28

dev; ”Ty;idÉ.’tuidRx' d.;Rnu=yeduõNym;nÉmit m?ypUv;Rprym;ɦin-A³itsomex;nm¨to bihRW; %nit tq; pUt ç;tneit W@^e%; ²l²%-Tv;·;bN/Émit vi£t' d.| d²=,pɒmSy;muTsOJy re%; g;y}y; p[o+y j;tvedo .uvnSyeTyrÉ,' gOhITv; mÉqt' l*ikkù v;ɦm;d;y;hret `Otp[tIk ”it p[Jv;Ly;yud;R ”it p[,Myop;vroheit in/;y;¦ a;y;çy' te yoinárit p[Jv;Ly mÉy gOð;mITyÉ.vN´ kmR,e v;Émit kr* p[=;lyit ”dm;p" ²xv; ”TypoŒÉ.mN}y;idteŒnumNySv d²=,t veid' pármOj;mIit d²=,veid' nwA³Ty;´NtmnumteŒnumNySv pɒmto veid' pármOj;mIit tq; pɒmveid' srSvteŒnumNySvoÿrto veid' pármOj;mITyuÿrveid' v;yVy;´Nt' dev sivt" p[suv purSt;ùid' pármOj;mIit pUvRveid' c;¦ey;´Ntm©‘lI-r;StIyR s;/;ven p;É,n; kËceRn v; pármOJy g;y}y; vedI" p[o=yit b[÷som;vOiTvj* vrÉyTv;?vyuRro' .Upte .uvnpt ”it p[Tyekù p[e+y t;>y;mh' .UpitárTyuÿ_ƒ b[÷n( som p[o²=ãy;mITyNt' tqoKTv; punSt;>y;'

devA ityAdibhifcaturdifaM darbhAnukSayeduddhanyamAnamiti madhyapUrvAparayamAgnini-rqtisomefAnamaruto barhiSA khanati tathA pUta hyAtaneti SaDrekhA likhi-tvASTAbandhamiti vakritaM darbhaM dakSiNapafcimasyAmutsqjya rekhA gAyatryA prokSya jAtavedo bhuvanasyetyaraNiM gqhItvA mathitaM laukikaM vAgnimAdAyAhareta ghqtapratIka iti prajvAlyAyurdA iti praNamyopAvaroheti nidhAyAgna AyAhyayaM te yoniriti prajvAlya mayi gqhNAmItyabhivandya karmaNe vAmiti karau prakSAlayati idamApaH fivA ityapo'bhimantryAdite'numanyasva dakSiNata vediM parimqjAmIti dakSiNavediM nairqtyAdyantamanumate'numanyasva pafcimato vediM parimqjAmIti tathA pafcimavediM sarasvate'numanyasvottarato vediM parimqjAmItyuttaravediM vAyavyAdyantaM deva savitaH prasuva purastAdvediM parimqjAmIti pUrvavediM cAgneyAdyantamazgulI-rAstIrya sAdhAvena pANinA kUrcena vA parimqjya gAyatryA vedIH prokSayati brahmasomAvqtvijau varayitvAdhvaryuroM bhUpate bhuvanapata iti pratyekaM prekSya tAbhyAmahaM bhUpatirityukte brahman soma prokSiSyAmItyantaM tathoktvA punastAbhyAM

devA ityAdibhifcaturdifaM darbhAnukSayeduddhanyamAnamiti madhyapUrvAparayamAgnini-rqtisomefAnamaruto barhiSA khanati tathA pUta hyAtaneti SaDrekhA likhi-tvASTAbandhamiti vakritaM darbhaM dakSiNapafcimasyAmutsqjya rekhA gAyatryA prokSya jAtavedo bhuvanasyetyaraNiM gqhItvA mathitaM laukikaM vAgnimAdAyAhareta ghqtapratIka iti prajvAlyAyurdA iti praNamyopAvaroheti nidhAyAgna AyAhyayaM te yoniriti prajvAlya mayi gqhNAmItyabhivandya karmaNe vAmiti karau prakSAlayati idamApaH fivA ityapo'bhimantryAdite'numanyasva dakSiNata vediM parimqjAmIti dakSiNavediM nairqtyAdyantamanumate'numanyasva pafcimato vediM parimqjAmIti tathA pafcimavediM sarasvate'numanyasvottarato vediM parimqjAmItyuttaravediM vAyavyAdyantaM deva savitaH prasuva purastAdvediM parimqjAmIti pUrvavediM cAgneyAdyantamazgulI-rAstIrya sAdhAvena pANinA kUrcena vA parimqjya gAyatryA vedIH prokSayati brahmasomAvqtvijau varayitvAdhvaryurO bhUpate bhuvanapata iti pratyekaM prekSya tAbhyAmahaM bhUpatirityukte brahman soma prokSiSyAmItyantaM tathoktvA punastAbhyAM

देवा इत्यादिभिश्चतुर्दिशं दर्भानुक्षयेदुद्धन्यमानमिति मध्यपूर्वापरयमाग्निनि-रृतिसोमेशानमरुतो बर्हिषा खनति तथा पूत ह्यातनेति षड्रेखा लिखि-त्वाष्टाबन्धमिति वक्रितं दर्भं दक्षिणपश्चिमस्यामुत्सृज्य रेखा गायत्र्या प्रोक्ष्य जातवेदो भुवनस्येत्यरणिं गृहीत्वा मथितं लौकिकं वाग्निमादायाहरेत घृतप्रतीक इति प्रज्वाल्यायुर्दा इति प्रणम्योपावरोहेति निधायाग्न आयाह्ययं ते योनिरिति प्रज्वाल्य मयि गृह्णामीत्यभिवन्द्य कर्मणे वामिति करौ प्रक्षालयति इदमापः शिवा इत्यपोऽभिमन्त्र्यादितेऽनुमन्यस्व दक्षिणत वेदिं परिमृजामीति दक्षिणवेदिं नैरृत्याद्यन्तमनुमतेऽनुमन्यस्व पश्चिमतो वेदिं परिमृजामीति तथा पश्चिमवेदिं सरस्वतेऽनुमन्यस्वोत्तरतो वेदिं परिमृजामीत्युत्तरवेदिं वायव्याद्यन्तं देव सवितः प्रसुव पुरस्ताद्वेदिं परिमृजामीति पूर्ववेदिं चाग्नेयाद्यन्तमङ्गुली-रास्तीर्य साधावेन पाणिना कूर्चेन वा परिमृज्य गायत्र्या वेदीः प्रोक्षयति ब्रह्मसोमावृत्विजौ वरयित्वाध्वर्युरों भूपते भुवनपत इति प्रत्येकं प्रेक्ष्य ताभ्यामहं भूपतिरित्युक्ते ब्रह्मन् सोम प्रोक्षिष्यामीत्यन्तं तथोक्त्वा पुनस्ताभ्यां

देवा इत्यादिभिश्चतुर्दिशं दर्भानुक्षयेदुद्धन्यमानमिति मध्यपूर्वापरयमाग्निनि-रृतिसोमेशानमरुतो बर्हिषा खनति तथा पूत ह्यातनेति षड्रेखा लिखि-त्वाष्टाबन्धमिति वक्रितं दर्भं दक्षिणपश्चिमस्यामुत्सृज्य रेखा गायत्र्या प्रोक्ष्य जातवेदो भुवनस्येत्यरणिं गृहीत्वा मथितं लौकिकं वाग्निमादायाहरेत घृतप्रतीक इति प्रज्वाल्यायुर्दा इति प्रणम्योपावरोहेति निधायाग्न आयाह्ययं ते योनिरिति प्रज्वाल्य मयि गृह्णामीत्यभिवन्द्य कर्मणे वामिति करौ प्रक्षालयति इदमापः शिवा इत्यपोऽभिमन्त्र्यादितेऽनुमन्यस्व दक्षिणत वेदिं परिमृजामीति दक्षिणवेदिं नैरृत्याद्यन्तमनुमतेऽनुमन्यस्व पश्चिमतो वेदिं परिमृजामीति तथा पश्चिमवेदिं सरस्वतेऽनुमन्यस्वोत्तरतो वेदिं परिमृजामीत्युत्तरवेदिं वायव्याद्यन्तं देव सवितः प्रसुव पुरस्ताद्वेदिं परिमृजामीति पूर्ववेदिं चाग्नेयाद्यन्तमङ्गुली-रास्तीर्य साधावेन पाणिना कूर्चेन वा परिमृज्य गायत्र्या वेदीः प्रोक्षयति ब्रह्मसोमावृत्विजौ वरयित्वाध्वर्युरॐ भूपते भुवनपत इति प्रत्येकं प्रेक्ष्य ताभ्यामहं भूपतिरित्युक्ते ब्रह्मन् सोम प्रोक्षिष्यामीत्यन्तं तथोक्त्वा पुनस्ताभ्यां

---

63

pundeRve>yo hVy' vheTy¦edRxRnen §uv' ivsOJy viWRÏ; g×reÏoŒÉg[Émit viWRÏsÉm/* juüy;dU?v| yD' nytÉmTyU?vRsÉm/* pɒmt" párÉ/-mpnyeTyev' d²=,t ¬ÿrt’ pár/In( pɒmto ivã,o" sdnmsITyev' d²=,t ¬ÿrt" p[;Cy;Émit c párStr,bihRW" sv;RNpársmUç;Py;y-Nt;Émit juhoit xu?yNt;' iptOWdn\ xu?yNt;' devsdnÉmTyiviCz¥m;StIyR nwA³te dhediviCz¥en b[÷vcRs;yeit .Uit" Smeit .Sm gOhITv; ll;-$úŠ;ük<#;dIn;idTy" somo nm ”TyU?v;Rg[m;²lPy;po ih ϼit p[o+y ao' c me Svr ”it b;lÕt' veit c;ɦ' pUvRvd;idTy' copSq;y punveR-idmUlm;s;´;ɦ' vw;nrsUÿ_ƒnopSq;y p[,;m' kÚy;Ridit i£y;Nte hom" ao'

punardevebhyo havyaM vahetyagnerdarfanena sruvaM visqjya varSiSThA gahvareSTho'grimiti varSiSThasamidhau juhuyAdUrdhvaM yajxaM nayatamityUrdhvasamidhau pafcimataH paridhi-mapanayetyevaM dakSiNata uttaratafca paridhIn pafcimato viSNoH sadanamasItyevaM dakSiNata uttarataH prAcyAmiti ca paristaraNabarhiSaH sarvAnparisamUhyApyAya-ntAmiti juhoti fudhyantAM pitqSadanaMM fudhyantAM devasadanamityavicchinnamAstIrya nairqte dahedavicchinnena brahmavarcasAyeti bhUtiH smeti bhasma gqhItvA lalA-TahqdbAhukaNThAdInAdityaH somo nama ityUrdhvAgramAlipyApo hi STheti prokSya oM ca me svara iti bAlakqtaM veti cAgniM pUrvavadAdityaM copasthAya punarve-dimUlamAsAdyAgniM vaifvAnarasUktenopasthAya praNAmaM kuryAditi kriyAnte homaH oM

punardevebhyo havyaM vahetyagnerdarfanena sruvaM visqjya varSiSThA gahvareSTho'grimiti varSiSThasamidhau juhuyAdUrdhvaM yajxaM nayatamityUrdhvasamidhau pafcimataH paridhi-mapanayetyevaM dakSiNata uttaratafca paridhIn pafcimato viSNoH sadanamasItyevaM dakSiNata uttarataH prAcyAmiti ca paristaraNabarhiSaH sarvAnparisamUhyApyAya-ntAmiti juhoti fudhyantAM pitqSadanaMM fudhyantAM devasadanamityavicchinnamAstIrya nairqte dahedavicchinnena brahmavarcasAyeti bhUtiH smeti bhasma gqhItvA lalA-TahqdbAhukaNThAdInAdityaH somo nama ityUrdhvAgramAlipyApo hi STheti prokSya O ca me svara iti bAlakqtaM veti cAgniM pUrvavadAdityaM copasthAya punarve-dimUlamAsAdyAgniM vaifvAnarasUktenopasthAya praNAmaM kuryAditi kriyAnte homaH O

पुनर्देवेभ्यो हव्यं वहेत्यग्नेर्दर्शनेन स्रुवं विसृज्य वर्षिष्ठा गह्वरेष्ठोऽग्रिमिति वर्षिष्ठसमिधौ जुहुयादूर्ध्वं यज्ञं नयतमित्यूर्ध्वसमिधौ पश्चिमतः परिधि-मपनयेत्येवं दक्षिणत उत्तरतश्च परिधीन् पश्चिमतो विष्णोः सदनमसीत्येवं दक्षिणत उत्तरतः प्राच्यामिति च परिस्तरणबर्हिषः सर्वान्परिसमूह्याप्याय-न्तामिति जुहोति शुध्यन्तां पितृषदनँ शुध्यन्तां देवसदनमित्यविच्छिन्नमास्तीर्य नैरृते दहेदविच्छिन्नेन ब्रह्मवर्चसायेति भूतिः स्मेति भस्म गृहीत्वा लला-टहृद्बाहुकण्ठादीनादित्यः सोमो नम इत्यूर्ध्वाग्रमालिप्यापो हि ष्ठेति प्रोक्ष्य ओं च मे स्वर इति बालकृतं वेति चाग्निं पूर्ववदादित्यं चोपस्थाय पुनर्वे-दिमूलमासाद्याग्निं वैश्वानरसूक्तेनोपस्थाय प्रणामं कुर्यादिति क्रियान्ते होमः ओं

पुनर्देवेभ्यो हव्यं वहेत्यग्नेर्दर्शनेन स्रुवं विसृज्य वर्षिष्ठा गह्वरेष्ठोऽग्रिमिति वर्षिष्ठसमिधौ जुहुयादूर्ध्वं यज्ञं नयतमित्यूर्ध्वसमिधौ पश्चिमतः परिधि-मपनयेत्येवं दक्षिणत उत्तरतश्च परिधीन् पश्चिमतो विष्णोः सदनमसीत्येवं दक्षिणत उत्तरतः प्राच्यामिति च परिस्तरणबर्हिषः सर्वान्परिसमूह्याप्याय-न्तामिति जुहोति शुध्यन्तां पितृषदनँ शुध्यन्तां देवसदनमित्यविच्छिन्नमास्तीर्य नैरृते दहेदविच्छिन्नेन ब्रह्मवर्चसायेति भूतिः स्मेति भस्म गृहीत्वा लला-टहृद्बाहुकण्ठादीनादित्यः सोमो नम इत्यूर्ध्वाग्रमालिप्यापो हि ष्ठेति प्रोक्ष्य ॐ च मे स्वर इति बालकृतं वेति चाग्निं पूर्ववदादित्यं चोपस्थाय पुनर्वे-दिमूलमासाद्याग्निं वैश्वानरसूक्तेनोपस्थाय प्रणामं कुर्यादिति क्रियान्ते होमः ॐ

---

76

£o d<@" Õã,mOgSy;Éjn' m*ïI me%l; =i]ySy nwyg[o/o ll;$;Nto d<@o r*rvmÉjn' m*vIR me%l; vwXySy*duMbro n;Ésk;Nto d<@o b;-StvmÉjn' x;,I me%l; ao' .U.uRv" suvStTsivtuárit s;iv]I ao' .U.uRv" suvStTsivtur;po JyotI rs ”it p[;,;y;m ao' .U.uRv" suv" Sv;heit Vy;-úit" a¦ye sÉm/Émit ù a¦ye sÉm/;ivit cTv;yR¦ye sÉm/ ”it sÉm-d;/;nmet;in b[;÷,Sy ao' .U.uRvStTsivtuárit s;iv]I ao' .U.uRvStTs-ivtuStejo JyotI rs ”it p[;,;y;m ao' .U.uRv" Sv;heit Vy;úit" a¦ye s-Ém/Émit ù a¦ye sÉm/;ivit sÉmd;/;nmet;in =i]ySy ao' .UStTs-ivtuárit s;iv]I ao' .UStTsivturɦJyoRtI rs ”it p[;,;y;m ao' .U"

kro daNDaH kqSNamqgasyAjinaM mauxjI mekhalA kSatriyasya naiyagrodho lalATAnto daNDo rauravamajinaM maurvI mekhalA vaifyasyaudumbaro nAsikAnto daNDo bA-stavamajinaM fANI mekhalA oM bhUrbhuvaH suvastatsavituriti sAvitrI oM bhUrbhuvaH suvastatsaviturApo jyotI rasa iti prANAyAma oM bhUrbhuvaH suvaH svAheti vyA-hqtiH agnaye samidhamiti dve agnaye samidhAviti catvAryagnaye samidha iti sami-dAdhAnametAni brAhmaNasya oM bhUrbhuvastatsavituriti sAvitrI oM bhUrbhuvastatsa-vitustejo jyotI rasa iti prANAyAma oM bhUrbhuvaH svAheti vyAhqtiH agnaye sa-midhamiti dve agnaye samidhAviti samidAdhAnametAni kSatriyasya oM bhUstatsa-vituriti sAvitrI oM bhUstatsavituragnirjyotI rasa iti prANAyAma oM bhUH

kro daNDaH kqSNamqgasyAjinaM mauxjI mekhalA kSatriyasya naiyagrodho lalATAnto daNDo rauravamajinaM maurvI mekhalA vaifyasyaudumbaro nAsikAnto daNDo bA-stavamajinaM fANI mekhalA O bhUrbhuvaH suvastatsavituriti sAvitrI O bhUrbhuvaH suvastatsaviturApo jyotI rasa iti prANAyAma O bhUrbhuvaH suvaH svAheti vyA-hqtiH agnaye samidhamiti dve agnaye samidhAviti catvAryagnaye samidha iti sami-dAdhAnametAni brAhmaNasya O bhUrbhuvastatsavituriti sAvitrI O bhUrbhuvastatsa-vitustejo jyotI rasa iti prANAyAma O bhUrbhuvaH svAheti vyAhqtiH agnaye sa-midhamiti dve agnaye samidhAviti samidAdhAnametAni kSatriyasya O bhUstatsa-vituriti sAvitrI O bhUstatsavituragnirjyotI rasa iti prANAyAma O bhUH

क्रो दण्डः कृष्णमृगस्याजिनं मौञ्जी मेखला क्षत्रियस्य नैयग्रोधो ललाटान्तो दण्डो रौरवमजिनं मौर्वी मेखला वैश्यस्यौदुम्बरो नासिकान्तो दण्डो बा-स्तवमजिनं शाणी मेखला ओं भूर्भुवः सुवस्तत्सवितुरिति सावित्री ओं भूर्भुवः सुवस्तत्सवितुरापो ज्योती रस इति प्राणायाम ओं भूर्भुवः सुवः स्वाहेति व्या-हृतिः अग्नये समिधमिति द्वे अग्नये समिधाविति चत्वार्यग्नये समिध इति समि-दाधानमेतानि ब्राह्मणस्य ओं भूर्भुवस्तत्सवितुरिति सावित्री ओं भूर्भुवस्तत्स-वितुस्तेजो ज्योती रस इति प्राणायाम ओं भूर्भुवः स्वाहेति व्याहृतिः अग्नये स-मिधमिति द्वे अग्नये समिधाविति समिदाधानमेतानि क्षत्रियस्य ओं भूस्तत्स-वितुरिति सावित्री ओं भूस्तत्सवितुरग्निर्ज्योती रस इति प्राणायाम ओं भूः

क्रो दण्डः कृष्णमृगस्याजिनं मौञ्जी मेखला क्षत्रियस्य नैयग्रोधो ललाटान्तो दण्डो रौरवमजिनं मौर्वी मेखला वैश्यस्यौदुम्बरो नासिकान्तो दण्डो बा-स्तवमजिनं शाणी मेखला ॐ भूर्भुवः सुवस्तत्सवितुरिति सावित्री ॐ भूर्भुवः सुवस्तत्सवितुरापो ज्योती रस इति प्राणायाम ॐ भूर्भुवः सुवः स्वाहेति व्या-हृतिः अग्नये समिधमिति द्वे अग्नये समिधाविति चत्वार्यग्नये समिध इति समि-दाधानमेतानि ब्राह्मणस्य ॐ भूर्भुवस्तत्सवितुरिति सावित्री ॐ भूर्भुवस्तत्स-वितुस्तेजो ज्योती रस इति प्राणायाम ॐ भूर्भुवः स्वाहेति व्याहृतिः अग्नये स-मिधमिति द्वे अग्नये समिधाविति समिदाधानमेतानि क्षत्रियस्य ॐ भूस्तत्स-वितुरिति सावित्री ॐ भूस्तत्सवितुरग्निर्ज्योती रस इति प्राणायाम ॐ भूः

---

116

rIkù vedI rom;É, d.;R" p[;,o g;hRpTyoŒp;n a;hvnIyo Vy;noŒNv;h;yR ¬d;n" s>y" sm;n a;vsQy ”it p;¦yo .v²Nt Éj×;dI²N{y;É, yDp;];É, rs;dyo ivWy; hvI'ãySy flmomq;Rv;i¢Stdevmek;?v-yuRr;TmyD' s'kLPy;mOtopStr,msITy¥' p[o+y;¥sUÿ_ƒn;É.mOXyojRSkrÉm-Ty;/;v' pITv;©‘Ï;n;Émk;m?ymwr;d;y;¥' p[;,;y Sv;h;p;n;y Sv;h; Vy;n;y Sv;hod;n;y Sv;h; sm;n;y Sv;heit p;ütI" p;]' SpOx¥ev üTvojRSkrÉmit pun’;/;v' pITv;XnIy;d;cMy;po gOhITv;idTy;É.mu%mo' p[;,;n;Py;ySveTyudrmÉ.mOxe¶²=,en kr;©‘Ï;g[e,;,or,Iy;init d²=,-p;d;©‘ϼ s'§;vyedev' s;y'p[;t" p[;,;ɦho]' yjet;Tmy;Éjn;ÉmdÉm-Jymɦho]' y;vÆIvkÉmit b[÷v;idno vd²Nt tdev' .uKTv; gCzNtmnO,o b[÷pdm>yetIit s;mpUv| m;t; ipt; gu¨v;R pwtOk;idkmO,]y' j;ym;nSy

rIkaM vedI romANi darbhAH prANo gArhapatyo'pAna AhavanIyo vyAno'nvAhArya udAnaH sabhyaH samAna Avasathya iti paxcAgnayo bhavanti jihvAdIndriyANi yajxapAtrANi rasAdayo viSayA havIMSyasya phalamomarthAvAptistadevamekAdhva-ryurAtmayajxaM saMkalpyAmqtopastaraNamasItyannaM prokSyAnnasUktenAbhimqfyorjaskarami-tyAdhAvaM pItvAzguSThAnAmikAmadhyamairAdAyAnnaM prANAya svAhApAnAya svAhA vyAnAya svAhodAnAya svAhA samAnAya svAheti paxcAhutIH pAtraM spqfanneva hutvorjaskaramiti punafcAdhAvaM pItvAfnIyAdAcamyApo gqhItvAdityAbhimukhamoM prANAnApyAyasvetyudaramabhimqfeddakSiNena karAzguSThAgreNANoraNIyAniti dakSiNa-pAdAzguSThe saMsrAvayedevaM sAyaMprAtaH prANAgnihotraM yajetAtmayAjinAmidami-jyamagnihotraM yAvajjIvakamiti brahmavAdino vadanti tadevaM bhuktvA gacchantamanqNo brahmapadamabhyetIti sAmapUrvaM mAtA pitA gururvA paitqkAdikamqNatrayaM jAyamAnasya

rIkaM vedI romANi darbhAH prANo gArhapatyo'pAna AhavanIyo vyAno'nvAhArya udAnaH sabhyaH samAna Avasathya iti paxcAgnayo bhavanti jihvAdIndriyANi yajxapAtrANi rasAdayo viSayA havIMSyasya phalamomarthAvAptistadevamekAdhva-ryurAtmayajxaM saMkalpyAmqtopastaraNamasItyannaM prokSyAnnasUktenAbhimqfyorjaskarami-tyAdhAvaM pItvAzguSThAnAmikAmadhyamairAdAyAnnaM prANAya svAhApAnAya svAhA vyAnAya svAhodAnAya svAhA samAnAya svAheti paxcAhutIH pAtraM spqfanneva hutvorjaskaramiti punafcAdhAvaM pItvAfnIyAdAcamyApo gqhItvAdityAbhimukhamO prANAnApyAyasvetyudaramabhimqfeddakSiNena karAzguSThAgreNANoraNIyAniti dakSiNa-pAdAzguSThe saMsrAvayedevaM sAyaMprAtaH prANAgnihotraM yajetAtmayAjinAmidami-jyamagnihotraM yAvajjIvakamiti brahmavAdino vadanti tadevaM bhuktvA gacchantamanqNo brahmapadamabhyetIti sAmapUrvaM mAtA pitA gururvA paitqkAdikamqNatrayaM jAyamAnasya

रीकं वेदी रोमाणि दर्भाः प्राणो गार्हपत्योऽपान आहवनीयो व्यानोऽन्वाहार्य उदानः सभ्यः समान आवसथ्य इति पञ्चाग्नयो भवन्ति जिह्वादीन्द्रियाणि यज्ञपात्राणि रसादयो विषया हवींष्यस्य फलमोमर्थावाप्तिस्तदेवमेकाध्व-र्युरात्मयज्ञं संकल्प्यामृतोपस्तरणमसीत्यन्नं प्रोक्ष्यान्नसूक्तेनाभिमृश्योर्जस्करमि-त्याधावं पीत्वाङ्गुष्ठानामिकामध्यमैरादायान्नं प्राणाय स्वाहापानाय स्वाहा व्यानाय स्वाहोदानाय स्वाहा समानाय स्वाहेति पञ्चाहुतीः पात्रं स्पृशन्नेव हुत्वोर्जस्करमिति पुनश्चाधावं पीत्वाश्नीयादाचम्यापो गृहीत्वादित्याभिमुखमों प्राणानाप्यायस्वेत्युदरमभिमृशेद्दक्षिणेन कराङ्गुष्ठाग्रेणाणोरणीयानिति दक्षिण-पादाङ्गुष्ठे संस्रावयेदेवं सायंप्रातः प्राणाग्निहोत्रं यजेतात्मयाजिनामिदमि-ज्यमग्निहोत्रं यावज्जीवकमिति ब्रह्मवादिनो वदन्ति तदेवं भुक्त्वा गच्छन्तमनृणो ब्रह्मपदमभ्येतीति सामपूर्वं माता पिता गुरुर्वा पैतृकादिकमृणत्रयं जायमानस्य

रीकं वेदी रोमाणि दर्भाः प्राणो गार्हपत्योऽपान आहवनीयो व्यानोऽन्वाहार्य उदानः सभ्यः समान आवसथ्य इति पञ्चाग्नयो भवन्ति जिह्वादीन्द्रियाणि यज्ञपात्राणि रसादयो विषया हवींष्यस्य फलमोमर्थावाप्तिस्तदेवमेकाध्व-र्युरात्मयज्ञं संकल्प्यामृतोपस्तरणमसीत्यन्नं प्रोक्ष्यान्नसूक्तेनाभिमृश्योर्जस्करमि-त्याधावं पीत्वाङ्गुष्ठानामिकामध्यमैरादायान्नं प्राणाय स्वाहापानाय स्वाहा व्यानाय स्वाहोदानाय स्वाहा समानाय स्वाहेति पञ्चाहुतीः पात्रं स्पृशन्नेव हुत्वोर्जस्करमिति पुनश्चाधावं पीत्वाश्नीयादाचम्यापो गृहीत्वादित्याभिमुखमॐ प्राणानाप्यायस्वेत्युदरमभिमृशेद्दक्षिणेन कराङ्गुष्ठाग्रेणाणोरणीयानिति दक्षिण-पादाङ्गुष्ठे संस्रावयेदेवं सायंप्रातः प्राणाग्निहोत्रं यजेतात्मयाजिनामिदमि-ज्यमग्निहोत्रं यावज्जीवकमिति ब्रह्मवादिनो वदन्ति तदेवं भुक्त्वा गच्छन्तमनृणो ब्रह्मपदमभ्येतीति सामपूर्वं माता पिता गुरुर्वा पैतृकादिकमृणत्रयं जायमानस्य

---

139

ŒprSy;' r;]* ctuQy;Rml'ÕTy;ɦmupsm;/;y nv p[;yɒÿ;in juüy;d¦e v;yv;idTy;idTy v;yv¦eŒ¦e v;yv;idTy Vy;úit.UR.RnÉmit ctuÉ.RvR/U-mUÞy;RJyen juüy;dɦ' p[d²=,' ÕTv; p[;Cy;mudICy;' v; t;mupveXy;É.‚; px;%eneit yoinmÉ.mOXy s' n; mn ”TyupgCz¹idm;mnuv[teTy;²l©n' m/u he m¾?vdÉmit mwqun' kÚvIRt sup[j;STv;yeTyupgmn' s' n; mn ”Ty;-

'parasyAM rAtrau caturthyAmalaMkqtyAgnimupasamAdhAya nava prAyafcittAni juhuyAdagne vAyavAdityAditya vAyavagne'gne vAyavAditya vyAhqtirbhUrbhanamiti caturbhirvadhU-mUrdhnyAjyena juhuyAdagniM pradakSiNaM kqtvA prAcyAmudIcyAM vA tAmupavefyAbhiSTvA paxcafAkheneti yonimabhimqfya saM nA mana ityupagacchedimAmanuvratetyAlizganaM madhu he madhvidamiti maithunaM kurvIta suprajAstvAyetyupagamanaM saM nA mana ityA-

'parasyAM rAtrau caturthyAmalaMkqtyAgnimupasamAdhAya nava prAyafcittAni juhuyAdagne vAyavAdityAditya vAyavagne'gne vAyavAditya vyAhqtirbhUrbhanamiti caturbhirvadhU-mUÞryAjyena juhuyAdagniM pradakSiNaM kqtvA prAcyAmudIcyAM vA tAmupavefyAbhiSTvA paxcafAkheneti yonimabhimqfya saM nA mana ityupagacchedimAmanuvratetyAlizganaM madhu he madhvidamiti maithunaM kurvIta suprajAstvAyetyupagamanaM saM nA mana ityA-

ऽपरस्यां रात्रौ चतुर्थ्यामलंकृत्याग्निमुपसमाधाय नव प्रायश्चित्तानि जुहुयादग्ने वायवादित्यादित्य वायवग्नेऽग्ने वायवादित्य व्याहृतिर्भूर्भनमिति चतुर्भिर्वधू-मूर्ध्न्याज्येन जुहुयादग्निं प्रदक्षिणं कृत्वा प्राच्यामुदीच्यां वा तामुपवेश्याभिष्ट्वा पञ्चशाखेनेति योनिमभिमृश्य सं ना मन इत्युपगच्छेदिमामनुव्रतेत्यालिङ्गनं मधु हे मध्विदमिति मैथुनं कुर्वीत सुप्रजास्त्वायेत्युपगमनं सं ना मन इत्या-

ऽपरस्यां रात्रौ चतुर्थ्यामलंकृत्याग्निमुपसमाधाय नव प्रायश्चित्तानि जुहुयादग्ने वायवादित्यादित्य वायवग्नेऽग्ने वायवादित्य व्याहृतिर्भूर्भनमिति चतुर्भिर्वधू-मूÞर्याज्येन जुहुयादग्निं प्रदक्षिणं कृत्वा प्राच्यामुदीच्यां वा तामुपवेश्याभिष्ट्वा पञ्चशाखेनेति योनिमभिमृश्य सं ना मन इत्युपगच्छेदिमामनुव्रतेत्यालिङ्गनं मधु हे मध्विदमिति मैथुनं कुर्वीत सुप्रजास्त्वायेत्युपगमनं सं ना मन इत्या-

---

148

ŒÉ¦mupsm;/;y pUvRviTSv·k;r;Nt' üTv; d²=,toŒ¦erprSy;m;sIn;y; vOWoŒsIit sWRpÉmÉÅt;Nyv;n;<@* Sq ”it d´;dl;.e m;W/;Ny* p[itin/I Sy;t;mo' .U.uRv" suvo r;k;mh' y;Ste r;kƒ som Ev iv; ¬t

'gnimupasamAdhAya pUrvavatsviSTakArAntaM hutvA dakSiNato'gneraparasyAmAsInAyA vqSo'sIti sarSapamifritAnyavAnANDau stha iti dadyAdalAbhe mASadhAnyau pratinidhI syAtAmoM bhUrbhuvaH suvo rAkAmahaM yAste rAke soma eva vifvA uta

'gnimupasamAdhAya pUrvavatsviSTakArAntaM hutvA dakSiNato'gneraparasyAmAsInAyA vqSo'sIti sarSapamifritAnyavAnANDau stha iti dadyAdalAbhe mASadhAnyau pratinidhI syAtAmO bhUrbhuvaH suvo rAkAmahaM yAste rAke soma eva vifvA uta

ऽग्निमुपसमाधाय पूर्ववत्स्विष्टकारान्तं हुत्वा दक्षिणतोऽग्नेरपरस्यामासीनाया वृषोऽसीति सर्षपमिश्रितान्यवानाण्डौ स्थ इति दद्यादलाभे माषधान्यौ प्रतिनिधी स्यातामों भूर्भुवः सुवो राकामहं यास्ते राके सोम एव विश्वा उत

ऽग्निमुपसमाधाय पूर्ववत्स्विष्टकारान्तं हुत्वा दक्षिणतोऽग्नेरपरस्यामासीनाया वृषोऽसीति सर्षपमिश्रितान्यवानाण्डौ स्थ इति दद्यादलाभे माषधान्यौ प्रतिनिधी स्यातामॐ भूर्भुवः सुवो राकामहं यास्ते राके सोम एव विश्वा उत

---

151

pUvRvõ;t;id üTv; ]e

pUrvavaddhAtAdi hutvA treNyA falalyA saha falATuglapsaM sAgrapatraM kufAzkuraM ca darbheNa trirAbadhyoM bhUrbhuvaH suvariti gqhItvA tasyAstathAsInAyAH sraggandhavatyAH sImante rAkAmahaM yAste rAka iti sthApayitvonnayanaM kuryAtsoma eveti pura-

pUrvavaddhAtAdi hutvA treNyA falalyA saha falATuglapsaM sAgrapatraM kufAzkuraM ca darbheNa trirAbadhyO bhUrbhuvaH suvariti gqhItvA tasyAstathAsInAyAH sraggandhavatyAH sImante rAkAmahaM yAste rAka iti sthApayitvonnayanaM kuryAtsoma eveti pura-

पूर्ववद्धातादि हुत्वा त्रेण्या शलल्या सह शलाटुग्लप्सं साग्रपत्रं कुशाङ्कुरं च दर्भेण त्रिराबध्यों भूर्भुवः सुवरिति गृहीत्वा तस्यास्तथासीनायाः स्रग्गन्धवत्याः सीमन्ते राकामहं यास्ते राक इति स्थापयित्वोन्नयनं कुर्यात्सोम एवेति पुर-

पूर्ववद्धातादि हुत्वा त्रेण्या शलल्या सह शलाटुग्लप्सं साग्रपत्रं कुशाङ्कुरं च दर्भेण त्रिराबध्यॐ भूर्भुवः सुवरिति गृहीत्वा तस्यास्तथासीनायाः स्रग्गन्धवत्याः सीमन्ते राकामहं यास्ते राक इति स्थापयित्वोन्नयनं कुर्यात्सोम एवेति पुर-

---

153

aq ivã,ub²lmuÿrp[É,/;vGNy;dINdev;no' .U" pu¨Wmo' .uv" pu¨Wo\ suv"

atha viSNubalimuttarapraNidhAvagnyAdIndevAnoM bhUH puruSamoM bhuvaH puruSoMM suvaH

atha viSNubalimuttarapraNidhAvagnyAdIndevAnO bhUH puruSamO bhuvaH puruSoMM suvaH

अथ विष्णुबलिमुत्तरप्रणिधावग्न्यादीन्देवानों भूः पुरुषमों भुवः पुरुषोँ सुवः

अथ विष्णुबलिमुत्तरप्रणिधावग्न्यादीन्देवानॐ भूः पुरुषमॐ भुवः पुरुषोँ सुवः

---

154

pu¨Wmo' .U.uRv" suv" pu¨W' ceTy;v;ç tqwv inv;Rp;´;`;r' üTv;¦e" pUvRSy;' d.;RsneWu kƒxv' n;r;y,' m;/v' goivNd' ivã,u' m/usUdn' i]iv£m' v;mn' ÅI/r' úWIkƒx' pµn;.' d;modrÉmit n;mÉ.deRv' ivã,um;v;ç;poihr-

puruSamoM bhUrbhuvaH suvaH puruSaM cetyAvAhya tathaiva nirvApAdyAghAraM hutvAgneH pUrvasyAM darbhAsaneSu kefavaM nArAyaNaM mAdhavaM govindaM viSNuM madhusUdanaM trivikramaM vAmanaM frIdharaM hqSIkefaM padmanAbhaM dAmodaramiti nAmabhirdevaM viSNumAvAhyApohira-NyapavamAnaiH snApayitvA tattannAmnArcayatyato devAdyairviSNornu kaM tadasya priyaM pra tadviSNuH paromAtrayA vicakrame trirdeva iti dvAdafAhutIrAjyena hutvA pAyasa-mAjyasaMyuktaM havirdevaM nivedya dvAdafanAmabhirato devAdyairviSNornukAdyairAjyamifraM pAyasaM juhuyAdqgyajuHsAmAtharvabhirmantrairvaiSNavairdevaM saMstUya namo'ntairnAmabhiH

puruSamO bhUrbhuvaH suvaH puruSaM cetyAvAhya tathaiva nirvApAdyAghAraM hutvAgneH pUrvasyAM darbhAsaneSu kefavaM nArAyaNaM mAdhavaM govindaM viSNuM madhusUdanaM trivikramaM vAmanaM frIdharaM hqSIkefaM padmanAbhaM dAmodaramiti nAmabhirdevaM viSNumAvAhyApohira-NyapavamAnaiH snApayitvA tattannAmnArcayatyato devAdyairviSNornu kaM tadasya priyaM pra tadviSNuH paromAtrayA vicakrame trirdeva iti dvAdafAhutIrAjyena hutvA pAyasa-mAjyasaMyuktaM havirdevaM nivedya dvAdafanAmabhirato devAdyairviSNornukAdyairAjyamifraM pAyasaM juhuyAdqgyajuHsAmAtharvabhirmantrairvaiSNavairdevaM saMstUya namo'ntairnAmabhiH

पुरुषमों भूर्भुवः सुवः पुरुषं चेत्यावाह्य तथैव निर्वापाद्याघारं हुत्वाग्नेः पूर्वस्यां दर्भासनेषु केशवं नारायणं माधवं गोविन्दं विष्णुं मधुसूदनं त्रिविक्रमं वामनं श्रीधरं हृषीकेशं पद्मनाभं दामोदरमिति नामभिर्देवं विष्णुमावाह्यापोहिर-ण्यपवमानैः स्नापयित्वा तत्तन्नाम्नार्चयत्यतो देवाद्यैर्विष्णोर्नु कं तदस्य प्रियं प्र तद्विष्णुः परोमात्रया विचक्रमे त्रिर्देव इति द्वादशाहुतीराज्येन हुत्वा पायस-माज्यसंयुक्तं हविर्देवं निवेद्य द्वादशनामभिरतो देवाद्यैर्विष्णोर्नुकाद्यैराज्यमिश्रं पायसं जुहुयादृग्यजुःसामाथर्वभिर्मन्त्रैर्वैष्णवैर्देवं संस्तूय नमोऽन्तैर्नामभिः

पुरुषमॐ भूर्भुवः सुवः पुरुषं चेत्यावाह्य तथैव निर्वापाद्याघारं हुत्वाग्नेः पूर्वस्यां दर्भासनेषु केशवं नारायणं माधवं गोविन्दं विष्णुं मधुसूदनं त्रिविक्रमं वामनं श्रीधरं हृषीकेशं पद्मनाभं दामोदरमिति नामभिर्देवं विष्णुमावाह्यापोहिर-ण्यपवमानैः स्नापयित्वा तत्तन्नाम्नार्चयत्यतो देवाद्यैर्विष्णोर्नु कं तदस्य प्रियं प्र तद्विष्णुः परोमात्रया विचक्रमे त्रिर्देव इति द्वादशाहुतीराज्येन हुत्वा पायस-माज्यसंयुक्तं हविर्देवं निवेद्य द्वादशनामभिरतो देवाद्यैर्विष्णोर्नुकाद्यैराज्यमिश्रं पायसं जुहुयादृग्यजुःसामाथर्वभिर्मन्त्रैर्वैष्णवैर्देवं संस्तूय नमोऽन्तैर्नामभिः

---

158

sitlm=t' mUÞy;R/;y*p;snmr

satilamakSataM mUrdhnyAdhAyaupAsanamaraNyAM nirharati 14

satilamakSataM mUÞryAdhAyaupAsanamaraNyAM nirharati 14

सतिलमक्षतं मूर्ध्न्याधायौपासनमरण्यां निर्हरति १४

सतिलमक्षतं मूÞर्याधायौपासनमरण्यां निर्हरति १४

---

177

s;iv]v[tbN/;ÆuhoTyupnItSy c tÿd(v[tsUÿ_;in ved˜;tkSy ydiö ivv;ho .vit m;Éskƒ v;iWRkƒ c;iö tiSmNy²TS]y a;ó" p;r'py;Rgt' ²x·;c;r' tÿTkroit tq;ɦ·om;idyD;n;m;/;nn=]e vW;RNte kroit tdev' vtRm;nSy y´·m;s;É/k;xIitvW;RÉ, rivvWeR,;É/g;NyÉ/gCz¹yu" s ë·sh§cN{o .vit tmen' i£y;yuÿ_' puy;m¥en tpRyet( g[;m' p[d²=,IÕTy s;y' Sqi<@le sh§' ip·en somåp;É, kroit r;jten p;]e, kÚmudp]w" somSy;cRn' tSy d²=,e roih,Ig,' v;me c;n;vOi·g,mcRyit sh§x" suv,Rrjtmuÿ_;-dIin xKTy; vS]t<@‘l;pUp;in c d´;dme/fl;v;¢äw vWRv/RnÉmit

sAvitravratabandhAjjuhotyupanItasya ca tattadvratasUktAni vedasnAtakasya yadahni vivAho bhavati mAsike vArSike cAhni tasminyatstriya AhuH pAraMparyAgataM fiSTAcAraM tattatkaroti tathAgniSTomAdiyajxAnAmAdhAnanakSatre varSAnte karoti tadevaM vartamAnasya yadyaSTamAsAdhikAfItivarSANi ravivarSeNAdhigAnyadhigaccheyuH sa dqSTasahasracandro bhavati tamenaM kriyAyuktaM puNyakqttamaM brahmafarIramityAcakSate tasmAnnAndImukhaM kqtvA fuklapakSe fuddhe'hani pUrvAhNe purvavaddhutvA tathaiva kapila iveti vqddhasya vqddhAyA vA vadannakSatodakAdInmUrdhnyAdadhyAtsarvadevatAH sahasraM ca brAhmaNAnAmarcanabalibhyAmannena tarpayet grAmaM pradakSiNIkqtya sAyaM sthaNDile sahasraM piSTena somarUpANi karoti rAjatena pAtreNa kumudapatraiH somasyArcanaM tasya dakSiNe rohiNIgaNaM vAme cAnAvqSTigaNamarcayati sahasrafaH suvarNarajatamuktA-dIni faktyA vastrataNDulApUpAni ca dadyAdafvamedhaphalAvAptyai varSavardhanamiti

sAvitravratabandhAjjuhotyupanItasya ca tattadvratasUktAni vedasnAtakasya yadahni vivAho bhavati mAsike vArSike cAhni tasminyatstriya AhuH pAraMparyAgataM fiSTAcAraM tattatkaroti tathAgniSTomAdiyajxAnAmAdhAnanakSatre varSAnte karoti tadevaM vartamAnasya yadyaSTamAsAdhikAfItivarSANi ravivarSeNAdhigAnyadhigaccheyuH sa dqSTasahasracandro bhavati tamenaM kriyAyuktaM puNyakqttamaM brahmafarIramityAcakSate tasmAnnAndImukhaM kqtvA fuklapakSe fuddhe'hani pUrvAhNe purvavaddhutvA tathaiva kapila iveti vqddhasya vqddhAyA vA vadannakSatodakAdInmUÞryAdadhyAtsarvadevatAH sahasraM ca brAhmaNAnAmarcanabalibhyAmannena tarpayet grAmaM pradakSiNIkqtya sAyaM sthaNDile sahasraM piSTena somarUpANi karoti rAjatena pAtreNa kumudapatraiH somasyArcanaM tasya dakSiNe rohiNIgaNaM vAme cAnAvqSTigaNamarcayati sahasrafaH suvarNarajatamuktA-dIni faktyA vastrataNDulApUpAni ca dadyAdafvamedhaphalAvAptyai varSavardhanamiti

सावित्रव्रतबन्धाज्जुहोत्युपनीतस्य च तत्तद्व्रतसूक्तानि वेदस्नातकस्य यदह्नि विवाहो भवति मासिके वार्षिके चाह्नि तस्मिन्यत्स्त्रिय आहुः पारंपर्यागतं शिष्टाचारं तत्तत्करोति तथाग्निष्टोमादियज्ञानामाधाननक्षत्रे वर्षान्ते करोति तदेवं वर्तमानस्य यद्यष्टमासाधिकाशीतिवर्षाणि रविवर्षेणाधिगान्यधिगच्छेयुः स दृष्टसहस्रचन्द्रो भवति तमेनं क्रियायुक्तं पुण्यकृत्तमं ब्रह्मशरीरमित्याचक्षते तस्मान्नान्दीमुखं कृत्वा शुक्लपक्षे शुद्धेऽहनि पूर्वाह्णे पुर्ववद्धुत्वा तथैव कपिल इवेति वृद्धस्य वृद्धाया वा वदन्नक्षतोदकादीन्मूर्ध्न्यादध्यात्सर्वदेवताः सहस्रं च ब्राह्मणानामर्चनबलिभ्यामन्नेन तर्पयेत् ग्रामं प्रदक्षिणीकृत्य सायं स्थण्डिले सहस्रं पिष्टेन सोमरूपाणि करोति राजतेन पात्रेण कुमुदपत्रैः सोमस्यार्चनं तस्य दक्षिणे रोहिणीगणं वामे चानावृष्टिगणमर्चयति सहस्रशः सुवर्णरजतमुक्ता-दीनि शक्त्या वस्त्रतण्डुलापूपानि च दद्यादश्वमेधफलावाप्त्यै वर्षवर्धनमिति

सावित्रव्रतबन्धाज्जुहोत्युपनीतस्य च तत्तद्व्रतसूक्तानि वेदस्नातकस्य यदह्नि विवाहो भवति मासिके वार्षिके चाह्नि तस्मिन्यत्स्त्रिय आहुः पारंपर्यागतं शिष्टाचारं तत्तत्करोति तथाग्निष्टोमादियज्ञानामाधाननक्षत्रे वर्षान्ते करोति तदेवं वर्तमानस्य यद्यष्टमासाधिकाशीतिवर्षाणि रविवर्षेणाधिगान्यधिगच्छेयुः स दृष्टसहस्रचन्द्रो भवति तमेनं क्रियायुक्तं पुण्यकृत्तमं ब्रह्मशरीरमित्याचक्षते तस्मान्नान्दीमुखं कृत्वा शुक्लपक्षे शुद्धेऽहनि पूर्वाह्णे पुर्ववद्धुत्वा तथैव कपिल इवेति वृद्धस्य वृद्धाया वा वदन्नक्षतोदकादीन्मूÞर्यादध्यात्सर्वदेवताः सहस्रं च ब्राह्मणानामर्चनबलिभ्यामन्नेन तर्पयेत् ग्रामं प्रदक्षिणीकृत्य सायं स्थण्डिले सहस्रं पिष्टेन सोमरूपाणि करोति राजतेन पात्रेण कुमुदपत्रैः सोमस्यार्चनं तस्य दक्षिणे रोहिणीगणं वामे चानावृष्टिगणमर्चयति सहस्रशः सुवर्णरजतमुक्ता-दीनि शक्त्या वस्त्रतण्डुलापूपानि च दद्यादश्वमेधफलावाप्त्यै वर्षवर्धनमिति

---

191

]yodXy;' v; s;y' pUveR´u" Sv;?y;y;c;rvt" xucInsgo];Nb[;÷,;n;-ôy;É.pUJy yuGm;n( Ãävr;iNvedev;qeR }yvr;nyuGm;²Np]qeR Ãyorek“kù v; inmN]yedpre´urpr;ð¼ dexe xuc;v;/;y*p;sn;ɦ' vwdev;`;r' üTv; Sq;lI' s'=;Ly ive>yo deve>yo ju·Émit Sq;Ly;' t<@‘l;É¥v;RPy sitl' c¨mpUp;Nyip pced¦edR²=,Sy;' n;NdImu%vNm<@l;Nyup²lPy;STv;s-nÉmTy;sn;in sd.Ritleãv;sneãv;sÉyTv; vS];´wrl'ÕTy b[;÷,;Np[-Ty„Ÿ%;iNvedev;nudgNt' puãp;´w" ipt¿nud„Ÿ%;Np[;gNt' gN/;´w" pUjyit Sv/; nm ”TyuKTv; teW;' kre itlodkù dæv; p[;Òotu .v;init b[Uy;t( ao' tq; p[;Òv;nIit p[itb[Uyur¦* hom' kárãy;mITyuÿ_ƒ kÚ¨ãveit twrnuD;-toŒÉ¦' páriWCy ive devSy ive a´ p[j;pte n TvTsu.U" Svy'.U" s' te py;\És som y;St ”it r*{' b[;÷' vwã,v' VyúTyNt' dev;n;' sip-<@Ikr,v²Tpt¿,;mPy;Jyen üTv; hVy' kVyÉmTyÉ.`;yR pKven;pUpÉmÅe, juhoit g;mup;ÕTy pxubN/vTs'DPTvoiT%´ vp;muõÈTy pKvy; ty; vh

trayodafyAM vA sAyaM pUrvedyuH svAdhyAyAcAravataH fucInasagotrAnbrAhmaNAnA-hUyAbhipUjya yugmAn dvyavarAnvifvedevArthe tryavarAnayugmAnpitrarthe dvayorekaikaM vA nimantrayedaparedyuraparAhNe defe fucAvAdhAyaupAsanAgniM vaifvadevAghAraM hutvA sthAlIM saMkSAlya vifvebhyo devebhyo juSTamiti sthAlyAM taNDulAnnirvApya satilaM carumapUpAnyapi pacedagnerdakSiNasyAM nAndImukhavanmaNDalAnyupalipyAstvAsa-namityAsanAni sadarbhatileSvAsaneSvAsayitvA vastrAdyairalaMkqtya brAhmaNAnpra-tyazmukhAnvifvedevAnudagantaM puSpAdyaiH pitQnudazmukhAnprAgantaM gandhAdyaiH pUjayati svadhA nama ityuktvA teSAM kare tilodakaM dattvA prApnotu bhavAniti brUyAt oM tathA prApnavAnIti pratibrUyuragnau homaM kariSyAmItyukte kuruSveti tairanujxA-to'gniM pariSicya vifve devasya vifve adya prajApate na tvatsubhUH svayaMbhUH saM te payAMMsi soma yAsta iti raudraM brAhmaM vaiSNavaM vyahqtyantaM devAnAM sapi-NDIkaraNavatpitQNAmapyAjyena hutvA havyaM kavyamityabhighArya pakvenApUpamifreNa juhoti gAmupAkqtya pafubandhavatsaMjxaptvotkhidya vapAmuddhqtya pakvayA tayA vaha

trayodafyAM vA sAyaM pUrvedyuH svAdhyAyAcAravataH fucInasagotrAnbrAhmaNAnA-hUyAbhipUjya yugmAn dvyavarAnvifvedevArthe tryavarAnayugmAnpitrarthe dvayorekaikaM vA nimantrayedaparedyuraparAhNe defe fucAvAdhAyaupAsanAgniM vaifvadevAghAraM hutvA sthAlIM saMkSAlya vifvebhyo devebhyo juSTamiti sthAlyAM taNDulAnnirvApya satilaM carumapUpAnyapi pacedagnerdakSiNasyAM nAndImukhavanmaNDalAnyupalipyAstvAsa-namityAsanAni sadarbhatileSvAsaneSvAsayitvA vastrAdyairalaMkqtya brAhmaNAnpra-tyazmukhAnvifvedevAnudagantaM puSpAdyaiH pitQnudazmukhAnprAgantaM gandhAdyaiH pUjayati svadhA nama ityuktvA teSAM kare tilodakaM dattvA prApnotu bhavAniti brUyAt O tathA prApnavAnIti pratibrUyuragnau homaM kariSyAmItyukte kuruSveti tairanujxA-to'gniM pariSicya vifve devasya vifve adya prajApate na tvatsubhUH svayaMbhUH saM te payAMMsi soma yAsta iti raudraM brAhmaM vaiSNavaM vyahqtyantaM devAnAM sapi-NDIkaraNavatpitQNAmapyAjyena hutvA havyaM kavyamityabhighArya pakvenApUpamifreNa juhoti gAmupAkqtya pafubandhavatsaMjxaptvotkhidya vapAmuddhqtya pakvayA tayA vaha

त्रयोदश्यां वा सायं पूर्वेद्युः स्वाध्यायाचारवतः शुचीनसगोत्रान्ब्राह्मणाना-हूयाभिपूज्य युग्मान् द्व्यवरान्विश्वेदेवार्थे त्र्यवरानयुग्मान्पित्रर्थे द्वयोरेकैकं वा निमन्त्रयेदपरेद्युरपराह्णे देशे शुचावाधायौपासनाग्निं वैश्वदेवाघारं हुत्वा स्थालीं संक्षाल्य विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टमिति स्थाल्यां तण्डुलान्निर्वाप्य सतिलं चरुमपूपान्यपि पचेदग्नेर्दक्षिणस्यां नान्दीमुखवन्मण्डलान्युपलिप्यास्त्वास-नमित्यासनानि सदर्भतिलेष्वासनेष्वासयित्वा वस्त्राद्यैरलंकृत्य ब्राह्मणान्प्र-त्यङ्मुखान्विश्वेदेवानुदगन्तं पुष्पाद्यैः पितॄनुदङ्मुखान्प्रागन्तं गन्धाद्यैः पूजयति स्वधा नम इत्युक्त्वा तेषां करे तिलोदकं दत्त्वा प्राप्नोतु भवानिति ब्रूयात् ओं तथा प्राप्नवानीति प्रतिब्रूयुरग्नौ होमं करिष्यामीत्युक्ते कुरुष्वेति तैरनुज्ञा-तोऽग्निं परिषिच्य विश्वे देवस्य विश्वे अद्य प्रजापते न त्वत्सुभूः स्वयंभूः सं ते पयाँसि सोम यास्त इति रौद्रं ब्राह्मं वैष्णवं व्यहृत्यन्तं देवानां सपि-ण्डीकरणवत्पितॄणामप्याज्येन हुत्वा हव्यं कव्यमित्यभिघार्य पक्वेनापूपमिश्रेण जुहोति गामुपाकृत्य पशुबन्धवत्संज्ञप्त्वोत्खिद्य वपामुद्धृत्य पक्वया तया वह

त्रयोदश्यां वा सायं पूर्वेद्युः स्वाध्यायाचारवतः शुचीनसगोत्रान्ब्राह्मणाना-हूयाभिपूज्य युग्मान् द्व्यवरान्विश्वेदेवार्थे त्र्यवरानयुग्मान्पित्रर्थे द्वयोरेकैकं वा निमन्त्रयेदपरेद्युरपराह्णे देशे शुचावाधायौपासनाग्निं वैश्वदेवाघारं हुत्वा स्थालीं संक्षाल्य विश्वेभ्यो देवेभ्यो जुष्टमिति स्थाल्यां तण्डुलान्निर्वाप्य सतिलं चरुमपूपान्यपि पचेदग्नेर्दक्षिणस्यां नान्दीमुखवन्मण्डलान्युपलिप्यास्त्वास-नमित्यासनानि सदर्भतिलेष्वासनेष्वासयित्वा वस्त्राद्यैरलंकृत्य ब्राह्मणान्प्र-त्यङ्मुखान्विश्वेदेवानुदगन्तं पुष्पाद्यैः पितॄनुदङ्मुखान्प्रागन्तं गन्धाद्यैः पूजयति स्वधा नम इत्युक्त्वा तेषां करे तिलोदकं दत्त्वा प्राप्नोतु भवानिति ब्रूयात् ॐ तथा प्राप्नवानीति प्रतिब्रूयुरग्नौ होमं करिष्यामीत्युक्ते कुरुष्वेति तैरनुज्ञा-तोऽग्निं परिषिच्य विश्वे देवस्य विश्वे अद्य प्रजापते न त्वत्सुभूः स्वयंभूः सं ते पयाँसि सोम यास्त इति रौद्रं ब्राह्मं वैष्णवं व्यहृत्यन्तं देवानां सपि-ण्डीकरणवत्पितॄणामप्याज्येन हुत्वा हव्यं कव्यमित्यभिघार्य पक्वेनापूपमिश्रेण जुहोति गामुपाकृत्य पशुबन्धवत्संज्ञप्त्वोत्खिद्य वपामुद्धृत्य पक्वया तया वह

---

215

kËc;R=tsuv,Rrˆ;in p[²=peÉ¥ãkl' dev' údye tq;/;ve ¨Km;.' rÿ_;-Syne]p;É,p;d' ÅIvTs;ûÖ ctu.uRj' pIt;Mbr/r' xÄc£/r' s*My' skl' ?y;Tv; p[,medɦ' páriWCy h*]' p[x'Sy d²=,p[É,?y;mo' .U" pu¨Wmo' .uv" pu¨Wmo\ suv" pu¨Wmo' .U.uRv" suv" pu¨W' n;r;y,' ivã,u' pu¨W' sTy-mCyutmin¨õ' ÉÅy' mhIÉmit n;»;v;ç inv;Rp' ÕTv;Jyen ivã,u-sUÿ_pu¨WsUÿ_;>y;mtodev;dI¾Hz^ye j;to meidnI devIit ctur;vTyR üTv; n;»; s;Jy' c¨ù juüy;Tp[.;te ˜;Tv; p[,ven devmuTq;Py xkÚnsUÿ_' jp-Nsh kÚM.en devm;nIy gOhe v;yVy;' dev;ytneŒÉ¦x;l;y;' v;c;RpI#¹ rˆ' suv,| v; s'NySy ivã,usUÿ_pu¨WsUÿ_;>y;' ivã,u' p[itÏ;py;mIit p[itÏ;Py ÉbMbSy mUÉÝR n;.* p;de c suv.uRv.URárit údye p[,v' ivNySyed' ivã,uárit dev' ?y;yNkÚM.Sqm;/;v' xáÿ_yut' kËceRn;d;y ÉbMbSy mUÉÝR ivã,um;-

kUrcAkSatasuvarNaratnAni prakSipenniSkalaM devaM hqdaye tathAdhAve rukmAbhaM raktA-syanetrapANipAdaM frIvatsAzkaM caturbhujaM pItAmbaradharaM fazkhacakradharaM saumyaM sakalaM dhyAtvA praNamedagniM pariSicya hautraM prafaMsya dakSiNapraNidhyAmoM bhUH puruSamoM bhuvaH puruSamoMM suvaH puruSamoM bhUrbhuvaH suvaH puruSaM nArAyaNaM viSNuM puruSaM satya-macyutamaniruddhaM friyaM mahImiti nAmnAvAhya nirvApaM kqtvAjyena viSNu-sUktapuruSasUktAbhyAmatodevAdIxchriye jAto medinI devIti caturAvartya hutvA nAmnA sAjyaM caruM juhuyAtprabhAte snAtvA praNavena devamutthApya fakunasUktaM japa-nsaha kumbhena devamAnIya gqhe vAyavyAM devAyatane'gnifAlAyAM vArcApIThe ratnaM suvarNaM vA saMnyasya viSNusUktapuruSasUktAbhyAM viSNuM pratiSThApayAmIti pratiSThApya bimbasya mUrdhni nAbhau pAde ca suvarbhuvarbhUriti hqdaye praNavaM vinyasyedaM viSNuriti devaM dhyAyankumbhasthamAdhAvaM faktiyutaM kUrcenAdAya bimbasya mUrdhni viSNumA-

kUrcAkSatasuvarNaratnAni prakSipenniSkalaM devaM hqdaye tathAdhAve rukmAbhaM raktA-syanetrapANipAdaM frIvatsAzkaM caturbhujaM pItAmbaradharaM fazkhacakradharaM saumyaM sakalaM dhyAtvA praNamedagniM pariSicya hautraM prafaMsya dakSiNapraNidhyAmO bhUH puruSamO bhuvaH puruSamoMM suvaH puruSamO bhUrbhuvaH suvaH puruSaM nArAyaNaM viSNuM puruSaM satya-macyutamaniruddhaM friyaM mahImiti nAmnAvAhya nirvApaM kqtvAjyena viSNu-sUktapuruSasUktAbhyAmatodevAdIxchriye jAto medinI devIti caturAvartya hutvA nAmnA sAjyaM caruM juhuyAtprabhAte snAtvA praNavena devamutthApya fakunasUktaM japa-nsaha kumbhena devamAnIya gqhe vAyavyAM devAyatane'gnifAlAyAM vArcApIThe ratnaM suvarNaM vA saMnyasya viSNusUktapuruSasUktAbhyAM viSNuM pratiSThApayAmIti pratiSThApya bimbasya mUrdhni nAbhau pAde ca suvarbhuvarbhUriti hqdaye praNavaM vinyasyedaM viSNuriti devaM dhyAyankumbhasthamAdhAvaM faktiyutaM kUrcenAdAya bimbasya mUrdhni viSNumA-

कूर्चाक्षतसुवर्णरत्नानि प्रक्षिपेन्निष्कलं देवं हृदये तथाधावे रुक्माभं रक्ता-स्यनेत्रपाणिपादं श्रीवत्साङ्कं चतुर्भुजं पीताम्बरधरं शङ्खचक्रधरं सौम्यं सकलं ध्यात्वा प्रणमेदग्निं परिषिच्य हौत्रं प्रशंस्य दक्षिणप्रणिध्यामों भूः पुरुषमों भुवः पुरुषमोँ सुवः पुरुषमों भूर्भुवः सुवः पुरुषं नारायणं विष्णुं पुरुषं सत्य-मच्युतमनिरुद्धं श्रियं महीमिति नाम्नावाह्य निर्वापं कृत्वाज्येन विष्णु-सूक्तपुरुषसूक्ताभ्यामतोदेवादीञ्छ्रिये जातो मेदिनी देवीति चतुरावर्त्य हुत्वा नाम्ना साज्यं चरुं जुहुयात्प्रभाते स्नात्वा प्रणवेन देवमुत्थाप्य शकुनसूक्तं जप-न्सह कुम्भेन देवमानीय गृहे वायव्यां देवायतनेऽग्निशालायां वार्चापीठे रत्नं सुवर्णं वा संन्यस्य विष्णुसूक्तपुरुषसूक्ताभ्यां विष्णुं प्रतिष्ठापयामीति प्रतिष्ठाप्य बिम्बस्य मूर्ध्नि नाभौ पादे च सुवर्भुवर्भूरिति हृदये प्रणवं विन्यस्येदं विष्णुरिति देवं ध्यायन्कुम्भस्थमाधावं शक्तियुतं कूर्चेनादाय बिम्बस्य मूर्ध्नि विष्णुमा-

कूर्चाक्षतसुवर्णरत्नानि प्रक्षिपेन्निष्कलं देवं हृदये तथाधावे रुक्माभं रक्ता-स्यनेत्रपाणिपादं श्रीवत्साङ्कं चतुर्भुजं पीताम्बरधरं शङ्खचक्रधरं सौम्यं सकलं ध्यात्वा प्रणमेदग्निं परिषिच्य हौत्रं प्रशंस्य दक्षिणप्रणिध्यामॐ भूः पुरुषमॐ भुवः पुरुषमोँ सुवः पुरुषमॐ भूर्भुवः सुवः पुरुषं नारायणं विष्णुं पुरुषं सत्य-मच्युतमनिरुद्धं श्रियं महीमिति नाम्नावाह्य निर्वापं कृत्वाज्येन विष्णु-सूक्तपुरुषसूक्ताभ्यामतोदेवादीञ्छ्रिये जातो मेदिनी देवीति चतुरावर्त्य हुत्वा नाम्ना साज्यं चरुं जुहुयात्प्रभाते स्नात्वा प्रणवेन देवमुत्थाप्य शकुनसूक्तं जप-न्सह कुम्भेन देवमानीय गृहे वायव्यां देवायतनेऽग्निशालायां वार्चापीठे रत्नं सुवर्णं वा संन्यस्य विष्णुसूक्तपुरुषसूक्ताभ्यां विष्णुं प्रतिष्ठापयामीति प्रतिष्ठाप्य बिम्बस्य मूर्ध्नि नाभौ पादे च सुवर्भुवर्भूरिति हृदये प्रणवं विन्यस्येदं विष्णुरिति देवं ध्यायन्कुम्भस्थमाधावं शक्तियुतं कूर्चेनादाय बिम्बस्य मूर्ध्नि विष्णुमा-

---

230

§ug;idn; ˜;pÉyTv;Jy;É.Wecn' g[;My;l'kr,' bihRW; p;dkryor©‘Ï* bÝIy;´Sy;.oÿ_; xkl ”Tyhten v;ss; p;dtodx;Ntm;z;dyit tqwv xynm>yu+y g;©¹yeit x;yyIt nwtdNye SpOxNTyn;iht;GNy;dIn;' sv*R-WÉ/pOÿ_ƒnodkÚM.n Xmx;ne ˜;n;l'k;r* Sy;t;Émit ivxeW ¬%;Sv-¦In;d;y yD.;<@;in nv;in mONmy;in `$xr;v;dINy*duMbr;É, sÉmTp-árÉ/x;%;p];yo b²l' hret( xvSy .;rk;" sip<@;" ps'biN/vg;R v; tdNye sm;n* Ã* cTv;ro v; ˜;t; d.RrÆus'vIt; d.;RMbr/r;" Syu" pu];S}yi·k;yogen;¦Ins'kr' gOðIyu" kÚM.' c pˆItr;ycRyit tq;psVy' kVyen ¨{' pUjyet( a;/;-n£me, xv;É.mu%" Sve SveŒ¦* juüy;t( /;]eŒyRM,eŒ\x;y Ém];y v¨,;y Tv·^ ”N{;y pUã,e .g;y ivvSvte pjRNy;y ivã,ve Sv;h; Vy;útIb[R÷,e Sv;h; Vy;útI ¨{e>yoŒpsVy' homo mOgVy;/;y xv;Ry .v;y ipn;ikne .vn;yer;y Sq;,ve kp;²lne inA³tyeŒj;ywkpdeŒhye buÉÝy;y Sv;heit

srugAdinA snApayitvAjyAbhiSecanaM grAmyAlaMkaraNaM barhiSA pAdakarayorazguSThau badhnIyAdyasyAbhoktA fakala ityahatena vAsasA pAdatodafAntamAchAdayati tathaiva fayanamabhyukSya gAzgeyeti fAyayIta naitadanye spqfantyanAhitAgnyAdInAM sarvau-Sadhipqktenodakumbhana fmafAne snAnAlaMkArau syAtAmiti vifeSa ukhAsva-gnInAdAya yajxabhANDAni navAni mqnmayAni ghaTafarAvAdInyaudumbarANi samitpa-ridhifAkhApatrANyuttarabarhirhiraNyafakalatilAkSatadadhimadhukSIrAjyAdIni saMbhqtyottarasyAM pUrvatastasmAnnyasyati snAtvAdhvaryuH pitqmedhavidhinAgnihotreNa yathAsvamagnau dakSiNAbhimukhaH prAcInAvItI paristIrya satilenAkSatena vaifvadevaM hutvA gqhadevatAbhyo baliM haret favasya bhArakAH sapiNDAH paxcasaMbandhivargA vA tadanye samAnau dvau catvAro vA snAtA darbharajjusaMvItA darbhAmbaradharAH syuH putrAstryaSTikAyogenAgnInasaMkaraM gqhNIyuH kumbhaM ca patnItarANyanye'nunayanti pafcAduttAreNa meroraMha iti mqtakamuddhqtya yathApravefaM gqhAnnirgamayya hareyurgrAmAnte pAlAfyA famyA vA fAkhayApradakSiNamapeta vIteti trivIdhIstrirapakramaM dakSi-NAntaM mArjayitvAhobhiradbhiriti dakSiNasyAM tAmutsqjati tatra tilAkSatodakaiH prokSya meroraMha iti dakSiNafIrSamavatArayeyuruttaratrApyuddhArAvatArayorevametena kurvIraMstathaivAgnyAdisaMbhArAnnidhAya tasmAdvAyavyAM dakSiNAgreSu darbheSu triguNe-fvarANi trINi mqtpiNDAnyavAcyantaM nyasya havyena viSNuM brahmANaM tilA-kSatodakairdakSiNAbhimukho'bhyarcayati tathApasavyaM kavyena rudraM pUjayet AdhA-nakrameNa favAbhimukhaH sve sve'gnau juhuyAt dhAtre'ryamNe'?MMfAya mitrAya varuNAya tvaSTra indrAya pUSNe bhagAya vivasvate parjanyAya viSNave svAhA vyAhqtIrbrahmaNe svAhA vyAhqtI rudrebhyo'pasavyaM homo mqgavyAdhAya farvAya bhavAya pinAkine bhavanAyefvarAya sthANave kapAline nirqtaye'jAyaikapade'haye budhniyAya svAheti

srugAdinA snApayitvAjyAbhiSecanaM grAmyAlaMkaraNaM barhiSA pAdakarayorazguSThau badhnIyAdyasyAbhoktA fakala ityahatena vAsasA pAdatodafAntamAchAdayati tathaiva fayanamabhyukSya gAzgeyeti fAyayIta naitadanye spqfantyanAhitAgnyAdInAM sarvau-Sadhipqktenodakumbhana fmafAne snAnAlaMkArau syAtAmiti vifeSa ukhAsva-gnInAdAya yajxabhANDAni navAni mqnmayAni ghaTafarAvAdInyaudumbarANi samitpa-ridhifAkhApatrANyuttarabarhirhiraNyafakalatilAkSatadadhimadhukSIrAjyAdIni saMbhqtyottarasyAM pUrvatastasmAnnyasyati snAtvAdhvaryuH pitqmedhavidhinAgnihotreNa yathAsvamagnau dakSiNAbhimukhaH prAcInAvItI paristIrya satilenAkSatena vaifvadevaM hutvA gqhadevatAbhyo baliM haret favasya bhArakAH sapiNDAH paxcasaMbandhivargA vA tadanye samAnau dvau catvAro vA snAtA darbharajjusaMvItA darbhAmbaradharAH syuH putrAstryaSTikAyogenAgnInasaMkaraM gqhNIyuH kumbhaM ca patnItarANyanye'nunayanti pafcAduttAreNa meroraMha iti mqtakamuddhqtya yathApravefaM gqhAnnirgamayya hareyurgrAmAnte pAlAfyA famyA vA fAkhayApradakSiNamapeta vIteti trivIdhIstrirapakramaM dakSi-NAntaM mArjayitvAhobhiradbhiriti dakSiNasyAM tAmutsqjati tatra tilAkSatodakaiH prokSya meroraMha iti dakSiNafIrSamavatArayeyuruttaratrApyuddhArAvatArayorevametena kurvIraMstathaivAgnyAdisaMbhArAnnidhAya tasmAdvAyavyAM dakSiNAgreSu darbheSu triguNe-fvarANi trINi mqtpiNDAnyavAcyantaM nyasya havyena viSNuM brahmANaM tilA-kSatodakairdakSiNAbhimukho'bhyarcayati tathApasavyaM kavyena rudraM pUjayet AdhA-nakrameNa favAbhimukhaH sve sve'gnau juhuyAt dhAtre'ryamNe'fAMMya mitrAya varuNAya tvaSTra indrAya pUSNe bhagAya vivasvate parjanyAya viSNave svAhA vyAhqtIrbrahmaNe svAhA vyAhqtI rudrebhyo'pasavyaM homo mqgavyAdhAya farvAya bhavAya pinAkine bhavanAyefvarAya sthANave kapAline nirqtaye'jAyaikapade'haye budhniyAya svAheti

स्रुगादिना स्नापयित्वाज्याभिषेचनं ग्राम्यालंकरणं बर्हिषा पादकरयोरङ्गुष्ठौ बध्नीयाद्यस्याभोक्ता शकल इत्यहतेन वाससा पादतोदशान्तमाछादयति तथैव शयनमभ्युक्ष्य गाङ्गेयेति शाययीत नैतदन्ये स्पृशन्त्यनाहिताग्न्यादीनां सर्वौ-षधिपृक्तेनोदकुम्भन श्मशाने स्नानालंकारौ स्यातामिति विशेष उखास्व-ग्नीनादाय यज्ञभाण्डानि नवानि मृन्मयानि घटशरावादीन्यौदुम्बराणि समित्प-रिधिशाखापत्राण्युत्तरबर्हिर्हिरण्यशकलतिलाक्षतदधिमधुक्षीराज्यादीनि संभृत्योत्तरस्यां पूर्वतस्तस्मान्न्यस्यति स्नात्वाध्वर्युः पितृमेधविधिनाग्निहोत्रेण यथास्वमग्नौ दक्षिणाभिमुखः प्राचीनावीती परिस्तीर्य सतिलेनाक्षतेन वैश्वदेवं हुत्वा गृहदेवताभ्यो बलिं हरेत् शवस्य भारकाः सपिण्डाः पञ्चसंबन्धिवर्गा वा तदन्ये समानौ द्वौ चत्वारो वा स्नाता दर्भरज्जुसंवीता दर्भाम्बरधराः स्युः पुत्रास्त्र्यष्टिकायोगेनाग्नीनसंकरं गृह्णीयुः कुम्भं च पत्नीतराण्यन्येऽनुनयन्ति पश्चादुत्तारेण मेरोरंह इति मृतकमुद्धृत्य यथाप्रवेशं गृहान्निर्गमय्य हरेयुर्ग्रामान्ते पालाश्या शम्या वा शाखयाप्रदक्षिणमपेत वीतेति त्रिवीधीस्त्रिरपक्रमं दक्षि-णान्तं मार्जयित्वाहोभिरद्भिरिति दक्षिणस्यां तामुत्सृजति तत्र तिलाक्षतोदकैः प्रोक्ष्य मेरोरंह इति दक्षिणशीर्षमवतारयेयुरुत्तरत्राप्युद्धारावतारयोरेवमेतेन कुर्वीरंस्तथैवाग्न्यादिसंभारान्निधाय तस्माद्वायव्यां दक्षिणाग्रेषु दर्भेषु त्रिगुणे-श्वराणि त्रीणि मृत्पिण्डान्यवाच्यन्तं न्यस्य हव्येन विष्णुं ब्रह्माणं तिला-क्षतोदकैर्दक्षिणाभिमुखोऽभ्यर्चयति तथापसव्यं कव्येन रुद्रं पूजयेत् आधा-नक्रमेण शवाभिमुखः स्वे स्वेऽग्नौ जुहुयात् धात्रेऽर्यम्णेऽ?ँशाय मित्राय वरुणाय त्वष्ट्र इन्द्राय पूष्णे भगाय विवस्वते पर्जन्याय विष्णवे स्वाहा व्याहृतीर्ब्रह्मणे स्वाहा व्याहृती रुद्रेभ्योऽपसव्यं होमो मृगव्याधाय शर्वाय भवाय पिनाकिने भवनायेश्वराय स्थाणवे कपालिने निरृतयेऽजायैकपदेऽहये बुध्नियाय स्वाहेति

स्रुगादिना स्नापयित्वाज्याभिषेचनं ग्राम्यालंकरणं बर्हिषा पादकरयोरङ्गुष्ठौ बध्नीयाद्यस्याभोक्ता शकल इत्यहतेन वाससा पादतोदशान्तमाछादयति तथैव शयनमभ्युक्ष्य गाङ्गेयेति शाययीत नैतदन्ये स्पृशन्त्यनाहिताग्न्यादीनां सर्वौ-षधिपृक्तेनोदकुम्भन श्मशाने स्नानालंकारौ स्यातामिति विशेष उखास्व-ग्नीनादाय यज्ञभाण्डानि नवानि मृन्मयानि घटशरावादीन्यौदुम्बराणि समित्प-रिधिशाखापत्राण्युत्तरबर्हिर्हिरण्यशकलतिलाक्षतदधिमधुक्षीराज्यादीनि संभृत्योत्तरस्यां पूर्वतस्तस्मान्न्यस्यति स्नात्वाध्वर्युः पितृमेधविधिनाग्निहोत्रेण यथास्वमग्नौ दक्षिणाभिमुखः प्राचीनावीती परिस्तीर्य सतिलेनाक्षतेन वैश्वदेवं हुत्वा गृहदेवताभ्यो बलिं हरेत् शवस्य भारकाः सपिण्डाः पञ्चसंबन्धिवर्गा वा तदन्ये समानौ द्वौ चत्वारो वा स्नाता दर्भरज्जुसंवीता दर्भाम्बरधराः स्युः पुत्रास्त्र्यष्टिकायोगेनाग्नीनसंकरं गृह्णीयुः कुम्भं च पत्नीतराण्यन्येऽनुनयन्ति पश्चादुत्तारेण मेरोरंह इति मृतकमुद्धृत्य यथाप्रवेशं गृहान्निर्गमय्य हरेयुर्ग्रामान्ते पालाश्या शम्या वा शाखयाप्रदक्षिणमपेत वीतेति त्रिवीधीस्त्रिरपक्रमं दक्षि-णान्तं मार्जयित्वाहोभिरद्भिरिति दक्षिणस्यां तामुत्सृजति तत्र तिलाक्षतोदकैः प्रोक्ष्य मेरोरंह इति दक्षिणशीर्षमवतारयेयुरुत्तरत्राप्युद्धारावतारयोरेवमेतेन कुर्वीरंस्तथैवाग्न्यादिसंभारान्निधाय तस्माद्वायव्यां दक्षिणाग्रेषु दर्भेषु त्रिगुणे-श्वराणि त्रीणि मृत्पिण्डान्यवाच्यन्तं न्यस्य हव्येन विष्णुं ब्रह्माणं तिला-क्षतोदकैर्दक्षिणाभिमुखोऽभ्यर्चयति तथापसव्यं कव्येन रुद्रं पूजयेत् आधा-नक्रमेण शवाभिमुखः स्वे स्वेऽग्नौ जुहुयात् धात्रेऽर्यम्णेऽशाँय मित्राय वरुणाय त्वष्ट्र इन्द्राय पूष्णे भगाय विवस्वते पर्जन्याय विष्णवे स्वाहा व्याहृतीर्ब्रह्मणे स्वाहा व्याहृती रुद्रेभ्योऽपसव्यं होमो मृगव्याधाय शर्वाय भवाय पिनाकिने भवनायेश्वराय स्थाणवे कपालिने निरृतयेऽजायैकपदेऽहये बुध्नियाय स्वाहेति

---

517

ao' .UStTsivturo' .uvo .goR devSyo' suvÉ/Ryo yo n ”it pCzo VySt;mo' .U.uRvStTsivturo' suvÉ/Ryo yo n ”Ty/Rc;Rmo' .U.uRv" suvSt-Tsivtuárit smSt;' c s;iv]I' jPTv; vn;Åm' p[ivXy b[÷cyRv[t' s'-kLpyet( 10

oM bhUstatsavituroM bhuvo bhargo devasyoM suvardhiyo yo na iti paccho vyastAmoM bhUrbhuvastatsavituroM suvardhiyo yo na ityardharcAmoM bhUrbhuvaH suvasta-tsavituriti samastAM ca sAvitrIM japtvA vanAframaM pravifya brahmacaryavrataM saM-kalpayet 10

O bhUstatsaviturO bhuvo bhargo devasyO suvardhiyo yo na iti paccho vyastAmO bhUrbhuvastatsaviturO suvardhiyo yo na ityardharcAmO bhUrbhuvaH suvasta-tsavituriti samastAM ca sAvitrIM japtvA vanAframaM pravifya brahmacaryavrataM saM-kalpayet 10

ओं भूस्तत्सवितुरों भुवो भर्गो देवस्यों सुवर्धियो यो न इति पच्छो व्यस्तामों भूर्भुवस्तत्सवितुरों सुवर्धियो यो न इत्यर्धर्चामों भूर्भुवः सुवस्त-त्सवितुरिति समस्तां च सावित्रीं जप्त्वा वनाश्रमं प्रविश्य ब्रह्मचर्यव्रतं सं-कल्पयेत् १०

ॐ भूस्तत्सवितुरॐ भुवो भर्गो देवस्यॐ सुवर्धियो यो न इति पच्छो व्यस्तामॐ भूर्भुवस्तत्सवितुरॐ सुवर्धियो यो न इत्यर्धर्चामॐ भूर्भुवः सुवस्त-त्सवितुरिति समस्तां च सावित्रीं जप्त्वा वनाश्रमं प्रविश्य ब्रह्मचर्यव्रतं सं-कल्पयेत् १०

---

551

mu<É@to ivÉ/n; ˜;Tv; g[;m;Š;ç¼p[;j;pTy' cárTv; pUv;Rð¼ i]d<@Ö ²x-Ky' k;W;y' km<@lumPpiv]' mOd(g[h,I' É.=;p;]' c s'.OTy i]vOt' p[;-Xyopv;s' kŽTv; idneŒpre p[;t" ˜;Tv;ɦho]' vwdev' c üTv; vw;nr' Ã;dxkp;l' invRpet( 3

muNDito vidhinA snAtvA grAmAdbAhyeprAjApatyaM caritvA pUrvAhNe tridaNDaM fi-kyaM kASAyaM kamaNDalumappavitraM mqdgrahaNIM bhikSApAtraM ca saMbhqtya trivqtaM prA-fyopavAsaM kqtvA dine'pare prAtaH snAtvAgnihotraM vaifvadevaM ca hutvA vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM nirvapet 3

muN!Dito vidhinA snAtvA grAmAdbAhyeprAjApatyaM caritvA pUrvAhNe tridaNDaM fi-kyaM kASAyaM kamaNDalumappavitraM mqdgrahaNIM bhikSApAtraM ca saMbhqtya trivqtaM prA-fyopavAsaM kqtvA dine'pare prAtaH snAtvAgnihotraM vaifvadevaM ca hutvA vaifvAnaraM dvAdafakapAlaM nirvapet 3

मुण्डितो विधिना स्नात्वा ग्रामाद्बाह्येप्राजापत्यं चरित्वा पूर्वाह्णे त्रिदण्डं शि-क्यं काषायं कमण्डलुमप्पवित्रं मृद्ग्रहणीं भिक्षापात्रं च संभृत्य त्रिवृतं प्रा-श्योपवासं कृत्वा दिनेऽपरे प्रातः स्नात्वाग्निहोत्रं वैश्वदेवं च हुत्वा वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत् ३

मुण्!डितो विधिना स्नात्वा ग्रामाद्बाह्येप्राजापत्यं चरित्वा पूर्वाह्णे त्रिदण्डं शि-क्यं काषायं कमण्डलुमप्पवित्रं मृद्ग्रहणीं भिक्षापात्रं च संभृत्य त्रिवृतं प्रा-श्योपवासं कृत्वा दिनेऽपरे प्रातः स्नात्वाग्निहोत्रं वैश्वदेवं च हुत्वा वैश्वानरं द्वादशकपालं निर्वपेत् ३

---

553

§uÉc §uve, ctugORhIt' gOhITv; sv;Rɦãvo' Sv;heit juüy;d( 7

sruci sruveNa caturgqhItaM gqhItvA sarvAgniSvoM svAheti juhuyAd 7

sruci sruveNa caturgqhItaM gqhItvA sarvAgniSvO svAheti juhuyAd 7

स्रुचि स्रुवेण चतुर्गृहीतं गृहीत्वा सर्वाग्निष्वों स्वाहेति जुहुयाद् ७

स्रुचि स्रुवेण चतुर्गृहीतं गृहीत्वा सर्वाग्निष्वॐ स्वाहेति जुहुयाद् ७

---

585

¬dkSy;-¦ev;Rmp;| p[;,;n;yMy p[Tyekmo'k;r;ids¢Vy;úitpUv;| g;y]ImNte s²x-rSk;' i]jRpeTs p[;,;y;mS]Inekù v; p[;,;y;m' kŽTv; pUt" 7

udakasyA-gnervAmapArfvaM prANAnAyamya pratyekamoMkArAdisaptavyAhqtipUrvAM gAyatrImante safi-raskAM trirjapetsa prANAyAmastrInekaM vA prANAyAmaM kqtvA pUtaH 7

udakasyA-gnervAmapArfvaM prANAnAyamya pratyekamOkArAdisaptavyAhqtipUrvAM gAyatrImante safi-raskAM trirjapetsa prANAyAmastrInekaM vA prANAyAmaM kqtvA pUtaH 7

उदकस्या-ग्नेर्वामपार्श्वं प्राणानायम्य प्रत्येकमोंकारादिसप्तव्याहृतिपूर्वां गायत्रीमन्ते सशि-रस्कां त्रिर्जपेत्स प्राणायामस्त्रीनेकं वा प्राणायामं कृत्वा पूतः ७

उदकस्या-ग्नेर्वामपार्श्वं प्राणानायम्य प्रत्येकमॐकारादिसप्तव्याहृतिपूर्वां गायत्रीमन्ते सशि-रस्कां त्रिर्जपेत्स प्राणायामस्त्रीनेकं वा प्राणायामं कृत्वा पूतः ७

---

712

svR.UteWu dy;lu" sm" =;Nt" xuÉcinRrsUyk" su%e in"SpOho m©Lyv;,Iãy;Rk;pR

sarvabhUteSu dayAluH samaH kSAntaH fucirnirasUyakaH sukhe niHspqho mazgalyavANIrSyAkArpaNyavarjI matsyAdIndaMfakAnsIrakqSTajAtAni kandamUlaphalafAkAdIni ca tyajaxjaTAfmafruromanakhAni dhArayaMstrikAlasnAyI dharAfayo vanyaireva carupuroDAfAnnirvapet 8

sarvabhUteSu dayAluH samaH kSAntaH fucirnirasUyakaH sukhe niHspqho mazgalyavANIrSyAkArpaNyavarjI matsyAdIndaMfakAnsIrakqSTajAtAni kandamUlaphalafAkAdIni ca tyajaxjaTAfmafruromanakhAni dhArayaMstrikAlasnAyI dharAA!fayo vanyaireva carupuroDAfAnnirvapet 8

सर्वभूतेषु दयालुः समः क्षान्तः शुचिर्निरसूयकः सुखे निःस्पृहो मङ्गल्यवाणीर्ष्याकार्पण्यवर्जी मत्स्यादीन्दंशकान्सीरकृष्टजातानि कन्दमूलफलशाकादीनि च त्यजञ्जटाश्मश्रुरोमनखानि धारयंस्त्रिकालस्नायी धराशयो वन्यैरेव चरुपुरोडाशान्निर्वपेत् ८

सर्वभूतेषु दयालुः समः क्षान्तः शुचिर्निरसूयकः सुखे निःस्पृहो मङ्गल्यवाणीर्ष्याकार्पण्यवर्जी मत्स्यादीन्दंशकान्सीरकृष्टजातानि कन्दमूलफलशाकादीनि च त्यजञ्जटाश्मश्रुरोमनखानि धारयंस्त्रिकालस्नायी धराआ!शयो वन्यैरेव चरुपुरोडाशान्निर्वपेत् ८

---

763

aɦ' párStIy;R¦ev;RyVy;' iv·re d.eRWu t{Up' suv,| v; s'Sq;Py pu¨W' ?y;-y¥o' .U" pu¨WÉmTy;´w" p[;„Ÿ%' dev' n;r;y,m;v;ç;snp;´;cmn;in d´;t( 1

agniM paristIryAgnervAyavyAM viSTare darbheSu tadrUpaM suvarNaM vA saMsthApya puruSaM dhyA-yannoM bhUH puruSamityAdyaiH prAzmukhaM devaM nArAyaNamAvAhyAsanapAdyAcamanAni dadyAt 1

agniM paristIryAgnervAyavyAM viSTare darbheSu tadrUpaM suvarNaM vA saMsthApya puruSaM dhyA-yannO bhUH puruSamityAdyaiH prAzmukhaM devaM nArAyaNamAvAhyAsanapAdyAcamanAni dadyAt 1

अग्निं परिस्तीर्याग्नेर्वायव्यां विष्टरे दर्भेषु तद्रूपं सुवर्णं वा संस्थाप्य पुरुषं ध्या-यन्नों भूः पुरुषमित्याद्यैः प्राङ्मुखं देवं नारायणमावाह्यासनपाद्याचमनानि दद्यात् १

अग्निं परिस्तीर्याग्नेर्वायव्यां विष्टरे दर्भेषु तद्रूपं सुवर्णं वा संस्थाप्य पुरुषं ध्या-यन्नॐ भूः पुरुषमित्याद्यैः प्राङ्मुखं देवं नारायणमावाह्यासनपाद्याचमनानि दद्यात् १

---