a·;cTv;ár'xÃW;RÉ, p*r;,' vedb[÷cyRm( 1 ctuÉv|xit' Ã;dx v; p[TYvedm( 2 s'vTsr;vm' v; p[itk;<@m( 3 g[h,;Nt' v; jIivt-Sy;¾SqrTv;t( 4 Õã,kxo¦In;d/Iteit Åuit" 4 n;Sy kmR inyCz²Nt ikùÉcd; m*ïä(bN/n;t( 5 vOæy; xU{ smo ç¼W y;vùden j;yte ) it 6 g.;Rid" s':y; vW;R,;m( ) td·meWu b[;÷,-mupnyIt 7 } yÉ/kWu r;jNym( 8 tSm;dek;É/kWu vwXym( 9 vsNto g[Iãm" xridTyOtvo v,;RnupUVyRe, 10 g;y]Ii]·BjgtIÉ.-yRq;£mm( 11 a; Wo@x;d; Ã;Év'x;d; ctuÉv|x;dn;Tyy EW;' £me-, 12 m*ïI /nuJy;R x;,Iit me%l;" 13 Õã,¨¨bSt;Éjn;Ny-Éjn;in 14 mU/Rll;$n;s;g[p[m;,; y;ÉDkSy vO=Sy d<@;" 15 .vTpUv;| É.=;m?y;' y;C;Nt;' É.=;' creTs¢;=r;' =;' c ih' c n v/Ryet( 16 .vTpUv;| b[;÷,o É.=et .vNm?y;' r;jNyo.vdNt;' vwXy" sveRWu v,ReWu 17 te b[;÷,;´;" SvkmRSq;" 18 sd;r
aSTAcatvAriMfadvarSANi paurANaM vedabrahmacaryam 1 caturviMfatiM dvAdafa vA pratyvedam 2 saMvatsarAvamaM vA pratikANDam 3 grahaNAntaM vA jIvita-syAsthiratvAt 4 kqSNakefo'gnInAdadhIteti frutiH 4 nAsya karma niyacchanti kiMcidA mauxjybandhanAt 5 vqttyA fUdra samo hyeSa yAvadvedena jAyate , iti 6 garbhAdiH saMkhyA varSANAm , tadaSTameSu brAhmaNa-mupanayIta 7 tr?yadhikeSu rAjanyam 8 tasmAdekAdhikeSu vaifyam 9 vasanto grISmaH faradityqtavo varNAnupUrvyeNa 10 gAyatrItriSTubjagatIbhi-ryathAkramam 11 A SoDafAdA dvAviMfAdA caturviMfAdanAtyaya eSAM krame-Na 12 mauxjI dhanurjyA fANIti mekhalAH 13 kqSNarurubastAjinAnya-jinAni 14 mUrdhalalATanAsAgrapramANA yAjxikasya vqkSasya daNDAH 15 bhavatpUrvAM bhikSAmadhyAM yAcxAntAM bhikSAM caretsaptAkSarAM kSAM ca hiM ca na vardhayet 16 bhavatpUrvAM brAhmaNo bhikSeta bhavanmadhyAM rAjanyobhavadantAM vaifyaH sarveSu varNeSu 17 te brAhmaNAdyAH svakarmasthAH 18 sadA'raNyA-tsamidha AhqtyAdadhyAt 19 satyavAdI hrImAnanahaMkAraH 20 pUrvotthA-yI jaghanyasaMvefI 21 sarvatrApratihataguruvAkyo'nyatra pAtakAt 22 yAvadarthasaMbhASI strIbhiH 23 nqttagItavAditragandhamAlyopAnacchattradhAra-NAxjanAbhyaxjanavarjI 24 dakSiNaM dakSiNena savyaM savyena copasaMgqhNIyAt 25 dIrghamAyuH svargaM cepsankAmamanyasmai sAdhuvqttAyaguruNAnujxAtaH 26 asAvahaM bho iti frotre saMspqfya manaHsamAdhAnArtham 27 adhastAj jAnvorA padbhyAm 28 nAsIno nAsInAya na fayAno na fayAnAya nApraya-tonAprayatAya 29 faktiviSaye muhUrtamapi nAprayataH syAt 30 samiddhA-ryudakumbhapuSpAnnahasto nAbhivAdayedyaccAnyadapyevaMyuktam 31 na samavAye-'bhivAdayedatyantafaH 32 bhrAtqpatnInAM yuvatInAM ca guruptnInAM jAtavIryaH 33 naufilAphalakakuxjaraprAsAdakaTeSu cakravatsu cAdoSamsahAsanam 34 prasAdhanotsAdanasnApanocchiSTabojanAnIti guroH 35 ucchiSTava-rjanaM tatputre'nUcAne vA 36 prasAdhanotsAdanasnApanavarjanaM ca tatpatnyAm 37 dhAvantamanudhAvedgacchantamanugacchettiSThantamanutiSThet 38 nApsu flAghamAnaH snAyAt 39 daNDa iva plavet 40 abrAhmaNAdadhyaya-namApadi 41 fufrUSAnuvrajyA ca yAvadadhyayanam 42 tayostadeva pAvanam 43 bhrAtqputrafiSyeSu caivam 44 qtvikfvafurapitqvyamAtulAnAM tu yavIyasAMpratyutthAyAbhibhASaNam 45 pratyabhivAda iti kAtyaH 46
aSTAcatvAriMfadvarSANi paurANaM vedabrahmacaryam 1 caturviMfatiM dvAdafa vA pratyvedam 2 saMvatsarAvamaM vA pratikANDam 3 grahaNAntaM vA jIvita-syAsthiratvAt 4 kqSNakefo'gnInAdadhIteti frutiH 4 nAsya karma niyacchanti kiMcidA mauxjybandhanAt 5 vqttyA fUdra samo hyeSa yAvadvedena jAyate , iti 6 garbhAdiH saMkhyA varSANAm , tadaSTameSu brAhmaNa-mupanayIta 7 tr! yadhikeSu rAjanyam 8 tasmAdekAdhikeSu vaifyam 9 vasanto grISmaH faradityqtavo varNAnupUrvyeNa 10 gAyatrItriSTubjagatIbhi-ryathAkramam 11 A SoDafAdA dvAviMfAdA caturviMfAdanAtyaya eSAM krame-Na 12 mauxjI dhanurjyA fANIti mekhalAH 13 kqSNarurubastAjinAnya-jinAni 14 mUrdhalalATanAsAgrapramANA yAjxikasya vqkSasya daNDAH 15 bhavatpUrvAM bhikSAmadhyAM yAcxAntAM bhikSAM caretsaptAkSarAM kSAM ca hiM ca na vardhayet 16 bhavatpUrvAM brAhmaNo bhikSeta bhavanmadhyAM rAjanyobhavadantAM vaifyaH sarveSu varNeSu 17 te brAhmaNAdyAH svakarmasthAH 18 sadA'raNyA-tsamidha AhqtyAdadhyAt 19 satyavAdI hrImAnanahaMkAraH 20 pUrvotthA-yI jaghanyasaMvefI 21 sarvatrApratihataguruvAkyo'nyatra pAtakAt 22 yAvadarthasaMbhASI strIbhiH 23 nqttagItavAditragandhamAlyopAnacchattradhAra-NAxjanAbhyaxjanavarjI 24 dakSiNaM dakSiNena savyaM savyena copasaMgqhNIyAt 25 dIrghamAyuH svargaM cepsankAmamanyasmai sAdhuvqttAyaguruNAnujxAtaH 26 asAvahaM bho iti frotre saMspqfya manaHsamAdhAnArtham 27 adhastAj jAnvorA padbhyAm 28 nAsIno nAsInAya na fayAno na fayAnAya nApraya-tonAprayatAya 29 fak!tiviSaye muhUrtamapi nAprayataH syAt 30 samiddhA-ryudakumbhapuSpAnnahasto nAbhivAdayedyaccAnyadapyevaMyuktam 31 na samavAye-'bhivAdayedatyantafaH 32 bhrAtqpatnInAM yuvatInAM ca guruptnInAM jAtavIryaH 33 naufilAphalakakuxjaraprAsAdakaTeSu cakravatsu cAdoSamsahAsanam 34 prasAdhanotsAdanasnApanocchiSTabojanAnIti guroH 35 ucchiSTava-rjanaM tatputre'nUcAne vA 36 prasAdhanotsAdanasnApanavarjanaM ca tatpatnyAm 37 dhAvantamanudhAvedgacchantamanugacchettiSThantamanutiSThet 38 nApsu flAghamAnaH snAyAt 39 daNDa iva plavet 40 abrAhmaNAdadhyaya-namApadi 41 fufrUSAnuvrajyA ca yAvadadhyayanam 42 tayostadeva pAvanam 43 bhrAtqputrafiSyeSu caivam 44 qtvikfvafurapitqvyamAtulAnAM tu yavIyasAMpratyutthAyAbhibhASaNam 45 pratyabhivAda iti kAtyaH 46
अष्टाचत्वारिंशद्वर्षाणि पौराणं वेदब्रह्मचर्यम् १ चतुर्विंशतिं द्वादश वा प्रत्य्वेदम् २ संवत्सरावमं वा प्रतिकाण्डम् ३ ग्रहणान्तं वा जीवित-स्यास्थिरत्वात् ४ कृष्णकेशोऽग्नीनादधीतेति श्रुतिः ४ नास्य कर्म नियच्छन्ति किंचिदा मौञ्ज्य्बन्धनात् ५ वृत्त्या शूद्र समो ह्येष यावद्वेदेन जायते । इति ६ गर्भादिः संख्या वर्षाणाम् । तदष्टमेषु ब्राह्मण-मुपनयीत ७ त्र्?यधिकेषु राजन्यम् ८ तस्मादेकाधिकेषु वैश्यम् ९ वसन्तो ग्रीष्मः शरदित्यृतवो वर्णानुपूर्व्येण १० गायत्रीत्रिष्टुब्जगतीभि-र्यथाक्रमम् ११ आ षोडशादा द्वाविंशादा चतुर्विंशादनात्यय एषां क्रमे-ण १२ मौञ्जी धनुर्ज्या शाणीति मेखलाः १३ कृष्णरुरुबस्ताजिनान्य-जिनानि १४ मूर्धललाटनासाग्रप्रमाणा याज्ञिकस्य वृक्षस्य दण्डाः १५ भवत्पूर्वां भिक्षामध्यां याच्ञान्तां भिक्षां चरेत्सप्ताक्षरां क्षां च हिं च न वर्धयेत् १६ भवत्पूर्वां ब्राह्मणो भिक्षेत भवन्मध्यां राजन्योभवदन्तां वैश्यः सर्वेषु वर्णेषु १७ ते ब्राह्मणाद्याः स्वकर्मस्थाः १८ सदाऽरण्या-त्समिध आहृत्यादध्यात् १९ सत्यवादी ह्रीमाननहंकारः २० पूर्वोत्था-यी जघन्यसंवेशी २१ सर्वत्राप्रतिहतगुरुवाक्योऽन्यत्र पातकात् २२ यावदर्थसंभाषी स्त्रीभिः २३ नृत्तगीतवादित्रगन्धमाल्योपानच्छत्त्रधार-णाञ्जनाभ्यञ्जनवर्जी २४ दक्षिणं दक्षिणेन सव्यं सव्येन चोपसंगृह्णीयात् २५ दीर्घमायुः स्वर्गं चेप्सन्काममन्यस्मै साधुवृत्तायगुरुणानुज्ञातः २६ असावहं भो इति श्रोत्रे संस्पृश्य मनःसमाधानार्थम् २७ अधस्ताज् जान्वोरा पद्भ्याम् २८ नासीनो नासीनाय न शयानो न शयानाय नाप्रय-तोनाप्रयताय २९ शक्तिविषये मुहूर्तमपि नाप्रयतः स्यात् ३० समिद्धा-र्युदकुम्भपुष्पान्नहस्तो नाभिवादयेद्यच्चान्यदप्येवंयुक्तम् ३१ न समवाये-ऽभिवादयेदत्यन्तशः ३२ भ्रातृपत्नीनां युवतीनां च गुरुप्त्नीनां जातवीर्यः ३३ नौशिलाफलककुञ्जरप्रासादकटेषु चक्रवत्सु चादोषम्सहासनम् ३४ प्रसाधनोत्सादनस्नापनोच्छिष्टबोजनानीति गुरोः ३५ उच्छिष्टव-र्जनं तत्पुत्रेऽनूचाने वा ३६ प्रसाधनोत्सादनस्नापनवर्जनं च तत्पत्न्याम् ३७ धावन्तमनुधावेद्गच्छन्तमनुगच्छेत्तिष्ठन्तमनुतिष्ठेत् ३८ नाप्सु श्लाघमानः स्नायात् ३९ दण्ड इव प्लवेत् ४० अब्राह्मणादध्यय-नमापदि ४१ शुश्रूषानुव्रज्या च यावदध्ययनम् ४२ तयोस्तदेव पावनम् ४३ भ्रातृपुत्रशिष्येषु चैवम् ४४ ऋत्विक्श्वशुरपितृव्यमातुलानां तु यवीयसांप्रत्युत्थायाभिभाषणम् ४५ प्रत्यभिवाद इति कात्यः ४६
अष्टाचत्वारिंशद्वर्षाणि पौराणं वेदब्रह्मचर्यम् १ चतुर्विंशतिं द्वादश वा प्रत्य्वेदम् २ संवत्सरावमं वा प्रतिकाण्डम् ३ ग्रहणान्तं वा जीवित-स्यास्थिरत्वात् ४ कृष्णकेशोऽग्नीनादधीतेति श्रुतिः ४ नास्य कर्म नियच्छन्ति किंचिदा मौञ्ज्य्बन्धनात् ५ वृत्त्या शूद्र समो ह्येष यावद्वेदेन जायते । इति ६ गर्भादिः संख्या वर्षाणाम् । तदष्टमेषु ब्राह्मण-मुपनयीत ७ त्र्! यधिकेषु राजन्यम् ८ तस्मादेकाधिकेषु वैश्यम् ९ वसन्तो ग्रीष्मः शरदित्यृतवो वर्णानुपूर्व्येण १० गायत्रीत्रिष्टुब्जगतीभि-र्यथाक्रमम् ११ आ षोडशादा द्वाविंशादा चतुर्विंशादनात्यय एषां क्रमे-ण १२ मौञ्जी धनुर्ज्या शाणीति मेखलाः १३ कृष्णरुरुबस्ताजिनान्य-जिनानि १४ मूर्धललाटनासाग्रप्रमाणा याज्ञिकस्य वृक्षस्य दण्डाः १५ भवत्पूर्वां भिक्षामध्यां याच्ञान्तां भिक्षां चरेत्सप्ताक्षरां क्षां च हिं च न वर्धयेत् १६ भवत्पूर्वां ब्राह्मणो भिक्षेत भवन्मध्यां राजन्योभवदन्तां वैश्यः सर्वेषु वर्णेषु १७ ते ब्राह्मणाद्याः स्वकर्मस्थाः १८ सदाऽरण्या-त्समिध आहृत्यादध्यात् १९ सत्यवादी ह्रीमाननहंकारः २० पूर्वोत्था-यी जघन्यसंवेशी २१ सर्वत्राप्रतिहतगुरुवाक्योऽन्यत्र पातकात् २२ यावदर्थसंभाषी स्त्रीभिः २३ नृत्तगीतवादित्रगन्धमाल्योपानच्छत्त्रधार-णाञ्जनाभ्यञ्जनवर्जी २४ दक्षिणं दक्षिणेन सव्यं सव्येन चोपसंगृह्णीयात् २५ दीर्घमायुः स्वर्गं चेप्सन्काममन्यस्मै साधुवृत्तायगुरुणानुज्ञातः २६ असावहं भो इति श्रोत्रे संस्पृश्य मनःसमाधानार्थम् २७ अधस्ताज् जान्वोरा पद्भ्याम् २८ नासीनो नासीनाय न शयानो न शयानाय नाप्रय-तोनाप्रयताय २९ शक्!तिविषये मुहूर्तमपि नाप्रयतः स्यात् ३० समिद्धा-र्युदकुम्भपुष्पान्नहस्तो नाभिवादयेद्यच्चान्यदप्येवंयुक्तम् ३१ न समवाये-ऽभिवादयेदत्यन्तशः ३२ भ्रातृपत्नीनां युवतीनां च गुरुप्त्नीनां जातवीर्यः ३३ नौशिलाफलककुञ्जरप्रासादकटेषु चक्रवत्सु चादोषम्सहासनम् ३४ प्रसाधनोत्सादनस्नापनोच्छिष्टबोजनानीति गुरोः ३५ उच्छिष्टव-र्जनं तत्पुत्रेऽनूचाने वा ३६ प्रसाधनोत्सादनस्नापनवर्जनं च तत्पत्न्याम् ३७ धावन्तमनुधावेद्गच्छन्तमनुगच्छेत्तिष्ठन्तमनुतिष्ठेत् ३८ नाप्सु श्लाघमानः स्नायात् ३९ दण्ड इव प्लवेत् ४० अब्राह्मणादध्यय-नमापदि ४१ शुश्रूषानुव्रज्या च यावदध्ययनम् ४२ तयोस्तदेव पावनम् ४३ भ्रातृपुत्रशिष्येषु चैवम् ४४ ऋत्विक्श्वशुरपितृव्यमातुलानां तु यवीयसांप्रत्युत्थायाभिभाषणम् ४५ प्रत्यभिवाद इति कात्यः ४६
1 /m;Rq*R y] n Sy;t;' xuÅUW; v;ip tiÃ/; 1-1 iv´y; sh mtRVy' n cwn;mUWre vpet( 1-2 aɦárv k=' dhit b[÷ pO·mn;ëtm( 2-1 tSm;Ãw xKy' n b[Uy;d(b[÷ m;nmkÚvRt;m( ) it 2-2 Ev;Smw vco vedyNte 3 b[÷ vw mOTyve p[j;" p[;yCzt( ) tSmw b[÷c;ár,mev n p[;yCzt( ) sob[vIdStu mçmPyetâSmN.;g it ) y;mev r;i]' sÉm/' n;hr;téit 4 tSm;d(b[÷c;rI y;' r;i]' sÉm/' n;hr-Ty;yuWEv t;mvd;y vsit ) tSm;d(b[÷c;rI sÉm/m;hre¥ed;yu-Wovd;y vs;nIit 5 dIgRsT]' vwW ¬pwit yo b[÷cyRmupwit ) s y;mupyNsÉm/m;d/;it s; p[;y,Iy;q y;' ;SyNsodynIy;q y; aNtre, sT} y; Ev;Sy t;" 6 b[;÷,o vw b[÷cyRmupytu/;R .Ut;in-p[ivxTyɦ' pd; mOTyu' pd;c;y| pd;TmNyev;SyctuqR" p;d" pár²x-ãyte 7-1 s yd¦* sÉm/m;d/;it y Ev;Sy;¦* p;dStmev ten pár£¡,;it t' s'SkTy;TmN/ÿe s Enm;ivxit 7-2 aq yd;Tm;n' dár{ Ii£Ty;îÇ.URTv; É.=teb[÷cy| crit y Ev;Sy mOTy* p;dStmev ten pár£¡,;itt' s'SkTy;TmN/ÿe s Enm;ivxit 7-3 aq yd;c;yRvc" kroit y Ev;Sy;c;yeR p;dStmev ten pár£¡,;it t' s'SkTy;TmN/ÿe s Enm;ivxit 7-4 aq yTSv;?y;ym/Ite y Ev;Sy;Tmin p;dStmev ten pár£¡,;it t' s'SkTy;TmN/ÿe s Enm;ivxit 7-5 n h vw ;Tv; É.=et ) aip h vw ;Tv; É.=;'crTyip D;tIn;mxn;y;ip ipt¿,;mNy;>y" i£y;>y" 7-6 s ydNy;' É.²=tVy;' n ivNdet;ip Sv;mev;c;yRj;y;' É.=et;qo Sv;' m;trm( 7-7 nwn' s¢MyÉ.²=t;tIy;t( 7-8 .ee=Sy;cr,e doW" p;vkSy;sÉmN/ne 7-9-1 s¢r;]mÕTvwtdvk¡ 1 dharmArthau yatra na syAtAM fufrUSA vApi tadvidhA 1-1 vidyayA saha martavyaM na cainAmUSare vapet 1-2 agniriva kakSaM dahati brahma pqSTamanAdqtam 2-1 tasmAdvai fakyaM na brUyAdbrahma mAnamakurvatAm , iti 2-2 evAsmai vaco vedayante 3 brahma vai mqtyave prajAH prAyacchat , tasmai brahmacAriNameva na prAyacchat , so'bravIdastu mahyamapyetasminbhAga iti , yAmeva rAtriM samidhaM nAharAtaIti 4 tasmAdbrahmacArI yAM rAtriM samidhaM nAhara-tyAyuSaeva tAmavadAya vasati , tasmAdbrahmacArI samidhamAharennedAyu-So'vadAya vasAnIti 5 dIrgasattraM vaiSa upaiti yo brahmacaryamupaiti , sa yAmupayansamidhamAdadhAti sA prAyaNIyAtha yAM snAsyansodayanIyAtha yA antareNa sa ttr?yA evAsya tAH 6 brAhmaNo vai brahmacaryamupayaxcaturdhA bhUtAni-pravifatyagniM padA mqtyuM padAcAryaM padAtmanyevAsyacaturthaH pAdaH parifi-Syate 7-1 sa yadagnau samidhamAdadhAti ya evAsyAgnau pAdastameva tena parikrINAti taM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-2 atha yadAtmAnaM daridra ?IkrityAhrIrbhUtvA bhikSatebrahmacaryaM carati ya evAsya mqtyau pAdastameva tena parikrINAtitaM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-3 atha yadAcAryavacaH karoti ya evAsyAcArye pAdastameva tena parikrINAti taM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-4 atha yatsvAdhyAyamadhIte ya evAsyAtmani pAdastameva tena parikrINAti taM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-5 na ha vai snAtvA bhikSeta , api ha vai snAtvA bhikSAMcaratyapi jxAtInAmafanAyApi pitQNAmanyAbhyaH kriyAbhyaH 7-6 sa yadanyAM bhikSitavyAM na vindetApi svAmevAcAryajAyAM bhikSetAtho svAM mAtaram 7-7 nainaM saptamyabhikSitAtIyAt 7-8 bhekSasyAcaraNe doSaH pAvakasyAsamindhane 7-9-1 saptarAtramakqtvaitadavakIrNyavrataM caret 7-9-2 tamevaM vidvAMsamevaM carantaM sarve vedA Avifanti 7-10 yathA ha vA agniH samiddho rocata evaM ha vaiSa snAtvArocate ya evaM vidvAnbrahmacaryaM 1 dharmArthau yatra na syAtAM fufrUSA vApi tadvidhA 1-1 vidyayA saha martavyaM na cainAmUSare vapet 1-2 agniriva kakSaM dahati brahma pqSTamanAdqtam 2-1 tasmAdvai fakyaM na brUyAdbrahma mAnamakurvatAm , iti 2-2 evAsmai vaco vedayante 3 brahma vai mqtyave prajAH prAyacchat , tasmai brahmacAriNameva na prAyacchat , so'bravIdastu mahyamapyetasminbhAga iti , yAmeva rAtriM samidhaM nAharAtaIti 4 tasmAdbrahmacArI yAM rAtriM samidhaM nAhara-tyAyuSaeva tAmavadAya vasati , tasmAdbrahmacArI samidhamAharennedAyu-So'vadAya vasAnIti 5 dIrgasattraM vaiSa upaiti yo brahmacaryamupaiti , sa yAmupayansamidhamAdadhAti sA prAyaNIyAtha yAM snAsyansodayanIyAtha yA antareNa sattr! yA evAsya tAH 6 brAhmaNo vai brahmacaryamupayaxcaturdhA bhUtAni-pravifatyagniM padA mqtyuM padAcAryaM padAtmanyevAsyacaturthaH pAdaH parifi-Syate 7-1 sa yadagnau samidhamAdadhAti ya evAsyAgnau pAdastameva tena parikrINAti taM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-2 atha yadAtmAnaM daridrI krityAhrIrbhUtvA bhikSatebrahmacaryaM carati ya evAsya mqtyau pAdastameva tena parikrINAtitaM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-3 atha yadAcAryavacaH karoti ya evAsyAcArye pAdastameva tena parikrINAti taM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-4 atha yatsvAdhyAyamadhIte ya evAsyAtmani pAdastameva tena parikrINAti taM saMskqtyAtmandhatte sa enamAvifati 7-5 na ha vai snAtvA bhikSeta , api ha vai snAtvA bhikSAMcaratyapi jxAtInAmafanAyApi pitQNAmanyAbhyaH kriyAbhyaH 7-6 sa yadanyAM bhikSitavyAM na vindetApi svAmevAcAryajAyAM bhikSetAtho svAM mAtaram 7-7 nainaM saptamyabhikSitAtIyAt 7-8 bhekSasyAcaraNe doSaH pAvakasyAsamindhane 7-9-1 saptarAtramakqtvaitadavakIrNyavrataM caret 7-9-2 tamevaM vidvAMsamevaM carantaM sarve vedA Avifanti 7-10 yathA ha vA agniH samiddho rocata evaM ha vaiSa snAtvArocate ya evaM vidvAnbrahmacaryaM १ धर्मार्थौ यत्र न स्यातां शुश्रूषा वापि तद्विधा १-१ विद्यया सह मर्तव्यं न चैनामूषरे वपेत् १-२ अग्निरिव कक्षं दहति ब्रह्म पृष्टमनादृतम् २-१ तस्माद्वै शक्यं न ब्रूयाद्ब्रह्म मानमकुर्वताम् । इति २-२ एवास्मै वचो वेदयन्ते ३ ब्रह्म वै मृत्यवे प्रजाः प्रायच्छत् । तस्मै ब्रह्मचारिणमेव न प्रायच्छत् । सोऽब्रवीदस्तु मह्यमप्येतस्मिन्भाग इति । यामेव रात्रिं समिधं नाहरातईति ४ तस्माद्ब्रह्मचारी यां रात्रिं समिधं नाहर-त्यायुषएव तामवदाय वसति । तस्माद्ब्रह्मचारी समिधमाहरेन्नेदायु-षोऽवदाय वसानीति ५ दीर्गसत्त्रं वैष उपैति यो ब्रह्मचर्यमुपैति । स यामुपयन्समिधमादधाति सा प्रायणीयाथ यां स्नास्यन्सोदयनीयाथ या अन्तरेण स त्त्र्?या एवास्य ताः ६ ब्राह्मणो वै ब्रह्मचर्यमुपयञ्चतुर्धा भूतानि-प्रविशत्यग्निं पदा मृत्युं पदाचार्यं पदात्मन्येवास्यचतुर्थः पादः परिशि-ष्यते ७-१ स यदग्नौ समिधमादधाति य एवास्याग्नौ पादस्तमेव तेन परिक्रीणाति तं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-२ अथ यदात्मानं दरिद्र ?ीक्रित्याह्रीर्भूत्वा भिक्षतेब्रह्मचर्यं चरति य एवास्य मृत्यौ पादस्तमेव तेन परिक्रीणातितं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-३ अथ यदाचार्यवचः करोति य एवास्याचार्ये पादस्तमेव तेन परिक्रीणाति तं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-४ अथ यत्स्वाध्यायमधीते य एवास्यात्मनि पादस्तमेव तेन परिक्रीणाति तं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-५ न ह वै स्नात्वा भिक्षेत । अपि ह वै स्नात्वा भिक्षांचरत्यपि ज्ञातीनामशनायापि पितॄणामन्याभ्यः क्रियाभ्यः ७-६ स यदन्यां भिक्षितव्यां न विन्देतापि स्वामेवाचार्यजायां भिक्षेताथो स्वां मातरम् ७-७ नैनं सप्तम्यभिक्षितातीयात् ७-८ भेक्षस्याचरणे दोषः पावकस्यासमिन्धने ७-९-१ सप्तरात्रमकृत्वैतदवकीर्ण्यव्रतं चरेत् ७-९-२ तमेवं विद्वांसमेवं चरन्तं सर्वे वेदा आविशन्ति ७-१० यथा ह वा अग्निः समिद्धो रोचत एवं ह वैष स्नात्वारोचते य एवं विद्वान्ब्रह्मचर्यं १ धर्मार्थौ यत्र न स्यातां शुश्रूषा वापि तद्विधा १-१ विद्यया सह मर्तव्यं न चैनामूषरे वपेत् १-२ अग्निरिव कक्षं दहति ब्रह्म पृष्टमनादृतम् २-१ तस्माद्वै शक्यं न ब्रूयाद्ब्रह्म मानमकुर्वताम् । इति २-२ एवास्मै वचो वेदयन्ते ३ ब्रह्म वै मृत्यवे प्रजाः प्रायच्छत् । तस्मै ब्रह्मचारिणमेव न प्रायच्छत् । सोऽब्रवीदस्तु मह्यमप्येतस्मिन्भाग इति । यामेव रात्रिं समिधं नाहरातईति ४ तस्माद्ब्रह्मचारी यां रात्रिं समिधं नाहर-त्यायुषएव तामवदाय वसति । तस्माद्ब्रह्मचारी समिधमाहरेन्नेदायु-षोऽवदाय वसानीति ५ दीर्गसत्त्रं वैष उपैति यो ब्रह्मचर्यमुपैति । स यामुपयन्समिधमादधाति सा प्रायणीयाथ यां स्नास्यन्सोदयनीयाथ या अन्तरेण सत्त्र्! या एवास्य ताः ६ ब्राह्मणो वै ब्रह्मचर्यमुपयञ्चतुर्धा भूतानि-प्रविशत्यग्निं पदा मृत्युं पदाचार्यं पदात्मन्येवास्यचतुर्थः पादः परिशि-ष्यते ७-१ स यदग्नौ समिधमादधाति य एवास्याग्नौ पादस्तमेव तेन परिक्रीणाति तं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-२ अथ यदात्मानं दरिद्री क्रित्याह्रीर्भूत्वा भिक्षतेब्रह्मचर्यं चरति य एवास्य मृत्यौ पादस्तमेव तेन परिक्रीणातितं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-३ अथ यदाचार्यवचः करोति य एवास्याचार्ये पादस्तमेव तेन परिक्रीणाति तं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-४ अथ यत्स्वाध्यायमधीते य एवास्यात्मनि पादस्तमेव तेन परिक्रीणाति तं संस्कृत्यात्मन्धत्ते स एनमाविशति ७-५ न ह वै स्नात्वा भिक्षेत । अपि ह वै स्नात्वा भिक्षांचरत्यपि ज्ञातीनामशनायापि पितॄणामन्याभ्यः क्रियाभ्यः ७-६ स यदन्यां भिक्षितव्यां न विन्देतापि स्वामेवाचार्यजायां भिक्षेताथो स्वां मातरम् ७-७ नैनं सप्तम्यभिक्षितातीयात् ७-८ भेक्षस्याचरणे दोषः पावकस्यासमिन्धने ७-९-१ सप्तरात्रमकृत्वैतदवकीर्ण्यव्रतं चरेत् ७-९-२ तमेवं विद्वांसमेवं चरन्तं सर्वे वेदा आविशन्ति ७-१० यथा ह वा अग्निः समिद्धो रोचत एवं ह वैष स्नात्वारोचते य एवं विद्वान्ब्रह्मचर्यं aq km<@lucy;Rmupidx²Nt 1-1 z;gSy d²=,e k,Re p;,* ivp[Sy d²=,e 1-2 aPsu cwv kÚxStMbe p;vk" párp#äte 2-1 tSm;Cz*c' ÕTv; p;É,n; pármOjIt pyRɦkr,' ihtdu¶IPySv j;tved it pund;Rh;iòxãyte 2-2 t];ip ikùÉcTs'SpO·' mnÉs mNyet kÚxwv;R tO,wv;R p[Jv;Ly p[d²=,' párdhnm( 3 at è?v| v;ysp[.OTyupht;n;mi¦v,R Tyupidx²Nt 4 mU]purIWloiht-ret"p[.OTyupht;n;muTsgR" 5 .¦e km<@l* Vy;úitÉ." xt' juhuy;j( jpeÃ; 6 .UÉm.URÉmmg;Nm;t; m;trmPyg;t( ) .Uy;Smpu]w" pxuÉ.yoR no ùi· s É.´t;Émit 7-1 kp;l;in s'úTy;Psu p[²=Py s;iv]I' dx;vr;'ÕTv; punrev;Ny' gOðIy;t( 7-2 v¨,m;ÉÅTy ) Etÿe v¨, punrev m;moÉmit ) a=r' ?y;yet( 8 xU{ ;íÈç xt' kÚ-y;RÃwXy;d/Rxt' SmOtm( 9-1 =i]y;TpÉv'xÿu b[;÷,;¶x k¡itRt;" 9-2 aStÉmt a;idTy ¬dkù gOðIy;¥ gOðIy;iditmIm;'sNte b[÷v;idn" 10 gOðIy;idTyetdprm( 11 y;vdudkù gOðIy;ÿ;vTp[;-,m;yCz¹t( 12 aɦhR vw çudkù gOð;it 13 km<@lUdkn;-É.iWÿ_p;i,p;do y;vd;{ | t;vdxuÉc" preW;m( ) a;Tm;nmev pUt-Mkroit ) n;NyTkmRkÚvIRteit ivD;yte 14 aip v; p[itx*cm; atha kamaNDalucaryAmupadifanti 1-1 chAgasya dakSiNe karNe pANau viprasya dakSiNe 1-2 apsu caiva kufastambe pAvakaH paripaThyate 2-1 tasmAcchaucaM kqtvA pANinA parimqjIta paryagnikaraNaM hitaduddIpyasva jAtaveda iti punardAhAdvifiSyate 2-2 tatrApi kiMcitsaMspqSTaM manasi manyeta kufairvA tqNairvA prajvAlya pradakSiNaM paridahanam 3 ata UrdhvaM fvavAyasaprabhqtyupahatAnAmagnivarNa ityupadifanti 4 mUtrapurISalohita-retaHprabhqtyupahatAnAmutsargaH 5 bhagne kamaNDalau vyAhqtibhiH fataM juhuyAj japedvA 6 bhUmirbhUmimagAnmAtA mAtaramapyagAt , bhUyAsmaputraiH pafubhiryo no dveSTi sa bhidyatAmiti 7-1 kapAlAni saMhqtyApsu prakSipya sAvitrIM dafAvarAMkqtvA punarevAnyaM gqhNIyAt 7-2 varuNamAfritya , etatte varuNa punareva mAmomiti , akSaraM dhyAyet 8 fUdra ?Adgqhya fataM ku-ryAdvaifyAdardhafataM smqtam 9-1 kSatriyAtpaxcaviMfattu brAhmaNAddafa kIrtitAH 9-2 astamita Aditya udakaM gqhNIyAnna gqhNIyAditimImAMsante brahmavAdinaH 10 gqhNIyAdityetadaparam 11 yAvadudakaM gqhNIyAttAvatprA-NamAyacchet 12 agnirha vai hyudakaM gqhNAti 13 kamaNDalUdakenA-bhiSiktapANipAdo yAvadArdraM tAvadafuciH pareSAm , AtmAnameva pUta-mkaroti , nAnyatkarmakurvIteti vijxAyate 14 api vA pratifaucamA atha kamaNDalucaryAmupadifanti 1-1 chAgasya dakSiNe karNe pANau viprasya dakSiNe 1-2 apsu caiva kufastambe pAvakaH paripaThyate 2-1 tasmAcchaucaM kqtvA pANinA parimqjIta paryagnikaraNaM hitaduddIpyasva jAtaveda iti punardAhAdvifiSyate 2-2 tatrApi kiMcitsaMspqSTaM manasi manyeta kufairvA tqNairvA prajvAlya pradakSiNaM paridahanam 3 ata UrdhvaM fvavAyasaprabhqtyupahatAnAmagnivarNa ityupadifanti 4 mUtrapurISalohita-retaHprabhqtyupahatAnAmutsargaH 5 bhagne kamaNDalau vyAhqtibhiH fataM juhuyAj japedvA 6 bhUmirbhUmimagAnmAtA mAtaramapyagAt , bhUyAsmaputraiH pafubhiryo no dveSTi sa bhidyatAmiti 7-1 kapAlAni saMhqtyApsu prakSipya sAvitrIM dafAvarAMkqtvA punarevAnyaM gqhNIyAt 7-2 varuNamAfritya , etatte varuNa punareva mAmomiti , akSaraM dhyAyet 8 fUdrA dgqhya fataM ku-ryAdvaifyAdardhafataM smqtam 9-1 kSatriyAtpaxcaviMfattu brAhmaNAddafa kIrtitAH 9-2 astamita Aditya udakaM gqhNIyAnna gqhNIyAditimImAMsante brahmavAdinaH 10 gqhNIyAdityetadaparam 11 yAvadudakaM gqhNIyAttAvatprA-NamAyacchet 12 agnirha vai hyudakaM gqhNAti 13 kamaNDalUdakenA-bhiSiktapANipAdo yAvadAdra rM! tAvadafuciH pareSAm , AtmAnameva pUta-mkaroti , nAnyatkarmakurvIteti vijxAyate 14 api vA pratifaucamA अथ कमण्डलुचर्यामुपदिशन्ति १-१ छागस्य दक्षिणे कर्णे पाणौ विप्रस्य दक्षिणे १-२ अप्सु चैव कुशस्तम्बे पावकः परिपठ्यते २-१ तस्माच्छौचं कृत्वा पाणिना परिमृजीत पर्यग्निकरणं हितदुद्दीप्यस्व जातवेद इति पुनर्दाहाद्विशिष्यते २-२ तत्रापि किंचित्संस्पृष्टं मनसि मन्येत कुशैर्वा तृणैर्वा प्रज्वाल्य प्रदक्षिणं परिदहनम् ३ अत ऊर्ध्वं श्ववायसप्रभृत्युपहतानामग्निवर्ण इत्युपदिशन्ति ४ मूत्रपुरीषलोहित-रेतःप्रभृत्युपहतानामुत्सर्गः ५ भग्ने कमण्डलौ व्याहृतिभिः शतं जुहुयाज् जपेद्वा ६ भूमिर्भूमिमगान्माता मातरमप्यगात् । भूयास्मपुत्रैः पशुभिर्यो नो द्वेष्टि स भिद्यतामिति ७-१ कपालानि संहृत्याप्सु प्रक्षिप्य सावित्रीं दशावरांकृत्वा पुनरेवान्यं गृह्णीयात् ७-२ वरुणमाश्रित्य । एतत्ते वरुण पुनरेव मामोमिति । अक्षरं ध्यायेत् ८ शूद्र ?ाद्गृह्य शतं कु-र्याद्वैश्यादर्धशतं स्मृतम् ९-१ क्षत्रियात्पञ्चविंशत्तु ब्राह्मणाद्दश कीर्तिताः ९-२ अस्तमित आदित्य उदकं गृह्णीयान्न गृह्णीयादितिमीमांसन्ते ब्रह्मवादिनः १० गृह्णीयादित्येतदपरम् ११ यावदुदकं गृह्णीयात्तावत्प्रा-णमायच्छेत् १२ अग्निर्ह वै ह्युदकं गृह्णाति १३ कमण्डलूदकेना-भिषिक्तपाणिपादो यावदार्द्रं तावदशुचिः परेषाम् । आत्मानमेव पूत-म्करोति । नान्यत्कर्मकुर्वीतेति विज्ञायते १४ अपि वा प्रतिशौचमा अथ कमण्डलुचर्यामुपदिशन्ति १-१ छागस्य दक्षिणे कर्णे पाणौ विप्रस्य दक्षिणे १-२ अप्सु चैव कुशस्तम्बे पावकः परिपठ्यते २-१ तस्माच्छौचं कृत्वा पाणिना परिमृजीत पर्यग्निकरणं हितदुद्दीप्यस्व जातवेद इति पुनर्दाहाद्विशिष्यते २-२ तत्रापि किंचित्संस्पृष्टं मनसि मन्येत कुशैर्वा तृणैर्वा प्रज्वाल्य प्रदक्षिणं परिदहनम् ३ अत ऊर्ध्वं श्ववायसप्रभृत्युपहतानामग्निवर्ण इत्युपदिशन्ति ४ मूत्रपुरीषलोहित-रेतःप्रभृत्युपहतानामुत्सर्गः ५ भग्ने कमण्डलौ व्याहृतिभिः शतं जुहुयाज् जपेद्वा ६ भूमिर्भूमिमगान्माता मातरमप्यगात् । भूयास्मपुत्रैः पशुभिर्यो नो द्वेष्टि स भिद्यतामिति ७-१ कपालानि संहृत्याप्सु प्रक्षिप्य सावित्रीं दशावरांकृत्वा पुनरेवान्यं गृह्णीयात् ७-२ वरुणमाश्रित्य । एतत्ते वरुण पुनरेव मामोमिति । अक्षरं ध्यायेत् ८ शूद्रा द्गृह्य शतं कु-र्याद्वैश्यादर्धशतं स्मृतम् ९-१ क्षत्रियात्पञ्चविंशत्तु ब्राह्मणाद्दश कीर्तिताः ९-२ अस्तमित आदित्य उदकं गृह्णीयान्न गृह्णीयादितिमीमांसन्ते ब्रह्मवादिनः १० गृह्णीयादित्येतदपरम् ११ यावदुदकं गृह्णीयात्तावत्प्रा-णमायच्छेत् १२ अग्निर्ह वै ह्युदकं गृह्णाति १३ कमण्डलूदकेना-भिषिक्तपाणिपादो यावदाद्र रं! तावदशुचिः परेषाम् । आत्मानमेव पूत-म्करोति । नान्यत्कर्मकुर्वीतेति विज्ञायते १४ अपि वा प्रतिशौचमा aq;t" x*c;É/Ï;nm( 1-1 a²º" xu?y²Nt g;];É, bu²õD;Rnen xu?yit 1-2 aih'sy; c .Ut;Tm; mn" sTyen xu?yit ) it 2 mn"xu²õrNt"x*cm( 3 bih"x*c' Vy;:y;Sy;m" 4 k*x' s*]' v; i]²S]vO´DopvItm( 5 a; n;.e" 6 d²=,' b;humuõÈTy sVym-v/;y ²xrovd?y;t( 7 ivprIt' iptO>y" 8 k<#¹vsÿ_' invI-tm( 9 a/ovsÿ_' a/ovItm( 10 p[;% ¬d%o v;sIn" x*c-m;r.et xuc* dexed²=,Mb;hu' j;NvNtr; ÕTv; p[=;Ly p;d* p;,I c;mÉ,bN/;t( 11 p;dp[=;lnoCz¹W,en n;c;met( 12 y´;c;-meºËm* §;vÉyTv;c;met( 13 b[;÷e, tIqeRn;c;met( 14 a©ÏmUl' b[;÷' tIqRm( 15 a©Ï;g[' ip} ym©Lyg[' dwvm©ilmUlm;WRm( 16 n;©lIÉ.nR sbud;É.nR sfn;É.noRã,;É.nR =;r;É.nR lv,;É.nR kluW;É.nR ivv,;RÉ.nRdugRN/rs;É." 17 n hs¥ jLp¥ itÏ¥ ivloky¥ p[×o n p[,ton muÿ_²x%o n p[;vOtk<#o n vei·t²xr; n Tvrm;,on;yDopvItI n p[s;ártp;do n bõk+yo n bih-j;Rnu"xBdmkÚvRn( 18 i]rpo údy'gm;" ipbet( 19 i]" pármOjet( 20 iÃárTyek 21 sÕdu.y' xU{ Sy ²S]y; 22 aq;Pyud;hr²Nt 23-1 gt;É.ú³dy' ivp[" k<#ä;É." =i]y" xuÉc" 23-2 vwXyo-²º" p[;²xt;É." Sy;TS]IxU{ * SpOXyc;Ntt" ) it 24-1 dNtv-¶Ntsÿ_Wu dNtvÿeWu /;r,;t( 24-2 §SteWu teWu n;c;meÿeW;' s'§;-vvCzÚÉc" ) it 25-1 aq;Pyud;hr²Nt 25-2 dNtv¶Ntl¦eWu yc( c;PyNtmRu%e .vet( 26-1 a;c;NtSy;v²x·' Sy;É¥Égr¥ev tCzÚÉc" ) it 26-2 %;Ny²º" s'SpOXy p;d* n;É.' ²xr" sVy' p;É,mNtt" 27-1 twjs' ced;d;yo¾Cz·I Sy;ÿdudSy;cMy;d;-Sy¥²º" p[o=et( 27-2 aq ced¥eno¾Cz·I Sy;ÿdudSy;cMy;d;-Sy¥²º" p[o=et( 28 aq ced²º¨¾Cz·I Sy;ÿdudSy;cMy;d;-Sy¥²º" p[o=et( 29 Etdev ivprItmm]e 30 v;nSpTye ivkLp" 31 twjs;n;mu¾Cz·;n;' goxÕNmOºSmÉ." párm;jRnmNytmen v; 32 t;m[rjtsuv,;Rn;mMlw" 33 am];,;' dhnm( 34 d;rv;,;' t=,m( 35 vw,v;n;' gomyen 36 flmy;n;' gov;lrJJv; 37 Õã,;Éjn;n;' ÉbLvt<@lw" 38 kÚtp;n;már·w" 39 a*,;Rn;m;-idTyen 40 =*m;,;' g*rsWRpkLkn 41 mOd; cel;n;m( 42 celvc( cmR,;m( 43 twjsvduplm,In;m( 44 d;¨vdSQn;m( 45 =*mvCzÄê©xuiKtdNt;n;m( 46 pys; v; 47 c=u`[;R,;-nukËLy;Ã;mU]purIW;sOKxu£kÚ,pSpO·;n;' pUvoRÿ_;n;mNytmeni]"s-¢ÕTv" párm;jRnm( 48 atwjs;n;mev'.Ut;n;muTsgR" 49 vcn;-´De cmsp;];n;m( 50 n someno¾Cz·; .vNtIit Åuit" 51 k;-loɦmRns" xu²õ¨dk;´uplepnm( 52-1 aivD;t' c .Ut;,;' W®@±v/' x*cmuCyte ) it 52-2 aq;Pyud;hr²Nt 53-1 k;l' dex' tq;Tm;n' { Vy' { Vyp[yojnmuppáÿmvSq;' c ivD;y x*c' athAtaH faucAdhiSThAnam 1-1 adbhiH fudhyanti gAtrANi buddhirjxAnena fudhyati 1-2 ahiMsayA ca bhUtAtmA manaH satyena fudhyati , iti 2 manaHfuddhirantaHfaucam 3 bahiHfaucaM vyAkhyAsyAmaH 4 kaufaM sautraM vA tristrivqdyajxopavItam 5 A nAbheH 6 dakSiNaM bAhumuddhqtya savyama-vadhAya firo'vadadhyAt 7 viparItaM pitqbhyaH 8 kaNThe'vasaktaM nivI-tam 9 adho'vasaktaM adhovItam 10 prAzmukha udazmukho vAsInaH fauca-mArabheta fucau defedakSiNambAhuM jAnvantarA kqtvA prakSAlya pAdau pANI cAmaNibandhAt 11 pAdaprakSAlanoccheSaNena nAcAmet 12 yadyAcA-medbhUmau srAvayitvAcAmet 13 brAhmeNa tIrthenAcAmet 14 azguSThamUlaM brAhmaM tIrtham 15 azguSThAgraM pi tr?yamazgulyagraM daivamazgulimUlamArSam 16 nAzgulIbhirna sabudbudAbhirna saphenAbhirnoSNAbhirna kSArAbhirna lavaNAbhirna kaluSAbhirna vivarNAbhirnadurgandharasAbhiH 17 na hasanna jalpanna tiSThanna vilokayanna prahvo na praNatona muktafikho na prAvqtakaNTho na veSTitafirA na tvaramANonAyajxopavItI na prasAritapAdo na baddhakakSyo na bahi-rjAnuHfabdamakurvan 18 trirapo hqdayaMgamAH pibet 19 triH parimqjet 20 dvirityeke 21 sakqdubhayaM fUdra sya striyAfca 22 athApyudAharanti 23-1 gatAbhirhqdayaM vipraH kaNThyAbhiH kSatriyaH fuciH 23-2 vaifyo-'dbhiH prAfitAbhiH syAtstrIfUdra ?au spqfyacAntataH , iti 24-1 dantava-ddantasakteSu dantavatteSu dhAraNAt 24-2 srasteSu teSu nAcAmetteSAM saMsrA-vavacchuciH , iti 25-1 athApyudAharanti 25-2 dantavaddantalagneSu yac cApyantarmukhe bhavet 26-1 AcAntasyAvafiSTaM syAnnigiranneva tacchuciH , iti 26-2 khAnyadbhiH saMspqfya pAdau nAbhiM firaH savyaM pANimantataH 27-1 taijasaM cedAdAyocchiSTI syAttadudasyAcamyAdA-syannadbhiH prokSet 27-2 atha cedannenocchiSTI syAttadudasyAcamyAdA-syannadbhiH prokSet 28 atha cedadbhirucchiSTI syAttadudasyAcamyAdA-syannadbhiH prokSet 29 etadeva viparItamamatre 30 vAnaspatye vikalpaH 31 taijasAnAmucchiSTAnAM gofakqnmqdbhasmabhiH parimArjanamanyatamena vA 32 tAmrarajatasuvarNAnAmamlaiH 33 amatrANAM dahanam 34 dAravANAM takSaNam 35 vaiNavAnAM gomayena 36 phalamayAnAM govAlarajjvA 37 kqSNAjinAnAM bilvataNDulaiH 38 kutapAnAmariSTaiH 39 aurNAnAmA-dityena 40 kSaumANAM gaurasarSapakalkena 41 mqdA celAnAm 42 celavac carmaNAm 43 taijasavadupalamaNInAm 44 dAruvadasthnAm 45 kSaumavacchazkhafqzgafuktidantAnAm 46 payasA vA 47 cakSurghrANA-nukUlyAdvAmUtrapurISAsqkfukrakuNapaspqSTAnAM pUrvoktAnAmanyatamenatriHsa-ptakqtvaH parimArjanam 48 ataijasAnAmevaMbhUtAnAmutsargaH 49 vacanA-dyajxe camasapAtrAnAm 50 na somenocchiSTA bhavantIti frutiH 51 kA-lo'gnirmanasaH fuddhirudakAdyupalepanam 52-1 avijxAtaM ca bhUtANAM SaDvidhaM faucamucyate , iti 52-2 athApyudAharanti 53-1 kAlaM defaM tathAtmAnaM dra vyaM dra vyaprayojanamupapattimavasthAM ca vijxAya faucaM athAtaH faucAdhiSThAnam 1-1 adbhiH fudhyanti gAtrANi buddhirjxAnena fudhyati 1-2 ahiMsayA ca bhUtAtmA manaH satyena fudhyati , iti 2 manaHfuddhirantaHfaucam 3 bahiHfaucaM vyAkhyAsyAmaH 4 kaufaM sautraM vA tristrivqdyajxopavItam 5 A nAbheH 6 dakSiNaM bAhumuddhqtya savyama-vadhAya firo'vadadhyAt 7 viparItaM pitqbhyaH 8 kaNThe'vasaktaM nivI-tam 9 adho'vasaktaM adhovItam 10 prAzmukha udazmukho vAsInaH fauca-mArabheta fucau defedakSiNambAhuM jAnvantarA kqtvA prakSAlya pAdau pANI cAmaNibandhAt 11 pAdaprakSAlanoccheSaNena nAcAmet 12 yadyAcA-medbhUmau srAvayitvAcAmet 13 brAhmeNa tIrthenAcAmet 14 azguSThamUlaM brAhmaM tIrtham 15 azguSThAgraM pitr! yamazgulyagraM daivamazgulimUlamArSam 16 nAzgulIbhirna sabudbudAbhirna saphenAbhirnoSNAbhirna kSArAbhirna lavaNAbhirna kaluSAbhirna vivarNAbhirnadurgandharasAbhiH 17 na hasanna jalpanna tiSThanna vilokayanna prahvo na praNatona muktafikho na prAvqtakaNTho na veSTitafirA na tvaramANonAyajxopavItI na prasAritapAdo na baddhakakSyo na bahi-rjAnuHfabdamakurvan 18 trirapo hqdayaMgamAH pibet 19 triH parimqjet 20 dvirityeke 21 sakqdubhayaM fUdra sya striyAfca 22 athApyudAharanti 23-1 gatAbhirhqdayaM vipraH kaNThyAbhiH kSatriyaH fuciH 23-2 vaifyo-'dbhiH prAfitAbhiH syAtstrIfUdrau spqfyacAntataH , iti 24-1 dantava-ddantasakteSu dantavatteSu dhAraNAt 24-2 srasteSu teSu nAcAmetteSAM saMsrA-vavacchuciH , iti 25-1 athApyudAharanti 25-2 dantavaddantalagneSu yac cApyantarmukhe bhavet 26-1 AcAntasyAvafiSTaM syAnnigiranneva tacchuciH , iti 26-2 khAnyadbhiH saMspqfya pAdau nAbhiM firaH savyaM pANimantataH 27-1 taijasaM cedAdAyocchiSTI syAttadudasyAcamyAdA-syannadbhiH prokSet 27-2 atha cedannenocchiSTI syAttadudasyAcamyAdA-syannadbhiH prokSet 28 atha cedadbhirucchiSTI syAttadudasyAcamyAdA-syannadbhiH prokSet 29 etadeva viparItamamatre 30 vAnaspatye vikalpaH 31 taijasAnAmucchiSTAnAM gofakqnmqdbhasmabhiH parimArjanamanyatamena vA 32 tAmrarajatasuvarNAnAmamlaiH 33 amatrANAM dahanam 34 dAravANAM takSaNam 35 vaiNavAnAM gomayena 36 phalamayAnAM govAlarajjvA 37 kqSNAjinAnAM bilvataNDulaiH 38 kutapAnAmariSTaiH 39 aurNAnAmA-dityena 40 kSaumANAM gaurasarSapakalkena 41 mqdA celAnAm 42 celavac carmaNAm 43 taijasavadupalamaNInAm 44 dAruvadasthnAm 45 kSaumavacchazkhafqzgafuktidantAnAm 46 payasA vA 47 cakSurghrANA-nukUlyAdvAmUtrapurISAsqkfukrakuNapaspqSTAnAM pUrvoktAnAmanyatamenatriHsa-ptakqtvaH parimArjanam 48 ataijasAnAmevaMbhUtAnAmutsargaH 49 vacanA-dyajxe camasapAtrAnAm 50 na somenocchiSTA bhavantIti frutiH 51 kA-lo'gnirmanasaH fuddhirudakAdyupalepanam 52-1 avijxAtaM ca bhUtANAM SaDvidhaM faucamucyate , iti 52-2 athApyudAharanti 53-1 kAlaM defaM tathAtmAnaM dra vyaM dra vyaprayojanamupapattimavasthAM ca vijxAya faucaM अथातः शौचाधिष्ठानम् १-१ अद्भिः शुध्यन्ति गात्राणि बुद्धिर्ज्ञानेन शुध्यति १-२ अहिंसया च भूतात्मा मनः सत्येन शुध्यति । इति २ मनःशुद्धिरन्तःशौचम् ३ बहिःशौचं व्याख्यास्यामः ४ कौशं सौत्रं वा त्रिस्त्रिवृद्यज्ञोपवीतम् ५ आ नाभेः ६ दक्षिणं बाहुमुद्धृत्य सव्यम-वधाय शिरोऽवदध्यात् ७ विपरीतं पितृभ्यः ८ कण्ठेऽवसक्तं निवी-तम् ९ अधोऽवसक्तं अधोवीतम् १० प्राङ्मुख उदङ्मुखो वासीनः शौच-मारभेत शुचौ देशेदक्षिणम्बाहुं जान्वन्तरा कृत्वा प्रक्षाल्य पादौ पाणी चामणिबन्धात् ११ पादप्रक्षालनोच्छेषणेन नाचामेत् १२ यद्याचा-मेद्भूमौ स्रावयित्वाचामेत् १३ ब्राह्मेण तीर्थेनाचामेत् १४ अङ्गुष्ठमूलं ब्राह्मं तीर्थम् १५ अङ्गुष्ठाग्रं पि त्र्?यमङ्गुल्यग्रं दैवमङ्गुलिमूलमार्षम् १६ नाङ्गुलीभिर्न सबुद्बुदाभिर्न सफेनाभिर्नोष्णाभिर्न क्षाराभिर्न लवणाभिर्न कलुषाभिर्न विवर्णाभिर्नदुर्गन्धरसाभिः १७ न हसन्न जल्पन्न तिष्ठन्न विलोकयन्न प्रह्वो न प्रणतोन मुक्तशिखो न प्रावृतकण्ठो न वेष्टितशिरा न त्वरमाणोनायज्ञोपवीती न प्रसारितपादो न बद्धकक्ष्यो न बहि-र्जानुःशब्दमकुर्वन् १८ त्रिरपो हृदयंगमाः पिबेत् १९ त्रिः परिमृजेत् २० द्विरित्येके २१ सकृदुभयं शूद्र स्य स्त्रियाश्च २२ अथाप्युदाहरन्ति २३-१ गताभिर्हृदयं विप्रः कण्ठ्याभिः क्षत्रियः शुचिः २३-२ वैश्यो-ऽद्भिः प्राशिताभिः स्यात्स्त्रीशूद्र ?ौ स्पृश्यचान्ततः । इति २४-१ दन्तव-द्दन्तसक्तेषु दन्तवत्तेषु धारणात् २४-२ स्रस्तेषु तेषु नाचामेत्तेषां संस्रा-ववच्छुचिः । इति २५-१ अथाप्युदाहरन्ति २५-२ दन्तवद्दन्तलग्नेषु यच् चाप्यन्तर्मुखे भवेत् २६-१ आचान्तस्यावशिष्टं स्यान्निगिरन्नेव तच्छुचिः । इति २६-२ खान्यद्भिः संस्पृश्य पादौ नाभिं शिरः सव्यं पाणिमन्ततः २७-१ तैजसं चेदादायोच्छिष्टी स्यात्तदुदस्याचम्यादा-स्यन्नद्भिः प्रोक्षेत् २७-२ अथ चेदन्नेनोच्छिष्टी स्यात्तदुदस्याचम्यादा-स्यन्नद्भिः प्रोक्षेत् २८ अथ चेदद्भिरुच्छिष्टी स्यात्तदुदस्याचम्यादा-स्यन्नद्भिः प्रोक्षेत् २९ एतदेव विपरीतममत्रे ३० वानस्पत्ये विकल्पः ३१ तैजसानामुच्छिष्टानां गोशकृन्मृद्भस्मभिः परिमार्जनमन्यतमेन वा ३२ ताम्ररजतसुवर्णानामम्लैः ३३ अमत्राणां दहनम् ३४ दारवाणां तक्षणम् ३५ वैणवानां गोमयेन ३६ फलमयानां गोवालरज्ज्वा ३७ कृष्णाजिनानां बिल्वतण्डुलैः ३८ कुतपानामरिष्टैः ३९ और्णानामा-दित्येन ४० क्षौमाणां गौरसर्षपकल्केन ४१ मृदा चेलानाम् ४२ चेलवच् चर्मणाम् ४३ तैजसवदुपलमणीनाम् ४४ दारुवदस्थ्नाम् ४५ क्षौमवच्छङ्खशृङ्गशुक्तिदन्तानाम् ४६ पयसा वा ४७ चक्षुर्घ्राणा-नुकूल्याद्वामूत्रपुरीषासृक्शुक्रकुणपस्पृष्टानां पूर्वोक्तानामन्यतमेनत्रिःस-प्तकृत्वः परिमार्जनम् ४८ अतैजसानामेवंभूतानामुत्सर्गः ४९ वचना-द्यज्ञे चमसपात्रानाम् ५० न सोमेनोच्छिष्टा भवन्तीति श्रुतिः ५१ का-लोऽग्निर्मनसः शुद्धिरुदकाद्युपलेपनम् ५२-१ अविज्ञातं च भूताणां षड्विधं शौचमुच्यते । इति ५२-२ अथाप्युदाहरन्ति ५३-१ कालं देशं तथात्मानं द्र व्यं द्र व्यप्रयोजनमुपपत्तिमवस्थां च विज्ञाय शौचं अथातः शौचाधिष्ठानम् १-१ अद्भिः शुध्यन्ति गात्राणि बुद्धिर्ज्ञानेन शुध्यति १-२ अहिंसया च भूतात्मा मनः सत्येन शुध्यति । इति २ मनःशुद्धिरन्तःशौचम् ३ बहिःशौचं व्याख्यास्यामः ४ कौशं सौत्रं वा त्रिस्त्रिवृद्यज्ञोपवीतम् ५ आ नाभेः ६ दक्षिणं बाहुमुद्धृत्य सव्यम-वधाय शिरोऽवदध्यात् ७ विपरीतं पितृभ्यः ८ कण्ठेऽवसक्तं निवी-तम् ९ अधोऽवसक्तं अधोवीतम् १० प्राङ्मुख उदङ्मुखो वासीनः शौच-मारभेत शुचौ देशेदक्षिणम्बाहुं जान्वन्तरा कृत्वा प्रक्षाल्य पादौ पाणी चामणिबन्धात् ११ पादप्रक्षालनोच्छेषणेन नाचामेत् १२ यद्याचा-मेद्भूमौ स्रावयित्वाचामेत् १३ ब्राह्मेण तीर्थेनाचामेत् १४ अङ्गुष्ठमूलं ब्राह्मं तीर्थम् १५ अङ्गुष्ठाग्रं पित्र्! यमङ्गुल्यग्रं दैवमङ्गुलिमूलमार्षम् १६ नाङ्गुलीभिर्न सबुद्बुदाभिर्न सफेनाभिर्नोष्णाभिर्न क्षाराभिर्न लवणाभिर्न कलुषाभिर्न विवर्णाभिर्नदुर्गन्धरसाभिः १७ न हसन्न जल्पन्न तिष्ठन्न विलोकयन्न प्रह्वो न प्रणतोन मुक्तशिखो न प्रावृतकण्ठो न वेष्टितशिरा न त्वरमाणोनायज्ञोपवीती न प्रसारितपादो न बद्धकक्ष्यो न बहि-र्जानुःशब्दमकुर्वन् १८ त्रिरपो हृदयंगमाः पिबेत् १९ त्रिः परिमृजेत् २० द्विरित्येके २१ सकृदुभयं शूद्र स्य स्त्रियाश्च २२ अथाप्युदाहरन्ति २३-१ गताभिर्हृदयं विप्रः कण्ठ्याभिः क्षत्रियः शुचिः २३-२ वैश्यो-ऽद्भिः प्राशिताभिः स्यात्स्त्रीशूद्रौ स्पृश्यचान्ततः । इति २४-१ दन्तव-द्दन्तसक्तेषु दन्तवत्तेषु धारणात् २४-२ स्रस्तेषु तेषु नाचामेत्तेषां संस्रा-ववच्छुचिः । इति २५-१ अथाप्युदाहरन्ति २५-२ दन्तवद्दन्तलग्नेषु यच् चाप्यन्तर्मुखे भवेत् २६-१ आचान्तस्यावशिष्टं स्यान्निगिरन्नेव तच्छुचिः । इति २६-२ खान्यद्भिः संस्पृश्य पादौ नाभिं शिरः सव्यं पाणिमन्ततः २७-१ तैजसं चेदादायोच्छिष्टी स्यात्तदुदस्याचम्यादा-स्यन्नद्भिः प्रोक्षेत् २७-२ अथ चेदन्नेनोच्छिष्टी स्यात्तदुदस्याचम्यादा-स्यन्नद्भिः प्रोक्षेत् २८ अथ चेदद्भिरुच्छिष्टी स्यात्तदुदस्याचम्यादा-स्यन्नद्भिः प्रोक्षेत् २९ एतदेव विपरीतममत्रे ३० वानस्पत्ये विकल्पः ३१ तैजसानामुच्छिष्टानां गोशकृन्मृद्भस्मभिः परिमार्जनमन्यतमेन वा ३२ ताम्ररजतसुवर्णानामम्लैः ३३ अमत्राणां दहनम् ३४ दारवाणां तक्षणम् ३५ वैणवानां गोमयेन ३६ फलमयानां गोवालरज्ज्वा ३७ कृष्णाजिनानां बिल्वतण्डुलैः ३८ कुतपानामरिष्टैः ३९ और्णानामा-दित्येन ४० क्षौमाणां गौरसर्षपकल्केन ४१ मृदा चेलानाम् ४२ चेलवच् चर्मणाम् ४३ तैजसवदुपलमणीनाम् ४४ दारुवदस्थ्नाम् ४५ क्षौमवच्छङ्खशृङ्गशुक्तिदन्तानाम् ४६ पयसा वा ४७ चक्षुर्घ्राणा-नुकूल्याद्वामूत्रपुरीषासृक्शुक्रकुणपस्पृष्टानां पूर्वोक्तानामन्यतमेनत्रिःस-प्तकृत्वः परिमार्जनम् ४८ अतैजसानामेवंभूतानामुत्सर्गः ४९ वचना-द्यज्ञे चमसपात्रानाम् ५० न सोमेनोच्छिष्टा भवन्तीति श्रुतिः ५१ का-लोऽग्निर्मनसः शुद्धिरुदकाद्युपलेपनम् ५२-१ अविज्ञातं च भूताणां षड्विधं शौचमुच्यते । इति ५२-२ अथाप्युदाहरन्ति ५३-१ कालं देशं तथात्मानं द्र व्यं द्र व्यप्रयोजनमुपपत्तिमवस्थां च विज्ञाय शौचं gocmRm;]mâBbNdu.URme" xu?yit p;itt" 1-1 smU!msmU!' v; y];-me?y' n l+yte ) it 1-2 pro=mÉ/ÉÅtSy;¥Sy;v´oTy;->yu=,m( 2 tq;p,ey;n;' c .=;,;m( 3 bI.Tsv" xuick;m; ih dev; n;Ŷ/;nSy hivjuRWNt it 4-1 xucerŶ/;nSy Ŷ-/;nSy c;xuce" 4-2 mIm;'ÉsTvo.y' dev;" smm¥mkLpyn( 5-1 p[j;pitStu t;n;h n sm' ivWm' ih tt( 5-2 htmŶ/;nSy Åõ;pUt' iv²xãyte ) it 6-1 aq;Pyud;hr²Nt 6-2 aÅõ; prm" p;Pm; Åõ; ih prm' tp" 7-1 tSm;dÅõy; dÿ' hivn;RXn²Nt devt;" 7-2 ; dæv;ip v; mU%R" Svg| nih s gCzit 8-1 xû;ivhtc;ár]o y" Sv;É.p[;ym;ÉÅt" 8-2 x;S];itg" SmOto mU%oR /mRtN]opro/n;t( ) it 9-1 x;kpuãpflmUl*W/In;' tu p[=;lnm( 9-2 xuãkù tO,my;ÉDkù k;Ï' lo·' v;itrSkTy;hor;-]yo¨dGd²=,;mu%" p[vOTy ²xr ¬°redvmeheÃ; 10 mU]e mOd;²º" p[=;lnm( 11 i]" p;,e" 12 tÃTpurIWe 13 py;Ry;²T]âS]" p;yo" p;,e 14 mU]v{ ets ¬TsgeR 15 nIvI' iv§Sy pár/;y;p ¬pSpOxet( 16 a;{ | tO,' gomy' .UÉm' v; smupSpOxet( 17 n;.er/" SpxRn' kmRyuÿ_o vjRyet( 18 è?v| vw pu¨WSy n;>yw me?ymv;cI-nmme?yÉmitÅuit" 19 xU{ ;,;m;y;RÉ/iÏt;n;m/Rm;És m;És v; vpnm;yRvd;cmnkLp" 20 vwXy" kÚsIdmupjIvet( 21 pÉv'x-itSTvev pm;iWk¡ Sy;t( 22 aq;Pyud;hr²Nt 23-1 y" sm`RmO,' gOç mh;`| s'p[yojyet( 23-2 s vw v;õRiWko n;m svR/meRWu gihR-t" 23-3 vO²õ' c .[U,hTy;' c tuly; smtolyt( 24-1 aitÏ-º[U,h; ko$ä;' v;õRiW" smkMpt ) it 24-2 gor=k;Nv;É,-jk;'Stq; k;¨kÚxIlv;n( 24-3 p[eãy;Nv;õRiWk;'wv ivp[;-HxU{ vd;cret( 25-1 k;m' tu párlu¢ÕTy;y kdy;Ry n;âStk;y p;pIysepUv*R d´;t;m( 25-2 ayDen;ivv;hen vedSyoTs;dnen c 26 kÚl;NykÚlt;' y;²Nt b[;÷,;it£me, c 27-1 b[;÷,;it£mo n;âSt mU%Re mN]ivvÉjRte 27-2 JvlNtmɦmuTsOJy nih .Smin ôyte 28-1 goÉ.rw y;nw Õãy; r;jopsevy; 28-2 kÚl;Ny-kÚlt;' y;²Nt y;in hIn;in mN]t" 29-1 mN]tStu smOõ;in kÚl;-NyLp/n;Nyip 29-2 kÚls':y;' c gCz²Nt kWR²Nt c mh´x" 30-1 ved" ÕiWivn;x;y ÕiWveRdivn;²xnI 30-2 xáÿ_m;nu.y' kÚy;Rdxÿ_Stu ÕiW' Tyjet( 31-1 n vw dev;NpIvros'yt;Tm; roåym;," kkÚdIsmXnute 31-2 clÿuNdI r.s" kmv;dI Õx;-s Ty,vSt]y;²Nt 32-1 y´*vne crit iv.[me, sÃ;sÃ; y;ëx' v;yd; v; 32-2 ¬ÿre ceÃyÉs s;/uvOÿStdev;Sy .vitnetr;É, 33-1 xocet mns; inTy' duãkt;NynuÉcNtyn( 33-2 tpSvI c;p[m;dI c tt" p;p;Tp[muCyte 34-1 SpOx²Nt ÉbNdv" p;d* y a;c;myt" pr;n( 34-2 n tw¨¾Cz·.;v" Sy;ÿuLy;Ste gocarmamAtramabbindurbhUmeH fudhyati pAtitaH 1-1 samUDhamasamUDhaM vA yatrA-medhyaM na lakSyate , iti 1-2 parokSamadhifritasyAnnasyAvadyotyA-bhyukSaNam 2 tathApaNeyAnAM ca bhakSANAm 3 bIbhatsavaH fucikAmA hi devA nAfraddadhAnasya havirjuSanta iti 4-1 fucerafraddadhAnasya fradda-dhAnasya cAfuceH 4-2 mImAMsitvobhayaM devAH samamannamakalpayan 5-1 prajApatistu tAnAha na samaM viSamaM hi tat 5-2 hatamafraddadhAnasya fraddhApUtaM vifiSyate , iti 6-1 athApyudAharanti 6-2 afraddhA paramaH pApmA fraddhA hi paramaM tapaH 7-1 tasmAdafraddhayA dattaM havirnAfnanti devatAH 7-2 iSTvA dattvApi vA mUrkhaH svargaM nahi sa gacchati 8-1 fazkAvihatacAritro yaH svAbhiprAyamAfritaH 8-2 fAstrAtigaH smqto mUrkho dharmatantroparodhanAt , iti 9-1 fAkapuSpaphalamUlauSadhInAM tu prakSAlanam 9-2 fuSkaM tqNamayAjxikaM kASThaM loSTaM vAtiraskqtyAhorA-trayorudagdakSiNAmukhaH pravqtya fira uccaredavamehedvA 10 mUtre mqdAdbhiH prakSAlanam 11 triH pANeH 12 tadvatpurISe 13 paryAyAttristriH pAyoH pANefca 14 mUtravadre tasa utsarge 15 nIvIM visrasya paridhAyApa upaspqfet 16 ArdraM tqNaM gomayaM bhUmiM vA samupaspqfet 17 nAbheradhaH sparfanaM karmayukto varjayet 18 UrdhvaM vai puruSasya nAbhyai medhyamavAcI-namamedhyamitifrutiH 19 fUdra ?ANAmAryAdhiSThitAnAmardhamAsi mAsi vA vapanamAryavadAcamanakalpaH 20 vaifyaH kusIdamupajIvet 21 paxcaviMfa-tistveva paxcamASikI syAt 22 athApyudAharanti 23-1 yaH samarghamqNaM gqhya mahArghaM saMprayojayet 23-2 sa vai vArddhuSiko nAma sarvadharmeSu garhi-taH 23-3 vqddhiM ca bhrUNahatyAM ca tulayA samatolayat 24-1 atiSTha-dbhrUNahA koTyAM vArddhuSiH samakampata , iti 24-2 gorakSakAnvANi-jakAMstathA kArukufIlavAn 24-3 preSyAnvArddhuSikAMfcaiva viprA-xfUdra vadAcaret 25-1 kAmaM tu pariluptakqtyAya kadaryAya nAstikAya pApIyasepUrvau dadyAtAm 25-2 ayajxenAvivAhena vedasyotsAdanena ca 26 kulAnyakulatAM yAnti brAhmaNAtikrameNa ca 27-1 brAhmaNAtikramo nAsti mUrkhe mantravivarjite 27-2 jvalantamagnimutsqjya nahi bhasmani hUyate 28-1 gobhirafvaifca yAnaifca kqSyA rAjopasevayA 28-2 kulAnya-kulatAM yAnti yAni hInAni mantrataH 29-1 mantratastu samqddhAni kulA-nyalpadhanAnyapi 29-2 kulasaMkhyAM ca gacchanti karSanti ca mahadyafaH 30-1 vedaH kqSivinAfAya kqSirvedavinAfinI 30-2 faktimAnubhayaM kuryAdafaktastu kqSiM tyajet 31-1 na vai devAnpIvaro'saMyatAtmA rorUyamANaH kakudIsamafnute 31-2 calattundI rabhasaH kamavAdI kqfA-sa ityaNavastatrayAnti 32-1 yadyauvane carati vibhrameNa sadvA'sadvA yAdqfaM vAyadA vA 32-2 uttare cedvayasi sAdhuvqttastadevAsya bhavatinetarANi 33-1 foceta manasA nityaM duSkqtAnyanucintayan 33-2 tapasvI cApramAdI ca tataH pApAtpramucyate 34-1 spqfanti bindavaH pAdau ya AcAmayataH parAn 34-2 na tairucchiSTabhAvaH syAttulyAste gocarmamAtramabbindurbhUmeH fudhyati pAtitaH 1-1 samUDhamasamUDhaM vA yatrA-medhyaM na lakSyate , iti 1-2 parokSamadhifritasyAnnasyAvadyotyA-bhyukSaNam 2 tathApaNeyAnAM ca bhakSANAm 3 bIbhatsavaH fucikAmA hi devA nAfraddadhAnasya havirjuSanta iti 4-1 fucerafraddadhAnasya fradda-dhAnasya cAfuceH 4-2 mImAMsitvobhayaM devAH samamannamakalpayan 5-1 prajApatistu tAnAha na samaM viSamaM hi tat 5-2 hatamafraddadhAnasya fraddhApUtaM vifiSyate , iti 6-1 athApyudAharanti 6-2 afraddhA paramaH pApmA fraddhA hi paramaM tapaH 7-1 tasmAdafraddhayA dattaM havirnAfnanti devatAH 7-2 iSTvA dattvApi vA mUrkhaH svargaM nahi sa gacchati 8-1 fazkAvihatacAritro yaH svAbhiprAyamAfritaH 8-2 fAstrAtigaH smqto mUrkho dharmatantroparodhanAt , iti 9-1 fAkapuSpaphalamUlauSadhInAM tu prakSAlanam 9-2 fuSkaM tqNamayAjxikaM kASThaM loSTaM vAtiraskqtyAhorA-trayorudagdakSiNAmukhaH pravqtya fira uccaredavamehedvA 10 mUtre mqdAdbhiH prakSAlanam 11 triH pANeH 12 tadvatpurISe 13 paryAyAttristriH pAyoH pANefca 14 mUtravadre tasa utsarge 15 nIvIM visrasya paridhAyApa upaspqfet 16 Adra rM! tqNaM gomayaM bhUmiM vA samupaspqfet 17 nAbheradhaH sparfanaM karmayukto varjayet 18 UrdhvaM vai puruSasya nAbhyai medhyamavAcI-namamedhyamitifrutiH 19 fUdrA NAmAryAdhiSThitAnAmardhamAsi mAsi vA vapanamAryavadAcamanakalpaH 20 vaifyaH kusIdamupajIvet 21 paxcaviMfa-tistveva paxcamASikI syAt 22 athApyudAharanti 23-1 yaH samarghamqNaM gqhya mahArghaM saMprayojayet 23-2 sa vai vArddhuSiko nAma sarvadharmeSu garhi-taH 23-3 vqddhiM ca bhrUNahatyAM ca tulayA samatolayat 24-1 atiSTha-dbhrUNahA koTyAM vArddhuSiH samakampata , iti 24-2 gorakSakAnvANi-jakAMstathA kArukufIlavAn 24-3 preSyAnvArddhuSikAMfcaiva viprA-xfUdra vadAcaret 25-1 kAmaM tu pariluptakqtyAya kadaryAya nAstikAya pApIyasepUrvau dadyAtAm 25-2 ayajxenAvivAhena vedasyotsAdanena ca 26 kulAnyakulatAM yAnti brAhmaNAtikrameNa ca 27-1 brAhmaNAtikramo nAsti mUrkhe mantravivarjite 27-2 jvalantamagnimutsqjya nahi bhasmani hUyate 28-1 gobhirafvaifca yAnaifca kqSyA rAjopasevayA 28-2 kulAnya-kulatAM yAnti yAni hInAni mantrataH 29-1 mantratastu samqddhAni kulA-nyalpadhanAnyapi 29-2 kulasaMkhyAM ca gacchanti karSanti ca mahadyafaH 30-1 vedaH kqSivinAfAya kqSirvedavinAfinI 30-2 faktimAnubhayaM kuryAdafaktastu kqSiM tyajet 31-1 na vai devAnpIvaro'saMyatAtmA rorUyamANaH kakudIsamafnute 31-2 calattundI rabhasaH kamavAdI kqfA-sa ityaNavastatrayAnti 32-1 yadyauvane carati vibhrameNa sadvA'sadvA yAdqfaM vAyadA vA 32-2 uttare cedvayasi sAdhuvqttastadevAsya bhavatinetarANi 33-1 foceta manasA nityaM duSkqtAnyanucintayan 33-2 tapasvI cApramAdI ca tataH pApAtpramucyate 34-1 spqfanti bindavaH pAdau ya AcAmayataH parAn 34-2 na tairucchiSTabhAvaH syAttulyAste गोचर्ममात्रमब्बिन्दुर्भूमेः शुध्यति पातितः १-१ समूढमसमूढं वा यत्रा-मेध्यं न लक्ष्यते । इति १-२ परोक्षमधिश्रितस्यान्नस्यावद्योत्या-भ्युक्षणम् २ तथापणेयानां च भक्षाणाम् ३ बीभत्सवः शुचिकामा हि देवा नाश्रद्दधानस्य हविर्जुषन्त इति ४-१ शुचेरश्रद्दधानस्य श्रद्द-धानस्य चाशुचेः ४-२ मीमांसित्वोभयं देवाः सममन्नमकल्पयन् ५-१ प्रजापतिस्तु तानाह न समं विषमं हि तत् ५-२ हतमश्रद्दधानस्य श्रद्धापूतं विशिष्यते । इति ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ अश्रद्धा परमः पाप्मा श्रद्धा हि परमं तपः ७-१ तस्मादश्रद्धया दत्तं हविर्नाश्नन्ति देवताः ७-२ इष्ट्वा दत्त्वापि वा मूर्खः स्वर्गं नहि स गच्छति ८-१ शङ्काविहतचारित्रो यः स्वाभिप्रायमाश्रितः ८-२ शास्त्रातिगः स्मृतो मूर्खो धर्मतन्त्रोपरोधनात् । इति ९-१ शाकपुष्पफलमूलौषधीनां तु प्रक्षालनम् ९-२ शुष्कं तृणमयाज्ञिकं काष्ठं लोष्टं वातिरस्कृत्याहोरा-त्रयोरुदग्दक्षिणामुखः प्रवृत्य शिर उच्चरेदवमेहेद्वा १० मूत्रे मृदाद्भिः प्रक्षालनम् ११ त्रिः पाणेः १२ तद्वत्पुरीषे १३ पर्यायात्त्रिस्त्रिः पायोः पाणेश्च १४ मूत्रवद्रे तस उत्सर्गे १५ नीवीं विस्रस्य परिधायाप उपस्पृशेत् १६ आर्द्रं तृणं गोमयं भूमिं वा समुपस्पृशेत् १७ नाभेरधः स्पर्शनं कर्मयुक्तो वर्जयेत् १८ ऊर्ध्वं वै पुरुषस्य नाभ्यै मेध्यमवाची-नममेध्यमितिश्रुतिः १९ शूद्र ?ाणामार्याधिष्ठितानामर्धमासि मासि वा वपनमार्यवदाचमनकल्पः २० वैश्यः कुसीदमुपजीवेत् २१ पञ्चविंश-तिस्त्वेव पञ्चमाषिकी स्यात् २२ अथाप्युदाहरन्ति २३-१ यः समर्घमृणं गृह्य महार्घं संप्रयोजयेत् २३-२ स वै वार्द्धुषिको नाम सर्वधर्मेषु गर्हि-तः २३-३ वृद्धिं च भ्रूणहत्यां च तुलया समतोलयत् २४-१ अतिष्ठ-द्भ्रूणहा कोट्यां वार्द्धुषिः समकम्पत । इति २४-२ गोरक्षकान्वाणि-जकांस्तथा कारुकुशीलवान् २४-३ प्रेष्यान्वार्द्धुषिकांश्चैव विप्रा-ञ्शूद्र वदाचरेत् २५-१ कामं तु परिलुप्तकृत्याय कदर्याय नास्तिकाय पापीयसेपूर्वौ दद्याताम् २५-२ अयज्ञेनाविवाहेन वेदस्योत्सादनेन च २६ कुलान्यकुलतां यान्ति ब्राह्मणातिक्रमेण च २७-१ ब्राह्मणातिक्रमो नास्ति मूर्खे मन्त्रविवर्जिते २७-२ ज्वलन्तमग्निमुत्सृज्य नहि भस्मनि हूयते २८-१ गोभिरश्वैश्च यानैश्च कृष्या राजोपसेवया २८-२ कुलान्य-कुलतां यान्ति यानि हीनानि मन्त्रतः २९-१ मन्त्रतस्तु समृद्धानि कुला-न्यल्पधनान्यपि २९-२ कुलसंख्यां च गच्छन्ति कर्षन्ति च महद्यशः ३०-१ वेदः कृषिविनाशाय कृषिर्वेदविनाशिनी ३०-२ शक्तिमानुभयं कुर्यादशक्तस्तु कृषिं त्यजेत् ३१-१ न वै देवान्पीवरोऽसंयतात्मा रोरूयमाणः ककुदीसमश्नुते ३१-२ चलत्तुन्दी रभसः कमवादी कृशा-स इत्यणवस्तत्रयान्ति ३२-१ यद्यौवने चरति विभ्रमेण सद्वाऽसद्वा यादृशं वायदा वा ३२-२ उत्तरे चेद्वयसि साधुवृत्तस्तदेवास्य भवतिनेतराणि ३३-१ शोचेत मनसा नित्यं दुष्कृतान्यनुचिन्तयन् ३३-२ तपस्वी चाप्रमादी च ततः पापात्प्रमुच्यते ३४-१ स्पृशन्ति बिन्दवः पादौ य आचामयतः परान् ३४-२ न तैरुच्छिष्टभावः स्यात्तुल्यास्ते गोचर्ममात्रमब्बिन्दुर्भूमेः शुध्यति पातितः १-१ समूढमसमूढं वा यत्रा-मेध्यं न लक्ष्यते । इति १-२ परोक्षमधिश्रितस्यान्नस्यावद्योत्या-भ्युक्षणम् २ तथापणेयानां च भक्षाणाम् ३ बीभत्सवः शुचिकामा हि देवा नाश्रद्दधानस्य हविर्जुषन्त इति ४-१ शुचेरश्रद्दधानस्य श्रद्द-धानस्य चाशुचेः ४-२ मीमांसित्वोभयं देवाः सममन्नमकल्पयन् ५-१ प्रजापतिस्तु तानाह न समं विषमं हि तत् ५-२ हतमश्रद्दधानस्य श्रद्धापूतं विशिष्यते । इति ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ अश्रद्धा परमः पाप्मा श्रद्धा हि परमं तपः ७-१ तस्मादश्रद्धया दत्तं हविर्नाश्नन्ति देवताः ७-२ इष्ट्वा दत्त्वापि वा मूर्खः स्वर्गं नहि स गच्छति ८-१ शङ्काविहतचारित्रो यः स्वाभिप्रायमाश्रितः ८-२ शास्त्रातिगः स्मृतो मूर्खो धर्मतन्त्रोपरोधनात् । इति ९-१ शाकपुष्पफलमूलौषधीनां तु प्रक्षालनम् ९-२ शुष्कं तृणमयाज्ञिकं काष्ठं लोष्टं वातिरस्कृत्याहोरा-त्रयोरुदग्दक्षिणामुखः प्रवृत्य शिर उच्चरेदवमेहेद्वा १० मूत्रे मृदाद्भिः प्रक्षालनम् ११ त्रिः पाणेः १२ तद्वत्पुरीषे १३ पर्यायात्त्रिस्त्रिः पायोः पाणेश्च १४ मूत्रवद्रे तस उत्सर्गे १५ नीवीं विस्रस्य परिधायाप उपस्पृशेत् १६ आद्र रं! तृणं गोमयं भूमिं वा समुपस्पृशेत् १७ नाभेरधः स्पर्शनं कर्मयुक्तो वर्जयेत् १८ ऊर्ध्वं वै पुरुषस्य नाभ्यै मेध्यमवाची-नममेध्यमितिश्रुतिः १९ शूद्रा णामार्याधिष्ठितानामर्धमासि मासि वा वपनमार्यवदाचमनकल्पः २० वैश्यः कुसीदमुपजीवेत् २१ पञ्चविंश-तिस्त्वेव पञ्चमाषिकी स्यात् २२ अथाप्युदाहरन्ति २३-१ यः समर्घमृणं गृह्य महार्घं संप्रयोजयेत् २३-२ स वै वार्द्धुषिको नाम सर्वधर्मेषु गर्हि-तः २३-३ वृद्धिं च भ्रूणहत्यां च तुलया समतोलयत् २४-१ अतिष्ठ-द्भ्रूणहा कोट्यां वार्द्धुषिः समकम्पत । इति २४-२ गोरक्षकान्वाणि-जकांस्तथा कारुकुशीलवान् २४-३ प्रेष्यान्वार्द्धुषिकांश्चैव विप्रा-ञ्शूद्र वदाचरेत् २५-१ कामं तु परिलुप्तकृत्याय कदर्याय नास्तिकाय पापीयसेपूर्वौ दद्याताम् २५-२ अयज्ञेनाविवाहेन वेदस्योत्सादनेन च २६ कुलान्यकुलतां यान्ति ब्राह्मणातिक्रमेण च २७-१ ब्राह्मणातिक्रमो नास्ति मूर्खे मन्त्रविवर्जिते २७-२ ज्वलन्तमग्निमुत्सृज्य नहि भस्मनि हूयते २८-१ गोभिरश्वैश्च यानैश्च कृष्या राजोपसेवया २८-२ कुलान्य-कुलतां यान्ति यानि हीनानि मन्त्रतः २९-१ मन्त्रतस्तु समृद्धानि कुला-न्यल्पधनान्यपि २९-२ कुलसंख्यां च गच्छन्ति कर्षन्ति च महद्यशः ३०-१ वेदः कृषिविनाशाय कृषिर्वेदविनाशिनी ३०-२ शक्तिमानुभयं कुर्यादशक्तस्तु कृषिं त्यजेत् ३१-१ न वै देवान्पीवरोऽसंयतात्मा रोरूयमाणः ककुदीसमश्नुते ३१-२ चलत्तुन्दी रभसः कमवादी कृशा-स इत्यणवस्तत्रयान्ति ३२-१ यद्यौवने चरति विभ्रमेण सद्वाऽसद्वा यादृशं वायदा वा ३२-२ उत्तरे चेद्वयसि साधुवृत्तस्तदेवास्य भवतिनेतराणि ३३-१ शोचेत मनसा नित्यं दुष्कृतान्यनुचिन्तयन् ३३-२ तपस्वी चाप्रमादी च ततः पापात्प्रमुच्यते ३४-१ स्पृशन्ति बिन्दवः पादौ य आचामयतः परान् ३४-२ न तैरुच्छिष्टभावः स्यात्तुल्यास्ते sip<@¼ãv; dx;hm;x*cÉmit jnnmr,yorÉ/ÕTyvdNTyOâTv-GdI²=tb[÷c;YvRjRm( 1 sip<@t; Tv; s¢m;Tsip<@¼Wu 2 a; s¢m;s;d; dNtjnn;ÃodkopSpxRnm( 3 ip<@odki£y; p[ete n;i]vWeR iv/Iyte 4-1 a; dNtjnn;Ã;ip dhn' c n k;ryet( 4-2 ap[ÿ;su c kNy;su 5 p[ÿ;Svek h kÚvRte 6 loks'g[h,;q| ih tdmN];" ²S]yo mt;" 7 S]I,;mÕtivv;h;n;' } yh;CzÚ?y²Nt b;N/v;" 8-1 yqoÿ_nwv kLpen xu?y²Nt c sn;.y it 8-2 aip c p[ipt;mh" ipt;mh" ipt; Svy' sody;R .[;tr"sv,;Ry;" pu]" p*]" p[p*]StTpu]vj| teW;' cpu]p*]miv.ÿ_d;y' sip<@;n;c=te 9 iv.ÿ_d;y;nip skÚLy;n;c=te 10 asTSvNyeWu tí;mI çqoR .v-it 11 sip<@;.;ve skÚLy" 12 td.;ve ipt;c;yoRNtev;SyOâTvg( v; hret( 13 td.;ve r;j; tTSv' ]wiv´vOõe>y"s'p[yCz¹t( 14 n Tvev kd; ÉcTSvy' r;j; b[;÷,Svm;ddIt 15-1 aq;Pyud;hr²Nt 15-2 b[÷Sv' pu]p*]ß' ivWmek;ikn' hret( 16-1 n ivW' ivWÉm-Ty;hub[R÷Sv' ivWmuCyte 16-2 tSm;{ ;j; b[;÷,Sv' n;ddIt ) prm' ç¼tiÃW' y;÷,SvÉmit 16-3 jnnmr,yo" s'inp;te sm;no dxr;]" 17 aq yid dxr;];" s'inpteyur;´' dxr;]m;x*cm; nvm;i¶vs;t( 18 jnne t;vNm;t;ip]odRx;hm;x*cm( 19 m;tu-árTyek tTpárhr,;t( 20 iptuárTypre xu£p[;/;Ny;t( 21 ayoinj; çip pu];" ÅUyNte 22 m;t;ip]orev tu s'sgRs;m;Ny;t( 23 mr,e tu yq;b;l' purSkTy yDopvIt;NypsVy;inÕTv; tIqRmvtIyR sÕTsÕ²T]inRmÆäoNmÆäoÿIy;RcMy tTp[Tyymudkm;ÉsCy;t E-voÿIy;RcMy gOhÃ;yR©;rmud(kÉmit s'SpOXy;=;rlv,;²xno dx;h' k$m;sIrn( 24 Ek;dXy;' Ã;dXy;' v; Å;õkmR 25 xeWi£y;y;' lokonuroõVy" 26 a];Pysip<@¼Wu yq;s¥' i]r;]mhor;]mek;-hÉmit kÚvIRt 27 a;c;yoRp;?y;ytTpu]eWu i]r;]m( 28 AâTvj;' c 29 ²xãystIQyRsb[÷c;árWu i]r;]mhor;]mek;hÉmit kÚvIRt 30 g.R§;ve g.Rm;ss'Émt; r;]y" S]I,;m( 31 prxvopSpxRne-nÉ.s'i/pUv| scelop"SpO; s´" xuõo .vit 32 aÉ.s'i/pUv| i]r;]m( 33 AtumTy;' c 34 yStto j;yte soÉ.xSt it Vy;-:y;t;NySywv[t;in 35 vediv£Éy,' yUp' pitt' Écitmev c 36 SpO; sm;creT;n' v;n' c<@;lmev c 37-1 b[;÷,Sy v[,Ã;re pUyxoÉ,ts'.ve 37-2 ÕÉm¨Tp´te t] p[;yÉÿ' kq' .vet( 38-1 gomU]' gomy' =Ir' dÉ/ sipR" kÚxodkm( 38-2 } yh' ;Tv; c pITv; c Õimd·" xuÉc.Rvet( 39-1 xunopht" scelovg;het 39-2 p[=;Ly v; t' dexmɦn; s'SpOXy pun" p[=;Lyp;d* c;cMy p[yto .vit 40 aq;Pyud;hr²Nt 41-1 xun; d·Stu yo ivp[o ndI' gTv; smu{ g;m( 41-2 p[;,;y;mxt' ÕTv; `Ot' p[;Xy ivxu?yit 41-3 suv,Rrjt;>y;' v; gv;' ê©odkn v; 42 nvw klxw" sapiNDeSvA dafAhamAfaucamiti jananamaraNayoradhikqtyavadantyqtvi-gdIkSitabrahmacAryvarjam 1 sapiNDatA tvA saptamAtsapiNDeSu 2 A saptamAsAdA dantajananAdvodakopasparfanam 3 piNDodakakriyA prete nAtrivarSe vidhIyate 4-1 A dantajananAdvApi dahanaM ca na kArayet 4-2 aprattAsu ca kanyAsu 5 prattAsveke ha kurvate 6 lokasaMgrahaNArthaM hi tadamantrAH striyo matAH 7 strINAmakqtavivAhAnAM tr?yahAcchudhyanti bAndhavAH 8-1 yathoktenaiva kalpena fudhyanti ca sanAbhaya iti 8-2 api ca prapitAmahaH pitAmahaH pitA svayaM sodaryA bhrAtaraHsavarNAyAH putraH pautraH prapautrastatputravarjaM teSAM caputrapautramavibhaktadAyaM sapiNDAnAcakSate 9 vibhaktadAyAnapi sakulyAnAcakSate 10 asatsvanyeSu tadgAmI hyartho bhava-ti 11 sapiNDAbhAve sakulyaH 12 tadabhAve pitAcAryo'ntevAsyqtvig vA haret 13 tadabhAve rAjA tatsvaM traividyavqddhebhyaHsaMprayacchet 14 na tveva kadA citsvayaM rAjA brAhmaNasvamAdadIta 15-1 athApyudAharanti 15-2 brahmasvaM putrapautraghnaM viSamekAkinaM haret 16-1 na viSaM viSami-tyAhurbrahmasvaM viSamucyate 16-2 tasmAdra ?AjA brAhmaNasvaM nAdadIta , paramaM hyetadviSaM yadbrAhmaNasvamiti 16-3 jananamaraNayoH saMnipAte samAno dafarAtraH 17 atha yadi dafarAtrAH saMnipateyurAdyaM dafarAtramAfaucamA navamAddivasAt 18 janane tAvanmAtApitrordafAhamAfaucam 19 mAtu-rityeke tatpariharaNAt 20 piturityapare fukraprAdhAnyAt 21 ayonijA hyapi putrAH frUyante 22 mAtApitroreva tu saMsargasAmAnyAt 23 maraNe tu yathAbAlaM puraskqtya yajxopavItAnyapasavyAnikqtvA tIrthamavatIrya sakqtsakqttrirnimajjyonmajjyottIryAcamya tatpratyayamudakamAsicyAta e-vottIryAcamya gqhadvAryazgAramudkamiti saMspqfyAkSAralavaNAfino dafAhaM kaTamAsIran 24 ekAdafyAM dvAdafyAM vA frAddhakarma 25 feSakriyAyAM loko'nuroddhavyaH 26 atrApyasapiNDeSu yathAsannaM trirAtramahorAtramekA-hamiti kurvIta 27 AcAryopAdhyAyatatputreSu trirAtram 28 qtvijAM ca 29 fiSyasatIrthyasabrahmacAriSu trirAtramahorAtramekAhamiti kurvIta 30 garbhasrAve garbhamAsasaMmitA rAtrayaH strINAm 31 parafavopasparfane-'nabhisaMdhipUrvaM sacelo'paHspqSTvA sadyaH fuddho bhavati 32 abhisaMdhipUrvaM trirAtram 33 qtumatyAM ca 34 yastato jAyate so'bhifasta iti vyA-khyAtAnyasyaivratAni 35 vedavikrayiNaM yUpaM patitaM citimeva ca 36 spqSTvA samAcaretsnAnaM vAnaM caNDAlameva ca 37-1 brAhmaNasya vraNadvAre pUyafoNitasaMbhave 37-2 kqmirutpadyate tatra prAyafcittaM kathaM bhavet 38-1 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kufodakam 38-2 tr?yahaM snAtvA ca pItvA ca kqmidaSTaH fucirbhavet 39-1 funopahataH sacelo'vagAheta 39-2 prakSAlya vA taM defamagninA saMspqfya punaH prakSAlyapAdau cAcamya prayato bhavati 40 athApyudAharanti 41-1 funA daSTastu yo vipro nadIM gatvA samudra gAm 41-2 prANAyAmafataM kqtvA ghqtaM prAfya vifudhyati 41-3 suvarNarajatAbhyAM vA gavAM fqzgodakena vA 42 navaifca kalafaiH sapiNDeSvA dafAhamAfaucamiti jananamaraNayoradhikqtyavadantyqtvi-gdIkSitabrahmacAryvarjam 1 sapiNDatA tvA saptamAtsapiNDeSu 2 A saptamAsAdA dantajananAdvodakopasparfanam 3 piNDodakakriyA prete nAtrivarSe vidhIyate 4-1 A dantajananAdvApi dahanaM ca na kArayet 4-2 aprattAsu ca kanyAsu 5 prattAsveke ha kurvate 6 lokasaMgrahaNArthaM hi tadamantrAH striyo matAH 7 strINAmakqtavivAhAnAM tr! yahAcchudhyanti bAndhavAH 8-1 yathoktenaiva kalpena fudhyanti ca sanAbhaya iti 8-2 api ca prapitAmahaH pitAmahaH pitA svayaM sodaryA bhrAtaraHsavarNAyAH putraH pautraH prapautrastatputravarjaM teSAM caputrapautramavibhaktadAyaM sapiNDAnAcakSate 9 vibhaktadAyAnapi sakulyAnAcakSate 10 asatsvanyeSu tadgAmI hyartho bhava-ti 11 sapiNDAbhAve sakulyaH 12 tadabhAve pitAcAryo'ntevAsyqtvig vA haret 13 tadabhAve rAjA tatsvaM traividyavqddhebhyaHsaMprayacchet 14 na tveva kadA citsvayaM rAjA brAhmaNasvamAdadIta 15-1 athApyudAharanti 15-2 brahmasvaM putrapautraghnaM viSamekAkinaM haret 16-1 na viSaM viSami-tyAhurbrahmasvaM viSamucyate 16-2 tasmAdrA jA brAhmaNasvaM nAdadIta , paramaM hyetadviSaM yadbrAhmaNasvamiti 16-3 jananamaraNayoH saMnipAte samAno dafarAtraH 17 atha yadi dafarAtrAH saMnipateyurAdyaM dafarAtramAfaucamA navamAddivasAt 18 janane tAvanmAtApitrordafAhamAfaucam 19 mAtu-rityeke tatpariharaNAt 20 piturityapare fukraprAdhAnyAt 21 ayonijA hyapi putrAH frUyante 22 mAtApitroreva tu saMsargasAmAnyAt 23 maraNe tu yathAbAlaM puraskqtya yajxopavItAnyapasavyAnikqtvA tIrthamavatIrya sakqtsakqttrirnimajjyonmajjyottIryAcamya tatpratyayamudakamAsicyAta e-vottIryAcamya gqhadvAryazgAramudkamiti saMspqfyAkSAralavaNAfino dafAhaM kaTamAsIran 24 ekAdafyAM dvAdafyAM vA frAddhakarma 25 feSakriyAyAM loko'nuroddhavyaH 26 atrApyasapiNDeSu yathAsannaM trirAtramahorAtramekA-hamiti kurvIta 27 AcAryopAdhyAyatatputreSu trirAtram 28 qtvijAM ca 29 fiSyasatIrthyasabrahmacAriSu trirAtramahorAtramekAhamiti kurvIta 30 garbhasrAve garbhamAsasaMmitA rAtrayaH strINAm 31 parafavopasparfane-'nabhisaMdhipUrvaM sacelo'paHspqSTvA sadyaH fuddho bhavati 32 abhisaMdhipUrvaM trirAtram 33 qtumatyAM ca 34 yastato jAyate so'bhifasta iti vyA-khyAtAnyasyaivratAni 35 vedavikrayiNaM yUpaM patitaM citimeva ca 36 spqSTvA samAcaretsnAnaM vAnaM caNDAlameva ca 37-1 brAhmaNasya vraNadvAre pUyafoNitasaMbhave 37-2 kqmirutpadyate tatra prAyafcittaM kathaM bhavet 38-1 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kufodakam 38-2 tr! yahaM snAtvA ca pItvA ca kqmidaSTaH fucirbhavet 39-1 funopahataH sacelo'vagAheta 39-2 prakSAlya vA taM defamagninA saMspqfya punaH prakSAlyapAdau cAcamya prayato bhavati 40 athApyudAharanti 41-1 funA daSTastu yo vipro nadIM gatvA samudra gAm 41-2 prANAyAmafataM kqtvA ghqtaM prAfya vifudhyati 41-3 suvarNarajatAbhyAM vA gavAM fqzgodakena vA 42 navaifca kalafaiH सपिण्डेष्वा दशाहमाशौचमिति जननमरणयोरधिकृत्यवदन्त्यृत्वि-ग्दीक्षितब्रह्मचार्य्वर्जम् १ सपिण्डता त्वा सप्तमात्सपिण्डेषु २ आ सप्तमासादा दन्तजननाद्वोदकोपस्पर्शनम् ३ पिण्डोदकक्रिया प्रेते नात्रिवर्षे विधीयते ४-१ आ दन्तजननाद्वापि दहनं च न कारयेत् ४-२ अप्रत्तासु च कन्यासु ५ प्रत्तास्वेके ह कुर्वते ६ लोकसंग्रहणार्थं हि तदमन्त्राः स्त्रियो मताः ७ स्त्रीणामकृतविवाहानां त्र्?यहाच्छुध्यन्ति बान्धवाः ८-१ यथोक्तेनैव कल्पेन शुध्यन्ति च सनाभय इति ८-२ अपि च प्रपितामहः पितामहः पिता स्वयं सोदर्या भ्रातरःसवर्णायाः पुत्रः पौत्रः प्रपौत्रस्तत्पुत्रवर्जं तेषां चपुत्रपौत्रमविभक्तदायं सपिण्डानाचक्षते ९ विभक्तदायानपि सकुल्यानाचक्षते १० असत्स्वन्येषु तद्गामी ह्यर्थो भव-ति ११ सपिण्डाभावे सकुल्यः १२ तदभावे पिताचार्योऽन्तेवास्यृत्विग् वा हरेत् १३ तदभावे राजा तत्स्वं त्रैविद्यवृद्धेभ्यःसंप्रयच्छेत् १४ न त्वेव कदा चित्स्वयं राजा ब्राह्मणस्वमाददीत १५-१ अथाप्युदाहरन्ति १५-२ ब्रह्मस्वं पुत्रपौत्रघ्नं विषमेकाकिनं हरेत् १६-१ न विषं विषमि-त्याहुर्ब्रह्मस्वं विषमुच्यते १६-२ तस्माद्र ?ाजा ब्राह्मणस्वं नाददीत । परमं ह्येतद्विषं यद्ब्राह्मणस्वमिति १६-३ जननमरणयोः संनिपाते समानो दशरात्रः १७ अथ यदि दशरात्राः संनिपतेयुराद्यं दशरात्रमाशौचमा नवमाद्दिवसात् १८ जनने तावन्मातापित्रोर्दशाहमाशौचम् १९ मातु-रित्येके तत्परिहरणात् २० पितुरित्यपरे शुक्रप्राधान्यात् २१ अयोनिजा ह्यपि पुत्राः श्रूयन्ते २२ मातापित्रोरेव तु संसर्गसामान्यात् २३ मरणे तु यथाबालं पुरस्कृत्य यज्ञोपवीतान्यपसव्यानिकृत्वा तीर्थमवतीर्य सकृत्सकृत्त्रिर्निमज्ज्योन्मज्ज्योत्तीर्याचम्य तत्प्रत्ययमुदकमासिच्यात ए-वोत्तीर्याचम्य गृहद्वार्यङ्गारमुद्कमिति संस्पृश्याक्षारलवणाशिनो दशाहं कटमासीरन् २४ एकादश्यां द्वादश्यां वा श्राद्धकर्म २५ शेषक्रियायां लोकोऽनुरोद्धव्यः २६ अत्राप्यसपिण्डेषु यथासन्नं त्रिरात्रमहोरात्रमेका-हमिति कुर्वीत २७ आचार्योपाध्यायतत्पुत्रेषु त्रिरात्रम् २८ ऋत्विजां च २९ शिष्यसतीर्थ्यसब्रह्मचारिषु त्रिरात्रमहोरात्रमेकाहमिति कुर्वीत ३० गर्भस्रावे गर्भमाससंमिता रात्रयः स्त्रीणाम् ३१ परशवोपस्पर्शने-ऽनभिसंधिपूर्वं सचेलोऽपःस्पृष्ट्वा सद्यः शुद्धो भवति ३२ अभिसंधिपूर्वं त्रिरात्रम् ३३ ऋतुमत्यां च ३४ यस्ततो जायते सोऽभिशस्त इति व्या-ख्यातान्यस्यैव्रतानि ३५ वेदविक्रयिणं यूपं पतितं चितिमेव च ३६ स्पृष्ट्वा समाचरेत्स्नानं वानं चण्डालमेव च ३७-१ ब्राह्मणस्य व्रणद्वारे पूयशोणितसंभवे ३७-२ कृमिरुत्पद्यते तत्र प्रायश्चित्तं कथं भवेत् ३८-१ गोमूत्रं गोमयं क्षीरं दधि सर्पिः कुशोदकम् ३८-२ त्र्?यहं स्नात्वा च पीत्वा च कृमिदष्टः शुचिर्भवेत् ३९-१ शुनोपहतः सचेलोऽवगाहेत ३९-२ प्रक्षाल्य वा तं देशमग्निना संस्पृश्य पुनः प्रक्षाल्यपादौ चाचम्य प्रयतो भवति ४० अथाप्युदाहरन्ति ४१-१ शुना दष्टस्तु यो विप्रो नदीं गत्वा समुद्र गाम् ४१-२ प्राणायामशतं कृत्वा घृतं प्राश्य विशुध्यति ४१-३ सुवर्णरजताभ्यां वा गवां शृङ्गोदकेन वा ४२ नवैश्च कलशैः सपिण्डेष्वा दशाहमाशौचमिति जननमरणयोरधिकृत्यवदन्त्यृत्वि-ग्दीक्षितब्रह्मचार्य्वर्जम् १ सपिण्डता त्वा सप्तमात्सपिण्डेषु २ आ सप्तमासादा दन्तजननाद्वोदकोपस्पर्शनम् ३ पिण्डोदकक्रिया प्रेते नात्रिवर्षे विधीयते ४-१ आ दन्तजननाद्वापि दहनं च न कारयेत् ४-२ अप्रत्तासु च कन्यासु ५ प्रत्तास्वेके ह कुर्वते ६ लोकसंग्रहणार्थं हि तदमन्त्राः स्त्रियो मताः ७ स्त्रीणामकृतविवाहानां त्र्! यहाच्छुध्यन्ति बान्धवाः ८-१ यथोक्तेनैव कल्पेन शुध्यन्ति च सनाभय इति ८-२ अपि च प्रपितामहः पितामहः पिता स्वयं सोदर्या भ्रातरःसवर्णायाः पुत्रः पौत्रः प्रपौत्रस्तत्पुत्रवर्जं तेषां चपुत्रपौत्रमविभक्तदायं सपिण्डानाचक्षते ९ विभक्तदायानपि सकुल्यानाचक्षते १० असत्स्वन्येषु तद्गामी ह्यर्थो भव-ति ११ सपिण्डाभावे सकुल्यः १२ तदभावे पिताचार्योऽन्तेवास्यृत्विग् वा हरेत् १३ तदभावे राजा तत्स्वं त्रैविद्यवृद्धेभ्यःसंप्रयच्छेत् १४ न त्वेव कदा चित्स्वयं राजा ब्राह्मणस्वमाददीत १५-१ अथाप्युदाहरन्ति १५-२ ब्रह्मस्वं पुत्रपौत्रघ्नं विषमेकाकिनं हरेत् १६-१ न विषं विषमि-त्याहुर्ब्रह्मस्वं विषमुच्यते १६-२ तस्माद्रा जा ब्राह्मणस्वं नाददीत । परमं ह्येतद्विषं यद्ब्राह्मणस्वमिति १६-३ जननमरणयोः संनिपाते समानो दशरात्रः १७ अथ यदि दशरात्राः संनिपतेयुराद्यं दशरात्रमाशौचमा नवमाद्दिवसात् १८ जनने तावन्मातापित्रोर्दशाहमाशौचम् १९ मातु-रित्येके तत्परिहरणात् २० पितुरित्यपरे शुक्रप्राधान्यात् २१ अयोनिजा ह्यपि पुत्राः श्रूयन्ते २२ मातापित्रोरेव तु संसर्गसामान्यात् २३ मरणे तु यथाबालं पुरस्कृत्य यज्ञोपवीतान्यपसव्यानिकृत्वा तीर्थमवतीर्य सकृत्सकृत्त्रिर्निमज्ज्योन्मज्ज्योत्तीर्याचम्य तत्प्रत्ययमुदकमासिच्यात ए-वोत्तीर्याचम्य गृहद्वार्यङ्गारमुद्कमिति संस्पृश्याक्षारलवणाशिनो दशाहं कटमासीरन् २४ एकादश्यां द्वादश्यां वा श्राद्धकर्म २५ शेषक्रियायां लोकोऽनुरोद्धव्यः २६ अत्राप्यसपिण्डेषु यथासन्नं त्रिरात्रमहोरात्रमेका-हमिति कुर्वीत २७ आचार्योपाध्यायतत्पुत्रेषु त्रिरात्रम् २८ ऋत्विजां च २९ शिष्यसतीर्थ्यसब्रह्मचारिषु त्रिरात्रमहोरात्रमेकाहमिति कुर्वीत ३० गर्भस्रावे गर्भमाससंमिता रात्रयः स्त्रीणाम् ३१ परशवोपस्पर्शने-ऽनभिसंधिपूर्वं सचेलोऽपःस्पृष्ट्वा सद्यः शुद्धो भवति ३२ अभिसंधिपूर्वं त्रिरात्रम् ३३ ऋतुमत्यां च ३४ यस्ततो जायते सोऽभिशस्त इति व्या-ख्यातान्यस्यैव्रतानि ३५ वेदविक्रयिणं यूपं पतितं चितिमेव च ३६ स्पृष्ट्वा समाचरेत्स्नानं वानं चण्डालमेव च ३७-१ ब्राह्मणस्य व्रणद्वारे पूयशोणितसंभवे ३७-२ कृमिरुत्पद्यते तत्र प्रायश्चित्तं कथं भवेत् ३८-१ गोमूत्रं गोमयं क्षीरं दधि सर्पिः कुशोदकम् ३८-२ त्र्! यहं स्नात्वा च पीत्वा च कृमिदष्टः शुचिर्भवेत् ३९-१ शुनोपहतः सचेलोऽवगाहेत ३९-२ प्रक्षाल्य वा तं देशमग्निना संस्पृश्य पुनः प्रक्षाल्यपादौ चाचम्य प्रयतो भवति ४० अथाप्युदाहरन्ति ४१-१ शुना दष्टस्तु यो विप्रो नदीं गत्वा समुद्र गाम् ४१-२ प्राणायामशतं कृत्वा घृतं प्राश्य विशुध्यति ४१-३ सुवर्णरजताभ्यां वा गवां शृङ्गोदकेन वा ४२ नवैश्च कलशैः mONmy;n;' p;];,;mu¾Cz·smNv;rB/;n;mvkËlnm( 1 ¬¾Cz·lepopht;n;' pundRhnm( 2 mU]purIWloihtret"p[.OTyupht;n;muTsgR" 3 twjs;n;' p;];,;' pUvRvTpármO·;n;' p[=;lnm( 4 párm;jRn{ Vy;É, goxÕNmOºSmeit 5 mU]purIWloihtret"p[.OTyupht;n;' punkr,m( 6 gomU]e v; s¢r;]' párx;yn' mh;n´;' v; 7 EvmXmmy;n;m( 8 al;buÉbLvivn;@;n;' gov;lw" párm;jRnm( 9 n@ve,uxrkÚx-VyUt;n;' gomyen;²ºárit p[=;lnm( 10 v[IhI,;mup`;te p[=;Ly;-vxoW,m( 11 bôn;' tu p[o=,m( 12 t<@l;n;muTsgR" 13 Ev' ÉsõhivW;m( 14 mht;' v;ysp[.OTyupht;n;' t' dex'pu¨W;¥muõÈTy ) pvm;n" suvjRn it ) Eten;nuv;kn;>yu=,m( 15 m/Udk pyoivk;re c p;];Tp;];Ntr;nynex*cm( 16 Ev' twlsipRWI ¬¾Cz-·smNv;rB/e¬dkv/;yopyojyet( 17 ame?y;>y;/;ne sm;ro-Py;ɦ' mÉqTv; pvm;nei·" 18 x*cdexmN];vOdqR{ Vys'Sk;rk;- mqnmayAnAM pAtrANAmucchiSTasamanvArabdhAnAmavakUlanam 1 ucchiSTalepopahatAnAM punardahanam 2 mUtrapurISalohitaretaHprabhqtyupahatAnAmutsargaH 3 taijasAnAM pAtrANAM pUrvavatparimqSTAnAM prakSAlanam 4 parimArjanadra vyANi gofakqnmqdbhasmeti 5 mUtrapurISalohitaretaHprabhqtyupahatAnAM punarkaraNam 6 gomUtre vA saptarAtraM parifAyanaM mahAnadyAM vA 7 evamafmamayAnAm 8 alAbubilvavinADAnAM govAlaiH parimArjanam 9 naDaveNufarakufa-vyUtAnAM gomayenAdbhiriti prakSAlanam 10 vrIhINAmupaghAte prakSAlyA-vafoSaNam 11 bahUnAM tu prokSaNam 12 taNDulAnAmutsargaH 13 evaM siddhahaviSAm 14 mahatAM fvavAyasaprabhqtyupahatAnAM taM defaMpuruSAnnamuddhqtya , pavamAnaH suvarjana iti , etenAnuvAkenAbhyukSaNam 15 madhUdake payovikAre ca pAtrAtpAtrAntarAnayanefaucam 16 evaM tailasarpiSI ucchi-STasamanvArabdhe\udake'vadhAyopayojayet 17 amedhyAbhyAdhAne samAro-pyAgniM mathitvA pavamAneSTiH 18 faucadefamantrAvqdarthadra vyasaMskArakA- mqnmayAnAM pAtrANAmucchiSTasamanvArabdhAnAmavakUlanam 1 ucchiSTalepopahatAnAM punardahanam 2 mUtrapurISalohitaretaHprabhqtyupahatAnAmutsargaH 3 taijasAnAM pAtrANAM pUrvavatparimqSTAnAM prakSAlanam 4 parimArjanadra vyANi gofakqnmqdbhasmeti 5 mUtrapurISalohitaretaHprabhqtyupahatAnAM punarkaraNam 6 gomUtre vA saptarAtraM parifAyanaM mahAnadyAM vA 7 evamafmamayAnAm 8 alAbubilvavinADAnAM govAlaiH parimArjanam 9 naDaveNufarakufa-vyUtAnAM gomayenAdbhiriti prakSAlanam 10 vrIhINAmupaghAte prakSAlyA-vafoSaNam 11 bahUnAM tu prokSaNam 12 taNDulAnAmutsargaH 13 evaM siddhahaviSAm 14 mahatAM fvavAyasaprabhqtyupahatAnAM taM defaMpuruSAnnamuddhqtya , pavamAnaH suvarjana iti , etenAnuvAkenAbhyukSaNam 15 madhUdake payovikAre ca pAtrAtpAtrAntarAnayanefaucam 16 evaM tailasarpiSI ucchi-STasamanvArabdheudake'vadhAyopayojayet 17 amedhyAbhyAdhAne samAro-pyAgniM mathitvA pavamAneSTiH 18 faucadefamantrAvqdarthadra vyasaMskArakA- मृन्मयानां पात्राणामुच्छिष्टसमन्वारब्धानामवकूलनम् १ उच्छिष्टलेपोपहतानां पुनर्दहनम् २ मूत्रपुरीषलोहितरेतःप्रभृत्युपहतानामुत्सर्गः ३ तैजसानां पात्राणां पूर्ववत्परिमृष्टानां प्रक्षालनम् ४ परिमार्जनद्र व्याणि गोशकृन्मृद्भस्मेति ५ मूत्रपुरीषलोहितरेतःप्रभृत्युपहतानां पुनर्करणम् ६ गोमूत्रे वा सप्तरात्रं परिशायनं महानद्यां वा ७ एवमश्ममयानाम् ८ अलाबुबिल्वविनाडानां गोवालैः परिमार्जनम् ९ नडवेणुशरकुश-व्यूतानां गोमयेनाद्भिरिति प्रक्षालनम् १० व्रीहीणामुपघाते प्रक्षाल्या-वशोषणम् ११ बहूनां तु प्रोक्षणम् १२ तण्डुलानामुत्सर्गः १३ एवं सिद्धहविषाम् १४ महतां श्ववायसप्रभृत्युपहतानां तं देशंपुरुषान्नमुद्धृत्य । पवमानः सुवर्जन इति । एतेनानुवाकेनाभ्युक्षणम् १५ मधूदके पयोविकारे च पात्रात्पात्रान्तरानयनेशौचम् १६ एवं तैलसर्पिषी उच्छि-ष्टसमन्वारब्धेउदकेऽवधायोपयोजयेत् १७ अमेध्याभ्याधाने समारो-प्याग्निं मथित्वा पवमानेष्टिः १८ शौचदेशमन्त्रावृदर्थद्र व्यसंस्कारका- मृन्मयानां पात्राणामुच्छिष्टसमन्वारब्धानामवकूलनम् १ उच्छिष्टलेपोपहतानां पुनर्दहनम् २ मूत्रपुरीषलोहितरेतःप्रभृत्युपहतानामुत्सर्गः ३ तैजसानां पात्राणां पूर्ववत्परिमृष्टानां प्रक्षालनम् ४ परिमार्जनद्र व्याणि गोशकृन्मृद्भस्मेति ५ मूत्रपुरीषलोहितरेतःप्रभृत्युपहतानां पुनर्करणम् ६ गोमूत्रे वा सप्तरात्रं परिशायनं महानद्यां वा ७ एवमश्ममयानाम् ८ अलाबुबिल्वविनाडानां गोवालैः परिमार्जनम् ९ नडवेणुशरकुश-व्यूतानां गोमयेनाद्भिरिति प्रक्षालनम् १० व्रीहीणामुपघाते प्रक्षाल्या-वशोषणम् ११ बहूनां तु प्रोक्षणम् १२ तण्डुलानामुत्सर्गः १३ एवं सिद्धहविषाम् १४ महतां श्ववायसप्रभृत्युपहतानां तं देशंपुरुषान्नमुद्धृत्य । पवमानः सुवर्जन इति । एतेनानुवाकेनाभ्युक्षणम् १५ मधूदके पयोविकारे च पात्रात्पात्रान्तरानयनेशौचम् १६ एवं तैलसर्पिषी उच्छि-ष्टसमन्वारब्धेउदकेऽवधायोपयोजयेत् १७ अमेध्याभ्याधाने समारो-प्याग्निं मथित्वा पवमानेष्टिः १८ शौचदेशमन्त्रावृदर्थद्र व्यसंस्कारका- ¬ÿrt ¬pc;ro ivh;r" 1 tq;pvgR" 2 ivprIt' ip} yeWu 3 p;dop-ht' p[=;lyet( 4 a©mupSpOXy Ésc' v;p ¬pSpOxet( 5 Ev'z¹d-n.edn%nninrsnip} yr;=snwA³tr*{ ;É.cr,IyeWu 6 n mN]vt; yD;©¹n;Tm;nmÉ.párhret( 7 a>yNtr;É, yD;©;in 8 b;çâTvRj" 9 pIyjm;n;vOâTvG>yoNtrtm* 10 yD;n(ge>y a;Jym;Jy;-õvI'iW hiv>yR" px" pxo"som" som;d¦y" 11 yq;kmRâTvRjo n ivh;r;dÉ.py;RvteRrn( 12 p[;%e¶²=,m'smÉ.py;RvteRt 13 p[Ty%" sVym( 14 aNtre, c;Tv;loTkr* yDSy tIqRm( 15 ac;Tv;l a;hvnIyoTkr* 16 tt" kt;Rro yjm;n" pI c p[p´ern( 17 ivs'¾Sqte 18 s'¾Sqte c s'cronuTkrdex;t( 19 n;p[o²=t-mp[p¥' ®Kl¥' k;Ï' sÉm/'v;>y;d?y;t( 20 ag[e,;hvnIy' b[÷yj-m;n* p[p´ete 21 j`nen;hvnIyÉmTyek 22 d²=,en;hvnIy' b[÷;ytn' tdpre, yjm;nSy 23 ¬ÿr;' ÅoÉ,muÿre, hotu" 24 ¬Tkr a;¦I/[Sy 25 j`nen g;hRpTy' pä;" 26 teWu k;lek;l Ev d.;RNs'StO,;it 27 EkkSy codkm<@lu¨p;ÿ" Sy;d;cm-n;qR" 28 v[topeto dI²=t" Sy;t( 29 n prp;p' vde¥ £Ú?ye¥ rode-NmU]purIWen;ve=et 30 ame?y' ë; jpit ) abõ' mno dár{ ' c=u"-sUyoR JyoitW;' ÅeÏo dI=e m; m; h;sIárit 31 aq y´enmÉ.vWRit ) ¬NdtIbRl' /ÿ*jo /ÿbl' /ÿ m; me dI=;' m; tpo invRÉ/·eit uttarata upacAro vihAraH 1 tathApavargaH 2 viparItaM pi tr?yeSu 3 pAdopa-hataM prakSAlayet 4 azgamupaspqfya sicaM vApa upaspqfet 5 evaMcheda-nabhedanakhanananirasanapi tr?yarAkSasanairqtaraudra ?AbhicaraNIyeSu 6 na mantravatA yajxAzgenAtmAnamabhipariharet 7 abhyantarANi yajxAzgAni 8 bAhyartvijaH 9 patnIyajamAnAvqtvigbhyo'ntaratamau 10 yajxAngebhya AjyamAjyA-ddhavIMSi havirbhyaH pafuH pafoHsomaH somAdagnayaH 11 yathAkarmartvijo na vihArAdabhiparyAvarteran 12 prAzmukhafceddakSiNamaMsamabhiparyAvarteta 13 pratyazmukhaH savyam 14 antareNa cAtvAlotkarau yajxasya tIrtham 15 acAtvAla AhavanIyotkarau 16 tataH kartAro yajamAnaH patnI ca prapadyeran 17 visaMsthite 18 saMsthite ca saMcaro'nutkaradefAt 19 nAprokSita-maprapannaM klinnaM kASThaM samidhaMvAbhyAdadhyAt 20 agreNAhavanIyaM brahmayaja-mAnau prapadyete 21 jaghanenAhavanIyamityeke 22 dakSiNenAhavanIyaM brahmAyatanaM tadapareNa yajamAnasya 23 uttarAM froNimuttareNa hotuH 24 utkara AgnIdhrasya 25 jaghanena gArhapatyaM patnyAH 26 teSu kAlekAla eva darbhAnsaMstqNAti 27 ekaikasya codakamaNDalurupAttaH syAdAcama-nArthaH 28 vratopeto dIkSitaH syAt 29 na parapApaM vadenna krudhyenna rode-nmUtrapurISenAvekSeta 30 amedhyaM dqSTvA japati , abaddhaM mano daridraM cakSuH-sUryo jyotiSAM freSTho dIkSe mA mA hAsIriti 31 atha yadyenamabhivarSati , undatIrbalaM dhattaujo dhattabalaM dhatta mA me dIkSAM mA tapo nirvadhiSTeti uttarata upacAro vihAraH 1 tathApavargaH 2 viparItaM pitr! yeSu 3 pAdopa-hataM prakSAlayet 4 azgamupaspqfya sicaM vApa upaspqfet 5 evaMcheda-nabhedanakhanananirasanapitr! yarAkSasanairqtaraudrA bhicaraNIyeSu 6 na mantravatA yajxAzgenAtmAnamabhipariharet 7 abhyantarANi yajxAzgAni 8 bAhyartvijaH 9 patnIyajamAnAvqtvigbhyo'ntaratamau 10 yajxAngebhya AjyamAjyA-ddhavIMSi havirbhyaH pafuH pafoHsomaH somAdagnayaH 11 yathAkarmartvijo na vihArAdabhiparyAvarteran 12 prAzmukhafceddakSiNamaMsamabhiparyAvarteta 13 pratyazmukhaH savyam 14 antareNa cAtvAlotkarau yajxasya tIrtham 15 acAtvAla AhavanIyotkarau 16 tataH kartAro yajamAnaH patnI ca prapadyeran 17 visaMsthite 18 saMsthite ca saMcaro'nutkaradefAt 19 nAprokSita-maprapannaM klinnaM kASThaM samidhaMvAbhyAdadhyAt 20 agreNAhavanIyaM brahmayaja-mAnau prapadyete 21 jaghanenAhavanIyamityeke 22 dakSiNenAhavanIyaM brahmAyatanaM tadapareNa yajamAnasya 23 uttarAM froNimuttareNa hotuH 24 utkara AgnIdhrasya 25 jaghanena gArhapatyaM patnyAH 26 teSu kAlekAla eva darbhAnsaMstqNAti 27 ekaikasya codakamaNDalurupAttaH syAdAcama-nArthaH 28 vratopeto dIkSitaH syAt 29 na parapApaM vadenna krudhyenna rode-nmUtrapurISenAvekSeta 30 amedhyaM dqSTvA japati , abaddhaM mano daridraM cakSuH-sUryo jyotiSAM freSTho dIkSe mA mA hAsIriti 31 atha yadyenamabhivarSati , undatIrbalaM dhattaujo dhattabalaM dhatta mA me dIkSAM mA tapo nirvadhiSTeti उत्तरत उपचारो विहारः १ तथापवर्गः २ विपरीतं पि त्र्?येषु ३ पादोप-हतं प्रक्षालयेत् ४ अङ्गमुपस्पृश्य सिचं वाप उपस्पृशेत् ५ एवंछेद-नभेदनखनननिरसनपि त्र्?यराक्षसनैरृतरौद्र ?ाभिचरणीयेषु ६ न मन्त्रवता यज्ञाङ्गेनात्मानमभिपरिहरेत् ७ अभ्यन्तराणि यज्ञाङ्गानि ८ बाह्यर्त्विजः ९ पत्नीयजमानावृत्विग्भ्योऽन्तरतमौ १० यज्ञान्गेभ्य आज्यमाज्या-द्धवींषि हविर्भ्यः पशुः पशोःसोमः सोमादग्नयः ११ यथाकर्मर्त्विजो न विहारादभिपर्यावर्तेरन् १२ प्राङ्मुखश्चेद्दक्षिणमंसमभिपर्यावर्तेत १३ प्रत्यङ्मुखः सव्यम् १४ अन्तरेण चात्वालोत्करौ यज्ञस्य तीर्थम् १५ अचात्वाल आहवनीयोत्करौ १६ ततः कर्तारो यजमानः पत्नी च प्रपद्येरन् १७ विसंस्थिते १८ संस्थिते च संचरोऽनुत्करदेशात् १९ नाप्रोक्षित-मप्रपन्नं क्लिन्नं काष्ठं समिधंवाभ्यादध्यात् २० अग्रेणाहवनीयं ब्रह्मयज-मानौ प्रपद्येते २१ जघनेनाहवनीयमित्येके २२ दक्षिणेनाहवनीयं ब्रह्मायतनं तदपरेण यजमानस्य २३ उत्तरां श्रोणिमुत्तरेण होतुः २४ उत्कर आग्नीध्रस्य २५ जघनेन गार्हपत्यं पत्न्याः २६ तेषु कालेकाल एव दर्भान्संस्तृणाति २७ एकैकस्य चोदकमण्डलुरुपात्तः स्यादाचम-नार्थः २८ व्रतोपेतो दीक्षितः स्यात् २९ न परपापं वदेन्न क्रुध्येन्न रोदे-न्मूत्रपुरीषेनावेक्षेत ३० अमेध्यं दृष्ट्वा जपति । अबद्धं मनो दरिद्रं चक्षुः-सूर्यो ज्योतिषां श्रेष्ठो दीक्षे मा मा हासीरिति ३१ अथ यद्येनमभिवर्षति । उन्दतीर्बलं धत्तौजो धत्तबलं धत्त मा मे दीक्षां मा तपो निर्वधिष्टेति उत्तरत उपचारो विहारः १ तथापवर्गः २ विपरीतं पित्र्! येषु ३ पादोप-हतं प्रक्षालयेत् ४ अङ्गमुपस्पृश्य सिचं वाप उपस्पृशेत् ५ एवंछेद-नभेदनखनननिरसनपित्र्! यराक्षसनैरृतरौद्रा भिचरणीयेषु ६ न मन्त्रवता यज्ञाङ्गेनात्मानमभिपरिहरेत् ७ अभ्यन्तराणि यज्ञाङ्गानि ८ बाह्यर्त्विजः ९ पत्नीयजमानावृत्विग्भ्योऽन्तरतमौ १० यज्ञान्गेभ्य आज्यमाज्या-द्धवींषि हविर्भ्यः पशुः पशोःसोमः सोमादग्नयः ११ यथाकर्मर्त्विजो न विहारादभिपर्यावर्तेरन् १२ प्राङ्मुखश्चेद्दक्षिणमंसमभिपर्यावर्तेत १३ प्रत्यङ्मुखः सव्यम् १४ अन्तरेण चात्वालोत्करौ यज्ञस्य तीर्थम् १५ अचात्वाल आहवनीयोत्करौ १६ ततः कर्तारो यजमानः पत्नी च प्रपद्येरन् १७ विसंस्थिते १८ संस्थिते च संचरोऽनुत्करदेशात् १९ नाप्रोक्षित-मप्रपन्नं क्लिन्नं काष्ठं समिधंवाभ्यादध्यात् २० अग्रेणाहवनीयं ब्रह्मयज-मानौ प्रपद्येते २१ जघनेनाहवनीयमित्येके २२ दक्षिणेनाहवनीयं ब्रह्मायतनं तदपरेण यजमानस्य २३ उत्तरां श्रोणिमुत्तरेण होतुः २४ उत्कर आग्नीध्रस्य २५ जघनेन गार्हपत्यं पत्न्याः २६ तेषु कालेकाल एव दर्भान्संस्तृणाति २७ एकैकस्य चोदकमण्डलुरुपात्तः स्यादाचम-नार्थः २८ व्रतोपेतो दीक्षितः स्यात् २९ न परपापं वदेन्न क्रुध्येन्न रोदे-न्मूत्रपुरीषेनावेक्षेत ३० अमेध्यं दृष्ट्वा जपति । अबद्धं मनो दरिद्रं चक्षुः-सूर्यो ज्योतिषां श्रेष्ठो दीक्षे मा मा हासीरिति ३१ अथ यद्येनमभिवर्षति । उन्दतीर्बलं धत्तौजो धत्तबलं धत्त मा मे दीक्षां मा तपो निर्वधिष्टेति cTv;ro v,;R b[;÷,=i]yiv$(xU{ ;" 1 teW;' v,;RnupUVyRe, ct§o .;y;R b[;÷,Sy 2 it§o r;jNySy 3 ù vwXySy 4 Ek; xU{ Sy 5 t;su pu];" sv,;RnNtr;su sv,;R" 6 Ek;NtrÃäNtr;SvMbÏog[-inW;d;" 7 p[itlom;Sv;yogvm;g/vw,=ÿOpuLkskÚÔÚ$vwdehk-c<@;l" 8 aMbÏ;Tp[qm;y;' p;k" 9 ¬g[;âd(ÃtIy;y;' vw," 10 inW;d;ÿOtIy;y;' puLks" 11 ivpyRye kÚÔÚ$" 12 inW;den inW;´;m; pm;j( j;toph²Nt xU{ t;m( 13 tmupnyeTWÏ' y;jyet( 14 s¢moivÕtbIj" smbIj" sm TyeW;' s'D;"£me, inpt²Nt 15 i]Wu v,ReWu s;ëXy;dv[to jnyeÿu y;n( 16-1 t;Ns;iv]I-pár.[·;Nv(r;Ty;n;humRnIiW," 16-2 v[;Ty;n;humRnIiW, it 17 catvAro varNA brAhmaNakSatriyaviTfUdra ?AH 1 teSAM varNAnupUrvyeNa catasro bhAryA brAhmaNasya 2 tisro rAjanyasya 3 dve vaifyasya 4 ekA fUdra sya 5 tAsu putrAH savarNAnantarAsu savarNAH 6 ekAntaradvyantarAsvambaSThogra-niSAdAH 7 pratilomAsvAyogavamAgadhavaiNakSattqpulkasakukkuTavaidehaka-caNDAlaH 8 ambaSThAtprathamAyAM fvapAkaH 9 ugrAddvitIyAyAM vaiNaH 10 niSAdAttqtIyAyAM pulkasaH 11 viparyaye kukkuTaH 12 niSAdena niSAdyAmA paxcamAj jAto'pahanti fUdra tAm 13 tamupanayetSaSThaM yAjayet 14 saptamo'vikqtabIjaH samabIjaH sama ityeSAM saMjxAHkrameNa nipatanti 15 triSu varNeSu sAdqfyAdavrato janayettu yAn 16-1 tAnsAvitrI-paribhraSTAnvrAtyAnAhurmanISiNaH 16-2 vrAtyAnAhurmanISiNa iti 17 catvAro varNA brAhmaNakSatriyaviTfUdrA H! 1 teSAM varNAnupUrvyeNa catasro bhAryA brAhmaNasya 2 tisro rAjanyasya 3 dve vaifyasya 4 ekA fUdra sya 5 tAsu putrAH savarNAnantarAsu savarNAH 6 ekAntaradvyantarAsvambaSThogra-niSAdAH 7 pratilomAsvAyogavamAgadhavaiNakSattqpulkasakukkuTavaidehaka-caNDAlaH 8 ambaSThAtprathamAyAM fvapAkaH 9 ugrAddvitIyAyAM vaiNaH 10 niSAdAttqtIyAyAM pulkasaH 11 viparyaye kukkuTaH 12 niSAdena niSAdyAmA paxcamAj jAto'pahanti fUdra tAm 13 tamupanayetSaSThaM yAjayet 14 saptamo'vikqtabIjaH samabIjaH sama ityeSAM saMjxAHkrameNa nipatanti 15 triSu varNeSu sAdqfyAdavrato janayettu yAn 16-1 tAnsAvitrI-paribhraSTAnvrAtyAnAhurmanISiNaH 16-2 vrAtyAnAhurmanISiNa iti 17 चत्वारो वर्णा ब्राह्मणक्षत्रियविट्शूद्र ?ाः १ तेषां वर्णानुपूर्व्येण चतस्रो भार्या ब्राह्मणस्य २ तिस्रो राजन्यस्य ३ द्वे वैश्यस्य ४ एका शूद्र स्य ५ तासु पुत्राः सवर्णानन्तरासु सवर्णाः ६ एकान्तरद्व्यन्तरास्वम्बष्ठोग्र-निषादाः ७ प्रतिलोमास्वायोगवमागधवैणक्षत्तृपुल्कसकुक्कुटवैदेहक-चण्डालः ८ अम्बष्ठात्प्रथमायां श्वपाकः ९ उग्राद्द्वितीयायां वैणः १० निषादात्तृतीयायां पुल्कसः ११ विपर्यये कुक्कुटः १२ निषादेन निषाद्यामा पञ्चमाज् जातोऽपहन्ति शूद्र ताम् १३ तमुपनयेत्षष्ठं याजयेत् १४ सप्तमोऽविकृतबीजः समबीजः सम इत्येषां संज्ञाःक्रमेण निपतन्ति १५ त्रिषु वर्णेषु सादृश्यादव्रतो जनयेत्तु यान् १६-१ तान्सावित्री-परिभ्रष्टान्व्रात्यानाहुर्मनीषिणः १६-२ व्रात्यानाहुर्मनीषिण इति १७ चत्वारो वर्णा ब्राह्मणक्षत्रियविट्शूद्रा ः! १ तेषां वर्णानुपूर्व्येण चतस्रो भार्या ब्राह्मणस्य २ तिस्रो राजन्यस्य ३ द्वे वैश्यस्य ४ एका शूद्र स्य ५ तासु पुत्राः सवर्णानन्तरासु सवर्णाः ६ एकान्तरद्व्यन्तरास्वम्बष्ठोग्र-निषादाः ७ प्रतिलोमास्वायोगवमागधवैणक्षत्तृपुल्कसकुक्कुटवैदेहक-चण्डालः ८ अम्बष्ठात्प्रथमायां श्वपाकः ९ उग्राद्द्वितीयायां वैणः १० निषादात्तृतीयायां पुल्कसः ११ विपर्यये कुक्कुटः १२ निषादेन निषाद्यामा पञ्चमाज् जातोऽपहन्ति शूद्र ताम् १३ तमुपनयेत्षष्ठं याजयेत् १४ सप्तमोऽविकृतबीजः समबीजः सम इत्येषां संज्ञाःक्रमेण निपतन्ति १५ त्रिषु वर्णेषु सादृश्यादव्रतो जनयेत्तु यान् १६-१ तान्सावित्री-परिभ्रष्टान्व्रात्यानाहुर्मनीषिणः १६-२ व्रात्यानाहुर्मनीषिण इति १७ rqk;r;MbÏsUtog[m;g/;yogvvw,=ÿOpuLkskÚÔÚ$vwdehkc-<@;lp;kp[.Oty" 1 t] sv,;Rsu sv,;R" 2 b[;÷,;T=i]y;y;' b[;÷,o vwXy;y;mMbÏ"xU{ ;y;' inW;d" 3 p;rxv Tyek 4 =i]-y;ÃwXy;y;' =i]y" xU{ ;y;mug[" 5 vwXy;CzË{ ;y;' rqk;r" 6 xU{ ;-ÃwXy;y;' m;g/" =i]y;y;' =ÿ;b[;÷ rathakArAmbaSThasUtogramAgadhAyogavavaiNakSattqpulkasakukkuTavaidehakaca-NDAlafvapAkaprabhqtayaH 1 tatra savarNAsu savarNAH 2 brAhmaNAtkSatriyAyAM brAhmaNo vaifyAyAmambaSThaHfUdra ?AyAM niSAdaH 3 pArafava ityeke 4 kSatri-yAdvaifyAyAM kSatriyaH fUdra ?AyAmugraH 5 vaifyAcchUdra ?AyAM rathakAraH 6 fUdra ?A-dvaifyAyAM mAgadhaH kSatriyAyAM kSattAbrAhmaNyAM caNDAlaH 7 vaifyAtkSatri-yAyAmAyogavo brAhmaNyAM vaidehakaH kSatriyAdbrAhmaNyAM sUtaH 8 tatrA-mbaSThograyoH saMyoge bhavatyanulomaH 9 kSattqvaidehakayoH pratilomaH 10 ugrAj jAtaH kSa ttr?yAM fvapAkaH 11 vaidehakAdambaSThAyAM vaiNaH 12 niSadA-cchUdra ?AyAM pulkasaH 13 fUdra ?AnniSAdyAM kukkuTaH 14 varNasaMkarAdutpannA- rathakArAmbaSThasUtogramAgadhAyogavavaiNakSattqpulkasakukkuTavaidehakaca-NDAlafvapAkaprabhqtayaH 1 tatra savarNAsu savarNAH 2 brAhmaNAtkSatriyAyAM brAhmaNo vaifyAyAmambaSThaHfUdrA yAM niSAdaH 3 pArafava ityeke 4 kSatri-yAdvaifyAyAM kSatriyaH fUdrA yAmugraH 5 vaifyAcchUdrA yAM rathakAraH 6 fUdrA -dvaifyAyAM mAgadhaH kSatriyAyAM kSattAbrAhmaNyAM caNDAlaH 7 vaifyAtkSatri-yAyAmAyogavo brAhmaNyAM vaidehakaH kSatriyAdbrAhmaNyAM sUtaH 8 tatrA-mbaSThograyoH saMyoge bhavatyanulomaH 9 kSattqvaidehakayoH pratilomaH 10 ugrAj jAtaH kSattr! yAM fvapAkaH 11 vaidehakAdambaSThAyAM vaiNaH 12 niSadA-cchUdrA yAM pulkasaH 13 fUdrA nniSAdyAM kukkuTaH 14 varNasaMkarAdutpannA- रथकाराम्बष्ठसूतोग्रमागधायोगववैणक्षत्तृपुल्कसकुक्कुटवैदेहकच-ण्डालश्वपाकप्रभृतयः १ तत्र सवर्णासु सवर्णाः २ ब्राह्मणात्क्षत्रियायां ब्राह्मणो वैश्यायामम्बष्ठःशूद्र ?ायां निषादः ३ पारशव इत्येके ४ क्षत्रि-याद्वैश्यायां क्षत्रियः शूद्र ?ायामुग्रः ५ वैश्याच्छूद्र ?ायां रथकारः ६ शूद्र ?ा-द्वैश्यायां मागधः क्षत्रियायां क्षत्ताब्राह्मण्यां चण्डालः ७ वैश्यात्क्षत्रि-यायामायोगवो ब्राह्मण्यां वैदेहकः क्षत्रियाद्ब्राह्मण्यां सूतः ८ तत्रा-म्बष्ठोग्रयोः संयोगे भवत्यनुलोमः ९ क्षत्तृवैदेहकयोः प्रतिलोमः १० उग्राज् जातः क्ष त्त्र्?यां श्वपाकः ११ वैदेहकादम्बष्ठायां वैणः १२ निषदा-च्छूद्र ?ायां पुल्कसः १३ शूद्र ?ान्निषाद्यां कुक्कुटः १४ वर्णसंकरादुत्पन्ना- रथकाराम्बष्ठसूतोग्रमागधायोगववैणक्षत्तृपुल्कसकुक्कुटवैदेहकच-ण्डालश्वपाकप्रभृतयः १ तत्र सवर्णासु सवर्णाः २ ब्राह्मणात्क्षत्रियायां ब्राह्मणो वैश्यायामम्बष्ठःशूद्रा यां निषादः ३ पारशव इत्येके ४ क्षत्रि-याद्वैश्यायां क्षत्रियः शूद्रा यामुग्रः ५ वैश्याच्छूद्रा यां रथकारः ६ शूद्रा -द्वैश्यायां मागधः क्षत्रियायां क्षत्ताब्राह्मण्यां चण्डालः ७ वैश्यात्क्षत्रि-यायामायोगवो ब्राह्मण्यां वैदेहकः क्षत्रियाद्ब्राह्मण्यां सूतः ८ तत्रा-म्बष्ठोग्रयोः संयोगे भवत्यनुलोमः ९ क्षत्तृवैदेहकयोः प्रतिलोमः १० उग्राज् जातः क्षत्त्र्! यां श्वपाकः ११ वैदेहकादम्बष्ठायां वैणः १२ निषदा-च्छूद्रा यां पुल्कसः १३ शूद्रा न्निषाद्यां कुक्कुटः १४ वर्णसंकरादुत्पन्ना- =i]yv/e gosh§mOW.;É/kù r;D ¬TsOjeÃwriny;Rtn;qRm( 1 xt' vwXye dx xU{ AW.;];É/k" 2 xU{ v/en S]Iv/o gov/Vy;-:y;toNy];]eYy; v/;õeNvn@ho 3 v/e /eNvn@horNte c;N{ ;y,' cret( 4 a;]eYy; v/" =i]yv/en Vy;:y;t" 5 h's.;sbihR,-c£v;kp[cl;kk;kolUkm<@kÉ@iÓk@¼árk;b.[unkÚl;dIn;'v/e xU{ vt( 6 loks'g[h,;q| yq; ë·' Åut' v; s;=Is;+y' b[Uy;t( 7-1 p;do/mRSy kt;Rr' p;do gCzit s;²=,m( 7-2 p;d" s.;sd" sv;RNp;do r;j;nmOCzit 8-1 r;j; .vTynen; muCyNte c s.;sd" 8-2 Eno gCzit kt;Rr' y] inN´o h inN´te 9 s;²=,' cwvmui¶·' y;TpOCz¹iÃc=," 10-1 y;' r;i]mjinÏ;STv' y;' c r;i]' márãyÉs 10-2 EtyorNtr; yÿe suÕt' suÕt' .vet( 2 E tTsv| r;jg;Ém Sy;dnOt' B¨vtStv 11-1 ]Inev c ipt¿Nh²Nt ]Inev c ipt;mh;n( 11-2 s¢ j;t;nj;t;' s;=I s;+y' mOW; vdn( 12-1 ihr kSatriyavadhe gosahasramqSabhAdhikaM rAjxa utsqjedvairaniryAtanArtham 1 fataM vaifye dafa fUdra qSabhafcAtrAdhikaH 2 fUdra vadhena strIvadho govadhafcavyA-khyAto'nyatrAtreyyA vadhAddhenvanaDuhofca 3 vadhe dhenvanaDuhorante cAndra ?AyaNaM caret 4 AtreyyA vadhaH kSatriyavadhena vyAkhyAtaH 5 haMsabhAsabarhiNa-cakravAkapracalAkakAkolUkamaNDUkaDiDDikaDerikAfvababhrunakulAdInAMvadhe fUdra vat 6 lokasaMgrahaNArthaM yathA dqSTaM frutaM vA sAkSIsAkSyaM brUyAt 7-1 pAdo'dharmasya kartAraM pAdo gacchati sAkSiNam 7-2 pAdaH sabhAsadaH sarvAnpAdo rAjAnamqcchati 8-1 rAjA bhavatyanenAfca mucyante ca sabhAsadaH 8-2 eno gacchati kartAraM yatra nindyo ha nindyate 9 sAkSiNaM caivamuddiSTaM yatnAtpqcchedvicakSaNaH 10-1 yAM rAtrimajaniSThAstvaM yAM ca rAtriM mariSyasi 10-2 etayorantarA yatte sukqtaM sukqtaM bhavet 2 e tatsarvaM rAjagAmi syAdanqtaM bruvatastava 11-1 trIneva ca pitQnhanti trIneva ca pitAmahAn 11-2 sapta jAtAnajAtAMfca sAkSI sAkSyaM mqSA vadan 12-1 hiraNyArthe anqte hanti trIneva ca pitAmahAn 12-2 paxca pafvanqte hanti dafa hanti gavAnqte 12-3 fatamafvAnqte hanti sahasraM puruSAnqte 13-1 sarvaM bhUmyanqte hanti sAkSI sAkSyaM mqSA vadan 13-2 catvAro varNAH putriNaH sAkSiNaH syuranyatrafrotriyarAjanyapravrajitamA-nuSyahInebhyaH 13-3 smqtau pradhAnataH pratipattiH 14 ato'nyathA kartapatyam 15 dvAdafarAtraM taptaM payaH pibetkUfmANDairvAjuhuyAditi , kSatriyavadhe gosahasramqSabhAdhikaM rAjxa utsqjedvairaniryAtanArtham 1 fataM vaifye dafa fUdra qSabhafcAtrAdhikaH 2 fUdra vadhena strIvadho govadhafcavyA-khyAto'nyatrAtreyyA vadhAddhenvanaDuhofca 3 vadhe dhenvanaDuhorante cAndrA yaNaM caret 4 AtreyyA vadhaH kSatriyavadhena vyAkhyAtaH 5 haMsabhAsabarhiNa-cakravAkapracalAkakAkolUkamaNDUkaDiDDikaDerikAfvababhrunakulAdInAMvadhe fUdra vat 6 lokasaMgrahaNArthaM yathA dqSTaM frutaM vA sAkSIsAkSyaM brUyAt 7-1 pAdo'dharmasya kartAraM pAdo gacchati sAkSiNam 7-2 pAdaH sabhAsadaH sarvAnpAdo rAjAnamqcchati 8-1 rAjA bhavatyanenAfca mucyante ca sabhAsadaH 8-2 eno gacchati kartAraM yatra nindyo ha nindyate 9 sAkSiNaM caivamuddiSTaM yatnAtpqcchedvicakSaNaH 10-1 yAM rAtrimajaniSThAstvaM yAM ca rAtriM mariSyasi 10-2 etayorantarA yatte sukqtaM sukqtaM bhavet 2 e tatsarvaM rAjagAmi syAdanqtaM bruvatastava 11-1 trIneva ca pitQnhanti trIneva ca pitAmahAn 11-2 sapta jAtAnajAtAMfca sAkSI sAkSyaM mqSA vadan 12-1 hiraNyArthe anqte hanti trIneva ca pitAmahAn 12-2 paxca pafvanqte hanti dafa hanti gavAnqte 12-3 fatamafvAnqte hanti sahasraM puruSAnqte 13-1 sarvaM bhUmyanqte hanti sAkSI sAkSyaM mqSA vadan 13-2 catvAro varNAH putriNaH sAkSiNaH syuranyatrafrotriyarAjanyapravrajitamA-nuSyahInebhyaH 13-3 smqtau pradhAnataH pratipattiH 14 ato'nyathA kartapatyam 15 dvAdafarAtraM taptaM payaH pibetkUfmANDairvAjuhuyAditi , क्षत्रियवधे गोसहस्रमृषभाधिकं राज्ञ उत्सृजेद्वैरनिर्यातनार्थम् १ शतं वैश्ये दश शूद्र ऋषभश्चात्राधिकः २ शूद्र वधेन स्त्रीवधो गोवधश्चव्या-ख्यातोऽन्यत्रात्रेय्या वधाद्धेन्वनडुहोश्च ३ वधे धेन्वनडुहोरन्ते चान्द्र ?ायणं चरेत् ४ आत्रेय्या वधः क्षत्रियवधेन व्याख्यातः ५ हंसभासबर्हिण-चक्रवाकप्रचलाककाकोलूकमण्डूकडिड्डिकडेरिकाश्वबभ्रुनकुलादीनांवधे शूद्र वत् ६ लोकसंग्रहणार्थं यथा दृष्टं श्रुतं वा साक्षीसाक्ष्यं ब्रूयात् ७-१ पादोऽधर्मस्य कर्तारं पादो गच्छति साक्षिणम् ७-२ पादः सभासदः सर्वान्पादो राजानमृच्छति ८-१ राजा भवत्यनेनाश्च मुच्यन्ते च सभासदः ८-२ एनो गच्छति कर्तारं यत्र निन्द्यो ह निन्द्यते ९ साक्षिणं चैवमुद्दिष्टं यत्नात्पृच्छेद्विचक्षणः १०-१ यां रात्रिमजनिष्ठास्त्वं यां च रात्रिं मरिष्यसि १०-२ एतयोरन्तरा यत्ते सुकृतं सुकृतं भवेत् २ ए तत्सर्वं राजगामि स्यादनृतं ब्रुवतस्तव ११-१ त्रीनेव च पितॄन्हन्ति त्रीनेव च पितामहान् ११-२ सप्त जातानजातांश्च साक्षी साक्ष्यं मृषा वदन् १२-१ हिरण्यार्थे अनृते हन्ति त्रीनेव च पितामहान् १२-२ पञ्च पश्वनृते हन्ति दश हन्ति गवानृते १२-३ शतमश्वानृते हन्ति सहस्रं पुरुषानृते १३-१ सर्वं भूम्यनृते हन्ति साक्षी साक्ष्यं मृषा वदन् १३-२ चत्वारो वर्णाः पुत्रिणः साक्षिणः स्युरन्यत्रश्रोत्रियराजन्यप्रव्रजितमा-नुष्यहीनेभ्यः १३-३ स्मृतौ प्रधानतः प्रतिपत्तिः १४ अतोऽन्यथा कर्तपत्यम् १५ द्वादशरात्रं तप्तं पयः पिबेत्कूश्माण्डैर्वाजुहुयादिति । क्षत्रियवधे गोसहस्रमृषभाधिकं राज्ञ उत्सृजेद्वैरनिर्यातनार्थम् १ शतं वैश्ये दश शूद्र ऋषभश्चात्राधिकः २ शूद्र वधेन स्त्रीवधो गोवधश्चव्या-ख्यातोऽन्यत्रात्रेय्या वधाद्धेन्वनडुहोश्च ३ वधे धेन्वनडुहोरन्ते चान्द्रा यणं चरेत् ४ आत्रेय्या वधः क्षत्रियवधेन व्याख्यातः ५ हंसभासबर्हिण-चक्रवाकप्रचलाककाकोलूकमण्डूकडिड्डिकडेरिकाश्वबभ्रुनकुलादीनांवधे शूद्र वत् ६ लोकसंग्रहणार्थं यथा दृष्टं श्रुतं वा साक्षीसाक्ष्यं ब्रूयात् ७-१ पादोऽधर्मस्य कर्तारं पादो गच्छति साक्षिणम् ७-२ पादः सभासदः सर्वान्पादो राजानमृच्छति ८-१ राजा भवत्यनेनाश्च मुच्यन्ते च सभासदः ८-२ एनो गच्छति कर्तारं यत्र निन्द्यो ह निन्द्यते ९ साक्षिणं चैवमुद्दिष्टं यत्नात्पृच्छेद्विचक्षणः १०-१ यां रात्रिमजनिष्ठास्त्वं यां च रात्रिं मरिष्यसि १०-२ एतयोरन्तरा यत्ते सुकृतं सुकृतं भवेत् २ ए तत्सर्वं राजगामि स्यादनृतं ब्रुवतस्तव ११-१ त्रीनेव च पितॄन्हन्ति त्रीनेव च पितामहान् ११-२ सप्त जातानजातांश्च साक्षी साक्ष्यं मृषा वदन् १२-१ हिरण्यार्थे अनृते हन्ति त्रीनेव च पितामहान् १२-२ पञ्च पश्वनृते हन्ति दश हन्ति गवानृते १२-३ शतमश्वानृते हन्ति सहस्रं पुरुषानृते १३-१ सर्वं भूम्यनृते हन्ति साक्षी साक्ष्यं मृषा वदन् १३-२ चत्वारो वर्णाः पुत्रिणः साक्षिणः स्युरन्यत्रश्रोत्रियराजन्यप्रव्रजितमा-नुष्यहीनेभ्यः १३-३ स्मृतौ प्रधानतः प्रतिपत्तिः १४ अतोऽन्यथा कर्तपत्यम् १५ द्वादशरात्रं तप्तं पयः पिबेत्कूश्माण्डैर्वाजुहुयादिति । a·* ivv;h;" 1 ÅutxIle ivD;y b[÷c;ár,eÉqRne dIyte s b[;÷" 2 a;Cz;´;l'ÕTy ) EW; sh /mRyRt;Émit ) p[;j;¢ä" 3 pUv;| l;j;huit' huTv; go>y;' sh;WR" 4 d²=,;su nIym;n;Sv-NtveR´OâTvje s dwv" 5 /nenoptoãy;sur" 6 sk;men sk;m;y; Émq" s'yogo g;N/vR" 7 p[sç hr,;{ ;=s" 8 su¢;' mÿ;' p[mÿ;' vopgCz¹idit pwx;c" 9 teW;' cTv;r" pUveR b[;÷,Sy teãvip pUvR" pUvR"Åey;n( 10 ¬ÿreW;muÿr ¬ÿr" p;pIy;n( 11 a];ip WÏs¢m* =]/m;Rnugt*tTp[TyyTv;T=]Sy 12 pm;·m* vwXyxU{ ;,;m( 13 ay²N]tkl]; ih vwXyxU{ ; .v²Nt 14 kWR,xuÅUW;É/ÕtTv;t( aSTau vivAhAH 1 frutafIle vijxAya brahmacAriNe'rthine dIyate sa brAhmaH 2 AcchAdyAlaMkqtya , eSA saha dharmafcaryatAmiti , prAjAptyaH 3 pUrvAM lAjAhutiM hutvA gobhyAM sahArSaH 4 dakSiNAsu nIyamAnAsva-ntarvedyqtvije sa daivaH 5 dhanenopatoSyAsuraH 6 sakAmena sakAmAyA mithaH saMyogo gAndharvaH 7 prasahya haraNAdra ?AkSasaH 8 suptAM mattAM pramattAM vopagacchediti paifAcaH 9 teSAM catvAraH pUrve brAhmaNasya teSvapi pUrvaH pUrvaHfreyAn 10 uttareSAmuttara uttaraH pApIyAn 11 atrApi SaSThasaptamau kSatradharmAnugatautatpratyayatvAtkSatrasya 12 paxcamASTamau vaifyafUdra ?ANAm 13 ayantritakalatrA hi vaifyafUdra ?A bhavanti 14 karSaNafufrUSAdhikqtatvAt aSTau vivAhAH 1 frutafIle vijxAya brahmacAriNe'rthine dIyate sa brAhmaH 2 AcchAdyAlaMkqtya , eSA saha dharmafcaryatAmiti , prAjAptyaH 3 pUrvAM lAjAhutiM hutvA gobhyAM sahArSaH 4 dakSiNAsu nIyamAnAsva-ntarvedyqtvije sa daivaH 5 dhanenopatoSyAsuraH 6 sakAmena sakAmAyA mithaH saMyogo gAndharvaH 7 prasahya haraNAdrA kSasaH 8 suptAM mattAM pramattAM vopagacchediti paifAcaH 9 teSAM catvAraH pUrve brAhmaNasya teSvapi pUrvaH pUrvaHfreyAn 10 uttareSAmuttara uttaraH pApIyAn 11 atrApi SaSThasaptamau kSatradharmAnugatautatpratyayatvAtkSatrasya 12 paxcamASTamau vaifyafUdrA NAm 13 ayantritakalatrA hi vaifyafUdrA bhavanti 14 karSaNafufrUSAdhikqtatvAt अष्टौ विवाहाः १ श्रुतशीले विज्ञाय ब्रह्मचारिणेऽर्थिने दीयते स ब्राह्मः २ आच्छाद्यालंकृत्य । एषा सह धर्मश्चर्यतामिति । प्राजाप्त्यः ३ पूर्वां लाजाहुतिं हुत्वा गोभ्यां सहार्षः ४ दक्षिणासु नीयमानास्व-न्तर्वेद्यृत्विजे स दैवः ५ धनेनोपतोष्यासुरः ६ सकामेन सकामाया मिथः संयोगो गान्धर्वः ७ प्रसह्य हरणाद्र ?ाक्षसः ८ सुप्तां मत्तां प्रमत्तां वोपगच्छेदिति पैशाचः ९ तेषां चत्वारः पूर्वे ब्राह्मणस्य तेष्वपि पूर्वः पूर्वःश्रेयान् १० उत्तरेषामुत्तर उत्तरः पापीयान् ११ अत्रापि षष्ठसप्तमौ क्षत्रधर्मानुगतौतत्प्रत्ययत्वात्क्षत्रस्य १२ पञ्चमाष्टमौ वैश्यशूद्र ?ाणाम् १३ अयन्त्रितकलत्रा हि वैश्यशूद्र ?ा भवन्ति १४ कर्षणशुश्रूषाधिकृतत्वात् अष्टौ विवाहाः १ श्रुतशीले विज्ञाय ब्रह्मचारिणेऽर्थिने दीयते स ब्राह्मः २ आच्छाद्यालंकृत्य । एषा सह धर्मश्चर्यतामिति । प्राजाप्त्यः ३ पूर्वां लाजाहुतिं हुत्वा गोभ्यां सहार्षः ४ दक्षिणासु नीयमानास्व-न्तर्वेद्यृत्विजे स दैवः ५ धनेनोपतोष्यासुरः ६ सकामेन सकामाया मिथः संयोगो गान्धर्वः ७ प्रसह्य हरणाद्रा क्षसः ८ सुप्तां मत्तां प्रमत्तां वोपगच्छेदिति पैशाचः ९ तेषां चत्वारः पूर्वे ब्राह्मणस्य तेष्वपि पूर्वः पूर्वःश्रेयान् १० उत्तरेषामुत्तर उत्तरः पापीयान् ११ अत्रापि षष्ठसप्तमौ क्षत्रधर्मानुगतौतत्प्रत्ययत्वात्क्षत्रस्य १२ पञ्चमाष्टमौ वैश्यशूद्रा णाम् १३ अयन्त्रितकलत्रा हि वैश्यशूद्रा भवन्ति १४ कर्षणशुश्रूषाधिकृतत्वात् yq; yuÿ_o ivv;hStq; yuÿ_; p[j; .vtIitivD;yte 1-1 aq;Pyud;hr²Nt 1-2 £¡t; { Vye, y; n;rI s; n pI iv/Iyte 2-1 s; n dwve n s; ip} ye d;sI' t;' k;Xypob[vIt( 2-2 xuLkn ye p[yCz²Nt Svsut;' lo.moiht;" 3-1 a;Tmiv£Éy," p;p; mh;-ik¾LbWk;rk;" 3-2 pt²Nt nrk `ore ß²Nt c;s¢m' kÚlm( 3-3 gmn;gmn' cwv sv| xuLk iv/Iyte 4-1 p*,RmSy·k;m;-v;Sy;¦äuTp;t.UÉmkMpXmx;ndexpitÅoi]ywktIqRp[y;,eãvhor;]mn?y;y" 4-2 v;te pUitgN/e nIh;re cnOÿgItv;id]¨idts;mx-BdeWu t;vNt' k;lm( 5 StnÉyuvWRiv´uTs'inp;te } yhmn?y;-yoNy]vW;Rk;l;t( 6 vW;Rk;leip vWRvjRmhor;]yo tTk;lm( 7 ip} yp[itg[h.ojnyo ti¶vsxeWm( 8 .ojneãv; jr,m( 9 p;i,mu%o ih b[;÷," 10 aq;Pyud;hr²Nt 11-1 .uÿ_' p[itgOhIt' c inivRxeWÉmit Åuit" 11-2 iptyuRprte i]r;]m( 12 Ãymu h vw suÅvsonUc;nSy retob[;÷,Syo?v| n;.er/St;dNyt( ) s ydU?v| n;.eSten hwtTp[j;yte y;÷,;nupnyit yd?y;pyit y´;jyit yTs;/u kroit ) sv;RSywW; p[j; .vit ) aq ydv;cI,' n;.eSten h;Sy;¬rsI p[j; .vit ) tSm;Cz^oi]ymnUc;nmp[josIit n vd²Nt 13 tSm;d(Ã(Yn;m; Ãä(mu%o ivp[o Ãä(ret; Ãä(jNm; ceit 14 xU{ ;pp;]Åv,s'dxRnyo t;vNt' k;lm( 15 nÿ_' ²xv;ivr;ve n;/IyIt SvÒ;Ntm( 16 ahor;]yo s'?yyo" pvRsu c n;/IyIt 17 n m;'smXnIy;¥ ²S]ymupey;t( 18 pvRsu ih r="ipx;c; VyÉ.c;rvNto .vNtIitivD;yte 19 aNyeWu c;ºÚtoTp;teãvhor;]-mn?y;yoNy]m;ns;t( 20 m;nseip jnnmr,yorn?y;y" 21 aq;Pyud;hr²Nt 22-1 hNTy·mI çup;?y;y' h²Nt ²xãy' ctudRxI 22-2 h²Nt pdxI iv´;' tSm;TpvRÉ, vjRyet( 22-3 yathA yukto vivAhastathA yuktA prajA bhavatItivijxAyate 1-1 athApyudAharanti 1-2 krItA dra vyeNa yA nArI sA na patnI vidhIyate 2-1 sA na daive na sA pi tr?ye dAsIM tAM kAfyapo'bravIt 2-2 fulkena ye prayacchanti svasutAM lobhamohitAH 3-1 AtmavikrayiNaH pApA mahA-kilbiSakArakAH 3-2 patanti narake ghore ghnanti cAsaptamaM kulam 3-3 gamanAgamanaM caiva sarvaM fulke vidhIyate 4-1 paurNamasyaSTakAmA-vAsyAgnyutpAtabhUmikampafmafAnadefapatifrotriyaikatIrthaprayANeSvahorAtramanadhyAyaH 4-2 vAte pUtigandhe nIhAre canqttagItavAditraruditasAmafa-bdeSu tAvantaM kAlam 5 stanayitnuvarSavidyutsaMnipAte tr?yahamanadhyA-yo'nyatravarSAkAlAt 6 varSAkAle'pi varSavarjamahorAtrayofca tatkAlam 7 pi tr?yapratigrahabhojanayofca taddivasafeSam 8 bhojaneSvA jaraNam 9 pANimukho hi brAhmaNaH 10 athApyudAharanti 11-1 bhuktaM pratigqhItaM ca nirvifeSamiti frutiH 11-2 pitaryuparate trirAtram 12 dvayamu ha vai sufravaso'nUcAnasya retobrAhmaNasyordhvaM nAbheradhastAdanyat , sa yadUrdhvaM nAbhestena haitatprajAyate yadbrAhmaNAnupanayati yadadhyApayati yadyAjayati yatsAdhu karoti , sarvAsyaiSA prajA bhavati , atha yadavAcINaM nAbhestena hAsyAurasI prajA bhavati , tasmAcchrotriyamanUcAnamaprajo'sIti na vadanti 13 tasmAddvynAmA dvymukho vipro dvyretA dvyjanmA ceti 14 fUdra ?ApapAtrafravaNasaMdarfanayofca tAvantaM kAlam 15 naktaM fivAvirAve nAdhIyIta svapnAntam 16 ahorAtrayofca saMdhyayoH parvasu ca nAdhIyIta 17 na mAMsamafnIyAnna striyamupeyAt 18 parvasu hi rakSaHpifAcA vyabhicAravanto bhavantItivijxAyate 19 anyeSu cAdbhutotpAteSvahorAtra-manadhyAyo'nyatramAnasAt 20 mAnase'pi jananamaraNayoranadhyAyaH 21 athApyudAharanti 22-1 hantyaSTamI hyupAdhyAyaM hanti fiSyaM caturdafI 22-2 hanti paxcadafI vidyAM tasmAtparvaNi varjayet 22-3 yathA yukto vivAhastathA yuktA prajA bhavatItivijxAyate 1-1 athApyudAharanti 1-2 krItA dra vyeNa yA nArI sA na patnI vidhIyate 2-1 sA na daive na sA pitr! ye dAsIM tAM kAfyapo'bravIt 2-2 fulkena ye prayacchanti svasutAM lobhamohitAH 3-1 AtmavikrayiNaH pApA mahA-kilbiSakArakAH 3-2 patanti narake ghore ghnanti cAsaptamaM kulam 3-3 gamanAgamanaM caiva sarvaM fulke vidhIyate 4-1 paurNamasyaSTakAmA-vAsyAgnyutpAtabhUmikampafmafAnadefapatifrotriyaikatIrthaprayANeSvahorAtramanadhyAyaH 4-2 vAte pUtigandhe nIhAre canqttagItavAditraruditasAmafa-bdeSu tAvantaM kAlam 5 stanayitnuvarSavidyutsaMnipAte tr! yahamanadhyA-yo'nyatravarSAkAlAt 6 varSAkAle'pi varSavarjamahorAtrayofca tatkAlam 7 pitr! yapratigrahabhojanayofca taddivasafeSam 8 bhojaneSvA jaraNam 9 pANimukho hi brAhmaNaH 10 athApyudAharanti 11-1 bhuktaM pratigqhItaM ca nirvifeSamiti frutiH 11-2 pitaryuparate trirAtram 12 dvayamu ha vai sufravaso'nUcAnasya retobrAhmaNasyordhvaM nAbheradhastAdanyat , sa yadUrdhvaM nAbhestena haitatprajAyate yadbrAhmaNAnupanayati yadadhyApayati yadyAjayati yatsAdhu karoti , sarvAsyaiSA prajA bhavati , atha yadavAcINaM nAbhestena hAsyAurasI prajA bhavati , tasmAcchrotriyamanUcAnamaprajo'sIti na vadanti 13 tasmAddvynAmA dvymukho vipro dvyretA dvyjanmA ceti 14 fUdrA papAtrafravaNasaMdarfanayofca tAvantaM kAlam 15 naktaM fivAvirAve nAdhIyIta svapnAntam 16 ahorAtrayofca saMdhyayoH parvasu ca nAdhIyIta 17 na mAMsamafnIyAnna striyamupeyAt 18 parvasu hi rakSaHpifAcA vyabhicAravanto bhavantItivijxAyate 19 anyeSu cAdbhutotpAteSvahorAtra-manadhyAyo'nyatramAnasAt 20 mAnase'pi jananamaraNayoranadhyAyaH 21 athApyudAharanti 22-1 hantyaSTamI hyupAdhyAyaM hanti fiSyaM caturdafI 22-2 hanti paxcadafI vidyAM tasmAtparvaNi varjayet 22-3 यथा युक्तो विवाहस्तथा युक्ता प्रजा भवतीतिविज्ञायते १-१ अथाप्युदाहरन्ति १-२ क्रीता द्र व्येण या नारी सा न पत्नी विधीयते २-१ सा न दैवे न सा पि त्र्?ये दासीं तां काश्यपोऽब्रवीत् २-२ शुल्केन ये प्रयच्छन्ति स्वसुतां लोभमोहिताः ३-१ आत्मविक्रयिणः पापा महा-किल्बिषकारकाः ३-२ पतन्ति नरके घोरे घ्नन्ति चासप्तमं कुलम् ३-३ गमनागमनं चैव सर्वं शुल्के विधीयते ४-१ पौर्णमस्यष्टकामा-वास्याग्न्युत्पातभूमिकम्पश्मशानदेशपतिश्रोत्रियैकतीर्थप्रयाणेष्वहोरात्रमनध्यायः ४-२ वाते पूतिगन्धे नीहारे चनृत्तगीतवादित्ररुदितसामश-ब्देषु तावन्तं कालम् ५ स्तनयित्नुवर्षविद्युत्संनिपाते त्र्?यहमनध्या-योऽन्यत्रवर्षाकालात् ६ वर्षाकालेऽपि वर्षवर्जमहोरात्रयोश्च तत्कालम् ७ पि त्र्?यप्रतिग्रहभोजनयोश्च तद्दिवसशेषम् ८ भोजनेष्वा जरणम् ९ पाणिमुखो हि ब्राह्मणः १० अथाप्युदाहरन्ति ११-१ भुक्तं प्रतिगृहीतं च निर्विशेषमिति श्रुतिः ११-२ पितर्युपरते त्रिरात्रम् १२ द्वयमु ह वै सुश्रवसोऽनूचानस्य रेतोब्राह्मणस्योर्ध्वं नाभेरधस्तादन्यत् । स यदूर्ध्वं नाभेस्तेन हैतत्प्रजायते यद्ब्राह्मणानुपनयति यदध्यापयति यद्याजयति यत्साधु करोति । सर्वास्यैषा प्रजा भवति । अथ यदवाचीणं नाभेस्तेन हास्याउरसी प्रजा भवति । तस्माच्छ्रोत्रियमनूचानमप्रजोऽसीति न वदन्ति १३ तस्माद्द्व्य्नामा द्व्य्मुखो विप्रो द्व्य्रेता द्व्य्जन्मा चेति १४ शूद्र ?ापपात्रश्रवणसंदर्शनयोश्च तावन्तं कालम् १५ नक्तं शिवाविरावे नाधीयीत स्वप्नान्तम् १६ अहोरात्रयोश्च संध्ययोः पर्वसु च नाधीयीत १७ न मांसमश्नीयान्न स्त्रियमुपेयात् १८ पर्वसु हि रक्षःपिशाचा व्यभिचारवन्तो भवन्तीतिविज्ञायते १९ अन्येषु चाद्भुतोत्पातेष्वहोरात्र-मनध्यायोऽन्यत्रमानसात् २० मानसेऽपि जननमरणयोरनध्यायः २१ अथाप्युदाहरन्ति २२-१ हन्त्यष्टमी ह्युपाध्यायं हन्ति शिष्यं चतुर्दशी २२-२ हन्ति पञ्चदशी विद्यां तस्मात्पर्वणि वर्जयेत् २२-३ यथा युक्तो विवाहस्तथा युक्ता प्रजा भवतीतिविज्ञायते १-१ अथाप्युदाहरन्ति १-२ क्रीता द्र व्येण या नारी सा न पत्नी विधीयते २-१ सा न दैवे न सा पित्र्! ये दासीं तां काश्यपोऽब्रवीत् २-२ शुल्केन ये प्रयच्छन्ति स्वसुतां लोभमोहिताः ३-१ आत्मविक्रयिणः पापा महा-किल्बिषकारकाः ३-२ पतन्ति नरके घोरे घ्नन्ति चासप्तमं कुलम् ३-३ गमनागमनं चैव सर्वं शुल्के विधीयते ४-१ पौर्णमस्यष्टकामा-वास्याग्न्युत्पातभूमिकम्पश्मशानदेशपतिश्रोत्रियैकतीर्थप्रयाणेष्वहोरात्रमनध्यायः ४-२ वाते पूतिगन्धे नीहारे चनृत्तगीतवादित्ररुदितसामश-ब्देषु तावन्तं कालम् ५ स्तनयित्नुवर्षविद्युत्संनिपाते त्र्! यहमनध्या-योऽन्यत्रवर्षाकालात् ६ वर्षाकालेऽपि वर्षवर्जमहोरात्रयोश्च तत्कालम् ७ पित्र्! यप्रतिग्रहभोजनयोश्च तद्दिवसशेषम् ८ भोजनेष्वा जरणम् ९ पाणिमुखो हि ब्राह्मणः १० अथाप्युदाहरन्ति ११-१ भुक्तं प्रतिगृहीतं च निर्विशेषमिति श्रुतिः ११-२ पितर्युपरते त्रिरात्रम् १२ द्वयमु ह वै सुश्रवसोऽनूचानस्य रेतोब्राह्मणस्योर्ध्वं नाभेरधस्तादन्यत् । स यदूर्ध्वं नाभेस्तेन हैतत्प्रजायते यद्ब्राह्मणानुपनयति यदध्यापयति यद्याजयति यत्साधु करोति । सर्वास्यैषा प्रजा भवति । अथ यदवाचीणं नाभेस्तेन हास्याउरसी प्रजा भवति । तस्माच्छ्रोत्रियमनूचानमप्रजोऽसीति न वदन्ति १३ तस्माद्द्व्य्नामा द्व्य्मुखो विप्रो द्व्य्रेता द्व्य्जन्मा चेति १४ शूद्रा पपात्रश्रवणसंदर्शनयोश्च तावन्तं कालम् १५ नक्तं शिवाविरावे नाधीयीत स्वप्नान्तम् १६ अहोरात्रयोश्च संध्ययोः पर्वसु च नाधीयीत १७ न मांसमश्नीयान्न स्त्रियमुपेयात् १८ पर्वसु हि रक्षःपिशाचा व्यभिचारवन्तो भवन्तीतिविज्ञायते १९ अन्येषु चाद्भुतोत्पातेष्वहोरात्र-मनध्यायोऽन्यत्रमानसात् २० मानसेऽपि जननमरणयोरनध्यायः २१ अथाप्युदाहरन्ति २२-१ हन्त्यष्टमी ह्युपाध्यायं हन्ति शिष्यं चतुर्दशी २२-२ हन्ति पञ्चदशी विद्यां तस्मात्पर्वणि वर्जयेत् २२-३ aq;t" p[;yÉÿ;in 1 .[U,h; Ã;dx sm;" 2 kp;lI %$(v;©Ç gdR.cmRv;s; ar athAtaH prAyafcittAni 1 bhrUNahA dvAdafa samAH 2 kapAlI khaTvAzgI gardabhacarmavAsA araNyaniketanaHfmafAne dhvajaM favafiraH kqtvA kuTIM kArayet , tAmAvaset , saptAgArANi bhekSaM caransvakarmAcakSANastena prANAndhArayet , alabdhvopavAsaH 3 afvamedhena gosavenAgniSTutA vA yajeta 4 afvamedhAvabhqthe vAtmAnaM pAvayet 5-1 athApyudAharanti 5-2 amatyA brAhmaNaM hatvA duSTo bhavati dharmataH 6-1 qSayo niSkqtiM tasya vadantyamatipUrvake 6-2 e matipUrvaM ghnatastasya niSkqtirnopalabhyate 7-1 apagUrya caretkqcchramatikqcchraM nipAtane 7-2 kqcchraM cAndra ?AyaNaM caiva lohitasya pravartane 7-3 e tasmAnnaivApagureta na ca kurvIta foNitam , iti 7 nava samA rAjanyasya 8 tisro vaifyasya 9 saMvatsaraM fUdra sya 10 striyAfca 11 brAhmaNavadAtreyyAH 12 gurutalpagastapte lohafayane fayIta 13 sUrmiM vA jvalantIM fliSyet 14 lizgaM vA savqSaNaM parivAsyAxjalAvAdhAyadakSiNApratIcyordiforantareNa gacchedA nipatanAt 15 stenaH prakIrya kefAnsaidhrakammusalamAdAya skandhenarAjAnaM gacchedanena mAM jahIti , tenainaM hanyAt 16 athApyudAharanti 17-1 skandhenAdAya musalaM steno rAjAnamanviyAt 17-2 anena fAdhi mAM rAjankSatradharmamanusmaran 17-3 fAsane vA visarge vA steno mucyeta kilbiSAt 17-4 afAsanAttu tadra ?AjA stenAdApnoti kilbiSam , iti 18-1 surAM pItvoSNayA kAyaM dahet 18-2 amatyA pAne kqcchrA-bdapAdaM caretpunarupanayanaM ca 19 vapanavrataniyamalopafca pUrvAnuSThitatvAt 20 athApyudAharanti 21-1 amatyA vAruNIM pItvA prAfya mUtrapurISayoH 21-2 brAhmaNaH kSatriyo vaifyaH punaHsaMskAramarhati 22-1 surAdhAne tu yo bhANDe apaH paryuSitAH pibet 22-2 fazkhapuSpIvipakvena SaDahaM kSIreNa vartayet 23-1 guruprayuktafcenmriyeta gurustrInkqcchrAMfcaret 23-2 etadevAsaMskqte 24 brahmacAriNaH favakarmaNA vratAvqttiranyatramAtApi-trorAcAryAcca 25 sa cedvyAdhIyIta kAmaM gurorucchiSTaM bheSajyArthesarvaM prAfnIyAt 26 yenecchettena cikitset 27 sa yadA gadI syAttadutthA-yAdityamupatiSTheta , haMsaH fuciSaditi , etayA 28 divA retaH siktvA trirapo hqdayaMgamAH pibedre tasyAbhiH 29 yo brahmacArI striyamupeyAtso'vakIrNI 30 sa gardabhaM pafumAlabheta 31 nairqtaH pafuH puro-DAfafca rakSodevatoyamadevato vA 32 fifnAtprAfitramapsvavadAnaifcara-ntIti vijxAyate 33 api vAmAvAsyAyAM nifyagnimupasamAdhAyadA-rvihomikIM pariceSTAM kqtvA dve AjyAhutIjuhoti , kAmAvakIrNo-'smyavakIrNo'smi kAma kAmAya svAhA , kAmAbhidrugdho'smyabhi-drugdho'smi kAma kAmAya svAheti 34 hutvA prayatAxjaliH kavAti-ryazzagnimabhimantrayeta , saM mA sixcantu marutaH samindra ?H saM bqhaspatiH , saMmA'yamagniH sixcatvAyuSA ca balena cAyuSmantaM karota meti 35 athAsya jxAtayaH pariSadyudapAtraMninayeyurasAvahamitthaMbhUta iti , cari-tvA'paH payo ghqtaM madhulavaNamityArabdhavantaM brAhmaNA brUyufcaritaM tvayeti , omitItaraH pratyAha , caritanirvefaM savanIyaM kuryuH 36 sagotrAM cedamatyopagacchenmAtqvadenAMbibhqyAt 37 prajAtA cetkqcchrAbdapAdaM caritvA , yanmaAtmano mindAbhUt , punaragnifcakSuradAditi , etAbhyAM juhuyAt 38 parivittaH parivettA yA cainaM parivindati 39 sarve te narakaM yAnti dAtqyAjakapaxcamAH 40-1 parivittaH parivettA dAtA yafcApi yAjakaH 40-2 kqcchradvAdafarAtreNa strI trirAtreNa fudhyati , iti 41 1 athAtaH prAyafcittAni 1 bhrUNahA dvAdafa samAH 2 kapAlI khaTvAzgI gardabhacarmavAsA araNyaniketanaHfmafAne dhvajaM favafiraH kqtvA kuTIM kArayet , tAmAvaset , saptAgArANi bhekSaM caransvakarmAcakSANastena prANAndhArayet , alabdhvopavAsaH 3 afvamedhena gosavenAgniSTutA vA yajeta 4 afvamedhAvabhqthe vAtmAnaM pAvayet 5-1 athApyudAharanti 5-2 amatyA brAhmaNaM hatvA duSTo bhavati dharmataH 6-1 qSayo niSkqtiM tasya vadantyamatipUrvake 6-2 e matipUrvaM ghnatastasya niSkqtirnopalabhyate 7-1 apagUrya caretkqcchramatikqcchraM nipAtane 7-2 kqcchraM cAndrA yaNaM caiva lohitasya pravartane 7-3 e tasmAnnaivApagureta na ca kurvIta foNitam , iti 7 nava samA rAjanyasya 8 tisro vaifyasya 9 saMvatsaraM fUdra sya 10 striyAfca 11 brAhmaNavadAtreyyAH 12 gurutalpagastapte lohafayane fayIta 13 sUrmiM vA jvalantIM fliSyet 14 lizgaM vA savqSaNaM parivAsyAxjalAvAdhAyadakSiNApratIcyordiforantareNa gacchedA nipatanAt 15 stenaH prakIrya kefAnsaidhrakammusalamAdAya skandhenarAjAnaM gacchedanena mAM jahIti , tenainaM hanyAt 16 athApyudAharanti 17-1 skandhenAdAya musalaM steno rAjAnamanviyAt 17-2 anena fAdhi mAM rAjankSatradharmamanusmaran 17-3 fAsane vA visarge vA steno mucyeta kilbiSAt 17-4 afAsanAttu tadrA jA stenAdApnoti kilbiSam , iti 18-1 surAM pItvoSNayA kAyaM dahet 18-2 amatyA pAne kqcchrA-bdapAdaM caretpunarupanayanaM ca 19 vapanavrataniyamalopafca pUrvAnuSThitatvAt 20 athApyudAharanti 21-1 amatyA vAruNIM pItvA prAfya mUtrapurISayoH 21-2 brAhmaNaH kSatriyo vaifyaH punaHsaMskAramarhati 22-1 surAdhAne tu yo bhANDe apaH paryuSitAH pibet 22-2 fazkhapuSpIvipakvena SaDahaM kSIreNa vartayet 23-1 guruprayuktafcenmriyeta gurustrInkqcchrAMfcaret 23-2 etadevAsaMskqte 24 brahmacAriNaH favakarmaNA vratAvqttiranyatramAtApi-trorAcAryAcca 25 sa cedvyAdhIyIta kAmaM gurorucchiSTaM bheSajyArthesarvaM prAfnIyAt 26 yenecchettena cikitset 27 sa yadA gadI syAttadutthA-yAdityamupatiSTheta , haMsaH fuciSaditi , etayA 28 divA retaH siktvA trirapo hqdayaMgamAH pibedre tasyAbhiH 29 yo brahmacArI striyamupeyAtso'vakIrNI 30 sa gardabhaM pafumAlabheta 31 nairqtaH pafuH puro-DAfafca rakSodevatoyamadevato vA 32 fifnAtprAfitramapsvavadAnaifcara-ntIti vijxAyate 33 api vAmAvAsyAyAM nifyagnimupasamAdhAyadA-rvihomikIM pariceSTAM kqtvA dve AjyAhutIjuhoti , kAmAvakIrNo-'smyavakIrNo'smi kAma kAmAya svAhA , kAmAbhidrugdho'smyabhi-drugdho'smi kAma kAmAya svAheti 34 hutvA prayatAxjaliH kavAti-ryazzagnimabhimantrayeta , saM mA sixcantu marutaH samindra H! saM bqhaspatiH , saMmA'yamagniH sixcatvAyuSA ca balena cAyuSmantaM karota meti 35 athAsya jxAtayaH pariSadyudapAtraMninayeyurasAvahamitthaMbhUta iti , cari-tvA'paH payo ghqtaM madhulavaNamityArabdhavantaM brAhmaNA brUyufcaritaM tvayeti , omitItaraH pratyAha , caritanirvefaM savanIyaM kuryuH 36 sagotrAM cedamatyopagacchenmAtqvadenAMbibhqyAt 37 prajAtA cetkqcchrAbdapAdaM caritvA , yanmaAtmano mindAbhUt , punaragnifcakSuradAditi , etAbhyAM juhuyAt 38 parivittaH parivettA yA cainaM parivindati 39 sarve te narakaM yAnti dAtqyAjakapaxcamAH 40-1 parivittaH parivettA dAtA yafcApi yAjakaH 40-2 kqcchradvAdafarAtreNa strI trirAtreNa fudhyati , iti 41 1 अथातः प्रायश्चित्तानि १ भ्रूणहा द्वादश समाः २ कपाली खट्वाङ्गी गर्दभचर्मवासा अरण्यनिकेतनःश्मशाने ध्वजं शवशिरः कृत्वा कुटीं कारयेत् । तामावसेत् । सप्तागाराणि भेक्षं चरन्स्वकर्माचक्षाणस्तेन प्राणान्धारयेत् । अलब्ध्वोपवासः ३ अश्वमेधेन गोसवेनाग्निष्टुता वा यजेत ४ अश्वमेधावभृथे वात्मानं पावयेत् ५-१ अथाप्युदाहरन्ति ५-२ अमत्या ब्राह्मणं हत्वा दुष्टो भवति धर्मतः ६-१ ऋषयो निष्कृतिं तस्य वदन्त्यमतिपूर्वके ६-२ ए मतिपूर्वं घ्नतस्तस्य निष्कृतिर्नोपलभ्यते ७-१ अपगूर्य चरेत्कृच्छ्रमतिकृच्छ्रं निपातने ७-२ कृच्छ्रं चान्द्र ?ायणं चैव लोहितस्य प्रवर्तने ७-३ ए तस्मान्नैवापगुरेत न च कुर्वीत शोणितम् । इति ७ नव समा राजन्यस्य ८ तिस्रो वैश्यस्य ९ संवत्सरं शूद्र स्य १० स्त्रियाश्च ११ ब्राह्मणवदात्रेय्याः १२ गुरुतल्पगस्तप्ते लोहशयने शयीत १३ सूर्मिं वा ज्वलन्तीं श्लिष्येत् १४ लिङ्गं वा सवृषणं परिवास्याञ्जलावाधायदक्षिणाप्रतीच्योर्दिशोरन्तरेण गच्छेदा निपतनात् १५ स्तेनः प्रकीर्य केशान्सैध्रकम्मुसलमादाय स्कन्धेनराजानं गच्छेदनेन मां जहीति । तेनैनं हन्यात् १६ अथाप्युदाहरन्ति १७-१ स्कन्धेनादाय मुसलं स्तेनो राजानमन्वियात् १७-२ अनेन शाधि मां राजन्क्षत्रधर्ममनुस्मरन् १७-३ शासने वा विसर्गे वा स्तेनो मुच्येत किल्बिषात् १७-४ अशासनात्तु तद्र ?ाजा स्तेनादाप्नोति किल्बिषम् । इति १८-१ सुरां पीत्वोष्णया कायं दहेत् १८-२ अमत्या पाने कृच्छ्रा-ब्दपादं चरेत्पुनरुपनयनं च १९ वपनव्रतनियमलोपश्च पूर्वानुष्ठितत्वात् २० अथाप्युदाहरन्ति २१-१ अमत्या वारुणीं पीत्वा प्राश्य मूत्रपुरीषयोः २१-२ ब्राह्मणः क्षत्रियो वैश्यः पुनःसंस्कारमर्हति २२-१ सुराधाने तु यो भाण्डे अपः पर्युषिताः पिबेत् २२-२ शङ्खपुष्पीविपक्वेन षडहं क्षीरेण वर्तयेत् २३-१ गुरुप्रयुक्तश्चेन्म्रियेत गुरुस्त्रीन्कृच्छ्रांश्चरेत् २३-२ एतदेवासंस्कृते २४ ब्रह्मचारिणः शवकर्मणा व्रतावृत्तिरन्यत्रमातापि-त्रोराचार्याच्च २५ स चेद्व्याधीयीत कामं गुरोरुच्छिष्टं भेषज्यार्थेसर्वं प्राश्नीयात् २६ येनेच्छेत्तेन चिकित्सेत् २७ स यदा गदी स्यात्तदुत्था-यादित्यमुपतिष्ठेत । हंसः शुचिषदिति । एतया २८ दिवा रेतः सिक्त्वा त्रिरपो हृदयंगमाः पिबेद्रे तस्याभिः २९ यो ब्रह्मचारी स्त्रियमुपेयात्सोऽवकीर्णी ३० स गर्दभं पशुमालभेत ३१ नैरृतः पशुः पुरो-डाशश्च रक्षोदेवतोयमदेवतो वा ३२ शिश्नात्प्राशित्रमप्स्ववदानैश्चर-न्तीति विज्ञायते ३३ अपि वामावास्यायां निश्यग्निमुपसमाधायदा-र्विहोमिकीं परिचेष्टां कृत्वा द्वे आज्याहुतीजुहोति । कामावकीर्णो-ऽस्म्यवकीर्णोऽस्मि काम कामाय स्वाहा । कामाभिद्रुग्धोऽस्म्यभि-द्रुग्धोऽस्मि काम कामाय स्वाहेति ३४ हुत्वा प्रयताञ्जलिः कवाति-र्यङ्ङग्निमभिमन्त्रयेत । सं मा सिञ्चन्तु मरुतः समिन्द्र ?ः सं बृहस्पतिः । संमाऽयमग्निः सिञ्चत्वायुषा च बलेन चायुष्मन्तं करोत मेति ३५ अथास्य ज्ञातयः परिषद्युदपात्रंनिनयेयुरसावहमित्थंभूत इति । चरि-त्वाऽपः पयो घृतं मधुलवणमित्यारब्धवन्तं ब्राह्मणा ब्रूयुश्चरितं त्वयेति । ओमितीतरः प्रत्याह । चरितनिर्वेशं सवनीयं कुर्युः ३६ सगोत्रां चेदमत्योपगच्छेन्मातृवदेनांबिभृयात् ३७ प्रजाता चेत्कृच्छ्राब्दपादं चरित्वा । यन्मआत्मनो मिन्दाभूत् । पुनरग्निश्चक्षुरदादिति । एताभ्यां जुहुयात् ३८ परिवित्तः परिवेत्ता या चैनं परिविन्दति ३९ सर्वे ते नरकं यान्ति दातृयाजकपञ्चमाः ४०-१ परिवित्तः परिवेत्ता दाता यश्चापि याजकः ४०-२ कृच्छ्रद्वादशरात्रेण स्त्री त्रिरात्रेण शुध्यति । इति ४१ १ अथातः प्रायश्चित्तानि १ भ्रूणहा द्वादश समाः २ कपाली खट्वाङ्गी गर्दभचर्मवासा अरण्यनिकेतनःश्मशाने ध्वजं शवशिरः कृत्वा कुटीं कारयेत् । तामावसेत् । सप्तागाराणि भेक्षं चरन्स्वकर्माचक्षाणस्तेन प्राणान्धारयेत् । अलब्ध्वोपवासः ३ अश्वमेधेन गोसवेनाग्निष्टुता वा यजेत ४ अश्वमेधावभृथे वात्मानं पावयेत् ५-१ अथाप्युदाहरन्ति ५-२ अमत्या ब्राह्मणं हत्वा दुष्टो भवति धर्मतः ६-१ ऋषयो निष्कृतिं तस्य वदन्त्यमतिपूर्वके ६-२ ए मतिपूर्वं घ्नतस्तस्य निष्कृतिर्नोपलभ्यते ७-१ अपगूर्य चरेत्कृच्छ्रमतिकृच्छ्रं निपातने ७-२ कृच्छ्रं चान्द्रा यणं चैव लोहितस्य प्रवर्तने ७-३ ए तस्मान्नैवापगुरेत न च कुर्वीत शोणितम् । इति ७ नव समा राजन्यस्य ८ तिस्रो वैश्यस्य ९ संवत्सरं शूद्र स्य १० स्त्रियाश्च ११ ब्राह्मणवदात्रेय्याः १२ गुरुतल्पगस्तप्ते लोहशयने शयीत १३ सूर्मिं वा ज्वलन्तीं श्लिष्येत् १४ लिङ्गं वा सवृषणं परिवास्याञ्जलावाधायदक्षिणाप्रतीच्योर्दिशोरन्तरेण गच्छेदा निपतनात् १५ स्तेनः प्रकीर्य केशान्सैध्रकम्मुसलमादाय स्कन्धेनराजानं गच्छेदनेन मां जहीति । तेनैनं हन्यात् १६ अथाप्युदाहरन्ति १७-१ स्कन्धेनादाय मुसलं स्तेनो राजानमन्वियात् १७-२ अनेन शाधि मां राजन्क्षत्रधर्ममनुस्मरन् १७-३ शासने वा विसर्गे वा स्तेनो मुच्येत किल्बिषात् १७-४ अशासनात्तु तद्रा जा स्तेनादाप्नोति किल्बिषम् । इति १८-१ सुरां पीत्वोष्णया कायं दहेत् १८-२ अमत्या पाने कृच्छ्रा-ब्दपादं चरेत्पुनरुपनयनं च १९ वपनव्रतनियमलोपश्च पूर्वानुष्ठितत्वात् २० अथाप्युदाहरन्ति २१-१ अमत्या वारुणीं पीत्वा प्राश्य मूत्रपुरीषयोः २१-२ ब्राह्मणः क्षत्रियो वैश्यः पुनःसंस्कारमर्हति २२-१ सुराधाने तु यो भाण्डे अपः पर्युषिताः पिबेत् २२-२ शङ्खपुष्पीविपक्वेन षडहं क्षीरेण वर्तयेत् २३-१ गुरुप्रयुक्तश्चेन्म्रियेत गुरुस्त्रीन्कृच्छ्रांश्चरेत् २३-२ एतदेवासंस्कृते २४ ब्रह्मचारिणः शवकर्मणा व्रतावृत्तिरन्यत्रमातापि-त्रोराचार्याच्च २५ स चेद्व्याधीयीत कामं गुरोरुच्छिष्टं भेषज्यार्थेसर्वं प्राश्नीयात् २६ येनेच्छेत्तेन चिकित्सेत् २७ स यदा गदी स्यात्तदुत्था-यादित्यमुपतिष्ठेत । हंसः शुचिषदिति । एतया २८ दिवा रेतः सिक्त्वा त्रिरपो हृदयंगमाः पिबेद्रे तस्याभिः २९ यो ब्रह्मचारी स्त्रियमुपेयात्सोऽवकीर्णी ३० स गर्दभं पशुमालभेत ३१ नैरृतः पशुः पुरो-डाशश्च रक्षोदेवतोयमदेवतो वा ३२ शिश्नात्प्राशित्रमप्स्ववदानैश्चर-न्तीति विज्ञायते ३३ अपि वामावास्यायां निश्यग्निमुपसमाधायदा-र्विहोमिकीं परिचेष्टां कृत्वा द्वे आज्याहुतीजुहोति । कामावकीर्णो-ऽस्म्यवकीर्णोऽस्मि काम कामाय स्वाहा । कामाभिद्रुग्धोऽस्म्यभि-द्रुग्धोऽस्मि काम कामाय स्वाहेति ३४ हुत्वा प्रयताञ्जलिः कवाति-र्यङ्ङग्निमभिमन्त्रयेत । सं मा सिञ्चन्तु मरुतः समिन्द्र ः! सं बृहस्पतिः । संमाऽयमग्निः सिञ्चत्वायुषा च बलेन चायुष्मन्तं करोत मेति ३५ अथास्य ज्ञातयः परिषद्युदपात्रंनिनयेयुरसावहमित्थंभूत इति । चरि-त्वाऽपः पयो घृतं मधुलवणमित्यारब्धवन्तं ब्राह्मणा ब्रूयुश्चरितं त्वयेति । ओमितीतरः प्रत्याह । चरितनिर्वेशं सवनीयं कुर्युः ३६ सगोत्रां चेदमत्योपगच्छेन्मातृवदेनांबिभृयात् ३७ प्रजाता चेत्कृच्छ्राब्दपादं चरित्वा । यन्मआत्मनो मिन्दाभूत् । पुनरग्निश्चक्षुरदादिति । एताभ्यां जुहुयात् ३८ परिवित्तः परिवेत्ता या चैनं परिविन्दति ३९ सर्वे ते नरकं यान्ति दातृयाजकपञ्चमाः ४०-१ परिवित्तः परिवेत्ता दाता यश्चापि याजकः ४०-२ कृच्छ्रद्वादशरात्रेण स्त्री त्रिरात्रेण शुध्यति । इति ४१ १ aq ptnIy;in 1 smu{ s'y;nm( 2 b[÷SvNy;s;phr,m( 3 .UMy-nOtm( 4 svRp atha patanIyAni 1 samudra saMyAnam 2 brahmasvanyAsApaharaNam 3 bhUmya-nqtam 4 sarvapaNyairvyavaharaNam 5 fUdra sevanam 6 fUdra ?Abhijananam 7 tadapatyatvaM ca 8 eteSAm anyatamaM kqtvA 9 caturthakAlA mitabhojinaH syurapo'bhyaveyuH savanAnukalpam 10-1 sthAnAsanAbhyAM viharanta ete tribhirvarSaistadapaghnanti pApam 10-2 yadekarAtreNa karoti pApaM kqSNaM varNaM brAhmaNaHsevamAnaH 11-1 caturthakAla udakAbhyavAyI tribhirvarSaistadapa-hantipApam , iti 11-2 athopapAtakAni 12 agamyAgamanaM gurvIsa-khIM gurusakhImapapAtrAM patitAMca gatvA bheSajakaraNaM grAmayAjanaM razgopa-jIvanaMnATyAcAryatA gomahiSIrakSaNaM yac cAnyadapyevaMyuktaMkanyAdUSa-Namiti 13 teSAM tu nirvefaH patitavqttirdvau saMvatsarau 14 athAfu-cikarANi 15 dyUtamabhicAro'nAhitAgneruxchavqttitA samAvqttasyabhekSa-caryA tasya caiva gurukule vAsa UrdhvaM caturbhyo mAsebhyastasya cAdhyApanaM nakSatranirdefafceti 16 teSAM tu nirvefo dvAdafa mAsAndvAdafa ardhamAsA-ndvAdafa dvAdafAhAndvAdafa SaDahAndvAdafa tr?yahAndvAdafAhaMSaDahaM tr?yahama-horAtramekAhamiti yathA karmAbhyAsaH 17 atha patitAH samavasAya dha-rmAMfcareyuritaretarayAjakAitaretarAdhyApakA mitho vivahamAnAH putrAnsaM-niSpAdya brUyurvipravrajatAsmatta evamAryAnsaMpratipatsyatheti 18 athApi na sendri yaH patati 19 tadetena veditavyam , azgahIno'pi sAzgaMjanayet 20 mithyaitaditi hArItaH 21 dadhidhAnIsadharmAH striyaH syuH , yo hi dadhidhAnyAmaprayataM paya Atacya manthati na tacchiSTA dharmakq-tyeSUpayojayanti 22 evamafuci fukraM yannirvartate na tena saha saMprayogo vidyate 23 afucifukrotpannAnAM teSAmicchatAM prAyafcittiH 24 patanI-yAnAM tqtIyo'aH strINAmaMfastqtIyaH 25-1 athApyudAharanti 25-2 bhojanAbhyaxjanAddAnAdyadanyatkurute tilaiH 26-1 fvaviSThAyAM kqmi-rbhUtvA pitqbhiH sahamajjati , iti 26-2 pitQnvA eSa vikrINIte yastilAnvikrINIte , prANAnvA eSa vikrINIte yastaNDulAnvikrINIte , sukqtAMfAnvA eSavikrINIte yaH paNamAno duhitaraM dadAti 27 tqNakASTham avikqtaM vikreyam 28-1 athApyudAharanti 28-2 pafa-vafcaikatodantA afmA ca lavaNoddhqtaH 29-1 etadbrAhmaNa te paNyaM tantu-fcArajanIkqtaH , iti 29-2 pAtakavarjaM vA babhruM pizgalAM gAM romafAMsarpiSAvasicya kqSNaistilairavakIryAnUcAnAya dadyAt 30 kUfmANDairvA dvAdafAham 31 yadarvAcInameno bhrUNahatyAyAstasmAnmu-cyata iti 32 pAtakAbhifaMsane kqcchraH 33 tadabdo'bhifaMsituH 34 saMvatsareNa patati patitena samAcaran , yAjanAdhyApanAdyaunAnna tu yAnA-sanAfanAditi 35 amedhyaprAfane prAyafcittirnaiSpurISyam , tatsapta-rAtreNAvApyate 36 apaH payo ghqtaM parAka iti prati tr?yahamuSNAni sata-ptakqcchraH 37 tr?yahaM prAtastathA sAyam ayAcitaM parAka iti kqcchraH 38 prAtaH sAyamayAcitaM parAka iti trayafcatUrAtrAH sa eSastrIbAlavqddhAnAM kqcchraH 39 yAvatsakqdAdadIta tAvadafnIyAtpUrvavatso'tikqcchraH 40 abbhakSastqtIyaH sa kqcchrAtikqcchraH 41 kqcchre triSavaNamudako-pasparfanam 42 adhaHfayanam 43 ekavastratA kefafmafrulomanakha-vApanam 44 etadeva striyAH kefavapanavarjam , kefavapanavarjam 45 2 atha patanIyAni 1 samudra saMyAnam 2 brahmasvanyAsApaharaNam 3 bhUmya-nqtam 4 sarvapaNyairvyavaharaNam 5 fUdra sevanam 6 fUdrA bhijananam 7 tadapatyatvaM ca 8 eteSAm anyatamaM kqtvA 9 caturthakAlA mitabhojinaH syurapo'bhyaveyuH savanAnukalpam 10-1 sthAnAsanAbhyAM viharanta ete tribhirvarSaistadapaghnanti pApam 10-2 yadekarAtreNa karoti pApaM kqSNaM varNaM brAhmaNaHsevamAnaH 11-1 caturthakAla udakAbhyavAyI tribhirvarSaistadapa-hantipApam , iti 11-2 athopapAtakAni 12 agamyAgamanaM gurvIsa-khIM gurusakhImapapAtrAM patitAMca gatvA bheSajakaraNaM grAmayAjanaM razgopa-jIvanaMnATyAcAryatA gomahiSIrakSaNaM yac cAnyadapyevaMyuktaMkanyAdUSa-Namiti 13 teSAM tu nirvefaH patitavqttirdvau saMvatsarau 14 athAfu-cikarANi 15 dyUtamabhicAro'nAhitAgneruxchavqttitA samAvqttasyabhekSa-caryA tasya caiva gurukule vAsa UrdhvaM caturbhyo mAsebhyastasya cAdhyApanaM nakSatranirdefafceti 16 teSAM tu nirvefo dvAdafa mAsAndvAdafa ardhamAsA-ndvAdafa dvAdafAhAndvAdafa SaDahAndvAdafa tr! yahAndvAdafAhaMSaDahaM tr! yahama-horAtramekAhamiti yathA karmAbhyAsaH 17 atha patitAH samavasAya dha-rmAMfcareyuritaretarayAjakAitaretarAdhyApakA mitho vivahamAnAH putrAnsaM-niSpAdya brUyurvipravrajatAsmatta evamAryAnsaMpratipatsyatheti 18 athApi na sendri yaH patati 19 tadetena veditavyam , azgahIno'pi sAzgaMjanayet 20 mithyaitaditi hArItaH 21 dadhidhAnIsadharmAH striyaH syuH , yo hi dadhidhAnyAmaprayataM paya Atacya manthati na tacchiSTA dharmakq-tyeSUpayojayanti 22 evamafuci fukraM yannirvartate na tena saha saMprayogo vidyate 23 afucifukrotpannAnAM teSAmicchatAM prAyafcittiH 24 patanI-yAnAM tqtIyo'aH strINAmaMfastqtIyaH 25-1 athApyudAharanti 25-2 bhojanAbhyaxjanAddAnAdyadanyatkurute tilaiH 26-1 fvaviSThAyAM kqmi-rbhUtvA pitqbhiH sahamajjati , iti 26-2 pitQnvA eSa vikrINIte yastilAnvikrINIte , prANAnvA eSa vikrINIte yastaNDulAnvikrINIte , sukqtAMfAnvA eSavikrINIte yaH paNamAno duhitaraM dadAti 27 tqNakASTham avikqtaM vikreyam 28-1 athApyudAharanti 28-2 pafa-vafcaikatodantA afmA ca lavaNoddhqtaH 29-1 etadbrAhmaNa te paNyaM tantu-fcArajanIkqtaH , iti 29-2 pAtakavarjaM vA babhruM pizgalAM gAM romafAMsarpiSAvasicya kqSNaistilairavakIryAnUcAnAya dadyAt 30 kUfmANDairvA dvAdafAham 31 yadarvAcInameno bhrUNahatyAyAstasmAnmu-cyata iti 32 pAtakAbhifaMsane kqcchraH 33 tadabdo'bhifaMsituH 34 saMvatsareNa patati patitena samAcaran , yAjanAdhyApanAdyaunAnna tu yAnA-sanAfanAditi 35 amedhyaprAfane prAyafcittirnaiSpurISyam , tatsapta-rAtreNAvApyate 36 apaH payo ghqtaM parAka iti pratitr! yahamuSNAni sata-ptakqcchraH 37 tr! yahaM prAtastathA sAyam ayAcitaM parAka iti kqcchraH 38 prAtaH sAyamayAcitaM parAka iti trayafcatUrAtrAH sa eSastrIbAlavqddhAnAM kqcchraH 39 yAvatsakqdAdadIta tAvadafnIyAtpUrvavatso'tikqcchraH 40 abbhakSastqtIyaH sa kqcchrAtikqcchraH 41 kqcchre triSavaNamudako-pasparfanam 42 adhaHfayanam 43 ekavastratA kefafmafrulomanakha-vApanam 44 etadeva striyAH kefavapanavarjam , kefavapanavarjam 45 2 अथ पतनीयानि १ समुद्र संयानम् २ ब्रह्मस्वन्यासापहरणम् ३ भूम्य-नृतम् ४ सर्वपण्यैर्व्यवहरणम् ५ शूद्र सेवनम् ६ शूद्र ?ाभिजननम् ७ तदपत्यत्वं च ८ एतेषाम् अन्यतमं कृत्वा ९ चतुर्थकाला मितभोजिनः स्युरपोऽभ्यवेयुः सवनानुकल्पम् १०-१ स्थानासनाभ्यां विहरन्त एते त्रिभिर्वर्षैस्तदपघ्नन्ति पापम् १०-२ यदेकरात्रेण करोति पापं कृष्णं वर्णं ब्राह्मणःसेवमानः ११-१ चतुर्थकाल उदकाभ्यवायी त्रिभिर्वर्षैस्तदप-हन्तिपापम् । इति ११-२ अथोपपातकानि १२ अगम्यागमनं गुर्वीस-खीं गुरुसखीमपपात्रां पतितांच गत्वा भेषजकरणं ग्रामयाजनं रङ्गोप-जीवनंनाट्याचार्यता गोमहिषीरक्षणं यच् चान्यदप्येवंयुक्तंकन्यादूष-णमिति १३ तेषां तु निर्वेशः पतितवृत्तिर्द्वौ संवत्सरौ १४ अथाशु-चिकराणि १५ द्यूतमभिचारोऽनाहिताग्नेरुञ्छवृत्तिता समावृत्तस्यभेक्ष-चर्या तस्य चैव गुरुकुले वास ऊर्ध्वं चतुर्भ्यो मासेभ्यस्तस्य चाध्यापनं नक्षत्रनिर्देशश्चेति १६ तेषां तु निर्वेशो द्वादश मासान्द्वादश अर्धमासा-न्द्वादश द्वादशाहान्द्वादश षडहान्द्वादश त्र्?यहान्द्वादशाहंषडहं त्र्?यहम-होरात्रमेकाहमिति यथा कर्माभ्यासः १७ अथ पतिताः समवसाय ध-र्मांश्चरेयुरितरेतरयाजकाइतरेतराध्यापका मिथो विवहमानाः पुत्रान्सं-निष्पाद्य ब्रूयुर्विप्रव्रजतास्मत्त एवमार्यान्संप्रतिपत्स्यथेति १८ अथापि न सेन्द्रि यः पतति १९ तदेतेन वेदितव्यम् । अङ्गहीनोऽपि साङ्गंजनयेत् २० मिथ्यैतदिति हारीतः २१ दधिधानीसधर्माः स्त्रियः स्युः । यो हि दधिधान्यामप्रयतं पय आतच्य मन्थति न तच्छिष्टा धर्मकृ-त्येषूपयोजयन्ति २२ एवमशुचि शुक्रं यन्निर्वर्तते न तेन सह संप्रयोगो विद्यते २३ अशुचिशुक्रोत्पन्नानां तेषामिच्छतां प्रायश्चित्तिः २४ पतनी-यानां तृतीयोऽअः स्त्रीणामंशस्तृतीयः २५-१ अथाप्युदाहरन्ति २५-२ भोजनाभ्यञ्जनाद्दानाद्यदन्यत्कुरुते तिलैः २६-१ श्वविष्ठायां कृमि-र्भूत्वा पितृभिः सहमज्जति । इति २६-२ पितॄन्वा एष विक्रीणीते यस्तिलान्विक्रीणीते । प्राणान्वा एष विक्रीणीते यस्तण्डुलान्विक्रीणीते । सुकृतांशान्वा एषविक्रीणीते यः पणमानो दुहितरं ददाति २७ तृणकाष्ठम् अविकृतं विक्रेयम् २८-१ अथाप्युदाहरन्ति २८-२ पश-वश्चैकतोदन्ता अश्मा च लवणोद्धृतः २९-१ एतद्ब्राह्मण ते पण्यं तन्तु-श्चारजनीकृतः । इति २९-२ पातकवर्जं वा बभ्रुं पिङ्गलां गां रोमशांसर्पिषावसिच्य कृष्णैस्तिलैरवकीर्यानूचानाय दद्यात् ३० कूश्माण्डैर्वा द्वादशाहम् ३१ यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मु-च्यत इति ३२ पातकाभिशंसने कृच्छ्रः ३३ तदब्दोऽभिशंसितुः ३४ संवत्सरेण पतति पतितेन समाचरन् । याजनाध्यापनाद्यौनान्न तु याना-सनाशनादिति ३५ अमेध्यप्राशने प्रायश्चित्तिर्नैष्पुरीष्यम् । तत्सप्त-रात्रेणावाप्यते ३६ अपः पयो घृतं पराक इति प्रति त्र्?यहमुष्णानि सत-प्तकृच्छ्रः ३७ त्र्?यहं प्रातस्तथा सायम् अयाचितं पराक इति कृच्छ्रः ३८ प्रातः सायमयाचितं पराक इति त्रयश्चतूरात्राः स एषस्त्रीबालवृद्धानां कृच्छ्रः ३९ यावत्सकृदाददीत तावदश्नीयात्पूर्ववत्सोऽतिकृच्छ्रः ४० अब्भक्षस्तृतीयः स कृच्छ्रातिकृच्छ्रः ४१ कृच्छ्रे त्रिषवणमुदको-पस्पर्शनम् ४२ अधःशयनम् ४३ एकवस्त्रता केशश्मश्रुलोमनख-वापनम् ४४ एतदेव स्त्रियाः केशवपनवर्जम् । केशवपनवर्जम् ४५ २ अथ पतनीयानि १ समुद्र संयानम् २ ब्रह्मस्वन्यासापहरणम् ३ भूम्य-नृतम् ४ सर्वपण्यैर्व्यवहरणम् ५ शूद्र सेवनम् ६ शूद्रा भिजननम् ७ तदपत्यत्वं च ८ एतेषाम् अन्यतमं कृत्वा ९ चतुर्थकाला मितभोजिनः स्युरपोऽभ्यवेयुः सवनानुकल्पम् १०-१ स्थानासनाभ्यां विहरन्त एते त्रिभिर्वर्षैस्तदपघ्नन्ति पापम् १०-२ यदेकरात्रेण करोति पापं कृष्णं वर्णं ब्राह्मणःसेवमानः ११-१ चतुर्थकाल उदकाभ्यवायी त्रिभिर्वर्षैस्तदप-हन्तिपापम् । इति ११-२ अथोपपातकानि १२ अगम्यागमनं गुर्वीस-खीं गुरुसखीमपपात्रां पतितांच गत्वा भेषजकरणं ग्रामयाजनं रङ्गोप-जीवनंनाट्याचार्यता गोमहिषीरक्षणं यच् चान्यदप्येवंयुक्तंकन्यादूष-णमिति १३ तेषां तु निर्वेशः पतितवृत्तिर्द्वौ संवत्सरौ १४ अथाशु-चिकराणि १५ द्यूतमभिचारोऽनाहिताग्नेरुञ्छवृत्तिता समावृत्तस्यभेक्ष-चर्या तस्य चैव गुरुकुले वास ऊर्ध्वं चतुर्भ्यो मासेभ्यस्तस्य चाध्यापनं नक्षत्रनिर्देशश्चेति १६ तेषां तु निर्वेशो द्वादश मासान्द्वादश अर्धमासा-न्द्वादश द्वादशाहान्द्वादश षडहान्द्वादश त्र्! यहान्द्वादशाहंषडहं त्र्! यहम-होरात्रमेकाहमिति यथा कर्माभ्यासः १७ अथ पतिताः समवसाय ध-र्मांश्चरेयुरितरेतरयाजकाइतरेतराध्यापका मिथो विवहमानाः पुत्रान्सं-निष्पाद्य ब्रूयुर्विप्रव्रजतास्मत्त एवमार्यान्संप्रतिपत्स्यथेति १८ अथापि न सेन्द्रि यः पतति १९ तदेतेन वेदितव्यम् । अङ्गहीनोऽपि साङ्गंजनयेत् २० मिथ्यैतदिति हारीतः २१ दधिधानीसधर्माः स्त्रियः स्युः । यो हि दधिधान्यामप्रयतं पय आतच्य मन्थति न तच्छिष्टा धर्मकृ-त्येषूपयोजयन्ति २२ एवमशुचि शुक्रं यन्निर्वर्तते न तेन सह संप्रयोगो विद्यते २३ अशुचिशुक्रोत्पन्नानां तेषामिच्छतां प्रायश्चित्तिः २४ पतनी-यानां तृतीयोऽअः स्त्रीणामंशस्तृतीयः २५-१ अथाप्युदाहरन्ति २५-२ भोजनाभ्यञ्जनाद्दानाद्यदन्यत्कुरुते तिलैः २६-१ श्वविष्ठायां कृमि-र्भूत्वा पितृभिः सहमज्जति । इति २६-२ पितॄन्वा एष विक्रीणीते यस्तिलान्विक्रीणीते । प्राणान्वा एष विक्रीणीते यस्तण्डुलान्विक्रीणीते । सुकृतांशान्वा एषविक्रीणीते यः पणमानो दुहितरं ददाति २७ तृणकाष्ठम् अविकृतं विक्रेयम् २८-१ अथाप्युदाहरन्ति २८-२ पश-वश्चैकतोदन्ता अश्मा च लवणोद्धृतः २९-१ एतद्ब्राह्मण ते पण्यं तन्तु-श्चारजनीकृतः । इति २९-२ पातकवर्जं वा बभ्रुं पिङ्गलां गां रोमशांसर्पिषावसिच्य कृष्णैस्तिलैरवकीर्यानूचानाय दद्यात् ३० कूश्माण्डैर्वा द्वादशाहम् ३१ यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मु-च्यत इति ३२ पातकाभिशंसने कृच्छ्रः ३३ तदब्दोऽभिशंसितुः ३४ संवत्सरेण पतति पतितेन समाचरन् । याजनाध्यापनाद्यौनान्न तु याना-सनाशनादिति ३५ अमेध्यप्राशने प्रायश्चित्तिर्नैष्पुरीष्यम् । तत्सप्त-रात्रेणावाप्यते ३६ अपः पयो घृतं पराक इति प्रतित्र्! यहमुष्णानि सत-प्तकृच्छ्रः ३७ त्र्! यहं प्रातस्तथा सायम् अयाचितं पराक इति कृच्छ्रः ३८ प्रातः सायमयाचितं पराक इति त्रयश्चतूरात्राः स एषस्त्रीबालवृद्धानां कृच्छ्रः ३९ यावत्सकृदाददीत तावदश्नीयात्पूर्ववत्सोऽतिकृच्छ्रः ४० अब्भक्षस्तृतीयः स कृच्छ्रातिकृच्छ्रः ४१ कृच्छ्रे त्रिषवणमुदको-पस्पर्शनम् ४२ अधःशयनम् ४३ एकवस्त्रता केशश्मश्रुलोमनख-वापनम् ४४ एतदेव स्त्रियाः केशवपनवर्जम् । केशवपनवर्जम् ४५ २ inTyodk¡ inTyyDopvItI inTySv;?y;yIvOWl;¥vjIR 1 At* c gCzâNvÉ/vc( c ju×¥ b[;÷,ävteb[÷lok;t( 2-1 mnu" pu]e>yo d;y' Vy.jidit Åuit" 2-2 smx" sveRW;mivxeW;t( 3 vr' v; åpmuõrej( JyeÏ" 4 tSm;j( JyeÏ' pu]' /nen inrvs;yyNtIit Åuit" 5 dx;n;' vwkmuõrej( JyeÏ" 6 smÉmtre iv.jern( 7 ipturnumTy; d;yiv.;g" sit iptár 8 ctu,;| v,;Rn;' go;j;vyo JyeÏ;'x" 9 n;n;v,RS]Ipu]smv;ye d;y' dx;'x;NÕTv;cturS]INÃ;vekÉmit yq;£m' iv.jern( 10 a*rse tUTp¥e sv,;RStOtIy;'xhr;" 11 sv-,;Rpu];nNtr;pu]yornNtr;pu]eíu,v;Ns JyeÏ;'x' hret( 12 gu,v;²Nh xeW;,;' .t;R .vit 13-1 sv,;Ry;' s'Skt;y;' SvymuTp;idtm*rs' pu]'iv´;t( 13-2 aq;Pyud;hr²Nt 14-1 a©;d©;Ts'.vÉs úd-y;dÉ/ j;yse 14-2 a;Tm; vw pu]n;m;És s jIv xrd" xtm ) it 14-3 a>yupgMy duihtár j;t' pui]k;pu]mNy' d*ih]m( 15 16-1 aq;Pyud;hr²Nt 16-2 a;idxeTp[qme ip<@¼ m;tr' pui]k;-sut" 16-3 iÃtIye iptr' tSy;StOtIye c ipt;mhm( ) it 17-1 mOtSy p[sUto y" KlIbVy;É/tyov;RNyen;numte Sve =e]e s =e]j" 17-2 s EW Ãä(ipt; Ãä(go] Ãyorip Sv/;árKq.;G.vit 18-1 aq;Pyud;hr²Nt 18-2 Ãä(iptu" ip<@d;n' Sy;²Tp<@¼ip<@¼ c n;mnI 19-1 ]y ip<@;" W<,;' Syurev' kÚvR¥ muçit ) it 19-2 m;t;iptO>y;' dÿoNytre, v; yopTy;qeRpárgOçte s dÿ" 20 sëx' y' sk;m' Svy' kÚy;RTs Õi]m" 21 gOhe gU!oTp¥oNte D;to gU!j" 22 m;t;iptO>y;muTsO·oNytre, v; yopTy;qeRpár-gOçte sopivõ" 23 as'Skt;mnitsO·;' y;mupgCz¹ÿSy;' yo j;t" s k;nIn" 24 y; gÉ.R,I s'âS£yte ivD;t; v;ivD;t; v; tSy;'yo j;t" s sho!" 25 m;t;ip]ohRSt;T£¡toNytre, v; yopTy;qeRpárgOçte s £¡t" 26 KlIb' TyKTv; pitt' v; y;Ny' pit' ivNdeÿSy;'pun>v;| yo j;t" s p*n.Rv" 27 m;t;iptOivhIno y" Svym;Tm;n' d´;Ts Svy'dÿ" 28 iÃj;itp[vr;CzË{ ;y;' j;to inW;d" 29 k;m;Tp;rxv it pu];" 30-1 aq;Pyud;hr²Nt 30-2 a*rs' pui]k;pu]' =e]j' dÿÕi]m* 31-1 gU!j' c;pivõ' c árKq.;j" p[c=te 31-2 k;nIn' c sho!' c £¡t' p*n.Rv' tq; 32-1 Svy'dÿ' inW;d' c go].;j" p[c=te 32-2 teW;' p[qm EveTy;h;¬pjìin" 33-1 d;nImhmIãy;RÉm S]I,;' jnk no pur; 33-2 yto ymSy sdne jnÉytu" pu]mB¨vn( 34-1 reto/;" pu]' nyit preTy yms;dne 34-2 tSm;TSv.;y;| r=Ntu Éb>yt" pr-rets" 35-1 ap[mÿ; r=t tNtumet' m; v" =e]eprbIj;in v;Psu" 35-2 jnÉytu" pu]o .vit s;'pr;ye mo`'veÿ; kÚ¨te tNtumetm( ) it 36-1 teW;mp[;¢Vyvh;r;,;m'x;Nsopcy;Nsuingu¢;É¥d?yur; Vyvh;rp[;p,;t( 36-2 atItVyvh;r;Ng[;s;Cz;dnwÉbR.Oyu" 37 aN/j@KlIbVysNYv(y;É/t;dI' 38 akÉmR," 39 pitttÿt-vjRm( 40 n pittw" s'Vyvh;ro iv´te 41 pitt;mip tu m;tr' Éb.Oy;dnÉ..;Wm;," 42 m;turl'k;r' duihtr" s;'p[d;Éykù l.er-¥NyÃ; 43 n ²S]y;" Sv;tN} y' iv´te 44-1 aq;Pyud;hr²Nt 44-2 ipt; r=it k*m;re .t;R r=it y*vne 45-1 pu]Stu SqivrI.;ve n S]ISv;tN} ymhRit ) it 45-2 inár²N{ y; çd;y; ²S]yo mt; it Åuit" 46 .tORihte ytm;n;" Svg| lokù jyern( 47 Vyit£me ÕCz^" 48 xU{ e c;N{ ;y,' cret( 49 vwXy;-idWu p[itlom' ÕCz^;itÕCz^;dI'ret( 50 pu's;' b[;÷,;dIn;' s'vTsr' b[÷cyRm( 51 xU{ ' k$;ɦn; dhet( 52 aq;Pyud;hr²Nt 53 3 nityodakI nityayajxopavItI nityasvAdhyAyIvqSalAnnavarjI 1 qtau ca gacchanvidhivac ca juhvanna brAhmaNafcyavatebrahmalokAt 2-1 manuH putrebhyo dAyaM vyabhajaditi frutiH 2-2 samafaH sarveSAmavifeSAt 3 varaM vA rUpamuddharej jyeSThaH 4 tasmAj jyeSThaM putraM dhanena niravasAyayantIti frutiH 5 dafAnAM vaikamuddharej jyeSThaH 6 samamitare vibhajeran 7 pituranumatyA dAyavibhAgaH sati pitari 8 caturNAM varNAnAM go'fvAjAvayo jyeSThAMfaH 9 nAnAvarNastrIputrasamavAye dAyaM dafAMfAnkqtvAcaturastrIndvAvekamiti yathAkramaM vibhajeran 10 aurase tUtpanne savarNAstqtIyAMfaharAH 11 sava-rNAputrAnantarAputrayoranantarAputrafcedguNavAnsa jyeSThAMfaM haret 12 guNavAnhi feSANAM bhartA bhavati 13-1 savarNAyAM saMskqtAyAM svayamutpAditamaurasaM putraMvidyAt 13-2 athApyudAharanti 14-1 azgAdazgAtsaMbhavasi hqda-yAdadhi jAyase 14-2 AtmA vai putranAmAsi sa jIva faradaH fatama , iti 14-3 abhyupagamya duhitari jAtaM putrikAputramanyaM dauhitram 15 16-1 athApyudAharanti 16-2 Adifetprathame piNDe mAtaraM putrikA-sutaH 16-3 dvitIye pitaraM tasyAstqtIye ca pitAmaham , iti 17-1 mqtasya prasUto yaH klIbavyAdhitayorvAnyenAnumate sve kSetre sa kSetrajaH 17-2 sa eSa dvypitA dvygotrafca dvayorapi svadhArikthabhAgbhavati 18-1 athApyudAharanti 18-2 dvypituH piNDadAnaM syAtpiNDepiNDe ca nAmanI 19-1 trayafca piNDAH SaNNAM syurevaM kurvanna muhyati , iti 19-2 mAtApitqbhyAM datto'nyatareNa vA yo'patyArtheparigqhyate sa dattaH 20 sadqfaM yaM sakAmaM svayaM kuryAtsa kqtrimaH 21 gqhe gUDhotpanno'nte jxAto gUDhajaH 22 mAtApitqbhyAmutsqSTo'nyatareNa vA yo'patyArthepari-gqhyate so'paviddhaH 23 asaMskqtAmanatisqSTAM yAmupagacchettasyAM yo jAtaH sa kAnInaH 24 yA garbhiNI saMskriyate vijxAtA vAvijxAtA vA tasyAMyo jAtaH sa sahoDhaH 25 mAtApitrorhastAtkrIto'nyatareNa vA yo'patyArtheparigqhyate sa krItaH 26 klIbaM tyaktvA patitaM vA yAnyaM patiM vindettasyAMpunarbhvAM yo jAtaH sa paunarbhavaH 27 mAtApitqvihIno yaH svayamAtmAnaM dadyAtsa svayaMdattaH 28 dvijAtipravarAcchUdra ?AyAM jAto niSAdaH 29 kAmAtpArafava iti putrAH 30-1 athApyudAharanti 30-2 aurasaM putrikAputraM kSetrajaM dattakqtrimau 31-1 gUDhajaM cApaviddhaM ca rikthabhAjaH pracakSate 31-2 kAnInaM ca sahoDhaM ca krItaM paunarbhavaM tathA 32-1 svayaMdattaM niSAdaM ca gotrabhAjaH pracakSate 32-2 teSAM prathama evetyAhAupajazghaniH 33-1 idAnImahamIrSyAmi strINAM janaka no purA 33-2 yato yamasya sadane janayituH putramabruvan 34-1 retodhAH putraM nayati paretya yamasAdane 34-2 tasmAtsvabhAryAM rakSantu bibhyataH para-retasaH 35-1 apramattA rakSata tantumetaM mA vaH kSetreparabIjAni vApsuH 35-2 janayituH putro bhavati sAMparAye moghaMvettA kurute tantumetam , iti 36-1 teSAmaprAptavyavahArANAmaMfAnsopacayAnsuniguptAnnidadhyurA vyavahAraprApaNAt 36-2 atItavyavahArAngrAsAcchAdanairbibhqyuH 37 andhajaDaklIbavyasanyvyAdhitAdIMfca 38 akarmiNaH 39 patitatattata-varjam 40 na patitaiH saMvyavahAro vidyate 41 patitAmapi tu mAtaraM bibhqyAdanabhibhASamANaH 42 mAturalaMkAraM duhitaraH sAMpradAyikaM labhera-nnanyadvA 43 na striyAH svAta ntr?yaM vidyate 44-1 athApyudAharanti 44-2 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane 45-1 putrastu sthavirIbhAve na strIsvAta ntr?yamarhati , iti 45-2 nirindri yA hyadAyAfca striyo matA iti frutiH 46 bhartqhite yatamAnAH svargaM lokaM jayeran 47 vyatikrame kqcchraH 48 fUdre cAndra ?AyaNaM caret 49 vaifyA-diSu pratilomaM kqcchrAtikqcchrAdIMfcaret 50 puMsAM brAhmaNAdInAM saMvatsaraM brahmacaryam 51 fUdraM kaTAgninA dahet 52 athApyudAharanti 53 3 nityodakI nityayajxopavItI nityasvAdhyAyIvqSalAnnavarjI 1 qtau ca gacchanvidhivac ca juhvanna brAhmaNafcyavatebrahmalokAt 2-1 manuH putrebhyo dAyaM vyabhajaditi frutiH 2-2 samafaH sarveSAmavifeSAt 3 varaM vA rUpamuddharej jyeSThaH 4 tasmAj jyeSThaM putraM dhanena niravasAyayantIti frutiH 5 dafAnAM vaikamuddharej jyeSThaH 6 samamitare vibhajeran 7 pituranumatyA dAyavibhAgaH sati pitari 8 caturNAM varNAnAM go'fvAjAvayo jyeSThAMfaH 9 nAnAvarNastrIputrasamavAye dAyaM dafAMfAnkqtvAcaturastrIndvAvekamiti yathAkramaM vibhajeran 10 aurase tUtpanne savarNAstqtIyAMfaharAH 11 sava-rNAputrAnantarAputrayoranantarAputrafcedguNavAnsa jyeSThAMfaM haret 12 guNavAnhi feSANAM bhartA bhavati 13-1 savarNAyAM saMskqtAyAM svayamutpAditamaurasaM putraMvidyAt 13-2 athApyudAharanti 14-1 azgAdazgAtsaMbhavasi hqda-yAdadhi jAyase 14-2 AtmA vai putranAmAsi sa jIva faradaH fatama , iti 14-3 abhyupagamya duhitari jAtaM putrikAputramanyaM dauhitram 15 16-1 athApyudAharanti 16-2 Adifetprathame piNDe mAtaraM putrikA-sutaH 16-3 dvitIye pitaraM tasyAstqtIye ca pitAmaham , iti 17-1 mqtasya prasUto yaH klIbavyAdhitayorvAnyenAnumate sve kSetre sa kSetrajaH 17-2 sa eSa dvypitA dvygotrafca dvayorapi svadhArikthabhAgbhavati 18-1 athApyudAharanti 18-2 dvypituH piNDadAnaM syAtpiNDepiNDe ca nAmanI 19-1 trayafca piNDAH SaNNAM syurevaM kurvanna muhyati , iti 19-2 mAtApitqbhyAM datto'nyatareNa vA yo'patyArtheparigqhyate sa dattaH 20 sadqfaM yaM sakAmaM svayaM kuryAtsa kqtrimaH 21 gqhe gUDhotpanno'nte jxAto gUDhajaH 22 mAtApitqbhyAmutsqSTo'nyatareNa vA yo'patyArthepari-gqhyate so'paviddhaH 23 asaMskqtAmanatisqSTAM yAmupagacchettasyAM yo jAtaH sa kAnInaH 24 yA garbhiNI saMskriyate vijxAtA vAvijxAtA vA tasyAMyo jAtaH sa sahoDhaH 25 mAtApitrorhastAtkrIto'nyatareNa vA yo'patyArtheparigqhyate sa krItaH 26 klIbaM tyaktvA patitaM vA yAnyaM patiM vindettasyAMpunarbhvAM yo jAtaH sa paunarbhavaH 27 mAtApitqvihIno yaH svayamAtmAnaM dadyAtsa svayaMdattaH 28 dvijAtipravarAcchUdrA yAM jAto niSAdaH 29 kAmAtpArafava iti putrAH 30-1 athApyudAharanti 30-2 aurasaM putrikAputraM kSetrajaM dattakqtrimau 31-1 gUDhajaM cApaviddhaM ca rikthabhAjaH pracakSate 31-2 kAnInaM ca sahoDhaM ca krItaM paunarbhavaM tathA 32-1 svayaMdattaM niSAdaM ca gotrabhAjaH pracakSate 32-2 teSAM prathama evetyAhAupajazghaniH 33-1 idAnImahamIrSyAmi strINAM janaka no purA 33-2 yato yamasya sadane janayituH putramabruvan 34-1 retodhAH putraM nayati paretya yamasAdane 34-2 tasmAtsvabhAryAM rakSantu bibhyataH para-retasaH 35-1 apramattA rakSata tantumetaM mA vaH kSetreparabIjAni vApsuH 35-2 janayituH putro bhavati sAMparAye moghaMvettA kurute tantumetam , iti 36-1 teSAmaprAptavyavahArANAmaMfAnsopacayAnsuniguptAnnidadhyurA vyavahAraprApaNAt 36-2 atItavyavahArAngrAsAcchAdanairbibhqyuH 37 andhajaDaklIbavyasanyvyAdhitAdIMfca 38 akarmiNaH 39 patitatattata-varjam 40 na patitaiH saMvyavahAro vidyate 41 patitAmapi tu mAtaraM bibhqyAdanabhibhASamANaH 42 mAturalaMkAraM duhitaraH sAMpradAyikaM labhera-nnanyadvA 43 na striyAH svAtantr! yaM vidyate 44-1 athApyudAharanti 44-2 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane 45-1 putrastu sthavirIbhAve na strIsvAtantr! yamarhati , iti 45-2 nirindri yA hyadAyAfca striyo matA iti frutiH 46 bhartqhite yatamAnAH svargaM lokaM jayeran 47 vyatikrame kqcchraH 48 fUdre cAndrA yaNaM caret 49 vaifyA-diSu pratilomaM kqcchrAtikqcchrAdIMfcaret 50 puMsAM brAhmaNAdInAM saMvatsaraM brahmacaryam 51 fUdraM kaTAgninA dahet 52 athApyudAharanti 53 3 नित्योदकी नित्ययज्ञोपवीती नित्यस्वाध्यायीवृषलान्नवर्जी १ ऋतौ च गच्छन्विधिवच् च जुह्वन्न ब्राह्मणश्च्यवतेब्रह्मलोकात् २-१ मनुः पुत्रेभ्यो दायं व्यभजदिति श्रुतिः २-२ समशः सर्वेषामविशेषात् ३ वरं वा रूपमुद्धरेज् ज्येष्ठः ४ तस्माज् ज्येष्ठं पुत्रं धनेन निरवसाययन्तीति श्रुतिः ५ दशानां वैकमुद्धरेज् ज्येष्ठः ६ सममितरे विभजेरन् ७ पितुरनुमत्या दायविभागः सति पितरि ८ चतुर्णां वर्णानां गोऽश्वाजावयो ज्येष्ठांशः ९ नानावर्णस्त्रीपुत्रसमवाये दायं दशांशान्कृत्वाचतुरस्त्रीन्द्वावेकमिति यथाक्रमं विभजेरन् १० औरसे तूत्पन्ने सवर्णास्तृतीयांशहराः ११ सव-र्णापुत्रानन्तरापुत्रयोरनन्तरापुत्रश्चेद्गुणवान्स ज्येष्ठांशं हरेत् १२ गुणवान्हि शेषाणां भर्ता भवति १३-१ सवर्णायां संस्कृतायां स्वयमुत्पादितमौरसं पुत्रंविद्यात् १३-२ अथाप्युदाहरन्ति १४-१ अङ्गादङ्गात्संभवसि हृद-यादधि जायसे १४-२ आत्मा वै पुत्रनामासि स जीव शरदः शतम । इति १४-३ अभ्युपगम्य दुहितरि जातं पुत्रिकापुत्रमन्यं दौहित्रम् १५ १६-१ अथाप्युदाहरन्ति १६-२ आदिशेत्प्रथमे पिण्डे मातरं पुत्रिका-सुतः १६-३ द्वितीये पितरं तस्यास्तृतीये च पितामहम् । इति १७-१ मृतस्य प्रसूतो यः क्लीबव्याधितयोर्वान्येनानुमते स्वे क्षेत्रे स क्षेत्रजः १७-२ स एष द्व्य्पिता द्व्य्गोत्रश्च द्वयोरपि स्वधारिक्थभाग्भवति १८-१ अथाप्युदाहरन्ति १८-२ द्व्य्पितुः पिण्डदानं स्यात्पिण्डेपिण्डे च नामनी १९-१ त्रयश्च पिण्डाः षण्णां स्युरेवं कुर्वन्न मुह्यति । इति १९-२ मातापितृभ्यां दत्तोऽन्यतरेण वा योऽपत्यार्थेपरिगृह्यते स दत्तः २० सदृशं यं सकामं स्वयं कुर्यात्स कृत्रिमः २१ गृहे गूढोत्पन्नोऽन्ते ज्ञातो गूढजः २२ मातापितृभ्यामुत्सृष्टोऽन्यतरेण वा योऽपत्यार्थेपरि-गृह्यते सोऽपविद्धः २३ असंस्कृतामनतिसृष्टां यामुपगच्छेत्तस्यां यो जातः स कानीनः २४ या गर्भिणी संस्क्रियते विज्ञाता वाविज्ञाता वा तस्यांयो जातः स सहोढः २५ मातापित्रोर्हस्तात्क्रीतोऽन्यतरेण वा योऽपत्यार्थेपरिगृह्यते स क्रीतः २६ क्लीबं त्यक्त्वा पतितं वा यान्यं पतिं विन्देत्तस्यांपुनर्भ्वां यो जातः स पौनर्भवः २७ मातापितृविहीनो यः स्वयमात्मानं दद्यात्स स्वयंदत्तः २८ द्विजातिप्रवराच्छूद्र ?ायां जातो निषादः २९ कामात्पारशव इति पुत्राः ३०-१ अथाप्युदाहरन्ति ३०-२ औरसं पुत्रिकापुत्रं क्षेत्रजं दत्तकृत्रिमौ ३१-१ गूढजं चापविद्धं च रिक्थभाजः प्रचक्षते ३१-२ कानीनं च सहोढं च क्रीतं पौनर्भवं तथा ३२-१ स्वयंदत्तं निषादं च गोत्रभाजः प्रचक्षते ३२-२ तेषां प्रथम एवेत्याहाउपजङ्घनिः ३३-१ इदानीमहमीर्ष्यामि स्त्रीणां जनक नो पुरा ३३-२ यतो यमस्य सदने जनयितुः पुत्रमब्रुवन् ३४-१ रेतोधाः पुत्रं नयति परेत्य यमसादने ३४-२ तस्मात्स्वभार्यां रक्षन्तु बिभ्यतः पर-रेतसः ३५-१ अप्रमत्ता रक्षत तन्तुमेतं मा वः क्षेत्रेपरबीजानि वाप्सुः ३५-२ जनयितुः पुत्रो भवति सांपराये मोघंवेत्ता कुरुते तन्तुमेतम् । इति ३६-१ तेषामप्राप्तव्यवहाराणामंशान्सोपचयान्सुनिगुप्तान्निदध्युरा व्यवहारप्रापणात् ३६-२ अतीतव्यवहारान्ग्रासाच्छादनैर्बिभृयुः ३७ अन्धजडक्लीबव्यसन्य्व्याधितादींश्च ३८ अकर्मिणः ३९ पतिततत्तत-वर्जम् ४० न पतितैः संव्यवहारो विद्यते ४१ पतितामपि तु मातरं बिभृयादनभिभाषमाणः ४२ मातुरलंकारं दुहितरः सांप्रदायिकं लभेर-न्नन्यद्वा ४३ न स्त्रियाः स्वात न्त्र्?यं विद्यते ४४-१ अथाप्युदाहरन्ति ४४-२ पिता रक्षति कौमारे भर्ता रक्षति यौवने ४५-१ पुत्रस्तु स्थविरीभावे न स्त्रीस्वात न्त्र्?यमर्हति । इति ४५-२ निरिन्द्रि या ह्यदायाश्च स्त्रियो मता इति श्रुतिः ४६ भर्तृहिते यतमानाः स्वर्गं लोकं जयेरन् ४७ व्यतिक्रमे कृच्छ्रः ४८ शूद्रे चान्द्र ?ायणं चरेत् ४९ वैश्या-दिषु प्रतिलोमं कृच्छ्रातिकृच्छ्रादींश्चरेत् ५० पुंसां ब्राह्मणादीनां संवत्सरं ब्रह्मचर्यम् ५१ शूद्रं कटाग्निना दहेत् ५२ अथाप्युदाहरन्ति ५३ ३ नित्योदकी नित्ययज्ञोपवीती नित्यस्वाध्यायीवृषलान्नवर्जी १ ऋतौ च गच्छन्विधिवच् च जुह्वन्न ब्राह्मणश्च्यवतेब्रह्मलोकात् २-१ मनुः पुत्रेभ्यो दायं व्यभजदिति श्रुतिः २-२ समशः सर्वेषामविशेषात् ३ वरं वा रूपमुद्धरेज् ज्येष्ठः ४ तस्माज् ज्येष्ठं पुत्रं धनेन निरवसाययन्तीति श्रुतिः ५ दशानां वैकमुद्धरेज् ज्येष्ठः ६ सममितरे विभजेरन् ७ पितुरनुमत्या दायविभागः सति पितरि ८ चतुर्णां वर्णानां गोऽश्वाजावयो ज्येष्ठांशः ९ नानावर्णस्त्रीपुत्रसमवाये दायं दशांशान्कृत्वाचतुरस्त्रीन्द्वावेकमिति यथाक्रमं विभजेरन् १० औरसे तूत्पन्ने सवर्णास्तृतीयांशहराः ११ सव-र्णापुत्रानन्तरापुत्रयोरनन्तरापुत्रश्चेद्गुणवान्स ज्येष्ठांशं हरेत् १२ गुणवान्हि शेषाणां भर्ता भवति १३-१ सवर्णायां संस्कृतायां स्वयमुत्पादितमौरसं पुत्रंविद्यात् १३-२ अथाप्युदाहरन्ति १४-१ अङ्गादङ्गात्संभवसि हृद-यादधि जायसे १४-२ आत्मा वै पुत्रनामासि स जीव शरदः शतम । इति १४-३ अभ्युपगम्य दुहितरि जातं पुत्रिकापुत्रमन्यं दौहित्रम् १५ १६-१ अथाप्युदाहरन्ति १६-२ आदिशेत्प्रथमे पिण्डे मातरं पुत्रिका-सुतः १६-३ द्वितीये पितरं तस्यास्तृतीये च पितामहम् । इति १७-१ मृतस्य प्रसूतो यः क्लीबव्याधितयोर्वान्येनानुमते स्वे क्षेत्रे स क्षेत्रजः १७-२ स एष द्व्य्पिता द्व्य्गोत्रश्च द्वयोरपि स्वधारिक्थभाग्भवति १८-१ अथाप्युदाहरन्ति १८-२ द्व्य्पितुः पिण्डदानं स्यात्पिण्डेपिण्डे च नामनी १९-१ त्रयश्च पिण्डाः षण्णां स्युरेवं कुर्वन्न मुह्यति । इति १९-२ मातापितृभ्यां दत्तोऽन्यतरेण वा योऽपत्यार्थेपरिगृह्यते स दत्तः २० सदृशं यं सकामं स्वयं कुर्यात्स कृत्रिमः २१ गृहे गूढोत्पन्नोऽन्ते ज्ञातो गूढजः २२ मातापितृभ्यामुत्सृष्टोऽन्यतरेण वा योऽपत्यार्थेपरि-गृह्यते सोऽपविद्धः २३ असंस्कृतामनतिसृष्टां यामुपगच्छेत्तस्यां यो जातः स कानीनः २४ या गर्भिणी संस्क्रियते विज्ञाता वाविज्ञाता वा तस्यांयो जातः स सहोढः २५ मातापित्रोर्हस्तात्क्रीतोऽन्यतरेण वा योऽपत्यार्थेपरिगृह्यते स क्रीतः २६ क्लीबं त्यक्त्वा पतितं वा यान्यं पतिं विन्देत्तस्यांपुनर्भ्वां यो जातः स पौनर्भवः २७ मातापितृविहीनो यः स्वयमात्मानं दद्यात्स स्वयंदत्तः २८ द्विजातिप्रवराच्छूद्रा यां जातो निषादः २९ कामात्पारशव इति पुत्राः ३०-१ अथाप्युदाहरन्ति ३०-२ औरसं पुत्रिकापुत्रं क्षेत्रजं दत्तकृत्रिमौ ३१-१ गूढजं चापविद्धं च रिक्थभाजः प्रचक्षते ३१-२ कानीनं च सहोढं च क्रीतं पौनर्भवं तथा ३२-१ स्वयंदत्तं निषादं च गोत्रभाजः प्रचक्षते ३२-२ तेषां प्रथम एवेत्याहाउपजङ्घनिः ३३-१ इदानीमहमीर्ष्यामि स्त्रीणां जनक नो पुरा ३३-२ यतो यमस्य सदने जनयितुः पुत्रमब्रुवन् ३४-१ रेतोधाः पुत्रं नयति परेत्य यमसादने ३४-२ तस्मात्स्वभार्यां रक्षन्तु बिभ्यतः पर-रेतसः ३५-१ अप्रमत्ता रक्षत तन्तुमेतं मा वः क्षेत्रेपरबीजानि वाप्सुः ३५-२ जनयितुः पुत्रो भवति सांपराये मोघंवेत्ता कुरुते तन्तुमेतम् । इति ३६-१ तेषामप्राप्तव्यवहाराणामंशान्सोपचयान्सुनिगुप्तान्निदध्युरा व्यवहारप्रापणात् ३६-२ अतीतव्यवहारान्ग्रासाच्छादनैर्बिभृयुः ३७ अन्धजडक्लीबव्यसन्य्व्याधितादींश्च ३८ अकर्मिणः ३९ पतिततत्तत-वर्जम् ४० न पतितैः संव्यवहारो विद्यते ४१ पतितामपि तु मातरं बिभृयादनभिभाषमाणः ४२ मातुरलंकारं दुहितरः सांप्रदायिकं लभेर-न्नन्यद्वा ४३ न स्त्रियाः स्वातन्त्र्! यं विद्यते ४४-१ अथाप्युदाहरन्ति ४४-२ पिता रक्षति कौमारे भर्ता रक्षति यौवने ४५-१ पुत्रस्तु स्थविरीभावे न स्त्रीस्वातन्त्र्! यमर्हति । इति ४५-२ निरिन्द्रि या ह्यदायाश्च स्त्रियो मता इति श्रुतिः ४६ भर्तृहिते यतमानाः स्वर्गं लोकं जयेरन् ४७ व्यतिक्रमे कृच्छ्रः ४८ शूद्रे चान्द्रा यणं चरेत् ४९ वैश्या-दिषु प्रतिलोमं कृच्छ्रातिकृच्छ्रादींश्चरेत् ५० पुंसां ब्राह्मणादीनां संवत्सरं ब्रह्मचर्यम् ५१ शूद्रं कटाग्निना दहेत् ५२ अथाप्युदाहरन्ति ५३ ३ ab[;÷,Sy x;rIro d<@" s'g[h,e .vet( 1-1 sveRW;mev v,;Rn;' d;r; r+ytm; /n;t( 1-2 n tu c;r,d;reWu n r©;vtre v/" 1-3 s'sjRy²Nt t; ç¼t;É¥gu¢;';lyNTyip 1-4 ²S]y" piv]mtul' nwt; duãy²Nt kihRÉct( 1-5 m;ism;És rjo ç;s;' duárt;NypkWRit 1-6 som" x*c' dd* t;s;' gN/vR" ²x²=t;' Égrm( 1-7 aɦ svR.=Tv' tSm;É¥ãkLmW;" ²S]y" 2-1 ap[j;' dxme vWeR S]Ip[j;' Ã;dxe Tyjet( 2-2 mOtp[j;' pdxe s´STvip[yv;idnIm( 3 s'v-Tsr' p[etpI m/um;'sm´lv,;in vjRyed/" xyIt 4 W abrAhmaNasya fArIro daNDaH saMgrahaNe bhavet 1-1 sarveSAmeva varNAnAM dArA rakSyatamA dhanAt 1-2 na tu cAraNadAreSu na razgAvatare vadhaH 1-3 saMsarjayanti tA hyetAnniguptAMfcAlayantyapi 1-4 striyaH pavitramatulaM naitA duSyanti karhicit 1-5 mAsimAsi rajo hyAsAM duritAnyapakarSati 1-6 somaH faucaM dadau tAsAM gandharvaH fikSitAM giram 1-7 agnifca sarvabhakSatvaM tasmAnniSkalmaSAH striyaH 2-1 aprajAM dafame varSe strIprajAM dvAdafe tyajet 2-2 mqtaprajAM paxcadafe sadyastvapriyavAdinIm 3 saMva-tsaraM pretapatnI madhumAMsamadyalavaNAni varjayedadhaH fayIta 4 SaNmA-sAniti maudgalyaH 5 ata UrdhvaM gurubhiranumatA devarAj janayetputramaputrA 6-1 athApyudAharanti 6-2 vafA cotpannaputrA ca nIrajaskA gataprajA 7 nAkAmA saMniyojyA syAtphalaM yasyAM na vidyate , iti 8 mAtulapitqsvasA bhaginI bhAgineyI snuSA mAtulAnIsakhivadhUri-tyagamyAH 9 agamyAnAM gamane kqcchrAtikqcchrau cAndra ?AyaNamitiprAyafci-ttiH 10 etena caNDAlIvyavAyo vyAkhyAtaH 11 12 athApyudAharanti 13 caNDAlIM brAhmaNo gatvA bhuktvA ca pratigqhya ca 14-1 ajxAnA-tpatito vipro jxAnAttu samatAM vrajet 14-2 piturgurornarendra sya bhAryAM gatvA pramAdataH 15-1 gurutalpI bhavettena pUrvoktastasya niSkrayaH , iti 15-2 adhyApanayAjanapratigrahairafaktaH kSatradharmeNa jIvetpratyana-ntaratvAt 16 neti gautamaH , atyugro hi kSatradharmo brAhmaNasya 17-1 athApyudAharanti 17-2 gavArthe brAhmaNArthe vA varNAnAM vApi saMkare 18-1 gqhNIyAtAM vipravifau fastraM dharmavyapekSayA 18-2 vaifyavqttira-nuSTheyA pratyanantaratvAt 19 prAk prAtarAfAtkarSI syAt 20 asyUtanA-sikAbhyAM samuSkAbhyAmatudannArayAmuhurmuhurabhyucchandayan 21 bhAryAdi-ragniH , tasminkarmakaraNaM prAg agnyAdheyAt 22 agnyAdheyaprabhqtya-themAnyajasrANi bhavanti yathaitadagnyAdheyamagnihotraM darfapUrNamAsAvA-grayaNamudagayanadakSiNAyanayoH pafufcAturmAsyAnyqtumukhe SaDDhotA vasante-jyotiStoma ityevaM kSemaprApaNam 23 athApyudAharanti 24-1 na divAsvapnafIlena na ca sarvAnnabhojinA 24-2 kAmaM fakyaM nabho gantumArUDhapatitena vA 25-1 dainyaM fAThyaM jaihmyaM ca varjayet 25-2 athApyatrofanasafca vqSaparvaNafca duhitroH saMvAdegAthAmudAharanti 26-1 stuvato duhitA tvaM vai yAcataH pratigqhNataH 26-2 athAhaM stUyamAnasya abrAhmaNasya fArIro daNDaH saMgrahaNe bhavet 1-1 sarveSAmeva varNAnAM dArA rakSyatamA dhanAt 1-2 na tu cAraNadAreSu na razgAvatare vadhaH 1-3 saMsarjayanti tA hyetAnniguptAMfcAlayantyapi 1-4 striyaH pavitramatulaM naitA duSyanti karhicit 1-5 mAsimAsi rajo hyAsAM duritAnyapakarSati 1-6 somaH faucaM dadau tAsAM gandharvaH fikSitAM giram 1-7 agnifca sarvabhakSatvaM tasmAnniSkalmaSAH striyaH 2-1 aprajAM dafame varSe strIprajAM dvAdafe tyajet 2-2 mqtaprajAM paxcadafe sadyastvapriyavAdinIm 3 saMva-tsaraM pretapatnI madhumAMsamadyalavaNAni varjayedadhaH fayIta 4 SaNmA-sAniti maudgalyaH 5 ata UrdhvaM gurubhiranumatA devarAj janayetputramaputrA 6-1 athApyudAharanti 6-2 vafA cotpannaputrA ca nIrajaskA gataprajA 7 nAkAmA saMniyojyA syAtphalaM yasyAM na vidyate , iti 8 mAtulapitqsvasA bhaginI bhAgineyI snuSA mAtulAnIsakhivadhUri-tyagamyAH 9 agamyAnAM gamane kqcchrAtikqcchrau cAndrA yaNamitiprAyafci-ttiH 10 etena caNDAlIvyavAyo vyAkhyAtaH 11 12 athApyudAharanti 13 caNDAlIM brAhmaNo gatvA bhuktvA ca pratigqhya ca 14-1 ajxAnA-tpatito vipro jxAnAttu samatAM vrajet 14-2 piturgurornarendra sya bhAryAM gatvA pramAdataH 15-1 gurutalpI bhavettena pUrvoktastasya niSkrayaH , iti 15-2 adhyApanayAjanapratigrahairafaktaH kSatradharmeNa jIvetpratyana-ntaratvAt 16 neti gautamaH , atyugro hi kSatradharmo brAhmaNasya 17-1 athApyudAharanti 17-2 gavArthe brAhmaNArthe vA varNAnAM vApi saMkare 18-1 gqhNIyAtAM vipravifau fastraM dharmavyapekSayA 18-2 vaifyavqttira-nuSTheyA pratyanantaratvAt 19 prAk prAtarAfAtkarSI syAt 20 asyUtanA-sikAbhyAM samuSkAbhyAmatudannArayAmuhurmuhurabhyucchandayan 21 bhAryAdi-ragniH , tasminkarmakaraNaM prAg agnyAdheyAt 22 agnyAdheyaprabhqtya-themAnyajasrANi bhavanti yathaitadagnyAdheyamagnihotraM darfapUrNamAsAvA-grayaNamudagayanadakSiNAyanayoH pafufcAturmAsyAnyqtumukhe SaDDhotA vasante-jyotiStoma ityevaM kSemaprApaNam 23 athApyudAharanti 24-1 na divAsvapnafIlena na ca sarvAnnabhojinA 24-2 kAmaM fakyaM nabho gantumArUDhapatitena vA 25-1 dainyaM fAThyaM jaihmyaM ca varjayet 25-2 athApyatrofanasafca vqSaparvaNafca duhitroH saMvAdegAthAmudAharanti 26-1 stuvato duhitA tvaM vai yAcataH pratigqhNataH 26-2 athAhaM stUyamAnasya अब्राह्मणस्य शारीरो दण्डः संग्रहणे भवेत् १-१ सर्वेषामेव वर्णानां दारा रक्ष्यतमा धनात् १-२ न तु चारणदारेषु न रङ्गावतरे वधः १-३ संसर्जयन्ति ता ह्येतान्निगुप्तांश्चालयन्त्यपि १-४ स्त्रियः पवित्रमतुलं नैता दुष्यन्ति कर्हिचित् १-५ मासिमासि रजो ह्यासां दुरितान्यपकर्षति १-६ सोमः शौचं ददौ तासां गन्धर्वः शिक्षितां गिरम् १-७ अग्निश्च सर्वभक्षत्वं तस्मान्निष्कल्मषाः स्त्रियः २-१ अप्रजां दशमे वर्षे स्त्रीप्रजां द्वादशे त्यजेत् २-२ मृतप्रजां पञ्चदशे सद्यस्त्वप्रियवादिनीम् ३ संव-त्सरं प्रेतपत्नी मधुमांसमद्यलवणानि वर्जयेदधः शयीत ४ षण्मा-सानिति मौद्गल्यः ५ अत ऊर्ध्वं गुरुभिरनुमता देवराज् जनयेत्पुत्रमपुत्रा ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ वशा चोत्पन्नपुत्रा च नीरजस्का गतप्रजा ७ नाकामा संनियोज्या स्यात्फलं यस्यां न विद्यते । इति ८ मातुलपितृस्वसा भगिनी भागिनेयी स्नुषा मातुलानीसखिवधूरि-त्यगम्याः ९ अगम्यानां गमने कृच्छ्रातिकृच्छ्रौ चान्द्र ?ायणमितिप्रायश्चि-त्तिः १० एतेन चण्डालीव्यवायो व्याख्यातः ११ १२ अथाप्युदाहरन्ति १३ चण्डालीं ब्राह्मणो गत्वा भुक्त्वा च प्रतिगृह्य च १४-१ अज्ञाना-त्पतितो विप्रो ज्ञानात्तु समतां व्रजेत् १४-२ पितुर्गुरोर्नरेन्द्र स्य भार्यां गत्वा प्रमादतः १५-१ गुरुतल्पी भवेत्तेन पूर्वोक्तस्तस्य निष्क्रयः । इति १५-२ अध्यापनयाजनप्रतिग्रहैरशक्तः क्षत्रधर्मेण जीवेत्प्रत्यन-न्तरत्वात् १६ नेति गौतमः । अत्युग्रो हि क्षत्रधर्मो ब्राह्मणस्य १७-१ अथाप्युदाहरन्ति १७-२ गवार्थे ब्राह्मणार्थे वा वर्णानां वापि संकरे १८-१ गृह्णीयातां विप्रविशौ शस्त्रं धर्मव्यपेक्षया १८-२ वैश्यवृत्तिर-नुष्ठेया प्रत्यनन्तरत्वात् १९ प्राक् प्रातराशात्कर्षी स्यात् २० अस्यूतना-सिकाभ्यां समुष्काभ्यामतुदन्नारयामुहुर्मुहुरभ्युच्छन्दयन् २१ भार्यादि-रग्निः । तस्मिन्कर्मकरणं प्राग् अग्न्याधेयात् २२ अग्न्याधेयप्रभृत्य-थेमान्यजस्राणि भवन्ति यथैतदग्न्याधेयमग्निहोत्रं दर्शपूर्णमासावा-ग्रयणमुदगयनदक्षिणायनयोः पशुश्चातुर्मास्यान्यृतुमुखे षड्ढोता वसन्ते-ज्योतिष्तोम इत्येवं क्षेमप्रापणम् २३ अथाप्युदाहरन्ति २४-१ न दिवास्वप्नशीलेन न च सर्वान्नभोजिना २४-२ कामं शक्यं नभो गन्तुमारूढपतितेन वा २५-१ दैन्यं शाठ्यं जैह्म्यं च वर्जयेत् २५-२ अथाप्यत्रोशनसश्च वृषपर्वणश्च दुहित्रोः संवादेगाथामुदाहरन्ति २६-१ स्तुवतो दुहिता त्वं वै याचतः प्रतिगृह्णतः २६-२ अथाहं स्तूयमानस्य अब्राह्मणस्य शारीरो दण्डः संग्रहणे भवेत् १-१ सर्वेषामेव वर्णानां दारा रक्ष्यतमा धनात् १-२ न तु चारणदारेषु न रङ्गावतरे वधः १-३ संसर्जयन्ति ता ह्येतान्निगुप्तांश्चालयन्त्यपि १-४ स्त्रियः पवित्रमतुलं नैता दुष्यन्ति कर्हिचित् १-५ मासिमासि रजो ह्यासां दुरितान्यपकर्षति १-६ सोमः शौचं ददौ तासां गन्धर्वः शिक्षितां गिरम् १-७ अग्निश्च सर्वभक्षत्वं तस्मान्निष्कल्मषाः स्त्रियः २-१ अप्रजां दशमे वर्षे स्त्रीप्रजां द्वादशे त्यजेत् २-२ मृतप्रजां पञ्चदशे सद्यस्त्वप्रियवादिनीम् ३ संव-त्सरं प्रेतपत्नी मधुमांसमद्यलवणानि वर्जयेदधः शयीत ४ षण्मा-सानिति मौद्गल्यः ५ अत ऊर्ध्वं गुरुभिरनुमता देवराज् जनयेत्पुत्रमपुत्रा ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ वशा चोत्पन्नपुत्रा च नीरजस्का गतप्रजा ७ नाकामा संनियोज्या स्यात्फलं यस्यां न विद्यते । इति ८ मातुलपितृस्वसा भगिनी भागिनेयी स्नुषा मातुलानीसखिवधूरि-त्यगम्याः ९ अगम्यानां गमने कृच्छ्रातिकृच्छ्रौ चान्द्रा यणमितिप्रायश्चि-त्तिः १० एतेन चण्डालीव्यवायो व्याख्यातः ११ १२ अथाप्युदाहरन्ति १३ चण्डालीं ब्राह्मणो गत्वा भुक्त्वा च प्रतिगृह्य च १४-१ अज्ञाना-त्पतितो विप्रो ज्ञानात्तु समतां व्रजेत् १४-२ पितुर्गुरोर्नरेन्द्र स्य भार्यां गत्वा प्रमादतः १५-१ गुरुतल्पी भवेत्तेन पूर्वोक्तस्तस्य निष्क्रयः । इति १५-२ अध्यापनयाजनप्रतिग्रहैरशक्तः क्षत्रधर्मेण जीवेत्प्रत्यन-न्तरत्वात् १६ नेति गौतमः । अत्युग्रो हि क्षत्रधर्मो ब्राह्मणस्य १७-१ अथाप्युदाहरन्ति १७-२ गवार्थे ब्राह्मणार्थे वा वर्णानां वापि संकरे १८-१ गृह्णीयातां विप्रविशौ शस्त्रं धर्मव्यपेक्षया १८-२ वैश्यवृत्तिर-नुष्ठेया प्रत्यनन्तरत्वात् १९ प्राक् प्रातराशात्कर्षी स्यात् २० अस्यूतना-सिकाभ्यां समुष्काभ्यामतुदन्नारयामुहुर्मुहुरभ्युच्छन्दयन् २१ भार्यादि-रग्निः । तस्मिन्कर्मकरणं प्राग् अग्न्याधेयात् २२ अग्न्याधेयप्रभृत्य-थेमान्यजस्राणि भवन्ति यथैतदग्न्याधेयमग्निहोत्रं दर्शपूर्णमासावा-ग्रयणमुदगयनदक्षिणायनयोः पशुश्चातुर्मास्यान्यृतुमुखे षड्ढोता वसन्ते-ज्योतिष्तोम इत्येवं क्षेमप्रापणम् २३ अथाप्युदाहरन्ति २४-१ न दिवास्वप्नशीलेन न च सर्वान्नभोजिना २४-२ कामं शक्यं नभो गन्तुमारूढपतितेन वा २५-१ दैन्यं शाठ्यं जैह्म्यं च वर्जयेत् २५-२ अथाप्यत्रोशनसश्च वृषपर्वणश्च दुहित्रोः संवादेगाथामुदाहरन्ति २६-१ स्तुवतो दुहिता त्वं वै याचतः प्रतिगृह्णतः २६-२ अथाहं स्तूयमानस्य tpSympovg;hnm( 1 devt;StpRÉyTv; iptOtpR,m( 2 anutIqRmp ¬âTsit ) èj| vhNtIárit 3-1 aq;Pyud;hr²Nt 3-2 §vNtI-ãvin¨õ;su ]yo v,;R iÃj;ty" 4-1 p[;t¨Tq;y kÚvIRrNdevãyRip-tOtpR,m( 4-2 in¨õ;su n kÚvIRr¥'x.;kª t] setuÕt( 5 tSm;Tpr-Õt;NsetUn(kËp;' párvjRyeidit 6-1 aq;Pyud;hr²Nt 6-2 ¬õÈTy v;ip ]I²Np<@;NkÚy;Rd;pTsu no sd; 7-1 in¨õ;su tu mO²Tp<@;n( kËp;T]Inb(`$;'Stq; ) it 7-2 bhup[itg[;çSy;p[itg[;çSy v; p[itgOç;y;Jy' v;y;jÉyTv;n;Xy;¥Sy v;¥m²xTv; trTsmNdIy' jpeidit 8-1 aq;Pyud;hr²Nt 8-2 gu¨s'kár,wv ²xãys'-kár, ye 9-1 a;h;rmN]s'k¡,;R dI`| tm ¬p;ste ) it 9-2 aq ;tkv[t;in 10 s;y' p[;tyRdxnIy' Sy;ÿen;¥en vwdev'b-²lmupúTy b[;÷,=i]yiv$(xU{ ;n>y;gt;Nyq;xáÿ_pUjyet( 11 yid bôn;' n xKnuy;dekSmw gu,vte d´;t( 12 yo v; p[qmmupgt" Sy;t( 13 xU{ ed;gtSt' kmRÉ, inyuïä;t( 14 Åoi]y;y v;g[' d´;t( 15 ye inTy; .;áÿ_k;" SyuSteW;mnupro/en s'iv.;go iviht" 16 n Tvev kd;Écddæv; .uïIt 17-1 aq;Py];¥gIt* Xlok;-vud;hr²Nt 17-2 yo m;mdæv; iptOdevt;>yo.OTy;itqIn;' c suú-ÆnSy 18-1 s'p¥mXnâNvWmáÿ moh;ÿmµäh' tSy cmOTyurâSm 18-2 hut;ɦho]" Õtvwdev" pUJy;itqIN.OTyjn;v²x·m( 18-3 tu·" xuÉc" Ŷ/dáÿ yo m;' tSy;mOt' Sy;'s c m;' .unáÿ_ 19-1 sub[;÷,Åoi]yvedp;rge>yoguvRqRinvex;¬W/;qRvOæy(=I,y+y-m;,;?yyn;?vs'yogvwÉjteWu { Vys'iv.;go yq;xáÿ_ k;yoR bihveRidÉ.=m;,eWu 19-2 Õt;¥ÉmtreWu 20 sup[=;²ltp;dp;É,-r;c;Nt" xuc* s'vOte dexe¥mupútmups'gOç k;m£o/{ ohlo.mo-h;nphTy sv;RÉ.r©lIÉ." xBdmkÚvRNp[;XnIy;t( 21 5 tapasyamapovagAhanam 1 devatAstarpayitvA pitqtarpaNam 2 anutIrthamapa utsixcati , UrjaM vahantIriti 3-1 athApyudAharanti 3-2 sravantI-SvaniruddhAsu trayo varNA dvijAtayaH 4-1 prAtarutthAya kurvIrandevarSyapi-tqtarpaNam 4-2 niruddhAsu na kurvIrannaMfabhAk tatra setukqt 5 tasmAtpara-kqtAnsetUnkUpAMfca parivarjayediti 6-1 athApyudAharanti 6-2 uddhqtya vApi trInpiNDAnkuryAdApatsu no sadA 7-1 niruddhAsu tu mqtpiNDAn kUpAttrInabghaTAMstathA , iti 7-2 bahupratigrAhyasyApratigrAhyasya vA pratigqhyAyAjyaM vAyAjayitvAnAfyAnnasya vAnnamafitvA taratsamandIyaM japediti 8-1 athApyudAharanti 8-2 gurusaMkariNafcaiva fiSyasaM-kariNafca ye 9-1 AhAramantrasaMkIrNA dIrghaM tama upAsate , iti 9-2 atha snAtakavratAni 10 sAyaM prAtaryadafanIyaM syAttenAnnena vaifvadevaMba-limupahqtya brAhmaNakSatriyaviTfUdra ?AnabhyAgatAnyathAfaktipUjayet 11 yadi bahUnAM na faknuyAdekasmai guNavate dadyAt 12 yo vA prathamamupagataH syAt 13 fUdra fcedAgatastaM karmaNi niyuxjyAt 14 frotriyAya vAgraM dadyAt 15 ye nityA bhAktikAH syusteSAmanuparodhena saMvibhAgo vihitaH 16 na tveva kadAcidadattvA bhuxjIta 17-1 athApyatrAnnagItau flokA-vudAharanti 17-2 yo mAmadattvA pitqdevatAbhyobhqtyAtithInAM ca suhq-jjanasya 18-1 saMpannamafnanviSamatti mohAttamadmyahaM tasya camqtyurasmi 18-2 hutAgnihotraH kqtavaifvadevaH pUjyAtithInbhqtyajanAvafiSTam 18-3 tuSTaH fuciH fraddadhadatti yo mAM tasyAmqtaM syAMsa ca mAM bhunakti 19-1 subrAhmaNafrotriyavedapAragebhyogurvarthanivefAuSadhArthavqttykSINayakSya-mANAdhyayanAdhvasaMyogavaifvajiteSu dra vyasaMvibhAgo yathAfakti kAryo bahirvedibhikSamANeSu 19-2 kqtAnnamitareSu 20 suprakSAlitapAdapANi-rAcAntaH fucau saMvqte defe'nnamupahqtamupasaMgqhya kAmakrodhadra ?ohalobhamo-hAnapahatya sarvAbhirazgulIbhiH fabdamakurvanprAfnIyAt 21 5 tapasyamapovagAhanam 1 devatAstarpayitvA pitqtarpaNam 2 anutIrthamapa utsixcati , UrjaM vahantIriti 3-1 athApyudAharanti 3-2 sravantI-SvaniruddhAsu trayo varNA dvijAtayaH 4-1 prAtarutthAya kurvIrandevarSyapi-tqtarpaNam 4-2 niruddhAsu na kurvIrannaMfabhAk tatra setukqt 5 tasmAtpara-kqtAnsetUnkUpAMfca parivarjayediti 6-1 athApyudAharanti 6-2 uddhqtya vApi trInpiNDAnkuryAdApatsu no sadA 7-1 niruddhAsu tu mqtpiNDAn kUpAttrInabghaTAMstathA , iti 7-2 bahupratigrAhyasyApratigrAhyasya vA pratigqhyAyAjyaM vAyAjayitvAnAfyAnnasya vAnnamafitvA taratsamandIyaM japediti 8-1 athApyudAharanti 8-2 gurusaMkariNafcaiva fiSyasaM-kariNafca ye 9-1 AhAramantrasaMkIrNA dIrghaM tama upAsate , iti 9-2 atha snAtakavratAni 10 sAyaM prAtaryadafanIyaM syAttenAnnena vaifvadevaMba-limupahqtya brAhmaNakSatriyaviTfUdrA nabhyAgatAnyathAfaktipUjayet 11 yadi bahUnAM na faknuyAdekasmai guNavate dadyAt 12 yo vA prathamamupagataH syAt 13 fUdra fcedAgatastaM karmaNi niyuxjyAt 14 frotriyAya vAgraM dadyAt 15 ye nityA bhAktikAH syusteSAmanuparodhena saMvibhAgo vihitaH 16 na tveva kadAcidadattvA bhuxjIta 17-1 athApyatrAnnagItau flokA-vudAharanti 17-2 yo mAmadattvA pitqdevatAbhyobhqtyAtithInAM ca suhq-jjanasya 18-1 saMpannamafnanviSamatti mohAttamadmyahaM tasya camqtyurasmi 18-2 hutAgnihotraH kqtavaifvadevaH pUjyAtithInbhqtyajanAvafiSTam 18-3 tuSTaH fuciH fraddadhadatti yo mAM tasyAmqtaM syAMsa ca mAM bhunakti 19-1 subrAhmaNafrotriyavedapAragebhyogurvarthanivefAuSadhArthavqttykSINayakSya-mANAdhyayanAdhvasaMyogavaifvajiteSu dra vyasaMvibhAgo yathAfakti kAryo bahirvedibhikSamANeSu 19-2 kqtAnnamitareSu 20 suprakSAlitapAdapANi-rAcAntaH fucau saMvqte defe'nnamupahqtamupasaMgqhya kAmakrodhadro halobhamo-hAnapahatya sarvAbhirazgulIbhiH fabdamakurvanprAfnIyAt 21 5 तपस्यमपोवगाहनम् १ देवतास्तर्पयित्वा पितृतर्पणम् २ अनुतीर्थमप उत्सिञ्चति । ऊर्जं वहन्तीरिति ३-१ अथाप्युदाहरन्ति ३-२ स्रवन्ती-ष्वनिरुद्धासु त्रयो वर्णा द्विजातयः ४-१ प्रातरुत्थाय कुर्वीरन्देवर्ष्यपि-तृतर्पणम् ४-२ निरुद्धासु न कुर्वीरन्नंशभाक् तत्र सेतुकृत् ५ तस्मात्पर-कृतान्सेतून्कूपांश्च परिवर्जयेदिति ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ उद्धृत्य वापि त्रीन्पिण्डान्कुर्यादापत्सु नो सदा ७-१ निरुद्धासु तु मृत्पिण्डान् कूपात्त्रीनब्घटांस्तथा । इति ७-२ बहुप्रतिग्राह्यस्याप्रतिग्राह्यस्य वा प्रतिगृह्यायाज्यं वायाजयित्वानाश्यान्नस्य वान्नमशित्वा तरत्समन्दीयं जपेदिति ८-१ अथाप्युदाहरन्ति ८-२ गुरुसंकरिणश्चैव शिष्यसं-करिणश्च ये ९-१ आहारमन्त्रसंकीर्णा दीर्घं तम उपासते । इति ९-२ अथ स्नातकव्रतानि १० सायं प्रातर्यदशनीयं स्यात्तेनान्नेन वैश्वदेवंब-लिमुपहृत्य ब्राह्मणक्षत्रियविट्शूद्र ?ानभ्यागतान्यथाशक्तिपूजयेत् ११ यदि बहूनां न शक्नुयादेकस्मै गुणवते दद्यात् १२ यो वा प्रथममुपगतः स्यात् १३ शूद्र श्चेदागतस्तं कर्मणि नियुञ्ज्यात् १४ श्रोत्रियाय वाग्रं दद्यात् १५ ये नित्या भाक्तिकाः स्युस्तेषामनुपरोधेन संविभागो विहितः १६ न त्वेव कदाचिददत्त्वा भुञ्जीत १७-१ अथाप्यत्रान्नगीतौ श्लोका-वुदाहरन्ति १७-२ यो मामदत्त्वा पितृदेवताभ्योभृत्यातिथीनां च सुहृ-ज्जनस्य १८-१ संपन्नमश्नन्विषमत्ति मोहात्तमद्म्यहं तस्य चमृत्युरस्मि १८-२ हुताग्निहोत्रः कृतवैश्वदेवः पूज्यातिथीन्भृत्यजनावशिष्टम् १८-३ तुष्टः शुचिः श्रद्दधदत्ति यो मां तस्यामृतं स्यांस च मां भुनक्ति १९-१ सुब्राह्मणश्रोत्रियवेदपारगेभ्योगुर्वर्थनिवेशाउषधार्थवृत्त्य्क्षीणयक्ष्य-माणाध्ययनाध्वसंयोगवैश्वजितेषु द्र व्यसंविभागो यथाशक्ति कार्यो बहिर्वेदिभिक्षमाणेषु १९-२ कृतान्नमितरेषु २० सुप्रक्षालितपादपाणि-राचान्तः शुचौ संवृते देशेऽन्नमुपहृतमुपसंगृह्य कामक्रोधद्र ?ोहलोभमो-हानपहत्य सर्वाभिरङ्गुलीभिः शब्दमकुर्वन्प्राश्नीयात् २१ ५ तपस्यमपोवगाहनम् १ देवतास्तर्पयित्वा पितृतर्पणम् २ अनुतीर्थमप उत्सिञ्चति । ऊर्जं वहन्तीरिति ३-१ अथाप्युदाहरन्ति ३-२ स्रवन्ती-ष्वनिरुद्धासु त्रयो वर्णा द्विजातयः ४-१ प्रातरुत्थाय कुर्वीरन्देवर्ष्यपि-तृतर्पणम् ४-२ निरुद्धासु न कुर्वीरन्नंशभाक् तत्र सेतुकृत् ५ तस्मात्पर-कृतान्सेतून्कूपांश्च परिवर्जयेदिति ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ उद्धृत्य वापि त्रीन्पिण्डान्कुर्यादापत्सु नो सदा ७-१ निरुद्धासु तु मृत्पिण्डान् कूपात्त्रीनब्घटांस्तथा । इति ७-२ बहुप्रतिग्राह्यस्याप्रतिग्राह्यस्य वा प्रतिगृह्यायाज्यं वायाजयित्वानाश्यान्नस्य वान्नमशित्वा तरत्समन्दीयं जपेदिति ८-१ अथाप्युदाहरन्ति ८-२ गुरुसंकरिणश्चैव शिष्यसं-करिणश्च ये ९-१ आहारमन्त्रसंकीर्णा दीर्घं तम उपासते । इति ९-२ अथ स्नातकव्रतानि १० सायं प्रातर्यदशनीयं स्यात्तेनान्नेन वैश्वदेवंब-लिमुपहृत्य ब्राह्मणक्षत्रियविट्शूद्रा नभ्यागतान्यथाशक्तिपूजयेत् ११ यदि बहूनां न शक्नुयादेकस्मै गुणवते दद्यात् १२ यो वा प्रथममुपगतः स्यात् १३ शूद्र श्चेदागतस्तं कर्मणि नियुञ्ज्यात् १४ श्रोत्रियाय वाग्रं दद्यात् १५ ये नित्या भाक्तिकाः स्युस्तेषामनुपरोधेन संविभागो विहितः १६ न त्वेव कदाचिददत्त्वा भुञ्जीत १७-१ अथाप्यत्रान्नगीतौ श्लोका-वुदाहरन्ति १७-२ यो मामदत्त्वा पितृदेवताभ्योभृत्यातिथीनां च सुहृ-ज्जनस्य १८-१ संपन्नमश्नन्विषमत्ति मोहात्तमद्म्यहं तस्य चमृत्युरस्मि १८-२ हुताग्निहोत्रः कृतवैश्वदेवः पूज्यातिथीन्भृत्यजनावशिष्टम् १८-३ तुष्टः शुचिः श्रद्दधदत्ति यो मां तस्यामृतं स्यांस च मां भुनक्ति १९-१ सुब्राह्मणश्रोत्रियवेदपारगेभ्योगुर्वर्थनिवेशाउषधार्थवृत्त्य्क्षीणयक्ष्य-माणाध्ययनाध्वसंयोगवैश्वजितेषु द्र व्यसंविभागो यथाशक्ति कार्यो बहिर्वेदिभिक्षमाणेषु १९-२ कृतान्नमितरेषु २० सुप्रक्षालितपादपाणि-राचान्तः शुचौ संवृते देशेऽन्नमुपहृतमुपसंगृह्य कामक्रोधद्रो हलोभमो-हानपहत्य सर्वाभिरङ्गुलीभिः शब्दमकुर्वन्प्राश्नीयात् २१ ५ n ip<@xeW' p;} y;muTsOjet( 1 m;'smTSyitls'sO·p[;xnep ¬p-SpOXy;ɦmÉ.mOxet( 2 aStÉmte c ;nm( 3 p;l;xm;sn' p;duk dNt/;vnÉmit vjRyet( 4 noTs©¹¥' .=yet( 5 a;sN´;' n .uïIt 6 vw,v' d<@Ö /;rye&KmkÚ<@le c 7 pd; p;dSy p[=;lnmÉ/Ï;n' c vjRyet( 8 n bihm;Rl;' /;ryet( 9 sUyRmudy;Stmye n inrI=et 10 neN{ /nuárit prSmw p[b[Uy;t( 11 yid b[Uy;Nm na piNDafeSaM pA tr?yAmutsqjet 1 mAMsamatsyatilasaMsqSTaprAfane'pa upa-spqfyAgnimabhimqfet 2 astamite ca snAnam 3 pAlAfamAsanaM pAduke dantadhAvanamiti varjayet 4 notsazge'nnaM bhakSayet 5 AsandyAM na bhuxjIta 6 vaiNavaM daNDaM dhArayedrukmakuNDale ca 7 padA pAdasya prakSAlanamadhiSThAnaM ca varjayet 8 na bahirmAlAM dhArayet 9 sUryamudayAstamaye na nirIkSeta 10 nendra dhanuriti parasmai prabrUyAt 11 yadi brUyAnmaNydhanurityeva brUyAt 12 puradvArIndra kIlaparighAvantareNa nAtIyAt 13 plezkhayorantareNa na ga-cchet 14 vatsatantIM ca nopari gacchet 15 bhasmAsthyroma-tuSakapAlApasnAnAni nAdhitiSThet 16 gAM dhayantIM na parasmai prabrUyAt 17 nAdhenumadhenuriti brUyAt 18 yadi brUyAddhenuM bhavyetyeva brUyAt 19 fuktA rUkSAH paruSA vAco na brUyAt 20 naiko'dhvAnaM vrajet 21 na patitairna striyA na fUdre Na 22 na pratisAyaM vrajet 23 na nagnaH snAyAt 24 na naktaM snAyAt 25 na nadIM bAhukastaret 26 na kUpamavekSeta 27 na gartamavekSeta 28 na tatropavifedyata enamanya utthApayet 29-1 panthA deyo brAhmaNAya gave rAjxe hyacakSuSe 29-2 vqddhAya bhArataptAya garbhiNyai durbalAya ca 30-1 prabhUtaidhodakayavasasamitkufamAlyopani-SkramaNamADhyajanAkulamanalasasamqddhamAryajanabhUyiSThamadasyupravefyaM grAmamAvasituM yateta dhArmikaH 30-2 udapAnodake grAme brAhmaNo vqSa-lIpatiH 31-1 uSitvA dvAdafa samAH fUdra sAdharmyamqcchati 31-2 purareNukuNThitafarIrastatparipurNanetravadanafca 32-1 nagare vasansuniyatA-tmA siddhimavApsyatIti na tadasti 32-2 rathAfvagajadhAnyAnAM gavAM caiva rajaH fubham 33-1 aprafastaM samUhanyAH fvAjAvykharavAsasAm 33-2 pUjyAnpUjayet 34-1 qSyvidvannqpavaramAtulafvafurartvijaH 35-1 ete'rghyAH fAstravihitAH smqtAH kAlavibhAgafaH 35-2 qSyvi-dvannqpAH prAptAH kriyArambhe varartvijau 36 mAtulafvafurau pUjyau saMvatsaraga-tAgatau iti 37 agnyagAre gavAM madhye brAhmaNAnAM ca saMnidhau 38 svAdhyAye bhojane caiva dakSiNaM bAhumuddharet 39-1 uttaraM vAsaH kartavyaM paxcasveteSu karmasu 39-2 svAdhyAyotsargadAneSu bhojanAcAmayos tathA 40-1 havanaM bhojanaM dAnamupahAraH pratigrahaH 40-2 bahirjAnu na kAryANi tadvadAcamanaM smqtam 41-1 anne fritAni bhUtAni annaM prANamiti frutiH 41-2 tasmAdannaM pradAtavyamannaM hi paramaM haviH 42-1 hutena fAmyate pApaM hutamannena fAmyati 42-2 annaM dakSiNayA fAntimupayAtIti na na piNDafeSaM pAtr! yAmutsqjet 1 mAMsamatsyatilasaMsqSTaprAfane'pa upa-spqfyAgnimabhimqfet 2 astamite ca snAnam 3 pAlAfamAsanaM pAduke dantadhAvanamiti varjayet 4 notsazge'nnaM bhakSayet 5 AsandyAM na bhuxjIta 6 vaiNavaM daNDaM dhArayedrukmakuNDale ca 7 padA pAdasya prakSAlanamadhiSThAnaM ca varjayet 8 na bahirmAlAM dhArayet 9 sUryamudayAstamaye na nirIkSeta 10 nendra dhanuriti parasmai prabrUyAt 11 yadi brUyAnmaNydhanurityeva brUyAt 12 puradvArIndra kIlaparighAvantareNa nAtIyAt 13 plezkhayorantareNa na ga-cchet 14 vatsatantIM ca nopari gacchet 15 bhasmAsthyroma-tuSakapAlApasnAnAni nAdhitiSThet 16 gAM dhayantIM na parasmai prabrUyAt 17 nAdhenumadhenuriti brUyAt 18 yadi brUyAddhenuM bhavyetyeva brUyAt 19 fuktA rUkSAH paruSA vAco na brUyAt 20 naiko'dhvAnaM vrajet 21 na patitairna striyA na fUdre Na 22 na pratisAyaM vrajet 23 na nagnaH snAyAt 24 na naktaM snAyAt 25 na nadIM bAhukastaret 26 na kUpamavekSeta 27 na gartamavekSeta 28 na tatropavifedyata enamanya utthApayet 29-1 panthA deyo brAhmaNAya gave rAjxe hyacakSuSe 29-2 vqddhAya bhArataptAya garbhiNyai durbalAya ca 30-1 prabhUtaidhodakayavasasamitkufamAlyopani-SkramaNamADhyajanAkulamanalasasamqddhamAryajanabhUyiSThamadasyupravefyaM grAmamAvasituM yateta dhArmikaH 30-2 udapAnodake grAme brAhmaNo vqSa-lIpatiH 31-1 uSitvA dvAdafa samAH fUdra sAdharmyamqcchati 31-2 purareNukuNThitafarIrastatparipurNanetravadanafca 32-1 nagare vasansuniyatA-tmA siddhimavApsyatIti na tadasti 32-2 rathAfvagajadhAnyAnAM gavAM caiva rajaH fubham 33-1 aprafastaM samUhanyAH fvAjAvykharavAsasAm 33-2 pUjyAnpUjayet 34-1 qSyvidvannqpavaramAtulafvafurartvijaH 35-1 ete'rghyAH fAstravihitAH smqtAH kAlavibhAgafaH 35-2 qSyvi-dvannqpAH prAptAH kriyArambhe varartvijau 36 mAtulafvafurau pUjyau saMvatsaraga-tAgatau iti 37 agnyagAre gavAM madhye brAhmaNAnAM ca saMnidhau 38 svAdhyAye bhojane caiva dakSiNaM bAhumuddharet 39-1 uttaraM vAsaH kartavyaM paxcasveteSu karmasu 39-2 svAdhyAyotsargadAneSu bhojanAcAmayos tathA 40-1 havanaM bhojanaM dAnamupahAraH pratigrahaH 40-2 bahirjAnu na kAryANi tadvadAcamanaM smqtam 41-1 anne fritAni bhUtAni annaM prANamiti frutiH 41-2 tasmAdannaM pradAtavyamannaM hi paramaM haviH 42-1 hutena fAmyate pApaM hutamannena fAmyati 42-2 annaM dakSiNayA fAntimupayAtIti na न पिण्डशेषं पा त्र्?यामुत्सृजेत् १ मांसमत्स्यतिलसंसृष्टप्राशनेऽप उप-स्पृश्याग्निमभिमृशेत् २ अस्तमिते च स्नानम् ३ पालाशमासनं पादुके दन्तधावनमिति वर्जयेत् ४ नोत्सङ्गेऽन्नं भक्षयेत् ५ आसन्द्यां न भुञ्जीत ६ वैणवं दण्डं धारयेद्रुक्मकुण्डले च ७ पदा पादस्य प्रक्षालनमधिष्ठानं च वर्जयेत् ८ न बहिर्मालां धारयेत् ९ सूर्यमुदयास्तमये न निरीक्षेत १० नेन्द्र धनुरिति परस्मै प्रब्रूयात् ११ यदि ब्रूयान्मण्य्धनुरित्येव ब्रूयात् १२ पुरद्वारीन्द्र कीलपरिघावन्तरेण नातीयात् १३ प्लेङ्खयोरन्तरेण न ग-च्छेत् १४ वत्सतन्तीं च नोपरि गच्छेत् १५ भस्मास्थ्य्रोम-तुषकपालापस्नानानि नाधितिष्ठेत् १६ गां धयन्तीं न परस्मै प्रब्रूयात् १७ नाधेनुमधेनुरिति ब्रूयात् १८ यदि ब्रूयाद्धेनुं भव्येत्येव ब्रूयात् १९ शुक्ता रूक्षाः परुषा वाचो न ब्रूयात् २० नैकोऽध्वानं व्रजेत् २१ न पतितैर्न स्त्रिया न शूद्रे ण २२ न प्रतिसायं व्रजेत् २३ न नग्नः स्नायात् २४ न नक्तं स्नायात् २५ न नदीं बाहुकस्तरेत् २६ न कूपमवेक्षेत २७ न गर्तमवेक्षेत २८ न तत्रोपविशेद्यत एनमन्य उत्थापयेत् २९-१ पन्था देयो ब्राह्मणाय गवे राज्ञे ह्यचक्षुषे २९-२ वृद्धाय भारतप्ताय गर्भिण्यै दुर्बलाय च ३०-१ प्रभूतैधोदकयवससमित्कुशमाल्योपनि-ष्क्रमणमाढ्यजनाकुलमनलससमृद्धमार्यजनभूयिष्ठमदस्युप्रवेश्यं ग्राममावसितुं यतेत धार्मिकः ३०-२ उदपानोदके ग्रामे ब्राह्मणो वृष-लीपतिः ३१-१ उषित्वा द्वादश समाः शूद्र साधर्म्यमृच्छति ३१-२ पुररेणुकुण्ठितशरीरस्तत्परिपुर्णनेत्रवदनश्च ३२-१ नगरे वसन्सुनियता-त्मा सिद्धिमवाप्स्यतीति न तदस्ति ३२-२ रथाश्वगजधान्यानां गवां चैव रजः शुभम् ३३-१ अप्रशस्तं समूहन्याः श्वाजाव्य्खरवाससाम् ३३-२ पूज्यान्पूजयेत् ३४-१ ऋष्य्विद्वन्नृपवरमातुलश्वशुरर्त्विजः ३५-१ एतेऽर्घ्याः शास्त्रविहिताः स्मृताः कालविभागशः ३५-२ ऋष्य्वि-द्वन्नृपाः प्राप्ताः क्रियारम्भे वरर्त्विजौ ३६ मातुलश्वशुरौ पूज्यौ संवत्सरग-तागतौ इति ३७ अग्न्यगारे गवां मध्ये ब्राह्मणानां च संनिधौ ३८ स्वाध्याये भोजने चैव दक्षिणं बाहुमुद्धरेत् ३९-१ उत्तरं वासः कर्तव्यं पञ्चस्वेतेषु कर्मसु ३९-२ स्वाध्यायोत्सर्गदानेषु भोजनाचामयोस् तथा ४०-१ हवनं भोजनं दानमुपहारः प्रतिग्रहः ४०-२ बहिर्जानु न कार्याणि तद्वदाचमनं स्मृतम् ४१-१ अन्ने श्रितानि भूतानि अन्नं प्राणमिति श्रुतिः ४१-२ तस्मादन्नं प्रदातव्यमन्नं हि परमं हविः ४२-१ हुतेन शाम्यते पापं हुतमन्नेन शाम्यति ४२-२ अन्नं दक्षिणया शान्तिमुपयातीति न न पिण्डशेषं पात्र्! यामुत्सृजेत् १ मांसमत्स्यतिलसंसृष्टप्राशनेऽप उप-स्पृश्याग्निमभिमृशेत् २ अस्तमिते च स्नानम् ३ पालाशमासनं पादुके दन्तधावनमिति वर्जयेत् ४ नोत्सङ्गेऽन्नं भक्षयेत् ५ आसन्द्यां न भुञ्जीत ६ वैणवं दण्डं धारयेद्रुक्मकुण्डले च ७ पदा पादस्य प्रक्षालनमधिष्ठानं च वर्जयेत् ८ न बहिर्मालां धारयेत् ९ सूर्यमुदयास्तमये न निरीक्षेत १० नेन्द्र धनुरिति परस्मै प्रब्रूयात् ११ यदि ब्रूयान्मण्य्धनुरित्येव ब्रूयात् १२ पुरद्वारीन्द्र कीलपरिघावन्तरेण नातीयात् १३ प्लेङ्खयोरन्तरेण न ग-च्छेत् १४ वत्सतन्तीं च नोपरि गच्छेत् १५ भस्मास्थ्य्रोम-तुषकपालापस्नानानि नाधितिष्ठेत् १६ गां धयन्तीं न परस्मै प्रब्रूयात् १७ नाधेनुमधेनुरिति ब्रूयात् १८ यदि ब्रूयाद्धेनुं भव्येत्येव ब्रूयात् १९ शुक्ता रूक्षाः परुषा वाचो न ब्रूयात् २० नैकोऽध्वानं व्रजेत् २१ न पतितैर्न स्त्रिया न शूद्रे ण २२ न प्रतिसायं व्रजेत् २३ न नग्नः स्नायात् २४ न नक्तं स्नायात् २५ न नदीं बाहुकस्तरेत् २६ न कूपमवेक्षेत २७ न गर्तमवेक्षेत २८ न तत्रोपविशेद्यत एनमन्य उत्थापयेत् २९-१ पन्था देयो ब्राह्मणाय गवे राज्ञे ह्यचक्षुषे २९-२ वृद्धाय भारतप्ताय गर्भिण्यै दुर्बलाय च ३०-१ प्रभूतैधोदकयवससमित्कुशमाल्योपनि-ष्क्रमणमाढ्यजनाकुलमनलससमृद्धमार्यजनभूयिष्ठमदस्युप्रवेश्यं ग्राममावसितुं यतेत धार्मिकः ३०-२ उदपानोदके ग्रामे ब्राह्मणो वृष-लीपतिः ३१-१ उषित्वा द्वादश समाः शूद्र साधर्म्यमृच्छति ३१-२ पुररेणुकुण्ठितशरीरस्तत्परिपुर्णनेत्रवदनश्च ३२-१ नगरे वसन्सुनियता-त्मा सिद्धिमवाप्स्यतीति न तदस्ति ३२-२ रथाश्वगजधान्यानां गवां चैव रजः शुभम् ३३-१ अप्रशस्तं समूहन्याः श्वाजाव्य्खरवाससाम् ३३-२ पूज्यान्पूजयेत् ३४-१ ऋष्य्विद्वन्नृपवरमातुलश्वशुरर्त्विजः ३५-१ एतेऽर्घ्याः शास्त्रविहिताः स्मृताः कालविभागशः ३५-२ ऋष्य्वि-द्वन्नृपाः प्राप्ताः क्रियारम्भे वरर्त्विजौ ३६ मातुलश्वशुरौ पूज्यौ संवत्सरग-तागतौ इति ३७ अग्न्यगारे गवां मध्ये ब्राह्मणानां च संनिधौ ३८ स्वाध्याये भोजने चैव दक्षिणं बाहुमुद्धरेत् ३९-१ उत्तरं वासः कर्तव्यं पञ्चस्वेतेषु कर्मसु ३९-२ स्वाध्यायोत्सर्गदानेषु भोजनाचामयोस् तथा ४०-१ हवनं भोजनं दानमुपहारः प्रतिग्रहः ४०-२ बहिर्जानु न कार्याणि तद्वदाचमनं स्मृतम् ४१-१ अन्ने श्रितानि भूतानि अन्नं प्राणमिति श्रुतिः ४१-२ तस्मादन्नं प्रदातव्यमन्नं हि परमं हविः ४२-१ हुतेन शाम्यते पापं हुतमन्नेन शाम्यति ४२-२ अन्नं दक्षिणया शान्तिमुपयातीति न aq;t" s'?yop;snivÉ/' Vy;:y;Sy;m" 1 tIq| gTv;p[ytoÉ.-iWÿ_" p[yto v;nÉ.iWÿ_"p[=;²ltp;dp;É,rp a;cMy surÉ.mTy;-b(²l©;É.v;R¨,IÉ.ihRr athAtaH saMdhyopAsanavidhiM vyAkhyAsyAmaH 1 tIrthaM gatvAprayato'bhi-SiktaH prayato vAnabhiSiktaHprakSAlitapAdapANirapa Acamya surabhimatyA-blizgAbhirvAruNIbhirhiraNyavarNAbhiH pAvamAnIbhirvyAhqtibhiranyaifcapa-vitrairAtmAnaM prokSya prayato bhavati 2-1 athApyudAharanti 2-2 apovagAhanaM snAnaM vihitaM sArvavarNikam 3-1 mantravatprokSaNaM cApi dvijAtInAM vifiSyate , iti 3-2 sarvakarmaNAM caivArambheSu prAk saMdhyopAsanakAlAccaitenaiva pavitrasamUhenAtmAnaM prokSya prayato bhavati 4 athApyudAharanti , darbheSvAsIno darbhAndhArayamANaHsodakena pANinA pratyazmukhaH sAvitrIM sahasrakqtva Avartayet 5 prANAyAmafo vA fata-kqtvaH 6 ubhayataHpraNavAM sasaptavyAhqtikAM manasA vA dafakqtvaH 7 tribhifca prANAyAmaistAnto brahmahqdayena 8 vAruNIbhyAM rAtrimupatiSThate , imaM me varuNa , tattvAyAmIti , dvAbhyAm 9 evameva prAtaH prAzmukha-stiSThan 10 maitrIbhyAmaharupatiSThate , mitrasya carSaNIdhqtaH , mitroja-nAnyAtayatIti , dvAbhyAm 11 supUrvAmapi pUrvAmupakramyodita Aditye samApnuyAt 12 anastamita upakramya supafcAdapi pafcimAm 13 saMdhya-yofca saMpattAvahorAtrayofca saMtatyai 14-1 api cAtra prajApatigItau flo-kau bhavataH 14-2 anAgatAM tu ye pUrvAmanatItAM tu pafcimAm 15-1 saMdhyAM nopAsate viprAH kathaM te brAhmaNAH smqtAH 15-2 sAyaM prAtaH sadA saMdhyAM ye viprA no upAsate 15-3 kAmaM tAndhArmiko rAjA fUdra karmasu yojayed , iti 16-1 tatra sAyamatikrame rA tr?yupavAsaH-prAtaratikrame'harupavAsaH 16-2 sthAnAsanaphalamavApnoti 17-1 athApyudAharanti 17-2 yadupasthakqtaM pApaM padbhyAM vA yatkqtaM bhavet 17-3 bAhubhyAM manasA vApi vAcA vA yatkqtaM bhavet 18-1 efsAyaM saMdhyAmupasthAya tena tasmAtpramucyate 18-2 rA tr?yA cApi saMdhIyate na cainaM varuNo gqhNAti 19 evameva prAtarupasthAya rA tr?ykqtAtpApAtpramucyate 20 ahnA cApi saMdhIyate mitrafcainaM gopAyatyAdityafcainaM svargaM loka-munnayati 21 sa evamevAharaharahorAtrayoH saMdhiSUpatiSThamAnobrahmapUto brahmabhUto brAhmaNaH fAstramanuvartamAno brahmalokamabhijayatIti vijxAyate athAtaH saMdhyopAsanavidhiM vyAkhyAsyAmaH 1 tIrthaM gatvAprayato'bhi-SiktaH prayato vAnabhiSiktaHprakSAlitapAdapANirapa Acamya surabhimatyA-blizgAbhirvAruNIbhirhiraNyavarNAbhiH pAvamAnIbhirvyAhqtibhiranyaifcapa-vitrairAtmAnaM prokSya prayato bhavati 2-1 athApyudAharanti 2-2 apovagAhanaM snAnaM vihitaM sArvavarNikam 3-1 mantravatprokSaNaM cApi dvijAtInAM vifiSyate , iti 3-2 sarvakarmaNAM caivArambheSu prAk saMdhyopAsanakAlAccaitenaiva pavitrasamUhenAtmAnaM prokSya prayato bhavati 4 athApyudAharanti , darbheSvAsIno darbhAndhArayamANaHsodakena pANinA pratyazmukhaH sAvitrIM sahasrakqtva Avartayet 5 prANAyAmafo vA fata-kqtvaH 6 ubhayataHpraNavAM sasaptavyAhqtikAM manasA vA dafakqtvaH 7 tribhifca prANAyAmaistAnto brahmahqdayena 8 vAruNIbhyAM rAtrimupatiSThate , imaM me varuNa , tattvAyAmIti , dvAbhyAm 9 evameva prAtaH prAzmukha-stiSThan 10 maitrIbhyAmaharupatiSThate , mitrasya carSaNIdhqtaH , mitroja-nAnyAtayatIti , dvAbhyAm 11 supUrvAmapi pUrvAmupakramyodita Aditye samApnuyAt 12 anastamita upakramya supafcAdapi pafcimAm 13 saMdhya-yofca saMpattAvahorAtrayofca saMtatyai 14-1 api cAtra prajApatigItau flo-kau bhavataH 14-2 anAgatAM tu ye pUrvAmanatItAM tu pafcimAm 15-1 saMdhyAM nopAsate viprAH kathaM te brAhmaNAH smqtAH 15-2 sAyaM prAtaH sadA saMdhyAM ye viprA no upAsate 15-3 kAmaM tAndhArmiko rAjA fUdra karmasu yojayed , iti 16-1 tatra sAyamatikrame rAtr! yupavAsaH-prAtaratikrame'harupavAsaH 16-2 sthAnAsanaphalamavApnoti 17-1 athApyudAharanti 17-2 yadupasthakqtaM pApaM padbhyAM vA yatkqtaM bhavet 17-3 bAhubhyAM manasA vApi vAcA vA yatkqtaM bhavet 18-1 efsAyaM saMdhyAmupasthAya tena tasmAtpramucyate 18-2 rAtr! yA cApi saMdhIyate na cainaM varuNo gqhNAti 19 evameva prAtarupasthAya rAtr! ykqtAtpApAtpramucyate 20 ahnA cApi saMdhIyate mitrafcainaM gopAyatyAdityafcainaM svargaM loka-munnayati 21 sa evamevAharaharahorAtrayoH saMdhiSUpatiSThamAnobrahmapUto brahmabhUto brAhmaNaH fAstramanuvartamAno brahmalokamabhijayatIti vijxAyate अथातः संध्योपासनविधिं व्याख्यास्यामः १ तीर्थं गत्वाप्रयतोऽभि-षिक्तः प्रयतो वानभिषिक्तःप्रक्षालितपादपाणिरप आचम्य सुरभिमत्या-ब्लिङ्गाभिर्वारुणीभिर्हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिर्व्याहृतिभिरन्यैश्चप-वित्रैरात्मानं प्रोक्ष्य प्रयतो भवति २-१ अथाप्युदाहरन्ति २-२ अपोवगाहनं स्नानं विहितं सार्ववर्णिकम् ३-१ मन्त्रवत्प्रोक्षणं चापि द्विजातीनां विशिष्यते । इति ३-२ सर्वकर्मणां चैवारम्भेषु प्राक् संध्योपासनकालाच्चैतेनैव पवित्रसमूहेनात्मानं प्रोक्ष्य प्रयतो भवति ४ अथाप्युदाहरन्ति । दर्भेष्वासीनो दर्भान्धारयमाणःसोदकेन पाणिना प्रत्यङ्मुखः सावित्रीं सहस्रकृत्व आवर्तयेत् ५ प्राणायामशो वा शत-कृत्वः ६ उभयतःप्रणवां ससप्तव्याहृतिकां मनसा वा दशकृत्वः ७ त्रिभिश्च प्राणायामैस्तान्तो ब्रह्महृदयेन ८ वारुणीभ्यां रात्रिमुपतिष्ठते । इमं मे वरुण । तत्त्वायामीति । द्वाभ्याम् ९ एवमेव प्रातः प्राङ्मुख-स्तिष्ठन् १० मैत्रीभ्यामहरुपतिष्ठते । मित्रस्य चर्षणीधृतः । मित्रोज-नान्यातयतीति । द्वाभ्याम् ११ सुपूर्वामपि पूर्वामुपक्रम्योदित आदित्ये समाप्नुयात् १२ अनस्तमित उपक्रम्य सुपश्चादपि पश्चिमाम् १३ संध्य-योश्च संपत्तावहोरात्रयोश्च संतत्यै १४-१ अपि चात्र प्रजापतिगीतौ श्लो-कौ भवतः १४-२ अनागतां तु ये पूर्वामनतीतां तु पश्चिमाम् १५-१ संध्यां नोपासते विप्राः कथं ते ब्राह्मणाः स्मृताः १५-२ सायं प्रातः सदा संध्यां ये विप्रा नो उपासते १५-३ कामं तान्धार्मिको राजा शूद्र कर्मसु योजयेद् । इति १६-१ तत्र सायमतिक्रमे रा त्र्?युपवासः-प्रातरतिक्रमेऽहरुपवासः १६-२ स्थानासनफलमवाप्नोति १७-१ अथाप्युदाहरन्ति १७-२ यदुपस्थकृतं पापं पद्भ्यां वा यत्कृतं भवेत् १७-३ बाहुभ्यां मनसा वापि वाचा वा यत्कृतं भवेत् १८-१ एश्सायं संध्यामुपस्थाय तेन तस्मात्प्रमुच्यते १८-२ रा त्र्?या चापि संधीयते न चैनं वरुणो गृह्णाति १९ एवमेव प्रातरुपस्थाय रा त्र्?य्कृतात्पापात्प्रमुच्यते २० अह्ना चापि संधीयते मित्रश्चैनं गोपायत्यादित्यश्चैनं स्वर्गं लोक-मुन्नयति २१ स एवमेवाहरहरहोरात्रयोः संधिषूपतिष्ठमानोब्रह्मपूतो ब्रह्मभूतो ब्राह्मणः शास्त्रमनुवर्तमानो ब्रह्मलोकमभिजयतीति विज्ञायते अथातः संध्योपासनविधिं व्याख्यास्यामः १ तीर्थं गत्वाप्रयतोऽभि-षिक्तः प्रयतो वानभिषिक्तःप्रक्षालितपादपाणिरप आचम्य सुरभिमत्या-ब्लिङ्गाभिर्वारुणीभिर्हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिर्व्याहृतिभिरन्यैश्चप-वित्रैरात्मानं प्रोक्ष्य प्रयतो भवति २-१ अथाप्युदाहरन्ति २-२ अपोवगाहनं स्नानं विहितं सार्ववर्णिकम् ३-१ मन्त्रवत्प्रोक्षणं चापि द्विजातीनां विशिष्यते । इति ३-२ सर्वकर्मणां चैवारम्भेषु प्राक् संध्योपासनकालाच्चैतेनैव पवित्रसमूहेनात्मानं प्रोक्ष्य प्रयतो भवति ४ अथाप्युदाहरन्ति । दर्भेष्वासीनो दर्भान्धारयमाणःसोदकेन पाणिना प्रत्यङ्मुखः सावित्रीं सहस्रकृत्व आवर्तयेत् ५ प्राणायामशो वा शत-कृत्वः ६ उभयतःप्रणवां ससप्तव्याहृतिकां मनसा वा दशकृत्वः ७ त्रिभिश्च प्राणायामैस्तान्तो ब्रह्महृदयेन ८ वारुणीभ्यां रात्रिमुपतिष्ठते । इमं मे वरुण । तत्त्वायामीति । द्वाभ्याम् ९ एवमेव प्रातः प्राङ्मुख-स्तिष्ठन् १० मैत्रीभ्यामहरुपतिष्ठते । मित्रस्य चर्षणीधृतः । मित्रोज-नान्यातयतीति । द्वाभ्याम् ११ सुपूर्वामपि पूर्वामुपक्रम्योदित आदित्ये समाप्नुयात् १२ अनस्तमित उपक्रम्य सुपश्चादपि पश्चिमाम् १३ संध्य-योश्च संपत्तावहोरात्रयोश्च संतत्यै १४-१ अपि चात्र प्रजापतिगीतौ श्लो-कौ भवतः १४-२ अनागतां तु ये पूर्वामनतीतां तु पश्चिमाम् १५-१ संध्यां नोपासते विप्राः कथं ते ब्राह्मणाः स्मृताः १५-२ सायं प्रातः सदा संध्यां ये विप्रा नो उपासते १५-३ कामं तान्धार्मिको राजा शूद्र कर्मसु योजयेद् । इति १६-१ तत्र सायमतिक्रमे रात्र्! युपवासः-प्रातरतिक्रमेऽहरुपवासः १६-२ स्थानासनफलमवाप्नोति १७-१ अथाप्युदाहरन्ति १७-२ यदुपस्थकृतं पापं पद्भ्यां वा यत्कृतं भवेत् १७-३ बाहुभ्यां मनसा वापि वाचा वा यत्कृतं भवेत् १८-१ एश्सायं संध्यामुपस्थाय तेन तस्मात्प्रमुच्यते १८-२ रात्र्! या चापि संधीयते न चैनं वरुणो गृह्णाति १९ एवमेव प्रातरुपस्थाय रात्र्! य्कृतात्पापात्प्रमुच्यते २० अह्ना चापि संधीयते मित्रश्चैनं गोपायत्यादित्यश्चैनं स्वर्गं लोक-मुन्नयति २१ स एवमेवाहरहरहोरात्रयोः संधिषूपतिष्ठमानोब्रह्मपूतो ब्रह्मभूतो ब्राह्मणः शास्त्रमनुवर्तमानो ब्रह्मलोकमभिजयतीति विज्ञायते aq hSt* p[=;Ly km<@lu' mO²Tp<@Ö c s'gOç tIq| gTv; i]" p;d* p[=;lyte i]r;Tm;n' 1 aq hwk B¨vte ) Xmx;nm;po devgOh' goÏ' y] cb[;÷,; ap[=;Ly p;d* t¥ p[ve·VyÉmit 2-1 aq;poÉ.p[p´te 2-2 ihr atha hastau prakSAlya kamaNDaluM mqtpiNDaM ca saMgqhya tIrthaM gatvA triH pAdau prakSAlayate trirAtmAnaM 1 atha haike bruvate , fmafAnamApo devagqhaM goSThaM yatra cabrAhmaNA aprakSAlya pAdau tanna praveSTavyamiti 2-1 athApo'bhiprapadyate 2-2 hiraNyafqzgaM varuNaM prapadye tIrthaM me dehi yAcitaH 3-1 yanmayA bhuktamasAdhUnAM pApebhyafca pratigrahaH 3-2 yanme manasA vAcA karmaNA vA duSkqtaM kqtam 3-3 tanna indra ?o varuNo bqhaspatiH savitA ca punantupunaHpunaH , iti 3-4 athAxjalinApa upahanti , sumitrA na Apa oSadhayaH santviti 4 tAM difaM nirukSati yasyAmasya difi dveSyo bhavati , durmitrAstasmai bhUyAsuryo'smAndveSTi yaM ca vayaM dviSma iti 5 athApa upaspqfya triH pradakSiNamudakamAvartayati , yadapAM kruraM yadamedhyaM yadafAntaM tadapagacchatAditi 6 apsu nimajjyonmajjya 7 nApsu sataH prayamaNaM vidyate na vAsaHpalpUlanaMnopasparfanam 8 yadyuparuddhAH syuretenopatiSThate , namo'gnaye'psumatenama indra ?Aya namo varuNAya namo vAruNyai namo'dbhya iti 9-1 uttIryAcamyAcAntaH puna-rAcAmet 9-2 ApaH punantu pqthivIM pqthivI pUtApunAtu mAm , punantu brahmaNaspatirbrahma pUtA punAtu mAm 10-1 yaducchiSTamabhojyaM yadvA dufcaritaM mama , sarvaMpunantu mAmApo'satAM ca pratigrahaM svAheti 10-2 pavitre kqtvAdbhirmArjayati Apo hi SThA mayobhuva ititisqbhiH hiraNyavarNAH fucayaH pAvakA iti catasqbhiH pavamAnaHsuvarjana iti etenAnuvA-kenamArjayitvAntarjalagato'ghamarSaNena trInprANAyAmAndhArayitvottIrya vAsaH pIDayitvA prakSAlitopavAtAnyakliSTAni vAsAMsi paridhAyApa Acamya darbheSvAsIno darbhAndhArayamANaH prAzmukhaH sAvitrIM sahasrakqtva-Avartayecchatakqtvo'parimitakqtvo vA dafAvaram 11 athAdityamupa-tiSThate , udvayaM tamasaspari , udu tyam , citram , tac cakSurdevahitam , ya udagAditi 12 athApyudAharanti , praNavo vyAhqtayaH sAvitrI cetyetepaxca brahmayajxA aharaharbrAhmaNaM kilbiSAtpAvayanti 13 pUtaH paxca- atha hastau prakSAlya kamaNDaluM mqtpiNDaM ca saMgqhya tIrthaM gatvA triH pAdau prakSAlayate trirAtmAnaM 1 atha haike bruvate , fmafAnamApo devagqhaM goSThaM yatra cabrAhmaNA aprakSAlya pAdau tanna praveSTavyamiti 2-1 athApo'bhiprapadyate 2-2 hiraNyafqzgaM varuNaM prapadye tIrthaM me dehi yAcitaH 3-1 yanmayA bhuktamasAdhUnAM pApebhyafca pratigrahaH 3-2 yanme manasA vAcA karmaNA vA duSkqtaM kqtam 3-3 tanna indro varuNo bqhaspatiH savitA ca punantupunaHpunaH , iti 3-4 athAxjalinApa upahanti , sumitrA na Apa oSadhayaH santviti 4 tAM difaM nirukSati yasyAmasya difi dveSyo bhavati , durmitrAstasmai bhUyAsuryo'smAndveSTi yaM ca vayaM dviSma iti 5 athApa upaspqfya triH pradakSiNamudakamAvartayati , yadapAM kruraM yadamedhyaM yadafAntaM tadapagacchatAditi 6 apsu nimajjyonmajjya 7 nApsu sataH prayamaNaM vidyate na vAsaHpalpUlanaMnopasparfanam 8 yadyuparuddhAH syuretenopatiSThate , namo'gnaye'psumatenama indrA ya namo varuNAya namo vAruNyai namo'dbhya iti 9-1 uttIryAcamyAcAntaH puna-rAcAmet 9-2 ApaH punantu pqthivIM pqthivI pUtApunAtu mAm , punantu brahmaNaspatirbrahma pUtA punAtu mAm 10-1 yaducchiSTamabhojyaM yadvA dufcaritaM mama , sarvaMpunantu mAmApo'satAM ca pratigrahaM svAheti 10-2 pavitre kqtvAdbhirmArjayati Apo hi SThA mayobhuva ititisqbhiH hiraNyavarNAH fucayaH pAvakA iti catasqbhiH pavamAnaHsuvarjana iti etenAnuvA-kenamArjayitvAntarjalagato'ghamarSaNena trInprANAyAmAndhArayitvottIrya vAsaH pIDayitvA prakSAlitopavAtAnyakliSTAni vAsAMsi paridhAyApa Acamya darbheSvAsIno darbhAndhArayamANaH prAzmukhaH sAvitrIM sahasrakqtva-Avartayecchatakqtvo'parimitakqtvo vA dafAvaram 11 athAdityamupa-tiSThate , udvayaM tamasaspari , udu tyam , citram , tac cakSurdevahitam , ya udagAditi 12 athApyudAharanti , praNavo vyAhqtayaH sAvitrI cetyetepaxca brahmayajxA aharaharbrAhmaNaM kilbiSAtpAvayanti 13 pUtaH paxca- अथ हस्तौ प्रक्षाल्य कमण्डलुं मृत्पिण्डं च संगृह्य तीर्थं गत्वा त्रिः पादौ प्रक्षालयते त्रिरात्मानं १ अथ हैके ब्रुवते । श्मशानमापो देवगृहं गोष्ठं यत्र चब्राह्मणा अप्रक्षाल्य पादौ तन्न प्रवेष्टव्यमिति २-१ अथापोऽभिप्रपद्यते २-२ हिरण्यशृङ्गं वरुणं प्रपद्ये तीर्थं मे देहि याचितः ३-१ यन्मया भुक्तमसाधूनां पापेभ्यश्च प्रतिग्रहः ३-२ यन्मे मनसा वाचा कर्मणा वा दुष्कृतं कृतम् ३-३ तन्न इन्द्र ?ो वरुणो बृहस्पतिः सविता च पुनन्तुपुनःपुनः । इति ३-४ अथाञ्जलिनाप उपहन्ति । सुमित्रा न आप ओषधयः सन्त्विति ४ तां दिशं निरुक्षति यस्यामस्य दिशि द्वेष्यो भवति । दुर्मित्रास्तस्मै भूयासुर्योऽस्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्म इति ५ अथाप उपस्पृश्य त्रिः प्रदक्षिणमुदकमावर्तयति । यदपां क्रुरं यदमेध्यं यदशान्तं तदपगच्छतादिति ६ अप्सु निमज्ज्योन्मज्ज्य ७ नाप्सु सतः प्रयमणं विद्यते न वासःपल्पूलनंनोपस्पर्शनम् ८ यद्युपरुद्धाः स्युरेतेनोपतिष्ठते । नमोऽग्नयेऽप्सुमतेनम इन्द्र ?ाय नमो वरुणाय नमो वारुण्यै नमोऽद्भ्य इति ९-१ उत्तीर्याचम्याचान्तः पुन-राचामेत् ९-२ आपः पुनन्तु पृथिवीं पृथिवी पूतापुनातु माम् । पुनन्तु ब्रह्मणस्पतिर्ब्रह्म पूता पुनातु माम् १०-१ यदुच्छिष्टमभोज्यं यद्वा दुश्चरितं मम । सर्वंपुनन्तु मामापोऽसतां च प्रतिग्रहं स्वाहेति १०-२ पवित्रे कृत्वाद्भिर्मार्जयति आपो हि ष्ठा मयोभुव इतितिसृभिः हिरण्यवर्णाः शुचयः पावका इति चतसृभिः पवमानःसुवर्जन इति एतेनानुवा-केनमार्जयित्वान्तर्जलगतोऽघमर्षणेन त्रीन्प्राणायामान्धारयित्वोत्तीर्य वासः पीडयित्वा प्रक्षालितोपवातान्यक्लिष्टानि वासांसि परिधायाप आचम्य दर्भेष्वासीनो दर्भान्धारयमाणः प्राङ्मुखः सावित्रीं सहस्रकृत्व-आवर्तयेच्छतकृत्वोऽपरिमितकृत्वो वा दशावरम् ११ अथादित्यमुप-तिष्ठते । उद्वयं तमसस्परि । उदु त्यम् । चित्रम् । तच् चक्षुर्देवहितम् । य उदगादिति १२ अथाप्युदाहरन्ति । प्रणवो व्याहृतयः सावित्री चेत्येतेपञ्च ब्रह्मयज्ञा अहरहर्ब्राह्मणं किल्बिषात्पावयन्ति १३ पूतः पञ्च- अथ हस्तौ प्रक्षाल्य कमण्डलुं मृत्पिण्डं च संगृह्य तीर्थं गत्वा त्रिः पादौ प्रक्षालयते त्रिरात्मानं १ अथ हैके ब्रुवते । श्मशानमापो देवगृहं गोष्ठं यत्र चब्राह्मणा अप्रक्षाल्य पादौ तन्न प्रवेष्टव्यमिति २-१ अथापोऽभिप्रपद्यते २-२ हिरण्यशृङ्गं वरुणं प्रपद्ये तीर्थं मे देहि याचितः ३-१ यन्मया भुक्तमसाधूनां पापेभ्यश्च प्रतिग्रहः ३-२ यन्मे मनसा वाचा कर्मणा वा दुष्कृतं कृतम् ३-३ तन्न इन्द्रो वरुणो बृहस्पतिः सविता च पुनन्तुपुनःपुनः । इति ३-४ अथाञ्जलिनाप उपहन्ति । सुमित्रा न आप ओषधयः सन्त्विति ४ तां दिशं निरुक्षति यस्यामस्य दिशि द्वेष्यो भवति । दुर्मित्रास्तस्मै भूयासुर्योऽस्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्म इति ५ अथाप उपस्पृश्य त्रिः प्रदक्षिणमुदकमावर्तयति । यदपां क्रुरं यदमेध्यं यदशान्तं तदपगच्छतादिति ६ अप्सु निमज्ज्योन्मज्ज्य ७ नाप्सु सतः प्रयमणं विद्यते न वासःपल्पूलनंनोपस्पर्शनम् ८ यद्युपरुद्धाः स्युरेतेनोपतिष्ठते । नमोऽग्नयेऽप्सुमतेनम इन्द्रा य नमो वरुणाय नमो वारुण्यै नमोऽद्भ्य इति ९-१ उत्तीर्याचम्याचान्तः पुन-राचामेत् ९-२ आपः पुनन्तु पृथिवीं पृथिवी पूतापुनातु माम् । पुनन्तु ब्रह्मणस्पतिर्ब्रह्म पूता पुनातु माम् १०-१ यदुच्छिष्टमभोज्यं यद्वा दुश्चरितं मम । सर्वंपुनन्तु मामापोऽसतां च प्रतिग्रहं स्वाहेति १०-२ पवित्रे कृत्वाद्भिर्मार्जयति आपो हि ष्ठा मयोभुव इतितिसृभिः हिरण्यवर्णाः शुचयः पावका इति चतसृभिः पवमानःसुवर्जन इति एतेनानुवा-केनमार्जयित्वान्तर्जलगतोऽघमर्षणेन त्रीन्प्राणायामान्धारयित्वोत्तीर्य वासः पीडयित्वा प्रक्षालितोपवातान्यक्लिष्टानि वासांसि परिधायाप आचम्य दर्भेष्वासीनो दर्भान्धारयमाणः प्राङ्मुखः सावित्रीं सहस्रकृत्व-आवर्तयेच्छतकृत्वोऽपरिमितकृत्वो वा दशावरम् ११ अथादित्यमुप-तिष्ठते । उद्वयं तमसस्परि । उदु त्यम् । चित्रम् । तच् चक्षुर्देवहितम् । य उदगादिति १२ अथाप्युदाहरन्ति । प्रणवो व्याहृतयः सावित्री चेत्येतेपञ्च ब्रह्मयज्ञा अहरहर्ब्राह्मणं किल्बिषात्पावयन्ति १३ पूतः पञ्च- aom( aɦ" p[j;pit" somo ¨{ oiditbROhSpit"sp;R Tyet;in p[;GÃ;r;É, dwvt;in sn=];É, sg[h;É,s;hor;];É, smuôt;Rin tpRy;Ém ) ao' vsU' tpRy;Ém 1 ao' iptroyRm; .g" sivt; Tv·; v;yuárN{ ;¦I Tyet;in d²=,Ã;r;É, dwvt;in sn=];-É,sg[h;É, s;hor;];É, smuôt;Rin tpRy;Ém ) ao' ¨{ ;'tpRy;Ém 2 ao' Ém] N{ o mh;iptr a;po ive dev; b[÷;ivã,uárTyet;in p[TyGÃ;r;É, dwvt;in sn=];É, sg[h;É,s;hor;];É, smuôt;Rin tpRy;Ém ) aom;idTy;' tpRy;Ém 3 ao' vsvo v¨,oj Ekp;dihbuRÞy"pUW;Én* ym Tyet;NyudGÃ;r;É, dwvt;in sn=];-É,sg[h;É, s;hor;];É, smuôt;Rin tpRy;Ém ) ao' iv;Ndev;'-StpRy;Ém ) ao' s;?y;' tpRy;Ém 4 ao' b[÷;,' tpRy;Ém ) ao' p[j;pit' tpRy;Ém ) ao' ctumRu%' tpRy;Ém ) ao' prmeiÏn' tpRy;Ém ) ao' ihr om agniH prajApatiH somo rudra ?o'ditirbqhaspatiHsarpA ityetAni prAgdvArANi daivatAni sanakSatrANi sagrahANisAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , oM vasUMfca tarpayAmi 1 oM pitaro'ryamA bhagaH savitA tvaSTA vAyurindra ?AgnI ityetAni dakSiNadvArANi daivatAni sanakSatrA-NisagrahANi sAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , oM rudra ?AMfcatarpayAmi 2 oM mitra indra ?o mahApitara Apo vifve devA brahmAviSNurityetAni pratyagdvArANi daivatAni sanakSatrANi sagrahANisAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , omAdityAMfca tarpayAmi 3 oM vasavo varuNo'ja ekapAdahirbudhnyaHpUSAfvinau yama ityetAnyudagdvArANi daivatAni sanakSatrA-NisagrahANi sAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , oM vifvAndevAM-starpayAmi , oM sAdhyAMfca tarpayAmi 4 oM brahmANaM tarpayAmi , oM prajApatiM tarpayAmi , oM caturmukhaM tarpayAmi , oM parameSThinaM tarpayAmi , oM hiraNyagarbhaMtarpayAmi , oM svayaMbhuvaM tarpayAmi , oM brahmapArSadAM-starpayAmi , oM brahmapArSadIfcatarpayAmi , omagniM tarpayAmi , oM vAyuMtarpayAmi , oM varuNaM tarpayAmi , oM sUryaMtarpayAmi , oM candra masaM tarpayAmi , oM nakSatrANi tarpayAmi , oM sadyojAtaM tarpayAmi , oM bhUH puruSaM tarpayAmi , oM bhuvaH puruSaMtarpayAmi , oM suvaH puruSaM tarpayAmi , oM bhUrbhuvaH suvaH puruSaMtarpayAmi , oM bhUstarpayAmi , oM bhuvastarpayAmi , oM suvastarpayAmi , oM mahastarpayAmi , oM jana-starpayAmi , oM tapastarpayAmi , oM satyaM tarpayAmi 5-1 oM bhavaM devaM tarpayAmi , oM farvaM devamtarpayAmi , omIfAnaM devaM tarpayAmi , oM pafupatiM devaM tarpayAmi , oM rudraM devaM tarpayAmi , omugraM devaM tarpayAmi , oM bhImaM devaMtarpayAmi , oM mahAntaM devaM tarpayAmi 5-2 oM bhavasya devasya patnIM tarpayAmi , oM farvasya devasyapatnIM tarpayAmi , omIfAnasya devasya patnIM tarpayAmi , oMpafupaterdevasya patnIM tarpayAmi , oM rudra sya devasya patnIMtarpayAmi , omugrasya devasya patnIM tarpayAmi , oM bhImasya devasyapatnIM tarpayAmi , oM mahato devasya patnIM tarpayAmi 6-1 oM bhavasya devasya sutaM tarpayAmi , oM farvasya devasyasutaM tarpayAmi , omIfAnasya devasya sutaM tarpayAmi , oM pafupaterdevasya sutaM tarpayAmi , oM rudra sya devasya sutaM tarpayAmi , omugrasya devasya sutaM tarpayAmi , oM bhImasya devasya sutaM tarpayAmi , oM mahato devasya sutaM tarpayAmi , oM rudra ?AMstarpayAmi , oM rudra pArSadAMstarpayAmi , oM rudra pArSadIfca tarpayAmi 6-2 oM vighnaM tarpayAmi , oM vinAyakaM tarpayAmi , oM vIraM tarpayAmi , oM sthUlaM tarpayAmi , oM varadaM tarpayAmi , oM hastimukhaM tarpayAmi , oM vakratuNDaM tarpayAmi , om ekadantaM tarpayAmi , oM lambodaraM tarpayAmi , oM vighnapArSa-dAMstarpayAmi , oM vighnapArSadIfca tarpayAmi 7 oM sanatkumAraM tarpayAmi , oM skandaMtarpayAmi , om indraM tarpayAmi , oM SaSThIMtarpayAmi , oM SaNmukhaM tarpayAmi , oM jayantaM tarpayAmi , oM vifAkhaM tarpayAmi , oM mahAsenaM tarpayAmi , oMsubrahmaNyaM tarpayAmi , oM skandapArSadAMstarpayAmi , oM skandapArSadIfca tarpayAmi 8 omAdityaM tarpayAmi , oM somaM tarpayAmi , om azgArakaM tarpayAmi , oM budhaM tarpayAmi , oM bqhaspatiM tarpayAmi , oM fukraM tarpayAmi , oM fanaifcaraM tarpayAmi , oM rAhuMtarpayAmi , oM ketuM tarpayAmi 9 oM kefavaM tarpayAmi , oM nArAyaNaM tarpayAmi , oM mAdhavaM tarpayAmi , oM govindaMtarpayAmi , oM viSNuM tarpayAmi , oM madhusUdanaM tarpayAmi , oM trivikramaM tarpayAmi , oM vAmanaM tarpayAmi , oM frIdharaM tarpayAmi , oM hqSIkefaM tarpayAmi , oM padmanAbhaMtarpayAmi , oM dAmodaraM tarpayAmi , oM friyaM devIM tarpayAmi , oM sarasvatIM devIM tarpayAmi , oM puSTiM tarpayAmi , oM tuSTiM tarpayAmi , oM garutmantaM tarpayAmi , oM viSNupArSadAMstarpayAmi , oM viSNupArSadIfca tarpayAmi 10 oM yamaM tarpayAmi , oM yamarAjaM tarpayAmi , oM dharmaM tarpayAmi , oM dharmarAjaMtarpayAmi , oM kAlaM tarpayAmi , oM nIlaMtarpayAmi , oM mqtyuM tarpayAmi , oM vaivasvataM tarpayAmi , oM citraM tarpayAmi , oM citraguptaM tarpayAmi , om audumbaraMtarpayAmi , oM vaivasvatapArSadAMstarpayAmi , oM vaivasvatapArSadIfca tarpayAmi 11 oM bhUmydevAMstarpayAmi , oM kAfyapamtarpayAmi , omantarikSaM tarpayAmi , oM vidyAM tarpayAmi , oM dhanvantariM tarpayAmi , oM dhanvantaryapArSadAMstarpayAmi , oM dhanvantaryapArSadIfca tarpayAmIti 12 atha nivItI 13-1 omqSIMstarpayAmi , oM maharSIMstarpayAmi , oM paramarSIMstarpayAmi , oM brahmarSIMstarpayAmi , oM devarSIMstarpayAmi , oM rAjarSIMstarpayAmi , oM frutarSIMstarpayAmi , oM janarqSIMstarpa-yAmi , oM taparqSIMstarpayAmi , oM satyarSIMstarpayAmi , oM saptarSIMstarpayAmi , oM kANDarSIMstarpayAmi , oM qSikAMstarpayAmi , om qSypatnIstarpayAmi , om qSyputrAMstarpayAmi , om qSypautrAMstarpayAmi 13-2 oM kANvaM baudhAyanaM tarpayAmi , om ApastambaM sUtrakAraM tarpayAmi , oM satyASADhaMhiraNyakefinaM tarpayAmi , oM vAjasaneyinaM yAjxavalkyamtarpayAmi , om AfvalAyanaM faunakaM tarpayAmi , oM vyAsaM tarpayAmi , oM vasiSThaM tarpayAmi 14-1 oM praNavaM tarpayAmi , oM vyAhqtIstarpayAmi , oM sAvitrIM tarpayAmi , oM gAyatrIM tarpayAmi , oM chandAMsi tarpayAmi , om qgvedaM tarpayAmi , oM yajurvedaMtarpayAmi , oM sAmavedaM tarpayAmi , omatharvavedaM tarpayAmi , om atharvAzgirasastarpayAmi , om itihA-sapurANAnitarpayAmi , oM sarvavedAMstarpayAmi , oM sarvadevajanAMsta- om agniH prajApatiH somo rudro 'ditirbqhaspatiHsarpA ityetAni prAgdvArANi daivatAni sanakSatrANi sagrahANisAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , O vasUMfca tarpayAmi 1 O pitaro'ryamA bhagaH savitA tvaSTA vAyurindrA gnI ityetAni dakSiNadvArANi daivatAni sanakSatrA-NisagrahANi sAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , O rudrA fcaM!tarpayAmi 2 O mitra indro mahApitara Apo vifve devA brahmAviSNurityetAni pratyagdvArANi daivatAni sanakSatrANi sagrahANisAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , omAdityAMfca tarpayAmi 3 O vasavo varuNo'ja ekapAdahirbuÞyaHpUSAfvinau yama ityetAnyudagdvArANi daivatAni sanakSatrA-NisagrahANi sAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi , O vifvAndevAM-starpayAmi , O sAdhyAMfca tarpayAmi 4 O brahmANaM tarpayAmi , O prajApatiM tarpayAmi , O caturmukhaM tarpayAmi , O parameSThinaM tarpayAmi , O hiraNyagarbhaMtarpayAmi , O svayaMbhuvaM tarpayAmi , O brahmapArSadAM-starpayAmi , O brahmapArSadIfcatarpayAmi , omagniM tarpayAmi , O vAyuMtarpayAmi , O varuNaM tarpayAmi , O sUryaMtarpayAmi , O candra masaM tarpayAmi , O nakSatrANi tarpayAmi , O sadyojAtaM tarpayAmi , O bhUH puruSaM tarpayAmi , O bhuvaH puruSaMtarpayAmi , O suvaH puruSaM tarpayAmi , O bhUrbhuvaH suvaH puruSaMtarpayAmi , O bhUstarpayAmi , O bhuvastarpayAmi , O suvastarpayAmi , O mahastarpayAmi , O jana-starpayAmi , O tapastarpayAmi , O satyaM tarpayAmi 5-1 O bhavaM devaM tarpayAmi , O farvaM devamtarpayAmi , omIfAnaM devaM tarpayAmi , O pafupatiM devaM tarpayAmi , O rudraM devaM tarpayAmi , omugraM devaM tarpayAmi , O bhImaM devaMtarpayAmi , O mahAntaM devaM tarpayAmi 5-2 O bhavasya devasya patnIM tarpayAmi , O farvasya devasyapatnIM tarpayAmi , omIfAnasya devasya patnIM tarpayAmi , Opafupaterdevasya patnIM tarpayAmi , O rudra sya devasya patnIMtarpayAmi , omugrasya devasya patnIM tarpayAmi , O bhImasya devasyapatnIM tarpayAmi , O mahato devasya patnIM tarpayAmi 6-1 O bhavasya devasya sutaM tarpayAmi , O farvasya devasyasutaM tarpayAmi , omIfAnasya devasya sutaM tarpayAmi , O pafupaterdevasya sutaM tarpayAmi , O rudra sya devasya sutaM tarpayAmi , omugrasya devasya sutaM tarpayAmi , O bhImasya devasya sutaM tarpayAmi , O mahato devasya sutaM tarpayAmi , O rudrA staM!rpayAmi , O rudra pArSadAMstarpayAmi , O rudra pArSadIfca tarpayAmi 6-2 O vighnaM tarpayAmi , O vinAyakaM tarpayAmi , O vIraM tarpayAmi , O sthUlaM tarpayAmi , O varadaM tarpayAmi , O hastimukhaM tarpayAmi , O vakratuNDaM tarpayAmi , om ekadantaM tarpayAmi , O lambodaraM tarpayAmi , O vighnapArSa-dAMstarpayAmi , O vighnapArSadIfca tarpayAmi 7 O sanatkumAraM tarpayAmi , O skandaMtarpayAmi , om indraM tarpayAmi , O SaSThIMtarpayAmi , O SaNmukhaM tarpayAmi , O jayantaM tarpayAmi , O vifAkhaM tarpayAmi , O mahAsenaM tarpayAmi , OsubrahmaNyaM tarpayAmi , O skandapArSadAMstarpayAmi , O skandapArSadIfca tarpayAmi 8 omAdityaM tarpayAmi , O somaM tarpayAmi , om azgArakaM tarpayAmi , O budhaM tarpayAmi , O bqhaspatiM tarpayAmi , O fukraM tarpayAmi , O fanaifcaraM tarpayAmi , O rAhuMtarpayAmi , O ketuM tarpayAmi 9 O kefavaM tarpayAmi , O nArAyaNaM tarpayAmi , O mAdhavaM tarpayAmi , O govindaMtarpayAmi , O viSNuM tarpayAmi , O madhusUdanaM tarpayAmi , O trivikramaM tarpayAmi , O vAmanaM tarpayAmi , O frIdharaM tarpayAmi , O hqSIkefaM tarpayAmi , O padmanAbhaMtarpayAmi , O dAmodaraM tarpayAmi , O friyaM devIM tarpayAmi , O sarasvatIM devIM tarpayAmi , O puSTiM tarpayAmi , O tuSTiM tarpayAmi , O garutmantaM tarpayAmi , O viSNupArSadAMstarpayAmi , O viSNupArSadIfca tarpayAmi 10 O yamaM tarpayAmi , O yamarAjaM tarpayAmi , O dharmaM tarpayAmi , O dharmarAjaMtarpayAmi , O kAlaM tarpayAmi , O nIlaMtarpayAmi , O mqtyuM tarpayAmi , O vaivasvataM tarpayAmi , O citraM tarpayAmi , O citraguptaM tarpayAmi , om audumbaraMtarpayAmi , O vaivasvatapArSadAMstarpayAmi , O vaivasvatapArSadIfca tarpayAmi 11 O bhUmydevAMstarpayAmi , O kAfyapamtarpayAmi , omantarikSaM tarpayAmi , O vidyAM tarpayAmi , O dhanvantariM tarpayAmi , O dhanvantaryapArSadAMstarpayAmi , O dhanvantaryapArSadIfca tarpayAmIti 12 atha nivItI 13-1 omqSIMstarpayAmi , O maharSIMstarpayAmi , O paramarSIMstarpayAmi , O brahmarSIMstarpayAmi , O devarSIMstarpayAmi , O rAjarSIMstarpayAmi , O frutarSIMstarpayAmi , O janarqSIMstarpa-yAmi , O taparqSIMstarpayAmi , O satyarSIMstarpayAmi , O saptarSIMstarpayAmi , O kANDarSIMstarpayAmi , O qSikAMstarpayAmi , om qSypatnIstarpayAmi , om qSyputrAMstarpayAmi , om qSypautrAMstarpayAmi 13-2 O kANvaM baudhAyanaM tarpayAmi , om ApastambaM sUtrakAraM tarpayAmi , O satyASADhaMhiraNyakefinaM tarpayAmi , O vAjasaneyinaM yAjxavalkyamtarpayAmi , om AfvalAyanaM faunakaM tarpayAmi , O vyAsaM tarpayAmi , O vasiSThaM tarpayAmi 14-1 O praNavaM tarpayAmi , O vyAhqtIstarpayAmi , O sAvitrIM tarpayAmi , O gAyatrIM tarpayAmi , O chandAMsi tarpayAmi , om qgvedaM tarpayAmi , O yajurvedaMtarpayAmi , O sAmavedaM tarpayAmi , omatharvavedaM tarpayAmi , om atharvAzgirasastarpayAmi , om itihA-sapurANAnitarpayAmi , O sarvavedAMstarpayAmi , O sarvadevajanAMsta- ओम् अग्निः प्रजापतिः सोमो रुद्र ?ोऽदितिर्बृहस्पतिःसर्पा इत्येतानि प्राग्द्वाराणि दैवतानि सनक्षत्राणि सग्रहाणिसाहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ओं वसूंश्च तर्पयामि १ ओं पितरोऽर्यमा भगः सविता त्वष्टा वायुरिन्द्र ?ाग्नी इत्येतानि दक्षिणद्वाराणि दैवतानि सनक्षत्रा-णिसग्रहाणि साहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ओं रुद्र ?ांश्चतर्पयामि २ ओं मित्र इन्द्र ?ो महापितर आपो विश्वे देवा ब्रह्माविष्णुरित्येतानि प्रत्यग्द्वाराणि दैवतानि सनक्षत्राणि सग्रहाणिसाहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ओमादित्यांश्च तर्पयामि ३ ओं वसवो वरुणोऽज एकपादहिर्बुध्न्यःपूषाश्विनौ यम इत्येतान्युदग्द्वाराणि दैवतानि सनक्षत्रा-णिसग्रहाणि साहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ओं विश्वान्देवां-स्तर्पयामि । ओं साध्यांश्च तर्पयामि ४ ओं ब्रह्माणं तर्पयामि । ओं प्रजापतिं तर्पयामि । ओं चतुर्मुखं तर्पयामि । ओं परमेष्ठिनं तर्पयामि । ओं हिरण्यगर्भंतर्पयामि । ओं स्वयंभुवं तर्पयामि । ओं ब्रह्मपार्षदां-स्तर्पयामि । ओं ब्रह्मपार्षदीश्चतर्पयामि । ओमग्निं तर्पयामि । ओं वायुंतर्पयामि । ओं वरुणं तर्पयामि । ओं सूर्यंतर्पयामि । ओं चन्द्र मसं तर्पयामि । ओं नक्षत्राणि तर्पयामि । ओं सद्योजातं तर्पयामि । ओं भूः पुरुषं तर्पयामि । ओं भुवः पुरुषंतर्पयामि । ओं सुवः पुरुषं तर्पयामि । ओं भूर्भुवः सुवः पुरुषंतर्पयामि । ओं भूस्तर्पयामि । ओं भुवस्तर्पयामि । ओं सुवस्तर्पयामि । ओं महस्तर्पयामि । ओं जन-स्तर्पयामि । ओं तपस्तर्पयामि । ओं सत्यं तर्पयामि ५-१ ओं भवं देवं तर्पयामि । ओं शर्वं देवम्तर्पयामि । ओमीशानं देवं तर्पयामि । ओं पशुपतिं देवं तर्पयामि । ओं रुद्रं देवं तर्पयामि । ओमुग्रं देवं तर्पयामि । ओं भीमं देवंतर्पयामि । ओं महान्तं देवं तर्पयामि ५-२ ओं भवस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ओं शर्वस्य देवस्यपत्नीं तर्पयामि । ओमीशानस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ओंपशुपतेर्देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ओं रुद्र स्य देवस्य पत्नींतर्पयामि । ओमुग्रस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ओं भीमस्य देवस्यपत्नीं तर्पयामि । ओं महतो देवस्य पत्नीं तर्पयामि ६-१ ओं भवस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ओं शर्वस्य देवस्यसुतं तर्पयामि । ओमीशानस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ओं पशुपतेर्देवस्य सुतं तर्पयामि । ओं रुद्र स्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ओमुग्रस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ओं भीमस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ओं महतो देवस्य सुतं तर्पयामि । ओं रुद्र ?ांस्तर्पयामि । ओं रुद्र पार्षदांस्तर्पयामि । ओं रुद्र पार्षदीश्च तर्पयामि ६-२ ओं विघ्नं तर्पयामि । ओं विनायकं तर्पयामि । ओं वीरं तर्पयामि । ओं स्थूलं तर्पयामि । ओं वरदं तर्पयामि । ओं हस्तिमुखं तर्पयामि । ओं वक्रतुण्डं तर्पयामि । ओम् एकदन्तं तर्पयामि । ओं लम्बोदरं तर्पयामि । ओं विघ्नपार्ष-दांस्तर्पयामि । ओं विघ्नपार्षदीश्च तर्पयामि ७ ओं सनत्कुमारं तर्पयामि । ओं स्कन्दंतर्पयामि । ओम् इन्द्रं तर्पयामि । ओं षष्ठींतर्पयामि । ओं षण्मुखं तर्पयामि । ओं जयन्तं तर्पयामि । ओं विशाखं तर्पयामि । ओं महासेनं तर्पयामि । ओंसुब्रह्मण्यं तर्पयामि । ओं स्कन्दपार्षदांस्तर्पयामि । ओं स्कन्दपार्षदीश्च तर्पयामि ८ ओमादित्यं तर्पयामि । ओं सोमं तर्पयामि । ओम् अङ्गारकं तर्पयामि । ओं बुधं तर्पयामि । ओं बृहस्पतिं तर्पयामि । ओं शुक्रं तर्पयामि । ओं शनैश्चरं तर्पयामि । ओं राहुंतर्पयामि । ओं केतुं तर्पयामि ९ ओं केशवं तर्पयामि । ओं नारायणं तर्पयामि । ओं माधवं तर्पयामि । ओं गोविन्दंतर्पयामि । ओं विष्णुं तर्पयामि । ओं मधुसूदनं तर्पयामि । ओं त्रिविक्रमं तर्पयामि । ओं वामनं तर्पयामि । ओं श्रीधरं तर्पयामि । ओं हृषीकेशं तर्पयामि । ओं पद्मनाभंतर्पयामि । ओं दामोदरं तर्पयामि । ओं श्रियं देवीं तर्पयामि । ओं सरस्वतीं देवीं तर्पयामि । ओं पुष्टिं तर्पयामि । ओं तुष्टिं तर्पयामि । ओं गरुत्मन्तं तर्पयामि । ओं विष्णुपार्षदांस्तर्पयामि । ओं विष्णुपार्षदीश्च तर्पयामि १० ओं यमं तर्पयामि । ओं यमराजं तर्पयामि । ओं धर्मं तर्पयामि । ओं धर्मराजंतर्पयामि । ओं कालं तर्पयामि । ओं नीलंतर्पयामि । ओं मृत्युं तर्पयामि । ओं वैवस्वतं तर्पयामि । ओं चित्रं तर्पयामि । ओं चित्रगुप्तं तर्पयामि । ओम् औदुम्बरंतर्पयामि । ओं वैवस्वतपार्षदांस्तर्पयामि । ओं वैवस्वतपार्षदीश्च तर्पयामि ११ ओं भूम्य्देवांस्तर्पयामि । ओं काश्यपम्तर्पयामि । ओमन्तरिक्षं तर्पयामि । ओं विद्यां तर्पयामि । ओं धन्वन्तरिं तर्पयामि । ओं धन्वन्तर्यपार्षदांस्तर्पयामि । ओं धन्वन्तर्यपार्षदीश्च तर्पयामीति १२ अथ निवीती १३-१ ओमृषींस्तर्पयामि । ओं महर्षींस्तर्पयामि । ओं परमर्षींस्तर्पयामि । ओं ब्रह्मर्षींस्तर्पयामि । ओं देवर्षींस्तर्पयामि । ओं राजर्षींस्तर्पयामि । ओं श्रुतर्षींस्तर्पयामि । ओं जनरृषींस्तर्प-यामि । ओं तपरृषींस्तर्पयामि । ओं सत्यर्षींस्तर्पयामि । ओं सप्तर्षींस्तर्पयामि । ओं काण्डर्षींस्तर्पयामि । ओं ऋषिकांस्तर्पयामि । ओम् ऋष्य्पत्नीस्तर्पयामि । ओम् ऋष्य्पुत्रांस्तर्पयामि । ओम् ऋष्य्पौत्रांस्तर्पयामि १३-२ ओं काण्वं बौधायनं तर्पयामि । ओम् आपस्तम्बं सूत्रकारं तर्पयामि । ओं सत्याषाढंहिरण्यकेशिनं तर्पयामि । ओं वाजसनेयिनं याज्ञवल्क्यम्तर्पयामि । ओम् आश्वलायनं शौनकं तर्पयामि । ओं व्यासं तर्पयामि । ओं वसिष्ठं तर्पयामि १४-१ ओं प्रणवं तर्पयामि । ओं व्याहृतीस्तर्पयामि । ओं सावित्रीं तर्पयामि । ओं गायत्रीं तर्पयामि । ओं छन्दांसि तर्पयामि । ओम् ऋग्वेदं तर्पयामि । ओं यजुर्वेदंतर्पयामि । ओं सामवेदं तर्पयामि । ओमथर्ववेदं तर्पयामि । ओम् अथर्वाङ्गिरसस्तर्पयामि । ओम् इतिहा-सपुराणानितर्पयामि । ओं सर्ववेदांस्तर्पयामि । ओं सर्वदेवजनांस्त- ओम् अग्निः प्रजापतिः सोमो रुद्रो ऽदितिर्बृहस्पतिःसर्पा इत्येतानि प्राग्द्वाराणि दैवतानि सनक्षत्राणि सग्रहाणिसाहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ॐ वसूंश्च तर्पयामि १ ॐ पितरोऽर्यमा भगः सविता त्वष्टा वायुरिन्द्रा ग्नी इत्येतानि दक्षिणद्वाराणि दैवतानि सनक्षत्रा-णिसग्रहाणि साहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ॐ रुद्रा श्चं!तर्पयामि २ ॐ मित्र इन्द्रो महापितर आपो विश्वे देवा ब्रह्माविष्णुरित्येतानि प्रत्यग्द्वाराणि दैवतानि सनक्षत्राणि सग्रहाणिसाहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ओमादित्यांश्च तर्पयामि ३ ॐ वसवो वरुणोऽज एकपादहिर्बुÞयःपूषाश्विनौ यम इत्येतान्युदग्द्वाराणि दैवतानि सनक्षत्रा-णिसग्रहाणि साहोरात्राणि समुहूर्तानि तर्पयामि । ॐ विश्वान्देवां-स्तर्पयामि । ॐ साध्यांश्च तर्पयामि ४ ॐ ब्रह्माणं तर्पयामि । ॐ प्रजापतिं तर्पयामि । ॐ चतुर्मुखं तर्पयामि । ॐ परमेष्ठिनं तर्पयामि । ॐ हिरण्यगर्भंतर्पयामि । ॐ स्वयंभुवं तर्पयामि । ॐ ब्रह्मपार्षदां-स्तर्पयामि । ॐ ब्रह्मपार्षदीश्चतर्पयामि । ओमग्निं तर्पयामि । ॐ वायुंतर्पयामि । ॐ वरुणं तर्पयामि । ॐ सूर्यंतर्पयामि । ॐ चन्द्र मसं तर्पयामि । ॐ नक्षत्राणि तर्पयामि । ॐ सद्योजातं तर्पयामि । ॐ भूः पुरुषं तर्पयामि । ॐ भुवः पुरुषंतर्पयामि । ॐ सुवः पुरुषं तर्पयामि । ॐ भूर्भुवः सुवः पुरुषंतर्पयामि । ॐ भूस्तर्पयामि । ॐ भुवस्तर्पयामि । ॐ सुवस्तर्पयामि । ॐ महस्तर्पयामि । ॐ जन-स्तर्पयामि । ॐ तपस्तर्पयामि । ॐ सत्यं तर्पयामि ५-१ ॐ भवं देवं तर्पयामि । ॐ शर्वं देवम्तर्पयामि । ओमीशानं देवं तर्पयामि । ॐ पशुपतिं देवं तर्पयामि । ॐ रुद्रं देवं तर्पयामि । ओमुग्रं देवं तर्पयामि । ॐ भीमं देवंतर्पयामि । ॐ महान्तं देवं तर्पयामि ५-२ ॐ भवस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ॐ शर्वस्य देवस्यपत्नीं तर्पयामि । ओमीशानस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ॐपशुपतेर्देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ॐ रुद्र स्य देवस्य पत्नींतर्पयामि । ओमुग्रस्य देवस्य पत्नीं तर्पयामि । ॐ भीमस्य देवस्यपत्नीं तर्पयामि । ॐ महतो देवस्य पत्नीं तर्पयामि ६-१ ॐ भवस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ॐ शर्वस्य देवस्यसुतं तर्पयामि । ओमीशानस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ॐ पशुपतेर्देवस्य सुतं तर्पयामि । ॐ रुद्र स्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ओमुग्रस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ॐ भीमस्य देवस्य सुतं तर्पयामि । ॐ महतो देवस्य सुतं तर्पयामि । ॐ रुद्रा स्तं!र्पयामि । ॐ रुद्र पार्षदांस्तर्पयामि । ॐ रुद्र पार्षदीश्च तर्पयामि ६-२ ॐ विघ्नं तर्पयामि । ॐ विनायकं तर्पयामि । ॐ वीरं तर्पयामि । ॐ स्थूलं तर्पयामि । ॐ वरदं तर्पयामि । ॐ हस्तिमुखं तर्पयामि । ॐ वक्रतुण्डं तर्पयामि । ओम् एकदन्तं तर्पयामि । ॐ लम्बोदरं तर्पयामि । ॐ विघ्नपार्ष-दांस्तर्पयामि । ॐ विघ्नपार्षदीश्च तर्पयामि ७ ॐ सनत्कुमारं तर्पयामि । ॐ स्कन्दंतर्पयामि । ओम् इन्द्रं तर्पयामि । ॐ षष्ठींतर्पयामि । ॐ षण्मुखं तर्पयामि । ॐ जयन्तं तर्पयामि । ॐ विशाखं तर्पयामि । ॐ महासेनं तर्पयामि । ॐसुब्रह्मण्यं तर्पयामि । ॐ स्कन्दपार्षदांस्तर्पयामि । ॐ स्कन्दपार्षदीश्च तर्पयामि ८ ओमादित्यं तर्पयामि । ॐ सोमं तर्पयामि । ओम् अङ्गारकं तर्पयामि । ॐ बुधं तर्पयामि । ॐ बृहस्पतिं तर्पयामि । ॐ शुक्रं तर्पयामि । ॐ शनैश्चरं तर्पयामि । ॐ राहुंतर्पयामि । ॐ केतुं तर्पयामि ९ ॐ केशवं तर्पयामि । ॐ नारायणं तर्पयामि । ॐ माधवं तर्पयामि । ॐ गोविन्दंतर्पयामि । ॐ विष्णुं तर्पयामि । ॐ मधुसूदनं तर्पयामि । ॐ त्रिविक्रमं तर्पयामि । ॐ वामनं तर्पयामि । ॐ श्रीधरं तर्पयामि । ॐ हृषीकेशं तर्पयामि । ॐ पद्मनाभंतर्पयामि । ॐ दामोदरं तर्पयामि । ॐ श्रियं देवीं तर्पयामि । ॐ सरस्वतीं देवीं तर्पयामि । ॐ पुष्टिं तर्पयामि । ॐ तुष्टिं तर्पयामि । ॐ गरुत्मन्तं तर्पयामि । ॐ विष्णुपार्षदांस्तर्पयामि । ॐ विष्णुपार्षदीश्च तर्पयामि १० ॐ यमं तर्पयामि । ॐ यमराजं तर्पयामि । ॐ धर्मं तर्पयामि । ॐ धर्मराजंतर्पयामि । ॐ कालं तर्पयामि । ॐ नीलंतर्पयामि । ॐ मृत्युं तर्पयामि । ॐ वैवस्वतं तर्पयामि । ॐ चित्रं तर्पयामि । ॐ चित्रगुप्तं तर्पयामि । ओम् औदुम्बरंतर्पयामि । ॐ वैवस्वतपार्षदांस्तर्पयामि । ॐ वैवस्वतपार्षदीश्च तर्पयामि ११ ॐ भूम्य्देवांस्तर्पयामि । ॐ काश्यपम्तर्पयामि । ओमन्तरिक्षं तर्पयामि । ॐ विद्यां तर्पयामि । ॐ धन्वन्तरिं तर्पयामि । ॐ धन्वन्तर्यपार्षदांस्तर्पयामि । ॐ धन्वन्तर्यपार्षदीश्च तर्पयामीति १२ अथ निवीती १३-१ ओमृषींस्तर्पयामि । ॐ महर्षींस्तर्पयामि । ॐ परमर्षींस्तर्पयामि । ॐ ब्रह्मर्षींस्तर्पयामि । ॐ देवर्षींस्तर्पयामि । ॐ राजर्षींस्तर्पयामि । ॐ श्रुतर्षींस्तर्पयामि । ॐ जनरृषींस्तर्प-यामि । ॐ तपरृषींस्तर्पयामि । ॐ सत्यर्षींस्तर्पयामि । ॐ सप्तर्षींस्तर्पयामि । ॐ काण्डर्षींस्तर्पयामि । ॐ ऋषिकांस्तर्पयामि । ओम् ऋष्य्पत्नीस्तर्पयामि । ओम् ऋष्य्पुत्रांस्तर्पयामि । ओम् ऋष्य्पौत्रांस्तर्पयामि १३-२ ॐ काण्वं बौधायनं तर्पयामि । ओम् आपस्तम्बं सूत्रकारं तर्पयामि । ॐ सत्याषाढंहिरण्यकेशिनं तर्पयामि । ॐ वाजसनेयिनं याज्ञवल्क्यम्तर्पयामि । ओम् आश्वलायनं शौनकं तर्पयामि । ॐ व्यासं तर्पयामि । ॐ वसिष्ठं तर्पयामि १४-१ ॐ प्रणवं तर्पयामि । ॐ व्याहृतीस्तर्पयामि । ॐ सावित्रीं तर्पयामि । ॐ गायत्रीं तर्पयामि । ॐ छन्दांसि तर्पयामि । ओम् ऋग्वेदं तर्पयामि । ॐ यजुर्वेदंतर्पयामि । ॐ सामवेदं तर्पयामि । ओमथर्ववेदं तर्पयामि । ओम् अथर्वाङ्गिरसस्तर्पयामि । ओम् इतिहा-सपुराणानितर्पयामि । ॐ सर्ववेदांस्तर्पयामि । ॐ सर्वदेवजनांस्त- pRy;Ém ) ao' svR.Ut;intpRy;mIit 14-2 9 rpayAmi , oM sarvabhUtAnitarpayAmIti 14-2 9 rpayAmi , O sarvabhUtAnitarpayAmIti 14-2 9 र्पयामि । ओं सर्वभूतानितर्पयामीति १४-२ ९ र्पयामि । ॐ सर्वभूतानितर्पयामीति १४-२ ९ aq p[;cIn;vIit ) ao' ipt¿NSv/; nmStpRy;Ém ) ao' ipt;-mh;NSv/; nmStpRy;Ém ) ao' p[ipt;mh;NSv/; nmStpRy;Ém ) ao' m;t¿" Sv/;nmStpRy;Ém ) ao' ipt;mhI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' p[ipt;mhI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' m;t;mh;NSv/; nm-StpRy;Ém ) ao' m;tu" ipt;mh;NSv/; nmStpRy;Ém ) ao' m;tu" p[ipt;mh;NSv/;nmStpRy;Ém ) ao' m;t;mhI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' m;tu" ipt;mhI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' m;tu" p[ipt;mhI" Sv/; nmStpRy;Ém 1 aom;c;y;RNSv/; nmStpRy;Ém ) aom;c;-yRpI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' guåNSv/;nmStpRy;Ém ) ao' gu¨pI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' s%INSv/; nmStpRy;Ém ) ao' s:y(pI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' D;tINSv/;nmStpRy;Ém ) ao' D;itpI" Sv/; nmStpRy;Ém ) aom( am;Ty;NSv/; nm-StpRy;Ém ) aom( am;TypI" Sv/; nmStpRy;Ém ) ao' sv;RNSv/; nmStpRy;Ém ) ao' sv;R" Sv/; nmStpRy;mIit 2 anutIqRmp ¬âTsit 3 èj| vhNtIrmOt' `Ot' py" k¡l;l' pár§utm( ) Sv/; Sq tpRyt me ipt¿n( ) tOPyt tOPyt tOPyteit 4 nwkvS]o n;{ Rv;s; dwv;in km;R atha prAcInAvIti , oM pitQnsvadhA namastarpayAmi , oM pitA-mahAnsvadhA namastarpayAmi , oM prapitAmahAnsvadhA namastarpayAmi , oM mAtQH svadhAnamastarpayAmi , oM pitAmahIH svadhA namastarpayAmi , oM prapitAmahIH svadhA namastarpayAmi , oM mAtAmahAnsvadhA nama-starpayAmi , oM mAtuH pitAmahAnsvadhA namastarpayAmi , oM mAtuH prapitAmahAnsvadhAnamastarpayAmi , oM mAtAmahIH svadhA namastarpayAmi , oM mAtuH pitAmahIH svadhA namastarpayAmi , oM mAtuH prapitAmahIH svadhA namastarpayAmi 1 omAcAryAnsvadhA namastarpayAmi , omAcA-ryapatnIH svadhA namastarpayAmi , oM gurUnsvadhAnamastarpayAmi , oM gurupatnIH svadhA namastarpayAmi , oM sakhInsvadhA namastarpayAmi , oM sakhypatnIH svadhA namastarpayAmi , oM jxAtInsvadhAnamastarpayAmi , oM jxAtipatnIH svadhA namastarpayAmi , om amAtyAnsvadhA nama-starpayAmi , om amAtyapatnIH svadhA namastarpayAmi , oM sarvAnsvadhA namastarpayAmi , oM sarvAH svadhA namastarpayAmIti 2 anutIrthamapa utsixcati 3 UrjaM vahantIramqtaM ghqtaM payaH kIlAlaM parisrutam , svadhA stha tarpayata me pitQn , tqpyata tqpyata tqpyateti 4 naikavastro nArdra vAsA daivAni karmANyanusaMcaret 5 pitqsaMyuktAni cetyekeSAm , pitq- atha prAcInAvIti , O pitQnsvadhA namastarpayAmi , O pitA-mahAnsvadhA namastarpayAmi , O prapitAmahAnsvadhA namastarpayAmi , O mAtQH svadhAnamastarpayAmi , O pitAmahIH svadhA namastarpayAmi , O prapitAmahIH svadhA namastarpayAmi , O mAtAmahAnsvadhA nama-starpayAmi , O mAtuH pitAmahAnsvadhA namastarpayAmi , O mAtuH prapitAmahAnsvadhAnamastarpayAmi , O mAtAmahIH svadhA namastarpayAmi , O mAtuH pitAmahIH svadhA namastarpayAmi , O mAtuH prapitAmahIH svadhA namastarpayAmi 1 omAcAryAnsvadhA namastarpayAmi , omAcA-ryapatnIH svadhA namastarpayAmi , O gurUnsvadhAnamastarpayAmi , O gurupatnIH svadhA namastarpayAmi , O sakhInsvadhA namastarpayAmi , O sakhypatnIH svadhA namastarpayAmi , O jxAtInsvadhAnamastarpayAmi , O jxAtipatnIH svadhA namastarpayAmi , om amAtyAnsvadhA nama-starpayAmi , om amAtyapatnIH svadhA namastarpayAmi , O sarvAnsvadhA namastarpayAmi , O sarvAH svadhA namastarpayAmIti 2 anutIrthamapa utsixcati 3 UrjaM vahantIramqtaM ghqtaM payaH kIlAlaM parisrutam , svadhA stha tarpayata me pitQn , tqpyata tqpyata tqpyateti 4 naikavastro nArdra vAsA daivAni karmANyanusaMcaret 5 pitqsaMyuktAni cetyekeSAm , pitq- अथ प्राचीनावीति । ओं पितॄन्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं पिता-महान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं प्रपितामहान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं मातॄः स्वधानमस्तर्पयामि । ओं पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं मातामहान्स्वधा नम-स्तर्पयामि । ओं मातुः पितामहान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं मातुः प्रपितामहान्स्वधानमस्तर्पयामि । ओं मातामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं मातुः पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं मातुः प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि १ ओमाचार्यान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओमाचा-र्यपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं गुरून्स्वधानमस्तर्पयामि । ओं गुरुपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं सखीन्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं सख्य्पत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं ज्ञातीन्स्वधानमस्तर्पयामि । ओं ज्ञातिपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओम् अमात्यान्स्वधा नम-स्तर्पयामि । ओम् अमात्यपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं सर्वान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओं सर्वाः स्वधा नमस्तर्पयामीति २ अनुतीर्थमप उत्सिञ्चति ३ ऊर्जं वहन्तीरमृतं घृतं पयः कीलालं परिस्रुतम् । स्वधा स्थ तर्पयत मे पितॄन् । तृप्यत तृप्यत तृप्यतेति ४ नैकवस्त्रो नार्द्र वासा दैवानि कर्माण्यनुसंचरेत् ५ पितृसंयुक्तानि चेत्येकेषाम् । पितृ- अथ प्राचीनावीति । ॐ पितॄन्स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ पिता-महान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ प्रपितामहान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ मातॄः स्वधानमस्तर्पयामि । ॐ पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ मातामहान्स्वधा नम-स्तर्पयामि । ॐ मातुः पितामहान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ मातुः प्रपितामहान्स्वधानमस्तर्पयामि । ॐ मातामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ मातुः पितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ मातुः प्रपितामहीः स्वधा नमस्तर्पयामि १ ओमाचार्यान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ओमाचा-र्यपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ गुरून्स्वधानमस्तर्पयामि । ॐ गुरुपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ सखीन्स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ सख्य्पत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ ज्ञातीन्स्वधानमस्तर्पयामि । ॐ ज्ञातिपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ओम् अमात्यान्स्वधा नम-स्तर्पयामि । ओम् अमात्यपत्नीः स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ सर्वान्स्वधा नमस्तर्पयामि । ॐ सर्वाः स्वधा नमस्तर्पयामीति २ अनुतीर्थमप उत्सिञ्चति ३ ऊर्जं वहन्तीरमृतं घृतं पयः कीलालं परिस्रुतम् । स्वधा स्थ तर्पयत मे पितॄन् । तृप्यत तृप्यत तृप्यतेति ४ नैकवस्त्रो नार्द्र वासा दैवानि कर्माण्यनुसंचरेत् ५ पितृसंयुक्तानि चेत्येकेषाम् । पितृ- aqeme p mh;yD;" ) t;Nyev mh;sT];É, ) devyD" iptOyDo .UtyDo mnuãyyDo b[÷yD it 1 ahrh" Sv;h;kÚy;Rd; k;Ï;t( ) tqwt'devyD' sm;Òoit 2 ahrh" Sv/;kÚy;Rdodp;];t( ) tqwt'-iptOyD' sm;Òoit 3 ahrhnRmSkÚy;Rd; puãpe>y" ) tqwtM.UtyD' sm;Òoit 4 ahrhb[;R÷,e>yo¥' d´;d; mUlflx;k>y" ) tqwt' mnuãyyD' sm;Òoit 5 ahrh" Sv;?y;y' kÚy;Rd; p[,v;t( ) tqwt'b[÷yD' sm;Òoit 6 Sv;?y;yo vw b[÷yD" ) tSy h v; EtSyb[÷yDSy v;g( Ev juômRn ¬p.Oc( c=u/[uRv; me/; §uv"sTymv.Oq" SvgoR lok ¬dynm( ) y;vNt' h v; m;' ivÿ-SypU,;| ddTSvg| lokù jyit t;vNt' lokù jyit .Uy;'s' c;=Yy' c;p punmORTyu' jyity Ev' ivÃ;NSv;?y;ym/Ite ) tSm;TSv;-?y;yo?yetVy itih b[;÷,m( 7 aq;Pyud;hr²Nt ) Sv>yÿ_" suiht" su%e xynexy;no y' y' £tum/Ite ten ten;Sye·' .vtIit 8 tSy h v; EtSy /mRSy ctu/;R .edmek a;ó" ) aë·Tv;t( ) ye cTv;r it ) kmRv;d" 9 Eei·kp;xuks*Émkd;ivRhom;,;m( 10-1 tdeW;É.vdit 10-2 ye cTv;r" pqyo devy;n; aNtr; ´;v;pOÉqvI ivy²Nt 11-1 teW;' yo aJy;inmjIitm;vh;ÿSmw no dev;" párdÿeh sveR ) it 11-2 b[÷c;rI gOhSqo v;np[Sq" párv[;jk it 12 b[÷c;rI gu¨xuÅUãy; mr,;t( 13 v;np[Sqo vw%;nsx;S]smud;c;r" 14 vw%;nso vne mUlfl;xI tp"xIl" svneWUdkmupSpOxHx(r;m,kn;ɦm;/;y;g[;My.ojIdeviptO.UtmnuãyãyRpUjk" sv;RitÉq" p[itiWõvj|bwãkmPyupyuïIt ) n f;l-Õ·mÉ/itϼí[;m' c np[ivxet( ) ji$lIr;Éjnv;s; n;its;'-vTsr' .uïIt 15 párv[;jk" párTyJy bN/Unpárg[h" p[v[je-´q;ivÉ/ 16 ar atheme paxca mahAyajxAH , tAnyeva mahAsattrANi , devayajxaH pitqyajxo bhUtayajxo manuSyayajxo brahmayajxa iti 1 aharahaH svAhAkuryAdA kASThAt , tathaitaMdevayajxaM samApnoti 2 aharahaH svadhAkuryAdodapAtrAt , tathaitaM-pitqyajxaM samApnoti 3 aharaharnamaskuryAdA puSpebhyaH , tathaitambhUtayajxaM samApnoti 4 aharaharbrAhmaNebhyo'nnaM dadyAdA mUlaphalafAkebhyaH , tathaitaM manuSyayajxaM samApnoti 5 aharahaH svAdhyAyaM kuryAdA praNavAt , tathaitaMbrahmayajxaM samApnoti 6 svAdhyAyo vai brahmayajxaH , tasya ha vA etasyabrahmayajxasya vAg eva juhUrmana upabhqc cakSurdhruvA medhA sruvaHsatyamavabhqthaH svargo loka udayanam , yAvantaM ha vA imAM vitta-syapUrNAM dadatsvargaM lokaM jayati tAvantaM lokaM jayati bhUyAMsaM cAkSayyaM cApa punarmqtyuM jayatiya evaM vidvAnsvAdhyAyamadhIte , tasmAtsvA-dhyAyo'dhyetavya itihi brAhmaNam 7 athApyudAharanti , svabhyaktaH suhitaH sukhe fayanefayAno yaM yaM kratumadhIte tena tenAsyeSTaM bhavatIti 8 tasya ha vA etasya dharmasya caturdhA bhedameka AhuH , adqSTatvAt , ye catvAra iti , karmavAdaH 9 aiSTikapAfukasaumikadArvihomANAm 10-1 tadeSAbhivadati 10-2 ye catvAraH pathayo devayAnA antarA dyAvApqthivI viyanti 11-1 teSAM yo ajyAnimajItimAvahAttasmai no devAH paridatteha sarve , iti 11-2 brahmacArI gqhastho vAnaprasthaH parivrAjaka iti 12 brahmacArI gurufufrUSyA maraNAt 13 vAnaprastho vaikhAnasafAstrasamudAcAraH 14 vaikhAnaso vane mUlaphalAfI tapaHfIlaH savaneSUdakamupaspqfaxfrAmaNakenAgnimAdhAyAgrAmyabhojIdevapitqbhUtamanuSyarSyapUjakaH sarvAtithiH pratiSiddhavarjaMbaiSkamapyupayuxjIta , na phAla-kqSTamadhitiSThedgrAmaM ca napravifet , jaTilafcIrAjinavAsA nAtisAM-vatsaraM bhuxjIta 15 parivrAjakaH parityajya bandhUnaparigrahaH pravraje-dyathAvidhi 16 araNyaM gatvA 17 fikhAmuNDaH 18 kaupInAcchAdanaH 19 varSAsvekasthaH 20 kASAyavAsAH 21 sannamusale vyazgAre nivqttafarAvasaMpAte bhikSeta 22 vAzmanaHkarmadaNDairbhUtAnAmadra ?ohI 23 pavitraM bibhracchaucArtham 24 uddhqtaparipUtAbhiradbhirapkAryaM kurvANaH 25 apavidhya vaidikAni karmANyubhayataH paricchinnA madhyamaMpadaM saMfli-SyAmaha iti vadantaH 26 aikAframyaM tvAcAryA aprajanatvAditareSAm 27 tatrodAharanti , prAhlAdirha vai kapilo nAmAsuraAsa , sa etAnbhedAMfcakAra devaiH spardhamAnaH , tAnmanISI nAdri yeta 28 adqSTatvAt , ye catvAra iti , karmavAda\aiSTikapAfukasaumikadArvihomANAm 29-1 tadeSAbhyanUcyate 29-2 eSa nityo mahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate nokanIyAn 30-1 tasyaivAtmA padavittaM viditvA na karmaNA lipyatepApakena , iti 30-2 sa brUyAt 31-1 yena sUryastapati tejaseddhaH pitA putreNa pitqmAnyonyyonau 31-2 nAvedavinmanute taM bqhantaM sarvAnubhUm AtmAnaM saMparAye , iti 32-1 ime ye nArvAz na parafcaranti na brAhmaNAso nasutekarAsaH 32-2 ta ete vAcamabhipadya pApa-yA sirIstantraM tanvate\aprajajxaye , iti 32-3 prajAbhiragne amqtatva-mafyAm , jAyamAno vai brAhmaNastribhirqNavA jAyate brahmacaryeNarSibhyo yajxena devebhyaH prajayApitqbhya iti , evamqNasaMyogavAdinyo'saMkhyeyA bhavanti 33-1 trayIM vidyAM brahmacaryaM prajAtiM fraddhAM tapoyajxamanupradAnam 33-2 ya etAni kurvate tairitsaha smo rajo bhUtvAdhvaMsate'nyatprafaMsan atheme paxca mahAyajxAH , tAnyeva mahAsattrANi , devayajxaH pitqyajxo bhUtayajxo manuSyayajxo brahmayajxa iti 1 aharahaH svAhAkuryAdA kASThAt , tathaitaMdevayajxaM samApnoti 2 aharahaH svadhAkuryAdodapAtrAt , tathaitaM-pitqyajxaM samApnoti 3 aharaharnamaskuryAdA puSpebhyaH , tathaitambhUtayajxaM samApnoti 4 aharaharbrAhmaNebhyo'nnaM dadyAdA mUlaphalafAkebhyaH , tathaitaM manuSyayajxaM samApnoti 5 aharahaH svAdhyAyaM kuryAdA praNavAt , tathaitaMbrahmayajxaM samApnoti 6 svAdhyAyo vai brahmayajxaH , tasya ha vA etasyabrahmayajxasya vAg eva juhUrmana upabhqc cakSurdhruvA medhA sruvaHsatyamavabhqthaH svargo loka udayanam , yAvantaM ha vA imAM vitta-syapUrNAM dadatsvargaM lokaM jayati tAvantaM lokaM jayati bhUyAMsaM cAkSayyaM cApa punarmqtyuM jayatiya evaM vidvAnsvAdhyAyamadhIte , tasmAtsvA-dhyAyo'dhyetavya itihi brAhmaNam 7 athApyudAharanti , svabhyaktaH suhitaH sukhe fayanefayAno yaM yaM kratumadhIte tena tenAsyeSTaM bhavatIti 8 tasya ha vA etasya dharmasya caturdhA bhedameka AhuH , adqSTatvAt , ye catvAra iti , karmavAdaH 9 aiSTikapAfukasaumikadArvihomANAm 10-1 tadeSAbhivadati 10-2 ye catvAraH pathayo devayAnA antarA dyAvApqthivI viyanti 11-1 teSAM yo ajyAnimajItimAvahAttasmai no devAH paridatteha sarve , iti 11-2 brahmacArI gqhastho vAnaprasthaH parivrAjaka iti 12 brahmacArI gurufufrUSyA maraNAt 13 vAnaprastho vaikhAnasafAstrasamudAcAraH 14 vaikhAnaso vane mUlaphalAfI tapaHfIlaH savaneSUdakamupaspqfaxfrAmaNakenAgnimAdhAyAgrAmyabhojIdevapitqbhUtamanuSyarSyapUjakaH sarvAtithiH pratiSiddhavarjaMbaiSkamapyupayuxjIta , na phAla-kqSTamadhitiSThedgrAmaM ca napravifet , jaTilafcIrAjinavAsA nAtisAM-vatsaraM bhuxjIta 15 parivrAjakaH parityajya bandhUnaparigrahaH pravraje-dyathAvidhi 16 araNyaM gatvA 17 fikhAmuNDaH 18 kaupInAcchAdanaH 19 varSAsvekasthaH 20 kASAyavAsAH 21 sannamusale vyazgAre nivqttafarAvasaMpAte bhikSeta 22 vAzmanaHkarmadaNDairbhUtAnAmadro hI 23 pavitraM bibhracchaucArtham 24 uddhqtaparipUtAbhiradbhirapkAryaM kurvANaH 25 apavidhya vaidikAni karmANyubhayataH paricchinnA madhyamaMpadaM saMfli-SyAmaha iti vadantaH 26 aikAframyaM tvAcAryA aprajanatvAditareSAm 27 tatrodAharanti , prAhlAdirha vai kapilo nAmAsuraAsa , sa etAnbhedAMfcakAra devaiH spardhamAnaH , tAnmanISI nAdri yeta 28 adqSTatvAt , ye catvAra iti , karmavAdaaiSTikapAfukasaumikadArvihomANAm 29-1 tadeSAbhyanUcyate 29-2 eSa nityo mahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate nokanIyAn 30-1 tasyaivAtmA padavittaM viditvA na karmaNA lipyatepApakena , iti 30-2 sa brUyAt 31-1 yena sUryastapati tejaseddhaH pitA putreNa pitqmAnyonyyonau 31-2 nAvedavinmanute taM bqhantaM sarvAnubhUm AtmAnaM saMparAye , iti 32-1 ime ye nArvAz na parafcaranti na brAhmaNAso nasutekarAsaH 32-2 ta ete vAcamabhipadya pApa-yA sirIstantraM tanvateaprajajxaye , iti 32-3 prajAbhiragne amqtatva-mafyAm , jAyamAno vai brAhmaNastribhirqNavA jAyate brahmacaryeNarSibhyo yajxena devebhyaH prajayApitqbhya iti , evamqNasaMyogavAdinyo'saMkhyeyA bhavanti 33-1 trayIM vidyAM brahmacaryaM prajAtiM fraddhAM tapoyajxamanupradAnam 33-2 ya etAni kurvate tairitsaha smo rajo bhUtvAdhvaMsate'nyatprafaMsan अथेमे पञ्च महायज्ञाः । तान्येव महासत्त्राणि । देवयज्ञः पितृयज्ञो भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयज्ञ इति १ अहरहः स्वाहाकुर्यादा काष्ठात् । तथैतंदेवयज्ञं समाप्नोति २ अहरहः स्वधाकुर्यादोदपात्रात् । तथैतं-पितृयज्ञं समाप्नोति ३ अहरहर्नमस्कुर्यादा पुष्पेभ्यः । तथैतम्भूतयज्ञं समाप्नोति ४ अहरहर्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं दद्यादा मूलफलशाकेभ्यः । तथैतं मनुष्ययज्ञं समाप्नोति ५ अहरहः स्वाध्यायं कुर्यादा प्रणवात् । तथैतंब्रह्मयज्ञं समाप्नोति ६ स्वाध्यायो वै ब्रह्मयज्ञः । तस्य ह वा एतस्यब्रह्मयज्ञस्य वाग् एव जुहूर्मन उपभृच् चक्षुर्ध्रुवा मेधा स्रुवःसत्यमवभृथः स्वर्गो लोक उदयनम् । यावन्तं ह वा इमां वित्त-स्यपूर्णां ददत्स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं जयति भूयांसं चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयतिय एवं विद्वान्स्वाध्यायमधीते । तस्मात्स्वा-ध्यायोऽध्येतव्य इतिहि ब्राह्मणम् ७ अथाप्युदाहरन्ति । स्वभ्यक्तः सुहितः सुखे शयनेशयानो यं यं क्रतुमधीते तेन तेनास्येष्टं भवतीति ८ तस्य ह वा एतस्य धर्मस्य चतुर्धा भेदमेक आहुः । अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवादः ९ ऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् १०-१ तदेषाभिवदति १०-२ ये चत्वारः पथयो देवयाना अन्तरा द्यावापृथिवी वियन्ति ११-१ तेषां यो अज्यानिमजीतिमावहात्तस्मै नो देवाः परिदत्तेह सर्वे । इति ११-२ ब्रह्मचारी गृहस्थो वानप्रस्थः परिव्राजक इति १२ ब्रह्मचारी गुरुशुश्रूष्या मरणात् १३ वानप्रस्थो वैखानसशास्त्रसमुदाचारः १४ वैखानसो वने मूलफलाशी तपःशीलः सवनेषूदकमुपस्पृशञ्श्रामणकेनाग्निमाधायाग्राम्यभोजीदेवपितृभूतमनुष्यर्ष्यपूजकः सर्वातिथिः प्रतिषिद्धवर्जंबैष्कमप्युपयुञ्जीत । न फाल-कृष्टमधितिष्ठेद्ग्रामं च नप्रविशेत् । जटिलश्चीराजिनवासा नातिसां-वत्सरं भुञ्जीत १५ परिव्राजकः परित्यज्य बन्धूनपरिग्रहः प्रव्रजे-द्यथाविधि १६ अरण्यं गत्वा १७ शिखामुण्डः १८ कौपीनाच्छादनः १९ वर्षास्वेकस्थः २० काषायवासाः २१ सन्नमुसले व्यङ्गारे निवृत्तशरावसंपाते भिक्षेत २२ वाङ्मनःकर्मदण्डैर्भूतानामद्र ?ोही २३ पवित्रं बिभ्रच्छौचार्थम् २४ उद्धृतपरिपूताभिरद्भिरप्कार्यं कुर्वाणः २५ अपविध्य वैदिकानि कर्माण्युभयतः परिच्छिन्ना मध्यमंपदं संश्लि-ष्यामह इति वदन्तः २६ ऐकाश्रम्यं त्वाचार्या अप्रजनत्वादितरेषाम् २७ तत्रोदाहरन्ति । प्राह्लादिर्ह वै कपिलो नामासुरआस । स एतान्भेदांश्चकार देवैः स्पर्धमानः । तान्मनीषी नाद्रि येत २८ अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवादऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् २९-१ तदेषाभ्यनूच्यते २९-२ एष नित्यो महिमा ब्राह्मणस्य न कर्मणा वर्धते नोकनीयान् ३०-१ तस्यैवात्मा पदवित्तं विदित्वा न कर्मणा लिप्यतेपापकेन । इति ३०-२ स ब्रूयात् ३१-१ येन सूर्यस्तपति तेजसेद्धः पिता पुत्रेण पितृमान्योन्य्योनौ ३१-२ नावेदविन्मनुते तं बृहन्तं सर्वानुभूम् आत्मानं संपराये । इति ३२-१ इमे ये नार्वाङ् न परश्चरन्ति न ब्राह्मणासो नसुतेकरासः ३२-२ त एते वाचमभिपद्य पाप-या सिरीस्तन्त्रं तन्वतेअप्रजज्ञये । इति ३२-३ प्रजाभिरग्ने अमृतत्व-मश्याम् । जायमानो वै ब्राह्मणस्त्रिभिरृणवा जायते ब्रह्मचर्येणर्षिभ्यो यज्ञेन देवेभ्यः प्रजयापितृभ्य इति । एवमृणसंयोगवादिन्योऽसंख्येया भवन्ति ३३-१ त्रयीं विद्यां ब्रह्मचर्यं प्रजातिं श्रद्धां तपोयज्ञमनुप्रदानम् ३३-२ य एतानि कुर्वते तैरित्सह स्मो रजो भूत्वाध्वंसतेऽन्यत्प्रशंसन् अथेमे पञ्च महायज्ञाः । तान्येव महासत्त्राणि । देवयज्ञः पितृयज्ञो भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयज्ञ इति १ अहरहः स्वाहाकुर्यादा काष्ठात् । तथैतंदेवयज्ञं समाप्नोति २ अहरहः स्वधाकुर्यादोदपात्रात् । तथैतं-पितृयज्ञं समाप्नोति ३ अहरहर्नमस्कुर्यादा पुष्पेभ्यः । तथैतम्भूतयज्ञं समाप्नोति ४ अहरहर्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं दद्यादा मूलफलशाकेभ्यः । तथैतं मनुष्ययज्ञं समाप्नोति ५ अहरहः स्वाध्यायं कुर्यादा प्रणवात् । तथैतंब्रह्मयज्ञं समाप्नोति ६ स्वाध्यायो वै ब्रह्मयज्ञः । तस्य ह वा एतस्यब्रह्मयज्ञस्य वाग् एव जुहूर्मन उपभृच् चक्षुर्ध्रुवा मेधा स्रुवःसत्यमवभृथः स्वर्गो लोक उदयनम् । यावन्तं ह वा इमां वित्त-स्यपूर्णां ददत्स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं जयति भूयांसं चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयतिय एवं विद्वान्स्वाध्यायमधीते । तस्मात्स्वा-ध्यायोऽध्येतव्य इतिहि ब्राह्मणम् ७ अथाप्युदाहरन्ति । स्वभ्यक्तः सुहितः सुखे शयनेशयानो यं यं क्रतुमधीते तेन तेनास्येष्टं भवतीति ८ तस्य ह वा एतस्य धर्मस्य चतुर्धा भेदमेक आहुः । अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवादः ९ ऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् १०-१ तदेषाभिवदति १०-२ ये चत्वारः पथयो देवयाना अन्तरा द्यावापृथिवी वियन्ति ११-१ तेषां यो अज्यानिमजीतिमावहात्तस्मै नो देवाः परिदत्तेह सर्वे । इति ११-२ ब्रह्मचारी गृहस्थो वानप्रस्थः परिव्राजक इति १२ ब्रह्मचारी गुरुशुश्रूष्या मरणात् १३ वानप्रस्थो वैखानसशास्त्रसमुदाचारः १४ वैखानसो वने मूलफलाशी तपःशीलः सवनेषूदकमुपस्पृशञ्श्रामणकेनाग्निमाधायाग्राम्यभोजीदेवपितृभूतमनुष्यर्ष्यपूजकः सर्वातिथिः प्रतिषिद्धवर्जंबैष्कमप्युपयुञ्जीत । न फाल-कृष्टमधितिष्ठेद्ग्रामं च नप्रविशेत् । जटिलश्चीराजिनवासा नातिसां-वत्सरं भुञ्जीत १५ परिव्राजकः परित्यज्य बन्धूनपरिग्रहः प्रव्रजे-द्यथाविधि १६ अरण्यं गत्वा १७ शिखामुण्डः १८ कौपीनाच्छादनः १९ वर्षास्वेकस्थः २० काषायवासाः २१ सन्नमुसले व्यङ्गारे निवृत्तशरावसंपाते भिक्षेत २२ वाङ्मनःकर्मदण्डैर्भूतानामद्रो ही २३ पवित्रं बिभ्रच्छौचार्थम् २४ उद्धृतपरिपूताभिरद्भिरप्कार्यं कुर्वाणः २५ अपविध्य वैदिकानि कर्माण्युभयतः परिच्छिन्ना मध्यमंपदं संश्लि-ष्यामह इति वदन्तः २६ ऐकाश्रम्यं त्वाचार्या अप्रजनत्वादितरेषाम् २७ तत्रोदाहरन्ति । प्राह्लादिर्ह वै कपिलो नामासुरआस । स एतान्भेदांश्चकार देवैः स्पर्धमानः । तान्मनीषी नाद्रि येत २८ अदृष्टत्वात् । ये चत्वार इति । कर्मवादऐष्टिकपाशुकसौमिकदार्विहोमाणाम् २९-१ तदेषाभ्यनूच्यते २९-२ एष नित्यो महिमा ब्राह्मणस्य न कर्मणा वर्धते नोकनीयान् ३०-१ तस्यैवात्मा पदवित्तं विदित्वा न कर्मणा लिप्यतेपापकेन । इति ३०-२ स ब्रूयात् ३१-१ येन सूर्यस्तपति तेजसेद्धः पिता पुत्रेण पितृमान्योन्य्योनौ ३१-२ नावेदविन्मनुते तं बृहन्तं सर्वानुभूम् आत्मानं संपराये । इति ३२-१ इमे ये नार्वाङ् न परश्चरन्ति न ब्राह्मणासो नसुतेकरासः ३२-२ त एते वाचमभिपद्य पाप-या सिरीस्तन्त्रं तन्वतेअप्रजज्ञये । इति ३२-३ प्रजाभिरग्ने अमृतत्व-मश्याम् । जायमानो वै ब्राह्मणस्त्रिभिरृणवा जायते ब्रह्मचर्येणर्षिभ्यो यज्ञेन देवेभ्यः प्रजयापितृभ्य इति । एवमृणसंयोगवादिन्योऽसंख्येया भवन्ति ३३-१ त्रयीं विद्यां ब्रह्मचर्यं प्रजातिं श्रद्धां तपोयज्ञमनुप्रदानम् ३३-२ य एतानि कुर्वते तैरित्सह स्मो रजो भूत्वाध्वंसतेऽन्यत्प्रशंसन् aq x;lIny;y;vr;,;m;Tmy;Éjn;' p[;,;hutIVy;R:y;Sy;m" 1 sv;RvXyk;vs;ne s'mO·op²l¢e dexe p[;%*pivXy tºËtm;iî-ym;,m( ) .U.uRv" suvroÉmit ) ¬pSq;y v;c' yCz¹t( 2 NyStm¥' mh;Vy;úitÉ." p[d²=,mudkù páriWCysVyen p;É,n;ivmun( ) amOtopStr,msIit ) purSt;dp"pITv; p;¥en p[;,;hutIjuRhoit ) p[;,e iniv·omOt'juhoÉm ) ²xvo m; ivx;p[d;h;y ) p[;,;y Sv;h; ) ap;neiniv·omOt' juhoÉm ) ²xvo m; ivx;p[d;h;y ) ap;n;y Sv;h; ) Vy;ne iniv·omOt' juhoÉm ) ²xvo m; ivx;-p[d;h;y ) Vy;n;ySv;h; ) ¬d;ne iniv·omOt' juhoÉm ) ²xvo m; ivx;p[d;h;y ) ¬d;n;y Sv;h; ) sm;ne iniv·omOt' juhoÉm ) ²xvo m;ivx;p[d;h;y ) sm;n;y Sv;heit 3 p;¥en p[;,;hu-tIóRTv; tUã,I' .Uyo v[tyeTp[j;pit' mns; ?y;yn( ) n;Ntr; v;c' ivsOjet( 4 y´Ntr; v;c' ivsOjet( ) .U.uRv" suvroÉmit ) jipTv; punrev .uïIt 5 TvÔxn%k¡$;%upurIW;É, ë; t' dex' ip<@muõÈ-Ty;²ºr>yu+y .Sm;vk¡yR punr²º" p[o+y v;c;c p[xStmupyuïIt 6-1 aq;Pyud;hr²Nt 6-2 a;sIn" p[;%oXnIy;Ã;Gyto¥-mkÚTsyn( 7-1 aSkNdy'StNmn; .uKTv; c;ɦmupSpOxed( ) it 7-2 svR.+y;pUpkNdmUlflm;'s;in dNtwn;Rv´et( 8 n;itsuiht" 9 amOt;ip/;nmsIit ) ¬pár·;dp" pITv;c;Ntoúdydex-mÉ.mOxit ) p[;,;n;' g[âNqrÉs ¨{ o m;ivx;Ntk" ) ten;¥en;Py;-ySveit 10-1 punr;cMy d²=,e p;d;©Ï¼ p;,I in§;vyit 10-2 a©Ïm;]" pu¨Wo©Ï' c sm;ÉÅt" 11-1 éx" svRSy jgt" p[.u" p[I,;it iv.ukª ) it 11-2 hut;numN],mU?vRhSt" sm;cret( atha fAlInayAyAvarANAmAtmayAjinAM prANAhutIrvyAkhyAsyAmaH 1 sarvAvafyakAvasAne saMmqSTopalipte defe prAzmukhaupavifya tadbhUtamAhri-yamANam , bhUrbhuvaH suvaromiti , upasthAya vAcaM yacchet 2 nyastamannaM mahAvyAhqtibhiH pradakSiNamudakaM pariSicyasavyena pANinAvimuxcan , amqtopastaraNamasIti , purastAdapaHpItvA paxcAnnena prANAhutIrjuhoti , prANe niviSTo'mqtaMjuhomi , fivo mA vifApradAhAya , prANAya svAhA , apAneniviSTo'mqtaM juhomi , fivo mA vifApradAhAya , apAnAya svAhA , vyAne niviSTo'mqtaM juhomi , fivo mA vifA-pradAhAya , vyAnAyasvAhA , udAne niviSTo'mqtaM juhomi , fivo mA vifApradAhAya , udAnAya svAhA , samAne niviSTo'mqtaM juhomi , fivo mAvifApradAhAya , samAnAya svAheti 3 paxcAnnena prANAhu-tIrhutvA tUSNIM bhUyo vratayetprajApatiM manasA dhyAyan , nAntarA vAcaM visqjet 4 yadyantarA vAcaM visqjet , bhUrbhuvaH suvaromiti , japitvA punareva bhuxjIta 5 tvakkefanakhakITAkhupurISANi dqSTvA taM defaM piNDamuddhq-tyAdbhirabhyukSya bhasmAvakIrya punaradbhiH prokSya vAcAca prafastamupayuxjIta 6-1 athApyudAharanti 6-2 AsInaH prAzmukho'fnIyAdvAgyato'nna-makutsayan 7-1 askandayaMstanmanAfca bhuktvA cAgnimupaspqfed , iti 7-2 sarvabhakSyApUpakandamUlaphalamAMsAni dantairnAvadyet 8 nAtisuhitaH 9 amqtApidhAnamasIti , upariSTAdapaH pItvAcAntohqdayadefa-mabhimqfati , prANAnAM granthirasi rudra ?o mAvifAntakaH , tenAnnenApyA-yasveti 10-1 punarAcamya dakSiNe pAdAzguSThe pANI nisrAvayati 10-2 azguSThamAtraH puruSo'zguSThaM ca samAfritaH 11-1 IfaH sarvasya jagataH prabhuH prINAti vifvabhuk , iti 11-2 hutAnumantraNamUrdhvahastaH samAcaret atha fAlInayAyAvarANAmAtmayAjinAM prANAhutIrvyAkhyAsyAmaH 1 sarvAvafyakAvasAne saMmqSTopalipte defe prAzmukhaupavifya tadbhUtamAhri-yamANam , bhUrbhuvaH suvaromiti , upasthAya vAcaM yacchet 2 nyastamannaM mahAvyAhqtibhiH pradakSiNamudakaM pariSicyasavyena pANinAvimuxcan , amqtopastaraNamasIti , purastAdapaHpItvA paxcAnnena prANAhutIrjuhoti , prANe niviSTo'mqtaMjuhomi , fivo mA vifApradAhAya , prANAya svAhA , apAneniviSTo'mqtaM juhomi , fivo mA vifApradAhAya , apAnAya svAhA , vyAne niviSTo'mqtaM juhomi , fivo mA vifA-pradAhAya , vyAnAyasvAhA , udAne niviSTo'mqtaM juhomi , fivo mA vifApradAhAya , udAnAya svAhA , samAne niviSTo'mqtaM juhomi , fivo mAvifApradAhAya , samAnAya svAheti 3 paxcAnnena prANAhu-tIrhutvA tUSNIM bhUyo vratayetprajApatiM manasA dhyAyan , nAntarA vAcaM visqjet 4 yadyantarA vAcaM visqjet , bhUrbhuvaH suvaromiti , japitvA punareva bhuxjIta 5 tvakkefanakhakITAkhupurISANi dqSTvA taM defaM piNDamuddhq-tyAdbhirabhyukSya bhasmAvakIrya punaradbhiH prokSya vAcAca prafastamupayuxjIta 6-1 athApyudAharanti 6-2 AsInaH prAzmukho'fnIyAdvAgyato'nna-makutsayan 7-1 askandayaMstanmanAfca bhuktvA cAgnimupaspqfed , iti 7-2 sarvabhakSyApUpakandamUlaphalamAMsAni dantairnAvadyet 8 nAtisuhitaH 9 amqtApidhAnamasIti , upariSTAdapaH pItvAcAntohqdayadefa-mabhimqfati , prANAnAM granthirasi rudro mAvifAntakaH , tenAnnenApyA-yasveti 10-1 punarAcamya dakSiNe pAdAzguSThe pANI nisrAvayati 10-2 azguSThamAtraH puruSo'zguSThaM ca samAfritaH 11-1 IfaH sarvasya jagataH prabhuH prINAti vifvabhuk , iti 11-2 hutAnumantraNamUrdhvahastaH samAcaret अथ शालीनयायावराणामात्मयाजिनां प्राणाहुतीर्व्याख्यास्यामः १ सर्वावश्यकावसाने संमृष्टोपलिप्ते देशे प्राङ्मुखौपविश्य तद्भूतमाह्रि-यमाणम् । भूर्भुवः सुवरोमिति । उपस्थाय वाचं यच्छेत् २ न्यस्तमन्नं महाव्याहृतिभिः प्रदक्षिणमुदकं परिषिच्यसव्येन पाणिनाविमुञ्चन् । अमृतोपस्तरणमसीति । पुरस्तादपःपीत्वा पञ्चान्नेन प्राणाहुतीर्जुहोति । प्राणे निविष्टोऽमृतंजुहोमि । शिवो मा विशाप्रदाहाय । प्राणाय स्वाहा । अपानेनिविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो मा विशाप्रदाहाय । अपानाय स्वाहा । व्याने निविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो मा विशा-प्रदाहाय । व्यानायस्वाहा । उदाने निविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो मा विशाप्रदाहाय । उदानाय स्वाहा । समाने निविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो माविशाप्रदाहाय । समानाय स्वाहेति ३ पञ्चान्नेन प्राणाहु-तीर्हुत्वा तूष्णीं भूयो व्रतयेत्प्रजापतिं मनसा ध्यायन् । नान्तरा वाचं विसृजेत् ४ यद्यन्तरा वाचं विसृजेत् । भूर्भुवः सुवरोमिति । जपित्वा पुनरेव भुञ्जीत ५ त्वक्केशनखकीटाखुपुरीषाणि दृष्ट्वा तं देशं पिण्डमुद्धृ-त्याद्भिरभ्युक्ष्य भस्मावकीर्य पुनरद्भिः प्रोक्ष्य वाचाच प्रशस्तमुपयुञ्जीत ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ आसीनः प्राङ्मुखोऽश्नीयाद्वाग्यतोऽन्न-मकुत्सयन् ७-१ अस्कन्दयंस्तन्मनाश्च भुक्त्वा चाग्निमुपस्पृशेद् । इति ७-२ सर्वभक्ष्यापूपकन्दमूलफलमांसानि दन्तैर्नावद्येत् ८ नातिसुहितः ९ अमृतापिधानमसीति । उपरिष्टादपः पीत्वाचान्तोहृदयदेश-मभिमृशति । प्राणानां ग्रन्थिरसि रुद्र ?ो माविशान्तकः । तेनान्नेनाप्या-यस्वेति १०-१ पुनराचम्य दक्षिणे पादाङ्गुष्ठे पाणी निस्रावयति १०-२ अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषोऽङ्गुष्ठं च समाश्रितः ११-१ ईशः सर्वस्य जगतः प्रभुः प्रीणाति विश्वभुक् । इति ११-२ हुतानुमन्त्रणमूर्ध्वहस्तः समाचरेत् अथ शालीनयायावराणामात्मयाजिनां प्राणाहुतीर्व्याख्यास्यामः १ सर्वावश्यकावसाने संमृष्टोपलिप्ते देशे प्राङ्मुखौपविश्य तद्भूतमाह्रि-यमाणम् । भूर्भुवः सुवरोमिति । उपस्थाय वाचं यच्छेत् २ न्यस्तमन्नं महाव्याहृतिभिः प्रदक्षिणमुदकं परिषिच्यसव्येन पाणिनाविमुञ्चन् । अमृतोपस्तरणमसीति । पुरस्तादपःपीत्वा पञ्चान्नेन प्राणाहुतीर्जुहोति । प्राणे निविष्टोऽमृतंजुहोमि । शिवो मा विशाप्रदाहाय । प्राणाय स्वाहा । अपानेनिविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो मा विशाप्रदाहाय । अपानाय स्वाहा । व्याने निविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो मा विशा-प्रदाहाय । व्यानायस्वाहा । उदाने निविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो मा विशाप्रदाहाय । उदानाय स्वाहा । समाने निविष्टोऽमृतं जुहोमि । शिवो माविशाप्रदाहाय । समानाय स्वाहेति ३ पञ्चान्नेन प्राणाहु-तीर्हुत्वा तूष्णीं भूयो व्रतयेत्प्रजापतिं मनसा ध्यायन् । नान्तरा वाचं विसृजेत् ४ यद्यन्तरा वाचं विसृजेत् । भूर्भुवः सुवरोमिति । जपित्वा पुनरेव भुञ्जीत ५ त्वक्केशनखकीटाखुपुरीषाणि दृष्ट्वा तं देशं पिण्डमुद्धृ-त्याद्भिरभ्युक्ष्य भस्मावकीर्य पुनरद्भिः प्रोक्ष्य वाचाच प्रशस्तमुपयुञ्जीत ६-१ अथाप्युदाहरन्ति ६-२ आसीनः प्राङ्मुखोऽश्नीयाद्वाग्यतोऽन्न-मकुत्सयन् ७-१ अस्कन्दयंस्तन्मनाश्च भुक्त्वा चाग्निमुपस्पृशेद् । इति ७-२ सर्वभक्ष्यापूपकन्दमूलफलमांसानि दन्तैर्नावद्येत् ८ नातिसुहितः ९ अमृतापिधानमसीति । उपरिष्टादपः पीत्वाचान्तोहृदयदेश-मभिमृशति । प्राणानां ग्रन्थिरसि रुद्रो माविशान्तकः । तेनान्नेनाप्या-यस्वेति १०-१ पुनराचम्य दक्षिणे पादाङ्गुष्ठे पाणी निस्रावयति १०-२ अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषोऽङ्गुष्ठं च समाश्रितः ११-१ ईशः सर्वस्य जगतः प्रभुः प्रीणाति विश्वभुक् । इति ११-२ हुतानुमन्त्रणमूर्ध्वहस्तः समाचरेत् ip} ym;yuãy' SvGy| yxSy' pu·ä(kmR c 1 i]m/u²S],;Éckt²S]-sup,R" p;ɦ"W@©ivCzÇWRko JyeÏs;mk" ;tk it pÛä(p;-vn;" 2 td.;ve rhSyivt( 3 Aco yjU'iW s;m;nIit Å;õSy mihm; ) tSm;dev'ivd' sip<@mPy;xyet( 4-1 r;=oß;in c s;m;in Sv/;v²Nt yjU'iW c 4-2 m?vOcoq piv];É, Å;vyed;xyHxnw" 5 cr,vtonUc;n;NyoNy(go]mN];s'bõ;Hxu-cINmN]vtS} yvr;nyuj" pUveR´u" p[;trevv; inmN} y sd.oRpk¢e-ãv;sneWu p[;%;nupvexyTyud%;Nv; 6 aqwn;'âStlÉmÅ; ap" p[itg[;ç gN/wm;RLyw;l'ÕTy ) a¦* kárãy;mIit ) anuD;toɦ-mupsm;/;ys'párStIy;Rɦmu%;TkTv;¥Sywv it§ a;hutIjuRhoit ) som;y iptOpIt;y Sv/; nm" Sv;h; ) ym;y;i©rSvte iptOmte Sv/; nm" Sv;h; ) a¦yekVyv;hn;y ¾Sv·Õte Sv/; nm" Sv;heit 7 tCz¹We,;¥mÉ.`;y;R¥Sywt; Ev it§o juhuy;t( 8 vys;' ip<@Ö d´;t( 9 vys;' ih iptr" p[itmy; crNtIit ivD;yte 10 aqetrTs;©Ï¼n p;É,n;É.mOxit 11-1 pOÉqvIsmNtSy teɦ¨p{ ·cRSte mihm; dÿSy;p[m;d;y pOÉqvI te p;]' ´*rip/;n' b[÷,STv; mu%e juhoÉm b[;÷,;n;' Tv; iv´;vt;'p[;,;p;nyo-juRhoMy²=tmÉs m; ipt¿,;' =eÏ; amu];muâãm'lok it 11-2 aNtár=smNtSy te v;yu¨pÅot; yjU'iW te mihm; dÿSy;p[m;d;y pOÉqvI te p;]'´*rip/;n' b[÷,STv; mu%e juhoÉm b[;÷,;n;' Tv;iv´;vt;' p[;,;p;nyojuRhoMy²=tmÉs m; ipt;mh;n;'=eÏ; amu];muâãm' lok it 12-1 ´usmNtSy t a;idTyonu:y;t;s;-m;in te mihm; dÿSy ap[m;d;y pOÉqvI te p;]' ´*rip/;n' b[÷,STv; mu%e juhoÉm b[;÷,;n;' Tv; iv´;vt;'p[;,;p;nyo-juRhoMy²=tmÉs m; p[ipt;mh;n;' =eÏ;amu];muâãm' lok it 12- pi tr?yamAyuSyaM svargyaM yafasyaM puSTykarma ca 1 trimadhustriNAciketastri-suparNaH paxcAgniHSaDazgavicchIrSako jyeSThasAmakaH snAtaka iti pazktypA-vanAH 2 tadabhAve rahasyavit 3 qco yajUMSi sAmAnIti frAddhasya mahimA , tasmAdevaMvidaM sapiNDamapyAfayet 4-1 rAkSoghnAni ca sAmAni svadhAvanti yajUMSi ca 4-2 madhvqco'tha pavitrANi frAvayedAfayaxfanaiH 5 caraNavato'nUcAnAnyonygotramantrAsaMbaddhAxfu-cInmantravata str?yavarAnayujaH pUrvedyuH prAtarevavA nima ntr?ya sadarbhopakapte-SvAsaneSu prAzmukhAnupavefayatyudazmukhAnvA 6 athainAMstilamifrA apaH pratigrAhya gandhairmAlyaifcAlaMkqtya , agnau kariSyAmIti , anujxAto'gni-mupasamAdhAyasaMparistIryAgnimukhAtkqtvAnnasyaiva tisra AhutIrjuhoti , somAya pitqpItAya svadhA namaH svAhA , yamAyAzgirasvate pitqmate svadhA namaH svAhA , agnayekavyavAhanAya sviSTakqte svadhA namaH svAheti 7 taccheSeNAnnamabhighAryAnnasyaitA eva tisro juhuyAt 8 vayasAM piNDaM dadyAt 9 vayasAM hi pitaraH pratimayA carantIti vijxAyate 10 athetaratsAzguSThena pANinAbhimqfati 11-1 pqthivIsamantasya te'gnirupadra STarcaste mahimA dattasyApramAdAya pqthivI te pAtraM dyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvatAMprANApAnayo-rjuhomyakSitamasi mA pitQNAM kSeSThA amutrAmuSmiMloka iti 11-2 antarikSasamantasya te vAyurupafrotA yajUMSi te mahimA dattasyApramAdAya pqthivI te pAtraMdyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvAvidyAvatAM prANApAnayorjuhomyakSitamasi mA pitAmahAnAMkSeSThA amutrAmuSmiM loka iti 12-1 dyusamantasya ta Adityo'nukhyAtAsA-mAni te mahimA dattasya apramAdAya pqthivI te pAtraM dyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvatAMprANApAnayo-rjuhomyakSitamasi mA prapitAmahAnAM kSeSThAamutrAmuSmiM loka iti 12- pitr! yamAyuSyaM svargyaM yafasyaM puSTykarma ca 1 trimadhustriNAciketastri-suparNaH paxcAgniHSaDazgavicchIrSako jyeSThasAmakaH snAtaka iti pazktypA-vanAH 2 tadabhAve rahasyavit 3 qco yajUMSi sAmAnIti frAddhasya mahimA , tasmAdevaMvidaM sapiNDamapyAfayet 4-1 rAkSoghnAni ca sAmAni svadhAvanti yajUMSi ca 4-2 madhvqco'tha pavitrANi frAvayedAfayaxfanaiH 5 caraNavato'nUcAnAnyonygotramantrAsaMbaddhAxfu-cInmantravatastr! yavarAnayujaH pUrvedyuH prAtarevavA nimantr! ya sadarbhopakapte-SvAsaneSu prAzmukhAnupavefayatyudazmukhAnvA 6 athainAMstilamifrA apaH pratigrAhya gandhairmAlyaifcAlaMkqtya , agnau kariSyAmIti , anujxAto'gni-mupasamAdhAyasaMparistIryAgnimukhAtkqtvAnnasyaiva tisra AhutIrjuhoti , somAya pitqpItAya svadhA namaH svAhA , yamAyAzgirasvate pitqmate svadhA namaH svAhA , agnayekavyavAhanAya sviSTakqte svadhA namaH svAheti 7 taccheSeNAnnamabhighAryAnnasyaitA eva tisro juhuyAt 8 vayasAM piNDaM dadyAt 9 vayasAM hi pitaraH pratimayA carantIti vijxAyate 10 athetaratsAzguSThena pANinAbhimqfati 11-1 pqthivIsamantasya te'gnirupadra STarcaste mahimA dattasyApramAdAya pqthivI te pAtraM dyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvatAMprANApAnayo-rjuhomyakSitamasi mA pitQNAM kSeSThA amutrAmuSmiMloka iti 11-2 antarikSasamantasya te vAyurupafrotA yajUMSi te mahimA dattasyApramAdAya pqthivI te pAtraMdyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvAvidyAvatAM prANApAnayorjuhomyakSitamasi mA pitAmahAnAMkSeSThA amutrAmuSmiM loka iti 12-1 dyusamantasya ta Adityo'nukhyAtAsA-mAni te mahimA dattasya apramAdAya pqthivI te pAtraM dyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvatAMprANApAnayo-rjuhomyakSitamasi mA prapitAmahAnAM kSeSThAamutrAmuSmiM loka iti 12- पि त्र्?यमायुष्यं स्वर्ग्यं यशस्यं पुष्ट्य्कर्म च १ त्रिमधुस्त्रिणाचिकेतस्त्रि-सुपर्णः पञ्चाग्निःषडङ्गविच्छीर्षको ज्येष्ठसामकः स्नातक इति पङ्क्त्य्पा-वनाः २ तदभावे रहस्यवित् ३ ऋचो यजूंषि सामानीति श्राद्धस्य महिमा । तस्मादेवंविदं सपिण्डमप्याशयेत् ४-१ राक्षोघ्नानि च सामानि स्वधावन्ति यजूंषि च ४-२ मध्वृचोऽथ पवित्राणि श्रावयेदाशयञ्शनैः ५ चरणवतोऽनूचानान्योन्य्गोत्रमन्त्रासंबद्धाञ्शु-चीन्मन्त्रवत स्त्र्?यवरानयुजः पूर्वेद्युः प्रातरेववा निम न्त्र्?य सदर्भोपकप्ते-ष्वासनेषु प्राङ्मुखानुपवेशयत्युदङ्मुखान्वा ६ अथैनांस्तिलमिश्रा अपः प्रतिग्राह्य गन्धैर्माल्यैश्चालंकृत्य । अग्नौ करिष्यामीति । अनुज्ञातोऽग्नि-मुपसमाधायसंपरिस्तीर्याग्निमुखात्कृत्वान्नस्यैव तिस्र आहुतीर्जुहोति । सोमाय पितृपीताय स्वधा नमः स्वाहा । यमायाङ्गिरस्वते पितृमते स्वधा नमः स्वाहा । अग्नयेकव्यवाहनाय स्विष्टकृते स्वधा नमः स्वाहेति ७ तच्छेषेणान्नमभिघार्यान्नस्यैता एव तिस्रो जुहुयात् ८ वयसां पिण्डं दद्यात् ९ वयसां हि पितरः प्रतिमया चरन्तीति विज्ञायते १० अथेतरत्साङ्गुष्ठेन पाणिनाभिमृशति ११-१ पृथिवीसमन्तस्य तेऽग्निरुपद्र ष्टर्चस्ते महिमा दत्तस्याप्रमादाय पृथिवी ते पात्रं द्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि ब्राह्मणानां त्वा विद्यावतांप्राणापानयो-र्जुहोम्यक्षितमसि मा पितॄणां क्षेष्ठा अमुत्रामुष्मिंलोक इति ११-२ अन्तरिक्षसमन्तस्य ते वायुरुपश्रोता यजूंषि ते महिमा दत्तस्याप्रमादाय पृथिवी ते पात्रंद्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि ब्राह्मणानां त्वाविद्यावतां प्राणापानयोर्जुहोम्यक्षितमसि मा पितामहानांक्षेष्ठा अमुत्रामुष्मिं लोक इति १२-१ द्युसमन्तस्य त आदित्योऽनुख्यातासा-मानि ते महिमा दत्तस्य अप्रमादाय पृथिवी ते पात्रं द्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि ब्राह्मणानां त्वा विद्यावतांप्राणापानयो-र्जुहोम्यक्षितमसि मा प्रपितामहानां क्षेष्ठाअमुत्रामुष्मिं लोक इति १२- पित्र्! यमायुष्यं स्वर्ग्यं यशस्यं पुष्ट्य्कर्म च १ त्रिमधुस्त्रिणाचिकेतस्त्रि-सुपर्णः पञ्चाग्निःषडङ्गविच्छीर्षको ज्येष्ठसामकः स्नातक इति पङ्क्त्य्पा-वनाः २ तदभावे रहस्यवित् ३ ऋचो यजूंषि सामानीति श्राद्धस्य महिमा । तस्मादेवंविदं सपिण्डमप्याशयेत् ४-१ राक्षोघ्नानि च सामानि स्वधावन्ति यजूंषि च ४-२ मध्वृचोऽथ पवित्राणि श्रावयेदाशयञ्शनैः ५ चरणवतोऽनूचानान्योन्य्गोत्रमन्त्रासंबद्धाञ्शु-चीन्मन्त्रवतस्त्र्! यवरानयुजः पूर्वेद्युः प्रातरेववा निमन्त्र्! य सदर्भोपकप्ते-ष्वासनेषु प्राङ्मुखानुपवेशयत्युदङ्मुखान्वा ६ अथैनांस्तिलमिश्रा अपः प्रतिग्राह्य गन्धैर्माल्यैश्चालंकृत्य । अग्नौ करिष्यामीति । अनुज्ञातोऽग्नि-मुपसमाधायसंपरिस्तीर्याग्निमुखात्कृत्वान्नस्यैव तिस्र आहुतीर्जुहोति । सोमाय पितृपीताय स्वधा नमः स्वाहा । यमायाङ्गिरस्वते पितृमते स्वधा नमः स्वाहा । अग्नयेकव्यवाहनाय स्विष्टकृते स्वधा नमः स्वाहेति ७ तच्छेषेणान्नमभिघार्यान्नस्यैता एव तिस्रो जुहुयात् ८ वयसां पिण्डं दद्यात् ९ वयसां हि पितरः प्रतिमया चरन्तीति विज्ञायते १० अथेतरत्साङ्गुष्ठेन पाणिनाभिमृशति ११-१ पृथिवीसमन्तस्य तेऽग्निरुपद्र ष्टर्चस्ते महिमा दत्तस्याप्रमादाय पृथिवी ते पात्रं द्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि ब्राह्मणानां त्वा विद्यावतांप्राणापानयो-र्जुहोम्यक्षितमसि मा पितॄणां क्षेष्ठा अमुत्रामुष्मिंलोक इति ११-२ अन्तरिक्षसमन्तस्य ते वायुरुपश्रोता यजूंषि ते महिमा दत्तस्याप्रमादाय पृथिवी ते पात्रंद्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि ब्राह्मणानां त्वाविद्यावतां प्राणापानयोर्जुहोम्यक्षितमसि मा पितामहानांक्षेष्ठा अमुत्रामुष्मिं लोक इति १२-१ द्युसमन्तस्य त आदित्योऽनुख्यातासा-मानि ते महिमा दत्तस्य अप्रमादाय पृथिवी ते पात्रं द्यौरपिधानं ब्रह्मणस्त्वा मुखे जुहोमि ब्राह्मणानां त्वा विद्यावतांप्राणापानयो-र्जुहोम्यक्षितमसि मा प्रपितामहानां क्षेष्ठाअमुत्रामुष्मिं लोक इति १२- aq;t" s'Ny;sivÉ/' Vy;:y;Sy;m" 1 sot Ev b[÷cyRv;Np[v[-jtITyekW;m( 2 aq x;lIny;y;vr;,;mnpTy;n;m( 3 iv/uro v; p[j;" Sv/meR p[itÏ;Py v; 4 s¢Ty; è?v| s'Ny;smupidx²Nt 5 v;np[SqSy v; kmRivr;me 6-1 EW inTyo mihm; b[;÷,Sy n kmR,; v/Rte noknIy;n( 6-2 tSywv;Tm; pdivÿ' ividTv; n kmR,; ²lPytep;pkn 7 a;hvnIyeɦho]p;];É, p[²=pTymONm-y;NynXmmy;in 24 g;hRpTyer,I ) .vt' n" smns;ivit 25 a;TmNy¦INsm;ropyte ) y; te a¦eyÉDy; tnUárit i]²S]rekkù sm;Éj`[it 26 aq;NtveRid itÏn( ) ao' .U.uRv" suv" s'NySt'my; s'NySt' my; s'NySt' myeit ) i]¨p;'xUKTv; i]¨°w" 27 i]WTy; ih dev; it ivD;yte 28 a.y' svR.Ute>yo mÿ it c;p;' pU,R-mï²l'innyit 29-1 aq;Pyud;hr²Nt 29-2 a.y' svR.Ute>yo dæv; yrte muin" 30-1 n tSy svR.Ute>yo .y' c;pIh j;yte ) it 30-2 s v;c'ymo .vit 31 s%; m; gop;yeit d<@m;dÿe 32 ydSy p;re rjs it ²xKy' gOð;it 33 yen dev;" piv]e,eit jlpiv]' gOð;it 34 yen dev; JyoitWo?v;R ¬d;yÉ¥it km<@lu' gOð;it 35 s¢Vy;úitÉ." p;]' gOð;it 36 y·y" ²xKy' jlpiv]' km<@lu' p;]ÉmTyetTsm;d;y y];pSt] gTv; ;Tv;p a;cMy-surÉ.mTy;b(²l©;É.v;R¨,IÉ.ihRr athAtaH saMnyAsavidhiM vyAkhyAsyAmaH 1 so'ta eva brahmacaryavAnpravra-jatItyekeSAm 2 atha fAlInayAyAvarANAmanapatyAnAm 3 vidhuro vA prajAH svadharme pratiSThApya vA 4 saptatyA UrdhvaM saMnyAsamupadifanti 5 vAnaprasthasya vA karmavirAme 6-1 eSa nityo mahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate nokanIyAn 6-2 tasyaivAtmA padavittaM viditvA na karmaNA lipyatepApakena 7 AhavanIye'gnihotrapAtrANi prakSipatyamqnma-yAnyanafmamayAni 24 gArhapatye'raNI , bhavataM naH samanasAviti 25 AtmanyagnInsamAropayate , yA te agneyajxiyA tanUriti tristrirekaikaM samAjighrati 26 athAntarvedi tiSThan , oM bhUrbhuvaH suvaH saMnyastaMmayA saMnyastaM mayA saMnyastaM mayeti , trirupAMfUktvA triruccaiH 27 triSatyA hi devA iti vijxAyate 28 abhayaM sarvabhUtebhyo matta iti cApAM pUrNa-maxjaliMninayati 29-1 athApyudAharanti 29-2 abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA yafcarate muniH 30-1 na tasya sarvabhUtebhyo bhayaM cApIha jAyate , iti 30-2 sa vAcaMyamo bhavati 31 sakhA mA gopAyeti daNDamAdatte 32 yadasya pAre rajasa iti fikyaM gqhNAti 33 yena devAH pavitreNeti jalapavitraM gqhNAti 34 yena devA jyotiSordhvA udAyanniti kamaNDaluM gqhNAti 35 saptavyAhqtibhiH pAtraM gqhNAti 36 yaSTayaH fikyaM jalapavitraM kamaNDaluM pAtramityetatsamAdAya yatrApastatra gatvA snAtvApa Acamya-surabhimatyAblizgAbhirvAruNIbhirhiraNyavarNAbhiH pAvamAnIbhiriti mA-rjayitvAntarjalagato'ghamarSaNena SoDafa prANAyAmAndhArayitvottIrya vAsaH pIDayitvAnyatprayataM vAsaHparidhAyApa Acamya , oM bhUrbhuvaH suvariti , jalapavitramAdAya tarpayati , oM bhUstarpayAmi , oM bhuvastarpayAmi , oMsuvastarpayAmi , oM mahastarpayAmi , oM janastarpayAmi , oM tapastarpayAmi , oM satyaM tarpayAmIti 37 devavatpitqbhyo'xjalimAdAya , oM bhUH svadhA , oM bhuvaH svadhA , oM suvaH svadhA , oMbhUrbhuvaH suvarmaharnama iti 38 atha , udu tyam , citramiti , dvAbhyAmA-dityamupatiSThate 39 omiti brahma brahma vA eSa jyotirya eSa tapatyeSa vedo ya eSatapati vedyamevaitadya eSa tapati , evamevaiSa AtmAnaM tarpayati , Atmane namaskaroti , AtmAbrahmAtmA jyotiH 40 sAvitrIM saha-srakqtva Avartayecchatakqtvo'parimitakqtvo vA 41 17 athAtaH saMnyAsavidhiM vyAkhyAsyAmaH 1 so'ta eva brahmacaryavAnpravra-jatItyekeSAm 2 atha fAlInayAyAvarANAmanapatyAnAm 3 vidhuro vA prajAH svadharme pratiSThApya vA 4 saptatyA UrdhvaM saMnyAsamupadifanti 5 vAnaprasthasya vA karmavirAme 6-1 eSa nityo mahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate nokanIyAn 6-2 tasyaivAtmA padavittaM viditvA na karmaNA lipyatepApakena 7 AhavanIye'gnihotrapAtrANi prakSipatyamqnma-yAnyanafmamayAni 24 gArhapatye'raNI , bhavataM naH samanasAviti 25 AtmanyagnInsamAropayate , yA te agneyajxiyA tanUriti tristrirekaikaM samAjighrati 26 athAntarvedi tiSThan , O bhUrbhuvaH suvaH saMnyastaMmayA saMnyastaM mayA saMnyastaM mayeti , trirupAMfUktvA triruccaiH 27 triSatyA hi devA iti vijxAyate 28 abhayaM sarvabhUtebhyo matta iti cApAM pUrNa-maxjaliMninayati 29-1 athApyudAharanti 29-2 abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA yafcarate muniH 30-1 na tasya sarvabhUtebhyo bhayaM cApIha jAyate , iti 30-2 sa vAcaMyamo bhavati 31 sakhA mA gopAyeti daNDamAdatte 32 yadasya pAre rajasa iti fikyaM gqhNAti 33 yena devAH pavitreNeti jalapavitraM gqhNAti 34 yena devA jyotiSordhvA udAyanniti kamaNDaluM gqhNAti 35 saptavyAhqtibhiH pAtraM gqhNAti 36 yaSTayaH fikyaM jalapavitraM kamaNDaluM pAtramityetatsamAdAya yatrApastatra gatvA snAtvApa Acamya-surabhimatyAblizgAbhirvAruNIbhirhiraNyavarNAbhiH pAvamAnIbhiriti mA-rjayitvAntarjalagato'ghamarSaNena SoDafa prANAyAmAndhArayitvottIrya vAsaH pIDayitvAnyatprayataM vAsaHparidhAyApa Acamya , O bhUrbhuvaH suvariti , jalapavitramAdAya tarpayati , O bhUstarpayAmi , O bhuvastarpayAmi , OsuvastarpayAmi , O mahastarpayAmi , O janastarpayAmi , O tapastarpayAmi , O satyaM tarpayAmIti 37 devavatpitqbhyo'xjalimAdAya , O bhUH svadhA , O bhuvaH svadhA , O suvaH svadhA , ObhUrbhuvaH suvarmaharnama iti 38 atha , udu tyam , citramiti , dvAbhyAmA-dityamupatiSThate 39 omiti brahma brahma vA eSa jyotirya eSa tapatyeSa vedo ya eSatapati vedyamevaitadya eSa tapati , evamevaiSa AtmAnaM tarpayati , Atmane namaskaroti , AtmAbrahmAtmA jyotiH 40 sAvitrIM saha-srakqtva Avartayecchatakqtvo'parimitakqtvo vA 41 17 अथातः संन्यासविधिं व्याख्यास्यामः १ सोऽत एव ब्रह्मचर्यवान्प्रव्र-जतीत्येकेषाम् २ अथ शालीनयायावराणामनपत्यानाम् ३ विधुरो वा प्रजाः स्वधर्मे प्रतिष्ठाप्य वा ४ सप्तत्या ऊर्ध्वं संन्यासमुपदिशन्ति ५ वानप्रस्थस्य वा कर्मविरामे ६-१ एष नित्यो महिमा ब्राह्मणस्य न कर्मणा वर्धते नोकनीयान् ६-२ तस्यैवात्मा पदवित्तं विदित्वा न कर्मणा लिप्यतेपापकेन ७ आहवनीयेऽग्निहोत्रपात्राणि प्रक्षिपत्यमृन्म-यान्यनश्ममयानि २४ गार्हपत्येऽरणी । भवतं नः समनसाविति २५ आत्मन्यग्नीन्समारोपयते । या ते अग्नेयज्ञिया तनूरिति त्रिस्त्रिरेकैकं समाजिघ्रति २६ अथान्तर्वेदि तिष्ठन् । ओं भूर्भुवः सुवः संन्यस्तंमया संन्यस्तं मया संन्यस्तं मयेति । त्रिरुपांशूक्त्वा त्रिरुच्चैः २७ त्रिषत्या हि देवा इति विज्ञायते २८ अभयं सर्वभूतेभ्यो मत्त इति चापां पूर्ण-मञ्जलिंनिनयति २९-१ अथाप्युदाहरन्ति २९-२ अभयं सर्वभूतेभ्यो दत्त्वा यश्चरते मुनिः ३०-१ न तस्य सर्वभूतेभ्यो भयं चापीह जायते । इति ३०-२ स वाचंयमो भवति ३१ सखा मा गोपायेति दण्डमादत्ते ३२ यदस्य पारे रजस इति शिक्यं गृह्णाति ३३ येन देवाः पवित्रेणेति जलपवित्रं गृह्णाति ३४ येन देवा ज्योतिषोर्ध्वा उदायन्निति कमण्डलुं गृह्णाति ३५ सप्तव्याहृतिभिः पात्रं गृह्णाति ३६ यष्टयः शिक्यं जलपवित्रं कमण्डलुं पात्रमित्येतत्समादाय यत्रापस्तत्र गत्वा स्नात्वाप आचम्य-सुरभिमत्याब्लिङ्गाभिर्वारुणीभिर्हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिरिति मा-र्जयित्वान्तर्जलगतोऽघमर्षणेन षोडश प्राणायामान्धारयित्वोत्तीर्य वासः पीडयित्वान्यत्प्रयतं वासःपरिधायाप आचम्य । ओं भूर्भुवः सुवरिति । जलपवित्रमादाय तर्पयति । ओं भूस्तर्पयामि । ओं भुवस्तर्पयामि । ओंसुवस्तर्पयामि । ओं महस्तर्पयामि । ओं जनस्तर्पयामि । ओं तपस्तर्पयामि । ओं सत्यं तर्पयामीति ३७ देववत्पितृभ्योऽञ्जलिमादाय । ओं भूः स्वधा । ओं भुवः स्वधा । ओं सुवः स्वधा । ओंभूर्भुवः सुवर्महर्नम इति ३८ अथ । उदु त्यम् । चित्रमिति । द्वाभ्यामा-दित्यमुपतिष्ठते ३९ ओमिति ब्रह्म ब्रह्म वा एष ज्योतिर्य एष तपत्येष वेदो य एषतपति वेद्यमेवैतद्य एष तपति । एवमेवैष आत्मानं तर्पयति । आत्मने नमस्करोति । आत्माब्रह्मात्मा ज्योतिः ४० सावित्रीं सह-स्रकृत्व आवर्तयेच्छतकृत्वोऽपरिमितकृत्वो वा ४१ १७ अथातः संन्यासविधिं व्याख्यास्यामः १ सोऽत एव ब्रह्मचर्यवान्प्रव्र-जतीत्येकेषाम् २ अथ शालीनयायावराणामनपत्यानाम् ३ विधुरो वा प्रजाः स्वधर्मे प्रतिष्ठाप्य वा ४ सप्तत्या ऊर्ध्वं संन्यासमुपदिशन्ति ५ वानप्रस्थस्य वा कर्मविरामे ६-१ एष नित्यो महिमा ब्राह्मणस्य न कर्मणा वर्धते नोकनीयान् ६-२ तस्यैवात्मा पदवित्तं विदित्वा न कर्मणा लिप्यतेपापकेन ७ आहवनीयेऽग्निहोत्रपात्राणि प्रक्षिपत्यमृन्म-यान्यनश्ममयानि २४ गार्हपत्येऽरणी । भवतं नः समनसाविति २५ आत्मन्यग्नीन्समारोपयते । या ते अग्नेयज्ञिया तनूरिति त्रिस्त्रिरेकैकं समाजिघ्रति २६ अथान्तर्वेदि तिष्ठन् । ॐ भूर्भुवः सुवः संन्यस्तंमया संन्यस्तं मया संन्यस्तं मयेति । त्रिरुपांशूक्त्वा त्रिरुच्चैः २७ त्रिषत्या हि देवा इति विज्ञायते २८ अभयं सर्वभूतेभ्यो मत्त इति चापां पूर्ण-मञ्जलिंनिनयति २९-१ अथाप्युदाहरन्ति २९-२ अभयं सर्वभूतेभ्यो दत्त्वा यश्चरते मुनिः ३०-१ न तस्य सर्वभूतेभ्यो भयं चापीह जायते । इति ३०-२ स वाचंयमो भवति ३१ सखा मा गोपायेति दण्डमादत्ते ३२ यदस्य पारे रजस इति शिक्यं गृह्णाति ३३ येन देवाः पवित्रेणेति जलपवित्रं गृह्णाति ३४ येन देवा ज्योतिषोर्ध्वा उदायन्निति कमण्डलुं गृह्णाति ३५ सप्तव्याहृतिभिः पात्रं गृह्णाति ३६ यष्टयः शिक्यं जलपवित्रं कमण्डलुं पात्रमित्येतत्समादाय यत्रापस्तत्र गत्वा स्नात्वाप आचम्य-सुरभिमत्याब्लिङ्गाभिर्वारुणीभिर्हिरण्यवर्णाभिः पावमानीभिरिति मा-र्जयित्वान्तर्जलगतोऽघमर्षणेन षोडश प्राणायामान्धारयित्वोत्तीर्य वासः पीडयित्वान्यत्प्रयतं वासःपरिधायाप आचम्य । ॐ भूर्भुवः सुवरिति । जलपवित्रमादाय तर्पयति । ॐ भूस्तर्पयामि । ॐ भुवस्तर्पयामि । ॐसुवस्तर्पयामि । ॐ महस्तर्पयामि । ॐ जनस्तर्पयामि । ॐ तपस्तर्पयामि । ॐ सत्यं तर्पयामीति ३७ देववत्पितृभ्योऽञ्जलिमादाय । ॐ भूः स्वधा । ॐ भुवः स्वधा । ॐ सुवः स्वधा । ॐभूर्भुवः सुवर्महर्नम इति ३८ अथ । उदु त्यम् । चित्रमिति । द्वाभ्यामा-दित्यमुपतिष्ठते ३९ ओमिति ब्रह्म ब्रह्म वा एष ज्योतिर्य एष तपत्येष वेदो य एषतपति वेद्यमेवैतद्य एष तपति । एवमेवैष आत्मानं तर्पयति । आत्मने नमस्करोति । आत्माब्रह्मात्मा ज्योतिः ४० सावित्रीं सह-स्रकृत्व आवर्तयेच्छतकृत्वोऽपरिमितकृत्वो वा ४१ १७ Sources: 1. Hultzsch, se?racesa 1kh?bha x??latachasacahaNa srou!cesakh! 1bha xlutachasacahaNa से?रचेस १ख्?भ ञ्??लतछसचहण स्रोउ!चेसख्! १भ ञ्लुतछसचहण Das Baudhayana-Dharmasutra jxa\asa b?a?udaha\aya\ana\a-jxaha\arama\asutara\a jxaasa b!audahaayaanaa-jxahaaramaasutaraa ज्ञअस ब्??ुदहअयअनअ-ज्ञहअरमअसुतरअ ज्ञअस ब्!औदहअयअनअ-ज्ञहअरमअसुतरअ . Zweite, Verbesserte Auflage. Abhandlungen fuer die Kunde des Morgenlandes, 16, Leipzig 1922. bha jhai?ti?Na v??rabesaserate q?uphala\agebha qbaha\anadalunagena phu?ra da??i k??nade desa meragenala\anadesaNa 16Na l??pichagi 1922bha bha jhaie!tie!Na vrebesaserate quphalaagebha qbahaanadalunagena phue!ra daie! knude desa mrogenalaanadesaNa 16Na le!pichagi 1922bha भ झै?ति?ण व्??रबेससेरते ऋ?ुफलअगेभ ऋबहअनदलुनगेन फु?र द??ि क्??नदे देस मेरगेनलअनदेसण १६ण ल्??पिछगि १९२२भ भ झैए!तिए!ण व्रेबेससेरते ऋउफलअगेभ ऋबहअनदलुनगेन फुए!र दैए! क्नुदे देस म्रोगेनलअनदेसण १६ण ले!पिछगि १९२२भ 2. Umesa Chandra Pandeya, 2bha ?U mesa\a c\ha\anadara\a p?anadeya\aNa 2bha U! mesaa chaanadaraa p!anadeyaaNa २भ ?ू मेसअ च्हअनदरअ प्?नदेयअण २भ ऊ! मेसअ छअनदरअ प्!अनदेयअण Baudhayana-Dharmasutra with the 'Vivarana' Commentary b?a?udaha\aya\ana\a-jxaha\arama\asutara\a?ai tiha taheM vviara\ana\aM cemamenata\araya b!audahaayaanaa-jxahaaramaasutaraaai tiha taheM v!viaraanaaM cmomenataaraya ब्??ुदहअयअनअ-ज्ञहअरमअसुतरअ?ै तिह तहें व्विअरअनअं चेममेनतअरय ब्!औदहअयअनअ-ज्ञहअरमअसुतरअऐ तिह तहें व्!विअरअनअं च्मोमेनतअरय by Sri Govinda Svami and critical notes by M. M. A. Chinnaswami Sastri, The Kashi Sanskrit Series, 104, Varanasi 1972 baya sra ?givanida\a sva\ama ?inada caraticiala notesa baya mbha mbha qbha c\hanina\asaiama ?s?isataraNi t\he k?asaha ?s?inasakarati s??ra??isaNa 104Na v?ara\ana\asa 1972 baya srai! gvonidaa svaamai! anada caraticiala notesa baya mbha mbha qbha chaninaasaiamai! s!asataraNi the k!asahai! s!anasakarati sresie!Na 104Na v!araanaasai! 1972 बय स्र ?गिवनिदअ स्वअम ?िनद चरतिचिअल नोतेस बय म्भ म्भ ऋभ च्हनिनअसैअम ?स्?िसतरणि त्हे क्?सह ?स्?िनसकरति स्??र??िसण १०४ण व्?रअनअस १९७२ बय स्रै! ग्वोनिदअ स्वअमै! अनद चरतिचिअल नोतेस बय म्भ म्भ ऋभ छनिनअसैअमै! स्!असतरणि थे क्!असहै! स्!अनसकरति स्रेसिए!ण १०४ण व्!अरअनअसै! १९७२ Typescript: Typed and Analyzed by Masato Fujii and Mieko Kajihara, ?tyipesacarapita kh?tyapeda anada qna\alayacheda baya m?asa\ato ph??ja?i ?inada m??iko k?ajahiara\aNa tyapesacarapitakh! tyapeda anada qnaalayacheda baya m!asaato phjui!i! anada m!kieo! k!ajahiaraaNa ?त्यिपेसचरपित ख्?त्यपेद अनद ऋनअलयछेद बय म्?सअतो फ्??ज?ि ?िनद म्??िको क्?जहिअरअण त्यपेसचरपितख्! त्यपेद अनद ऋनअलयछेद बय म्!असअतो फ्जुइ!इ! अनद म्!किएओ! क्!अजहिअरअण proofread by Toru Yagi, under the guidance of Y. Ikari parophare\ada baya teru y?agaNi? nadera tahe gudianace ?opha ybha ?Ika\ara paroo!phareada baya trou! y!agaNiu! nadera tahe gudianaceo! pha ybhI kaarai! परोफरेअद बय तेरु य्?गणि? नदेर तहे गुदिअनचे ?ोफ य्भ ?ीकअर परोओ!फरेअद बय त्रोउ! य्!अगणिउ! नदेर तहे गुदिअनचेओ! फ य्भी कअरै! Conversion to Devanagari using Vedapad Software by Ralph Bunker ?cinaverasa??ina to jxeva\ana\aga\ara??i saniga v??da\apa\ada sephataiare barya alapaha b??nakera cnoverasanio! to jxevaanaagaaraiu! saniga vdeapaada sphotaiare barya alapaha bnukera ?चिनवेरस??िन तो ज्ञेवअनअगअर??ि सनिग व्??दअपअद सेफतैअरे बर्य अलपह ब्??नकेर च्नोवेरसनिओ! तो ज्ञेवअनअगअरैउ! सनिग व्देअपअद स्फोतैअरे बर्य अलपह ब्नुकेर Formatted for Maharishi University of Management Vedic Literature Collection pherama\atateda phora m?aha\arasiha??i navi?rasatiya ?opha m?ana\agemenata v??daci lti?ra\ature celalecata??ina phromaatateda phora m!ahaarasihaiU! navie!rasatiyo pha m!anaagemenata vdeci l!tie!raature clolecatanio! फेरमअततेद फोर म्?हअरसिह??ि नवि?रसतिय ?ोफ म्?नअगेमेनत व्??दचि ल्ति?रअतुरे चेललेचत??िन फ्रोमअततेद फोर म्!अहअरसिहैऊ! नविए!रसतियो फ म्!अनअगेमेनत व्देचि ल्!तिए!रअतुरे च्लोलेचतनिओ!
29
39
47
52
67
72
77
82
92
96
101
106
108
111
114
119
122
127
132
137
139
142
147
152
164
178
186
187
188
190
191
192
194
196
198
201