होमात् १३ हुतायां वपायां दक्षिणस्यां वेदिश्रोण्यां परिश्रिते यजमानः केशश्मश्रु वापयते १४ अनूबन्ध्यायाः पशुपुरोडाशं देविकाहवीँ ष्यनुनिर्वपति धात्रे पुरोडाशं द्वादशकपालमित्येतानि १५ उत्तमं धातारं करोति १६ यासु स्थालीषु सोमा भवन्ति तास्वेताँ श्चरूँ श्रपयन्ति १७ प्रैषवान् पशुपुरोडाशः । अनुब्रूहि ॥ यज इतीतरेभ्यः संप्रेष्यति १८ सर्वेषाँ सपशुपुरोडाशानाँ समानः स्विष्टकृत् प्रैषवान् । समानेडा १९ सिद्धः पशुः संतिष्ठते २० २४

उदयनीयायास्तन्त्रं प्रक्रमयति १ यः प्रायणीयः स उदयनीयः २ एतावन्नाना । प्रायणीयस्य निष्कास उदयनीयमोप्य श्रपयति । नात्रोद्धृत्य चरुमासादयति न षड्ढोत्रा ३ शालामुखीय उदयनीयेन चरन्ति ४ याः प्रायणीयस्य पुरोनुवा-क्यास्ता उदयनीयस्य याज्याः करोति ५ पथ्याँ स्वस्तिमुत्तमामाज्यभागानां यजति ६ न यजमानः प्राश्नाति ७ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते ८ अनूबन्ध्या-यास्तन्त्रं प्रक्रमयति ९ समानमा पशूपाकरणात् १० मैत्रावरुणीं वशाम-नूबन्ध्यामुपाकरोति ११ तिस्र एके समामनन्ति । द्विरूपां मैत्रावरुणीं बहुरूपां वैश्वदेवीं रोहिणीं बार्हस्पत्याम् । उपाँ शु वैश्वदेव्या मध्यतः प्रचरतीत्येकेषाम् १२ समानमा वपाया होमात् १३ हुतायां वपायां दक्षिणस्यां वेदिश्रोण्यां परिश्रिते यजमानः केशश्मश्रु वापयते १४ अनूबन्ध्यायाः पशुपुरोडाशं देविकाहवी ँ! ष्यनुनिर्वपति धात्रे पुरोडाशं द्वादशकपालमित्येतानि १५ उत्तमं धातारं करोति १६ यासु स्थालीषु सोमा भवन्ति तास्वेताँ श्चरूँ श्रपयन्ति १७ प्रैषवान् पशुपुरोडाशः । अनुब्रूहि ॥ यज इतीतरेभ्यः संप्रेष्यति १८ सर्वेषाँ सपशुपुरोडाशानाँ समानः स्विष्टकृत् प्रैषवान् । समानेडा १९ सिद्धः पशुः संतिष्ठते २० २४

2039

a;¦ey' pkp;lmudvs;nIy' invRpTy·;kp;l' v; 1 pÛä* y;Jy;-nuv;Kye .vto ySy·;kp;l" ) g;y} y* yid pkp;l" 2 an@±v;n( d²=,; 3 ÉsõÉmi·" s'itÏte yid n Tvret 4 aq yid Tvret ju×;' ctugORhItm;Jy' gOhITv; ¬¨ ivã,o iv £mSv Ty;hvnIye juüy;t( 5 yÿ] xKnuy;t( t¶´;t( 6 s y;v{ ;]e cei·" s'itÏte t;v{ ;] Ev s;ymÉ¦ho]' juüy;t( ) k;l Ev p[;trÉ¦ho]m( 7 ¬dynIy;p[.Oit yDpuzm( 8 s´" suTy; s'itÏte 9 aq yid suTy; yd;É¦ho]-k;lm>ytIy;t( s;ymÉ¦ho]p[.OtINyÉ¦ho];

AgneyaM paxcakapAlamudavasAnIyaM nirvapatyaSTAkapAlaM vA 1 pazktyau yAjyA-nuvAkye bhavato yasyaSTAkapAlaH , gAya tr?yau yadi paxcakapAlaH 2 anaDvAn dakSiNA 3 siddhamiSTiH saMtiSThate yadi na tvareta 4 atha yadi tvareta juhvAM caturgqhItamAjyaM gqhItvA uru viSNo vi kramasva ityAhavanIye juhuyAt 5 yattatra faknuyAt taddadyAt 6 sa yAvadra ?Atre ceSTiH saMtiSThate tAvadra ?Atra eva sAyamagnihotraM juhuyAt , kAla eva prAtaragnihotram 7 udayanIyAprabhqti yajxapucham 8 sadyaH sutyA saMtiSThate 9 atha yadi sutyA yadAgnihotra-kAlamabhyatIyAt sAyamagnihotraprabhqtInyagnihotrANyatipannAni pratijuhuyAt , na vA pratijuhuyAt 10 yo rAjA san rAjyo vA somena yajate sa devasuvAMM havIMM Syanunirvapati 11 teSAMM rAjasUya eva kalpo vyAkhyAto'nyatra hastigrahaNAdAvedanAnmukhavimArjanAditi 12 vasantevasante jyotiSTomena yajeta , tasya tisro dakSiNA iti vijxAyate 13 saMtiSThate jyotiSTomaH saMtiSThate jyotiSTomaH 14 26

AgneyaM paxcakapAlamudavasAnIyaM nirvapatyaSTAkapAlaM vA 1 pazktyau yAjyA-nuvAkye bhavato yasyaSTAkapAlaH , gAyatr! yau yadi paxcakapAlaH 2 anaDvAn dakSiNA 3 siddhamiSTiH saMtiSThate yadi na tvareta 4 atha yadi tvareta juhvAM caturgqhItamAjyaM gqhItvA uru viSNo vi kramasva ityAhavanIye juhuyAt 5 yattatra faknuyAt taddadyAt 6 sa yAvadrA tre ceSTiH saMtiSThate tAvadrA tra eva sAyamagnihotraM juhuyAt , kAla eva prAtaragnihotram 7 udayanIyAprabhqti yajxapucham 8 sadyaH sutyA saMtiSThate 9 atha yadi sutyA yadAgnihotra-kAlamabhyatIyAt sAyamagnihotraprabhqtInyagnihotrANyatipannAni pratijuhuyAt , na vA pratijuhuyAt 10 yo rAjA san rAjyo vA somena yajate sa devasuvAMM havI MM! Syanunirvapati 11 teSAMM rAjasUya eva kalpo vyAkhyAto'nyatra hastigrahaNAdAvedanAnmukhavimArjanAditi 12 vasantevasante jyotiSTomena yajeta , tasya tisro dakSiNA iti vijxAyate 13 saMtiSThate jyotiSTomaH saMtiSThate jyotiSTomaH 14 26

आग्नेयं पञ्चकपालमुदवसानीयं निर्वपत्यष्टाकपालं वा १ पङ्क्त्यौ याज्या-नुवाक्ये भवतो यस्यष्टाकपालः । गाय त्र्?यौ यदि पञ्चकपालः २ अनड्वान् दक्षिणा ३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते यदि न त्वरेत ४ अथ यदि त्वरेत जुह्वां चतुर्गृहीतमाज्यं गृहीत्वा उरु विष्णो वि क्रमस्व इत्याहवनीये जुहुयात् ५ यत्तत्र शक्नुयात् तद्दद्यात् ६ स यावद्र ?ात्रे चेष्टिः संतिष्ठते तावद्र ?ात्र एव सायमग्निहोत्रं जुहुयात् । काल एव प्रातरग्निहोत्रम् ७ उदयनीयाप्रभृति यज्ञपुछम् ८ सद्यः सुत्या संतिष्ठते ९ अथ यदि सुत्या यदाग्निहोत्र-कालमभ्यतीयात् सायमग्निहोत्रप्रभृतीन्यग्निहोत्राण्यतिपन्नानि प्रतिजुहुयात् । न वा प्रतिजुहुयात् १० यो राजा सन् राज्यो वा सोमेन यजते स देवसुवाँ हवीँ ष्यनुनिर्वपति ११ तेषाँ राजसूय एव कल्पो व्याख्यातोऽन्यत्र हस्तिग्रहणादावेदनान्मुखविमार्जनादिति १२ वसन्तेवसन्ते ज्योतिष्टोमेन यजेत । तस्य तिस्रो दक्षिणा इति विज्ञायते १३ संतिष्ठते ज्योतिष्टोमः संतिष्ठते ज्योतिष्टोमः १४ २६

आग्नेयं पञ्चकपालमुदवसानीयं निर्वपत्यष्टाकपालं वा १ पङ्क्त्यौ याज्या-नुवाक्ये भवतो यस्यष्टाकपालः । गायत्र्! यौ यदि पञ्चकपालः २ अनड्वान् दक्षिणा ३ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते यदि न त्वरेत ४ अथ यदि त्वरेत जुह्वां चतुर्गृहीतमाज्यं गृहीत्वा उरु विष्णो वि क्रमस्व इत्याहवनीये जुहुयात् ५ यत्तत्र शक्नुयात् तद्दद्यात् ६ स यावद्रा त्रे चेष्टिः संतिष्ठते तावद्रा त्र एव सायमग्निहोत्रं जुहुयात् । काल एव प्रातरग्निहोत्रम् ७ उदयनीयाप्रभृति यज्ञपुछम् ८ सद्यः सुत्या संतिष्ठते ९ अथ यदि सुत्या यदाग्निहोत्र-कालमभ्यतीयात् सायमग्निहोत्रप्रभृतीन्यग्निहोत्राण्यतिपन्नानि प्रतिजुहुयात् । न वा प्रतिजुहुयात् १० यो राजा सन् राज्यो वा सोमेन यजते स देवसुवाँ हवी ँ! ष्यनुनिर्वपति ११ तेषाँ राजसूय एव कल्पो व्याख्यातोऽन्यत्र हस्तिग्रहणादावेदनान्मुखविमार्जनादिति १२ वसन्तेवसन्ते ज्योतिष्टोमेन यजेत । तस्य तिस्रो दक्षिणा इति विज्ञायते १३ संतिष्ठते ज्योतिष्टोमः संतिष्ठते ज्योतिष्टोमः १४ २६

2055

y]wnm;mN]yte b[÷ Stoãy;m" p[x;St" it tt( p[s*it ih' dev sivtretÿe p[;h tt( p[ c suv p[ c yj bOhSpitb[R÷;yuãmTy; Aco m; g;t tnUp;Ts;»" sTy; v a;ixW" sNtu sTy; a;kËty At' c sTy' c vdt Stut devSy sivtu" p[sve ) riXmrÉs =y;y Tv; =y' ÉjNvo \ Stut it 1 Evmev Sto]eSto]e p[s*it 2 Ev\ Stom.;g;n;muÿrmuÿr' d/;it 3 Ã;dx;É¦·ome ) ]yodx;TyÉ¦·ome ) pdxoKQye ) Wo@xe Wo@ixin ) s¢dx v;jpeye ) Ek;¥i] \ xtmitr;]e ) ]y²S] \ xtm¢oy;Rm it ivD;yte 4 Stute bihãpvm;nepre,oÿrveidmit£My d²=,t ¬pivxit ) so]wv;St a; svnIySy vp;y; hom;t( 5 üt;y;' vp;y;' y] m;jRyNte tNm;jRyte 6 y] p[;t"svn;y s'p[spR²Nt t¶²=,en hiv/;Rne d²=,en m;j;RlIy' d²=,en sd" prITy;pry; Ã;r; sd" p[ivXy;pre, p[x;S]Iymit£My d²=,t ¬pivxeidTy;XmrQy" ) apre,oÿrveidmit£Myoÿre, hiv/;Rne d²=,en m;j;RlIy' prITy pUvRy; Ã;r; sd" p[ivXy;g[e, p[x;S]Iymit£My d²=,t ¬pivxeidTy;le%n" 7 4

yatrainamAmantrayate brahma stoSyAmaH prafAstaH iti tat prasauti hiM deva savitaretatte prAha tat pra ca suva pra ca yaja bqhaspatirbrahmAyuSmatyA qco mA gAta tanUpAtsAmnaH satyA va AfiSaH santu satyA AkUtaya qtaM ca satyaM ca vadata stuta devasya savituH prasave , rafmirasi kSayAya tvA kSayaM jinvoMM stuta iti 1 evameva stotrestotre prasauti 2 evaMM stomabhAgAnAmuttaramuttaraM dadhAti 3 dvAdafAgniSTome , trayodafAtyagniSTome , paxcadafokthye , SoDafe SoDafini , saptadafa vAjapeye , ekAnnatriMM fatamatirAtre , trayastriMM fatamaptoryAma iti vijxAyate 4 stute bahiSpavamAne'pareNottaravedimatikramya dakSiNata upavifati , so'traivAsta A savanIyasya vapAyA homAt 5 hutAyAM vapAyAM yatra mArjayante tanmArjayate 6 yatra prAtaHsavanAya saMprasarpanti taddakSiNena havirdhAne dakSiNena mArjAlIyaM dakSiNena sadaH parItyAparayA dvArA sadaH pravifyApareNa prafAstrIyamatikramya dakSiNata upavifedityAfmarathyaH , apareNottaravedimatikramyottareNa havirdhAne dakSiNena mArjAlIyaM parItya pUrvayA dvArA sadaH pravifyAgreNa prafAstrIyamatikramya dakSiNata upavifedityAlekhanaH 7 4

yatrainamAmantrayate brahma stoSyAmaH prafAstaH iti tat prasauti hiM deva savitaretatte prAha tat pra ca suva pra ca yaja bqhaspatirbrahmAyuSmatyA qco mA gAta tanUpAtsAmnaH satyA va AfiSaH santu satyA AkUtaya qtaM ca satyaM ca vadata stuta devasya savituH prasave , rafmirasi kSayAya tvA kSayaM jinvo MM! stuta iti 1 evameva stotrestotre prasauti 2 evaMM stomabhAgAnAmuttaramuttaraM dadhAti 3 dvAdafAgniSTome , trayodafAtyagniSTome , paxcadafokthye , SoDafe SoDafini , saptadafa vAjapeye , ekAnnatri MM! fatamatirAtre , trayastri MM! fatamaptoryAma iti vijxAyate 4 stute bahiSpavamAne'pareNottaravedimatikramya dakSiNata upavifati , so'traivAsta A savanIyasya vapAyA homAt 5 hutAyAM vapAyAM yatra mArjayante tanmArjayate 6 yatra prAtaHsavanAya saMprasarpanti taddakSiNena havirdhAne dakSiNena mArjAlIyaM dakSiNena sadaH parItyAparayA dvArA sadaH pravifyApareNa prafAstrIyamatikramya dakSiNata upavifedityAfmarathyaH , apareNottaravedimatikramyottareNa havirdhAne dakSiNena mArjAlIyaM parItya pUrvayA dvArA sadaH pravifyAgreNa prafAstrIyamatikramya dakSiNata upavifedityAlekhanaH 7 4

यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्म स्तोष्यामः प्रशास्तः इति तत् प्रसौति हिं देव सवितरेतत्ते प्राह तत् प्र च सुव प्र च यज बृहस्पतिर्ब्रह्मायुष्मत्या ऋचो मा गात तनूपात्साम्नः सत्या व आशिषः सन्तु सत्या आकूतय ऋतं च सत्यं च वदत स्तुत देवस्य सवितुः प्रसवे । रश्मिरसि क्षयाय त्वा क्षयं जिन्वोँ स्तुत इति १ एवमेव स्तोत्रेस्तोत्रे प्रसौति २ एवँ स्तोमभागानामुत्तरमुत्तरं दधाति ३ द्वादशाग्निष्टोमे । त्रयोदशात्यग्निष्टोमे । पञ्चदशोक्थ्ये । षोडशे षोडशिनि । सप्तदश वाजपेये । एकान्नत्रिँ शतमतिरात्रे । त्रयस्त्रिँ शतमप्तोर्याम इति विज्ञायते ४ स्तुते बहिष्पवमानेऽपरेणोत्तरवेदिमतिक्रम्य दक्षिणत उपविशति । सोऽत्रैवास्त आ सवनीयस्य वपाया होमात् ५ हुतायां वपायां यत्र मार्जयन्ते तन्मार्जयते ६ यत्र प्रातःसवनाय संप्रसर्पन्ति तद्दक्षिणेन हविर्धाने दक्षिणेन मार्जालीयं दक्षिणेन सदः परीत्यापरया द्वारा सदः प्रविश्यापरेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्य दक्षिणत उपविशेदित्याश्मरथ्यः । अपरेणोत्तरवेदिमतिक्रम्योत्तरेण हविर्धाने दक्षिणेन मार्जालीयं परीत्य पूर्वया द्वारा सदः प्रविश्याग्रेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्य दक्षिणत उपविशेदित्यालेखनः ७ ४

यत्रैनमामन्त्रयते ब्रह्म स्तोष्यामः प्रशास्तः इति तत् प्रसौति हिं देव सवितरेतत्ते प्राह तत् प्र च सुव प्र च यज बृहस्पतिर्ब्रह्मायुष्मत्या ऋचो मा गात तनूपात्साम्नः सत्या व आशिषः सन्तु सत्या आकूतय ऋतं च सत्यं च वदत स्तुत देवस्य सवितुः प्रसवे । रश्मिरसि क्षयाय त्वा क्षयं जिन्वो ँ! स्तुत इति १ एवमेव स्तोत्रेस्तोत्रे प्रसौति २ एवँ स्तोमभागानामुत्तरमुत्तरं दधाति ३ द्वादशाग्निष्टोमे । त्रयोदशात्यग्निष्टोमे । पञ्चदशोक्थ्ये । षोडशे षोडशिनि । सप्तदश वाजपेये । एकान्नत्रि ँ! शतमतिरात्रे । त्रयस्त्रि ँ! शतमप्तोर्याम इति विज्ञायते ४ स्तुते बहिष्पवमानेऽपरेणोत्तरवेदिमतिक्रम्य दक्षिणत उपविशति । सोऽत्रैवास्त आ सवनीयस्य वपाया होमात् ५ हुतायां वपायां यत्र मार्जयन्ते तन्मार्जयते ६ यत्र प्रातःसवनाय संप्रसर्पन्ति तद्दक्षिणेन हविर्धाने दक्षिणेन मार्जालीयं दक्षिणेन सदः परीत्यापरया द्वारा सदः प्रविश्यापरेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्य दक्षिणत उपविशेदित्याश्मरथ्यः । अपरेणोत्तरवेदिमतिक्रम्योत्तरेण हविर्धाने दक्षिणेन मार्जालीयं परीत्य पूर्वया द्वारा सदः प्रविश्याग्रेण प्रशास्त्रीयमतिक्रम्य दक्षिणत उपविशेदित्यालेखनः ७ ४

2069

a*duMby;Rm;sN´;' Õã,;Éjn' d²=,;g[Ivm/rlom;StIyR tiSm¥enmuæ;;n' inp;Ty pÿodxen;hten v;ss; p[o,oRit d' Tv; vS]m( it 1 aq;Syetrdp;dÿe apwtdUh it 2 tTpu]o .[;t; v;Nyo v; p[Ty;s¥bN/u" p[tIt" pár/;y; jrso vsIt 3 apre,;hvnIy' p[tIcIiSt§ ¬lpr;jI" StITv;Rpr;p;vmvht;n;' v[IhI,;mNv;h;yRpcne tUã,Imupcárt' c¨\ Åpyit 4 g;hRpTye c mw];v¨,Im;Ém=;' yid somy;jI .vit 5 p;l;x' k;ÏmGNyg;re tO,wg;RhRpTy a;dIPy tenoLmukp[qm; gCz²Nt 6 ajmnuny²Nt r;jgvI \ sVye pid bõ;m¦InÉ¦.;<@mÉ¦ho]oCz¹W,Émit 7 yen c;Nyen;qIR .vit 8 n hInmNv;hreyu" 9 aq tm;ddte 10 ans; vhNtITyek 11 Õã,gv\ Sy;idit x;$ä;ynkm( 12 m* yuniJm TyeW yojn a;»;t" 13 a;dIym;nmnumN]yte pUW; Tvetä;vytu it 14 turIyLm?vno gTv; in/;y d²=,to lo·;nv¨Jy teWu c¨ù p[itÏ;-Pywkv;sso d²=,;n( kxp=;nudg[Qy sVy;n( p[§Sy d²=,;nUån;-ß;n;" ÉsâG.rÉ./UNvNtiS]" p[sVy' páry²Nt ap n" xoxucd`m( it 15 sVy;nudg[Qy d²=,;n( p[§Sy sVy;nUån;ß;n; anÉ./UNvNtiS]" p[itpáry²Nt ap n" xoxucd`m( it 16 me=,en lo·eWu croiS]" p[y*it 17 2

audumbaryAmAsandyAM kqSNAjinaM dakSiNAgrIvamadharalomAstIrya tasminnenamuttAnaM nipAtya pattodafenAhatena vAsasA prorNoti idaM tvA vastram iti 1 athAsyetaradapAdatte apaitadUha iti 2 tatputro bhrAtA vAnyo vA pratyAsannabandhuH pratItaH paridhAyA jaraso vasIta 3 apareNAhavanIyaM pratIcIstisra ulaparAjIH stIrtvAparApAvamavahatAnAM vrIhINAmanvAhAryapacane tUSNImupacaritaM caruMM frapayati 4 gArhapatye ca maitrAvaruNImAmikSAM yadi somayAjI bhavati 5 pAlAfaM kASThamagnyagAre tqNairgArhapatya AdIpya tenolmukaprathamA gacchanti 6 ajamanunayanti rAjagavIMM savye padi baddhAmagnInagnibhANDamagnihotroccheSaNamiti 7 yena cAnyenArthI bhavati 8 na hInamanvAhareyuH 9 atha tamAdadate 10 anasA vahantItyeke 11 kqSNagavaMM syAditi fATyAyanakam 12 imau yunajmi ityeSa yojana AmnAtaH 13 AdIyamAnamanumantrayate pUSA tvetafcyAvayatu iti 14 turIyalmadhvano gatvA nidhAya dakSiNato loSTAnavarujya teSu caruM pratiSThA-pyaikavAsaso dakSiNAn kefapakSAnudgrathya savyAn prasrasya dakSiNAnUrUnA-ghnAnAH sigbhirabhidhUnvantastriH prasavyaM pariyanti apa naH fofucadagham iti 15 savyAnudgrathya dakSiNAn prasrasya savyAnUrUnAghnAnA anabhidhUnvantastriH pratipariyanti apa naH fofucadagham iti 16 mekSaNena loSTeSu carostriH prayauti 17 2

audumbaryAmAsandyAM kqSNAjinaM dakSiNAgrIvamadharalomAstIrya tasminnenamuttAnaM nipAtya pattodafenAhatena vAsasA prorNoti idaM tvA vastram iti 1 athAsyetaradapAdatte apaitadUha iti 2 tatputro bhrAtA vAnyo vA pratyAsannabandhuH pratItaH paridhAyA jaraso vasIta 3 apareNAhavanIyaM pratIcIstisra ulaparAjIH stIrtvAparApAvamavahatAnAM vrIhINAmanvAhAryapacane tUSNImupacaritaM caruMM frapayati 4 gArhapatye ca maitrAvaruNImAmikSAM yadi somayAjI bhavati 5 pAlAfaM kASThamagnyagAre tqNairgArhapatya AdIpya tenolmukaprathamA gacchanti 6 ajamanunayanti rAjagavI MM! savye padi baddhAmagnInagnibhANDamagnihotroccheSaNamiti 7 yena cAnyenArthI bhavati 8 na hInamanvAhareyuH 9 atha tamAdadate 10 anasA vahantItyeke 11 kqSNagavaMM syAditi fATyAyanakam 12 imau yunajmi ityeSa yojana AmnAtaH 13 AdIyamAnamanumantrayate pUSA tvetafcyAvayatu iti 14 turIyalmadhvano gatvA nidhAya dakSiNato loSTAnavarujya teSu caruM pratiSThA-pyaikavAsaso dakSiNAn kefapakSAnudgrathya savyAn prasrasya dakSiNAnUrUnA-ghnAnAH sigbhirabhidhUnvantastriH prasavyaM pariyanti apa naH fofucadagham iti 15 savyAnudgrathya dakSiNAn prasrasya savyAnUrUnAghnAnA anabhidhUnvantastriH pratipariyanti apa naH fofucadagham iti 16 mekSaNena loSTeSu carostriH prayauti 17 2

औदुम्बर्यामासन्द्यां कृष्णाजिनं दक्षिणाग्रीवमधरलोमास्तीर्य तस्मिन्नेनमुत्तानं निपात्य पत्तोदशेनाहतेन वाससा प्रोर्णोति इदं त्वा वस्त्रम् इति १ अथास्येतरदपादत्ते अपैतदूह इति २ तत्पुत्रो भ्राता वान्यो वा प्रत्यासन्नबन्धुः प्रतीतः परिधाया जरसो वसीत ३ अपरेणाहवनीयं प्रतीचीस्तिस्र उलपराजीः स्तीर्त्वापरापावमवहतानां व्रीहीणामन्वाहार्यपचने तूष्णीमुपचरितं चरुँ श्रपयति ४ गार्हपत्ये च मैत्रावरुणीमामिक्षां यदि सोमयाजी भवति ५ पालाशं काष्ठमग्न्यगारे तृणैर्गार्हपत्य आदीप्य तेनोल्मुकप्रथमा गच्छन्ति ६ अजमनुनयन्ति राजगवीँ सव्ये पदि बद्धामग्नीनग्निभाण्डमग्निहोत्रोच्छेषणमिति ७ येन चान्येनार्थी भवति ८ न हीनमन्वाहरेयुः ९ अथ तमाददते १० अनसा वहन्तीत्येके ११ कृष्णगवँ स्यादिति शाट्यायनकम् १२ इमौ युनज्मि इत्येष योजन आम्नातः १३ आदीयमानमनुमन्त्रयते पूषा त्वेतश्च्यावयतु इति १४ तुरीयल्मध्वनो गत्वा निधाय दक्षिणतो लोष्टानवरुज्य तेषु चरुं प्रतिष्ठा-प्यैकवाससो दक्षिणान् केशपक्षानुद्ग्रथ्य सव्यान् प्रस्रस्य दक्षिणानूरूना-घ्नानाः सिग्भिरभिधून्वन्तस्त्रिः प्रसव्यं परियन्ति अप नः शोशुचदघम् इति १५ सव्यानुद्ग्रथ्य दक्षिणान् प्रस्रस्य सव्यानूरूनाघ्नाना अनभिधून्वन्तस्त्रिः प्रतिपरियन्ति अप नः शोशुचदघम् इति १६ मेक्षणेन लोष्टेषु चरोस्त्रिः प्रयौति १७ २

औदुम्बर्यामासन्द्यां कृष्णाजिनं दक्षिणाग्रीवमधरलोमास्तीर्य तस्मिन्नेनमुत्तानं निपात्य पत्तोदशेनाहतेन वाससा प्रोर्णोति इदं त्वा वस्त्रम् इति १ अथास्येतरदपादत्ते अपैतदूह इति २ तत्पुत्रो भ्राता वान्यो वा प्रत्यासन्नबन्धुः प्रतीतः परिधाया जरसो वसीत ३ अपरेणाहवनीयं प्रतीचीस्तिस्र उलपराजीः स्तीर्त्वापरापावमवहतानां व्रीहीणामन्वाहार्यपचने तूष्णीमुपचरितं चरुँ श्रपयति ४ गार्हपत्ये च मैत्रावरुणीमामिक्षां यदि सोमयाजी भवति ५ पालाशं काष्ठमग्न्यगारे तृणैर्गार्हपत्य आदीप्य तेनोल्मुकप्रथमा गच्छन्ति ६ अजमनुनयन्ति राजगवी ँ! सव्ये पदि बद्धामग्नीनग्निभाण्डमग्निहोत्रोच्छेषणमिति ७ येन चान्येनार्थी भवति ८ न हीनमन्वाहरेयुः ९ अथ तमाददते १० अनसा वहन्तीत्येके ११ कृष्णगवँ स्यादिति शाट्यायनकम् १२ इमौ युनज्मि इत्येष योजन आम्नातः १३ आदीयमानमनुमन्त्रयते पूषा त्वेतश्च्यावयतु इति १४ तुरीयल्मध्वनो गत्वा निधाय दक्षिणतो लोष्टानवरुज्य तेषु चरुं प्रतिष्ठा-प्यैकवाससो दक्षिणान् केशपक्षानुद्ग्रथ्य सव्यान् प्रस्रस्य दक्षिणानूरूना-घ्नानाः सिग्भिरभिधून्वन्तस्त्रिः प्रसव्यं परियन्ति अप नः शोशुचदघम् इति १५ सव्यानुद्ग्रथ्य दक्षिणान् प्रस्रस्य सव्यानूरूनाघ्नाना अनभिधून्वन्तस्त्रिः प्रतिपरियन्ति अप नः शोशुचदघम् इति १६ मेक्षणेन लोष्टेषु चरोस्त्रिः प्रयौति १७ २

2074

aqwnmudre ivd;yR inr;N]' inãpurIW' ÕTv;v$e purIWmv/;y p[=;Ly p[Tyv/;y sipRW; pUrytIit x;$ä;ynkm( 1 aip v; n inãpurIW' kÚy;Rt( ) yid kÚy;Rt( p[j; h;Sy =o/uk; .vtIit ivD;yte 2 a] r;j-gvImup;kroit .uvnSy pte it jrtI' mU%;| tÆ`Ny;' Õã,;' Õã,;=I' Õã,v;l;' Õã,%ur;m( 3 aip v;²=v;l%urmev Õã,\ Sy;t( 4 t;' D;tyoNv;r.Nte 5 aq;TyNtp[dex" ) /UNvneNv;rM.,e s'g;hne s\ spR, ¬dkopSpxRn a;roh, it svR] kinÏp[qm; anupUv;R tre ²S]yog[e 6 t;' ßNTyuTsOj²Nt v; 7 y´uTsOj²Nt apXy;m yuvitm;crNtIm( Tyet;-É.iStsOÉ.iS]" p[sVy' r;jgvIm¦In( d;¨Écit' c pár,Iy ye jIv; TyÉ.mN} y m;t; ¨{ ;,;m( it Ã;>y;muTsOj²Nt 8 4

athainamudare vidArya nirAntraM niSpurISaM kqtvAvaTe purISamavadhAya prakSAlya pratyavadhAya sarpiSA pUrayatIti fATyAyanakam 1 api vA na niSpurISaM kuryAt , yadi kuryAt prajA hAsya kSodhukA bhavatIti vijxAyate 2 atra rAja-gavImupAkaroti bhuvanasya pate iti jaratIM mUrkhAM tajjaghanyAM kqSNAM kqSNAkSIM kqSNavAlAM kqSNakhurAm 3 api vAkSivAlakhurameva kqSNaMM syAt 4 tAM jxAtayo'nvArabhante 5 athAtyantapradefaH , dhUnvane'nvArambhaNe saMgAhane saMM sarpaNa udakopasparfana ArohaNa iti sarvatra kaniSThaprathamA anupUrvA itare striyo'gre 6 tAM ghnantyutsqjanti vA 7 yadyutsqjanti apafyAma yuvatimAcarantIm ityetA-bhistisqbhistriH prasavyaM rAjagavImagnIn dArucitiM ca pariNIya ye jIvA ityabhima ntr?ya mAtA rudra ?ANAm iti dvAbhyAmutsqjanti 8 4

अथैनमुदरे विदार्य निरान्त्रं निष्पुरीषं कृत्वावटे पुरीषमवधाय प्रक्षाल्य प्रत्यवधाय सर्पिषा पूरयतीति शाट्यायनकम् १ अपि वा न निष्पुरीषं कुर्यात् । यदि कुर्यात् प्रजा हास्य क्षोधुका भवतीति विज्ञायते २ अत्र राज-गवीमुपाकरोति भुवनस्य पते इति जरतीं मूर्खां तज्जघन्यां कृष्णां कृष्णाक्षीं कृष्णवालां कृष्णखुराम् ३ अपि वाक्षिवालखुरमेव कृष्णँ स्यात् ४ तां ज्ञातयोऽन्वारभन्ते ५ अथात्यन्तप्रदेशः । धून्वनेऽन्वारम्भणे संगाहने सँ सर्पण उदकोपस्पर्शन आरोहण इति सर्वत्र कनिष्ठप्रथमा अनुपूर्वा इतरे स्त्रियोऽग्रे ६ तां घ्नन्त्युत्सृजन्ति वा ७ यद्युत्सृजन्ति अपश्याम युवतिमाचरन्तीम् इत्येता-भिस्तिसृभिस्त्रिः प्रसव्यं राजगवीमग्नीन् दारुचितिं च परिणीय ये जीवा इत्यभिम न्त्र्?य माता रुद्र ?ाणाम् इति द्वाभ्यामुत्सृजन्ति ८ ४

अथैनमुदरे विदार्य निरान्त्रं निष्पुरीषं कृत्वावटे पुरीषमवधाय प्रक्षाल्य प्रत्यवधाय सर्पिषा पूरयतीति शाट्यायनकम् १ अपि वा न निष्पुरीषं कुर्यात् । यदि कुर्यात् प्रजा हास्य क्षोधुका भवतीति विज्ञायते २ अत्र राज-गवीमुपाकरोति भुवनस्य पते इति जरतीं मूर्खां तज्जघन्यां कृष्णां कृष्णाक्षीं कृष्णवालां कृष्णखुराम् ३ अपि वाक्षिवालखुरमेव कृष्णँ स्यात् ४ तां ज्ञातयोऽन्वारभन्ते ५ अथात्यन्तप्रदेशः । धून्वनेऽन्वारम्भणे संगाहने सँ सर्पण उदकोपस्पर्शन आरोहण इति सर्वत्र कनिष्ठप्रथमा अनुपूर्वा इतरे स्त्रियोऽग्रे ६ तां घ्नन्त्युत्सृजन्ति वा ७ यद्युत्सृजन्ति अपश्याम युवतिमाचरन्तीम् इत्येता-भिस्तिसृभिस्त्रिः प्रसव्यं राजगवीमग्नीन् दारुचितिं च परिणीय ये जीवा इत्यभिमन्त्र्! य माता रुद्रा णाम् इति द्वाभ्यामुत्सृजन्ति ८ ४

2077

yid ß²Nt tt" s'p[eãyit aip/;y mu%' d²=,;pdI' p[Ty®KzrsI' ßt it 1 inhNym;n;y;\ sVy;in j;nUNynuinßNt" p;\ sUnvmOjNte pu¨WSy sy;vár it 2 aq;h iv§\ syt it 3 iv§Sym;n;mnumN]yte pu¨WSy sy;vár iv te p[;,mÉs§sm( it 4 tt" s'p[eãyit a©;d©;dniSqk;in ipixt;NyuiT%´;p[Kv;qyNtop[Cy;vyNt ¬Lmuk" Åpyt;t( p[D;t' údy' in/æ;;t( p[D;t* vOKy* p[D;t' med" p[D;t;' vp;' p[D;t\ sp;dv;lxIWRcmR it 5 a] pImupinp;tyit y' n;rI it 6 t;' pitTq Ek-/nenoTq;pyTyNyo v; b[;÷," ¬dIãvR n;ár it 7 a] pI s;h§' vr' dd;it 8 hSt* s'm;i·R 9 suv,Ren b[;÷,Sy suv,R \ hSt;t( it 10 /nuW; r;jNySy /nuhRSt;t( it 11 mÉ,n; vwXySy mÉ,\ hSt;t( it 12 aqwn' Éct;vupyR?yUhit 13 a] v; pä;" s'vexn;idi£yte 14 aq;Sy p[;,;ytneWu ihr

yadi ghnanti tataH saMpreSyati apidhAya mukhaM dakSiNApadIM pratyakchirasIM ghnata iti 1 nihanyamAnAyAMM savyAni jAnUnyanunighnantaH pAMM sUnavamqjante puruSasya sayAvari iti 2 athAha visraMM sayata iti 3 visrasyamAnAmanumantrayate puruSasya sayAvari vi te prANamasisrasam iti 4 tataH saMpreSyati azgAdazgAdanasthikAni pifitAnyutkhidyAprakvAthayanto'pracyAvayanta ulmukaiH frapayatAt prajxAtaM hqdayaM nidhattAt prajxAtau vqkyau prajxAtaM medaH prajxAtAM vapAM prajxAtaMM sapAdavAlafIrSacarma iti 5 atra patnImupanipAtayati iyaM nArI iti 6 tAM patittha eka-dhanenotthApayatyanyo vA brAhmaNaH udIrSva nAri iti 7 atra patnI sAhasraM varaM dadAti 8 hastau saMmArSTi 9 suvarNena brAhmaNasya suvarNaMM hastAt iti 10 dhanuSA rAjanyasya dhanurhastAt iti 11 maNinA vaifyasya maNiMM hastAt iti 12 athainaM citAvuparyadhyUhati 13 atra vA patnyAH saMvefanAdikriyate 14 athAsya prANAyataneSu hiraNyafalkAn pratyasyatyAjyabindUn vA 15 pAtrANi cinoti 16 sarvANyanulomAni dhruvAvarjam 17 tasya dakSiNe haste sphyaM juhUM ca nidadhAti 18 savya upabhqtam 19 urasi dhruvAmaraNIM ca 20 5

yadi ghnanti tataH saMpreSyati apidhAya mukhaM dakSiNApadIM pratyakchirasIM ghnata iti 1 nihanyamAnAyAMM savyAni jAnUnyanunighnantaH pAMM sUnavamqjante puruSasya sayAvari iti 2 athAha visraMM sayata iti 3 visrasyamAnAmanumantrayate puruSasya sayAvari vi te prANamasisrasam iti 4 tataH saMpreSyati azgAdazgAdanasthikAni pifitAnyutkhidyAprakvAthayanto'pracyAvayanta ulmukaiH frapayatAt prajxAtaM hqdayaM nidhattAt prajxAtau vqkyau prajxAtaM medaH prajxAtAM vapAM prajxAtaMM sapAdavAlafIrSacarma iti 5 atra patnImupanipAtayati iyaM nArI iti 6 tAM patittha eka-dhanenotthApayatyanyo vA brAhmaNaH udIrSva nAri iti 7 atra patnI sAhasraM varaM dadAti 8 hastau saMmArSTi 9 suvarNena brAhmaNasya suvarNa MM! hastAt iti 10 dhanuSA rAjanyasya dhanurhastAt iti 11 maNinA vaifyasya maNiMM hastAt iti 12 athainaM citAvuparyadhyUhati 13 atra vA patnyAH saMvefanAdikriyate 14 athAsya prANAyataneSu hiraNyafalkAn pratyasyatyAjyabindUn vA 15 pAtrANi cinoti 16 sarvANyanulomAni dhruvAvarjam 17 tasya dakSiNe haste sphyaM juhUM ca nidadhAti 18 savya upabhqtam 19 urasi dhruvAmaraNIM ca 20 5

यदि घ्नन्ति ततः संप्रेष्यति अपिधाय मुखं दक्षिणापदीं प्रत्यक्छिरसीं घ्नत इति १ निहन्यमानायाँ सव्यानि जानून्यनुनिघ्नन्तः पाँ सूनवमृजन्ते पुरुषस्य सयावरि इति २ अथाह विस्रँ सयत इति ३ विस्रस्यमानामनुमन्त्रयते पुरुषस्य सयावरि वि ते प्राणमसिस्रसम् इति ४ ततः संप्रेष्यति अङ्गादङ्गादनस्थिकानि पिशितान्युत्खिद्याप्रक्वाथयन्तोऽप्रच्यावयन्त उल्मुकैः श्रपयतात् प्रज्ञातं हृदयं निधत्तात् प्रज्ञातौ वृक्यौ प्रज्ञातं मेदः प्रज्ञातां वपां प्रज्ञातँ सपादवालशीर्षचर्म इति ५ अत्र पत्नीमुपनिपातयति इयं नारी इति ६ तां पतित्थ एक-धनेनोत्थापयत्यन्यो वा ब्राह्मणः उदीर्ष्व नारि इति ७ अत्र पत्नी साहस्रं वरं ददाति ८ हस्तौ संमार्ष्टि ९ सुवर्णेन ब्राह्मणस्य सुवर्णँ हस्तात् इति १० धनुषा राजन्यस्य धनुर्हस्तात् इति ११ मणिना वैश्यस्य मणिँ हस्तात् इति १२ अथैनं चितावुपर्यध्यूहति १३ अत्र वा पत्न्याः संवेशनादिक्रियते १४ अथास्य प्राणायतनेषु हिरण्यशल्कान् प्रत्यस्यत्याज्यबिन्दून् वा १५ पात्राणि चिनोति १६ सर्वाण्यनुलोमानि ध्रुवावर्जम् १७ तस्य दक्षिणे हस्ते स्फ्यं जुहूं च निदधाति १८ सव्य उपभृतम् १९ उरसि ध्रुवामरणीं च २० ५

यदि घ्नन्ति ततः संप्रेष्यति अपिधाय मुखं दक्षिणापदीं प्रत्यक्छिरसीं घ्नत इति १ निहन्यमानायाँ सव्यानि जानून्यनुनिघ्नन्तः पाँ सूनवमृजन्ते पुरुषस्य सयावरि इति २ अथाह विस्रँ सयत इति ३ विस्रस्यमानामनुमन्त्रयते पुरुषस्य सयावरि वि ते प्राणमसिस्रसम् इति ४ ततः संप्रेष्यति अङ्गादङ्गादनस्थिकानि पिशितान्युत्खिद्याप्रक्वाथयन्तोऽप्रच्यावयन्त उल्मुकैः श्रपयतात् प्रज्ञातं हृदयं निधत्तात् प्रज्ञातौ वृक्यौ प्रज्ञातं मेदः प्रज्ञातां वपां प्रज्ञातँ सपादवालशीर्षचर्म इति ५ अत्र पत्नीमुपनिपातयति इयं नारी इति ६ तां पतित्थ एक-धनेनोत्थापयत्यन्यो वा ब्राह्मणः उदीर्ष्व नारि इति ७ अत्र पत्नी साहस्रं वरं ददाति ८ हस्तौ संमार्ष्टि ९ सुवर्णेन ब्राह्मणस्य सुवर्ण ँ! हस्तात् इति १० धनुषा राजन्यस्य धनुर्हस्तात् इति ११ मणिना वैश्यस्य मणिँ हस्तात् इति १२ अथैनं चितावुपर्यध्यूहति १३ अत्र वा पत्न्याः संवेशनादिक्रियते १४ अथास्य प्राणायतनेषु हिरण्यशल्कान् प्रत्यस्यत्याज्यबिन्दून् वा १५ पात्राणि चिनोति १६ सर्वाण्यनुलोमानि ध्रुवावर्जम् १७ तस्य दक्षिणे हस्ते स्फ्यं जुहूं च निदधाति १८ सव्य उपभृतम् १९ उरसि ध्रुवामरणीं च २० ५

2083

aqwn\ sp;dv;lxIWRcmR,oÿrlo»; p[o,oRit a¦evRmR it 1 aqwnmupoWit mwnm¦e ivdh" it purSt;d;hvnIyen êt' yd; it p;í;hRpTyen tUã,I' d²=,toNv;h;yRpcnen purSt;t( s>y;vsQy;>y;m*p;snen c 2 aqwnmupitÏte sUy| te c=u" it 3 ivD;nmupwit ) y´U?voR /Um ¬idy;d( ´uloko .vtIit ivD;yte ) y´Ntár=mNtár=lok" ) yid pOÉqvI' pOÉqvIlok" 4 j`nen Écitmjmblen xuLben s'bÝ;it 5 ajo .;g" Tyu¶^vNtmnumN]yte 6 a]wtõivár@sUnen Pp;} y; cmsen v; juhoit a¦ye rÉymte Sv;h; it 7 nv c suv;RütI" y EtSy pqo go¢;r" it 8 a]o.y' p[hrit yen juhoit 9 apre,;É¦' p[;% ¬pivXy;qwn' y;Myen sUÿ_n nvceRn pr;c;nux\ sit p[ ktun; it 10 j`nen dhndex-mudIcIiSt§" kWUR" %;$(v;XmÉ." Éskt;É.opp[k¡y;RyuâG.¨dkÚM.wrp" párPl;Vy t;su D;ty" s'g;hNte aXmNvtI revtI" it 11 7

athainaMM sapAdavAlafIrSacarmaNottaralomnA prorNoti agnervarma iti 1 athainamupoSati mainamagne vidahaH iti purastAdAhavanIyena fqtaM yadA iti pafcAdgArhapatyena tUSNIM dakSiNato'nvAhAryapacanena purastAt sabhyAvasathyAbhyAmaupAsanena ca 2 athainamupatiSThate sUryaM te cakSuH iti 3 vijxAnamupaiti , yadyUrdhvo dhUma udiyAd dyuloko bhavatIti vijxAyate , yadyantarikSamantarikSalokaH , yadi pqthivIM pqthivIlokaH 4 jaghanena citimajamabalena fulbena saMbadhnAti 5 ajo bhAgaH ityuddravantamanumantrayate 6 atraitaddhaviriDasUnena ppA tr?yA camasena vA juhoti agnaye rayimate svAhA iti 7 nava ca survAhutIH ya etasya patho goptAraH iti 8 atrobhayaM praharati yena juhoti 9 apareNAgniM prAzmukha upavifyAthainaM yAmyena sUktena navarcena parAcAnufaMM sati pra ketunA iti 10 jaghanena dahanadefa-mudIcIstisraH karSUH khATvAfmabhiH sikatAbhifcopaprakIryAyugbhirudakumbhairapaH pariplAvya tAsu jxAtayaH saMgAhante afmanvatI revatIH iti 11 7

athainaMM sapAdavAlafIrSacarmaNottaralomnA prorNoti agnervarma iti 1 athainamupoSati mainamagne vidahaH iti purastAdAhavanIyena fqtaM yadA iti pafcAdgArhapatyena tUSNIM dakSiNato'nvAhAryapacanena purastAt sabhyAvasathyAbhyAmaupAsanena ca 2 athainamupatiSThate sUryaM te cakSuH iti 3 vijxAnamupaiti , yadyUrdhvo dhUma udiyAd dyuloko bhavatIti vijxAyate , yadyantarikSamantarikSalokaH , yadi pqthivIM pqthivIlokaH 4 jaghanena citimajamabalena fulbena saMbadhnAti 5 ajo bhAgaH ityuddravantamanumantrayate 6 atraitaddhaviriDasUnena ppAtr! yA camasena vA juhoti agnaye rayimate svAhA iti 7 nava ca survAhutIH ya etasya patho goptAraH iti 8 atrobhayaM praharati yena juhoti 9 apareNAgniM prAzmukha upavifyAthainaM yAmyena sUktena navarcena parAcAnufaMM sati pra ketunA iti 10 jaghanena dahanadefa-mudIcIstisraH karSUH khATvAfmabhiH sikatAbhifcopaprakIryAyugbhirudakumbhairapaH pariplAvya tAsu jxAtayaH saMgAhante afmanvatI revatIH iti 11 7

अथैनँ सपादवालशीर्षचर्मणोत्तरलोम्ना प्रोर्णोति अग्नेर्वर्म इति १ अथैनमुपोषति मैनमग्ने विदहः इति पुरस्तादाहवनीयेन शृतं यदा इति पश्चाद्गार्हपत्येन तूष्णीं दक्षिणतोऽन्वाहार्यपचनेन पुरस्तात् सभ्यावसथ्याभ्यामौपासनेन च २ अथैनमुपतिष्ठते सूर्यं ते चक्षुः इति ३ विज्ञानमुपैति । यद्यूर्ध्वो धूम उदियाद् द्युलोको भवतीति विज्ञायते । यद्यन्तरिक्षमन्तरिक्षलोकः । यदि पृथिवीं पृथिवीलोकः ४ जघनेन चितिमजमबलेन शुल्बेन संबध्नाति ५ अजो भागः इत्युद्द्रवन्तमनुमन्त्रयते ६ अत्रैतद्धविरिडसूनेन प्पा त्र्?या चमसेन वा जुहोति अग्नये रयिमते स्वाहा इति ७ नव च सुर्वाहुतीः य एतस्य पथो गोप्तारः इति ८ अत्रोभयं प्रहरति येन जुहोति ९ अपरेणाग्निं प्राङ्मुख उपविश्याथैनं याम्येन सूक्तेन नवर्चेन पराचानुशँ सति प्र केतुना इति १० जघनेन दहनदेश-मुदीचीस्तिस्रः कर्षूः खाट्वाश्मभिः सिकताभिश्चोपप्रकीर्यायुग्भिरुदकुम्भैरपः परिप्लाव्य तासु ज्ञातयः संगाहन्ते अश्मन्वती रेवतीः इति ११ ७

अथैनँ सपादवालशीर्षचर्मणोत्तरलोम्ना प्रोर्णोति अग्नेर्वर्म इति १ अथैनमुपोषति मैनमग्ने विदहः इति पुरस्तादाहवनीयेन शृतं यदा इति पश्चाद्गार्हपत्येन तूष्णीं दक्षिणतोऽन्वाहार्यपचनेन पुरस्तात् सभ्यावसथ्याभ्यामौपासनेन च २ अथैनमुपतिष्ठते सूर्यं ते चक्षुः इति ३ विज्ञानमुपैति । यद्यूर्ध्वो धूम उदियाद् द्युलोको भवतीति विज्ञायते । यद्यन्तरिक्षमन्तरिक्षलोकः । यदि पृथिवीं पृथिवीलोकः ४ जघनेन चितिमजमबलेन शुल्बेन संबध्नाति ५ अजो भागः इत्युद्द्रवन्तमनुमन्त्रयते ६ अत्रैतद्धविरिडसूनेन प्पात्र्! या चमसेन वा जुहोति अग्नये रयिमते स्वाहा इति ७ नव च सुर्वाहुतीः य एतस्य पथो गोप्तारः इति ८ अत्रोभयं प्रहरति येन जुहोति ९ अपरेणाग्निं प्राङ्मुख उपविश्याथैनं याम्येन सूक्तेन नवर्चेन पराचानुशँ सति प्र केतुना इति १० जघनेन दहनदेश-मुदीचीस्तिस्रः कर्षूः खाट्वाश्मभिः सिकताभिश्चोपप्रकीर्यायुग्भिरुदकुम्भैरपः परिप्लाव्य तासु ज्ञातयः संगाहन्ते अश्मन्वती रेवतीः इति ११ ७

2086

j`nen kWUR" pl;xx;%e xmIx;%e v; inß²Nt 1 aqwne d.Rmyen xuLben s'b?y te aNtre, p[spR²Nt yÃw devSy sivtu" piv]m( it 2 j`Ny" x;%e VyudSyit y; r;·^;t( p¥;t( it 3 ¬Ãy' tmsSpár Ty;idTy-mupSq;y;nve=m;,; apovg;hNte /;t; pun;tu sivt; pun;tu it 4 kx;n( p[k¡yR p;\ sUnoPywkv;sso d²=,;mu%;" sÕdupmÆäoÿIyoRp-ivx²Nt 5 Ev' i]" 6 tTp[TyymudkmuiTsCy;hrhrï²lnwkoÿrvO²õ-rwk;dx;h;t( 7 ap[tI=; g[;mmeTy yt( ²S]y a;üStt( kÚvR²Nt 8 anxn;n?yyn;/"xYyodkopSpxRn;Ny; k;lm( 9 anUc;neWu Ãäh' } yh\ W@h' Ã;dx;h' v; 10 gu¨ãvnxnvjR \ s'vTsrm( 11 m;tár ipty;Rc;Ry Tyek 12 anxn;n?yynvj| y;vÆIv' p[etpäudkopSpxRnmek.uÿ_-m/"xYy; b[÷cy| =;rlv,m/um;'svj| c 13 8

jaghanena karSUH palAfafAkhe famIfAkhe vA nighnanti 1 athaine darbhamayena fulbena saMbadhya te antareNa prasarpanti yadvai devasya savituH pavitram iti 2 jaghanyaH fAkhe vyudasyati yA rASTrAt pannAt iti 3 udvayaM tamasaspari ityAditya-mupasthAyAnavekSamANA apo'vagAhante dhAtA punAtu savitA punAtu iti 4 kefAn prakIrya pAMM sUnopyaikavAsaso dakSiNAmukhAH sakqdupamajjyottIryopa-vifanti 5 evaM triH 6 tatpratyayamudakamutsicyAharaharaxjalinaikottaravqddhi-raikAdafAhAt 7 apratIkSA grAmametya yat striya Ahustat kurvanti 8 anafanAnadhyayanAdhaHfayyodakopasparfanAnyA kAlam 9 anUcAneSu dvyahaM tr?yahaMM SaDahaM dvAdafAhaM vA 10 guruSvanafanavarjaMM saMvatsaram 11 mAtari pitaryArcAya ityeke 12 anafanAnadhyayanavarjaM yAvajjIvaM pretapatnyudakopasparfanamekabhukta-madhaHfayyA brahmacaryaM kSAralavaNamadhumAMsavarjaM ca 13 8

jaghanena karSUH palAfafAkhe famIfAkhe vA nighnanti 1 athaine darbhamayena fulbena saMbadhya te antareNa prasarpanti yadvai devasya savituH pavitram iti 2 jaghanyaH fAkhe vyudasyati yA rASTrAt pannAt iti 3 udvayaM tamasaspari ityAditya-mupasthAyAnavekSamANA apo'vagAhante dhAtA punAtu savitA punAtu iti 4 kefAn prakIrya pAMM sUnopyaikavAsaso dakSiNAmukhAH sakqdupamajjyottIryopa-vifanti 5 evaM triH 6 tatpratyayamudakamutsicyAharaharaxjalinaikottaravqddhi-raikAdafAhAt 7 apratIkSA grAmametya yat striya Ahustat kurvanti 8 anafanAnadhyayanAdhaHfayyodakopasparfanAnyA kAlam 9 anUcAneSu dvyahaM tr! yahaMM SaDahaM dvAdafAhaM vA 10 guruSvanafanavarja MM! saMvatsaram 11 mAtari pitaryArcAya ityeke 12 anafanAnadhyayanavarjaM yAvajjIvaM pretapatnyudakopasparfanamekabhukta-madhaHfayyA brahmacaryaM kSAralavaNamadhumAMsavarjaM ca 13 8

जघनेन कर्षूः पलाशशाखे शमीशाखे वा निघ्नन्ति १ अथैने दर्भमयेन शुल्बेन संबध्य ते अन्तरेण प्रसर्पन्ति यद्वै देवस्य सवितुः पवित्रम् इति २ जघन्यः शाखे व्युदस्यति या राष्ट्रात् पन्नात् इति ३ उद्वयं तमसस्परि इत्यादित्य-मुपस्थायानवेक्षमाणा अपोऽवगाहन्ते धाता पुनातु सविता पुनातु इति ४ केशान् प्रकीर्य पाँ सूनोप्यैकवाससो दक्षिणामुखाः सकृदुपमज्ज्योत्तीर्योप-विशन्ति ५ एवं त्रिः ६ तत्प्रत्ययमुदकमुत्सिच्याहरहरञ्जलिनैकोत्तरवृद्धि-रैकादशाहात् ७ अप्रतीक्षा ग्राममेत्य यत् स्त्रिय आहुस्तत् कुर्वन्ति ८ अनशनानध्ययनाधःशय्योदकोपस्पर्शनान्या कालम् ९ अनूचानेषु द्व्यहं त्र्?यहँ षडहं द्वादशाहं वा १० गुरुष्वनशनवर्जँ संवत्सरम् ११ मातरि पितर्यार्चाय इत्येके १२ अनशनानध्ययनवर्जं यावज्जीवं प्रेतपत्न्युदकोपस्पर्शनमेकभुक्त-मधःशय्या ब्रह्मचर्यं क्षारलवणमधुमांसवर्जं च १३ ८

जघनेन कर्षूः पलाशशाखे शमीशाखे वा निघ्नन्ति १ अथैने दर्भमयेन शुल्बेन संबध्य ते अन्तरेण प्रसर्पन्ति यद्वै देवस्य सवितुः पवित्रम् इति २ जघन्यः शाखे व्युदस्यति या राष्ट्रात् पन्नात् इति ३ उद्वयं तमसस्परि इत्यादित्य-मुपस्थायानवेक्षमाणा अपोऽवगाहन्ते धाता पुनातु सविता पुनातु इति ४ केशान् प्रकीर्य पाँ सूनोप्यैकवाससो दक्षिणामुखाः सकृदुपमज्ज्योत्तीर्योप-विशन्ति ५ एवं त्रिः ६ तत्प्रत्ययमुदकमुत्सिच्याहरहरञ्जलिनैकोत्तरवृद्धि-रैकादशाहात् ७ अप्रतीक्षा ग्राममेत्य यत् स्त्रिय आहुस्तत् कुर्वन्ति ८ अनशनानध्ययनाधःशय्योदकोपस्पर्शनान्या कालम् ९ अनूचानेषु द्व्यहं त्र्! यहँ षडहं द्वादशाहं वा १० गुरुष्वनशनवर्ज ँ! संवत्सरम् ११ मातरि पितर्यार्चाय इत्येके १२ अनशनानध्ययनवर्जं यावज्जीवं प्रेतपत्न्युदकोपस्पर्शनमेकभुक्त-मधःशय्या ब्रह्मचर्यं क्षारलवणमधुमांसवर्जं च १३ ८

2092

aq;to hivyRÉDy' invpnm( 1 y' k;myet;nNtlok" Sy;idit smSy; ¬õtevo²=te Ésktopo¢e párÉÅte v;GytonNvI=m;,o d.eRãvSqIin invpit pOÉqVy;STv; a²=Ty; ap;moW/In;\ rsen SvgeR lok invp;Gys* it 2 anNtloko h .vtIit ivD;yte 3 aq yid pun/R+yNt" SyurÉ¦ho]hv,I' Õã,;Éjn\ xMy;' ëWduple c n;nup[hreyu" 4 at Ev;©;r;n( d²=,; invRTyR it§o r;]Iárõ±v; dhnvdvk;x' joWÉyTv;É¦mupsm;/;y s'párStIy;Rpre,;É¦' d²=,;g[;n( d.;Rn( s\ StIyR teWu Õã,;Éjne xMy;y;' ëWdupl;>y;mv;ïn\ xrIr;É, sus'ip·;in peWÉyTv;JykÚM.e smud;yuTy;É¦ho]hvyev;idTyStpit tmÉ. v;to v;it tm;p" SpOxNte 10 s nwv;idTySy sk;x;iCz´te n v;yon;Rp;\ s\ sjRn;t( 11 Ev\ ih k*WItikivRd;'ck;r t\ hwv' c£Úrevmu h hwv-m;XmrQy' c£Ú" 12 tSyo hwvwtehIn; h;yn; VyuCzNtIVyuCzNTySmw vSysIvSysI VyuCzit p[j; h;Sy ÅeysI .vit ymev' ind/;tIit ivD;yte 13 10

athAto haviryajxiyaM nivapanam 1 yaM kAmayetAnantalokaH syAditi samasyA uddhate'vokSite sikatopopte parifrite vAgyato'nanvIkSamANo darbheSvasthIni nivapati pqthivyAstvA akSityA apAmoSadhInAMM rasena svarge loke nivapAgyasau iti 2 anantaloko ha bhavatIti vijxAyate 3 atha yadi punardhakSyantaH syuragnihotrahavaNIM kqSNAjinaMM famyAM dqSadupale ca nAnuprahareyuH 4 ata evAzgArAn dakSiNA nirvartya tisro rAtrIriddhvA dahanavadavakAfaM joSayitvAgnimupasamAdhAya saMparistIryApareNAgniM dakSiNAgrAn darbhAn saMM stIrya teSu kqSNAjine famyAyAM dqSadupalAbhyAmavAxjanaMM farIrANi susaMpiSTAni peSayitvAjyakumbhe samudAyutyAgnihotrahavaNyA juhoti asmAt tvamadhi jAto'si iti 5 etayaivAntam 6 atraivAgnihotrahavaNIM kqSNAjinaMM famyAM dqSadupale cAnuprahareyuH 7 na cAta UrdhvaMM fmafAnaM kartumAdri yeta 8 AkqtI-rvAsyAdahane nivapeccharkarAbhirvA paricinuyAt 9 tamabhyevAdityastapati tamabhi vAto vAti tamApaH spqfante 10 sa naivAdityasya sakAfAcchidyate na vAyornApAMM saMM sarjanAt 11 evaMM hi kauSItakirvidAMcakAra taMM haivaM cakrurevamu ha haiva-mAfmarathyaM cakruH 12 tasyo haivaite'hInA hAyanA vyucchantIvyucchantyasmai vasyasIvasyasI vyucchati prajA hAsya freyasI bhavati yamevaM nidadhAtIti vijxAyate 13 10

athAto haviryajxiyaM nivapanam 1 yaM kAmayetAnantalokaH syAditi samasyA uddhate'vokSite sikatopopte parifrite vAgyato'nanvIkSamANo darbheSvasthIni nivapati pqthivyAstvA akSityA apAmoSadhInAMM rasena svarge loke nivapAgyasau iti 2 anantaloko ha bhavatIti vijxAyate 3 atha yadi punardhakSyantaH syuragnihotrahavaNIM kqSNAjinaMM famyAM dqSadupale ca nAnuprahareyuH 4 ata evAzgArAn dakSiNA nirvartya tisro rAtrIriddhvA dahanavadavakAfaM joSayitvAgnimupasamAdhAya saMparistIryApareNAgniM dakSiNAgrAn darbhAn saMM stIrya teSu kqSNAjine famyAyAM dqSadupalAbhyAmavAxjanaMM farIrANi susaMpiSTAni peSayitvAjyakumbhe samudAyutyAgnihotrahavaNyA juhoti asmAt tvamadhi jAto'si iti 5 etayaivAntam 6 atraivAgnihotrahavaNIM kqSNAjinaMM famyAM dqSadupale cAnuprahareyuH 7 na cAta Urdhva MM! fmafAnaM kartumAdri yeta 8 AkqtI-rvAsyAdahane nivapeccharkarAbhirvA paricinuyAt 9 tamabhyevAdityastapati tamabhi vAto vAti tamApaH spqfante 10 sa naivAdityasya sakAfAcchidyate na vAyornApAMM saMM sarjanAt 11 evaMM hi kauSItakirvidAMcakAra taMM haivaM cakrurevamu ha haiva-mAfmarathyaM cakruH 12 tasyo haivaite'hInA hAyanA vyucchantIvyucchantyasmai vasyasIvasyasI vyucchati prajA hAsya freyasI bhavati yamevaM nidadhAtIti vijxAyate 13 10

अथातो हविर्यज्ञियं निवपनम् १ यं कामयेतानन्तलोकः स्यादिति समस्या उद्धतेऽवोक्षिते सिकतोपोप्ते परिश्रिते वाग्यतोऽनन्वीक्षमाणो दर्भेष्वस्थीनि निवपति पृथिव्यास्त्वा अक्षित्या अपामोषधीनाँ रसेन स्वर्गे लोके निवपाग्यसौ इति २ अनन्तलोको ह भवतीति विज्ञायते ३ अथ यदि पुनर्धक्ष्यन्तः स्युरग्निहोत्रहवणीं कृष्णाजिनँ शम्यां दृषदुपले च नानुप्रहरेयुः ४ अत एवाङ्गारान् दक्षिणा निर्वर्त्य तिस्रो रात्रीरिद्ध्वा दहनवदवकाशं जोषयित्वाग्निमुपसमाधाय संपरिस्तीर्यापरेणाग्निं दक्षिणाग्रान् दर्भान् सँ स्तीर्य तेषु कृष्णाजिने शम्यायां दृषदुपलाभ्यामवाञ्जनँ शरीराणि सुसंपिष्टानि पेषयित्वाज्यकुम्भे समुदायुत्याग्निहोत्रहवण्या जुहोति अस्मात् त्वमधि जातोऽसि इति ५ एतयैवान्तम् ६ अत्रैवाग्निहोत्रहवणीं कृष्णाजिनँ शम्यां दृषदुपले चानुप्रहरेयुः ७ न चात ऊर्ध्वँ श्मशानं कर्तुमाद्रि येत ८ आकृती-र्वास्यादहने निवपेच्छर्कराभिर्वा परिचिनुयात् ९ तमभ्येवादित्यस्तपति तमभि वातो वाति तमापः स्पृशन्ते १० स नैवादित्यस्य सकाशाच्छिद्यते न वायोर्नापाँ सँ सर्जनात् ११ एवँ हि कौषीतकिर्विदांचकार तँ हैवं चक्रुरेवमु ह हैव-माश्मरथ्यं चक्रुः १२ तस्यो हैवैतेऽहीना हायना व्युच्छन्तीव्युच्छन्त्यस्मै वस्यसीवस्यसी व्युच्छति प्रजा हास्य श्रेयसी भवति यमेवं निदधातीति विज्ञायते १३ १०

अथातो हविर्यज्ञियं निवपनम् १ यं कामयेतानन्तलोकः स्यादिति समस्या उद्धतेऽवोक्षिते सिकतोपोप्ते परिश्रिते वाग्यतोऽनन्वीक्षमाणो दर्भेष्वस्थीनि निवपति पृथिव्यास्त्वा अक्षित्या अपामोषधीनाँ रसेन स्वर्गे लोके निवपाग्यसौ इति २ अनन्तलोको ह भवतीति विज्ञायते ३ अथ यदि पुनर्धक्ष्यन्तः स्युरग्निहोत्रहवणीं कृष्णाजिनँ शम्यां दृषदुपले च नानुप्रहरेयुः ४ अत एवाङ्गारान् दक्षिणा निर्वर्त्य तिस्रो रात्रीरिद्ध्वा दहनवदवकाशं जोषयित्वाग्निमुपसमाधाय संपरिस्तीर्यापरेणाग्निं दक्षिणाग्रान् दर्भान् सँ स्तीर्य तेषु कृष्णाजिने शम्यायां दृषदुपलाभ्यामवाञ्जनँ शरीराणि सुसंपिष्टानि पेषयित्वाज्यकुम्भे समुदायुत्याग्निहोत्रहवण्या जुहोति अस्मात् त्वमधि जातोऽसि इति ५ एतयैवान्तम् ६ अत्रैवाग्निहोत्रहवणीं कृष्णाजिनँ शम्यां दृषदुपले चानुप्रहरेयुः ७ न चात ऊर्ध्व ँ! श्मशानं कर्तुमाद्रि येत ८ आकृती-र्वास्यादहने निवपेच्छर्कराभिर्वा परिचिनुयात् ९ तमभ्येवादित्यस्तपति तमभि वातो वाति तमापः स्पृशन्ते १० स नैवादित्यस्य सकाशाच्छिद्यते न वायोर्नापाँ सँ सर्जनात् ११ एवँ हि कौषीतकिर्विदांचकार तँ हैवं चक्रुरेवमु ह हैव-माश्मरथ्यं चक्रुः १२ तस्यो हैवैतेऽहीना हायना व्युच्छन्तीव्युच्छन्त्यस्मै वस्यसीवस्यसी व्युच्छति प्रजा हास्य श्रेयसी भवति यमेवं निदधातीति विज्ञायते १३ १०

2095

nvMy;' Vyu·;y;' yDopvITyNtr; g[;m\ Xmx;n' c;É¦mupsm;/;y s'párStIy;Rpre,;É¦' loiht' cm;Rn@h' p[;cIng[Ivmuÿrlom;StIyR tÃ¹tsm;²lno D;tIn;ropyit a;roht it 1 aqwn;nnupUv;Rn( kLpyit yq;h;in it 2 p[itlomÕty; v;ryo?vyuRdR²=,toXm;n' párÉ/' d/;it m' jIve>y" párÉ/' d/;Ém it 11 S]I,;mï²lWu s'p;t;nvnyit m; n;rI" it 12 twmRu%;in ivmOjNte 13 yd;ïn' ]wkkÚdm( it ]wkkÚden;ïnen;ïIrn( 14 yid ]wkkÚd' n;É/gCz¹yuyeRnwv knÉcd;ïnen;ïIrn( 15 11

navamyAM vyuSTAyAM yajxopavItyantarA grAmaMM fmafAnaM cAgnimupasamAdhAya saMparistIryApareNAgniM lohitaM carmAnaDuhaM prAcInagrIvamuttaralomAstIrya tadvetasamAlino jxAtInAropayati Arohata iti 1 athainAnanupUrvAn kalpayati yathAhAni iti 2 pratilomakqtayA vAraNyA srucA dve caturgqhIte juhoti nahi te agne tanuvai iti 3 dafa ca survAhutIH apa naH fofucadagham iti 4 hutvAhutvA pA tr?yAMM saMpAtamavanayati 5 atrobhayaM praharati yena juhoti 6 uttareNAgniM lohito'naDvAn prAzmukho'vasthito bhavati 7 taM jxAtayo'nvArabhante anaDvAhamanvArabhAmahe iti 8 prAxco gacchanti ime jIvAH iti 9 jaghanyo vetasafAkhayAvakAbhifca padAni saMlopayanneti mqtyoH padam iti 10 athaibhyo'dhvaryurdakSiNato'fmAnaM paridhiM dadhAti imaM jIvebhyaH paridhiM dadhAmi iti 11 strINAmaxjaliSu saMpAtAnavanayati imA nArIH iti 12 tairmukhAni vimqjante 13 yadAxjanaM traikakudam iti traikakudenAxjanenAxjIran 14 yadi traikakudaM nAdhigaccheyuryenaiva kenacidAxjanenAxjIran 15 11

navamyAM vyuSTAyAM yajxopavItyantarA grAmaMM fmafAnaM cAgnimupasamAdhAya saMparistIryApareNAgniM lohitaM carmAnaDuhaM prAcInagrIvamuttaralomAstIrya tadvetasamAlino jxAtInAropayati Arohata iti 1 athainAnanupUrvAn kalpayati yathAhAni iti 2 pratilomakqtayA vAraNyA srucA dve caturgqhIte juhoti nahi te agne tanuvai iti 3 dafa ca survAhutIH apa naH fofucadagham iti 4 hutvAhutvA pAtr! yAMM saMpAtamavanayati 5 atrobhayaM praharati yena juhoti 6 uttareNAgniM lohito'naDvAn prAzmukho'vasthito bhavati 7 taM jxAtayo'nvArabhante anaDvAhamanvArabhAmahe iti 8 prAxco gacchanti ime jIvAH iti 9 jaghanyo vetasafAkhayAvakAbhifca padAni saMlopayanneti mqtyoH padam iti 10 athaibhyo'dhvaryurdakSiNato'fmAnaM paridhiM dadhAti imaM jIvebhyaH paridhiM dadhAmi iti 11 strINAmaxjaliSu saMpAtAnavanayati imA nArIH iti 12 tairmukhAni vimqjante 13 yadAxjanaM traikakudam iti traikakudenAxjanenAxjIran 14 yadi traikakudaM nAdhigaccheyuryenaiva kenacidAxjanenAxjIran 15 11

नवम्यां व्युष्टायां यज्ञोपवीत्यन्तरा ग्रामँ श्मशानं चाग्निमुपसमाधाय संपरिस्तीर्यापरेणाग्निं लोहितं चर्मानडुहं प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य तद्वेतसमालिनो ज्ञातीनारोपयति आरोहत इति १ अथैनाननुपूर्वान् कल्पयति यथाहानि इति २ प्रतिलोमकृतया वारण्या स्रुचा द्वे चतुर्गृहीते जुहोति नहि ते अग्ने तनुवै इति ३ दश च सुर्वाहुतीः अप नः शोशुचदघम् इति ४ हुत्वाहुत्वा पा त्र्?याँ संपातमवनयति ५ अत्रोभयं प्रहरति येन जुहोति ६ उत्तरेणाग्निं लोहितोऽनड्वान् प्राङ्मुखोऽवस्थितो भवति ७ तं ज्ञातयोऽन्वारभन्ते अनड्वाहमन्वारभामहे इति ८ प्राञ्चो गच्छन्ति इमे जीवाः इति ९ जघन्यो वेतसशाखयावकाभिश्च पदानि संलोपयन्नेति मृत्योः पदम् इति १० अथैभ्योऽध्वर्युर्दक्षिणतोऽश्मानं परिधिं दधाति इमं जीवेभ्यः परिधिं दधामि इति ११ स्त्रीणामञ्जलिषु संपातानवनयति इमा नारीः इति १२ तैर्मुखानि विमृजन्ते १३ यदाञ्जनं त्रैककुदम् इति त्रैककुदेनाञ्जनेनाञ्जीरन् १४ यदि त्रैककुदं नाधिगच्छेयुर्येनैव केनचिदाञ्जनेनाञ्जीरन् १५ ११

नवम्यां व्युष्टायां यज्ञोपवीत्यन्तरा ग्रामँ श्मशानं चाग्निमुपसमाधाय संपरिस्तीर्यापरेणाग्निं लोहितं चर्मानडुहं प्राचीनग्रीवमुत्तरलोमास्तीर्य तद्वेतसमालिनो ज्ञातीनारोपयति आरोहत इति १ अथैनाननुपूर्वान् कल्पयति यथाहानि इति २ प्रतिलोमकृतया वारण्या स्रुचा द्वे चतुर्गृहीते जुहोति नहि ते अग्ने तनुवै इति ३ दश च सुर्वाहुतीः अप नः शोशुचदघम् इति ४ हुत्वाहुत्वा पात्र्! याँ संपातमवनयति ५ अत्रोभयं प्रहरति येन जुहोति ६ उत्तरेणाग्निं लोहितोऽनड्वान् प्राङ्मुखोऽवस्थितो भवति ७ तं ज्ञातयोऽन्वारभन्ते अनड्वाहमन्वारभामहे इति ८ प्राञ्चो गच्छन्ति इमे जीवाः इति ९ जघन्यो वेतसशाखयावकाभिश्च पदानि संलोपयन्नेति मृत्योः पदम् इति १० अथैभ्योऽध्वर्युर्दक्षिणतोऽश्मानं परिधिं दधाति इमं जीवेभ्यः परिधिं दधामि इति ११ स्त्रीणामञ्जलिषु संपातानवनयति इमा नारीः इति १२ तैर्मुखानि विमृजन्ते १३ यदाञ्जनं त्रैककुदम् इति त्रैककुदेनाञ्जनेनाञ्जीरन् १४ यदि त्रैककुदं नाधिगच्छेयुर्येनैव केनचिदाञ्जनेनाञ्जीरन् १५ ११

2118

id·gmn;dyu+vh"Svhor;];/Rm;stuRWu s'vTsre v; ind/;it 1 ap[D;te y;q;k;mI 2 y; m;?y;" p*,Rm;Sy;" f;LguNy;w} y; vwx;:y; nwd;?y; vopár·;dm;v;Sy; tSy;m( 3 ayujo yujo v;.[Ir;d;yoÿrto lo·;nv¨Jy d²=,to hr²Nt Sql;q;Rin·k;q;Rn( v; 4 purSt;dev Xmx;n;yt-n;doW/I¨õ;ry²Nt 5 p;#;pOiXnp,IRkÉ,Rk;rr;jvO=k<$UkitLv-kiv.Itk;kxrd\ ·^;?y<@; aNy; =Iár,IrnuT%ey;" 6 apr;ð¼ Xmx;n;ytn\ s'ÉmmIte pp p[£m;NTsvRt" ) W$( purSt;idTyek 7 m;ne prIt;n ·kop/;n it idKs'yog" 8 svR] purSt;dup£m" ) p[sVy' d²=,topvgR" 9 i]vOt; m*ïä; b;LbJy; v; rJJv; p[sVy;vOÿy; i]" p[sVy' pártTy;yuâG.¨dkÚM.w" Svvo²=tmvo=e´q; p[;,duTspeRt( 10 n p[;,dÉ/ invpet( ) yid p[;,dÉ/ invpeïIvt;\ h tt( p[;,;nÉ/ invpet( 11 %;y;| tLpe v; s'.;r;noPy 12 2

diSTagamanAdayukSvahaHsvahorAtrArdhamAsartuSu saMvatsare vA nidadhAti 1 aprajxAte yAthAkAmI 2 yA mAdhyAH paurNamAsyAH phAlgunyAfcai tr?yA vaifAkhyA naidAdhyA vopariSTAdamAvAsyA tasyAm 3 ayujo yujo vAbhrIrAdAyottarato loSTAnavarujya dakSiNato haranti sthalArthAniSTakArthAn vA 4 purastAdeva fmafAnAyata-nAdoSadhIruddhArayanti 5 pAThApqfniparNIkarNikArarAjavqkSakaNTUkatilva-kavibhItakArkafarafvadaMM STrAdhyaNDA anyAfca kSIriNIranutkheyAH 6 aparAhNe fmafAnAyatanaMM saMmimIte paxcapaxca prakramAntsarvataH , SaT purastAdityeke 7 mAne parItAna iSTakopadhAna iti diksaMyogaH 8 sarvatra purastAdupakramaH , prasavyaM dakSiNato'pavargaH 9 trivqtA mauxjyA bAlbajyA vA rajjvA prasavyAvqttayA triH prasavyaM paritatyAyugbhirudakumbhaiH svavokSitamavokSedyathA prANadutsarpet 10 na prANadadhi nivapet , yadi prANadadhi nivapexjIvatAMM ha tat prANAnadhi nivapet 11 khAryAM talpe vA saMbhArAnopya 12 2

diSTagamanAdayukSvahaHsvahorAtrArdhamAsartuSu saMvatsare vA nidadhAti 1 aprajxAte yAthAkAmI 2 yA mAdhyAH paurNamAsyAH phAlgunyAfcaitr! yA vaifAkhyA naidAdhyA vopariSTAdamAvAsyA tasyAm 3 ayujo yujo vAbhrIrAdAyottarato loSTAnavarujya dakSiNato haranti sthalArthAniSTakArthAn vA 4 purastAdeva fmafAnAyata-nAdoSadhIruddhArayanti 5 pAThApqfniparNIkarNikArarAjavqkSakaNTUkatilva-kavibhItakArkafarafvadaMM STrAdhyaNDA anyAfca kSIriNIranutkheyAH 6 aparAhNe fmafAnAyatanaMM saMmimIte paxcapaxca prakramAntsarvataH , SaT purastAdityeke 7 mAne parItAna iSTakopadhAna iti diksaMyogaH 8 sarvatra purastAdupakramaH , prasavyaM dakSiNato'pavargaH 9 trivqtA mauxjyA bAlbajyA vA rajjvA prasavyAvqttayA triH prasavyaM paritatyAyugbhirudakumbhaiH svavokSitamavokSedyathA prANadutsarpet 10 na prANadadhi nivapet , yadi prANadadhi nivapexjIvatAMM ha tat prANAnadhi nivapet 11 khAryAM talpe vA saMbhArAnopya 12 2

दिष्टगमनादयुक्ष्वहःस्वहोरात्रार्धमासर्तुषु संवत्सरे वा निदधाति १ अप्रज्ञाते याथाकामी २ या माध्याः पौर्णमास्याः फाल्गुन्याश्चै त्र्?या वैशाख्या नैदाध्या वोपरिष्टादमावास्या तस्याम् ३ अयुजो युजो वाभ्रीरादायोत्तरतो लोष्टानवरुज्य दक्षिणतो हरन्ति स्थलार्थानिष्टकार्थान् वा ४ पुरस्तादेव श्मशानायत-नादोषधीरुद्धारयन्ति ५ पाठापृश्निपर्णीकर्णिकारराजवृक्षकण्टूकतिल्व-कविभीतकार्कशरश्वदँ ष्ट्राध्यण्डा अन्याश्च क्षीरिणीरनुत्खेयाः ६ अपराह्णे श्मशानायतनँ संमिमीते पञ्चपञ्च प्रक्रमान्त्सर्वतः । षट् पुरस्तादित्येके ७ माने परीतान इष्टकोपधान इति दिक्संयोगः ८ सर्वत्र पुरस्तादुपक्रमः । प्रसव्यं दक्षिणतोऽपवर्गः ९ त्रिवृता मौञ्ज्या बाल्बज्या वा रज्ज्वा प्रसव्यावृत्तया त्रिः प्रसव्यं परितत्यायुग्भिरुदकुम्भैः स्ववोक्षितमवोक्षेद्यथा प्राणदुत्सर्पेत् १० न प्राणदधि निवपेत् । यदि प्राणदधि निवपेञ्जीवताँ ह तत् प्राणानधि निवपेत् ११ खार्यां तल्पे वा संभारानोप्य १२ २

दिष्टगमनादयुक्ष्वहःस्वहोरात्रार्धमासर्तुषु संवत्सरे वा निदधाति १ अप्रज्ञाते याथाकामी २ या माध्याः पौर्णमास्याः फाल्गुन्याश्चैत्र्! या वैशाख्या नैदाध्या वोपरिष्टादमावास्या तस्याम् ३ अयुजो युजो वाभ्रीरादायोत्तरतो लोष्टानवरुज्य दक्षिणतो हरन्ति स्थलार्थानिष्टकार्थान् वा ४ पुरस्तादेव श्मशानायत-नादोषधीरुद्धारयन्ति ५ पाठापृश्निपर्णीकर्णिकारराजवृक्षकण्टूकतिल्व-कविभीतकार्कशरश्वदँ ष्ट्राध्यण्डा अन्याश्च क्षीरिणीरनुत्खेयाः ६ अपराह्णे श्मशानायतनँ संमिमीते पञ्चपञ्च प्रक्रमान्त्सर्वतः । षट् पुरस्तादित्येके ७ माने परीतान इष्टकोपधान इति दिक्संयोगः ८ सर्वत्र पुरस्तादुपक्रमः । प्रसव्यं दक्षिणतोऽपवर्गः ९ त्रिवृता मौञ्ज्या बाल्बज्या वा रज्ज्वा प्रसव्यावृत्तया त्रिः प्रसव्यं परितत्यायुग्भिरुदकुम्भैः स्ववोक्षितमवोक्षेद्यथा प्राणदुत्सर्पेत् १० न प्राणदधि निवपेत् । यदि प्राणदधि निवपेञ्जीवताँ ह तत् प्राणानधि निवपेत् ११ खार्यां तल्पे वा संभारानोप्य १२ २

2121

o .Ute pxun; tdqRm¥\ s\ SÕTy tdm;v;Sy;y;' ind/;it 1 aq yid pun/RivãyNt" SyuStdg;r' tLp' v; ÉmNv²Nt 2 tSy pUv;R/eR m?ye p;/eR v; p;l;xI' meqI' i]ivWUk;' inß²Nt 3 purSt;dev xU{ o b[÷bN/uv;R s'v;idt ¬pivxit 4 y; S]I mu:ytm; t;m;h vsit' my; sh pOCz¹ it 5 n dd;Ém tItr; p[Ty;h 6 Ev' iÃtIye kroit 7 Ekr;];y dd;Ém it tOtIye 8 y;ví;]' v; /ivãyNt" Syu" 9 EtSy;' v;Éc meQy; mUle xrIr;É, ind/;it 10 xt;tO<,' c kÚM.' i]ivWUk 11 tSy Ébl' cmR,; kÚxw" pár,õ' .vit 12 tiSmn( dÉ/ v;ÉjnÉmÅm;nyit vw;nre hivárd' juhoÉm it 13 iv=rNtmÉ.mN]yte { PsSkNd Ð m\ smu{ m( it Ã;>y;m( 14 cTv;ro b[÷c;ár,oNye v; b[;÷,;yn; d²=,;n( kx-p=;nudg[Qy sVy;n( p[§Sy d²=,;nUån;ß;n;m;RßNt" ÉsâG.rÉ.-/UNvNtiS]" p[sVy' páry²Nt aÉjnmoYyÉjnmoYyÉjnmoÉy it 15 Evmm;Ty;" ²S]yoÿr;É." ÉsâG.mRN]vjRm( 16 pUvRvt( p[itpár£m,m( 17 s'p[vd²Nt vI,;xÄn;ÂÇtU,v;" 18 nOÿgItv;id];,Iit 19 p[;t-m;R?y'idnepr;ð it 20 Ev\ r;]eiS]" 21 aprp=Sy it§o r;]I/uRv²Nt p s¢ nvwk;dx;/Rm;s' m;sm( 22 s'vTsrmu hwk /uv²Nt 23 a¥' c yq;xáÿ_ deym( 24 tq; { Vy;É, 25 ¬ÿm Ev;hin { VyTy;g Tyek 26 EtiSm¥ev;¦* tUã,Imupcárt;n( p cåHz^py²Nt 27 teW;-mÉ.`;r,;in `Ot\ êt' =Ir' dÉ/ m¾?vit 28 apUp;ip/;n; .v²Nt 29 aprr;]e gCzNTyÉ¦" p[qmoqodkÚM.on@±v;HzrIr;É, s'.;r; it ) yen c;Nyen;qIR .vit 30 n hInmNv;hreyu" 31 aNtr; g[;m\ Xmx;n' cwtmÉ¦ÉmN/;n a;Ste 32 3

fvo bhUte pafunA tadarthamannaMM saMM skqtya tadamAvAsyAyAM nidadhAti 1 atha yadi punardhaviSyantaH syustadagAraM talpaM vA minvanti 2 tasya pUrvArdhe madhye pafcArdhe vA pAlAfIM methIM triviSUkAM nighnanti 3 purastAdeva fUdra ?o brahmabandhurvA saMvAdita upavifati 4 yA strI mukhyatamA tAmAha vasatiM mayA saha pqcche iti 5 na dadAmi itItarA pratyAha 6 evaM dvitIye karoti 7 ekarAtrAya dadAmi iti tqtIye 8 yAvadgAtraM vA dhaviSyantaH syuH 9 etasyAM vAci methyA mUle farIrANi nidadhAti 10 fatAtqNNaM ca kumbhaM triviSUke 11 tasya bilaM carmaNA kufaiH pariNaddhaM bhavati 12 tasmin dadhi vAjinamiframAnayati vaifvAnare haviridaM juhomi iti 13 vikSarantamabhimantrayate dra psafcaskanda . imaMM samudra m iti dvAbhyAm 14 catvAro brahmacAriNo'nye vA brAhmaNAyanA dakSiNAn kefa-pakSAnudgrathya savyAn prasrasya dakSiNAnUrUnAghnAnAfcarmAghnantaH sigbhirabhi-dhUnvantastriH prasavyaM pariyanti ajinamoyyajinamoyyajinamoyi iti 15 evamamAtyAH striyafcottarAbhiH sigbhirmantravarjam 16 pUrvavat pratiparikramaNam 17 saMpravadanti vINAfazkhanALItUNavAH 18 nqttagItavAditrANIti 19 prAta-rmAdhyaMdine'parAhNa iti 20 evaMM rAtrestriH 21 aparapakSasya tisro rAtrIrdhuvanti paxca sapta navaikAdafArdhamAsaM mAsam 22 saMvatsaramu haike dhuvanti 23 annaM ca yathAfakti deyam 24 tathA dra vyANi 25 uttama evAhani dra vyatyAga ityeke 26 etasminnevAgnau tUSNImupacaritAn paxca carUxchrapayanti 27 teSA-mabhighAraNAni ghqtaMM fqtaM kSIraM dadhi madhviti 28 apUpApidhAnA bhavanti 29 apararAtre gacchantyagniH prathamo'thodakumbho'naDvAxcharIrANi saMbhArA iti , yena cAnyenArthI bhavati 30 na hInamanvAhareyuH 31 antarA grAmaMM fmafAnaM caitamagnimindhAna Aste 32 3

fvo bhUte pafunA tadarthamannaMM saMM skqtya tadamAvAsyAyAM nidadhAti 1 atha yadi punardhaviSyantaH syustadagAraM talpaM vA minvanti 2 tasya pUrvArdhe madhye pafcArdhe vA pAlAfIM methIM triviSUkAM nighnanti 3 purastAdeva fUdro brahmabandhurvA saMvAdita upavifati 4 yA strI mukhyatamA tAmAha vasatiM mayA saha pqcche iti 5 na dadAmi itItarA pratyAha 6 evaM dvitIye karoti 7 ekarAtrAya dadAmi iti tqtIye 8 yAvadgAtraM vA dhaviSyantaH syuH 9 etasyAM vAci methyA mUle farIrANi nidadhAti 10 fatAtqNNaM ca kumbhaM triviSUke 11 tasya bilaM carmaNA kufaiH pariNaddhaM bhavati 12 tasmin dadhi vAjinamiframAnayati vaifvAnare haviridaM juhomi iti 13 vikSarantamabhimantrayate dra psafcaskanda . imaMM samudra m iti dvAbhyAm 14 catvAro brahmacAriNo'nye vA brAhmaNAyanA dakSiNAn kefa-pakSAnudgrathya savyAn prasrasya dakSiNAnUrUnAghnAnAfcarmAghnantaH sigbhirabhi-dhUnvantastriH prasavyaM pariyanti ajinamoyyajinamoyyajinamoyi iti 15 evamamAtyAH striyafcottarAbhiH sigbhirmantravarjam 16 pUrvavat pratiparikramaNam 17 saMpravadanti vINAfazkhanA[L]ItUNavAH 18 nqttagItavAditrANIti 19 prAta-rmAdhyaMdine'parAhNa iti 20 evaMM rAtrestriH 21 aparapakSasya tisro rAtrIrdhuvanti paxca sapta navaikAdafArdhamAsaM mAsam 22 saMvatsaramu haike dhuvanti 23 annaM ca yathAfakti deyam 24 tathA dra vyANi 25 uttama evAhani dra vyatyAga ityeke 26 etasminnevAgnau tUSNImupacaritAn paxca carUxchrapayanti 27 teSA-mabhighAraNAni ghqtaMM fqtaM kSIraM dadhi madhviti 28 apUpApidhAnA bhavanti 29 apararAtre gacchantyagniH prathamo'thodakumbho'naDvAxcharIrANi saMbhArA iti , yena cAnyenArthI bhavati 30 na hInamanvAhareyuH 31 antarA grAmaMM fmafAnaM caitamagnimindhAna Aste 32 3

श्वो भूते पशुना तदर्थमन्नँ सँ स्कृत्य तदमावास्यायां निदधाति १ अथ यदि पुनर्धविष्यन्तः स्युस्तदगारं तल्पं वा मिन्वन्ति २ तस्य पूर्वार्धे मध्ये पश्चार्धे वा पालाशीं मेथीं त्रिविषूकां निघ्नन्ति ३ पुरस्तादेव शूद्र ?ो ब्रह्मबन्धुर्वा संवादित उपविशति ४ या स्त्री मुख्यतमा तामाह वसतिं मया सह पृच्छे इति ५ न ददामि इतीतरा प्रत्याह ६ एवं द्वितीये करोति ७ एकरात्राय ददामि इति तृतीये ८ यावद्गात्रं वा धविष्यन्तः स्युः ९ एतस्यां वाचि मेथ्या मूले शरीराणि निदधाति १० शतातृण्णं च कुम्भं त्रिविषूके ११ तस्य बिलं चर्मणा कुशैः परिणद्धं भवति १२ तस्मिन् दधि वाजिनमिश्रमानयति वैश्वानरे हविरिदं जुहोमि इति १३ विक्षरन्तमभिमन्त्रयते द्र प्सश्चस्कन्द ॥ इमँ समुद्र म् इति द्वाभ्याम् १४ चत्वारो ब्रह्मचारिणोऽन्ये वा ब्राह्मणायना दक्षिणान् केश-पक्षानुद्ग्रथ्य सव्यान् प्रस्रस्य दक्षिणानूरूनाघ्नानाश्चर्माघ्नन्तः सिग्भिरभि-धून्वन्तस्त्रिः प्रसव्यं परियन्ति अजिनमोय्यजिनमोय्यजिनमोयि इति १५ एवममात्याः स्त्रियश्चोत्तराभिः सिग्भिर्मन्त्रवर्जम् १६ पूर्ववत् प्रतिपरिक्रमणम् १७ संप्रवदन्ति वीणाशङ्खनाळीतूणवाः १८ नृत्तगीतवादित्राणीति १९ प्रात-र्माध्यंदिनेऽपराह्ण इति २० एवँ रात्रेस्त्रिः २१ अपरपक्षस्य तिस्रो रात्रीर्धुवन्ति पञ्च सप्त नवैकादशार्धमासं मासम् २२ संवत्सरमु हैके धुवन्ति २३ अन्नं च यथाशक्ति देयम् २४ तथा द्र व्याणि २५ उत्तम एवाहनि द्र व्यत्याग इत्येके २६ एतस्मिन्नेवाग्नौ तूष्णीमुपचरितान् पञ्च चरूञ्छ्रपयन्ति २७ तेषा-मभिघारणानि घृतँ शृतं क्षीरं दधि मध्विति २८ अपूपापिधाना भवन्ति २९ अपररात्रे गच्छन्त्यग्निः प्रथमोऽथोदकुम्भोऽनड्वाञ्छरीराणि संभारा इति । येन चान्येनार्थी भवति ३० न हीनमन्वाहरेयुः ३१ अन्तरा ग्रामँ श्मशानं चैतमग्निमिन्धान आस्ते ३२ ३

श्वो भूते पशुना तदर्थमन्नँ सँ स्कृत्य तदमावास्यायां निदधाति १ अथ यदि पुनर्धविष्यन्तः स्युस्तदगारं तल्पं वा मिन्वन्ति २ तस्य पूर्वार्धे मध्ये पश्चार्धे वा पालाशीं मेथीं त्रिविषूकां निघ्नन्ति ३ पुरस्तादेव शूद्रो ब्रह्मबन्धुर्वा संवादित उपविशति ४ या स्त्री मुख्यतमा तामाह वसतिं मया सह पृच्छे इति ५ न ददामि इतीतरा प्रत्याह ६ एवं द्वितीये करोति ७ एकरात्राय ददामि इति तृतीये ८ यावद्गात्रं वा धविष्यन्तः स्युः ९ एतस्यां वाचि मेथ्या मूले शरीराणि निदधाति १० शतातृण्णं च कुम्भं त्रिविषूके ११ तस्य बिलं चर्मणा कुशैः परिणद्धं भवति १२ तस्मिन् दधि वाजिनमिश्रमानयति वैश्वानरे हविरिदं जुहोमि इति १३ विक्षरन्तमभिमन्त्रयते द्र प्सश्चस्कन्द ॥ इमँ समुद्र म् इति द्वाभ्याम् १४ चत्वारो ब्रह्मचारिणोऽन्ये वा ब्राह्मणायना दक्षिणान् केश-पक्षानुद्ग्रथ्य सव्यान् प्रस्रस्य दक्षिणानूरूनाघ्नानाश्चर्माघ्नन्तः सिग्भिरभि-धून्वन्तस्त्रिः प्रसव्यं परियन्ति अजिनमोय्यजिनमोय्यजिनमोयि इति १५ एवममात्याः स्त्रियश्चोत्तराभिः सिग्भिर्मन्त्रवर्जम् १६ पूर्ववत् प्रतिपरिक्रमणम् १७ संप्रवदन्ति वीणाशङ्खनाळीतूणवाः १८ नृत्तगीतवादित्राणीति १९ प्रात-र्माध्यंदिनेऽपराह्ण इति २० एवँ रात्रेस्त्रिः २१ अपरपक्षस्य तिस्रो रात्रीर्धुवन्ति पञ्च सप्त नवैकादशार्धमासं मासम् २२ संवत्सरमु हैके धुवन्ति २३ अन्नं च यथाशक्ति देयम् २४ तथा द्र व्याणि २५ उत्तम एवाहनि द्र व्यत्याग इत्येके २६ एतस्मिन्नेवाग्नौ तूष्णीमुपचरितान् पञ्च चरूञ्छ्रपयन्ति २७ तेषा-मभिघारणानि घृतँ शृतं क्षीरं दधि मध्विति २८ अपूपापिधाना भवन्ति २९ अपररात्रे गच्छन्त्यग्निः प्रथमोऽथोदकुम्भोऽनड्वाञ्छरीराणि संभारा इति । येन चान्येनार्थी भवति ३० न हीनमन्वाहरेयुः ३१ अन्तरा ग्रामँ श्मशानं चैतमग्निमिन्धान आस्ते ३२ ३

2123

Vyu·;y;\ háry;' p[sVy;vOæ;;" W$( pr;cI" sIt;" ÕWit 9 ¬´My l;©l\ sIte vNd;mhe it sIt;" p[Tyve=te 10 sivtwt;in xrIr;É, it m?ye Õ·Sy;iSqkÚM.' ind/;it 11 ivmuCy?vmÉßy; devy;n;" it d²=,e \ se blIvd;Rn( ivmuCy t;n( d²=,oTsOJy;?vyRve dd;it 12 ¬dp;]e,oduMbrx;%y;vo=it p[ v;t; v;²Nt it 13 p;} y;\ sv*RW/I" s'yuTy vpit yq; ym;y it 14 Éct" Sq párÉct" TypárÉmt;É." xkr;É." párÉÅTy a; Py;ySv smetu te it Éskt; VyUhit 15 ¬ÿry; i]·.; r;jNySy 16 jgTy; vwXySy 17 iv/Oitlo·;n( p[itidxmnNvI=m;, ¬pd/;it ¬ÿe t>noÉm Tyetw" p[itmN]m( 18 itlÉmÅ;É./;Rn;É." i]" p[sVy' párikrit E,I/;Rn;" it 19 aÉ.v;Ny;yw duG/Sy;/Rxr;ve mNqiS]" p[sVyopmÉqt a;mp;]SqSt' d²=,t ¬pd/;it EW; te yms;dne it 20 smUl' bihRdR²=,; StO,;it d' iptO>y" p[.rem bihR" it 21 p;l;x;n( pár/In( párd/;it 22 m; Tv; vO=* it pUv;Rpr* 23 ¬ÿry; d²=,oÿr* 24 m?ye nÂ¹WIk;' ind/;it nÂÖ Plvm( it 25 pur;,en sipRW; xrIr;É, sus'tO¢;in s'-tPyoRÿrt a;sInonNvI=m;,o d.eRãvSqIin invpit sivtwt;in xrIr;É, it 26 yq;©m©;in s'in/;y;qwnmupitÏte Wot; sUy| te c=u" it 27 .uÿ_.ogen v;ss;iSqkÚM.' inmOJyopyuRpárixro d²=,; VyudSyit pr' mOTyo anu preih pNq;m( it 28 aq;Sy kp;l;in su-s'É.¥;in s'É.niÿ yqwWUdkù n itÏ¼t( 29 .uÿ_.ogen v;ss; xrIr;É, p[Cz;´odp;]e,oduMbrx;%y;vo=it x' v;t" it 30 4

vyuSTAyAMM hariNyA palAfafAkhayA famIfAkhayA vA fmafAnAyatanaMM saMmArSTi apeta vIta iti 1 dakSiNataH fAkhAmudasitvApa upaspqfyoddhatyAvokSya savitaitAni farIrANi iti sIraM yunakti SaDgavaM dvAdafagavaM caturviMM fatigavaM vA 2 yAvadgavaMM sIraM tAvanti fatAnISTakAnAm 3 AmA bhavantIti vijxAyate 4 tasyAfcaturviMM fena bhAgeneSTakAH karoti pAdeSTakAfca 5 vAraNaM kASThamayam 6 mauxjaMM rajjumayam 7 vacanAdanyat 8 funaM vAhAH iti dvAbhyAM prasavyAvqttAH SaT parAcIH sItAH kqSati 9 udyamya lAzgalaMM sIte vandAmahe iti sItAH pratyavekSate 10 savitaitAni farIrANi iti madhye kqSTasyAsthikumbhaM nidadhAti 11 vimucyadhvamaghniyA devayAnAH iti dakSiNeMM 'se balIvardAn vimucya tAn dakSiNotsqjyAdhvaryave dadAti 12 udapAtreNodumbarafAkhayAvokSati pra vAtA vAnti iti 13 pA tr?yAMM sarvauSadhIH saMyutya vapati yathA yamAya iti 14 citaH stha paricitaH ityaparimitAbhiH farkarAbhiH parifritya A pyAyasva sametu te iti sikatA vyUhati 15 uttarayA triSTubhA rAjanyasya 16 jagatyA vaifyasya 17 vidhqtiloSTAn pratidifamananvIkSamANa upadadhAti utte tabhnomi ityetaiH pratimantram 18 tilamifrAbhirdhAnAbhiH triH prasavyaM parikirati eNIrdhAnAH iti 19 abhivAnyAyai dugdhasyArdhafarAve manthastriH prasavyopamathita AmapAtrasthastaM dakSiNata upadadhAti eSA te yamasAdane iti 20 samUlaM barhirdakSiNA stqNAti idaM pitqbhyaH prabharema barhiH iti 21 pAlAfAn paridhIn paridadhAti 22 mA tvA vqkSau iti pUrvAparau 23 uttarayA dakSiNottarau 24 madhye naLeSIkAM nidadhAti naLaM plavam iti 25 purANena sarpiSA farIrANi susaMtqptAni saM-tarpyottarata AsIno'nanvIkSamANo darbheSvasthIni nivapati savitaitAni farIrANi iti 26 yathAzgamazgAni saMnidhAyAthainamupatiSThate SaDDhotA sUryaM te cakSuH iti 27 bhuktabhogena vAsasAsthikumbhaM nimqjyoparyuparifiro dakSiNA vyudasyati paraM mqtyo anu parehi panthAm iti 28 athAsya kapAlAni su-saMbhinnAni saMbhinatti yathaiSUdakaM na tiSThet 29 bhuktabhogena vAsasA farIrANi pracchAdyodapAtreNodumbarafAkhayAvokSati faM vAtaH iti 30 4

vyuSTAyAMM hariNyA palAfafAkhayA famIfAkhayA vA fmafAnAyatanaMM saMmArSTi apeta vIta iti 1 dakSiNataH fAkhAmudasitvApa upaspqfyoddhatyAvokSya savitaitAni farIrANi iti sIraM yunakti SaDgavaM dvAdafagavaM caturvi MM! fatigavaM vA 2 yAvadgavaMM sIraM tAvanti fatAnISTakAnAm 3 AmA bhavantIti vijxAyate 4 tasyAfcaturvi feMMna bhAgeneSTakAH karoti pAdeSTakAfca 5 vAraNaM kASThamayam 6 mauxjaMM rajjumayam 7 vacanAdanyat 8 funaM vAhAH iti dvAbhyAM prasavyAvqttAH SaT parAcIH sItAH kqSati 9 udyamya lAzgalaMM sIte vandAmahe iti sItAH pratyavekSate 10 savitaitAni farIrANi iti madhye kqSTasyAsthikumbhaM nidadhAti 11 vimucyadhvamaghniyA devayAnAH iti dakSiNe MM! 'se balIvardAn vimucya tAn dakSiNotsqjyAdhvaryave dadAti 12 udapAtreNodumbarafAkhayAvokSati pra vAtA vAnti iti 13 pAtr! yAMM sarvauSadhIH saMyutya vapati yathA yamAya iti 14 citaH stha paricitaH ityaparimitAbhiH farkarAbhiH parifritya A pyAyasva sametu te iti sikatA vyUhati 15 uttarayA triSTubhA rAjanyasya 16 jagatyA vaifyasya 17 vidhqtiloSTAn pratidifamananvIkSamANa upadadhAti utte tabhnomi ityetaiH pratimantram 18 tilamifrAbhirdhAnAbhiH triH prasavyaM parikirati eNIrdhAnAH iti 19 abhivAnyAyai dugdhasyArdhafarAve manthastriH prasavyopamathita AmapAtrasthastaM dakSiNata upadadhAti eSA te yamasAdane iti 20 samUlaM barhirdakSiNA stqNAti idaM pitqbhyaH prabharema barhiH iti 21 pAlAfAn paridhIn paridadhAti 22 mA tvA vqkSau iti pUrvAparau 23 uttarayA dakSiNottarau 24 madhye na[L]eSIkAM nidadhAti na[L]aM plavam iti 25 purANena sarpiSA farIrANi susaMtqptAni saM-tarpyottarata AsIno'nanvIkSamANo darbheSvasthIni nivapati savitaitAni farIrANi iti 26 yathAzgamazgAni saMnidhAyAthainamupatiSThate SaDDhotA sUryaM te cakSuH iti 27 bhuktabhogena vAsasAsthikumbhaM nimqjyoparyuparifiro dakSiNA vyudasyati paraM mqtyo anu parehi panthAm iti 28 athAsya kapAlAni su-saMbhinnAni saMbhinatti yathaiSUdakaM na tiSThet 29 bhuktabhogena vAsasA farIrANi pracchAdyodapAtreNodumbarafAkhayAvokSati faM vAtaH iti 30 4

व्युष्टायाँ हरिण्या पलाशशाखया शमीशाखया वा श्मशानायतनँ संमार्ष्टि अपेत वीत इति १ दक्षिणतः शाखामुदसित्वाप उपस्पृश्योद्धत्यावोक्ष्य सवितैतानि शरीराणि इति सीरं युनक्ति षड्गवं द्वादशगवं चतुर्विँ शतिगवं वा २ यावद्गवँ सीरं तावन्ति शतानीष्टकानाम् ३ आमा भवन्तीति विज्ञायते ४ तस्याश्चतुर्विँ शेन भागेनेष्टकाः करोति पादेष्टकाश्च ५ वारणं काष्ठमयम् ६ मौञ्जँ रज्जुमयम् ७ वचनादन्यत् ८ शुनं वाहाः इति द्वाभ्यां प्रसव्यावृत्ताः षट् पराचीः सीताः कृषति ९ उद्यम्य लाङ्गलँ सीते वन्दामहे इति सीताः प्रत्यवेक्षते १० सवितैतानि शरीराणि इति मध्ये कृष्टस्यास्थिकुम्भं निदधाति ११ विमुच्यध्वमघ्निया देवयानाः इति दक्षिणेँ ऽसे बलीवर्दान् विमुच्य तान् दक्षिणोत्सृज्याध्वर्यवे ददाति १२ उदपात्रेणोदुम्बरशाखयावोक्षति प्र वाता वान्ति इति १३ पा त्र्?याँ सर्वौषधीः संयुत्य वपति यथा यमाय इति १४ चितः स्थ परिचितः इत्यपरिमिताभिः शर्कराभिः परिश्रित्य आ प्यायस्व समेतु ते इति सिकता व्यूहति १५ उत्तरया त्रिष्टुभा राजन्यस्य १६ जगत्या वैश्यस्य १७ विधृतिलोष्टान् प्रतिदिशमनन्वीक्षमाण उपदधाति उत्ते तभ्नोमि इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १८ तिलमिश्राभिर्धानाभिः त्रिः प्रसव्यं परिकिरति एणीर्धानाः इति १९ अभिवान्यायै दुग्धस्यार्धशरावे मन्थस्त्रिः प्रसव्योपमथित आमपात्रस्थस्तं दक्षिणत उपदधाति एषा ते यमसादने इति २० समूलं बर्हिर्दक्षिणा स्तृणाति इदं पितृभ्यः प्रभरेम बर्हिः इति २१ पालाशान् परिधीन् परिदधाति २२ मा त्वा वृक्षौ इति पूर्वापरौ २३ उत्तरया दक्षिणोत्तरौ २४ मध्ये नळेषीकां निदधाति नळं प्लवम् इति २५ पुराणेन सर्पिषा शरीराणि सुसंतृप्तानि सं-तर्प्योत्तरत आसीनोऽनन्वीक्षमाणो दर्भेष्वस्थीनि निवपति सवितैतानि शरीराणि इति २६ यथाङ्गमङ्गानि संनिधायाथैनमुपतिष्ठते षड्ढोता सूर्यं ते चक्षुः इति २७ भुक्तभोगेन वाससास्थिकुम्भं निमृज्योपर्युपरिशिरो दक्षिणा व्युदस्यति परं मृत्यो अनु परेहि पन्थाम् इति २८ अथास्य कपालानि सु-संभिन्नानि संभिनत्ति यथैषूदकं न तिष्ठेत् २९ भुक्तभोगेन वाससा शरीराणि प्रच्छाद्योदपात्रेणोदुम्बरशाखयावोक्षति शं वातः इति ३० ४

व्युष्टायाँ हरिण्या पलाशशाखया शमीशाखया वा श्मशानायतनँ संमार्ष्टि अपेत वीत इति १ दक्षिणतः शाखामुदसित्वाप उपस्पृश्योद्धत्यावोक्ष्य सवितैतानि शरीराणि इति सीरं युनक्ति षड्गवं द्वादशगवं चतुर्वि ँ! शतिगवं वा २ यावद्गवँ सीरं तावन्ति शतानीष्टकानाम् ३ आमा भवन्तीति विज्ञायते ४ तस्याश्चतुर्वि शेँन भागेनेष्टकाः करोति पादेष्टकाश्च ५ वारणं काष्ठमयम् ६ मौञ्जँ रज्जुमयम् ७ वचनादन्यत् ८ शुनं वाहाः इति द्वाभ्यां प्रसव्यावृत्ताः षट् पराचीः सीताः कृषति ९ उद्यम्य लाङ्गलँ सीते वन्दामहे इति सीताः प्रत्यवेक्षते १० सवितैतानि शरीराणि इति मध्ये कृष्टस्यास्थिकुम्भं निदधाति ११ विमुच्यध्वमघ्निया देवयानाः इति दक्षिणे ँ! ऽसे बलीवर्दान् विमुच्य तान् दक्षिणोत्सृज्याध्वर्यवे ददाति १२ उदपात्रेणोदुम्बरशाखयावोक्षति प्र वाता वान्ति इति १३ पात्र्! याँ सर्वौषधीः संयुत्य वपति यथा यमाय इति १४ चितः स्थ परिचितः इत्यपरिमिताभिः शर्कराभिः परिश्रित्य आ प्यायस्व समेतु ते इति सिकता व्यूहति १५ उत्तरया त्रिष्टुभा राजन्यस्य १६ जगत्या वैश्यस्य १७ विधृतिलोष्टान् प्रतिदिशमनन्वीक्षमाण उपदधाति उत्ते तभ्नोमि इत्येतैः प्रतिमन्त्रम् १८ तिलमिश्राभिर्धानाभिः त्रिः प्रसव्यं परिकिरति एणीर्धानाः इति १९ अभिवान्यायै दुग्धस्यार्धशरावे मन्थस्त्रिः प्रसव्योपमथित आमपात्रस्थस्तं दक्षिणत उपदधाति एषा ते यमसादने इति २० समूलं बर्हिर्दक्षिणा स्तृणाति इदं पितृभ्यः प्रभरेम बर्हिः इति २१ पालाशान् परिधीन् परिदधाति २२ मा त्वा वृक्षौ इति पूर्वापरौ २३ उत्तरया दक्षिणोत्तरौ २४ मध्ये नळेषीकां निदधाति नळं प्लवम् इति २५ पुराणेन सर्पिषा शरीराणि सुसंतृप्तानि सं-तर्प्योत्तरत आसीनोऽनन्वीक्षमाणो दर्भेष्वस्थीनि निवपति सवितैतानि शरीराणि इति २६ यथाङ्गमङ्गानि संनिधायाथैनमुपतिष्ठते षड्ढोता सूर्यं ते चक्षुः इति २७ भुक्तभोगेन वाससास्थिकुम्भं निमृज्योपर्युपरिशिरो दक्षिणा व्युदस्यति परं मृत्यो अनु परेहि पन्थाम् इति २८ अथास्य कपालानि सु-संभिन्नानि संभिनत्ति यथैषूदकं न तिष्ठेत् २९ भुक्तभोगेन वाससा शरीराणि प्रच्छाद्योदपात्रेणोदुम्बरशाखयावोक्षति शं वातः इति ३० ४

2126

·k;" p[itidxmnNvI=m;, ¬pd/;it pOÉqVy;STv; lok s;dy;Ém Tyetw" p[itmN]' m?ye pmI' t;' d²=,en WÏIm( 1 Ev' cån( apUpv;n( it p[itmN]m( 2 aitl;É./;Rn;É.iS]" p[sVy' párikrit Et;Ste Sv/; amOt;" kroÉm it 3 aoWÉ/StMb;n( p[itidxmnNvI=m;, ¬pd/;it Tv;mjuRn it p[itmN]m( 4 teW;' mN]²l©øinRym" 5 lokù pO, it lokùpO,; ¬pd/;it 6 ¬ÿry; purIWe,;nuivikrit 7 Xmx;nSy m;]; Ãä©l' } y©l' ctur©l' p[;dexo ivtiStj;RnudßmU¨dß' âSfGdß' v; 8 ¬ÿm;' m;];' n;Ty;Òuy;t( 9 y;vtI' purSt;ÿtonNtr;' p;t( 10 aip v; Ãä©l' purSt;t( sm'.UÉm' p;t( 11 ¬dp;]e,oduMbrx;%y;vo=it x' v;t" it 12 a;roh,' jpTyvroh,' jpit 13 ¬pSq;nenopitÏte dmev metopr;m( it 14 v;r,x;%;' purSt;É¥d/;it vr,o v;ry;t( it 15 iv/Oitlo·muÿrt" iv/OitrÉs it 16 xmIx;%;' p;t( xÉm xmy it 17 yv' d²=,t" yv yvy it 18 aqwnmupitÏte pOÉqvI' gCz;Ntár=' gCz it 19 j`nen Écit' kãv;Üid sm;nm; ;n;t( 20 mOd; ;tITyek 21 5

iSTakAH pratidifamananvIkSamANa upadadhAti pqthivyAstvA loke sAdayAmi ityetaiH pratimantraM madhye paxcamIM tAM dakSiNena SaSThIm 1 evaM carUn apUpavAn iti pratimantram 2 atilAbhirdhAnAbhistriH prasavyaM parikirati etAste svadhA amqtAH karomi iti 3 oSadhistambAn pratidifamananvIkSamANa upadadhAti tvAmarjuna iti pratimantram 4 teSAM mantralizgairniyamaH 5 lokaM pqNa iti lokaMpqNA upadadhAti 6 uttarayA purISeNAnuvikirati 7 fmafAnasya mAtrA dvyazgulaM tr?yazgulaM caturazgulaM prAdefo vitastirjAnudaghnamUrudaghnaM sphigdaghnaM vA 8 uttamAM mAtrAM nAtyApnuyAt 9 yAvatIM purastAttato'nantarAM pafcAt 10 api vA dvyazgulaM purastAt samaMbhUmiM pafcAt 11 udapAtreNodumbarafAkhayAvokSati faM vAtaH iti 12 ArohaNaM japatyavarohaNaM japati 13 upasthAnenopatiSThate idameva meto'parAm iti 14 vAraNafAkhAM purastAnnidadhAti varaNo vArayAt iti 15 vidhqtiloSTamuttarataH vidhqtirasi iti 16 famIfAkhAM pafcAt fami famaya iti 17 yavaM dakSiNataH yava yavaya iti 18 athainamupatiSThate pqthivIM gacchAntarikSaM gaccha iti 19 jaghanena citiM karSvAdi samAnamA snAnAt 20 mqdA snAtItyeke 21 5

iSTakAH pratidifamananvIkSamANa upadadhAti pqthivyAstvA loke sAdayAmi ityetaiH pratimantraM madhye paxcamIM tAM dakSiNena SaSThIm 1 evaM carUn apUpavAn iti pratimantram 2 atilAbhirdhAnAbhistriH prasavyaM parikirati etAste svadhA amqtAH karomi iti 3 oSadhistambAn pratidifamananvIkSamANa upadadhAti tvAmarjuna iti pratimantram 4 teSAM mantralizgairniyamaH 5 lokaM pqNa iti lokaMpqNA upadadhAti 6 uttarayA purISeNAnuvikirati 7 fmafAnasya mAtrA dvyazgulaM tr! yazgulaM caturazgulaM prAdefo vitastirjAnudaghnamUrudaghnaM sphigdaghnaM vA 8 uttamAM mAtrAM nAtyApnuyAt 9 yAvatIM purastAttato'nantarAM pafcAt 10 api vA dvyazgulaM purastAt samaMbhUmiM pafcAt 11 udapAtreNodumbarafAkhayAvokSati faM vAtaH iti 12 ArohaNaM japatyavarohaNaM japati 13 upasthAnenopatiSThate idameva meto'parAm iti 14 vAraNafAkhAM purastAnnidadhAti varaNo vArayAt iti 15 vidhqtiloSTamuttarataH vidhqtirasi iti 16 famIfAkhAM pafcAt fami famaya iti 17 yavaM dakSiNataH yava yavaya iti 18 athainamupatiSThate pqthivIM gacchAntarikSaM gaccha iti 19 jaghanena citiM karSvAdi samAnamA snAnAt 20 mqdA snAtItyeke 21 5

इष्टकाः प्रतिदिशमनन्वीक्षमाण उपदधाति पृथिव्यास्त्वा लोके सादयामि इत्येतैः प्रतिमन्त्रं मध्ये पञ्चमीं तां दक्षिणेन षष्ठीम् १ एवं चरून् अपूपवान् इति प्रतिमन्त्रम् २ अतिलाभिर्धानाभिस्त्रिः प्रसव्यं परिकिरति एतास्ते स्वधा अमृताः करोमि इति ३ ओषधिस्तम्बान् प्रतिदिशमनन्वीक्षमाण उपदधाति त्वामर्जुन इति प्रतिमन्त्रम् ४ तेषां मन्त्रलिङ्गैर्नियमः ५ लोकं पृण इति लोकंपृणा उपदधाति ६ उत्तरया पुरीषेणानुविकिरति ७ श्मशानस्य मात्रा द्व्यङ्गुलं त्र्?यङ्गुलं चतुरङ्गुलं प्रादेशो वितस्तिर्जानुदघ्नमूरुदघ्नं स्फिग्दघ्नं वा ८ उत्तमां मात्रां नात्याप्नुयात् ९ यावतीं पुरस्तात्ततोऽनन्तरां पश्चात् १० अपि वा द्व्यङ्गुलं पुरस्तात् समंभूमिं पश्चात् ११ उदपात्रेणोदुम्बरशाखयावोक्षति शं वातः इति १२ आरोहणं जपत्यवरोहणं जपति १३ उपस्थानेनोपतिष्ठते इदमेव मेतोऽपराम् इति १४ वारणशाखां पुरस्तान्निदधाति वरणो वारयात् इति १५ विधृतिलोष्टमुत्तरतः विधृतिरसि इति १६ शमीशाखां पश्चात् शमि शमय इति १७ यवं दक्षिणतः यव यवय इति १८ अथैनमुपतिष्ठते पृथिवीं गच्छान्तरिक्षं गच्छ इति १९ जघनेन चितिं कर्ष्वादि समानमा स्नानात् २० मृदा स्नातीत्येके २१ ५

इष्टकाः प्रतिदिशमनन्वीक्षमाण उपदधाति पृथिव्यास्त्वा लोके सादयामि इत्येतैः प्रतिमन्त्रं मध्ये पञ्चमीं तां दक्षिणेन षष्ठीम् १ एवं चरून् अपूपवान् इति प्रतिमन्त्रम् २ अतिलाभिर्धानाभिस्त्रिः प्रसव्यं परिकिरति एतास्ते स्वधा अमृताः करोमि इति ३ ओषधिस्तम्बान् प्रतिदिशमनन्वीक्षमाण उपदधाति त्वामर्जुन इति प्रतिमन्त्रम् ४ तेषां मन्त्रलिङ्गैर्नियमः ५ लोकं पृण इति लोकंपृणा उपदधाति ६ उत्तरया पुरीषेणानुविकिरति ७ श्मशानस्य मात्रा द्व्यङ्गुलं त्र्! यङ्गुलं चतुरङ्गुलं प्रादेशो वितस्तिर्जानुदघ्नमूरुदघ्नं स्फिग्दघ्नं वा ८ उत्तमां मात्रां नात्याप्नुयात् ९ यावतीं पुरस्तात्ततोऽनन्तरां पश्चात् १० अपि वा द्व्यङ्गुलं पुरस्तात् समंभूमिं पश्चात् ११ उदपात्रेणोदुम्बरशाखयावोक्षति शं वातः इति १२ आरोहणं जपत्यवरोहणं जपति १३ उपस्थानेनोपतिष्ठते इदमेव मेतोऽपराम् इति १४ वारणशाखां पुरस्तान्निदधाति वरणो वारयात् इति १५ विधृतिलोष्टमुत्तरतः विधृतिरसि इति १६ शमीशाखां पश्चात् शमि शमय इति १७ यवं दक्षिणतः यव यवय इति १८ अथैनमुपतिष्ठते पृथिवीं गच्छान्तरिक्षं गच्छ इति १९ जघनेन चितिं कर्ष्वादि समानमा स्नानात् २० मृदा स्नातीत्येके २१ ५

2147

hiv¨õÈTy;É.mN} y hivr;d;y nmo b[÷,e p[j;ptye deve>y AiW>y" iptO>yo ym;y TyuKTv; g[;m;t( p[;cImudIcI' v; idxmupinã£My;-inár,v¶¼xe ndItIre sme v;NyiSmn( xuc* dexe idK§áÿ_' veid' kroit 2 tSy;' ve´;' poÿrve´o idK§ÿ_yo .v²Nt 3 d²=,en krkËp' %;Tvoÿre,;É¦' p[itÏ;Py d.wR" soÿrveid \ s'p[Cz;dyit 4 p[;gg[wdR.wRivR·r' in/;y p[Str' c

haviruddhqtyAbhima ntr?ya havirAdAya namo brahmaNe prajApataye devebhya qSibhyaH pitqbhyo yamAya ityuktvA grAmAt prAcImudIcIM vA difamupaniSkramyA-niriNavaddefe nadItIre same vAnyasmin fucau defe diksraktiM vediM karoti 2 tasyAM vedyAM paxcottaravedyo diksraktayo bhavanti 3 dakSiNena karakUpaM khAtvottareNAgniM pratiSThApya darbhaiH sottaravediMM saMpracchAdayati 4 prAgagrairdarbhairviSTaraM nidhAya prastaraM ca

haviruddhqtyAbhimantr! ya havirAdAya namo brahmaNe prajApataye devebhya qSibhyaH pitqbhyo yamAya ityuktvA grAmAt prAcImudIcIM vA difamupaniSkramyA-niriNavaddefe nadItIre same vAnyasmin fucau defe diksraktiM vediM karoti 2 tasyAM vedyAM paxcottaravedyo diksraktayo bhavanti 3 dakSiNena karakUpaM khAtvottareNAgniM pratiSThApya darbhaiH sottaravedi MM! saMpracchAdayati 4 prAgagrairdarbhairviSTaraM nidhAya prastaraM ca

हविरुद्धृत्याभिम न्त्र्?य हविरादाय नमो ब्रह्मणे प्रजापतये देवेभ्य ऋषिभ्यः पितृभ्यो यमाय इत्युक्त्वा ग्रामात् प्राचीमुदीचीं वा दिशमुपनिष्क्रम्या-निरिणवद्देशे नदीतीरे समे वान्यस्मिन् शुचौ देशे दिक्स्रक्तिं वेदिं करोति २ तस्यां वेद्यां पञ्चोत्तरवेद्यो दिक्स्रक्तयो भवन्ति ३ दक्षिणेन करकूपं खात्वोत्तरेणाग्निं प्रतिष्ठाप्य दर्भैः सोत्तरवेदिँ संप्रच्छादयति ४ प्रागग्रैर्दर्भैर्विष्टरं निधाय प्रस्तरं च

हविरुद्धृत्याभिमन्त्र्! य हविरादाय नमो ब्रह्मणे प्रजापतये देवेभ्य ऋषिभ्यः पितृभ्यो यमाय इत्युक्त्वा ग्रामात् प्राचीमुदीचीं वा दिशमुपनिष्क्रम्या-निरिणवद्देशे नदीतीरे समे वान्यस्मिन् शुचौ देशे दिक्स्रक्तिं वेदिं करोति २ तस्यां वेद्यां पञ्चोत्तरवेद्यो दिक्स्रक्तयो भवन्ति ३ दक्षिणेन करकूपं खात्वोत्तरेणाग्निं प्रतिष्ठाप्य दर्भैः सोत्तरवेदि ँ! संप्रच्छादयति ४ प्रागग्रैर्दर्भैर्विष्टरं निधाय प्रस्तरं च

2153

it ymm;v;ç yme v ytm;ne ydwtm( it c 5 m' ym p[Strm; ih sId it itsOÉ." p[StrmÉ.mN} y spiv];

iti yamamAvAhya yame iva yatamAne yadaitam iti ca 5 imaM yama prastaramA hi sIda iti tisqbhiH prastaramabhima ntr?ya sapavitrANyarghyapAdyAcamanIyodakAni dattvA sArvasurabhigandhadhUpadIpamAlyaM ca yathopalabdhaM dadAti kqSNAH pratisarAH kqSNasUtraM ca 6 madhyamenAntamena vA palAfaparNena juhoti yamAya svAhA . antakAya svAhA . dharmAya svAhA . antAya svAhA . anantAya svAhA . vaivasvatAya svAhA . kAlAya svAhA . mqtyave svAhA . viSNave svAhA . bhUH svAhA . bhuvaH svAhA . suvaH svAhA . bhUrbhuvaH suvaH svAhA iti 7 6

iti yamamAvAhya yame iva yatamAne yadaitam iti ca 5 imaM yama prastaramA hi sIda iti tisqbhiH prastaramabhimantr! ya sapavitrANyarghyapAdyAcamanIyodakAni dattvA sArvasurabhigandhadhUpadIpamAlyaM ca yathopalabdhaM dadAti kqSNAH pratisarAH kqSNasUtraM ca 6 madhyamenAntamena vA palAfaparNena juhoti yamAya svAhA . antakAya svAhA . dharmAya svAhA . antAya svAhA . anantAya svAhA . vaivasvatAya svAhA . kAlAya svAhA . mqtyave svAhA . viSNave svAhA . bhUH svAhA . bhuvaH svAhA . suvaH svAhA . bhUrbhuvaH suvaH svAhA iti 7 6

इति यममावाह्य यमे इव यतमाने यदैतम् इति च ५ इमं यम प्रस्तरमा हि सीद इति तिसृभिः प्रस्तरमभिम न्त्र्?य सपवित्राण्यर्घ्यपाद्याचमनीयोदकानि दत्त्वा सार्वसुरभिगन्धधूपदीपमाल्यं च यथोपलब्धं ददाति कृष्णाः प्रतिसराः कृष्णसूत्रं च ६ मध्यमेनान्तमेन वा पलाशपर्णेन जुहोति यमाय स्वाहा ॥ अन्तकाय स्वाहा ॥ धर्माय स्वाहा ॥ अन्ताय स्वाहा ॥ अनन्ताय स्वाहा ॥ वैवस्वताय स्वाहा ॥ कालाय स्वाहा ॥ मृत्यवे स्वाहा ॥ विष्णवे स्वाहा ॥ भूः स्वाहा ॥ भुवः स्वाहा ॥ सुवः स्वाहा ॥ भूर्भुवः सुवः स्वाहा इति ७ ६

इति यममावाह्य यमे इव यतमाने यदैतम् इति च ५ इमं यम प्रस्तरमा हि सीद इति तिसृभिः प्रस्तरमभिमन्त्र्! य सपवित्राण्यर्घ्यपाद्याचमनीयोदकानि दत्त्वा सार्वसुरभिगन्धधूपदीपमाल्यं च यथोपलब्धं ददाति कृष्णाः प्रतिसराः कृष्णसूत्रं च ६ मध्यमेनान्तमेन वा पलाशपर्णेन जुहोति यमाय स्वाहा ॥ अन्तकाय स्वाहा ॥ धर्माय स्वाहा ॥ अन्ताय स्वाहा ॥ अनन्ताय स्वाहा ॥ वैवस्वताय स्वाहा ॥ कालाय स्वाहा ॥ मृत्यवे स्वाहा ॥ विष्णवे स्वाहा ॥ भूः स्वाहा ॥ भुवः स्वाहा ॥ सुवः स्वाहा ॥ भूर्भुवः सुवः स्वाहा इति ७ ६

2184

t;vSm>y' ëxye sUy;Ry pundRæ;;vsum´eh .{ om( Ð

tAvasmabhyaM dqfaye sUryAya punardattAvasumadyeha bhadra ?om .

tAvasmabhyaM dqfaye sUryAya punardattAvasumadyeha bhadro m .

तावस्मभ्यं दृशये सूर्याय पुनर्दत्तावसुमद्येह भद्र ?ोम् ॥

तावस्मभ्यं दृशये सूर्याय पुनर्दत्तावसुमद्येह भद्रो म् ॥

2186

it 2 yoSy k*Ïä" it itsOÉ.yRmg;q;É.iS]" p[d²=,' párg;y²Nt 3 d²=,en krkËp' gTv; p[;cIn;vIt' ÕTv; sVy' j;Nv;Cy hivr;d;y ÉmW' ÉmW\ Sv/; iptO>y" it ip<@Ö dd;it 4 ]Inudk;ïlInupinnIy;yMy p[;,;n( s¢É.Vy;RúitÉ." s¢ pd;in p[;o gCz²Nt 5 ]In( ih Svg;R-Llo \ k;n;å!; .vNtIit ivD;yte 6 dÉ/£;V,o ak;árWm( it pun" p[;,;n;yMy yqet' p[TyeTy nm" krkËpe>yo nm" krkËpe>yo nm" krkËpe>y" it krkËpmupSq;y ySmw k;m;y ymmÉ.v;dyNte 7 ymo d;/;r Tynuv;kxeWe, hiv¨õr²Nt 8 n;k sup,Rm( it p[v;hy²Nt 9 ¬¨\ ih r;j; v¨,Åk;r Tynuv;kn;povg;hNte 10 a;poihÏIy;É.m;RjRyNte 11 ymen dÿ' i]t Enm;yunkª it ctsOÉ.r;idTymupSq;y p[itsrm;bÝIrn( 12 hivW; svRp[;yÉæ;;in üTv; hÉv"xeW;n( .=y²Nt .=oSymOt.=" it 13 .=Sy xeW' ny²Nt pu];y ip[y;y ip[yv;idne pu].;y;Ryw ) pu]v;n( .vit pu]vtI .vtIit vwvSvtob[vIt( )

iti 2 yo'sya kauSThyaH iti tisqbhiryamagAthAbhistriH pradakSiNaM parigAyanti 3 dakSiNena karakUpaM gatvA prAcInAvItaM kqtvA savyaM jAnvAcya havirAdAya miSaM miSaMM svadhA pitqbhyaH iti piNDaM dadAti 4 trInudakAxjalInupaninIyAyamya prANAn saptabhirvyAhqtibhiH sapta padAni prAxco gacchanti 5 trIn hi svargA-lloMM kAnArUDhA bhavantIti vijxAyate 6 dadhikrAvNo akAriSam iti punaH prANAnAyamya yathetaM pratyetya namaH karakUpebhyo namaH karakUpebhyo namaH karakUpebhyaH iti karakUpamupasthAya yasmai kAmAya yamamabhivAdayante 7 yamo dAdhAra ityanuvAkafeSeNa haviruddharanti 8 nAke suparNam iti pravAhayanti 9 uruMM hi rAjA varuNafrakAra ityanuvAkenApo'vagAhante 10 ApohiSThIyAbhirmArjayante 11 yamena dattaM trita enamAyunak iti catasqbhirAdityamupasthAya pratisaramAbadhnIran 12 haviSA sarvaprAyafcittAni hutvA haviHfeSAn bhakSayanti bhakSo'syamqtabhakSaH iti 13 bhakSasya feSaM nayanti putrAya priyAya priyavAdine putrabhAryAyai , putravAn bhavati putravatI bhavatIti vaivasvato'bravIt ,

iti 2 yo'sya kauSThyaH iti tisqbhiryamagAthAbhistriH pradakSiNaM parigAyanti 3 dakSiNena karakUpaM gatvA prAcInAvItaM kqtvA savyaM jAnvAcya havirAdAya miSaM miSaMM svadhA pitqbhyaH iti piNDaM dadAti 4 trInudakAxjalInupaninIyAyamya prANAn saptabhirvyAhqtibhiH sapta padAni prAxco gacchanti 5 trIn hi svargA-llo MM! kAnArUDhA bhavantIti vijxAyate 6 dadhikrAvNo akAriSam iti punaH prANAnAyamya yathetaM pratyetya namaH karakUpebhyo namaH karakUpebhyo namaH karakUpebhyaH iti karakUpamupasthAya yasmai kAmAya yamamabhivAdayante 7 yamo dAdhAra ityanuvAkafeSeNa haviruddharanti 8 nAke suparNam iti pravAhayanti 9 uruMM hi rAjA varuNafrakAra ityanuvAkenApo'vagAhante 10 ApohiSThIyAbhirmArjayante 11 yamena dattaM trita enamAyunak iti catasqbhirAdityamupasthAya pratisaramAbadhnIran 12 haviSA sarvaprAyafcittAni hutvA haviHfeSAn bhakSayanti bhakSo'syamqtabhakSaH iti 13 bhakSasya feSaM nayanti putrAya priyAya priyavAdine putrabhAryAyai , putravAn bhavati putravatI bhavatIti vaivasvato'bravIt ,

इति २ योऽस्य कौष्ठ्यः इति तिसृभिर्यमगाथाभिस्त्रिः प्रदक्षिणं परिगायन्ति ३ दक्षिणेन करकूपं गत्वा प्राचीनावीतं कृत्वा सव्यं जान्वाच्य हविरादाय मिषं मिषँ स्वधा पितृभ्यः इति पिण्डं ददाति ४ त्रीनुदकाञ्जलीनुपनिनीयायम्य प्राणान् सप्तभिर्व्याहृतिभिः सप्त पदानि प्राञ्चो गच्छन्ति ५ त्रीन् हि स्वर्गा-ल्लोँ कानारूढा भवन्तीति विज्ञायते ६ दधिक्राव्णो अकारिषम् इति पुनः प्राणानायम्य यथेतं प्रत्येत्य नमः करकूपेभ्यो नमः करकूपेभ्यो नमः करकूपेभ्यः इति करकूपमुपस्थाय यस्मै कामाय यममभिवादयन्ते ७ यमो दाधार इत्यनुवाकशेषेण हविरुद्धरन्ति ८ नाके सुपर्णम् इति प्रवाहयन्ति ९ उरुँ हि राजा वरुणश्रकार इत्यनुवाकेनापोऽवगाहन्ते १० आपोहिष्ठीयाभिर्मार्जयन्ते ११ यमेन दत्तं त्रित एनमायुनक् इति चतसृभिरादित्यमुपस्थाय प्रतिसरमाबध्नीरन् १२ हविषा सर्वप्रायश्चित्तानि हुत्वा हविःशेषान् भक्षयन्ति भक्षोऽस्यमृतभक्षः इति १३ भक्षस्य शेषं नयन्ति पुत्राय प्रियाय प्रियवादिने पुत्रभार्यायै । पुत्रवान् भवति पुत्रवती भवतीति वैवस्वतोऽब्रवीत् ।

इति २ योऽस्य कौष्ठ्यः इति तिसृभिर्यमगाथाभिस्त्रिः प्रदक्षिणं परिगायन्ति ३ दक्षिणेन करकूपं गत्वा प्राचीनावीतं कृत्वा सव्यं जान्वाच्य हविरादाय मिषं मिषँ स्वधा पितृभ्यः इति पिण्डं ददाति ४ त्रीनुदकाञ्जलीनुपनिनीयायम्य प्राणान् सप्तभिर्व्याहृतिभिः सप्त पदानि प्राञ्चो गच्छन्ति ५ त्रीन् हि स्वर्गा-ल्लो ँ! कानारूढा भवन्तीति विज्ञायते ६ दधिक्राव्णो अकारिषम् इति पुनः प्राणानायम्य यथेतं प्रत्येत्य नमः करकूपेभ्यो नमः करकूपेभ्यो नमः करकूपेभ्यः इति करकूपमुपस्थाय यस्मै कामाय यममभिवादयन्ते ७ यमो दाधार इत्यनुवाकशेषेण हविरुद्धरन्ति ८ नाके सुपर्णम् इति प्रवाहयन्ति ९ उरुँ हि राजा वरुणश्रकार इत्यनुवाकेनापोऽवगाहन्ते १० आपोहिष्ठीयाभिर्मार्जयन्ते ११ यमेन दत्तं त्रित एनमायुनक् इति चतसृभिरादित्यमुपस्थाय प्रतिसरमाबध्नीरन् १२ हविषा सर्वप्रायश्चित्तानि हुत्वा हविःशेषान् भक्षयन्ति भक्षोऽस्यमृतभक्षः इति १३ भक्षस्य शेषं नयन्ति पुत्राय प्रियाय प्रियवादिने पुत्रभार्यायै । पुत्रवान् भवति पुत्रवती भवतीति वैवस्वतोऽब्रवीत् ।

2197

aq;j§;,;' Ãäh' } yh\ W@h' Ã;dx;h' v; /;ryte y;vÃ; s\ xy' mNyet 1 as\ xyej§wivRrMy;¦y a;yuãmte puro@;xm·;kp;l' invRpet( 2 xtÕã,l;' phivãk;' v; yo Jyog;my;vITyuÿ_m( 3 purSt;d;yuãmTy;" p;ÉqÕTy; v; yjet 4 g[;mePyek p;ÉqÕtI \ sm;mn²Nt 5 bihÏo v;np[Sqo v;ry;' ce;vix·;in pv;R

athAjasrANAM dvyahaM tr?yahaMM SaDahaM dvAdafAhaM vA dhArayate yAvadvA saMM fayaM manyeta 1 asaMM faye'jasrairviramyAgnaya AyuSmate puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapet 2 fatakqSNalAM paxcahaviSkAM vA yo jyogAmayAvItyuktam 3 purastAdAyuSmatyAH pAthikqtyA vA yajeta 4 grAme'pyeke pAthikqtIMM samAmananti 5 bahiSTho vAnaprastho vAraNyamavatiSTheta , grAmaM vA pravifed rAjxAnumato brAhmaNaifca saha vanadhAnyena 6 api vA nAjasrAn kurvIta , prAgdiSTagamanAd vihAraMM sAdhayet 7 prete'pi viharaNameke samAmananti , tadanardhukaM prajAyA iti vijxAyate 8 udagayane pramItAH sauryeNa pathA devalokaM yAnti dakSiNAyane saumyena pitqlokamiti vijxAyate 9 udagayana ApUryamANapakSe divA kratvante freyo maraNamityupadifanti 10 yadi pUrvapakSe rAtrau maraNaMM fazketa sAyamAhutiMM hutvA tadaiva prAtarAhutiM juhuyAt 11 yadyaparapakSe sAyaM prAtarAhutibhirenaM pUrvapakSaM nayet 12 darfaM ca kuryAt 13 iSTyavibhave pradhAnadevatAbhyafcaturgqhItAnyAjyA-nyekaikasyai devatAyai puronuvAkyAmanUcya yAjyayA juhuyAt 14 atha yadi cAturmAsyamadhye pUrvavadeva sAyaMprAtarAhutibhirdarfapUrNamAsAbhyAM ceSTvAvafiSTAni parvANyAnIya saMM sthApayet 15 pafvavibhave taddaivataM puroDAfamAmikSAM pUrNAhutiM vA kuryAt 16 mriyamANasyaivaM na yajxalopo bhavatIti vijxAyate 17 8

athAjasrANAM dvyahaM tr! yahaMM SaDahaM dvAdafAhaM vA dhArayate yAvadvA saMM fayaM manyeta 1 asaMM faye'jasrairviramyAgnaya AyuSmate puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapet 2 fatakqSNalAM paxcahaviSkAM vA yo jyogAmayAvItyuktam 3 purastAdAyuSmatyAH pAthikqtyA vA yajeta 4 grAme'pyeke pAthikqtI MM! samAmananti 5 bahiSTho vAnaprastho vAraNyamavatiSTheta , grAmaM vA pravifed rAjxAnumato brAhmaNaifca saha vanadhAnyena 6 api vA nAjasrAn kurvIta , prAgdiSTagamanAd vihAraMM sAdhayet 7 prete'pi viharaNameke samAmananti , tadanardhukaM prajAyA iti vijxAyate 8 udagayane pramItAH sauryeNa pathA devalokaM yAnti dakSiNAyane saumyena pitqlokamiti vijxAyate 9 udagayana ApUryamANapakSe divA kratvante freyo maraNamityupadifanti 10 yadi pUrvapakSe rAtrau maraNaMM fazketa sAyamAhuti MM! hutvA tadaiva prAtarAhutiM juhuyAt 11 yadyaparapakSe sAyaM prAtarAhutibhirenaM pUrvapakSaM nayet 12 darfaM ca kuryAt 13 iSTyavibhave pradhAnadevatAbhyafcaturgqhItAnyAjyA-nyekaikasyai devatAyai puronuvAkyAmanUcya yAjyayA juhuyAt 14 atha yadi cAturmAsyamadhye pUrvavadeva sAyaMprAtarAhutibhirdarfapUrNamAsAbhyAM ceSTvAvafiSTAni parvANyAnIya saMM sthApayet 15 pafvavibhave taddaivataM puroDAfamAmikSAM pUrNAhutiM vA kuryAt 16 mriyamANasyaivaM na yajxalopo bhavatIti vijxAyate 17 8

अथाजस्राणां द्व्यहं त्र्?यहँ षडहं द्वादशाहं वा धारयते यावद्वा सँ शयं मन्येत १ असँ शयेऽजस्रैर्विरम्याग्नय आयुष्मते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेत् २ शतकृष्णलां पञ्चहविष्कां वा यो ज्योगामयावीत्युक्तम् ३ पुरस्तादायुष्मत्याः पाथिकृत्या वा यजेत ४ ग्रामेऽप्येके पाथिकृतीँ समामनन्ति ५ बहिष्ठो वानप्रस्थो वारण्यमवतिष्ठेत । ग्रामं वा प्रविशेद् राज्ञानुमतो ब्राह्मणैश्च सह वनधान्येन ६ अपि वा नाजस्रान् कुर्वीत । प्राग्दिष्टगमनाद् विहारँ साधयेत् ७ प्रेतेऽपि विहरणमेके समामनन्ति । तदनर्धुकं प्रजाया इति विज्ञायते ८ उदगयने प्रमीताः सौर्येण पथा देवलोकं यान्ति दक्षिणायने सौम्येन पितृलोकमिति विज्ञायते ९ उदगयन आपूर्यमाणपक्षे दिवा क्रत्वन्ते श्रेयो मरणमित्युपदिशन्ति १० यदि पूर्वपक्षे रात्रौ मरणँ शङ्केत सायमाहुतिँ हुत्वा तदैव प्रातराहुतिं जुहुयात् ११ यद्यपरपक्षे सायं प्रातराहुतिभिरेनं पूर्वपक्षं नयेत् १२ दर्शं च कुर्यात् १३ इष्ट्यविभवे प्रधानदेवताभ्यश्चतुर्गृहीतान्याज्या-न्येकैकस्यै देवतायै पुरोनुवाक्यामनूच्य याज्यया जुहुयात् १४ अथ यदि चातुर्मास्यमध्ये पूर्ववदेव सायंप्रातराहुतिभिर्दर्शपूर्णमासाभ्यां चेष्ट्वावशिष्टानि पर्वाण्यानीय सँ स्थापयेत् १५ पश्वविभवे तद्दैवतं पुरोडाशमामिक्षां पूर्णाहुतिं वा कुर्यात् १६ म्रियमाणस्यैवं न यज्ञलोपो भवतीति विज्ञायते १७ ८

अथाजस्राणां द्व्यहं त्र्! यहँ षडहं द्वादशाहं वा धारयते यावद्वा सँ शयं मन्येत १ असँ शयेऽजस्रैर्विरम्याग्नय आयुष्मते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेत् २ शतकृष्णलां पञ्चहविष्कां वा यो ज्योगामयावीत्युक्तम् ३ पुरस्तादायुष्मत्याः पाथिकृत्या वा यजेत ४ ग्रामेऽप्येके पाथिकृती ँ! समामनन्ति ५ बहिष्ठो वानप्रस्थो वारण्यमवतिष्ठेत । ग्रामं वा प्रविशेद् राज्ञानुमतो ब्राह्मणैश्च सह वनधान्येन ६ अपि वा नाजस्रान् कुर्वीत । प्राग्दिष्टगमनाद् विहारँ साधयेत् ७ प्रेतेऽपि विहरणमेके समामनन्ति । तदनर्धुकं प्रजाया इति विज्ञायते ८ उदगयने प्रमीताः सौर्येण पथा देवलोकं यान्ति दक्षिणायने सौम्येन पितृलोकमिति विज्ञायते ९ उदगयन आपूर्यमाणपक्षे दिवा क्रत्वन्ते श्रेयो मरणमित्युपदिशन्ति १० यदि पूर्वपक्षे रात्रौ मरणँ शङ्केत सायमाहुति ँ! हुत्वा तदैव प्रातराहुतिं जुहुयात् ११ यद्यपरपक्षे सायं प्रातराहुतिभिरेनं पूर्वपक्षं नयेत् १२ दर्शं च कुर्यात् १३ इष्ट्यविभवे प्रधानदेवताभ्यश्चतुर्गृहीतान्याज्या-न्येकैकस्यै देवतायै पुरोनुवाक्यामनूच्य याज्यया जुहुयात् १४ अथ यदि चातुर्मास्यमध्ये पूर्ववदेव सायंप्रातराहुतिभिर्दर्शपूर्णमासाभ्यां चेष्ट्वावशिष्टानि पर्वाण्यानीय सँ स्थापयेत् १५ पश्वविभवे तद्दैवतं पुरोडाशमामिक्षां पूर्णाहुतिं वा कुर्यात् १६ म्रियमाणस्यैवं न यज्ञलोपो भवतीति विज्ञायते १७ ८

2206

it 10 tUã,I' ivúTy Ã;dxgOhIten §uc' pUrÉyTv; tUã,I \ üTv; p[etem;Ty; Tyetd;id kmR p[itp´te 11 9

iti 10 tUSNIM vihqtya dvAdafagqhItena srucaM pUrayitvA tUSNIMM hutvA prete'mAtyA ityetadAdi karma pratipadyate 11 9

iti 10 tUSNIM vihqtya dvAdafagqhItena srucaM pUrayitvA tUSNI MM! hutvA prete'mAtyA ityetadAdi karma pratipadyate 11 9

इति १० तूष्णीं विहृत्य द्वादशगृहीतेन स्रुचं पूरयित्वा तूष्णीँ हुत्वा प्रेतेऽमात्या इत्येतदादि कर्म प्रतिपद्यते ११ ९

इति १० तूष्णीं विहृत्य द्वादशगृहीतेन स्रुचं पूरयित्वा तूष्णी ँ! हुत्वा प्रेतेऽमात्या इत्येतदादि कर्म प्रतिपद्यते ११ ९

2215

it l*ikk¦;vup;vrohyit 5 ar

iti laukike'gnAvupAvarohayati 5 araNyorvopAvarohya manthet 6 yadaraNyoH samArUDhaH syAnnirvartamAne pretamanvArambhayitvaitaM mantraM japet 7 viharaNAdi samAnam 8 pravAsamaraNe saMgrAme vAhane vA farIramAdAya vidhinA dAhayet 9 AhitAgniM jane pramItamupafrutyAgnaye pathikqte puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapet , pUrNAhutiM vA kuryAt , prAcInAvItI juhotItyeke 10 etasminneva vihAre paitqmedhikaM karma pratipadyate 11 yadyetasminnahani farIrANyAharanti yadyanya-smiMM stasyAbhivAnyavatsAyai payasAgnihotramityuktam 12 AhitAgniM jane pramItaM tailadra ?oNyAmavadhAya fakaTenAharanti 13 nirmanthyena vA dagdhvA kqSNAjine-'sthInyupanahyAhatena vAsasA saMveSTya dIrghavaMM fe prabadhyAnadho nidadhAnAH prayatA mqnmayabhojina Aharanti 14 10

iti laukike'gnAvupAvarohayati 5 araNyorvopAvarohya manthet 6 yadaraNyoH samArUDhaH syAnnirvartamAne pretamanvArambhayitvaitaM mantraM japet 7 viharaNAdi samAnam 8 pravAsamaraNe saMgrAme vAhane vA farIramAdAya vidhinA dAhayet 9 AhitAgniM jane pramItamupafrutyAgnaye pathikqte puroDAfamaSTAkapAlaM nirvapet , pUrNAhutiM vA kuryAt , prAcInAvItI juhotItyeke 10 etasminneva vihAre paitqmedhikaM karma pratipadyate 11 yadyetasminnahani farIrANyAharanti yadyanya-smiMM stasyAbhivAnyavatsAyai payasAgnihotramityuktam 12 AhitAgniM jane pramItaM tailadro NyAmavadhAya fakaTenAharanti 13 nirmanthyena vA dagdhvA kqSNAjine-'sthInyupanahyAhatena vAsasA saMveSTya dIrghavaMM fe prabadhyAnadho nidadhAnAH prayatA mqnmayabhojina Aharanti 14 10

इति लौकिकेऽग्नावुपावरोहयति ५ अरण्योर्वोपावरोह्य मन्थेत् ६ यदरण्योः समारूढः स्यान्निर्वर्तमाने प्रेतमन्वारम्भयित्वैतं मन्त्रं जपेत् ७ विहरणादि समानम् ८ प्रवासमरणे संग्रामे वाहने वा शरीरमादाय विधिना दाहयेत् ९ आहिताग्निं जने प्रमीतमुपश्रुत्याग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेत् । पूर्णाहुतिं वा कुर्यात् । प्राचीनावीती जुहोतीत्येके १० एतस्मिन्नेव विहारे पैतृमेधिकं कर्म प्रतिपद्यते ११ यद्येतस्मिन्नहनि शरीराण्याहरन्ति यद्यन्य-स्मिँ स्तस्याभिवान्यवत्सायै पयसाग्निहोत्रमित्युक्तम् १२ आहिताग्निं जने प्रमीतं तैलद्र ?ोण्यामवधाय शकटेनाहरन्ति १३ निर्मन्थ्येन वा दग्ध्वा कृष्णाजिने-ऽस्थीन्युपनह्याहतेन वाससा संवेष्ट्य दीर्घवँ शे प्रबध्यानधो निदधानाः प्रयता मृन्मयभोजिन आहरन्ति १४ १०

इति लौकिकेऽग्नावुपावरोहयति ५ अरण्योर्वोपावरोह्य मन्थेत् ६ यदरण्योः समारूढः स्यान्निर्वर्तमाने प्रेतमन्वारम्भयित्वैतं मन्त्रं जपेत् ७ विहरणादि समानम् ८ प्रवासमरणे संग्रामे वाहने वा शरीरमादाय विधिना दाहयेत् ९ आहिताग्निं जने प्रमीतमुपश्रुत्याग्नये पथिकृते पुरोडाशमष्टाकपालं निर्वपेत् । पूर्णाहुतिं वा कुर्यात् । प्राचीनावीती जुहोतीत्येके १० एतस्मिन्नेव विहारे पैतृमेधिकं कर्म प्रतिपद्यते ११ यद्येतस्मिन्नहनि शरीराण्याहरन्ति यद्यन्य-स्मिँ स्तस्याभिवान्यवत्सायै पयसाग्निहोत्रमित्युक्तम् १२ आहिताग्निं जने प्रमीतं तैलद्रो ण्यामवधाय शकटेनाहरन्ति १३ निर्मन्थ्येन वा दग्ध्वा कृष्णाजिने-ऽस्थीन्युपनह्याहतेन वाससा संवेष्ट्य दीर्घवँ शे प्रबध्यानधो निदधानाः प्रयता मृन्मयभोजिन आहरन्ति १४ १०

2218

t;in g[;mmy;Rd;y;' p[itÏ;Py;¦In( pwtOmeÉ/kù c .;<@Ö inhRr²Nt 1 n;sit yjm;ne g[;mmy;Rd;m¦Inithreyu" ) y´ithreyul*Rikk;" s'p´erÉ¥it ivD;yte 2 p[vsn( yjm;noÉ¦>y" párd;y gOh;neit ) tSm;d( g[;mmy;Rd;' n;ithr²Nt 3 xrIrwr¦In( sm;nIy dhnvdvk;x' joWÉyTv; p[etem;Ty; Tyetd;id kmR p[itp´te 4 tyoyR" pUvoR Ém[yet yjm;n" pI v; tSy;É¦]et;y;' iptOme/" s'p´te 5 y" p;ÿSy*p;snen 6 shwv p[mIte shwv iptOme/" 7 d;rkmRÉ, y´xÿ_ a;Tm;qRmGNy;/ey' kÚy;R¶xR-pU,Rm;s;g[y,;q| c ) xeW;É, km;RÉ, n .v²Nt 8 y´;iht;É¦" pxu>yo Ém[yet a; g;vo aGmn( it Ã¹ ctugORhIte juüy;t( 9 y´;iht;É¦rxinhto Ém[yet tSy p[;yÉÿ' mU/;Rn' idvo arit' pOÉqVy;" it ctugORhIt' juüy;t( ) Etdev;Sy p[;yÉÿ' .vit 10 y´;iht;É¦ivRWd·o Ém[yet tSy p[;yÉÿ' nmo aStu speR>y" it itsOÉ.tugORhIt; a;ütIjuRüy;t( 11 y´;iht;É¦rPsu Ém[yet tSy p[;yÉÿ' m' me v¨, Ð tæv; y;Ém it Ã¹ ctugORhIte juüy;t( 12 y´;iht;É¦dR \ i·^>yo Ém[yet tSy p[;yÉÿ' d\ ·^;>y;' m²lMlUn( it Ã¹ ctugORhIte juüy;t( 13 11

tAni grAmamaryAdAyAM pratiSThApyAgnIn paitqmedhikaM ca bhANDaM nirharanti 1 nAsati yajamAne grAmamaryAdAmagnInatihareyuH , yadyatihareyurlaukikAH saMpadyeranniti vijxAyate 2 pravasan yajamAno'gnibhyaH paridAya gqhAneti , tasmAd grAmamaryAdAM nAtiharanti 3 farIrairagnIn samAnIya dahanavadavakAfaM joSayitvA prete'mAtyA ityetadAdi karma pratipadyate 4 tayoryaH pUrvo mriyeta yajamAnaH patnI vA tasyAgnitretAyAM pitqmedhaH saMpadyate 5 yaH pafcAttasyaupAsanena 6 sahaiva pramIte sahaiva pitqmedhaH 7 dArakarmaNi yadyafakta AtmArthamagnyAdheyaM kuryAddarfa-pUrNamAsAgrayaNArthaM ca , feSANi karmANi na bhavanti 8 yadyAhitAgniH pafubhyo mriyeta A gAvo agman iti dve caturgqhIte juhuyAt 9 yadyAhitAgnirafanihato mriyeta tasya prAyafcittaM mUrdhAnaM divo aratiM pqthivyAH iti caturgqhItaM juhuyAt , etadevAsya prAyafcittaM bhavati 10 yadyAhitAgnirviSadaSTo mriyeta tasya prAyafcittaM namo astu sarpebhyaH iti tisqbhifcaturgqhItA AhutIrjuhuyAt 11 yadyAhitAgnirapsu mriyeta tasya prAyafcittaM imaM me varuNa . tattvA yAmi iti dve caturgqhIte juhuyAt 12 yadyAhitAgnirdaMM STribhyo mriyeta tasya prAyafcittaM daMM STrAbhyAM malimlUn iti dve caturgqhIte juhuyAt 13 11

tAni grAmamaryAdAyAM pratiSThApyAgnIn paitqmedhikaM ca bhANDaM nirharanti 1 nAsati yajamAne grAmamaryAdAmagnInatihareyuH , yadyatihareyurlaukikAH saMpadyeranniti vijxAyate 2 pravasan yajamAno'gnibhyaH paridAya gqhAneti , tasmAd grAmamaryAdAM nAtiharanti 3 farIrairagnIn samAnIya dahanavadavakAfaM joSayitvA prete'mAtyA ityetadAdi karma pratipadyate 4 tayoryaH pUrvo mriyeta yajamAnaH patnI vA tasyAgnitretAyAM pitqmedhaH saMpadyate 5 yaH pafcAttasyaupAsanena 6 sahaiva pramIte sahaiva pitqmedhaH 7 dArakarmaNi yadyafakta AtmArthamagnyAdheyaM kuryAddarfa-pUrNamAsAgrayaNArthaM ca , feSANi karmANi na bhavanti 8 yadyAhitAgniH pafubhyo mriyeta A gAvo agman iti dve caturgqhIte juhuyAt 9 yadyAhitAgnirafanihato mriyeta tasya prAyafcittaM mUrdhAnaM divo aratiM pqthivyAH iti caturgqhItaM juhuyAt , etadevAsya prAyafcittaM bhavati 10 yadyAhitAgnirviSadaSTo mriyeta tasya prAyafcittaM namo astu sarpebhyaH iti tisqbhifcaturgqhItA AhutIrjuhuyAt 11 yadyAhitAgnirapsu mriyeta tasya prAyafcittaM imaM me varuNa . tattvA yAmi iti dve caturgqhIte juhuyAt 12 yadyAhitAgnirda MM! STribhyo mriyeta tasya prAyafcittaM daMM STrAbhyAM malimlUn iti dve caturgqhIte juhuyAt 13 11

तानि ग्राममर्यादायां प्रतिष्ठाप्याग्नीन् पैतृमेधिकं च भाण्डं निर्हरन्ति १ नासति यजमाने ग्राममर्यादामग्नीनतिहरेयुः । यद्यतिहरेयुर्लौकिकाः संपद्येरन्निति विज्ञायते २ प्रवसन् यजमानोऽग्निभ्यः परिदाय गृहानेति । तस्माद् ग्राममर्यादां नातिहरन्ति ३ शरीरैरग्नीन् समानीय दहनवदवकाशं जोषयित्वा प्रेतेऽमात्या इत्येतदादि कर्म प्रतिपद्यते ४ तयोर्यः पूर्वो म्रियेत यजमानः पत्नी वा तस्याग्नित्रेतायां पितृमेधः संपद्यते ५ यः पश्चात्तस्यौपासनेन ६ सहैव प्रमीते सहैव पितृमेधः ७ दारकर्मणि यद्यशक्त आत्मार्थमग्न्याधेयं कुर्याद्दर्श-पूर्णमासाग्रयणार्थं च । शेषाणि कर्माणि न भवन्ति ८ यद्याहिताग्निः पशुभ्यो म्रियेत आ गावो अग्मन् इति द्वे चतुर्गृहीते जुहुयात् ९ यद्याहिताग्निरशनिहतो म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं मूर्धानं दिवो अरतिं पृथिव्याः इति चतुर्गृहीतं जुहुयात् । एतदेवास्य प्रायश्चित्तं भवति १० यद्याहिताग्निर्विषदष्टो म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं नमो अस्तु सर्पेभ्यः इति तिसृभिश्चतुर्गृहीता आहुतीर्जुहुयात् ११ यद्याहिताग्निरप्सु म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं इमं मे वरुण ॥ तत्त्वा यामि इति द्वे चतुर्गृहीते जुहुयात् १२ यद्याहिताग्निर्दँ ष्ट्रिभ्यो म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं दँ ष्ट्राभ्यां मलिम्लून् इति द्वे चतुर्गृहीते जुहुयात् १३ ११

तानि ग्राममर्यादायां प्रतिष्ठाप्याग्नीन् पैतृमेधिकं च भाण्डं निर्हरन्ति १ नासति यजमाने ग्राममर्यादामग्नीनतिहरेयुः । यद्यतिहरेयुर्लौकिकाः संपद्येरन्निति विज्ञायते २ प्रवसन् यजमानोऽग्निभ्यः परिदाय गृहानेति । तस्माद् ग्राममर्यादां नातिहरन्ति ३ शरीरैरग्नीन् समानीय दहनवदवकाशं जोषयित्वा प्रेतेऽमात्या इत्येतदादि कर्म प्रतिपद्यते ४ तयोर्यः पूर्वो म्रियेत यजमानः पत्नी वा तस्याग्नित्रेतायां पितृमेधः संपद्यते ५ यः पश्चात्तस्यौपासनेन ६ सहैव प्रमीते सहैव पितृमेधः ७ दारकर्मणि यद्यशक्त आत्मार्थमग्न्याधेयं कुर्याद्दर्श-पूर्णमासाग्रयणार्थं च । शेषाणि कर्माणि न भवन्ति ८ यद्याहिताग्निः पशुभ्यो म्रियेत आ गावो अग्मन् इति द्वे चतुर्गृहीते जुहुयात् ९ यद्याहिताग्निरशनिहतो म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं मूर्धानं दिवो अरतिं पृथिव्याः इति चतुर्गृहीतं जुहुयात् । एतदेवास्य प्रायश्चित्तं भवति १० यद्याहिताग्निर्विषदष्टो म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं नमो अस्तु सर्पेभ्यः इति तिसृभिश्चतुर्गृहीता आहुतीर्जुहुयात् ११ यद्याहिताग्निरप्सु म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं इमं मे वरुण ॥ तत्त्वा यामि इति द्वे चतुर्गृहीते जुहुयात् १२ यद्याहिताग्निर्द ँ! ष्ट्रिभ्यो म्रियेत तस्य प्रायश्चित्तं दँ ष्ट्राभ्यां मलिम्लून् इति द्वे चतुर्गृहीते जुहुयात् १३ ११

2221

y´;iht;É¦" p[oiWt" p[mIto n p[D;yet y;' idxmÉ.p[iSqt" Sy;t( t;mSy;É¦É." k=' dheyu" 1 aip v; ]IÉ, Wi·xt;in pl;xvONt;n;' tw" Õã,;Éjne pu¨W;Õit' kÚvR²Nt ) pl;xvLk" kÚxwv;R s'É/Wu s've·ä cTv;ár \ xt; ixr" p[kLpyte ) dxÉ.g[IRv;m( ) iv \ xTyor" ) i] \ xtodrm( ) p;xt;p;xtwkkù b;üm( ) t;>y;mev pÉ."pÉ.r-©lI¨pkLpyte ) s¢Ty;s¢Tywkkù p;dm( ) t;>y;mev pÉ."-pÉ.r©lI¨pkLpyte ) a·;É." ixXnm( ) Ã;dxÉ.vORW,m( ) tw" Õã,;ixne pu¨W;Õit' ÕTv; ;pÉyTv;l'ÕTy;NtveRid Õã,;Éjn' d²=,;g[Ivm/rlom;StIyR tiSm¥enmuæ;;n' inp;Ty pÿodxen;hten v;ss; p[Cz;´ b;N/v;" pyuRpivx²Nt aymSys* ySy t me¦y" it 3 p[etem;Ty;" Tyetd;id kmR p[itp´te 4 yid t;in n ivNdern( nv;n;' d.;R,;' y;ÉDk;n;' v; vO=;,;' vONtw" Õã,;Éjne pu¨W;Õit' ÕTv; t;mSy;É¦É.dRheyuárit ivD;yte 5 yid t;in n ivNdern( .UMy;' p;\ sUnuõÈTy tw" Õã,;ixne pu¨W;Õit' ÕTv; m/un; sipRW; v; s\ sOJy ivÉ/n; dheyu" 6 y´ev' Õte punr;gCz¹d( `OtkÚM.;duNm¦Sy j;tkmRp[.Oit Ã;dxr;]' v[t' cárTv; tywv j;yy;¦In;/;y v[;Tyen pxun; yjet 7 Égár' gTv;¦ye k;m;yei·' invRpet( 8 éâPstw" £tuÉ.yRjeteit ivD;yte 9 12

yadyAhitAgniH proSitaH pramIto na prajxAyeta yAM difamabhiprasthitaH syAt tAmasyAgnibhiH kakSaM daheyuH 1 api vA trINi SaSTifatAni palAfavqntAnAM taiH kqSNAjine puruSAkqtiM kurvanti , palAfavalkaiH kufairvA saMdhiSu saMveSTya catvAriMM fatA firaH prakalpayate , dafabhirgrIvAm , viMM fatyoraH , triMM fatodaram , paxcAfatApaxcAfataikaikaM bAhum , tAbhyAmeva paxcabhiHpaxcabhira-zgulIrupakalpayate , saptatyAsaptatyaikaikaM pAdam , tAbhyAmeva paxcabhiH-paxcabhirazgulIrupakalpayate , aSTAbhiH fifnam , dvAdafabhirvqSaNam , taiH kqSNAfine puruSAkqtiM kqtvA snApayitvAlaMkqtyAntarvedi kqSNAjinaM dakSiNAgrIvamadharalomAstIrya tasminnenamuttAnaM nipAtya pattodafenAhatena vAsasA pracchAdya bAndhavAH paryupavifanti ayamasyasau yasya ta ime'gnayaH iti 3 prete'mAtyAH ityetadAdi karma pratipadyate 4 yadi tAni na vinderan navAnAM darbhANAM yAjxikAnAM vA vqkSANAM vqntaiH kqSNAjine puruSAkqtiM kqtvA tAmasyAgnibhirdaheyuriti vijxAyate 5 yadi tAni na vinderan bhUmyAM pAMM sUnuddhqtya taiH kqSNAfine puruSAkqtiM kqtvA madhunA sarpiSA vA saMM sqjya vidhinA daheyuH 6 yadyevaM kqte punarAgacched ghqtakumbhAdunmagnasya jAtakarmaprabhqti dvAdafarAtraM vrataM caritvA tayaiva jAyayAgnInAdhAya vrAtyena pafunA yajeta 7 giriM gatvAgnaye kAmAyeSTiM nirvapet 8 IpsitaiH kratubhiryajeteti vijxAyate 9 12

yadyAhitAgniH proSitaH pramIto na prajxAyeta yAM difamabhiprasthitaH syAt tAmasyAgnibhiH kakSaM daheyuH 1 api vA trINi SaSTifatAni palAfavqntAnAM taiH kqSNAjine puruSAkqtiM kurvanti , palAfavalkaiH kufairvA saMdhiSu saMveSTya catvAri MM! fatA firaH prakalpayate , dafabhirgrIvAm , vi MM! fatyoraH , tri MM! fatodaram , paxcAfatApaxcAfataikaikaM bAhum , tAbhyAmeva paxcabhiHpaxcabhira-zgulIrupakalpayate , saptatyAsaptatyaikaikaM pAdam , tAbhyAmeva paxcabhiH-paxcabhirazgulIrupakalpayate , aSTAbhiH fifnam , dvAdafabhirvqSaNam , taiH kqSNAfine puruSAkqtiM kqtvA snApayitvAlaMkqtyAntarvedi kqSNAjinaM dakSiNAgrIvamadharalomAstIrya tasminnenamuttAnaM nipAtya pattodafenAhatena vAsasA pracchAdya bAndhavAH paryupavifanti ayamasyasau yasya ta ime'gnayaH iti 3 prete'mAtyAH ityetadAdi karma pratipadyate 4 yadi tAni na vinderan navAnAM darbhANAM yAjxikAnAM vA vqkSANAM vqntaiH kqSNAjine puruSAkqtiM kqtvA tAmasyAgnibhirdaheyuriti vijxAyate 5 yadi tAni na vinderan bhUmyAM pAMM sUnuddhqtya taiH kqSNAfine puruSAkqtiM kqtvA madhunA sarpiSA vA saMM sqjya vidhinA daheyuH 6 yadyevaM kqte punarAgacched ghqtakumbhAdunmagnasya jAtakarmaprabhqti dvAdafarAtraM vrataM caritvA tayaiva jAyayAgnInAdhAya vrAtyena pafunA yajeta 7 giriM gatvAgnaye kAmAyeSTiM nirvapet 8 IpsitaiH kratubhiryajeteti vijxAyate 9 12

यद्याहिताग्निः प्रोषितः प्रमीतो न प्रज्ञायेत यां दिशमभिप्रस्थितः स्यात् तामस्याग्निभिः कक्षं दहेयुः १ अपि वा त्रीणि षष्टिशतानि पलाशवृन्तानां तैः कृष्णाजिने पुरुषाकृतिं कुर्वन्ति । पलाशवल्कैः कुशैर्वा संधिषु संवेष्ट्य चत्वारिँ शता शिरः प्रकल्पयते । दशभिर्ग्रीवाम् । विँ शत्योरः । त्रिँ शतोदरम् । पञ्चाशतापञ्चाशतैकैकं बाहुम् । ताभ्यामेव पञ्चभिःपञ्चभिर-ङ्गुलीरुपकल्पयते । सप्तत्यासप्तत्यैकैकं पादम् । ताभ्यामेव पञ्चभिः-पञ्चभिरङ्गुलीरुपकल्पयते । अष्टाभिः शिश्नम् । द्वादशभिर्वृषणम् । तैः कृष्णाशिने पुरुषाकृतिं कृत्वा स्नापयित्वालंकृत्यान्तर्वेदि कृष्णाजिनं दक्षिणाग्रीवमधरलोमास्तीर्य तस्मिन्नेनमुत्तानं निपात्य पत्तोदशेनाहतेन वाससा प्रच्छाद्य बान्धवाः पर्युपविशन्ति अयमस्यसौ यस्य त इमेऽग्नयः इति ३ प्रेतेऽमात्याः इत्येतदादि कर्म प्रतिपद्यते ४ यदि तानि न विन्देरन् नवानां दर्भाणां याज्ञिकानां वा वृक्षाणां वृन्तैः कृष्णाजिने पुरुषाकृतिं कृत्वा तामस्याग्निभिर्दहेयुरिति विज्ञायते ५ यदि तानि न विन्देरन् भूम्यां पाँ सूनुद्धृत्य तैः कृष्णाशिने पुरुषाकृतिं कृत्वा मधुना सर्पिषा वा सँ सृज्य विधिना दहेयुः ६ यद्येवं कृते पुनरागच्छेद् घृतकुम्भादुन्मग्नस्य जातकर्मप्रभृति द्वादशरात्रं व्रतं चरित्वा तयैव जाययाग्नीनाधाय व्रात्येन पशुना यजेत ७ गिरिं गत्वाग्नये कामायेष्टिं निर्वपेत् ८ ईप्सितैः क्रतुभिर्यजेतेति विज्ञायते ९ १२

यद्याहिताग्निः प्रोषितः प्रमीतो न प्रज्ञायेत यां दिशमभिप्रस्थितः स्यात् तामस्याग्निभिः कक्षं दहेयुः १ अपि वा त्रीणि षष्टिशतानि पलाशवृन्तानां तैः कृष्णाजिने पुरुषाकृतिं कुर्वन्ति । पलाशवल्कैः कुशैर्वा संधिषु संवेष्ट्य चत्वारि ँ! शता शिरः प्रकल्पयते । दशभिर्ग्रीवाम् । वि ँ! शत्योरः । त्रि ँ! शतोदरम् । पञ्चाशतापञ्चाशतैकैकं बाहुम् । ताभ्यामेव पञ्चभिःपञ्चभिर-ङ्गुलीरुपकल्पयते । सप्तत्यासप्तत्यैकैकं पादम् । ताभ्यामेव पञ्चभिः-पञ्चभिरङ्गुलीरुपकल्पयते । अष्टाभिः शिश्नम् । द्वादशभिर्वृषणम् । तैः कृष्णाशिने पुरुषाकृतिं कृत्वा स्नापयित्वालंकृत्यान्तर्वेदि कृष्णाजिनं दक्षिणाग्रीवमधरलोमास्तीर्य तस्मिन्नेनमुत्तानं निपात्य पत्तोदशेनाहतेन वाससा प्रच्छाद्य बान्धवाः पर्युपविशन्ति अयमस्यसौ यस्य त इमेऽग्नयः इति ३ प्रेतेऽमात्याः इत्येतदादि कर्म प्रतिपद्यते ४ यदि तानि न विन्देरन् नवानां दर्भाणां याज्ञिकानां वा वृक्षाणां वृन्तैः कृष्णाजिने पुरुषाकृतिं कृत्वा तामस्याग्निभिर्दहेयुरिति विज्ञायते ५ यदि तानि न विन्देरन् भूम्यां पाँ सूनुद्धृत्य तैः कृष्णाशिने पुरुषाकृतिं कृत्वा मधुना सर्पिषा वा सँ सृज्य विधिना दहेयुः ६ यद्येवं कृते पुनरागच्छेद् घृतकुम्भादुन्मग्नस्य जातकर्मप्रभृति द्वादशरात्रं व्रतं चरित्वा तयैव जाययाग्नीनाधाय व्रात्येन पशुना यजेत ७ गिरिं गत्वाग्नये कामायेष्टिं निर्वपेत् ८ ईप्सितैः क्रतुभिर्यजेतेति विज्ञायते ९ १२

2228

aq;t" sU]párxeW;n( Vy;:y;Sy;m" 1 b;üm;];" pár/y" SFy" xMy; c 2 p[;dexm;];y;Émit ctugORhIt\ Sy;idit 17 sm;ntN]o v; £É@nen Sv;tvs" Sy;t( 18 asomy;jI n s'nyit ) tSywN{ ;¦o inyt" 19 n;somy;Éjno b[;÷,Sy;¦IWomIy" puro@;xo iv´te ) nwN{ ;¦" s'nyt" ) asomy;Éjnoip b[;÷,Sy;¦IWomIy Tye-kW;m( 20 ¬p;\ xuy;jmNtr; yjTyj;ÉmTv;yeit ivD;yte ) an;r>yv;d TyekW;m( 21 sm;ndevt;\ smvd;y p[crit hivgR,eWu pxug,eWu c 22 pOWd;Jy/;Nyup.OÃt( 23 vnSpte" punrit£My vnSpit' yjet( ) apunrit£My p[crn( p[d²=,m;vOTy;v´et( 24 s;'n;Yy/m;R" pySy; dÉ/ py" pxu 25 ²N{ y;vI .Uy;sm( it y] Kv c pySy; dÉ/ pyo v;Ny] vwdeVy;" ) tq; pxorNy] inidR·;numN],e>y" 26 s\ sO·e ÉmÅ,' mu:y' v; Sv/mR" Sy;t( 27 s;'n;Yyp[;yÉæ;;Ny;Ém=;y;' n iv´Nte 28 y´Nytrd( Vy;p´et yt Ev kÚtoTp;´ p[cret( ) y´u.y' Vy;p´et;Jyen pys; dÝ; v; yju¨TpUten p[cret( 29 a;Jyen v;Éjne Vy;p¥e 30

athAtaH sUtraparifeSAn vyAkhyAsyAmaH 1 bAhumAtrAH paridhayaH sphyaH famyA ca 2 prAdefamAtrANyaratnimAtrANi vedhmakASThAni fuSkANyAdra ?A?Ni vA sava-lkalAni 3 azguSThaparvamAtrabilaH sruvo bhavatyardhaprAdefamAtrabilAH srucaH 4 varuNapraghAseSu yathAprakqti hotAnubrUyAt 5 dvivad brahmAnujAnAti , yathAprakqtyeva vA brahmA prasauti 6 gqhamedhIye na devatA AvAhayati sAmi-dhenyabhAvAt , AvAhayedvA 7 agnIn vAgnI vA paristIryopavasati 8 barhirmuSTiM vA prahqtya samiSTayajurjuhoti 9 yatra kva cAgnau paristIrya hotavyam , anagnau hiraNyamantardhAyAbhijuhuyAt 10 sviSTakqdvikAro vanaspatiH 11 hastena vopayaja upayajati , nAtropastaraNAbhighAraNAni bhavanti 12 anI-kavatena pracarya gqhamedhIyAya vatsAnapAkarotyaparAhNe vA 13 fAlAmukhIye udayanIyena caranti , prAxcaM prAyaNIyamAsAdayati pratyaxcamudayanIyamiti vi-jxAyate 14 dvirAtrAdUrdhvaM tantumatI syAt , utaikAhamuta dvyahaM na juhvati hutamevAsya bhavatIti vijxAyate 15 AdhAnAnantaraM sarvairmantrairekaikaMM famayedA-havanIyaM vA 16 yadi tvareta pafubandhe'gnAviSNubhyAmiti caturgqhItaMM syAditi 17 samAnatantro vA kraiDinena svAtavasaH syAt 18 asomayAjI na saMnayati , tasyaindra ?Agno niyataH 19 nAsomayAjino brAhmaNasyAgnISomIyaH puroDAfo vidyate , naindra ?AgnaH saMnayataH , asomayAjino'pi brAhmaNasyAgnISomIya itye-keSAm 20 upAMM fuyAjamantarA yajatyajAmitvAyeti vijxAyate , anArabhyavAda ityekeSAm 21 samAnadevatAMM samavadAya pracarati havirgaNeSu pafugaNeSu ca 22 pqSadAjyadhAnyupabhqdvat 23 vanaspateH punaratikramya vanaspatiM yajet , apunaratikramya pracaran pradakSiNamAvqtyAvadyet 24 sAMnAyyadharmAH payasyA dadhi payaH pafufca 25 indri yAvI bhUyAsam iti yatra kva ca payasyA dadhi payo vAnyatra vaifvadevyAH , tathA paforanyatra nirdiSTAnumantraNebhyaH 26 saMM sqSTe mifraNaM mukhyaM vA svadharmaH syAt 27 sAMnAyyaprAyafcittAnyAmikSAyAM na vidyante 28 yadyanyatarad vyApadyeta yata eva kutafcotpAdya pracaret , yadyubhayaM vyApadyetAjyena payasA dadhnA vA yajurutpUtena pracaret 29 Ajyena vAjine vyApanne 30

athAtaH sUtraparifeSAn vyAkhyAsyAmaH 1 bAhumAtrAH paridhayaH sphyaH famyA ca 2 prAdefamAtrANyaratnimAtrANi vedhmakASThAni fuSkANyAdrA r!Ni vA sava-lkalAni 3 azguSThaparvamAtrabilaH sruvo bhavatyardhaprAdefamAtrabilAH srucaH 4 varuNapraghAseSu yathAprakqti hotAnubrUyAt 5 dvivad brahmAnujAnAti , yathAprakqtyeva vA brahmA prasauti 6 gqhamedhIye na devatA AvAhayati sAmi-dhenyabhAvAt , AvAhayedvA 7 agnIn vAgnI vA paristIryopavasati 8 barhirmuSTiM vA prahqtya samiSTayajurjuhoti 9 yatra kva cAgnau paristIrya hotavyam , anagnau hiraNyamantardhAyAbhijuhuyAt 10 sviSTakqdvikAro vanaspatiH 11 hastena vopayaja upayajati , nAtropastaraNAbhighAraNAni bhavanti 12 anI-kavatena pracarya gqhamedhIyAya vatsAnapAkarotyaparAhNe vA 13 fAlAmukhIye udayanIyena caranti , prAxcaM prAyaNIyamAsAdayati pratyaxcamudayanIyamiti vi-jxAyate 14 dvirAtrAdUrdhvaM tantumatI syAt , utaikAhamuta dvyahaM na juhvati hutamevAsya bhavatIti vijxAyate 15 AdhAnAnantaraM sarvairmantrairekaikaMM famayedA-havanIyaM vA 16 yadi tvareta pafubandhe'gnAviSNubhyAmiti caturgqhItaMM syAditi 17 samAnatantro vA kraiDinena svAtavasaH syAt 18 asomayAjI na saMnayati , tasyaindrA gno niyataH 19 nAsomayAjino brAhmaNasyAgnISomIyaH puroDAfo vidyate , naindrA gnaH saMnayataH , asomayAjino'pi brAhmaNasyAgnISomIya itye-keSAm 20 upAMM fuyAjamantarA yajatyajAmitvAyeti vijxAyate , anArabhyavAda ityekeSAm 21 samAnadevatAMM samavadAya pracarati havirgaNeSu pafugaNeSu ca 22 pqSadAjyadhAnyupabhqdvat 23 vanaspateH punaratikramya vanaspatiM yajet , apunaratikramya pracaran pradakSiNamAvqtyAvadyet 24 sAMnAyyadharmAH payasyA dadhi payaH pafufca 25 indri yAvI bhUyAsam iti yatra kva ca payasyA dadhi payo vAnyatra vaifvadevyAH , tathA paforanyatra nirdiSTAnumantraNebhyaH 26 saMM sqSTe mifraNaM mukhyaM vA svadharmaH syAt 27 sAMnAyyaprAyafcittAnyAmikSAyAM na vidyante 28 yadyanyatarad vyApadyeta yata eva kutafcotpAdya pracaret , yadyubhayaM vyApadyetAjyena payasA dadhnA vA yajurutpUtena pracaret 29 Ajyena vAjine vyApanne 30

अथातः सूत्रपरिशेषान् व्याख्यास्यामः १ बाहुमात्राः परिधयः स्फ्यः शम्या च २ प्रादेशमात्राण्यरत्निमात्राणि वेध्मकाष्ठानि शुष्काण्याद्र ?ा?णि वा सव-ल्कलानि ३ अङ्गुष्ठपर्वमात्रबिलः स्रुवो भवत्यर्धप्रादेशमात्रबिलाः स्रुचः ४ वरुणप्रघासेषु यथाप्रकृति होतानुब्रूयात् ५ द्विवद् ब्रह्मानुजानाति । यथाप्रकृत्येव वा ब्रह्मा प्रसौति ६ गृहमेधीये न देवता आवाहयति सामि-धेन्यभावात् । आवाहयेद्वा ७ अग्नीन् वाग्नी वा परिस्तीर्योपवसति ८ बर्हिर्मुष्टिं वा प्रहृत्य समिष्टयजुर्जुहोति ९ यत्र क्व चाग्नौ परिस्तीर्य होतव्यम् । अनग्नौ हिरण्यमन्तर्धायाभिजुहुयात् १० स्विष्टकृद्विकारो वनस्पतिः ११ हस्तेन वोपयज उपयजति । नात्रोपस्तरणाभिघारणानि भवन्ति १२ अनी-कवतेन प्रचर्य गृहमेधीयाय वत्सानपाकरोत्यपराह्णे वा १३ शालामुखीये उदयनीयेन चरन्ति । प्राञ्चं प्रायणीयमासादयति प्रत्यञ्चमुदयनीयमिति वि-ज्ञायते १४ द्विरात्रादूर्ध्वं तन्तुमती स्यात् । उतैकाहमुत द्व्यहं न जुह्वति हुतमेवास्य भवतीति विज्ञायते १५ आधानानन्तरं सर्वैर्मन्त्रैरेकैकँ शमयेदा-हवनीयं वा १६ यदि त्वरेत पशुबन्धेऽग्नाविष्णुभ्यामिति चतुर्गृहीतँ स्यादिति १७ समानतन्त्रो वा क्रैडिनेन स्वातवसः स्यात् १८ असोमयाजी न संनयति । तस्यैन्द्र ?ाग्नो नियतः १९ नासोमयाजिनो ब्राह्मणस्याग्नीषोमीयः पुरोडाशो विद्यते । नैन्द्र ?ाग्नः संनयतः । असोमयाजिनोऽपि ब्राह्मणस्याग्नीषोमीय इत्ये-केषाम् २० उपाँ शुयाजमन्तरा यजत्यजामित्वायेति विज्ञायते । अनारभ्यवाद इत्येकेषाम् २१ समानदेवताँ समवदाय प्रचरति हविर्गणेषु पशुगणेषु च २२ पृषदाज्यधान्युपभृद्वत् २३ वनस्पतेः पुनरतिक्रम्य वनस्पतिं यजेत् । अपुनरतिक्रम्य प्रचरन् प्रदक्षिणमावृत्यावद्येत् २४ सांनाय्यधर्माः पयस्या दधि पयः पशुश्च २५ इन्द्रि यावी भूयासम् इति यत्र क्व च पयस्या दधि पयो वान्यत्र वैश्वदेव्याः । तथा पशोरन्यत्र निर्दिष्टानुमन्त्रणेभ्यः २६ सँ सृष्टे मिश्रणं मुख्यं वा स्वधर्मः स्यात् २७ सांनाय्यप्रायश्चित्तान्यामिक्षायां न विद्यन्ते २८ यद्यन्यतरद् व्यापद्येत यत एव कुतश्चोत्पाद्य प्रचरेत् । यद्युभयं व्यापद्येताज्येन पयसा दध्ना वा यजुरुत्पूतेन प्रचरेत् २९ आज्येन वाजिने व्यापन्ने ३०

अथातः सूत्रपरिशेषान् व्याख्यास्यामः १ बाहुमात्राः परिधयः स्फ्यः शम्या च २ प्रादेशमात्राण्यरत्निमात्राणि वेध्मकाष्ठानि शुष्काण्याद्रा र्!णि वा सव-ल्कलानि ३ अङ्गुष्ठपर्वमात्रबिलः स्रुवो भवत्यर्धप्रादेशमात्रबिलाः स्रुचः ४ वरुणप्रघासेषु यथाप्रकृति होतानुब्रूयात् ५ द्विवद् ब्रह्मानुजानाति । यथाप्रकृत्येव वा ब्रह्मा प्रसौति ६ गृहमेधीये न देवता आवाहयति सामि-धेन्यभावात् । आवाहयेद्वा ७ अग्नीन् वाग्नी वा परिस्तीर्योपवसति ८ बर्हिर्मुष्टिं वा प्रहृत्य समिष्टयजुर्जुहोति ९ यत्र क्व चाग्नौ परिस्तीर्य होतव्यम् । अनग्नौ हिरण्यमन्तर्धायाभिजुहुयात् १० स्विष्टकृद्विकारो वनस्पतिः ११ हस्तेन वोपयज उपयजति । नात्रोपस्तरणाभिघारणानि भवन्ति १२ अनी-कवतेन प्रचर्य गृहमेधीयाय वत्सानपाकरोत्यपराह्णे वा १३ शालामुखीये उदयनीयेन चरन्ति । प्राञ्चं प्रायणीयमासादयति प्रत्यञ्चमुदयनीयमिति वि-ज्ञायते १४ द्विरात्रादूर्ध्वं तन्तुमती स्यात् । उतैकाहमुत द्व्यहं न जुह्वति हुतमेवास्य भवतीति विज्ञायते १५ आधानानन्तरं सर्वैर्मन्त्रैरेकैकँ शमयेदा-हवनीयं वा १६ यदि त्वरेत पशुबन्धेऽग्नाविष्णुभ्यामिति चतुर्गृहीतँ स्यादिति १७ समानतन्त्रो वा क्रैडिनेन स्वातवसः स्यात् १८ असोमयाजी न संनयति । तस्यैन्द्रा ग्नो नियतः १९ नासोमयाजिनो ब्राह्मणस्याग्नीषोमीयः पुरोडाशो विद्यते । नैन्द्रा ग्नः संनयतः । असोमयाजिनोऽपि ब्राह्मणस्याग्नीषोमीय इत्ये-केषाम् २० उपाँ शुयाजमन्तरा यजत्यजामित्वायेति विज्ञायते । अनारभ्यवाद इत्येकेषाम् २१ समानदेवताँ समवदाय प्रचरति हविर्गणेषु पशुगणेषु च २२ पृषदाज्यधान्युपभृद्वत् २३ वनस्पतेः पुनरतिक्रम्य वनस्पतिं यजेत् । अपुनरतिक्रम्य प्रचरन् प्रदक्षिणमावृत्यावद्येत् २४ सांनाय्यधर्माः पयस्या दधि पयः पशुश्च २५ इन्द्रि यावी भूयासम् इति यत्र क्व च पयस्या दधि पयो वान्यत्र वैश्वदेव्याः । तथा पशोरन्यत्र निर्दिष्टानुमन्त्रणेभ्यः २६ सँ सृष्टे मिश्रणं मुख्यं वा स्वधर्मः स्यात् २७ सांनाय्यप्रायश्चित्तान्यामिक्षायां न विद्यन्ते २८ यद्यन्यतरद् व्यापद्येत यत एव कुतश्चोत्पाद्य प्रचरेत् । यद्युभयं व्यापद्येताज्येन पयसा दध्ना वा यजुरुत्पूतेन प्रचरेत् २९ आज्येन वाजिने व्यापन्ने ३०

2231

aq p[y;j;nnumN]yte 31 yq;p[ÕTy;´;\ tur" ) tt è?v| devt;n;m;-p[I,;Émit yq;devt\ W$( ) yq;p[ÕTyuÿm" p[y;j" 32 aq;nU-y;j;nnumN]yte 33 a;´;\ tur" p[j;v;n( .Uy;sm( it ) ¬ÿr;\ tur" pxum;n( .Uy;sm( it ) ¬ÿmSy;numN],en nvmm( ) p[qmSy;numN],en dxmm( ) yq;p[ÕTyuÿmonUy;j" 34 iptOyD; n;som;;nuvW$(k;r;Ã; pUv;R" 35 pxum;l>y puro@;x' invRptIit ivD;yte ) anNtrv;doÉ.p[et" ) vpy; p[cyR puro@;xen p[crtIit tÃt( 36 EeN{ ;¦" k;My;n;' pxUn;' p[Õit" ) a¦IWomIy treW;m( 37 vwdeivk Ekkp;l Ekkp;l;n;m( 38 n;Ny] c;tum;RÉsk>yo m;sn;mÉ.rÉ.juhoit 39 pOqG.Ut Ek-kp;lStSy Svdevten p[cyR sv| puro@;xmvd;y iSv·Õt' yjit 40 yo hivgR,e tSy yq;g[y,e 41 ·;numN],;in n;NySy p[Õit' gmyet( 42 inidR·p[ÕTyo" s'inp;te p[ÕitbRlIysI 43 sveRW;\ hivW;' n;n;-s\ Sk;r;,;' yq;p[ÕTynumN],kLp" ) s\ Sk;rpOqKTv;¥ p[Õit' gmyet( 44 aq n=]e·In;' y;Jy;nuv;Ky; yq;sm;»;t; ¬phom; .v²Nt 45 p[;Õt;v;Jy.;g* ) a;»;te s'y;Jye ) yq;Åõ' d²=,; .v²Nt 46 a;¦eym·;kp;lmnumTyw c¨\ svR];nuWjit n=]hivmR?ye 47 anupUvRÉmtr;É.ári·É.rNvh' yjte ) yq; v;qR" 48 t;' } yvr;?y;| i]r?y;Rm;hret( ) aNvhmvix·;in hvI \ iW invRpit ) aq;Ry;q;Ryo-phom;ïuhoit 49 tw²lR©øinRyMyNte ) t Ete k;My;n;muphom; .v²Nt 50 £Tv;d* £tuk;m' k;myet yD;©;d* yD;©k;mm( ) y;vit t] sUyoR gCz¹´] j`Ny' pXyeæ;;vit kÚvIRt yTk;rI Sy;t( puyNtr' v; some 53 yt( pCym;n;n;' p[itîset( purIWe, tt( s'pUryet( 54 ag[e,;hvnIy' iptOyDSy s'cro .vit 55

atha prayAjAnanumantrayate 31 yathAprakqtyAdyAMM fcaturaH , tata UrdhvaM devatAnAmA-prINAmiti yathAdevataMM SaT , yathAprakqtyuttamaH prayAjaH 32 athAnU-yAjAnanumantrayate 33 AdyAMM fcaturaH prajAvAn bhUyAsam iti , uttarAMM fcaturaH pafumAn bhUyAsam iti , uttamasyAnumantraNena navamam , prathamasyAnumantraNena dafamam , yathAprakqtyuttamo'nUyAjaH 34 pitqyajxA nAsomAfcAnuvaSaTkArAdvA pUrvAH 35 pafumAlabhya puroDAfaM nirvapatIti vijxAyate , anantaravAdo'bhipretaH , vapayA pracarya puroDAfena pracaratIti tadvat 36 aindra ?AgnaH kAmyAnAM pafUnAM prakqtiH , agnISomIya itareSAm 37 vaifvadevika ekakapAla ekakapAlAnAm 38 nAnyatra cAturmAsikebhyo mAsanAmabhirabhijuhoti 39 pqthagbhUta eka-kapAlastasya svadevatena pracarya sarvaM puroDAfamavadAya sviSTakqtaM yajati 40 yo havirgaNe tasya yathAgrayaNe 41 iSTAnumantraNAni nAnyasya prakqtiM gamayet 42 nirdiSTaprakqtyoH saMnipAte prakqtirbalIyasI 43 sarveSAMM haviSAM nAnA-saMM skArANAM yathAprakqtyanumantraNakalpaH , saMM skArapqthaktvAnna prakqtiM gamayet 44 atha nakSatreSTInAM yAjyAnuvAkyA yathAsamAmnAtA upahomAfca bhavanti 45 prAkqtAvAjyabhAgau , AmnAte saMyAjye , yathAfraddhaM dakSiNA bhavanti 46 AgneyamaSTAkapAlamanumatyai caruMM sarvatrAnuSajati nakSatrahavirmadhye 47 anupUrvamitarAbhiriSTibhiranvahaM yajate , yathA vArthaH 48 tAM tr?yavarArdhyAM trirardhyAmAharet , anvahamavafiSTAni havIMM Si nirvapati , arthAyArthAyo-pahomAxjuhoti 49 tairlizgairniyamyante , ta ete kAmyAnAmupahomA bhavanti 50 kratvAdau kratukAmaM kAmayeta yajxAzgAdau yajxAzgakAmam , yAvati tatra sUryo gacchedyatra jaghanyaM pafyettAvati kurvIta yatkArI syAt puNyAha eva kuruta iti vijxAyate 51 agreNa prAjahitaM nirUDhasya pAtraprayogo bhavati 52 dakSiNasya havirdhAnasya vihArasya cAgreNa kharaM bahirvAbhyantaraM vA some 53 yat pacyamAnAnAM pratihraset purISeNa tat saMpUrayet 54 agreNAhavanIyaM pitqyajxasya saMcaro bhavati 55

atha prayAjAnanumantrayate 31 yathAprakqtyAdyAMM fcaturaH , tata UrdhvaM devatAnAmA-prINAmiti yathAdevataMM SaT , yathAprakqtyuttamaH prayAjaH 32 athAnU-yAjAnanumantrayate 33 AdyAMM fcaturaH prajAvAn bhUyAsam iti , uttarAMM fcaturaH pafumAn bhUyAsam iti , uttamasyAnumantraNena navamam , prathamasyAnumantraNena dafamam , yathAprakqtyuttamo'nUyAjaH 34 pitqyajxA nAsomAfcAnuvaSaTkArAdvA pUrvAH 35 pafumAlabhya puroDAfaM nirvapatIti vijxAyate , anantaravAdo'bhipretaH , vapayA pracarya puroDAfena pracaratIti tadvat 36 aindrA gnaH kAmyAnAM pafUnAM prakqtiH , agnISomIya itareSAm 37 vaifvadevika ekakapAla ekakapAlAnAm 38 nAnyatra cAturmAsikebhyo mAsanAmabhirabhijuhoti 39 pqthagbhUta eka-kapAlastasya svadevatena pracarya sarvaM puroDAfamavadAya sviSTakqtaM yajati 40 yo havirgaNe tasya yathAgrayaNe 41 iSTAnumantraNAni nAnyasya prakqtiM gamayet 42 nirdiSTaprakqtyoH saMnipAte prakqtirbalIyasI 43 sarveSAMM haviSAM nAnA-saMM skArANAM yathAprakqtyanumantraNakalpaH , saMM skArapqthaktvAnna prakqtiM gamayet 44 atha nakSatreSTInAM yAjyAnuvAkyA yathAsamAmnAtA upahomAfca bhavanti 45 prAkqtAvAjyabhAgau , AmnAte saMyAjye , yathAfraddhaM dakSiNA bhavanti 46 AgneyamaSTAkapAlamanumatyai caruMM sarvatrAnuSajati nakSatrahavirmadhye 47 anupUrvamitarAbhiriSTibhiranvahaM yajate , yathA vArthaH 48 tAM tr! yavarArdhyAM trirardhyAmAharet , anvahamavafiSTAni havI MM! Si nirvapati , arthAyArthAyo-pahomAxjuhoti 49 tairlizgairniyamyante , ta ete kAmyAnAmupahomA bhavanti 50 kratvAdau kratukAmaM kAmayeta yajxAzgAdau yajxAzgakAmam , yAvati tatra sUryo gacchedyatra jaghanyaM pafyettAvati kurvIta yatkArI syAt puNyAha eva kuruta iti vijxAyate 51 agreNa prAjahitaM nirUDhasya pAtraprayogo bhavati 52 dakSiNasya havirdhAnasya vihArasya cAgreNa kharaM bahirvAbhyantaraM vA some 53 yat pacyamAnAnAM pratihraset purISeNa tat saMpUrayet 54 agreNAhavanIyaM pitqyajxasya saMcaro bhavati 55

अथ प्रयाजाननुमन्त्रयते ३१ यथाप्रकृत्याद्याँ श्चतुरः । तत ऊर्ध्वं देवतानामा-प्रीणामिति यथादेवतँ षट् । यथाप्रकृत्युत्तमः प्रयाजः ३२ अथानू-याजाननुमन्त्रयते ३३ आद्याँ श्चतुरः प्रजावान् भूयासम् इति । उत्तराँ श्चतुरः पशुमान् भूयासम् इति । उत्तमस्यानुमन्त्रणेन नवमम् । प्रथमस्यानुमन्त्रणेन दशमम् । यथाप्रकृत्युत्तमोऽनूयाजः ३४ पितृयज्ञा नासोमाश्चानुवषट्काराद्वा पूर्वाः ३५ पशुमालभ्य पुरोडाशं निर्वपतीति विज्ञायते । अनन्तरवादोऽभिप्रेतः । वपया प्रचर्य पुरोडाशेन प्रचरतीति तद्वत् ३६ ऐन्द्र ?ाग्नः काम्यानां पशूनां प्रकृतिः । अग्नीषोमीय इतरेषाम् ३७ वैश्वदेविक एककपाल एककपालानाम् ३८ नान्यत्र चातुर्मासिकेभ्यो मासनामभिरभिजुहोति ३९ पृथग्भूत एक-कपालस्तस्य स्वदेवतेन प्रचर्य सर्वं पुरोडाशमवदाय स्विष्टकृतं यजति ४० यो हविर्गणे तस्य यथाग्रयणे ४१ इष्टानुमन्त्रणानि नान्यस्य प्रकृतिं गमयेत् ४२ निर्दिष्टप्रकृत्योः संनिपाते प्रकृतिर्बलीयसी ४३ सर्वेषाँ हविषां नाना-सँ स्काराणां यथाप्रकृत्यनुमन्त्रणकल्पः । सँ स्कारपृथक्त्वान्न प्रकृतिं गमयेत् ४४ अथ नक्षत्रेष्टीनां याज्यानुवाक्या यथासमाम्नाता उपहोमाश्च भवन्ति ४५ प्राकृतावाज्यभागौ । आम्नाते संयाज्ये । यथाश्रद्धं दक्षिणा भवन्ति ४६ आग्नेयमष्टाकपालमनुमत्यै चरुँ सर्वत्रानुषजति नक्षत्रहविर्मध्ये ४७ अनुपूर्वमितराभिरिष्टिभिरन्वहं यजते । यथा वार्थः ४८ तां त्र्?यवरार्ध्यां त्रिरर्ध्यामाहरेत् । अन्वहमवशिष्टानि हवीँ षि निर्वपति । अर्थायार्थायो-पहोमाञ्जुहोति ४९ तैर्लिङ्गैर्नियम्यन्ते । त एते काम्यानामुपहोमा भवन्ति ५० क्रत्वादौ क्रतुकामं कामयेत यज्ञाङ्गादौ यज्ञाङ्गकामम् । यावति तत्र सूर्यो गच्छेद्यत्र जघन्यं पश्येत्तावति कुर्वीत यत्कारी स्यात् पुण्याह एव कुरुत इति विज्ञायते ५१ अग्रेण प्राजहितं निरूढस्य पात्रप्रयोगो भवति ५२ दक्षिणस्य हविर्धानस्य विहारस्य चाग्रेण खरं बहिर्वाभ्यन्तरं वा सोमे ५३ यत् पच्यमानानां प्रतिह्रसेत् पुरीषेण तत् संपूरयेत् ५४ अग्रेणाहवनीयं पितृयज्ञस्य संचरो भवति ५५

अथ प्रयाजाननुमन्त्रयते ३१ यथाप्रकृत्याद्याँ श्चतुरः । तत ऊर्ध्वं देवतानामा-प्रीणामिति यथादेवतँ षट् । यथाप्रकृत्युत्तमः प्रयाजः ३२ अथानू-याजाननुमन्त्रयते ३३ आद्याँ श्चतुरः प्रजावान् भूयासम् इति । उत्तराँ श्चतुरः पशुमान् भूयासम् इति । उत्तमस्यानुमन्त्रणेन नवमम् । प्रथमस्यानुमन्त्रणेन दशमम् । यथाप्रकृत्युत्तमोऽनूयाजः ३४ पितृयज्ञा नासोमाश्चानुवषट्काराद्वा पूर्वाः ३५ पशुमालभ्य पुरोडाशं निर्वपतीति विज्ञायते । अनन्तरवादोऽभिप्रेतः । वपया प्रचर्य पुरोडाशेन प्रचरतीति तद्वत् ३६ ऐन्द्रा ग्नः काम्यानां पशूनां प्रकृतिः । अग्नीषोमीय इतरेषाम् ३७ वैश्वदेविक एककपाल एककपालानाम् ३८ नान्यत्र चातुर्मासिकेभ्यो मासनामभिरभिजुहोति ३९ पृथग्भूत एक-कपालस्तस्य स्वदेवतेन प्रचर्य सर्वं पुरोडाशमवदाय स्विष्टकृतं यजति ४० यो हविर्गणे तस्य यथाग्रयणे ४१ इष्टानुमन्त्रणानि नान्यस्य प्रकृतिं गमयेत् ४२ निर्दिष्टप्रकृत्योः संनिपाते प्रकृतिर्बलीयसी ४३ सर्वेषाँ हविषां नाना-सँ स्काराणां यथाप्रकृत्यनुमन्त्रणकल्पः । सँ स्कारपृथक्त्वान्न प्रकृतिं गमयेत् ४४ अथ नक्षत्रेष्टीनां याज्यानुवाक्या यथासमाम्नाता उपहोमाश्च भवन्ति ४५ प्राकृतावाज्यभागौ । आम्नाते संयाज्ये । यथाश्रद्धं दक्षिणा भवन्ति ४६ आग्नेयमष्टाकपालमनुमत्यै चरुँ सर्वत्रानुषजति नक्षत्रहविर्मध्ये ४७ अनुपूर्वमितराभिरिष्टिभिरन्वहं यजते । यथा वार्थः ४८ तां त्र्! यवरार्ध्यां त्रिरर्ध्यामाहरेत् । अन्वहमवशिष्टानि हवी ँ! षि निर्वपति । अर्थायार्थायो-पहोमाञ्जुहोति ४९ तैर्लिङ्गैर्नियम्यन्ते । त एते काम्यानामुपहोमा भवन्ति ५० क्रत्वादौ क्रतुकामं कामयेत यज्ञाङ्गादौ यज्ञाङ्गकामम् । यावति तत्र सूर्यो गच्छेद्यत्र जघन्यं पश्येत्तावति कुर्वीत यत्कारी स्यात् पुण्याह एव कुरुत इति विज्ञायते ५१ अग्रेण प्राजहितं निरूढस्य पात्रप्रयोगो भवति ५२ दक्षिणस्य हविर्धानस्य विहारस्य चाग्रेण खरं बहिर्वाभ्यन्तरं वा सोमे ५३ यत् पच्यमानानां प्रतिह्रसेत् पुरीषेण तत् संपूरयेत् ५४ अग्रेणाहवनीयं पितृयज्ञस्य संचरो भवति ५५

2235

svR];nuWjit 69 Ã;dx;h' d²=,;q| É.=et ) { Vy;s'.ve .UyStdqRTv;t( 70 aÎ" pvtepoÉ.pvte Tyhrh" p[iSqto jpit 71 at è?v| y;jm;n' yq;sm;»;tm( 72 v;jpey\ s;É¦kmek sm;mn²Nt ) vsNt Ek 73 y] Kv cwk;he s;É¦k W@psd" it§ Ek sm;mn²Nt 74 } yupsTk m?ym;y;mups´É¦' ÉcNvIt p[ÕTyupbN/;t( 75 ¬pár-·;iÃ/;n;in n k;l;k;ÍÇÉ, .v²Nt 76 aq;Ny;nOiTvjo vOTv; pOÏxmnIyen yjNte 77 p[/;n' px* p;üit" some som;üty" ) td-©Émtre hom;" 78 Vy;:y;t; dxRpU,Rm;syoárJy; k;l; 79 px;-vivxeWej" 80 vx; vehí*árit ²l©øinRyMyte 81 aj; avyo g;v TyNyoNySy p[itin/yo .v²Nt 82 Sq;nsm;»;nsm;:y;nsmv;ye Sq;n' blIy ãyte ) yq; xuõv;l" svRxuõv;lo mÉ,v;l it 83 v;KyxeW; tÃt( 84 ÕTp[/;n" prtN]Vyvete c ) tt" p[/;n;Nt" 85

sarvatrAnuSajati 69 dvAdafAhaM dakSiNArthaM bhikSeta , dra vyAsaMbhave bhUyastadarthatvAt 70 adbhyaH pavate'po'bhipavate ityaharahaH prasthito japati 71 ata UrdhvaM yAjamAnaM yathAsamAmnAtam 72 vAjapeyaMM sAgnikameke samAmananti , vasanta eke 73 yatra kva caikAhe sAgnike SaDupasadaH tisra eke samAmananti 74 tr?yupasatke madhyamAyAmupasadyagniM cinvIta prakqtyupabandhAt 75 upari-STAdvidhAnAni na kAlAkAzkSINi bhavanti 76 athAnyAnqtvijo vqtvA pqSThafamanIyena yajante 77 pradhAnaM pafau pafvAhutiH some somAhutayaH , tada-zgamitare homAH 78 vyAkhyAtA darfapUrNamAsayorijyA kAlAfca 79 pafA-vavifeSe'jaH 80 vafA vehadgauriti lizgairniyamyate 81 ajA avayo gAva ityanyonyasya pratinidhayo bhavanti 82 sthAnasamAmnAnasamAkhyAnasamavAye sthAnaM balIya iSyate , yathA fuddhavAlaH sarvafuddhavAlo maNivAla iti 83 vAkyafeSAfca tadvat 84 kqtsnapradhAnaH paratantravyavete ca , tataH pradhAnAntaH 85

sarvatrAnuSajati 69 dvAdafAhaM dakSiNArthaM bhikSeta , dra vyAsaMbhave bhUyastadarthatvAt 70 adbhyaH pavate'po'bhipavate ityaharahaH prasthito japati 71 ata UrdhvaM yAjamAnaM yathAsamAmnAtam 72 vAjapeyaMM sAgnikameke samAmananti , vasanta eke 73 yatra kva caikAhe sAgnike SaDupasadaH tisra eke samAmananti 74 tr! yupasatke madhyamAyAmupasadyagniM cinvIta prakqtyupabandhAt 75 upari-STAdvidhAnAni na kAlAkAzkSINi bhavanti 76 athAnyAnqtvijo vqtvA pqSThafamanIyena yajante 77 pradhAnaM pafau pafvAhutiH some somAhutayaH , tada-zgamitare homAH 78 vyAkhyAtA darfapUrNamAsayorijyA kAlAfca 79 pafA-vavifeSe'jaH 80 vafA vehadgauriti lizgairniyamyate 81 ajA avayo gAva ityanyonyasya pratinidhayo bhavanti 82 sthAnasamAmnAnasamAkhyAnasamavAye sthAnaM balIya iSyate , yathA fuddhavAlaH sarvafuddhavAlo maNivAla iti 83 vAkyafeSAfca tadvat 84 kqtsnapradhAnaH paratantravyavete ca , tataH pradhAnAntaH 85

सर्वत्रानुषजति ६९ द्वादशाहं दक्षिणार्थं भिक्षेत । द्र व्यासंभवे भूयस्तदर्थत्वात् ७० अद्भ्यः पवतेऽपोऽभिपवते इत्यहरहः प्रस्थितो जपति ७१ अत ऊर्ध्वं याजमानं यथासमाम्नातम् ७२ वाजपेयँ साग्निकमेके समामनन्ति । वसन्त एके ७३ यत्र क्व चैकाहे साग्निके षडुपसदः तिस्र एके समामनन्ति ७४ त्र्?युपसत्के मध्यमायामुपसद्यग्निं चिन्वीत प्रकृत्युपबन्धात् ७५ उपरि-ष्टाद्विधानानि न कालाकाङ्क्षीणि भवन्ति ७६ अथान्यानृत्विजो वृत्वा पृष्ठशमनीयेन यजन्ते ७७ प्रधानं पशौ पश्वाहुतिः सोमे सोमाहुतयः । तद-ङ्गमितरे होमाः ७८ व्याख्याता दर्शपूर्णमासयोरिज्या कालाश्च ७९ पशा-वविशेषेऽजः ८० वशा वेहद्गौरिति लिङ्गैर्नियम्यते ८१ अजा अवयो गाव इत्यन्योन्यस्य प्रतिनिधयो भवन्ति ८२ स्थानसमाम्नानसमाख्यानसमवाये स्थानं बलीय इष्यते । यथा शुद्धवालः सर्वशुद्धवालो मणिवाल इति ८३ वाक्यशेषाश्च तद्वत् ८४ कृत्स्नप्रधानः परतन्त्रव्यवेते च । ततः प्रधानान्तः ८५

सर्वत्रानुषजति ६९ द्वादशाहं दक्षिणार्थं भिक्षेत । द्र व्यासंभवे भूयस्तदर्थत्वात् ७० अद्भ्यः पवतेऽपोऽभिपवते इत्यहरहः प्रस्थितो जपति ७१ अत ऊर्ध्वं याजमानं यथासमाम्नातम् ७२ वाजपेयँ साग्निकमेके समामनन्ति । वसन्त एके ७३ यत्र क्व चैकाहे साग्निके षडुपसदः तिस्र एके समामनन्ति ७४ त्र्! युपसत्के मध्यमायामुपसद्यग्निं चिन्वीत प्रकृत्युपबन्धात् ७५ उपरि-ष्टाद्विधानानि न कालाकाङ्क्षीणि भवन्ति ७६ अथान्यानृत्विजो वृत्वा पृष्ठशमनीयेन यजन्ते ७७ प्रधानं पशौ पश्वाहुतिः सोमे सोमाहुतयः । तद-ङ्गमितरे होमाः ७८ व्याख्याता दर्शपूर्णमासयोरिज्या कालाश्च ७९ पशा-वविशेषेऽजः ८० वशा वेहद्गौरिति लिङ्गैर्नियम्यते ८१ अजा अवयो गाव इत्यन्योन्यस्य प्रतिनिधयो भवन्ति ८२ स्थानसमाम्नानसमाख्यानसमवाये स्थानं बलीय इष्यते । यथा शुद्धवालः सर्वशुद्धवालो मणिवाल इति ८३ वाक्यशेषाश्च तद्वत् ८४ कृत्स्नप्रधानः परतन्त्रव्यवेते च । ततः प्रधानान्तः ८५

2238

mN{ e, iptOyDov.Oq 86 aNtr; s;Ém/enIãvnUCy' ingdeWu inivTpdeWu 87 s;Ém/enIv¶¼vt; a;v;hyit 88 mN{ e, p[;g;Jy.;g;>y;' p[;t"svne c 89 m?ymen p[;kª iSv·Õto m;?y'idne 90 £Ú·en xeWe tOtIysvne c 91 v;Ks'{ v tÃt( 92 a;Åutp[Ty;Åutp[vrs'v;ds'p[wW; tqwv 93 ¬p;\ xudevt;sUpsÃj| vW$(k;rp[,vyeyj;mh; 94 ¬p;\ xudevt;n;-mup;\ ;v;hnm( 95 p[d;Py" sUÿ_v;kingde c ajuWt;vIvO/t Tyup;\ xu Svp[/;nTv;t( 96 sh§e, ihr

mandre Na pitqyajxo'vabhqthafca 86 antarA sAmidhenISvanUcyaM nigadeSu nivitpadeSu 87 sAmidhenIvaddevatA AvAhayati 88 mandre Na prAgAjyabhAgAbhyAM prAtaHsavane ca 89 madhyamena prAk sviSTakqto mAdhyaMdine 90 kruSTena feSe tqtIyasavane ca 91 vAksaMdra vafca tadvat 92 AfrutapratyAfrutapravarasaMvAdasaMpraiSAfca tathaiva 93 upAMM fudevatAsUpasadvarjaM vaSaTkArapraNavayeyajAmahAfca 94 upAMM fudevatAnA-mupAMM fvAvAhanam 95 pradApyaH sUktavAkanigade ca ajuSatAvIvqdhata ityupAMM fu svapradhAnatvAt 96 sahasreNa hiraNyafalkaiH prokSya pratyavarohedityekam , pratyavaruhya prokSedityaparam 97 gaNena gaNamanudrutyAsIno hastena juhoti 98 uttamaM gaNamanudrutya prathamena gaNena prathamaM puroDAfamuttamaM vA , svatavAMM fca praghAsI ca sAMtapanafca gqhamedhI ca krIDI ca fAkI corjISI ca iti saptamo gaNaH , na Utaye iti sarvatrAnuSajati 99 axjalinA vAtanAmAni juhotyAjyena vA , vAtaM yajata ityarthaH 100 sthAlyAmagnihotroccheSaNam 101 viprakrAnte karmaNyagnihotrakAla Agachet saMM sthApya juhuyAdityAfmarathyaH , kAla eva juhuyAdityAlekhanaH 102 vaifvadevaM barhiruttareSu parvasu , yathAprakqti vA saMnahanadharmAH 103 iSTigaNeSu sahedhmAbarhIMM SyAharet 104 varuNapraghAseSu samAnAH praNItAH 105 udagayana ApUryamANapakSe samastAni , teSAM yathAdefaM nivartanamante vapanam 106 agnInAdhAya mAMM saM na khAdedA pafubandhAt 107 yadyagniSTome SoDafinaM gqhNIyAt kratuvibhAgakarmaNi yathAgniSTome na pafUnAdri yeta 108 sAgnike ca gqhNIyAt 109 aruNapifazgo'fvo dakSiNA , na vidyata ityekam , vidyata ityaparam 110 ekAvareSu dIkSAkalpeSu parvaNi dIkSA sutyA vA 111 yo brahmacArI striyamupeyAt sa gardabhaM pafumAlabheta , AhitAgnirityekamanAhitAgnirityaparam 112 yo brAhmaNo bahuyAjIti somayAjinaM brUte 113

mandre Na pitqyajxo'vabhqthafca 86 antarA sAmidhenISvanUcyaM nigadeSu nivitpadeSu 87 sAmidhenIvaddevatA AvAhayati 88 mandre Na prAgAjyabhAgAbhyAM prAtaHsavane ca 89 madhyamena prAk sviSTakqto mAdhyaMdine 90 kruSTena feSe tqtIyasavane ca 91 vAksaMdra vafca tadvat 92 AfrutapratyAfrutapravarasaMvAdasaMpraiSAfca tathaiva 93 upAMM fudevatAsUpasadvarjaM vaSaTkArapraNavayeyajAmahAfca 94 upAMM fudevatAnA-mupAMM fvAvAhanam 95 pradApyaH sUktavAkanigade ca ajuSatAvIvqdhata ityupAMM fu svapradhAnatvAt 96 sahasreNa hiraNyafalkaiH prokSya pratyavarohedityekam , pratyavaruhya prokSedityaparam 97 gaNena gaNamanudrutyAsIno hastena juhoti 98 uttamaM gaNamanudrutya prathamena gaNena prathamaM puroDAfamuttamaM vA , svatavAMM fca praghAsI ca sAMtapanafca gqhamedhI ca krIDI ca fAkI corjISI ca iti saptamo gaNaH , na Utaye iti sarvatrAnuSajati 99 axjalinA vAtanAmAni juhotyAjyena vA , vAtaM yajata ityarthaH 100 sthAlyAmagnihotroccheSaNam 101 viprakrAnte karmaNyagnihotrakAla Agachet saMM sthApya juhuyAdityAfmarathyaH , kAla eva juhuyAdityAlekhanaH 102 vaifvadevaM barhiruttareSu parvasu , yathAprakqti vA saMnahanadharmAH 103 iSTigaNeSu sahedhmAbarhI MM! SyAharet 104 varuNapraghAseSu samAnAH praNItAH 105 udagayana ApUryamANapakSe samastAni , teSAM yathAdefaM nivartanamante vapanam 106 agnInAdhAya mAMM saM na khAdedA pafubandhAt 107 yadyagniSTome SoDafinaM gqhNIyAt kratuvibhAgakarmaNi yathAgniSTome na pafUnAdri yeta 108 sAgnike ca gqhNIyAt 109 aruNapifazgo'fvo dakSiNA , na vidyata ityekam , vidyata ityaparam 110 ekAvareSu dIkSAkalpeSu parvaNi dIkSA sutyA vA 111 yo brahmacArI striyamupeyAt sa gardabhaM pafumAlabheta , AhitAgnirityekamanAhitAgnirityaparam 112 yo brAhmaNo bahuyAjIti somayAjinaM brUte 113

मन्द्रे ण पितृयज्ञोऽवभृथश्च ८६ अन्तरा सामिधेनीष्वनूच्यं निगदेषु निवित्पदेषु ८७ सामिधेनीवद्देवता आवाहयति ८८ मन्द्रे ण प्रागाज्यभागाभ्यां प्रातःसवने च ८९ मध्यमेन प्राक् स्विष्टकृतो माध्यंदिने ९० क्रुष्टेन शेषे तृतीयसवने च ९१ वाक्संद्र वश्च तद्वत् ९२ आश्रुतप्रत्याश्रुतप्रवरसंवादसंप्रैषाश्च तथैव ९३ उपाँ शुदेवतासूपसद्वर्जं वषट्कारप्रणवयेयजामहाश्च ९४ उपाँ शुदेवताना-मुपाँ श्वावाहनम् ९५ प्रदाप्यः सूक्तवाकनिगदे च अजुषतावीवृधत इत्युपाँ शु स्वप्रधानत्वात् ९६ सहस्रेण हिरण्यशल्कैः प्रोक्ष्य प्रत्यवरोहेदित्येकम् । प्रत्यवरुह्य प्रोक्षेदित्यपरम् ९७ गणेन गणमनुद्रुत्यासीनो हस्तेन जुहोति ९८ उत्तमं गणमनुद्रुत्य प्रथमेन गणेन प्रथमं पुरोडाशमुत्तमं वा । स्वतवाँ श्च प्रघासी च सांतपनश्च गृहमेधी च क्रीडी च शाकी चोर्जीषी च इति सप्तमो गणः । न ऊतये इति सर्वत्रानुषजति ९९ अञ्जलिना वातनामानि जुहोत्याज्येन वा । वातं यजत इत्यर्थः १०० स्थाल्यामग्निहोत्रोच्छेषणम् १०१ विप्रक्रान्ते कर्मण्यग्निहोत्रकाल आगछेत् सँ स्थाप्य जुहुयादित्याश्मरथ्यः । काल एव जुहुयादित्यालेखनः १०२ वैश्वदेवं बर्हिरुत्तरेषु पर्वसु । यथाप्रकृति वा संनहनधर्माः १०३ इष्टिगणेषु सहेध्माबर्हीँ ष्याहरेत् १०४ वरुणप्रघासेषु समानाः प्रणीताः १०५ उदगयन आपूर्यमाणपक्षे समस्तानि । तेषां यथादेशं निवर्तनमन्ते वपनम् १०६ अग्नीनाधाय माँ सं न खादेदा पशुबन्धात् १०७ यद्यग्निष्टोमे षोडशिनं गृह्णीयात् क्रतुविभागकर्मणि यथाग्निष्टोमे न पशूनाद्रि येत १०८ साग्निके च गृह्णीयात् १०९ अरुणपिशङ्गोऽश्वो दक्षिणा । न विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् ११० एकावरेषु दीक्षाकल्पेषु पर्वणि दीक्षा सुत्या वा १११ यो ब्रह्मचारी स्त्रियमुपेयात् स गर्दभं पशुमालभेत । आहिताग्निरित्येकमनाहिताग्निरित्यपरम् ११२ यो ब्राह्मणो बहुयाजीति सोमयाजिनं ब्रूते ११३

मन्द्रे ण पितृयज्ञोऽवभृथश्च ८६ अन्तरा सामिधेनीष्वनूच्यं निगदेषु निवित्पदेषु ८७ सामिधेनीवद्देवता आवाहयति ८८ मन्द्रे ण प्रागाज्यभागाभ्यां प्रातःसवने च ८९ मध्यमेन प्राक् स्विष्टकृतो माध्यंदिने ९० क्रुष्टेन शेषे तृतीयसवने च ९१ वाक्संद्र वश्च तद्वत् ९२ आश्रुतप्रत्याश्रुतप्रवरसंवादसंप्रैषाश्च तथैव ९३ उपाँ शुदेवतासूपसद्वर्जं वषट्कारप्रणवयेयजामहाश्च ९४ उपाँ शुदेवताना-मुपाँ श्वावाहनम् ९५ प्रदाप्यः सूक्तवाकनिगदे च अजुषतावीवृधत इत्युपाँ शु स्वप्रधानत्वात् ९६ सहस्रेण हिरण्यशल्कैः प्रोक्ष्य प्रत्यवरोहेदित्येकम् । प्रत्यवरुह्य प्रोक्षेदित्यपरम् ९७ गणेन गणमनुद्रुत्यासीनो हस्तेन जुहोति ९८ उत्तमं गणमनुद्रुत्य प्रथमेन गणेन प्रथमं पुरोडाशमुत्तमं वा । स्वतवाँ श्च प्रघासी च सांतपनश्च गृहमेधी च क्रीडी च शाकी चोर्जीषी च इति सप्तमो गणः । न ऊतये इति सर्वत्रानुषजति ९९ अञ्जलिना वातनामानि जुहोत्याज्येन वा । वातं यजत इत्यर्थः १०० स्थाल्यामग्निहोत्रोच्छेषणम् १०१ विप्रक्रान्ते कर्मण्यग्निहोत्रकाल आगछेत् सँ स्थाप्य जुहुयादित्याश्मरथ्यः । काल एव जुहुयादित्यालेखनः १०२ वैश्वदेवं बर्हिरुत्तरेषु पर्वसु । यथाप्रकृति वा संनहनधर्माः १०३ इष्टिगणेषु सहेध्माबर्ही ँ! ष्याहरेत् १०४ वरुणप्रघासेषु समानाः प्रणीताः १०५ उदगयन आपूर्यमाणपक्षे समस्तानि । तेषां यथादेशं निवर्तनमन्ते वपनम् १०६ अग्नीनाधाय माँ सं न खादेदा पशुबन्धात् १०७ यद्यग्निष्टोमे षोडशिनं गृह्णीयात् क्रतुविभागकर्मणि यथाग्निष्टोमे न पशूनाद्रि येत १०८ साग्निके च गृह्णीयात् १०९ अरुणपिशङ्गोऽश्वो दक्षिणा । न विद्यत इत्येकम् । विद्यत इत्यपरम् ११० एकावरेषु दीक्षाकल्पेषु पर्वणि दीक्षा सुत्या वा १११ यो ब्रह्मचारी स्त्रियमुपेयात् स गर्दभं पशुमालभेत । आहिताग्निरित्येकमनाहिताग्निरित्यपरम् ११२ यो ब्राह्मणो बहुयाजीति सोमयाजिनं ब्रूते ११३

2241

aLpIy;\ so mN]; .Uy;\ És km;RÉ, t] mN];\ km;RÉ, c smx" p[itiv.Jy pUvwR" pUv;RÉ, km;RySte>yo yq;Åõ' dd;it ) yq; cms;?vyRv" 129 yq; %;idrw" §uvwnRÿ_' ju×tIit ) yq; xt' b[;÷,;" ipbNtIit ) t Ete svR AiTvjo vOt; yDv;h; Ty;XmrQy" ) avOt; Ty;le%n" 130 dxpeyeNy] p[;Õte>y" xt-ÉmTyekm( ) sh p[;ÕtwárTyprm( 131 anUc;n; ivÃ;\ s a;WeRy; AiTvjo .vNtIit ) t Ete sÕÃt; Ev yD' vhNtITy;XmrQy" ) somesom Ty;le%n" 132 m;g;RdnpetonUc;n" 133 ivlu¢s;iv]Iko dub[;R÷," ) m;g;Rdpet Tyek 134

alpIyAMM so mantrA bhUyAMM si karmANi tatra mantrAMM fca karmANi ca samafaH prativibhajya pUrvaiH pUrvANi karmANyuttarairuttarANi , asaMbhave mantravibhAga uttamamAvartayet 114 alpIyAMM si karmANi bhUyAMM so mantrAstatra pratimantraM kuryAdvikalperannavafiSTAH , yathA yUpadra vyANi 115 kumbhIfUlavapAfrapaNIprabhutvAttantraMM syAt , jAtibhede tu bhidyeta paktivaiSamyAt 116 yAvato'fvAn pratigqhNIyAditi , pratigrahaNe puroDAfaH syAdityAfmarathyaH , afve puroDAfa ityAlekhanaH 117 Artvijye pratigrahaNe yajamAnasyaiva syAt 118 yadyukhya udvAyet bhasmanAraNI saMM spqfya manthitavyaH , tatrokhAM pravqNaktyukhyasyAharaNakalpena , pravqxjanaM vidyata ityekam , na vidyata ityaparam 119 samitam iti catasqbhiH saM ni vapatIti dvitIyamagniM gArhapatyacitimagnimadhi kurute 120 upadhAnacarostUSNIM nirupya tUSNIM nirmathyena frapayati , upadhAnamantra evAtra syAt 121 fatarudra ?Iye trayafcatvAra ityanuvAkavibhAgaH 122 yadi tvaretottarairyajurbhiH SaDbhiH saMpAdayet 123 upariSTAdagnISomIyAt kathaM vedikarmANi , yAni kqtAni na punaH kriyante'nyatra prokSaNAt 124 barhirupoSya tUSNIM pautudra vAnn praharati 125 tUSNIkaMM savanIyaM bahirAharedaharahaH 126 barhiSaH kalpena prastaramAharediti bAdarAyaNaH 127 staraNena defA vyAkhyAtAH , yathA paxcahotrA pafumAsAdayati , sphyaMM stabdhvA saMpreSyatIti 128 sarvasomeSu ye SoDafabhyastebhyo yathAfraddhaM dadAti , yathA camasAdhvaryavaH 129 yathA khAdiraiH sruvairnaktaM juhvatIti , yathA fataM brAhmaNAH pibantIti , ta ete sarva qtvijo vqtA yajxavAhA ityAfmarathyaH , avqtA ityAlekhanaH 130 dafapeye'nyatra prAkqtebhyaH fata-mityekam , saha prAkqtairityaparam 131 anUcAnA vidvAMM sa ArSeyA qtvijo bhavantIti , ta ete sakqdvqtA eva yajxaM vahantItyAfmarathyaH , somesoma ityAlekhanaH 132 mArgAdanapeto'nUcAnaH 133 viluptasAvitrIko durbrAhmaNaH , mArgAdapeta ityeke 134

alpIyAMM so mantrA bhUyAMM si karmANi tatra mantrAMM fca karmANi ca samafaH prativibhajya pUrvaiH pUrvANi karmANyuttarairuttarANi , asaMbhave mantravibhAga uttamamAvartayet 114 alpIyAMM si karmANi bhUyAMM so mantrAstatra pratimantraM kuryAdvikalperannavafiSTAH , yathA yUpadra vyANi 115 kumbhIfUlavapAfrapaNIprabhutvAttantraMM syAt , jAtibhede tu bhidyeta paktivaiSamyAt 116 yAvato'fvAn pratigqhNIyAditi , pratigrahaNe puroDAfaH syAdityAfmarathyaH , afve puroDAfa ityAlekhanaH 117 Artvijye pratigrahaNe yajamAnasyaiva syAt 118 yadyukhya udvAyet bhasmanAraNI saMM spqfya manthitavyaH , tatrokhAM pravqNaktyukhyasyAharaNakalpena , pravqxjanaM vidyata ityekam , na vidyata ityaparam 119 samitam iti catasqbhiH saM ni vapatIti dvitIyamagniM gArhapatyacitimagnimadhi kurute 120 upadhAnacarostUSNIM nirupya tUSNIM nirmathyena frapayati , upadhAnamantra evAtra syAt 121 fatarudrI ye trayafcatvAra ityanuvAkavibhAgaH 122 yadi tvaretottarairyajurbhiH SaDbhiH saMpAdayet 123 upariSTAdagnISomIyAt kathaM vedikarmANi , yAni kqtAni na punaH kriyante'nyatra prokSaNAt 124 barhirupoSya tUSNIM pautudra vAnn praharati 125 tUSNIkaMM savanIyaM bahirAharedaharahaH 126 barhiSaH kalpena prastaramAharediti bAdarAyaNaH 127 staraNena defA vyAkhyAtAH , yathA paxcahotrA pafumAsAdayati , sphyaMM stabdhvA saMpreSyatIti 128 sarvasomeSu ye SoDafabhyastebhyo yathAfraddhaM dadAti , yathA camasAdhvaryavaH 129 yathA khAdiraiH sruvairnaktaM juhvatIti , yathA fataM brAhmaNAH pibantIti , ta ete sarva qtvijo vqtA yajxavAhA ityAfmarathyaH , avqtA ityAlekhanaH 130 dafapeye'nyatra prAkqtebhyaH fata-mityekam , saha prAkqtairityaparam 131 anUcAnA vidvAMM sa ArSeyA qtvijo bhavantIti , ta ete sakqdvqtA eva yajxaM vahantItyAfmarathyaH , somesoma ityAlekhanaH 132 mArgAdanapeto'nUcAnaH 133 viluptasAvitrIko durbrAhmaNaH , mArgAdapeta ityeke 134

अल्पीयाँ सो मन्त्रा भूयाँ सि कर्माणि तत्र मन्त्राँ श्च कर्माणि च समशः प्रतिविभज्य पूर्वैः पूर्वाणि कर्माण्युत्तरैरुत्तराणि । असंभवे मन्त्रविभाग उत्तममावर्तयेत् ११४ अल्पीयाँ सि कर्माणि भूयाँ सो मन्त्रास्तत्र प्रतिमन्त्रं कुर्याद्विकल्पेरन्नवशिष्टाः । यथा यूपद्र व्याणि ११५ कुम्भीशूलवपाश्रपणीप्रभुत्वात्तन्त्रँ स्यात् । जातिभेदे तु भिद्येत पक्तिवैषम्यात् ११६ यावतोऽश्वान् प्रतिगृह्णीयादिति । प्रतिग्रहणे पुरोडाशः स्यादित्याश्मरथ्यः । अश्वे पुरोडाश इत्यालेखनः ११७ आर्त्विज्ये प्रतिग्रहणे यजमानस्यैव स्यात् ११८ यद्युख्य उद्वायेत् भस्मनारणी सँ स्पृश्य मन्थितव्यः । तत्रोखां प्रवृणक्त्युख्यस्याहरणकल्पेन । प्रवृञ्जनं विद्यत इत्येकम् । न विद्यत इत्यपरम् ११९ समितम् इति चतसृभिः सं नि वपतीति द्वितीयमग्निं गार्हपत्यचितिमग्निमधि कुरुते १२० उपधानचरोस्तूष्णीं निरुप्य तूष्णीं निर्मथ्येन श्रपयति । उपधानमन्त्र एवात्र स्यात् १२१ शतरुद्र ?ीये त्रयश्चत्वार इत्यनुवाकविभागः १२२ यदि त्वरेतोत्तरैर्यजुर्भिः षड्भिः संपादयेत् १२३ उपरिष्टादग्नीषोमीयात् कथं वेदिकर्माणि । यानि कृतानि न पुनः क्रियन्तेऽन्यत्र प्रोक्षणात् १२४ बर्हिरुपोष्य तूष्णीं पौतुद्र वान्न् प्रहरति १२५ तूष्णीकँ सवनीयं बहिराहरेदहरहः १२६ बर्हिषः कल्पेन प्रस्तरमाहरेदिति बादरायणः १२७ स्तरणेन देशा व्याख्याताः । यथा पञ्चहोत्रा पशुमासादयति । स्फ्यँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यतीति १२८ सर्वसोमेषु ये षोडशभ्यस्तेभ्यो यथाश्रद्धं ददाति । यथा चमसाध्वर्यवः १२९ यथा खादिरैः स्रुवैर्नक्तं जुह्वतीति । यथा शतं ब्राह्मणाः पिबन्तीति । त एते सर्व ऋत्विजो वृता यज्ञवाहा इत्याश्मरथ्यः । अवृता इत्यालेखनः १३० दशपेयेऽन्यत्र प्राकृतेभ्यः शत-मित्येकम् । सह प्राकृतैरित्यपरम् १३१ अनूचाना विद्वाँ स आर्षेया ऋत्विजो भवन्तीति । त एते सकृद्वृता एव यज्ञं वहन्तीत्याश्मरथ्यः । सोमेसोम इत्यालेखनः १३२ मार्गादनपेतोऽनूचानः १३३ विलुप्तसावित्रीको दुर्ब्राह्मणः । मार्गादपेत इत्येके १३४

अल्पीयाँ सो मन्त्रा भूयाँ सि कर्माणि तत्र मन्त्राँ श्च कर्माणि च समशः प्रतिविभज्य पूर्वैः पूर्वाणि कर्माण्युत्तरैरुत्तराणि । असंभवे मन्त्रविभाग उत्तममावर्तयेत् ११४ अल्पीयाँ सि कर्माणि भूयाँ सो मन्त्रास्तत्र प्रतिमन्त्रं कुर्याद्विकल्पेरन्नवशिष्टाः । यथा यूपद्र व्याणि ११५ कुम्भीशूलवपाश्रपणीप्रभुत्वात्तन्त्रँ स्यात् । जातिभेदे तु भिद्येत पक्तिवैषम्यात् ११६ यावतोऽश्वान् प्रतिगृह्णीयादिति । प्रतिग्रहणे पुरोडाशः स्यादित्याश्मरथ्यः । अश्वे पुरोडाश इत्यालेखनः ११७ आर्त्विज्ये प्रतिग्रहणे यजमानस्यैव स्यात् ११८ यद्युख्य उद्वायेत् भस्मनारणी सँ स्पृश्य मन्थितव्यः । तत्रोखां प्रवृणक्त्युख्यस्याहरणकल्पेन । प्रवृञ्जनं विद्यत इत्येकम् । न विद्यत इत्यपरम् ११९ समितम् इति चतसृभिः सं नि वपतीति द्वितीयमग्निं गार्हपत्यचितिमग्निमधि कुरुते १२० उपधानचरोस्तूष्णीं निरुप्य तूष्णीं निर्मथ्येन श्रपयति । उपधानमन्त्र एवात्र स्यात् १२१ शतरुद्री ये त्रयश्चत्वार इत्यनुवाकविभागः १२२ यदि त्वरेतोत्तरैर्यजुर्भिः षड्भिः संपादयेत् १२३ उपरिष्टादग्नीषोमीयात् कथं वेदिकर्माणि । यानि कृतानि न पुनः क्रियन्तेऽन्यत्र प्रोक्षणात् १२४ बर्हिरुपोष्य तूष्णीं पौतुद्र वान्न् प्रहरति १२५ तूष्णीकँ सवनीयं बहिराहरेदहरहः १२६ बर्हिषः कल्पेन प्रस्तरमाहरेदिति बादरायणः १२७ स्तरणेन देशा व्याख्याताः । यथा पञ्चहोत्रा पशुमासादयति । स्फ्यँ स्तब्ध्वा संप्रेष्यतीति १२८ सर्वसोमेषु ये षोडशभ्यस्तेभ्यो यथाश्रद्धं ददाति । यथा चमसाध्वर्यवः १२९ यथा खादिरैः स्रुवैर्नक्तं जुह्वतीति । यथा शतं ब्राह्मणाः पिबन्तीति । त एते सर्व ऋत्विजो वृता यज्ञवाहा इत्याश्मरथ्यः । अवृता इत्यालेखनः १३० दशपेयेऽन्यत्र प्राकृतेभ्यः शत-मित्येकम् । सह प्राकृतैरित्यपरम् १३१ अनूचाना विद्वाँ स आर्षेया ऋत्विजो भवन्तीति । त एते सकृद्वृता एव यज्ञं वहन्तीत्याश्मरथ्यः । सोमेसोम इत्यालेखनः १३२ मार्गादनपेतोऽनूचानः १३३ विलुप्तसावित्रीको दुर्ब्राह्मणः । मार्गादपेत इत्येके १३४

2244

yid yjm;n; n sheyu.URyoNv;vpet .Uyo .=;n( kÚy;Rt( 135 yd-NyCzkle>yStTsvRÉm@;mv´it ) n p[;ix]' n yjm;n.;gm( 136 svnIywrev prp[/;neWu Vy;:y;tm( 137 yid p[cr,Iyo mh;vIro Vy;p´et tryorNytre, p[cret( 138 ayUpe £t* vnSpit' n;v;hye¥ juüy;-idTy;XmrQy" ) a;v;hyeÆuüy;idTy;le%n" 139 Ek;h;n;mivxeWe, Ã;dxxt' d²=,;" 140 s¢gu" som" ) Wo@xkl" px" ) kl;É.v;R s':y;' pUryet( 141 svRs\ Sq;n;mivxeWe, £tupxv Eek;dixn; ivkLpNt Ty;XmrQy" ) pl;. Eek;dixn;n;mekmup;krotITy;-le%n" 142 yUpwk;dixNy;mev Tv;·^ Ty;XmrQy" ) y] Kv cwk;dx pxv" kÚy;Rdev Tv;·^ÉmTy;le%n" 143 bihRmRui·' p[yzn( Sto]mup;kroit ) bihRWI Tyek 144 yDSy s'titrÉs yDSy Tv; s'tTyw StO,;Ém s'tTyw Tv; yDSy it pOÏä;Str,mN]" 145 ¬ÿre, hiv/;Rne ¬ÿre,;¦I/[muÿre, sd" p[;Gv\ xSy s'cr" sdso hiv/;RnSy c 146 aNtr;É, yD;©;in b;ç; AiTvj" ) pIyjm;n;vOiTvG>yoNtrtr* ) yq;kmR AiTvj" ) AiTvG>yo yD;©;in ) yD;©¹>y a;Jy;in ) a;Jye>yo hvI \ iW ) hiv>yR" som" ) som;d¦y" 147 n ivh;r;dppy;RvteRt ) p[Tyª gzn( d²=,m\ sm;vtRyet( p[;ª gzn( sVym( 148 p hivr;k;r; a;Jy' py aoW/y" px" som it 149 a;JytN];,;mup;\ xuy;jvt( ) a;Jyivk;ro m/Udk 150 y´Nte Sy;idTyÉ¦ho];dnNtrv;doÉ.p[et" 151 p[;,; v; Ete y°tuhoRt;r" ) t;n( üTv; ydÉ¦mpnye´jm;nSy p[;,;n( ivÉzN´;idit ivD;yte 152 yid s>y;vsQy* n xKnuy;´o inTyStiSmn( mN]p[yog" 153

yadi yajamAnA na saheyurbhUyo'nvAvapeta bhUyo bhakSAn kuryAt 135 yada-nyacchakalebhyastatsarvamiDAmavadyati , na prAfitraM na yajamAnabhAgam 136 savanIyaireva parapradhAneSu vyAkhyAtam 137 yadi pracaraNIyo mahAvIro vyApadyeta itarayoranyatareNa pracaret 138 ayUpe kratau vanaspatiM nAvAhayenna juhuyA-dityAfmarathyaH , AvAhayejjuhuyAdityAlekhanaH 139 ekAhAnAmavifeSeNa dvAdafafataM dakSiNAH 140 saptaguH somaH , SoDafakalaH pafuH , kalAbhirvA saMkhyAM pUrayet 141 sarvasaMM sthAnAmavifeSeNa kratupafava aikAdafinAfca vikalpanta ityAfmarathyaH , pafvalAbha aikAdafinAnAmekamupAkarotItyA-lekhanaH 142 yUpaikAdafinyAmeva tvASTra ityAfmarathyaH , yatra kva caikAdafa pafavaH kuryAdeva tvASTramityAlekhanaH 143 barhirmuSTiM prayachan stotramupAkaroti , barhiSI ityeke 144 yajxasya saMtatirasi yajxasya tvA saMtatyai stqNAmi saMtatyai tvA yajxasya iti pqSThyAstaraNamantraH 145 uttareNa havirdhAne uttareNAgnIdhramuttareNa sadaH prAgvaMM fasya saMcaraH sadaso havirdhAnasya ca 146 antarANi yajxAzgAni bAhyA qtvijaH , patnIyajamAnAvqtvigbhyo'ntaratarau , yathAkarma qtvijaH , qtvigbhyo yajxAzgAni , yajxAzgebhya AjyAni , Ajyebhyo havIMM Si , havirbhyaH somaH , somAdagnayaH 147 na vihArAdapaparyAvarteta , pratyaz gachan dakSiNamaMM samAvartayet prAz gachan savyam 148 paxca havirAkArA AjyaM paya oSadhayaH pafuH soma iti 149 AjyatantrANAmupAMM fuyAjavat , AjyavikAro madhUdake 150 yadyante syAdityagnihotrAdanantaravAdo'bhipretaH 151 prANA vA ete yaccaturhotAraH , tAn hutvA yadagnimapanayedyajamAnasya prANAn vichindyAditi vijxAyate 152 yadi sabhyAvasathyau na faknuyAdyo nityastasmin mantraprayogaH 153

yadi yajamAnA na saheyurbhUyo'nvAvapeta bhUyo bhakSAn kuryAt 135 yada-nyacchakalebhyastatsarvamiDAmavadyati , na prAfitraM na yajamAnabhAgam 136 savanIyaireva parapradhAneSu vyAkhyAtam 137 yadi pracaraNIyo mahAvIro vyApadyeta itarayoranyatareNa pracaret 138 ayUpe kratau vanaspatiM nAvAhayenna juhuyA-dityAfmarathyaH , AvAhayejjuhuyAdityAlekhanaH 139 ekAhAnAmavifeSeNa dvAdafafataM dakSiNAH 140 saptaguH somaH , SoDafakalaH pafuH , kalAbhirvA saMkhyAM pUrayet 141 sarvasaMM sthAnAmavifeSeNa kratupafava aikAdafinAfca vikalpanta ityAfmarathyaH , pafvalAbha aikAdafinAnAmekamupAkarotItyA-lekhanaH 142 yUpaikAdafinyAmeva tvASTra ityAfmarathyaH , yatra kva caikAdafa pafavaH kuryAdeva tvASTramityAlekhanaH 143 barhirmuSTiM prayachan stotramupAkaroti , barhiSI ityeke 144 yajxasya saMtatirasi yajxasya tvA saMtatyai stqNAmi saMtatyai tvA yajxasya iti pqSThyAstaraNamantraH 145 uttareNa havirdhAne uttareNAgnIdhramuttareNa sadaH prAgvaMM fasya saMcaraH sadaso havirdhAnasya ca 146 antarANi yajxAzgAni bAhyA qtvijaH , patnIyajamAnAvqtvigbhyo'ntaratarau , yathAkarma qtvijaH , qtvigbhyo yajxAzgAni , yajxAzgebhya AjyAni , Ajyebhyo havI MM! Si , havirbhyaH somaH , somAdagnayaH 147 na vihArAdapaparyAvarteta , pratyaz gachan dakSiNamaMM samAvartayet prAz gachan savyam 148 paxca havirAkArA AjyaM paya oSadhayaH pafuH soma iti 149 AjyatantrANAmupAMM fuyAjavat , AjyavikAro madhUdake 150 yadyante syAdityagnihotrAdanantaravAdo'bhipretaH 151 prANA vA ete yaccaturhotAraH , tAn hutvA yadagnimapanayedyajamAnasya prANAn vichindyAditi vijxAyate 152 yadi sabhyAvasathyau na faknuyAdyo nityastasmin mantraprayogaH 153

यदि यजमाना न सहेयुर्भूयोऽन्वावपेत भूयो भक्षान् कुर्यात् १३५ यद-न्यच्छकलेभ्यस्तत्सर्वमिडामवद्यति । न प्राशित्रं न यजमानभागम् १३६ सवनीयैरेव परप्रधानेषु व्याख्यातम् १३७ यदि प्रचरणीयो महावीरो व्यापद्येत इतरयोरन्यतरेण प्रचरेत् १३८ अयूपे क्रतौ वनस्पतिं नावाहयेन्न जुहुया-दित्याश्मरथ्यः । आवाहयेज्जुहुयादित्यालेखनः १३९ एकाहानामविशेषेण द्वादशशतं दक्षिणाः १४० सप्तगुः सोमः । षोडशकलः पशुः । कलाभिर्वा संख्यां पूरयेत् १४१ सर्वसँ स्थानामविशेषेण क्रतुपशव ऐकादशिनाश्च विकल्पन्त इत्याश्मरथ्यः । पश्वलाभ ऐकादशिनानामेकमुपाकरोतीत्या-लेखनः १४२ यूपैकादशिन्यामेव त्वाष्ट्र इत्याश्मरथ्यः । यत्र क्व चैकादश पशवः कुर्यादेव त्वाष्ट्रमित्यालेखनः १४३ बर्हिर्मुष्टिं प्रयछन् स्तोत्रमुपाकरोति । बर्हिषी इत्येके १४४ यज्ञस्य संततिरसि यज्ञस्य त्वा संतत्यै स्तृणामि संतत्यै त्वा यज्ञस्य इति पृष्ठ्यास्तरणमन्त्रः १४५ उत्तरेण हविर्धाने उत्तरेणाग्नीध्रमुत्तरेण सदः प्राग्वँ शस्य संचरः सदसो हविर्धानस्य च १४६ अन्तराणि यज्ञाङ्गानि बाह्या ऋत्विजः । पत्नीयजमानावृत्विग्भ्योऽन्तरतरौ । यथाकर्म ऋत्विजः । ऋत्विग्भ्यो यज्ञाङ्गानि । यज्ञाङ्गेभ्य आज्यानि । आज्येभ्यो हवीँ षि । हविर्भ्यः सोमः । सोमादग्नयः १४७ न विहारादपपर्यावर्तेत । प्रत्यङ् गछन् दक्षिणमँ समावर्तयेत् प्राङ् गछन् सव्यम् १४८ पञ्च हविराकारा आज्यं पय ओषधयः पशुः सोम इति १४९ आज्यतन्त्राणामुपाँ शुयाजवत् । आज्यविकारो मधूदके १५० यद्यन्ते स्यादित्यग्निहोत्रादनन्तरवादोऽभिप्रेतः १५१ प्राणा वा एते यच्चतुर्होतारः । तान् हुत्वा यदग्निमपनयेद्यजमानस्य प्राणान् विछिन्द्यादिति विज्ञायते १५२ यदि सभ्यावसथ्यौ न शक्नुयाद्यो नित्यस्तस्मिन् मन्त्रप्रयोगः १५३

यदि यजमाना न सहेयुर्भूयोऽन्वावपेत भूयो भक्षान् कुर्यात् १३५ यद-न्यच्छकलेभ्यस्तत्सर्वमिडामवद्यति । न प्राशित्रं न यजमानभागम् १३६ सवनीयैरेव परप्रधानेषु व्याख्यातम् १३७ यदि प्रचरणीयो महावीरो व्यापद्येत इतरयोरन्यतरेण प्रचरेत् १३८ अयूपे क्रतौ वनस्पतिं नावाहयेन्न जुहुया-दित्याश्मरथ्यः । आवाहयेज्जुहुयादित्यालेखनः १३९ एकाहानामविशेषेण द्वादशशतं दक्षिणाः १४० सप्तगुः सोमः । षोडशकलः पशुः । कलाभिर्वा संख्यां पूरयेत् १४१ सर्वसँ स्थानामविशेषेण क्रतुपशव ऐकादशिनाश्च विकल्पन्त इत्याश्मरथ्यः । पश्वलाभ ऐकादशिनानामेकमुपाकरोतीत्या-लेखनः १४२ यूपैकादशिन्यामेव त्वाष्ट्र इत्याश्मरथ्यः । यत्र क्व चैकादश पशवः कुर्यादेव त्वाष्ट्रमित्यालेखनः १४३ बर्हिर्मुष्टिं प्रयछन् स्तोत्रमुपाकरोति । बर्हिषी इत्येके १४४ यज्ञस्य संततिरसि यज्ञस्य त्वा संतत्यै स्तृणामि संतत्यै त्वा यज्ञस्य इति पृष्ठ्यास्तरणमन्त्रः १४५ उत्तरेण हविर्धाने उत्तरेणाग्नीध्रमुत्तरेण सदः प्राग्वँ शस्य संचरः सदसो हविर्धानस्य च १४६ अन्तराणि यज्ञाङ्गानि बाह्या ऋत्विजः । पत्नीयजमानावृत्विग्भ्योऽन्तरतरौ । यथाकर्म ऋत्विजः । ऋत्विग्भ्यो यज्ञाङ्गानि । यज्ञाङ्गेभ्य आज्यानि । आज्येभ्यो हवी ँ! षि । हविर्भ्यः सोमः । सोमादग्नयः १४७ न विहारादपपर्यावर्तेत । प्रत्यङ् गछन् दक्षिणमँ समावर्तयेत् प्राङ् गछन् सव्यम् १४८ पञ्च हविराकारा आज्यं पय ओषधयः पशुः सोम इति १४९ आज्यतन्त्राणामुपाँ शुयाजवत् । आज्यविकारो मधूदके १५० यद्यन्ते स्यादित्यग्निहोत्रादनन्तरवादोऽभिप्रेतः १५१ प्राणा वा एते यच्चतुर्होतारः । तान् हुत्वा यदग्निमपनयेद्यजमानस्य प्राणान् विछिन्द्यादिति विज्ञायते १५२ यदि सभ्यावसथ्यौ न शक्नुयाद्यो नित्यस्तस्मिन् मन्त्रप्रयोगः १५३

2247

Ekdevt*WÉ/{ Vy; a;¦eyivk;r; aNy] someN{ ;>y;m( 154 tyorekdevt;g[h,m( ) gu,Stu pUvRm( ) vO]h; Ty;ixW" 155 someN{ Stu sompUvRTv;d¦IWomIyivk;r" ) N{ ;somiSTvN{ pUvRTv;dwN{ ;¦ivk;r" 156 a¦ye pÉqÕt Ty;¦eyivk;r" 157 inå!mPy;¦ey' p*,Rm;s-ivk;r\ Sy;t( 158 hivdeRvt;xBd;=rs;m;Ny;iÃxeW;" ) pUv|pUv| grIy" 159 gu,ivix·;yw devt;yw gu,ivix·' devt;g[h,m( ) gu,lope lop" 160 vwdeVy;Ém=;,;' p[Õit" ) ´;v;pOÉqVy Ekkp;l;n;m( 161 inãk;s" s;'n;Yyivk;r" pxuv;RÉjn' c 162 y¶¼vo vWRTyq*W/yo j;yNte ) aoW/IjRG?v; py" pITv; ret" s'.vtIit sm;nyoint;' pys" pxo dxRyit 163 iSv·ÕiÃk;ro vnSpitvRhns;m;Ny;¶¼vt;ingmn-s;m;Ny;dek;vd;ns;My;° 164 svnIyeWu hárvte /;n;" pUã," krM.o .;rTyw párv;p N{ ;y puro@;xo Ém];v¨,yo" pySyeit p[cr,k;le devt;pny" ) EeN{ ;" s'p´Nte 165 tN]' devt;g[h,m( 166 a;ixW" smu°Iyern( 167 s\ sO·eWu n;n;{ VyTv;Ã¨,p[`;seWu meWyo 168 xtÕã,l;y;m;Jyvd( ivlyns;m;Ny;¶¼vt;ingmns;m;Ny;dneks;-m;Ny;° 169 Ekdevt*WÉ/{ Vy; a;¦eyivk;r; aNy] s*My;dwN{ ;° 170 s*Myo¦IWomIyivk;r" p[ÕitdevtTv;t( 171 gu,ivÕteip yq; som;y iptOmt it 172 gu,ivÕtePywN{ EeN{ ;¦ivk;r" p[ÕitdevtTv;t( ) gu,ivÕteip yqeN{ ;y m¨Tvt it 173 teW;' iÃdevt; büdevt; 174 Ãä=r} y=r; EeN{ ;¦ivk;r; yq;Én* m¨t it 175 ctur-=rp[.Otyo¦IWomIyivk;r; yq; vwdevo ´;v;pOÉqvIy it 176 someN{ ; N{ ;somIy; ¬.yivk;r; ¬.y²l©Tv;t( 177 aip someN{ EeN{ ;¦Sy ) N{ ;somIyo¦IWomIySy 178 a=rs':y;y;\ sgu,o devt;xBd Ev sm;ÅIyet yq; iptro bihRWdo m¨t" s;'tpn; m;¨Ts;'tpn' pwtObihRWdÉmit 179 hivdoRW;n( Vy;:y;Sy;m" 180 aq;to¦In;-muÃ;t;n;' %<@Ãy' b*/;ynvdek;?vyRvp[;yÉÿ' c 181

ekadevatauSadhidra vyA AgneyavikArA anyatra somendra ?AbhyAm 154 tayorekadevatAgrahaNam , guNastu pUrvam , vqtrahA ityAfiSaH 155 somendra stu somapUrvatvAdagnISomIyavikAraH , indra ?Asomastvindra pUrvatvAdaindra ?AgnavikAraH 156 agnaye pathikqta ityAgneyavikAraH 157 nirUDhamapyAgneyaM paurNamAsa-vikAraMM syAt 158 havirdevatAfabdAkSarasAmAnyAdvifeSAH , pUrvaMpUrvaM garIyaH 159 guNavifiSTAyai devatAyai guNavifiSTaM devatAgrahaNam , guNalope lopaH 160 vaifvadevyAmikSANAM prakqtiH , dyAvApqthivya ekakapAlAnAm 161 niSkAsaH sAMnAyyavikAraH pafurvAjinaM ca 162 yaddevo varSatyathauSadhayo jAyante , oSadhIrjagdhvA payaH pItvA retaH saMbhavatIti samAnayonitAM payasaH pafofca darfayati 163 sviSTakqdvikAro vanaspatirvahanasAmAnyAddevatAnigamana-sAmAnyAdekAvadAnasAmyAcca 164 savanIyeSu harivate dhAnAH pUSNaH karambho bhAratyai parivApa indra ?Aya puroDAfo mitrAvaruNayoH payasyeti pracaraNakAle devatApanayaH , aindra ?AH saMpadyante 165 tantraM devatAgrahaNam 166 AfiSaH samuccIyeran 167 saMM sqSTeSu nAnAdra vyatvAdvaruNapraghAseSu meSayofca 168 fatakqSNalAyAmAjyavad vilayanasAmAnyAddevatAnigamanasAmAnyAdanekasA-mAnyAcca 169 ekadevatauSadhidra vyA AgneyavikArA anyatra saumyAdaindra ?Acca 170 saumyo'gnISomIyavikAraH prakqtidevatatvAt 171 guNavikqte'pi yathA somAya pitqmata iti 172 guNavikqte'pyaindra aindra ?AgnavikAraH prakqtidevatatvAt , guNavikqte'pi yathendra ?Aya marutvata iti 173 teSAM dvidevatA bahudevatAfca 174 dvyakSara tr?yakSarA aindra ?AgnavikArA yathAfvinau maruta iti 175 catura-kSaraprabhqtayo'gnISomIyavikArA yathA vaifvadevo dyAvApqthivIya iti 176 somendra ?A indra ?AsomIyA ubhayavikArA ubhayalizgatvAt 177 api somendra aindra ?Agnasya , indra ?AsomIyo'gnISomIyasya 178 akSarasaMkhyAyAMM saguNo devatAfabda eva samAfrIyeta yathA pitaro barhiSado marutaH sAMtapanA mArutsAMtapanaM paitqbarhiSadamiti 179 havirdoSAn vyAkhyAsyAmaH 180 athAto'gnInA-mudvAtAnAM khaNDadvayaM baudhAyanavadekAdhvaryavaprAyafcittaM ca 181

ekadevatauSadhidra vyA AgneyavikArA anyatra somendrA bhyAm 154 tayorekadevatAgrahaNam , guNastu pUrvam , vqtrahA ityAfiSaH 155 somendra stu somapUrvatvAdagnISomIyavikAraH , indrA somastvindra pUrvatvAdaindrA gnavikAraH 156 agnaye pathikqta ityAgneyavikAraH 157 nirUDhamapyAgneyaM paurNamAsa-vikAraMM syAt 158 havirdevatAfabdAkSarasAmAnyAdvifeSAH , pUrvaMpUrvaM garIyaH 159 guNavifiSTAyai devatAyai guNavifiSTaM devatAgrahaNam , guNalope lopaH 160 vaifvadevyAmikSANAM prakqtiH , dyAvApqthivya ekakapAlAnAm 161 niSkAsaH sAMnAyyavikAraH pafurvAjinaM ca 162 yaddevo varSatyathauSadhayo jAyante , oSadhIrjagdhvA payaH pItvA retaH saMbhavatIti samAnayonitAM payasaH pafofca darfayati 163 sviSTakqdvikAro vanaspatirvahanasAmAnyAddevatAnigamana-sAmAnyAdekAvadAnasAmyAcca 164 savanIyeSu harivate dhAnAH pUSNaH karambho bhAratyai parivApa indrA ya puroDAfo mitrAvaruNayoH payasyeti pracaraNakAle devatApanayaH , aindrA H! saMpadyante 165 tantraM devatAgrahaNam 166 AfiSaH samuccIyeran 167 saMM sqSTeSu nAnAdra vyatvAdvaruNapraghAseSu meSayofca 168 fatakqSNalAyAmAjyavad vilayanasAmAnyAddevatAnigamanasAmAnyAdanekasA-mAnyAcca 169 ekadevatauSadhidra vyA AgneyavikArA anyatra saumyAdaindrA cca 170 saumyo'gnISomIyavikAraH prakqtidevatatvAt 171 guNavikqte'pi yathA somAya pitqmata iti 172 guNavikqte'pyaindra aindrA gnavikAraH prakqtidevatatvAt , guNavikqte'pi yathendrA ya marutvata iti 173 teSAM dvidevatA bahudevatAfca 174 dvyakSaratr! yakSarA aindrA gnavikArA yathAfvinau maruta iti 175 catura-kSaraprabhqtayo'gnISomIyavikArA yathA vaifvadevo dyAvApqthivIya iti 176 somendrA indrA somIyA ubhayavikArA ubhayalizgatvAt 177 api somendra aindrA gnasya , indrA somIyo'gnISomIyasya 178 akSarasaMkhyAyAMM saguNo devatAfabda eva samAfrIyeta yathA pitaro barhiSado marutaH sAMtapanA mArutsAMtapanaM paitqbarhiSadamiti 179 havirdoSAn vyAkhyAsyAmaH 180 athAto'gnInA-mudvAtAnAM khaNDadvayaM baudhAyanavadekAdhvaryavaprAyafcittaM ca 181

एकदेवतौषधिद्र व्या आग्नेयविकारा अन्यत्र सोमेन्द्र ?ाभ्याम् १५४ तयोरेकदेवताग्रहणम् । गुणस्तु पूर्वम् । वृत्रहा इत्याशिषः १५५ सोमेन्द्र स्तु सोमपूर्वत्वादग्नीषोमीयविकारः । इन्द्र ?ासोमस्त्विन्द्र पूर्वत्वादैन्द्र ?ाग्नविकारः १५६ अग्नये पथिकृत इत्याग्नेयविकारः १५७ निरूढमप्याग्नेयं पौर्णमास-विकारँ स्यात् १५८ हविर्देवताशब्दाक्षरसामान्याद्विशेषाः । पूर्वंपूर्वं गरीयः १५९ गुणविशिष्टायै देवतायै गुणविशिष्टं देवताग्रहणम् । गुणलोपे लोपः १६० वैश्वदेव्यामिक्षाणां प्रकृतिः । द्यावापृथिव्य एककपालानाम् १६१ निष्कासः सांनाय्यविकारः पशुर्वाजिनं च १६२ यद्देवो वर्षत्यथौषधयो जायन्ते । ओषधीर्जग्ध्वा पयः पीत्वा रेतः संभवतीति समानयोनितां पयसः पशोश्च दर्शयति १६३ स्विष्टकृद्विकारो वनस्पतिर्वहनसामान्याद्देवतानिगमन-सामान्यादेकावदानसाम्याच्च १६४ सवनीयेषु हरिवते धानाः पूष्णः करम्भो भारत्यै परिवाप इन्द्र ?ाय पुरोडाशो मित्रावरुणयोः पयस्येति प्रचरणकाले देवतापनयः । ऐन्द्र ?ाः संपद्यन्ते १६५ तन्त्रं देवताग्रहणम् १६६ आशिषः समुच्चीयेरन् १६७ सँ सृष्टेषु नानाद्र व्यत्वाद्वरुणप्रघासेषु मेषयोश्च १६८ शतकृष्णलायामाज्यवद् विलयनसामान्याद्देवतानिगमनसामान्यादनेकसा-मान्याच्च १६९ एकदेवतौषधिद्र व्या आग्नेयविकारा अन्यत्र सौम्यादैन्द्र ?ाच्च १७० सौम्योऽग्नीषोमीयविकारः प्रकृतिदेवतत्वात् १७१ गुणविकृतेऽपि यथा सोमाय पितृमत इति १७२ गुणविकृतेऽप्यैन्द्र ऐन्द्र ?ाग्नविकारः प्रकृतिदेवतत्वात् । गुणविकृतेऽपि यथेन्द्र ?ाय मरुत्वत इति १७३ तेषां द्विदेवता बहुदेवताश्च १७४ द्व्यक्षर त्र्?यक्षरा ऐन्द्र ?ाग्नविकारा यथाश्विनौ मरुत इति १७५ चतुर-क्षरप्रभृतयोऽग्नीषोमीयविकारा यथा वैश्वदेवो द्यावापृथिवीय इति १७६ सोमेन्द्र ?ा इन्द्र ?ासोमीया उभयविकारा उभयलिङ्गत्वात् १७७ अपि सोमेन्द्र ऐन्द्र ?ाग्नस्य । इन्द्र ?ासोमीयोऽग्नीषोमीयस्य १७८ अक्षरसंख्यायाँ सगुणो देवताशब्द एव समाश्रीयेत यथा पितरो बर्हिषदो मरुतः सांतपना मारुत्सांतपनं पैतृबर्हिषदमिति १७९ हविर्दोषान् व्याख्यास्यामः १८० अथातोऽग्नीना-मुद्वातानां खण्डद्वयं बौधायनवदेकाध्वर्यवप्रायश्चित्तं च १८१

एकदेवतौषधिद्र व्या आग्नेयविकारा अन्यत्र सोमेन्द्रा भ्याम् १५४ तयोरेकदेवताग्रहणम् । गुणस्तु पूर्वम् । वृत्रहा इत्याशिषः १५५ सोमेन्द्र स्तु सोमपूर्वत्वादग्नीषोमीयविकारः । इन्द्रा सोमस्त्विन्द्र पूर्वत्वादैन्द्रा ग्नविकारः १५६ अग्नये पथिकृत इत्याग्नेयविकारः १५७ निरूढमप्याग्नेयं पौर्णमास-विकारँ स्यात् १५८ हविर्देवताशब्दाक्षरसामान्याद्विशेषाः । पूर्वंपूर्वं गरीयः १५९ गुणविशिष्टायै देवतायै गुणविशिष्टं देवताग्रहणम् । गुणलोपे लोपः १६० वैश्वदेव्यामिक्षाणां प्रकृतिः । द्यावापृथिव्य एककपालानाम् १६१ निष्कासः सांनाय्यविकारः पशुर्वाजिनं च १६२ यद्देवो वर्षत्यथौषधयो जायन्ते । ओषधीर्जग्ध्वा पयः पीत्वा रेतः संभवतीति समानयोनितां पयसः पशोश्च दर्शयति १६३ स्विष्टकृद्विकारो वनस्पतिर्वहनसामान्याद्देवतानिगमन-सामान्यादेकावदानसाम्याच्च १६४ सवनीयेषु हरिवते धानाः पूष्णः करम्भो भारत्यै परिवाप इन्द्रा य पुरोडाशो मित्रावरुणयोः पयस्येति प्रचरणकाले देवतापनयः । ऐन्द्रा ः! संपद्यन्ते १६५ तन्त्रं देवताग्रहणम् १६६ आशिषः समुच्चीयेरन् १६७ सँ सृष्टेषु नानाद्र व्यत्वाद्वरुणप्रघासेषु मेषयोश्च १६८ शतकृष्णलायामाज्यवद् विलयनसामान्याद्देवतानिगमनसामान्यादनेकसा-मान्याच्च १६९ एकदेवतौषधिद्र व्या आग्नेयविकारा अन्यत्र सौम्यादैन्द्रा च्च १७० सौम्योऽग्नीषोमीयविकारः प्रकृतिदेवतत्वात् १७१ गुणविकृतेऽपि यथा सोमाय पितृमत इति १७२ गुणविकृतेऽप्यैन्द्र ऐन्द्रा ग्नविकारः प्रकृतिदेवतत्वात् । गुणविकृतेऽपि यथेन्द्रा य मरुत्वत इति १७३ तेषां द्विदेवता बहुदेवताश्च १७४ द्व्यक्षरत्र्! यक्षरा ऐन्द्रा ग्नविकारा यथाश्विनौ मरुत इति १७५ चतुर-क्षरप्रभृतयोऽग्नीषोमीयविकारा यथा वैश्वदेवो द्यावापृथिवीय इति १७६ सोमेन्द्रा इन्द्रा सोमीया उभयविकारा उभयलिङ्गत्वात् १७७ अपि सोमेन्द्र ऐन्द्रा ग्नस्य । इन्द्रा सोमीयोऽग्नीषोमीयस्य १७८ अक्षरसंख्यायाँ सगुणो देवताशब्द एव समाश्रीयेत यथा पितरो बर्हिषदो मरुतः सांतपना मारुत्सांतपनं पैतृबर्हिषदमिति १७९ हविर्दोषान् व्याख्यास्यामः १८० अथातोऽग्नीना-मुद्वातानां खण्डद्वयं बौधायनवदेकाध्वर्यवप्रायश्चित्तं च १८१

2253

piv]ei·' Vy;:y;Sy;m" 189 am;v;Sy;y;' p*,Rm;Sy;' v;¦InNv;/;y vwdevvid?m;bihRr;hrit 190 p[,It;" p[,Iy ctugORhIt' juhoit yen dev;" piv]e, it 191 apr' ctugORhIt' p[;j;pTy' piv]m( it 192 apr' ctugORhItm( N{ " sunItI it 193 a>y;t;n;n( üTv;¦eym·;kp;l' in¨Py pvm;nhvI \ iW vw;nr' Ã;dxkp;l' pmm( 194 a;¦ey' párh;Py;¦ye v[tpty Tyek sm;mn²Nt 195 pvm;n" suvjRn" it Ã¹ /;Yye ) yÿe piv]m( Ð j;tved" piv]vt( 196 Tv' c som no vx" Ð b[÷; dev;n;m( Ty;Jy.;gyo" 197 aq hivW;m( ) a;¦eyen p[cyoRp;\ xu VyTy;s' pÉ.r;JyhivÉ.RyRjit ) ¬t n" ip[y; Ð m; ju×;n; it srSvTy;" ip[y;y;" ) ]IÉ, pd; Ð tdSy ip[ym( it ivã,o¨¨£mSy ) a´; no dev sivt" Ð iv;in dev sivt" it devSy sivtu" ) p[ v;yumCz; Ð a; no inyu²º" it v;yoinRyuTvt" ) dÉ/£;V,o ak;árWm( Ð a; dÉ/£;" it dÉ/£;V," 198 ¬.;>y;' dev sivt" Ð vwdevI puntI Ð yen dev; apunt Ð y" p;vm;nIr?yeit Ð p;vm;nIyoR a?yeit Ð p;vm;nI" SvSTyynI" Ð p;vm;nIidRxNtu n" Ð p;vm;nI" SvSTyynI" Tyuphom;" ) vw;nro riXmÉ." Ð bOh²º" sivtStOi." it s'y;Jye ) y¶¼v; devhe@nm( it g;hRpTye juhoit purSt;d( gOhpte¨pár·;Ã; 199 ÉsõÉmi·" s'itÏte 200 piv]e·äe; xuõ" pUt" pÉÛp;vno .vtIit ivD;yte ) dx pUv;Rn( dx;pr;n;Tm;n' cwkiv \ xit' pun;Tyu.yt" ) sveRW;' p;p;n;' .UÉyÏdoWin,uRd;' piv]ei·' p[x\ s²Nt t²õ p;vnmuÿmÉmit 201

pavitreSTiM vyAkhyAsyAmaH 189 amAvAsyAyAM paurNamAsyAM vAgnInanvAdhAya vaifvadevavadidhmAbarhirAharati 190 praNItAH praNIya caturgqhItaM juhoti yena devAH pavitreNa iti 191 aparaM caturgqhItaM prAjApatyaM pavitram iti 192 aparaM caturgqhItam indra ?H sunItI iti 193 abhyAtAnAn hutvAgneyamaSTAkapAlaM nirupya pavamAnahavIMM Si vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM paxcamam 194 AgneyaM parihApyAgnaye vratapataya ityeke samAmananti 195 pavamAnaH suvarjanaH iti dve dhAyye , yatte pavitram . jAtavedaH pavitravat 196 tvaM ca soma no vafaH . brahmA devAnAm ityAjyabhAgayoH 197 atha haviSAm , Agneyena pracaryopAMM fu vyatyAsaM paxcabhirAjyahavirbhiryajati , uta naH priyA . imA juhvAnA iti sarasvatyAH priyAyAH , trINi padA . tadasya priyam iti viSNorurukramasya , adyA no deva savitaH . vifvAni deva savitaH iti devasya savituH , pra vAyumacchA . A no niyudbhiH iti vAyorniyutvataH , dadhikrAvNo akAriSam . A dadhikrAH iti dadhikrAvNaH 198 ubhAbhyAM deva savitaH . vaifvadevI punatI . yena devA apunata . yaH pAvamAnIradhyeti . pAvamAnIryo adhyeti . pAvamAnIH svastyayanIH . pAvamAnIrdifantu naH . pAvamAnIH svastyayanIH ityupahomAH , vaifvAnaro rafmibhiH . bqhadbhiH savitastqbhiH iti saMyAjye , yaddevA devaheDanam iti gArhapatye juhoti purastAd gqhapaterupariSTAdvA 199 siddhamiSTiH saMtiSThate 200 pavitreSTyeSTvA fuddhaH pUtaH pazktipAvano bhavatIti vijxAyate , dafa pUrvAn dafAparAnAtmAnaM caikaviMM fatiM punAtyubhayataH , sarveSAM pApAnAM bhUyiSThadoSanirNudAM pavitreSTiM prafaMM santi taddhi pAvanamuttamamiti 201

pavitreSTiM vyAkhyAsyAmaH 189 amAvAsyAyAM paurNamAsyAM vAgnInanvAdhAya vaifvadevavadidhmAbarhirAharati 190 praNItAH praNIya caturgqhItaM juhoti yena devAH pavitreNa iti 191 aparaM caturgqhItaM prAjApatyaM pavitram iti 192 aparaM caturgqhItam indra H! sunItI iti 193 abhyAtAnAn hutvAgneyamaSTAkapAlaM nirupya pavamAnahavI MM! Si vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM paxcamam 194 AgneyaM parihApyAgnaye vratapataya ityeke samAmananti 195 pavamAnaH suvarjanaH iti dve dhAyye , yatte pavitram . jAtavedaH pavitravat 196 tvaM ca soma no vafaH . brahmA devAnAm ityAjyabhAgayoH 197 atha haviSAm , Agneyena pracaryopAMM fu vyatyAsaM paxcabhirAjyahavirbhiryajati , uta naH priyA . imA juhvAnA iti sarasvatyAH priyAyAH , trINi padA . tadasya priyam iti viSNorurukramasya , adyA no deva savitaH . vifvAni deva savitaH iti devasya savituH , pra vAyumacchA . A no niyudbhiH iti vAyorniyutvataH , dadhikrAvNo akAriSam . A dadhikrAH iti dadhikrAvNaH 198 ubhAbhyAM deva savitaH . vaifvadevI punatI . yena devA apunata . yaH pAvamAnIradhyeti . pAvamAnIryo adhyeti . pAvamAnIH svastyayanIH . pAvamAnIrdifantu naH . pAvamAnIH svastyayanIH ityupahomAH , vaifvAnaro rafmibhiH . bqhadbhiH savitastqbhiH iti saMyAjye , yaddevA devaheDanam iti gArhapatye juhoti purastAd gqhapaterupariSTAdvA 199 siddhamiSTiH saMtiSThate 200 pavitreSTyeSTvA fuddhaH pUtaH pazktipAvano bhavatIti vijxAyate , dafa pUrvAn dafAparAnAtmAnaM caikavi MM! fatiM punAtyubhayataH , sarveSAM pApAnAM bhUyiSThadoSanirNudAM pavitreSTiM prafaMM santi taddhi pAvanamuttamamiti 201

पवित्रेष्टिं व्याख्यास्यामः १८९ अमावास्यायां पौर्णमास्यां वाग्नीनन्वाधाय वैश्वदेववदिध्माबर्हिराहरति १९० प्रणीताः प्रणीय चतुर्गृहीतं जुहोति येन देवाः पवित्रेण इति १९१ अपरं चतुर्गृहीतं प्राजापत्यं पवित्रम् इति १९२ अपरं चतुर्गृहीतम् इन्द्र ?ः सुनीती इति १९३ अभ्यातानान् हुत्वाग्नेयमष्टाकपालं निरुप्य पवमानहवीँ षि वैश्वानरं द्वादशकपालं पञ्चमम् १९४ आग्नेयं परिहाप्याग्नये व्रतपतय इत्येके समामनन्ति १९५ पवमानः सुवर्जनः इति द्वे धाय्ये । यत्ते पवित्रम् ॥ जातवेदः पवित्रवत् १९६ त्वं च सोम नो वशः ॥ ब्रह्मा देवानाम् इत्याज्यभागयोः १९७ अथ हविषाम् । आग्नेयेन प्रचर्योपाँ शु व्यत्यासं पञ्चभिराज्यहविर्भिर्यजति । उत नः प्रिया ॥ इमा जुह्वाना इति सरस्वत्याः प्रियायाः । त्रीणि पदा ॥ तदस्य प्रियम् इति विष्णोरुरुक्रमस्य । अद्या नो देव सवितः ॥ विश्वानि देव सवितः इति देवस्य सवितुः । प्र वायुमच्छा ॥ आ नो नियुद्भिः इति वायोर्नियुत्वतः । दधिक्राव्णो अकारिषम् ॥ आ दधिक्राः इति दधिक्राव्णः १९८ उभाभ्यां देव सवितः ॥ वैश्वदेवी पुनती ॥ येन देवा अपुनत ॥ यः पावमानीरध्येति ॥ पावमानीर्यो अध्येति ॥ पावमानीः स्वस्त्ययनीः ॥ पावमानीर्दिशन्तु नः ॥ पावमानीः स्वस्त्ययनीः इत्युपहोमाः । वैश्वानरो रश्मिभिः ॥ बृहद्भिः सवितस्तृभिः इति संयाज्ये । यद्देवा देवहेडनम् इति गार्हपत्ये जुहोति पुरस्ताद् गृहपतेरुपरिष्टाद्वा १९९ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते २०० पवित्रेष्ट्येष्ट्वा शुद्धः पूतः पङ्क्तिपावनो भवतीति विज्ञायते । दश पूर्वान् दशापरानात्मानं चैकविँ शतिं पुनात्युभयतः । सर्वेषां पापानां भूयिष्ठदोषनिर्णुदां पवित्रेष्टिं प्रशँ सन्ति तद्धि पावनमुत्तममिति २०१

पवित्रेष्टिं व्याख्यास्यामः १८९ अमावास्यायां पौर्णमास्यां वाग्नीनन्वाधाय वैश्वदेववदिध्माबर्हिराहरति १९० प्रणीताः प्रणीय चतुर्गृहीतं जुहोति येन देवाः पवित्रेण इति १९१ अपरं चतुर्गृहीतं प्राजापत्यं पवित्रम् इति १९२ अपरं चतुर्गृहीतम् इन्द्र ः! सुनीती इति १९३ अभ्यातानान् हुत्वाग्नेयमष्टाकपालं निरुप्य पवमानहवी ँ! षि वैश्वानरं द्वादशकपालं पञ्चमम् १९४ आग्नेयं परिहाप्याग्नये व्रतपतय इत्येके समामनन्ति १९५ पवमानः सुवर्जनः इति द्वे धाय्ये । यत्ते पवित्रम् ॥ जातवेदः पवित्रवत् १९६ त्वं च सोम नो वशः ॥ ब्रह्मा देवानाम् इत्याज्यभागयोः १९७ अथ हविषाम् । आग्नेयेन प्रचर्योपाँ शु व्यत्यासं पञ्चभिराज्यहविर्भिर्यजति । उत नः प्रिया ॥ इमा जुह्वाना इति सरस्वत्याः प्रियायाः । त्रीणि पदा ॥ तदस्य प्रियम् इति विष्णोरुरुक्रमस्य । अद्या नो देव सवितः ॥ विश्वानि देव सवितः इति देवस्य सवितुः । प्र वायुमच्छा ॥ आ नो नियुद्भिः इति वायोर्नियुत्वतः । दधिक्राव्णो अकारिषम् ॥ आ दधिक्राः इति दधिक्राव्णः १९८ उभाभ्यां देव सवितः ॥ वैश्वदेवी पुनती ॥ येन देवा अपुनत ॥ यः पावमानीरध्येति ॥ पावमानीर्यो अध्येति ॥ पावमानीः स्वस्त्ययनीः ॥ पावमानीर्दिशन्तु नः ॥ पावमानीः स्वस्त्ययनीः इत्युपहोमाः । वैश्वानरो रश्मिभिः ॥ बृहद्भिः सवितस्तृभिः इति संयाज्ये । यद्देवा देवहेडनम् इति गार्हपत्ये जुहोति पुरस्ताद् गृहपतेरुपरिष्टाद्वा १९९ सिद्धमिष्टिः संतिष्ठते २०० पवित्रेष्ट्येष्ट्वा शुद्धः पूतः पङ्क्तिपावनो भवतीति विज्ञायते । दश पूर्वान् दशापरानात्मानं चैकवि ँ! शतिं पुनात्युभयतः । सर्वेषां पापानां भूयिष्ठदोषनिर्णुदां पवित्रेष्टिं प्रशँ सन्ति तद्धि पावनमुत्तममिति २०१

2266

;id 222

?Adi 222

A!di 222

?ादि २२२

आ!दि २२२

2283

RReR

????

re!

????

रे!

2284

C.G. Kashikar,

cbhagbha k?asahakiaraNa

cbhagbha k!asahakiaraNa

च्भग्भ क्?सहकिअरण

च्भग्भ क्!असहकिअरण

2285

The êrauta, Pait¨medhika and Pari§e·a Sªtras of Bharadvja, Critically Edited and Translated

t\he fqra\a?uta\aNa p?atirumedahakia anada p?arasri?STa\a s?tara\asa ?opha b\ha\ara\adava'ja\aNa craticialalaya edati?da anada tra\anasala\ateda

the fqraautaaNa p!atirumedahakia anada p!arasrie!STaa staraaso pha bhaaraadava'jaaNa craticialalaya edatie!da anada traanasalaateda

त्हे शृरअ?ुतअण प्?तिरुमेदहकिअ अनद प्?रस्रि?ष्टअ स्?तरअस ?ोफ ब्हअरअदवऽजअण च्रतिचिअललय एदति?द अनद त्रअनसलअतेद

थे शृरऔतअण प्!अतिरुमेदहकिअ अनद प्!अरस्रिए!ष्टअ स्तरअसो फ भअरअदवऽजअण च्रतिचिअललय एदतिए!द अनद त्रअनसलअतेद