tSm;Ã; N{ oittr;imv;Ny;Ndev;Ns çen¥eidÏ' pSpxR s çenTp[qmo
tasmAdvA indra ?o'titarAmivAnyAndevAnsa hyenannediSThaM pasparfa sa hyenatprathamo
tasmAdvA indro 'titarAmivAnyAndevAnsa hyenannediSThaM pasparfa sa hyenatprathamo
तस्माद्वा इन्द्र ?ोऽतितरामिवान्यान्देवान्स ह्येनन्नेदिष्ठं पस्पर्श स ह्येनत्प्रथमो
तस्माद्वा इन्द्रो ऽतितरामिवान्यान्देवान्स ह्येनन्नेदिष्ठं पस्पर्श स ह्येनत्प्रथमो
m$cIhteWu kÚ¨ãv;i$Ky; sh j;yyoWiSthR c;£;y, >yg[;me p[{ ;,k
maTacIhateSu kuruSvATikyA saha jAyayoSastirha cAkrAyaNa ibhyagrAme pradra ?ANaka
maTacIhateSu kuruSvATikyA saha jAyayoSastirha cAkrAyaNa ibhyagrAme pradrA Naka
मटचीहतेषु कुरुष्वाटिक्या सह जाययोषस्तिर्ह चाक्रायण इभ्यग्रामे प्रद्र ?ाणक
मटचीहतेषु कुरुष्वाटिक्या सह जाययोषस्तिर्ह चाक्रायण इभ्यग्रामे प्रद्रा णक
Ñ3md;3mo'3ipb;3mo'3devo v¨," p[j;pit" sivt;2¥imh;2hrd¥p-
O3madA3moM3pibA3moM3devo varuNaH prajApatiH savitA2nnamihA2haradannapa-
O3madA3mO3pibA3mO3devo varuNaH prajApatiH savitA2nnamihA2haradannapa-
ॐ३मदा३मों३पिबा३मों३देवो वरुणः प्रजापतिः सविता२न्नमिहा२हरदन्नप-
ॐ३मदा३मॐ३पिबा३मॐ३देवो वरुणः प्रजापतिः सविता२न्नमिहा२हरदन्नप-
p[St;vo y;" p[;Cy" SyNdNte s ¬ýIqo y;" p[tICy" s p[ith;r" smu{ o
prastAvo yAH prAcyaH syandante sa udgItho yAH pratIcyaH sa pratihAraH samudra ?o
prastAvo yAH prAcyaH syandante sa udgItho yAH pratIcyaH sa pratihAraH samudro
प्रस्तावो याः प्राच्यः स्यन्दन्ते स उद्गीथो याः प्रतीच्यः स प्रतिहारः समुद्र ?ो
प्रस्तावो याः प्राच्यः स्यन्दन्ते स उद्गीथो याः प्रतीच्यः स प्रतिहारः समुद्रो
aq %Lv;Tms'imtmitmOTyu s¢iv/\ s;mop;sIt ih'k;r it } y=r'
atha khalvAtmasaMmitamatimqtyu saptavidhaMM sAmopAsIta hiMkAra iti tr?yakSaraM
atha khalvAtmasaMmitamatimqtyu saptavidhaMM sAmopAsIta hiMkAra iti tr! yakSaraM
अथ खल्वात्मसंमितमतिमृत्यु सप्तविधँ सामोपासीत हिंकार इति त्र्?यक्षरं
अथ खल्वात्मसंमितमतिमृत्यु सप्तविधँ सामोपासीत हिंकार इति त्र्! यक्षरं
p[St;v it } y=r' tTsmm( 1
prastAva iti tr?yakSaraM tatsamam 1
prastAva iti tr! yakSaraM tatsamam 1
प्रस्ताव इति त्र्?यक्षरं तत्समम् १
प्रस्ताव इति त्र्! यक्षरं तत्समम् १
¬ýIq it } y=rmup{ v it ctur=r' i]i.iS]i." sm' .vTy=rmit-
udgItha iti tr?yakSaramupadra va iti caturakSaraM tribhistribhiH samaM bhavatyakSaramati-
udgItha iti tr! yakSaramupadra va iti caturakSaraM tribhistribhiH samaM bhavatyakSaramati-
उद्गीथ इति त्र्?यक्षरमुपद्र व इति चतुरक्षरं त्रिभिस्त्रिभिः समं भवत्यक्षरमति-
उद्गीथ इति त्र्! यक्षरमुपद्र व इति चतुरक्षरं त्रिभिस्त्रिभिः समं भवत्यक्षरमति-
ixãyte } y=r' tTsmm( 3
fiSyate tr?yakSaraM tatsamam 3
fiSyate tr! yakSaraM tatsamam 3
शिष्यते त्र्?यक्षरं तत्समम् ३
शिष्यते त्र्! यक्षरं तत्समम् ३
in/nimit } y=r' tTsmmev .vit t;in h v; Et;in Ã;iv\ xitr=r;i,
nidhanamiti tr?yakSaraM tatsamameva bhavati tAni ha vA etAni dvAviMM fatirakSarANi
nidhanamiti tr! yakSaraM tatsamameva bhavati tAni ha vA etAni dvAviMM fatirakSarANi
निधनमिति त्र्?यक्षरं तत्सममेव भवति तानि ह वा एतानि द्वाविँ शतिरक्षराणि
निधनमिति त्र्! यक्षरं तत्सममेव भवति तानि ह वा एतानि द्वाविँ शतिरक्षराणि
pOiqvI ih'k;roNtir=' p[St;vo ´*¨ýIqo idx" p[ith;r" smu{ o in/n-
pqthivI hiMkAro'ntarikSaM prastAvo dyaurudgItho difaH pratihAraH samudra ?o nidhana-
pqthivI hiMkAro'ntarikSaM prastAvo dyaurudgItho difaH pratihAraH samudro nidhana-
पृथिवी हिंकारोऽन्तरिक्षं प्रस्तावो द्यौरुद्गीथो दिशः प्रतिहारः समुद्र ?ो निधन-
पृथिवी हिंकारोऽन्तरिक्षं प्रस्तावो द्यौरुद्गीथो दिशः प्रतिहारः समुद्रो निधन-
/nmet{ ;jn' devt;su p[otm( 1
dhanametadra ?AjanaM devatAsu protam 1
dhanametadrA janaM devatAsu protam 1
धनमेतद्र ?ाजनं देवतासु प्रोतम् १
धनमेतद्रा जनं देवतासु प्रोतम् १
s y Evmet{ ;jn' devt;su p[ot' vedwt;s;mev devt;n;\ slokt;\ s;i·Rt;\
sa ya evametadra ?AjanaM devatAsu protaM vedaitAsAmeva devatAnAMM salokatAMM sArSTitAMM
sa ya evametadrA janaM devatAsu protaM vedaitAsAmeva devatAnAMM salokatAMM sArSTitAMM
स य एवमेतद्र ?ाजनं देवतासु प्रोतं वेदैतासामेव देवतानाँ सलोकताँ सार्ष्टिताँ
स य एवमेतद्रा जनं देवतासु प्रोतं वेदैतासामेव देवतानाँ सलोकताँ सार्ष्टिताँ
r;Tm;nSt' yid SvreWUp;l.eteN{ \ xr,' p[p¥o.Uv' s Tv; p[it v+ytI-
rAtmAnastaM yadi svareSUpAlabhetendraMM faraNaM prapanno'bhUvaM sa tvA prati vakSyatI-
rAtmAnastaM yadi svareSUpAlabhetendra MM! faraNaM prapanno'bhUvaM sa tvA prati vakSyatI-
रात्मानस्तं यदि स्वरेषूपालभेतेन्द्रँ शरणं प्रपन्नोऽभूवं स त्वा प्रति वक्ष्यती-
रात्मानस्तं यदि स्वरेषूपालभेतेन्द्र ँ! शरणं प्रपन्नोऽभूवं स त्वा प्रति वक्ष्यती-
in s'tO<,;Nyevmo'k;re, sv;R v;kª s'tO<,o'k;r Eved\ ( svRmo'k;r
ni saMtqNNAnyevamoMkAreNa sarvA vAk saMtqNNoMkAra evedMM sarvamoMkAra
ni saMtqNNAnyevamOkAreNa sarvA vAk saMtqNNOkAra evedMM sarvamOkAra
नि संतृण्णान्येवमोंकारेण सर्वा वाक् संतृण्णोंकार एवेद्ँ सर्वमोंकार
नि संतृण्णान्येवमॐकारेण सर्वा वाक् संतृण्णॐकार एवेद्ँ सर्वमॐकार
b[÷v;idno vdiNt yÃsUn;' p[;t"svn\ ¨{ ;,;' m;?yiNdn\ svnm;idTy;-
brahmavAdino vadanti yadvasUnAM prAtaHsavanaMM rudra ?ANAM mAdhyandinaMM savanamAdityA-
brahmavAdino vadanti yadvasUnAM prAtaHsavanaMM rudrA NAM mAdhyandinaMM savanamAdityA-
ब्रह्मवादिनो वदन्ति यद्वसूनां प्रातःसवनँ रुद्र ?ाणां माध्यन्दिनँ सवनमादित्या-
ब्रह्मवादिनो वदन्ति यद्वसूनां प्रातःसवनँ रुद्रा णां माध्यन्दिनँ सवनमादित्या-
r*{ \ s;m;i.g;yit 7
raudraMM sAmAbhigAyati 7
raudra MM! sAmAbhigAyati 7
रौद्रँ सामाभिगायति ७
रौद्र ँ! सामाभिगायति ७
a] yjm;n" prSt;d;yuW" Sv;h;pjih pir`imTyuKTvoiÿÏit tSmw ¨{ ;
atra yajamAnaH parastAdAyuSaH svAhApajahi parighamityuktvottiSThati tasmai rudra ?A
atra yajamAnaH parastAdAyuSaH svAhApajahi parighamityuktvottiSThati tasmai rudrA
अत्र यजमानः परस्तादायुषः स्वाहापजहि परिघमित्युक्त्वोत्तिष्ठति तस्मै रुद्र ?ा
अत्र यजमानः परस्तादायुषः स्वाहापजहि परिघमित्युक्त्वोत्तिष्ठति तस्मै रुद्रा
aq yid(ÃtIymmOt' t&{ ; ¬pjIvNtIN{ e, mu%en n vw dev; aXniNt n
atha yaddvitIyamamqtaM tadrudra ?A upajIvantIndre Na mukhena na vai devA afnanti na
atha yaddvitIyamamqtaM tadrudrA upajIvantIndre Na mukhena na vai devA afnanti na
अथ यद्द्वितीयममृतं तद्रुद्र ?ा उपजीवन्तीन्द्रे ण मुखेन न वै देवा अश्नन्ति न
अथ यद्द्वितीयममृतं तद्रुद्रा उपजीवन्तीन्द्रे ण मुखेन न वै देवा अश्नन्ति न
s y EtdevmmOt' ved ¨{ ;,;mevwko .UTveN{ e,wv mu%enwtdev;mOt' ë; tO-
sa ya etadevamamqtaM veda rudra ?ANAmevaiko bhUtvendre Naiva mukhenaitadevAmqtaM dqSTvA tq-
sa ya etadevamamqtaM veda rudrA NAmevaiko bhUtvendre Naiva mukhenaitadevAmqtaM dqSTvA tq-
स य एतदेवममृतं वेद रुद्र ?ाणामेवैको भूत्वेन्द्रे णैव मुखेनैतदेवामृतं दृष्ट्वा तृ-
स य एतदेवममृतं वेद रुद्रा णामेवैको भूत्वेन्द्रे णैव मुखेनैतदेवामृतं दृष्ट्वा तृ-
Stmet; ¨{ ;,;mev t;vd;i/pTy\ Sv;r;Jy' pyeRt; 4
'stametA rudra ?ANAmeva tAvadAdhipatyaMM svArAjyaM paryetA 4
'stametA rudrA NAmeva tAvadAdhipatyaMM svArAjyaM paryetA 4
ऽस्तमेता रुद्र ?ाणामेव तावदाधिपत्यँ स्वाराज्यं पर्येता ४
ऽस्तमेता रुद्रा णामेव तावदाधिपत्यँ स्वाराज्यं पर्येता ४
i]·p( ]w·.' m;?yiNdn\ svn' tdSy ¨{ ; aNv;yÿ;" p[;,; v;v ¨{ ; Ete
triSTup traiSTubhaM mAdhyandinaMM savanaM tadasya rudra ?A anvAyattAH prANA vAva rudra ?A ete
triSTup traiSTubhaM mAdhyandinaMM savanaM tadasya rudrA anvAyattAH prANA vAva rudrA ete
त्रिष्टुप् त्रैष्टुभं माध्यन्दिनँ सवनं तदस्य रुद्र ?ा अन्वायत्ताः प्राणा वाव रुद्र ?ा एते
त्रिष्टुप् त्रैष्टुभं माध्यन्दिनँ सवनं तदस्य रुद्रा अन्वायत्ताः प्राणा वाव रुद्रा एते
t' cedetiSmNvyis ikùicduptpeTs b[Uy;Tp[;,; ¨{ ; d' me m;?yiNdn\ s-
taM cedetasminvayasi kiMcidupatapetsa brUyAtprANA rudra ?A idaM me mAdhyandinaMM sa-
taM cedetasminvayasi kiMcidupatapetsa brUyAtprANA rudrA idaM me mAdhyandinaMM sa-
तं चेदेतस्मिन्वयसि किंचिदुपतपेत्स ब्रूयात्प्राणा रुद्र ?ा इदं मे माध्यन्दिनँ स-
तं चेदेतस्मिन्वयसि किंचिदुपतपेत्स ब्रूयात्प्राणा रुद्रा इदं मे माध्यन्दिनँ स-
vn' tOtIysvnmnusNtnuteit m;h' p[;,;n;\ ¨{ ;,;' m?ye yDo ivloPsI-
vanaM tqtIyasavanamanusantanuteti mAhaM prANAnAMM rudra ?ANAM madhye yajxo vilopsI-
vanaM tqtIyasavanamanusantanuteti mAhaM prANAnAMM rudrA NAM madhye yajxo vilopsI-
वनं तृतीयसवनमनुसन्तनुतेति माहं प्राणानाँ रुद्र ?ाणां मध्ये यज्ञो विलोप्सी-
वनं तृतीयसवनमनुसन्तनुतेति माहं प्राणानाँ रुद्रा णां मध्ये यज्ञो विलोप्सी-
nIh;ro y; /mnySt; n´o yÃ;Steymudk\ s smu{ " 2
nIhAro yA dhamanayastA nadyo yadvAsteyamudakaMM sa samudra ?H 2
nIhAro yA dhamanayastA nadyo yadvAsteyamudakaMM sa samudra H! 2
नीहारो या धमनयस्ता नद्यो यद्वास्तेयमुदकँ स समुद्र ?ः २
नीहारो या धमनयस्ता नद्यो यद्वास्तेयमुदकँ स समुद्र ः! २
tSy; h mu%mupoýÈð¥uv;c;jh;rem;" xU{ ;nenwv mu%en;l;piyãyq; it te
tasyA ha mukhamupodgqhNannuvAcAjahAremAH fUdra ?Anenaiva mukhenAlApayiSyathA iti te
tasyA ha mukhamupodgqhNannuvAcAjahAremAH fUdrA nenaiva mukhenAlApayiSyathA iti te
तस्या ह मुखमुपोद्गृह्णन्नुवाचाजहारेमाः शूद्र ?ानेनैव मुखेनालापयिष्यथा इति ते
तस्या ह मुखमुपोद्गृह्णन्नुवाचाजहारेमाः शूद्रा नेनैव मुखेनालापयिष्यथा इति ते
v;yumev;Pyeit yd; cN{ oStmeit v;yumev;Pyeit 1
vAyumevApyeti yadA candra ?o'stameti vAyumevApyeti 1
vAyumevApyeti yadA candro 'stameti vAyumevApyeti 1
वायुमेवाप्येति यदा चन्द्र ?ोऽस्तमेति वायुमेवाप्येति १
वायुमेवाप्येति यदा चन्द्रो ऽस्तमेति वायुमेवाप्येति १
vI kl;Ntir=' kl; ´*" kl; smu{ " klwW vw soMy ctuãkl" p;do
vI kalAntarikSaM kalA dyauH kalA samudra ?H kalaiSa vai somya catuSkalaH pAdo
vI kalAntarikSaM kalA dyauH kalA samudra H! kalaiSa vai somya catuSkalaH pAdo
वी कलान्तरिक्षं कला द्यौः कला समुद्र ?ः कलैष वै सोम्य चतुष्कलः पादो
वी कलान्तरिक्षं कला द्यौः कला समुद्र ः! कलैष वै सोम्य चतुष्कलः पादो
kl; sUyR" kl; cN{ " kl; iv´uTklwW vw soMy ctuãkl" p;do b[÷-
kalA sUryaH kalA candra ?H kalA vidyutkalaiSa vai somya catuSkalaH pAdo brahma-
kalA sUryaH kalA candra H! kalA vidyutkalaiSa vai somya catuSkalaH pAdo brahma-
कला सूर्यः कला चन्द्र ?ः कला विद्युत्कलैष वै सोम्य चतुष्कलः पादो ब्रह्म-
कला सूर्यः कला चन्द्र ः! कला विद्युत्कलैष वै सोम्य चतुष्कलः पादो ब्रह्म-
aq y me g[;m ·;pUteR dÿimTyup;ste te /Ummi.s'.viNt /Um;{ ;i]' r;-
atha ya ime grAma iSTApUrte dattamityupAsate te dhUmamabhisaMbhavanti dhUmAdra ?AtriM rA-
atha ya ime grAma iSTApUrte dattamityupAsate te dhUmamabhisaMbhavanti dhUmAdrA triM rA-
अथ य इमे ग्राम इष्टापूर्ते दत्तमित्युपासते ते धूममभिसंभवन्ति धूमाद्र ?ात्रिं रा-
अथ य इमे ग्राम इष्टापूर्ते दत्तमित्युपासते ते धूममभिसंभवन्ति धूमाद्रा त्रिं रा-
aqwtyo" pqonR ktre, c n t;nIm;in =u{ ; athaitayoH pathorna katareNa ca na tAnImAni kSudra ?ANyasakqdAvartIni bhUtAni bha- athaitayoH pathorna katareNa ca na tAnImAni kSudrA NyasakqdAvartIni bhUtAni bha- अथैतयोः पथोर्न कतरेण च न तानीमानि क्षुद्र ?ाण्यसकृदावर्तीनि भूतानि भ- अथैतयोः पथोर्न कतरेण च न तानीमानि क्षुद्रा ण्यसकृदावर्तीनि भूतानि भ- td¥Sy;p;g;°N{ ;°N{Tv' v;c;rM.,' ivk;ro n;m/ey' ]Ii, åp;,ITyev tadannasyApAgAccandra ?AccandratvaM vAcArambhaNaM vikAro nAmadheyaM trINi rUpANItyeva tadannasyApAgAccandrA ccandratvaM vAcArambhaNaM vikAro nAmadheyaM trINi rUpANItyeva तदन्नस्यापागाच्चन्द्र ?ाच्चन्द्रत्वं वाचारम्भणं विकारो नामधेयं त्रीणि रूपाणीत्येव तदन्नस्यापागाच्चन्द्रा च्चन्द्रत्वं वाचारम्भणं विकारो नामधेयं त्रीणि रूपाणीत्येव m;" soMy n´" purSt;Tp[;Cy" SyNdNte p;Tp[tICySt;" smu{ ;Tsmu{ me- imAH somya nadyaH purastAtprAcyaH syandante pafcAtpratIcyastAH samudra ?Atsamudra me- imAH somya nadyaH purastAtprAcyaH syandante pafcAtpratIcyastAH samudrA tsamudra me- इमाः सोम्य नद्यः पुरस्तात्प्राच्यः स्यन्दन्ते पश्चात्प्रतीच्यस्ताः समुद्र ?ात्समुद्र मे- इमाः सोम्य नद्यः पुरस्तात्प्राच्यः स्यन्दन्ते पश्चात्प्रतीच्यस्ताः समुद्रा त्समुद्र मे- ved;n;' ved' ip} y\ r;ix' dwv' ini/' v;kov;Kymek;yn' deviv´;' b[÷iv- vedAnAM vedaM pi tr?yaMM rAfiM daivaM nidhiM vAkovAkyamekAyanaM devavidyAM brahmavi- vedAnAM vedaM pitr! yaMM rAfiM daivaM nidhiM vAkovAkyamekAyanaM devavidyAM brahmavi- वेदानां वेदं पि त्र्?यँ राशिं दैवं निधिं वाकोवाक्यमेकायनं देवविद्यां ब्रह्मवि- वेदानां वेदं पित्र्! यँ राशिं दैवं निधिं वाकोवाक्यमेकायनं देवविद्यां ब्रह्मवि- ved;n;' ved" ip} yo r;ixdRwvo ini/v;Rkov;Kymek;yn' deviv´; b[÷iv- vedAnAM vedaH pi tr?yo rAfirdaivo nidhirvAkovAkyamekAyanaM devavidyA brahmavi- vedAnAM vedaH pitr! yo rAfirdaivo nidhirvAkovAkyamekAyanaM devavidyA brahmavi- वेदानां वेदः पि त्र्?यो राशिर्दैवो निधिर्वाकोवाक्यमेकायनं देवविद्या ब्रह्मवि- वेदानां वेदः पित्र्! यो राशिर्दैवो निधिर्वाकोवाक्यमेकायनं देवविद्या ब्रह्मवि- ctuqRimith;spur;,' pm' ved;n;' ved' ip} y\ r;ix' dwv' ini/' v;kov;- caturthamitihAsapurANaM paxcamaM vedAnAM vedaM pi tr?yaMM rAfiM daivaM nidhiM vAkovA- caturthamitihAsapurANaM paxcamaM vedAnAM vedaM pitr! yaMM rAfiM daivaM nidhiM vAkovA- चतुर्थमितिहासपुराणं पञ्चमं वेदानां वेदं पि त्र्?यँ राशिं दैवं निधिं वाकोवा- चतुर्थमितिहासपुराणं पञ्चमं वेदानां वेदं पित्र्! यँ राशिं दैवं निधिं वाकोवा- smKlpt;' ´;v;pOiqvI smkLpet;' v;yu;k;x' c smkLpNt;p te- samakl\qpatAM dyAvApqthivI samakalpetAM vAyufcAkAfaM ca samakalpantApafca te- samak\patAM dyAvApqthivI samakalpetAM vAyufcAkAfaM ca samakalpantApafca te- समक्लृपतां द्यावापृथिवी समकल्पेतां वायुश्चाकाशं च समकल्पन्तापश्च ते- समकॢपतां द्यावापृथिवी समकल्पेतां वायुश्चाकाशं च समकल्पन्तापश्च ते- j teW;\ s'KlOPTyw vW\R s'kLpte vWRSy s'KlOPTy; a¥\ s'kLpte¥Sy s'KlOPTyw p[;,;" s'kLpNte p[;,;n;\ s'KlOPTyw mN];" s'kLpNte mN];,;\ s'KlOPTyw km;Ri, s'kLpNte kmR,;\ s'KlOPTyw lok" s'kLpte lokSy jafca teSAMM saMkl\qptyai varSaMM saMkalpate varSasya saMkl\qptyA annaMM saMkalpate'nnasya saMkl\qptyai prANAH saMkalpante prANAnAMM saMkl\qptyai mantrAH saMkalpante mantrANAMM saMkl\qptyai karmANi saMkalpante karmaNAMM saMkl\qptyai lokaH saMkalpate lokasya jafca teSAMM saMk\ptyai varSaMM saMkalpate varSasya saMk\ptyA annaMM saMkalpate'nnasya saMk\ptyai prANAH saMkalpante prANAnAMM saMk\ptyai mantrAH saMkalpante mantrANAMM saMk\ptyai karmANi saMkalpante karmaNAMM saMk\ptyai lokaH saMkalpate lokasya जश्च तेषाँ संक्लृप्त्यै वर्षँ संकल्पते वर्षस्य संक्लृप्त्या अन्नँ संकल्पतेऽन्नस्य संक्लृप्त्यै प्राणाः संकल्पन्ते प्राणानाँ संक्लृप्त्यै मन्त्राः संकल्पन्ते मन्त्राणाँ संक्लृप्त्यै कर्माणि संकल्पन्ते कर्मणाँ संक्लृप्त्यै लोकः संकल्पते लोकस्य जश्च तेषाँ संकॢप्त्यै वर्षँ संकल्पते वर्षस्य संकॢप्त्या अन्नँ संकल्पतेऽन्नस्य संकॢप्त्यै प्राणाः संकल्पन्ते प्राणानाँ संकॢप्त्यै मन्त्राः संकल्पन्ते मन्त्राणाँ संकॢप्त्यै कर्माणि संकल्पन्ते कर्मणाँ संकॢप्त्यै लोकः संकल्पते लोकस्य s'KlOPTyw sv\ s'kLpte s EW s'kLp" s'kLpmup;SSveit 2 saMkl\qptyai sarvaMM saMkalpate sa eSa saMkalpaH saMkalpamupAssveti 2 saMk\ptyai sarvaMM saMkalpate sa eSa saMkalpaH saMkalpamupAssveti 2 संक्लृप्त्यै सर्वँ संकल्पते स एष संकल्पः संकल्पमुपास्स्वेति २ संकॢप्त्यै सर्वँ संकल्पते स एष संकल्पः संकल्पमुपास्स्वेति २ s y" s'kLp' b[÷eTyup;Ste KlO¢;Nvw s lok;n( /[uv;n( /[uv" p[itiÏt;Np[- sa yaH saMkalpaM brahmetyupAste kl\qptAnvai sa lokAn dhruvAn dhruvaH pratiSThitAnpra- sa yaH saMkalpaM brahmetyupAste k\ptAnvai sa lokAn dhruvAn dhruvaH pratiSThitAnpra- स यः संकल्पं ब्रह्मेत्युपास्ते क्लृप्तान्वै स लोकान् ध्रुवान् ध्रुवः प्रतिष्ठितान्प्र- स यः संकल्पं ब्रह्मेत्युपास्ते कॢप्तान्वै स लोकान् ध्रुवान् ध्रुवः प्रतिष्ठितान्प्र- dm;qvR,' ctuqRimith;spur;,' pm' ved;n;' ved' ip} y\ r;ix' dwv' ini/' damAtharvaNaM caturthamitihAsapurANaM paxcamaM vedAnAM vedaM pi tr?yaMM rAfiM daivaM nidhiM damAtharvaNaM caturthamitihAsapurANaM paxcamaM vedAnAM vedaM pitr! yaMM rAfiM daivaM nidhiM दमाथर्वणं चतुर्थमितिहासपुराणं पञ्चमं वेदानां वेदं पि त्र्?यँ राशिं दैवं निधिं दमाथर्वणं चतुर्थमितिहासपुराणं पञ्चमं वेदानां वेदं पित्र्! यँ राशिं दैवं निधिं goaimh mihmeTy;c=te hiStihr go\afvamiha mahimetyAcakSate hastihiraNyaM dAsabhAryaM kSetrANyAyatanAnIti goafvamiha mahimetyAcakSate hastihiraNyaM dAsabhAryaM kSetrANyAyatanAnIti गोअश्वमिह महिमेत्याचक्षते हस्तिहिरण्यं दासभार्यं क्षेत्राण्यायतनानीति गोअश्वमिह महिमेत्याचक्षते हस्तिहिरण्यं दासभार्यं क्षेत्राण्यायतनानीति nmiNvãy sv;\ lok;n;Pnoit sv;\ k;m;intIN{ o hwv dev;n;mi.p[- namanviSya sarvAMM fca lokAnApnoti sarvAMM fca kAmAnitIndra ?o haiva devAnAmabhipra- namanviSya sarvAMM fca lokAnApnoti sarvAMM fca kAmAnitIndro haiva devAnAmabhipra- नमन्विष्य सर्वाँ श्च लोकानाप्नोति सर्वाँ श्च कामानितीन्द्र ?ो हैव देवानामभिप्र- नमन्विष्य सर्वाँ श्च लोकानाप्नोति सर्वाँ श्च कामानितीन्द्रो हैव देवानामभिप्र- aq heN{ op[;Pywv dev;netºy' ddxR yqwv %LvymiSmHzrIre s;?vl'- atha hendra ?o'prApyaiva devAnetadbhayaM dadarfa yathaiva khalvayamasmixcharIre sAdhvalaM- atha hendro 'prApyaiva devAnetadbhayaM dadarfa yathaiva khalvayamasmixcharIre sAdhvalaM- अथ हेन्द्र ?ोऽप्राप्यैव देवानेतद्भयं ददर्श यथैव खल्वयमस्मिञ्छरीरे साध्वलं- अथ हेन्द्रो ऽप्राप्यैव देवानेतद्भयं ददर्श यथैव खल्वयमस्मिञ्छरीरे साध्वलं- kÚvly;y*vn;v²õy; pit" xxÉbNduhRárN{ oMv[rIWo mnUÿ_Sv-y;ityRy;itrnr kuvalayAfvayauvanAfvavaddhiyAfva fvapatiH fafabindurharifcandra ?o'mvrarISo manUktasva-yAtiryayAtiranaraNyokSasenotthamaruttabharataprabhqtayo rAjAno miSato banduvargasya- kuvalayAfvayauvanAfvavaddhiyAfva fvapatiH fafabindurharifcandro 'mvrarISo manUktasva-yAtiryayAtiranaraNyokSasenotthamaruttabharataprabhqtayo rAjAno miSato banduvargasya- कुवलयाश्वयौवनाश्ववद्धियाश्व श्वपतिः शशबिन्दुर्हरिश्चन्द्र ?ोऽम्व्ररीषो मनूक्तस्व-यातिर्ययातिरनरण्योक्षसेनोत्थमरुत्तभरतप्रभृतयो राजानो मिषतो बन्दुवर्गस्य- कुवलयाश्वयौवनाश्ववद्धियाश्व श्वपतिः शशबिन्दुर्हरिश्चन्द्रो ऽम्व्ररीषो मनूक्तस्व-यातिर्ययातिरनरण्योक्षसेनोत्थमरुत्तभरतप्रभृतयो राजानो मिषतो बन्दुवर्गस्य- aq .gv;Nx;k;yNy" sup[ItSTvb[vI{ ;j;nm( ) mh;r;j bOh{ qe+v;- atha bhagavAnfAkAyanyaH suprItastvabravIdra ?AjAnam , mahArAja bqhadra thekSvA- atha bhagavAnfAkAyanyaH suprItastvabravIdrA jAnam , mahArAja bqhadra thekSvA- अथ भगवान्शाकायन्यः सुप्रीतस्त्वब्रवीद्र ?ाजानम् । महाराज बृहद्र थेक्ष्वा- अथ भगवान्शाकायन्यः सुप्रीतस्त्वब्रवीद्रा जानम् । महाराज बृहद्र थेक्ष्वा- p[,udTyeW a;TmeTy;h .gv;Nmwi]" ) Tyev' ç;h ) aq y EWs'p[s;do-Sm;CzrIr;TsmuTq;y pr' Jyoit¨ps'p´ Sven åpe,;É.inãp´tTyeW praNudatyeSa AtmetyAha bhagavAnmaitriH , ityevaM hyAha , atha ya eSasaMprasAdo-'smAccharIrAtsamutthAya paraM jyotirupasaMpadya svena rUpeNAbhiniSpadyata\ityeSa praNudatyeSa AtmetyAha bhagavAnmaitriH , ityevaM hyAha , atha ya eSasaMprasAdo-'smAccharIrAtsamutthAya paraM jyotirupasaMpadya svena rUpeNAbhiniSpadyataityeSa प्रणुदत्येष आत्मेत्याह भगवान्मैत्रिः । इत्येवं ह्याह । अथ य एषसंप्रसादो-ऽस्माच्छरीरात्समुत्थाय परं ज्योतिरुपसंपद्य स्वेन रूपेणाभिनिष्पद्यतइत्येष प्रणुदत्येष आत्मेत्याह भगवान्मैत्रिः । इत्येवं ह्याह । अथ य एषसंप्रसादो-ऽस्माच्छरीरात्समुत्थाय परं ज्योतिरुपसंपद्य स्वेन रूपेणाभिनिष्पद्यतैत्येष ¢Syev;bu²õpUv|Évbo/ EvÉmit ) aq yo h %lu v;vwtSy so'xoy' yet;m;]"p[itpu¨W" =e]D" s'kLp;?yvs;y;É.m;n²l©" p[j;pitÉvR;-:yetnened' xrIr' cetnvTp[itÏ;ipt' p[codÉyt; vwWoPySyeit ) te hocu-.RgvNy´neneëxen;inϼnwtiÃ/Émd' cetnvTp[itÏ;ipt' p[codÉyt; vwWo- ptasyevAbuddhipUrvaMvibodha evamiti , atha yo ha khalu vAvaitasya soM'fo'yaM yafcetAmAtraHpratipuruSaH kSetrajxaH saMkalpAdhyavasAyAbhimAnalizgaH prajApatirvifvA-khyafcetanenedaM farIraM cetanavatpratiSThApitaM pracodayitA vaiSo'pyasyeti , te hocu-rbhagavanyadyanenedqfenAniSThenaitadvidhamidaM cetanavatpratiSThApitaM pracodayitA vaiSo- ptasyevAbuddhipUrvaMvibodha evamiti , atha yo ha khalu vAvaitasya sO'fo'yaM yafcetAmAtraHpratipuruSaH kSetrajxaH saMkalpAdhyavasAyAbhimAnalizgaH prajApatirvifvA-khyafcetanenedaM farIraM cetanavatpratiSThApitaM pracodayitA vaiSo'pyasyeti , te hocu-rbhagavanyadyanenedqfenAniSThenaitadvidhamidaM cetanavatpratiSThApitaM pracodayitA vaiSo- प्तस्येवाबुद्धिपूर्वंविबोध एवमिति । अथ यो ह खलु वावैतस्य सोंऽशोऽयं यश्चेतामात्रःप्रतिपुरुषः क्षेत्रज्ञः संकल्पाध्यवसायाभिमानलिङ्गः प्रजापतिर्विश्वा-ख्यश्चेतनेनेदं शरीरं चेतनवत्प्रतिष्ठापितं प्रचोदयिता वैषोऽप्यस्येति । ते होचु-र्भगवन्यद्यनेनेदृशेनानिष्ठेनैतद्विधमिदं चेतनवत्प्रतिष्ठापितं प्रचोदयिता वैषो- प्तस्येवाबुद्धिपूर्वंविबोध एवमिति । अथ यो ह खलु वावैतस्य सॐऽशोऽयं यश्चेतामात्रःप्रतिपुरुषः क्षेत्रज्ञः संकल्पाध्यवसायाभिमानलिङ्गः प्रजापतिर्विश्वा-ख्यश्चेतनेनेदं शरीरं चेतनवत्प्रतिष्ठापितं प्रचोदयिता वैषोऽप्यस्येति । ते होचु-र्भगवन्यद्यनेनेदृशेनानिष्ठेनैतद्विधमिदं चेतनवत्प्रतिष्ठापितं प्रचोदयिता वैषो- sOjt t; aXmev;p[buõ; ap[;,;"Sq;,uárv itÏm;n; apXyt( s n;rmt somNytwt;s;' p[itbo/n;y;>yNtr' ÉvÉvx;Ém ) s v;yuárv;Tm;n' Õ-Tv;>yNtr' p[;Évxt( ) s Eko n;xkTs Np°/;Tm;n' Év.JyoCyte y" p[;,op;n" sm;n¬d;no Vy;n it ) aq;y' y è?vRmuT£;mTyeW /;v s p[;,oq yoy-mv;ª s'£;mTyeW v;v sop;noq yen vwt;nugOhIteTyeW v;v s Vy;noq yoy' SqÉvÏo /;tur¥Sy;p;ne p[;pyTyÉ,Ïo v;©¹-©¹sm;nyTyeW v;v s sm;ns'D; ¬ÿr' Vy;nSy åp' cwteW;mNt-r;p[sUitrevod;nSy;q yoy' pIt;²xtmuiírit inÉgrtIit vwW v;v s-¬d;n" ) aqop;'xrNty;ÜmmÉ..vTyNty;Üm ¬p;x' cwtyorNtr;devwã sqjata tA afmevAprabuddhA aprANAHsthANuriva tiSThamAnA apafyat sa nAramata so'manyataitAsAM pratibodhanAyAbhyantaraM vivifAmi , sa vAyurivAtmAnaM kq-tvA'bhyantaraM prAvifat , sa eko nAfakatsa npaccadhAtmAnaM vibhajyocyate yaH prANo'pAnaH samAna\udAno vyAna iti , athAyaM ya UrdhvamutkrAmatyeSa dhAva sa prANo'tha yo'ya-mavAz saMkrAmatyeSa vAva so'pAno'tha yena vaitA'nugqhItetyeSa vAva sa vyAno'tha yo'yaM sthaviSTho dhAturannasyApAne prApayatyaNiSTho vA'zge-'zgesamAnayatyeSa vAva sa samAnasaMjxA uttaraM vyAnasya rUpaM caiteSAmanta-rAprasUtirevodAnasyAtha yo'yaM pItAfitamudgirati nigiratIti vaiSa vAva sa-udAnaH , athopAMfurantaryAmamabhibhavatyantaryAma upAfuM caitayorantarAdevaiSNyaM prAsuvadyadauSNyaM sa puruSo'tha yaH puruSaH so'gnirvaifvAnaraH , anyatrApyuktamayama-gnirvaifvAnaro yo'yamantaHpuruSe yenedamannaM pacyate yadidamadyatetasyaiSa ghoSo bhavati yametatkarNAvapidhAya fqNoti sa yadotkramiSyanbhavatinainaM ghoSaM fqNoti sa vA eSa paxcadhA''tmAnaM vibhajya nihito guhAyAm ,manomayaH prANafarIro bhArUpaH satyasaMkalpa AkAfAtmeti , sa vAeSo'smaddhqdantarAdakqtArtho'manyatArthAna-fnAnIti , ataH khAnImAni bhittvoditaH paxcabhI rafmibhirviSayAnattIti bu-ddhIndri yANi yAnImAnyetAnyasyarafmayaH karmendri yANyasya hayA rathaH farIraM mano niyantA prakqtimayo'syapratodo'nena khalvIritaH paribhramatIdaM farIraM cakramiva sqjata tA afmevAprabuddhA aprANAHsthANuriva tiSThamAnA apafyat sa nAramata so'manyataitAsAM pratibodhanAyAbhyantaraM vivifAmi , sa vAyurivAtmAnaM kq-tvA'bhyantaraM prAvifat , sa eko nAfakatsa npaccadhAtmAnaM vibhajyocyate yaH prANo'pAnaH samAnaudAno vyAna iti , athAyaM ya UrdhvamutkrAmatyeSa dhAva sa prANo'tha yo'ya-mavAz saMkrAmatyeSa vAva so'pAno'tha yena vaitA'nugqhItetyeSa vAva sa vyAno'tha yo'yaM sthaviSTho dhAturannasyApAne prApayatyaNiSTho vA'zge-'zgesamAnayatyeSa vAva sa samAnasaMjxA uttaraM vyAnasya rUpaM caiteSAmanta-rAprasUtirevodAnasyAtha yo'yaM pItAfitamudgirati nigiratIti vaiSa vAva sa-udAnaH , athopAMfurantaryAmamabhibhavatyantaryAma upAfuM caitayorantarAdevaiSNyaM prAsuvadyadauSNyaM sa puruSo'tha yaH puruSaH so'gnirvaifvAnaraH , anyatrApyuktamayama-gnirvaifvAnaro yo'yamantaHpuruSe yenedamannaM pacyate yadidamadyatetasyaiSa ghoSo bhavati yametatkarNAvapidhAya fqNoti sa yadotkramiSyanbhavatinainaM ghoSaM fqNoti sa vA eSa paxcadhA''tmAnaM vibhajya nihito guhAyAm ,manomayaH prANafarIro bhArUpaH satyasaMkalpa AkAfAtmeti , sa vAeSo'smaddhqdantarAdakqtArtho'manyatArthAna-fnAnIti , ataH khAnImAni bhittvoditaH paxcabhI rafmibhirviSayAnattIti bu-ddhIndri yANi yAnImAnyetAnyasyarafmayaH karmendri yANyasya hayA rathaH farIraM mano niyantA prakqtimayo'syapratodo'nena khalvIritaH paribhramatIdaM farIraM cakramiva सृजत ता अश्मेवाप्रबुद्धा अप्राणाःस्थाणुरिव तिष्ठमाना अपश्यत् स नारमत सोऽमन्यतैतासां प्रतिबोधनायाभ्यन्तरं विविशामि । स वायुरिवात्मानं कृ-त्वाऽभ्यन्तरं प्राविशत् । स एको नाशकत्स न्पच्चधात्मानं विभज्योच्यते यः प्राणोऽपानः समानउदानो व्यान इति । अथायं य ऊर्ध्वमुत्क्रामत्येष धाव स प्राणोऽथ योऽय-मवाङ् संक्रामत्येष वाव सोऽपानोऽथ येन वैताऽनुगृहीतेत्येष वाव स व्यानोऽथ योऽयं स्थविष्ठो धातुरन्नस्यापाने प्रापयत्यणिष्ठो वाऽङ्गे-ऽङ्गेसमानयत्येष वाव स समानसंज्ञा उत्तरं व्यानस्य रूपं चैतेषामन्त-राप्रसूतिरेवोदानस्याथ योऽयं पीताशितमुद्गिरति निगिरतीति वैष वाव स-उदानः । अथोपांशुरन्तर्याममभिभवत्यन्तर्याम उपाशुं चैतयोरन्तरादेवैष्ण्यं प्रासुवद्यदौष्ण्यं स पुरुषोऽथ यः पुरुषः सोऽग्निर्वैश्वानरः । अन्यत्राप्युक्तमयम-ग्निर्वैश्वानरो योऽयमन्तःपुरुषे येनेदमन्नं पच्यते यदिदमद्यतेतस्यैष घोषो भवति यमेतत्कर्णावपिधाय शृणोति स यदोत्क्रमिष्यन्भवतिनैनं घोषं शृणोति स वा एष पञ्चधाऽऽत्मानं विभज्य निहितो गुहायाम् ।मनोमयः प्राणशरीरो भारूपः सत्यसंकल्प आकाशात्मेति । स वाएषोऽस्मद्धृदन्तरादकृतार्थोऽमन्यतार्थान-श्नानीति । अतः खानीमानि भित्त्वोदितः पञ्चभी रश्मिभिर्विषयानत्तीति बु-द्धीन्द्रि याणि यानीमान्येतान्यस्यरश्मयः कर्मेन्द्रि याण्यस्य हया रथः शरीरं मनो नियन्ता प्रकृतिमयोऽस्यप्रतोदोऽनेन खल्वीरितः परिभ्रमतीदं शरीरं चक्रमिव सृजत ता अश्मेवाप्रबुद्धा अप्राणाःस्थाणुरिव तिष्ठमाना अपश्यत् स नारमत सोऽमन्यतैतासां प्रतिबोधनायाभ्यन्तरं विविशामि । स वायुरिवात्मानं कृ-त्वाऽभ्यन्तरं प्राविशत् । स एको नाशकत्स न्पच्चधात्मानं विभज्योच्यते यः प्राणोऽपानः समानौदानो व्यान इति । अथायं य ऊर्ध्वमुत्क्रामत्येष धाव स प्राणोऽथ योऽय-मवाङ् संक्रामत्येष वाव सोऽपानोऽथ येन वैताऽनुगृहीतेत्येष वाव स व्यानोऽथ योऽयं स्थविष्ठो धातुरन्नस्यापाने प्रापयत्यणिष्ठो वाऽङ्गे-ऽङ्गेसमानयत्येष वाव स समानसंज्ञा उत्तरं व्यानस्य रूपं चैतेषामन्त-राप्रसूतिरेवोदानस्याथ योऽयं पीताशितमुद्गिरति निगिरतीति वैष वाव स-उदानः । अथोपांशुरन्तर्याममभिभवत्यन्तर्याम उपाशुं चैतयोरन्तरादेवैष्ण्यं प्रासुवद्यदौष्ण्यं स पुरुषोऽथ यः पुरुषः सोऽग्निर्वैश्वानरः । अन्यत्राप्युक्तमयम-ग्निर्वैश्वानरो योऽयमन्तःपुरुषे येनेदमन्नं पच्यते यदिदमद्यतेतस्यैष घोषो भवति यमेतत्कर्णावपिधाय शृणोति स यदोत्क्रमिष्यन्भवतिनैनं घोषं शृणोति स वा एष पञ्चधाऽऽत्मानं विभज्य निहितो गुहायाम् ।मनोमयः प्राणशरीरो भारूपः सत्यसंकल्प आकाशात्मेति । स वाएषोऽस्मद्धृदन्तरादकृतार्थोऽमन्यतार्थान-श्नानीति । अतः खानीमानि भित्त्वोदितः पञ्चभी रश्मिभिर्विषयानत्तीति बु-द्धीन्द्रि याणि यानीमान्येतान्यस्यरश्मयः कर्मेन्द्रि याण्यस्य हया रथः शरीरं मनो नियन्ता प्रकृतिमयोऽस्यप्रतोदोऽनेन खल्वीरितः परिभ्रमतीदं शरीरं चक्रमिव aq;Ny];Pyuÿ_' s'moho .y'ÉvW;do in{ ; tN{ I p[m;do jr; xok" =u²Tp- athAnyatrApyuktaM saMmoho bhayaMviSAdo nidra ?A tandra ?I pramAdo jarA fokaH kSutpi- athAnyatrApyuktaM saMmoho bhayaMviSAdo nidrA tandrI pramAdo jarA fokaH kSutpi- अथान्यत्राप्युक्तं संमोहो भयंविषादो निद्र ?ा तन्द्र ?ी प्रमादो जरा शोकः क्षुत्पि- अथान्यत्राप्युक्तं संमोहो भयंविषादो निद्रा तन्द्री प्रमादो जरा शोकः क्षुत्पि- inRv;yRmSymOTyor;gmn' sdsTflmyw" p;xw" p©árv bõ' bN/nSqSye-v;Sv;tN} y'ymÉvWySqSyev bó.y;vSq' midroNmÿ v mohmidroNmÿ' p;Pmn; gOhIt v .[;Mym;,' mhorgd· v ÉvWyd·' mh;N/k;rÉmv r;g;N/m(N{ j;lÉmv m;y;my' SvÒ v ÉmQy;dxRn' kdlIg.R v;s;r' n$ v=,veW' Éc]É.áÿárv ÉmQy;mnormÉmTyqoÿ_m( ) xBdSpx;Üdyo çq;ÜmTyeRnq;Ü v;¾Sqt;" ) yeW;' sÿ_Stu .Ut;Tm; n SmreTprm' pdm( rnivAryamasyamqtyorAgamanaM sadasatphalamayaiH pAfaiH pazguriva baddhaM bandhanasthasye-vAsvAta ntr?yaMyamaviSayasthasyeva bahubhayAvasthaM madironmatta iva mohamadironmattaM pApmanA gqhIta iva bhrAmyamANaM mahoragadaSTa iva viSayadaSTaM mahAndhakAramiva rAgAndhamindra jAlamiva mAyAmayaM svapna iva mithyAdarfanaM kadalIgarbha ivAsAraM naTa ivakSaNaveSaM citrabhittiriva mithyAmanoramamityathoktam , fabdasparfAdayo hyarthAmartye'narthA ivA''sthitAH , yeSAM saktastu bhUtAtmA na smaretparamaM padam rnivAryamasyamqtyorAgamanaM sadasatphalamayaiH pAfaiH pazguriva baddhaM bandhanasthasye-vAsvAtantr! yaMyamaviSayasthasyeva bahubhayAvasthaM madironmatta iva mohamadironmattaM pApmanA gqhIta iva bhrAmyamANaM mahoragadaSTa iva viSayadaSTaM mahAndhakAramiva rAgAndhamindra jAlamiva mAyAmayaM svapna iva mithyAdarfanaM kadalIgarbha ivAsAraM naTa ivakSaNaveSaM citrabhittiriva mithyAmanoramamityathoktam , fabdasparfAdayo hyarthAmartye'narthA ivA''sthitAH , yeSAM saktastu bhUtAtmA na smaretparamaM padam र्निवार्यमस्यमृत्योरागमनं सदसत्फलमयैः पाशैः पङ्गुरिव बद्धं बन्धनस्थस्ये-वास्वात न्त्र्?यंयमविषयस्थस्येव बहुभयावस्थं मदिरोन्मत्त इव मोहमदिरोन्मत्तं पाप्मना गृहीत इव भ्राम्यमाणं महोरगदष्ट इव विषयदष्टं महान्धकारमिव रागान्धमिन्द्र जालमिव मायामयं स्वप्न इव मिथ्यादर्शनं कदलीगर्भ इवासारं नट इवक्षणवेषं चित्रभित्तिरिव मिथ्यामनोरममित्यथोक्तम् । शब्दस्पर्शादयो ह्यर्थामर्त्येऽनर्था इवाऽऽस्थिताः । येषां सक्तस्तु भूतात्मा न स्मरेत्परमं पदम् र्निवार्यमस्यमृत्योरागमनं सदसत्फलमयैः पाशैः पङ्गुरिव बद्धं बन्धनस्थस्ये-वास्वातन्त्र्! यंयमविषयस्थस्येव बहुभयावस्थं मदिरोन्मत्त इव मोहमदिरोन्मत्तं पाप्मना गृहीत इव भ्राम्यमाणं महोरगदष्ट इव विषयदष्टं महान्धकारमिव रागान्धमिन्द्र जालमिव मायामयं स्वप्न इव मिथ्यादर्शनं कदलीगर्भ इवासारं नट इवक्षणवेषं चित्रभित्तिरिव मिथ्यामनोरममित्यथोक्तम् । शब्दस्पर्शादयो ह्यर्थामर्त्येऽनर्था इवाऽऽस्थिताः । येषां सक्तस्तु भूतात्मा न स्मरेत्परमं पदम् mnsITyqoÿr' p[Xnmnub[UhIit ) aɦv;Üyur;idTy" k;lo y" p[;,o¥' b[÷; ¨{ o Évã,uárTyekNymÉ.?y;yNTyekNy'Åey" ktmo y" soSm;kù b[UhIit manasItyathottaraM prafnamanubrUhIti , agnirvAyurAdityaH kAlo yaH prANo'nnaM brahmA rudra ?o viSNurityeke'nyamabhidhyAyantyeke'nyaMfreyaH katamo yaH so'smAkaM brUhIti manasItyathottaraM prafnamanubrUhIti , agnirvAyurAdityaH kAlo yaH prANo'nnaM brahmA rudro viSNurityeke'nyamabhidhyAyantyeke'nyaMfreyaH katamo yaH so'smAkaM brUhIti मनसीत्यथोत्तरं प्रश्नमनुब्रूहीति । अग्निर्वायुरादित्यः कालो यः प्राणोऽन्नं ब्रह्मा रुद्र ?ो विष्णुरित्येकेऽन्यमभिध्यायन्त्येकेऽन्यंश्रेयः कतमो यः सोऽस्माकं ब्रूहीति मनसीत्यथोत्तरं प्रश्नमनुब्रूहीति । अग्निर्वायुरादित्यः कालो यः प्राणोऽन्नं ब्रह्मा रुद्रो विष्णुरित्येकेऽन्यमभिध्यायन्त्येकेऽन्यंश्रेयः कतमो यः सोऽस्माकं ब्रूहीति dtIh yo ySy;nuWÿ_Tyev' ç;h ) b[÷ %¾Lvd' v;v svRm( ) y; v;Sy; aGrä;StnvSt; aÉ.?y;yedcRyeÉ¥öy;°;tSt;É." shwvopyuRpár lokWu datIha yo yasyAnuSakta\ityevaM hyAha , brahma khalvidaM vAva sarvam , yA vAsyA agryAstanavastA abhidhyAyedarcayennihnuyAccAtastAbhiH sahaivoparyupari lokeSu datIha yo yasyAnuSaktaityevaM hyAha , brahma khalvidaM vAva sarvam , yA vAsyA agryAstanavastA abhidhyAyedarcayennihnuyAccAtastAbhiH sahaivoparyupari lokeSu दतीह यो यस्यानुषक्तइत्येवं ह्याह । ब्रह्म खल्विदं वाव सर्वम् । या वास्या अग्र्यास्तनवस्ता अभिध्यायेदर्चयेन्निह्नुयाच्चातस्ताभिः सहैवोपर्युपरि लोकेषु दतीह यो यस्यानुषक्तैत्येवं ह्याह । ब्रह्म खल्विदं वाव सर्वम् । या वास्या अग्र्यास्तनवस्ता अभिध्यायेदर्चयेन्निह्नुयाच्चातस्ताभिः सहैवोपर्युपरि लोकेषु rjSt{ j" %LvIárt' ÉvWmTv' p[y;TyetÃø sævSy åp' tTsævmeveárt' rs" s'p[;§vt( so'xoy'yet;m;]" p[itpu¨W" =e]D" s'kLp;?yvs;y;É.-m;n²l©" p[j;pitÉvReTySy p[;guÿ_; Et;Stnv" ) aq yo h %lu v;v;Sy t;mso'xos* sb[÷c;ár,o yoy' ¨{ oq yo h %lu v;v;Sy r;jso'xos* s b[÷c;ár,o yoy' b[÷;q yo h %lu v;v;Sy s;-¾ævko'xos* s b[÷c;ár,oyoy' Évã,u" s v; EW EkâS]/; .Uto-·/wk;dx/; Ã;dx/;párÉmt/; voºËt ¬ºËtTv;ºËt' .UteWu crit p[- rajastadra jaH khalvIritaM viSamatvaM prayAtyetadvai sattvasya rUpaM tatsattvameveritaM rasaH saMprAsravat soM'fo'yaMyafcetAmAtraH pratipuruSaH kSetrajxaH saMkalpAdhyavasAyAbhi-mAnalizgaH prajApatirvifvetyasya prAguktA etAstanavaH , atha yo ha khalu vAvAsya tAmasoM'fo'sau sabrahmacAriNo yo'yaM rudra ?o'tha yo ha khalu vAvAsya rAjasoM'fo'sau sa brahmacAriNo yo'yaM brahmA'tha yo ha khalu vAvAsya sA-ttvikoM'fo'sau sa brahmacAriNoyo'yaM viSNuH sa vA eSa ekastridhA bhUto-'STadhaikAdafadhA dvAdafadhA'parimitadhA vodbhUta udbhUtatvAdbhUtaM bhUteSu carati pra- rajastadra jaH khalvIritaM viSamatvaM prayAtyetadvai sattvasya rUpaM tatsattvameveritaM rasaH saMprAsravat sO'fo'yaMyafcetAmAtraH pratipuruSaH kSetrajxaH saMkalpAdhyavasAyAbhi-mAnalizgaH prajApatirvifvetyasya prAguktA etAstanavaH , atha yo ha khalu vAvAsya tAmasO'fo'sau sabrahmacAriNo yo'yaM rudro 'tha yo ha khalu vAvAsya rAjasO'fo'sau sa brahmacAriNo yo'yaM brahmA'tha yo ha khalu vAvAsya sA-ttvikO'fo'sau sa brahmacAriNoyo'yaM viSNuH sa vA eSa ekastridhA bhUto-'STadhaikAdafadhA dvAdafadhA'parimitadhA vodbhUta udbhUtatvAdbhUtaM bhUteSu carati pra- रजस्तद्र जः खल्वीरितं विषमत्वं प्रयात्येतद्वै सत्त्वस्य रूपं तत्सत्त्वमेवेरितं रसः संप्रास्रवत् सोंऽशोऽयंयश्चेतामात्रः प्रतिपुरुषः क्षेत्रज्ञः संकल्पाध्यवसायाभि-मानलिङ्गः प्रजापतिर्विश्वेत्यस्य प्रागुक्ता एतास्तनवः । अथ यो ह खलु वावास्य तामसोंऽशोऽसौ सब्रह्मचारिणो योऽयं रुद्र ?ोऽथ यो ह खलु वावास्य राजसोंऽशोऽसौ स ब्रह्मचारिणो योऽयं ब्रह्माऽथ यो ह खलु वावास्य सा-त्त्विकोंऽशोऽसौ स ब्रह्मचारिणोयोऽयं विष्णुः स वा एष एकस्त्रिधा भूतो-ऽष्टधैकादशधा द्वादशधाऽपरिमितधा वोद्भूत उद्भूतत्वाद्भूतं भूतेषु चरति प्र- रजस्तद्र जः खल्वीरितं विषमत्वं प्रयात्येतद्वै सत्त्वस्य रूपं तत्सत्त्वमेवेरितं रसः संप्रास्रवत् सॐऽशोऽयंयश्चेतामात्रः प्रतिपुरुषः क्षेत्रज्ञः संकल्पाध्यवसायाभि-मानलिङ्गः प्रजापतिर्विश्वेत्यस्य प्रागुक्ता एतास्तनवः । अथ यो ह खलु वावास्य तामसॐऽशोऽसौ सब्रह्मचारिणो योऽयं रुद्रो ऽथ यो ह खलु वावास्य राजसॐऽशोऽसौ स ब्रह्मचारिणो योऽयं ब्रह्माऽथ यो ह खलु वावास्य सा-त्त्विकॐऽशोऽसौ स ब्रह्मचारिणोयोऽयं विष्णुः स वा एष एकस्त्रिधा भूतो-ऽष्टधैकादशधा द्वादशधाऽपरिमितधा वोद्भूत उद्भूतत्वाद्भूतं भूतेषु चरति प्र- Vy;úitÉ." s;Év} y; ceit 2 vyAhqtibhiH sAvi tr?yA ceti 2 vyAhqtibhiH sAvitr! yA ceti 2 व्याहृतिभिः सावि त्र्?या चेति २ व्याहृतिभिः सावित्र्! या चेति २ a;idTyaoÉmTyev' ?y;yt;Tm;n' yuïIteit 3 Aditya\omityevaM dhyAyatA''tmAnaM yuxjIteti 3 AdityaomityevaM dhyAyatA''tmAnaM yuxjIteti 3 आदित्यओमित्येवं ध्यायताऽऽत्मानं युञ्जीतेति ३ आदित्यओमित्येवं ध्यायताऽऽत्मानं युञ्जीतेति ३ Tys* v; a;idTy ¬íIqEW p[,v; Tyev' ç;hoíIq' p[,v;:y' p[,et;r' .;åp' Évgtin{ ' Évjr' ÉvmOTyu' i]pd' } y=r' pun" p/; Dey' iniht' guh;y;ÉmTyev' ç;h ) è?vRmUl' i]p;[÷ x;%; a;k;xv;Yv¦äudk-.UMy;dy EkoTqn;mwt[÷wtSywtÿejo yds;v;idTy" ) aoÉmTyetd-=rSy cwtt( ) tSm;doÉmTynenwtdup;sIt;j§Émit ) EkoSy s'bo/y-teTyev' ç;h ) Etdev;=r'pu tyasau vA Aditya udgIthaeSa praNavA ityevaM hyAhodgIthaM praNavAkhyaM praNetAraM bhArUpaM vigatanidraM vijaraM vimqtyuM tripadaM tr?yakSaraM punaH paxcadhA jxeyaM nihitaM guhAyAmityevaM hyAha , UrdhvamUlaM tripAdbrahma fAkhA AkAfavAyvagnyudaka-bhUmyAdaya eko'fvatthanAmaitadbrahmaitasyaitattejo yadasAvAdityaH , omityetada-kSarasya caitat , tasmAdomityanenaitadupAsItAjasramiti , eko'sya saMbodhaya-tetyevaM hyAha , etadevAkSaraMpuNyametadevAkSaraM param , etadevAkSaraM jxAtvA yo tyasau vA Aditya udgIthaeSa praNavA ityevaM hyAhodgIthaM praNavAkhyaM praNetAraM bhArUpaM vigatanidraM vijaraM vimqtyuM tripadaM tr! yakSaraM punaH paxcadhA jxeyaM nihitaM guhAyAmityevaM hyAha , UrdhvamUlaM tripAdbrahma fAkhA AkAfavAyvagnyudaka-bhUmyAdaya eko'fvatthanAmaitadbrahmaitasyaitattejo yadasAvAdityaH , omityetada-kSarasya caitat , tasmAdomityanenaitadupAsItAjasramiti , eko'sya saMbodhaya-tetyevaM hyAha , etadevAkSaraMpuNyametadevAkSaraM param , etadevAkSaraM jxAtvA yo त्यसौ वा आदित्य उद्गीथएष प्रणवा इत्येवं ह्याहोद्गीथं प्रणवाख्यं प्रणेतारं भारूपं विगतनिद्रं विजरं विमृत्युं त्रिपदं त्र्?यक्षरं पुनः पञ्चधा ज्ञेयं निहितं गुहायामित्येवं ह्याह । ऊर्ध्वमूलं त्रिपाद्ब्रह्म शाखा आकाशवाय्वग्न्युदक-भूम्यादय एकोऽश्वत्थनामैतद्ब्रह्मैतस्यैतत्तेजो यदसावादित्यः । ओमित्येतद-क्षरस्य चैतत् । तस्मादोमित्यनेनैतदुपासीताजस्रमिति । एकोऽस्य संबोधय-तेत्येवं ह्याह । एतदेवाक्षरंपुण्यमेतदेवाक्षरं परम् । एतदेवाक्षरं ज्ञात्वा यो त्यसौ वा आदित्य उद्गीथएष प्रणवा इत्येवं ह्याहोद्गीथं प्रणवाख्यं प्रणेतारं भारूपं विगतनिद्रं विजरं विमृत्युं त्रिपदं त्र्! यक्षरं पुनः पञ्चधा ज्ञेयं निहितं गुहायामित्येवं ह्याह । ऊर्ध्वमूलं त्रिपाद्ब्रह्म शाखा आकाशवाय्वग्न्युदक-भूम्यादय एकोऽश्वत्थनामैतद्ब्रह्मैतस्यैतत्तेजो यदसावादित्यः । ओमित्येतद-क्षरस्य चैतत् । तस्मादोमित्यनेनैतदुपासीताजस्रमिति । एकोऽस्य संबोधय-तेत्येवं ह्याह । एतदेवाक्षरंपुण्यमेतदेवाक्षरं परम् । एतदेवाक्षरं ज्ञात्वा यो q;ɦv;Üyur;idTy it .;SvTyeW;q b[÷; ¨{ o Évã,uárTyÉ/pitvTyeW;q g;hRpTyo d²=,;ɦr;hvnIy it mu%vTyeW;q AGyju"s;meit ÉvD;-nvTyeW; .U.uRv" Svárit lokvTyeW;q .Ut' .Vy'.Évãyidit k;l-vTyeW;q p[;,oɦ" sUyR it p[t;pvTyeW;q;¥m;pN{ m; Ty;Py;-ynvTyeW;q bu²õmRnoh'k;r it cetnvTyeW;qp[;,op;no Vy;n it p[;,vTyeWeTyt aoÉmTyuÿ_enwt;" p[Stut; aÉcRt;aipRt; .vNtITyev' ç;hwtÃø 'thAgnirvAyurAditya iti bhAsvatyeSA'tha brahmA rudra ?o viSNurityadhipativatyeSA'tha gArhapatyo dakSiNAgnirAhavanIya iti mukhavatyeSA'tha qgyajuHsAmeti vijxA-navatyeSA bhUrbhuvaH svariti lokavatyeSA'tha bhUtaM bhavyaMbhaviSyaditi kAla-vatyeSA'tha prANo'gniH sUrya iti pratApavatyeSA'thAnnamApafcandra mA ityApyA-yanavatyeSA'tha buddhirmano'haMkAra iti cetanavatyeSA'thaprANo'pAno vyAna iti prANavatyeSetyata omityuktenaitAH prastutA arcitAarpitA bhavantItyevaM hyAhaitadvai 'thAgnirvAyurAditya iti bhAsvatyeSA'tha brahmA rudro viSNurityadhipativatyeSA'tha gArhapatyo dakSiNAgnirAhavanIya iti mukhavatyeSA'tha qgyajuHsAmeti vijxA-navatyeSA bhUrbhuvaH svariti lokavatyeSA'tha bhUtaM bhavyaMbhaviSyaditi kAla-vatyeSA'tha prANo'gniH sUrya iti pratApavatyeSA'thAnnamApafcandra mA ityApyA-yanavatyeSA'tha buddhirmano'haMkAra iti cetanavatyeSA'thaprANo'pAno vyAna iti prANavatyeSetyata omityuktenaitAH prastutA arcitAarpitA bhavantItyevaM hyAhaitadvai ऽथाग्निर्वायुरादित्य इति भास्वत्येषाऽथ ब्रह्मा रुद्र ?ो विष्णुरित्यधिपतिवत्येषाऽथ गार्हपत्यो दक्षिणाग्निराहवनीय इति मुखवत्येषाऽथ ऋग्यजुःसामेति विज्ञा-नवत्येषा भूर्भुवः स्वरिति लोकवत्येषाऽथ भूतं भव्यंभविष्यदिति काल-वत्येषाऽथ प्राणोऽग्निः सूर्य इति प्रतापवत्येषाऽथान्नमापश्चन्द्र मा इत्याप्या-यनवत्येषाऽथ बुद्धिर्मनोऽहंकार इति चेतनवत्येषाऽथप्राणोऽपानो व्यान इति प्राणवत्येषेत्यत ओमित्युक्तेनैताः प्रस्तुता अर्चिताअर्पिता भवन्तीत्येवं ह्याहैतद्वै ऽथाग्निर्वायुरादित्य इति भास्वत्येषाऽथ ब्रह्मा रुद्रो विष्णुरित्यधिपतिवत्येषाऽथ गार्हपत्यो दक्षिणाग्निराहवनीय इति मुखवत्येषाऽथ ऋग्यजुःसामेति विज्ञा-नवत्येषा भूर्भुवः स्वरिति लोकवत्येषाऽथ भूतं भव्यंभविष्यदिति काल-वत्येषाऽथ प्राणोऽग्निः सूर्य इति प्रतापवत्येषाऽथान्नमापश्चन्द्र मा इत्याप्या-यनवत्येषाऽथ बुद्धिर्मनोऽहंकार इति चेतनवत्येषाऽथप्राणोऽपानो व्यान इति प्राणवत्येषेत्यत ओमित्युक्तेनैताः प्रस्तुता अर्चिताअर्पिता भवन्तीत्येवं ह्याहैतद्वै k;meneTy;ób[R÷v;idnoq .goR devSy /ImhIitsÉvt; vw devStto yoSy .g;Ü:ySt' ÉcNty;mITy;ób[R÷v;idnoqÉ/yo yo n" p[cody;idit buõyo vw É/ySt; yoSm;kù p[cody;idTy;ób[R÷v;idn" ) aq .gR it yo h v; amuâãm¥;idTye inihtSt;rko²=É,vwW .g;Ü:y" ) .;É.gRitrSy hIit .gR" ) .jRytIit vwW .gR it¨{ o b[÷v;idn" ) aq . it .;sytIm;\ Llok;n[ it rïytIm;in.Ut;in g it gCzNTyâSm¥;gCz-NTySm;idm;" p[j;StSm;ºrgTv;ºgR" ) xTsUym;n;TsUyR" svn;Ts-Évt;d;n;d;idTy" pvn;Tp;vnoq;poPy;yn;idTyev' ç;h ) %Lv;-TmnoTm; net;mOt;:yet; mNt; gNtoT§·;nNdÉyt; kt;Ü vÿ_; rs-Éyt; `[;t; { ·; Åot; SpOxit cÉv.uÉvR¦he s'inÉv· Tyev' ç;h ) aq y] ÃøtI.Ut' ÉvD;n' t] ihê,oit pXyit Éj`[it rsyit cwv SpxRyit svRm;Tm; j;nIteity];ÃøtI.Ut' ÉvD;n' k;yRk;r,kmRinmuRÿ_' invRcn- kAmenetyAhurbrahmavAdino'tha bhargo devasya dhImahItisavitA vai devastato yo'sya bhargAkhyastaM cintayAmItyAhurbrahmavAdino'thadhiyo yo naH pracodayAditi buddhayo vai dhiyastA yo'smAkaM pracodayAdityAhurbrahmavAdinaH , atha bharga iti yo ha vA amuSminnAditye nihitastArako'kSiNivaiSa bhargAkhyaH , bhAbhirgatirasya hIti bhargaH , bharjayatIti vaiSa bharga itirudra ?o brahmavAdinaH , atha bha iti bhAsayatImAMM llokAnra iti raxjayatImAnibhUtAni ga iti gacchantyasminnAgaccha-ntyasmAdimAH prajAstasmAdbharagatvAdbhargaH , fafvatsUyamAnAtsUryaH savanAtsa-vitAdAnAdAdityaH pavanAtpAvano'thA''po'pyAyanAdityevaM hyAha , khalvA-tmano''tmA netA'mqtAkhyafcetA mantA gantotsraSTA''nandayitA kartA vaktA rasa-yitA ghrAtA dra STA frotA spqfati cavibhurvignahe saMniviSTa ityevaM hyAha , atha yatra dvaitIbhUtaM vijxAnaM tatra hifqNoti pafyati jighrati rasayati caiva sparfayati sarvamAtmA jAnItetiyatrAdvaitIbhUtaM vijxAnaM kAryakAraNakarmanirmuktaM nirvacana- kAmenetyAhurbrahmavAdino'tha bhargo devasya dhImahItisavitA vai devastato yo'sya bhargAkhyastaM cintayAmItyAhurbrahmavAdino'thadhiyo yo naH pracodayAditi buddhayo vai dhiyastA yo'smAkaM pracodayAdityAhurbrahmavAdinaH , atha bharga iti yo ha vA amuSminnAditye nihitastArako'kSiNivaiSa bhargAkhyaH , bhAbhirgatirasya hIti bhargaH , bharjayatIti vaiSa bharga itirudro brahmavAdinaH , atha bha iti bhAsayatImAMM llokAnra iti raxjayatImAnibhUtAni ga iti gacchantyasminnAgaccha-ntyasmAdimAH prajAstasmAdbharagatvAdbhargaH , fafvatsUyamAnAtsUryaH savanAtsa-vitAdAnAdAdityaH pavanAtpAvano'thA''po'pyAyanAdityevaM hyAha , khalvA-tmano''tmA netA'mqtAkhyafcetA mantA gantotsraSTA''nandayitA kartA vaktA rasa-yitA ghrAtA dra STA frotA spqfati cavibhurvignahe saMniviSTa ityevaM hyAha , atha yatra dvaitIbhUtaM vijxAnaM tatra hifqNoti pafyati jighrati rasayati caiva sparfayati sarvamAtmA jAnItetiyatrAdvaitIbhUtaM vijxAnaM kAryakAraNakarmanirmuktaM nirvacana- कामेनेत्याहुर्ब्रह्मवादिनोऽथ भर्गो देवस्य धीमहीतिसविता वै देवस्ततो योऽस्य भर्गाख्यस्तं चिन्तयामीत्याहुर्ब्रह्मवादिनोऽथधियो यो नः प्रचोदयादिति बुद्धयो वै धियस्ता योऽस्माकं प्रचोदयादित्याहुर्ब्रह्मवादिनः । अथ भर्ग इति यो ह वा अमुष्मिन्नादित्ये निहितस्तारकोऽक्षिणिवैष भर्गाख्यः । भाभिर्गतिरस्य हीति भर्गः । भर्जयतीति वैष भर्ग इतिरुद्र ?ो ब्रह्मवादिनः । अथ भ इति भासयतीमाँ ल्लोकान्र इति रञ्जयतीमानिभूतानि ग इति गच्छन्त्यस्मिन्नागच्छ-न्त्यस्मादिमाः प्रजास्तस्माद्भरगत्वाद्भर्गः । शश्वत्सूयमानात्सूर्यः सवनात्स-वितादानादादित्यः पवनात्पावनोऽथाऽऽपोऽप्यायनादित्येवं ह्याह । खल्वा-त्मनोऽऽत्मा नेताऽमृताख्यश्चेता मन्ता गन्तोत्स्रष्टाऽऽनन्दयिता कर्ता वक्ता रस-यिता घ्राता द्र ष्टा श्रोता स्पृशति चविभुर्विग्नहे संनिविष्ट इत्येवं ह्याह । अथ यत्र द्वैतीभूतं विज्ञानं तत्र हिशृणोति पश्यति जिघ्रति रसयति चैव स्पर्शयति सर्वमात्मा जानीतेतियत्राद्वैतीभूतं विज्ञानं कार्यकारणकर्मनिर्मुक्तं निर्वचन- कामेनेत्याहुर्ब्रह्मवादिनोऽथ भर्गो देवस्य धीमहीतिसविता वै देवस्ततो योऽस्य भर्गाख्यस्तं चिन्तयामीत्याहुर्ब्रह्मवादिनोऽथधियो यो नः प्रचोदयादिति बुद्धयो वै धियस्ता योऽस्माकं प्रचोदयादित्याहुर्ब्रह्मवादिनः । अथ भर्ग इति यो ह वा अमुष्मिन्नादित्ये निहितस्तारकोऽक्षिणिवैष भर्गाख्यः । भाभिर्गतिरस्य हीति भर्गः । भर्जयतीति वैष भर्ग इतिरुद्रो ब्रह्मवादिनः । अथ भ इति भासयतीमाँ ल्लोकान्र इति रञ्जयतीमानिभूतानि ग इति गच्छन्त्यस्मिन्नागच्छ-न्त्यस्मादिमाः प्रजास्तस्माद्भरगत्वाद्भर्गः । शश्वत्सूयमानात्सूर्यः सवनात्स-वितादानादादित्यः पवनात्पावनोऽथाऽऽपोऽप्यायनादित्येवं ह्याह । खल्वा-त्मनोऽऽत्मा नेताऽमृताख्यश्चेता मन्ता गन्तोत्स्रष्टाऽऽनन्दयिता कर्ता वक्ता रस-यिता घ्राता द्र ष्टा श्रोता स्पृशति चविभुर्विग्नहे संनिविष्ट इत्येवं ह्याह । अथ यत्र द्वैतीभूतं विज्ञानं तत्र हिशृणोति पश्यति जिघ्रति रसयति चैव स्पर्शयति सर्वमात्मा जानीतेतियत्राद्वैतीभूतं विज्ञानं कार्यकारणकर्मनिर्मुक्तं निर्वचन- EW ih %Lv;Tmex;n" x'.u.Rvo ¨{ " p[j;pitÉvRsOâG`r eSa hi khalvAtmefAnaH faMbhurbhavo rudra ?H prajApatirvifvasqgghiraNyagarbhaH satyaM eSa hi khalvAtmefAnaH faMbhurbhavo rudra H! prajApatirvifvasqgghiraNyagarbhaH satyaM एष हि खल्वात्मेशानः शंभुर्भवो रुद्र ?ः प्रजापतिर्विश्वसृग्घिरण्यगर्भः सत्यं एष हि खल्वात्मेशानः शंभुर्भवो रुद्र ः! प्रजापतिर्विश्वसृग्घिरण्यगर्भः सत्यं lSy ) tSywt{ Up' yÉ¥meW;idk;l;Ts'.Ot' Ã;dx;Tmkù vTsrmetSy;¦e-ym/Rm/| v;¨,m( ) m`;´' ÅÉvÏ;/Rm;¦ey' £me,oT£me, s;p;Ü´' ÅÉvÏ;-/;ÜNt's*Mym( ) t]wkkm;Tmno nv;'xkù sc;rkÉv/' s*+MyTv;detTp-[m;,mnenwv p[mIyte ih k;l" ) n Évn; p[m;,en p[meySyopl¾B/" ) p[meyoipp[m;,t;' pOqKTv;dupwTy;Tms'bo/n;qRÉmTyev' ç;h ) y;vTyo vw k;lSykl;St;vtIWu crTys* y" k;l' b[÷eTyup;sIt k;lStSy;it-dUrmpsrtITyev'ç;h k;l;T§v²Nt .Ut;in k;l;ÃȲõ' p[y;²Nt c ) k;le lasya , tasyaitadrU paM yannimeSAdikAlAtsaMbhqtaM dvAdafAtmakaM vatsarametasyAgne-yamardhamardhaM vAruNam , maghAdyaM fraviSThArdhamAgneyaM krameNotkrameNa sArpAdyaM fraviSThA-rdhAntaMsaumyam , tatraikaikamAtmano navAMfakaM sacArakavidhaM saukSmyatvAdetatpa-?mANamanenaiva pramIyate hi kAlaH , na vinA pramANena prameyasyopalabdhiH , prameyo'pipramANatAM pqthaktvAdupaityAtmasaMbodhanArthamityevaM hyAha , yAvatyo vai kAlasyakalAstAvatISu caratyasau yaH kAlaM brahmetyupAsIta kAlastasyAti-dUramapasaratItyevaMhyAha kAlAtsravanti bhUtAni kAlAdvqddhiM prayAnti ca , kAle lasya , tasyaitadrU paM yannimeSAdikAlAtsaMbhqtaM dvAdafAtmakaM vatsarametasyAgne-yamardhamardhaM vAruNam , maghAdyaM fraviSThArdhamAgneyaM krameNotkrameNa sArpAdyaM fraviSThA-rdhAntaMsaumyam , tatraikaikamAtmano navAMfakaM sacArakavidhaM saukSmyatvAdetatpa-rmA!Namanenaiva pramIyate hi kAlaH , na vinA pramANena prameyasyopalabdhiH , prameyo'pipramANatAM pqthaktvAdupaityAtmasaMbodhanArthamityevaM hyAha , yAvatyo vai kAlasyakalAstAvatISu caratyasau yaH kAlaM brahmetyupAsIta kAlastasyAti-dUramapasaratItyevaMhyAha kAlAtsravanti bhUtAni kAlAdvqddhiM prayAnti ca , kAle लस्य । तस्यैतद्रू पं यन्निमेषादिकालात्संभृतं द्वादशात्मकं वत्सरमेतस्याग्ने-यमर्धमर्धं वारुणम् । मघाद्यं श्रविष्ठार्धमाग्नेयं क्रमेणोत्क्रमेण सार्पाद्यं श्रविष्ठा-र्धान्तंसौम्यम् । तत्रैकैकमात्मनो नवांशकं सचारकविधं सौक्ष्म्यत्वादेतत्प-?माणमनेनैव प्रमीयते हि कालः । न विना प्रमाणेन प्रमेयस्योपलब्धिः । प्रमेयोऽपिप्रमाणतां पृथक्त्वादुपैत्यात्मसंबोधनार्थमित्येवं ह्याह । यावत्यो वै कालस्यकलास्तावतीषु चरत्यसौ यः कालं ब्रह्मेत्युपासीत कालस्तस्याति-दूरमपसरतीत्येवंह्याह कालात्स्रवन्ति भूतानि कालाद्वृद्धिं प्रयान्ति च । काले लस्य । तस्यैतद्रू पं यन्निमेषादिकालात्संभृतं द्वादशात्मकं वत्सरमेतस्याग्ने-यमर्धमर्धं वारुणम् । मघाद्यं श्रविष्ठार्धमाग्नेयं क्रमेणोत्क्रमेण सार्पाद्यं श्रविष्ठा-र्धान्तंसौम्यम् । तत्रैकैकमात्मनो नवांशकं सचारकविधं सौक्ष्म्यत्वादेतत्प-र्मा!णमनेनैव प्रमीयते हि कालः । न विना प्रमाणेन प्रमेयस्योपलब्धिः । प्रमेयोऽपिप्रमाणतां पृथक्त्वादुपैत्यात्मसंबोधनार्थमित्येवं ह्याह । यावत्यो वै कालस्यकलास्तावतीषु चरत्यसौ यः कालं ब्रह्मेत्युपासीत कालस्तस्याति-दूरमपसरतीत्येवंह्याह कालात्स्रवन्ति भूतानि कालाद्वृद्धिं प्रयान्ति च । काले ¾Cz¥; ty; p[;,o'k;rmnoyuÿ_yo?vRmuT£met( ) t;Lv?yg[' párvTyR ce²N{ -y; cchinnA tayA prANoMkAramanoyuktayordhvamutkramet , tAlvadhyagraM parivartya cendri -yANyasaMyojya mahimA mahimAnaM nirIkSeta tatonirAtmakatvameti nirAtmakatvAnna sukhaduHkhabhAgbhavati kevalatvaM labhatAityevaM hyAha , paraH pUrvaM pratiSThApya nigq- cchinnA tayA prANOkAramanoyuktayordhvamutkramet , tAlvadhyagraM parivartya cendri -yANyasaMyojya mahimA mahimAnaM nirIkSeta tatonirAtmakatvameti nirAtmakatvAnna sukhaduHkhabhAgbhavati kevalatvaM labhatAityevaM hyAha , paraH pUrvaM pratiSThApya nigq- च्छिन्ना तया प्राणोंकारमनोयुक्तयोर्ध्वमुत्क्रमेत् । ताल्वध्यग्रं परिवर्त्य चेन्द्रि -याण्यसंयोज्य महिमा महिमानं निरीक्षेत ततोनिरात्मकत्वमेति निरात्मकत्वान्न सुखदुःखभाग्भवति केवलत्वं लभताइत्येवं ह्याह । परः पूर्वं प्रतिष्ठाप्य निगृ- च्छिन्ना तया प्राणॐकारमनोयुक्तयोर्ध्वमुत्क्रमेत् । ताल्वध्यग्रं परिवर्त्य चेन्द्रि -याण्यसंयोज्य महिमा महिमानं निरीक्षेत ततोनिरात्मकत्वमेति निरात्मकत्वान्न सुखदुःखभाग्भवति केवलत्वं लभताइत्येवं ह्याह । परः पूर्वं प्रतिष्ठाप्य निगृ- m;Évâã£yteq t]oÉmit xBdoneno?vRmuT£;NtoxBde in/nmeTyq; hwW; gitretdmOtmetTs;yuJyTv' invORtTv'tq; ceit ) aq yqo,Rn;É.StNtu-no?vRmuT£;Ntovk;x' l.tITyev'v;v %Lvs;vÉ.?y;toÉmTyneno?vR-muT£;Nt" Sv;tN} y' l.te ) aNyq; pre xBdv;idn" ) Åv,;©Ïyoge-n;Ntú³dy;k;xxBdm;k,Ry²Nts¢Év/ey' tSyopm; ) yq; n´" ikiû,I k;'Syc£k.ekÉv"ÕâN/k;vOi·inRv;te vdtIit t' pOqGl=,mtITy prexBdeVyÿ_e b[÷ mAviSkriyate'tha tatromiti fabdo'nenordhvamutkrAnto'fabde nidhanametyathA haiSA gatiretadamqtametatsAyujyatvaM nirvqtatvaMtathA ceti , atha yathorNanAbhistantu-nordhvamutkrAnto'vakAfaM labhatItyevaMvAva khalvasAvabhidhyAtomityanenordhva-mutkrAntaH svAta ntr?yaM labhate , anyathA pare fabdavAdinaH , fravaNAzguSThayoge-nAntarhqdayAkAfafabdamAkarNayantisaptavidheyaM tasyopamA , yathA nadyaH kizkiNI kAMsyacakrakabhekaviHkqndhikAvqSTirnivAte vadatIti taM pqthaglakSaNamatItya pare'fabde'vyakte brahmaNyastaMgatAstatra te'pqthagdharmiNo'pqthagvivekyA yathA saM-pannA madhutvaM nAnA rasAityevaM hyAha , dve brahmaNI veditavye fabdabrahma paraM ca mAviSkriyate'tha tatromiti fabdo'nenordhvamutkrAnto'fabde nidhanametyathA haiSA gatiretadamqtametatsAyujyatvaM nirvqtatvaMtathA ceti , atha yathorNanAbhistantu-nordhvamutkrAnto'vakAfaM labhatItyevaMvAva khalvasAvabhidhyAtomityanenordhva-mutkrAntaH svAtantr! yaM labhate , anyathA pare fabdavAdinaH , fravaNAzguSThayoge-nAntarhqdayAkAfafabdamAkarNayantisaptavidheyaM tasyopamA , yathA nadyaH kizkiNI kAMsyacakrakabhekaviHkqndhikAvqSTirnivAte vadatIti taM pqthaglakSaNamatItya pare'fabde'vyakte brahmaNyastaMgatAstatra te'pqthagdharmiNo'pqthagvivekyA yathA saM-pannA madhutvaM nAnA rasAityevaM hyAha , dve brahmaNI veditavye fabdabrahma paraM ca माविष्क्रियतेऽथ तत्रोमिति शब्दोऽनेनोर्ध्वमुत्क्रान्तोऽशब्दे निधनमेत्यथा हैषा गतिरेतदमृतमेतत्सायुज्यत्वं निर्वृतत्वंतथा चेति । अथ यथोर्णनाभिस्तन्तु-नोर्ध्वमुत्क्रान्तोऽवकाशं लभतीत्येवंवाव खल्वसावभिध्यातोमित्यनेनोर्ध्व-मुत्क्रान्तः स्वात न्त्र्?यं लभते । अन्यथा परे शब्दवादिनः । श्रवणाङ्गुष्ठयोगे-नान्तर्हृदयाकाशशब्दमाकर्णयन्तिसप्तविधेयं तस्योपमा । यथा नद्यः किङ्किणी कांस्यचक्रकभेकविःकृन्धिकावृष्टिर्निवाते वदतीति तं पृथग्लक्षणमतीत्य परेऽशब्देऽव्यक्ते ब्रह्मण्यस्तंगतास्तत्र तेऽपृथग्धर्मिणोऽपृथग्विवेक्या यथा सं-पन्ना मधुत्वं नाना रसाइत्येवं ह्याह । द्वे ब्रह्मणी वेदितव्ये शब्दब्रह्म परं च माविष्क्रियतेऽथ तत्रोमिति शब्दोऽनेनोर्ध्वमुत्क्रान्तोऽशब्दे निधनमेत्यथा हैषा गतिरेतदमृतमेतत्सायुज्यत्वं निर्वृतत्वंतथा चेति । अथ यथोर्णनाभिस्तन्तु-नोर्ध्वमुत्क्रान्तोऽवकाशं लभतीत्येवंवाव खल्वसावभिध्यातोमित्यनेनोर्ध्व-मुत्क्रान्तः स्वातन्त्र्! यं लभते । अन्यथा परे शब्दवादिनः । श्रवणाङ्गुष्ठयोगे-नान्तर्हृदयाकाशशब्दमाकर्णयन्तिसप्तविधेयं तस्योपमा । यथा नद्यः किङ्किणी कांस्यचक्रकभेकविःकृन्धिकावृष्टिर्निवाते वदतीति तं पृथग्लक्षणमतीत्य परेऽशब्देऽव्यक्ते ब्रह्मण्यस्तंगतास्तत्र तेऽपृथग्धर्मिणोऽपृथग्विवेक्या यथा सं-पन्ना मधुत्वं नाना रसाइत्येवं ह्याह । द्वे ब्रह्मणी वेदितव्ये शब्दब्रह्म परं च mxokm;nNd' tO¢' ¾SqrmclmmOtmCyut' /[uv' Évã,us'ÉDt' sv;ÜprTv;y tdet; ¬p;sIteTyev' ç;h )yos* pr;pro dev; ao'k;ro n;m n;mt" ) mafokamAnandaM tqptaM sthiramacalamamqtamacyutaM dhruvaM viSNusaMjxitaM sarvAparatvAya tadetA upAsItetyevaM hyAha ,yo'sau parAparo devA oMkAro nAma nAmataH , mafokamAnandaM tqptaM sthiramacalamamqtamacyutaM dhruvaM viSNusaMjxitaM sarvAparatvAya tadetA upAsItetyevaM hyAha ,yo'sau parAparo devA OkAro nAma nAmataH , मशोकमानन्दं तृप्तं स्थिरमचलममृतमच्युतं ध्रुवं विष्णुसंज्ञितं सर्वापरत्वाय तदेता उपासीतेत्येवं ह्याह ।योऽसौ परापरो देवा ओंकारो नाम नामतः । मशोकमानन्दं तृप्तं स्थिरमचलममृतमच्युतं ध्रुवं विष्णुसंज्ञितं सर्वापरत्वाय तदेता उपासीतेत्येवं ह्याह ।योऽसौ परापरो देवा ॐकारो नाम नामतः । tI²N{ yÉbleÉvvx" p[,v;:y' p[,et;r' .;åp' Évgtin{ ' Évjr' ÉvmOTyu' Évxokùc soip p[,v;:y" p[,et; .;åpo Évgtin{ o Évjro tIndri yabile'vivafaH praNavAkhyaM praNetAraM bhArUpaM vigatanidraM vijaraM vimqtyuM vifokaMca so'pi praNavAkhyaH praNetA bhArUpo vigatanidra ?o vijaro tIndri yabile'vivafaH praNavAkhyaM praNetAraM bhArUpaM vigatanidraM vijaraM vimqtyuM vifokaMca so'pi praNavAkhyaH praNetA bhArUpo vigatanidro vijaro तीन्द्रि यबिलेऽविवशः प्रणवाख्यं प्रणेतारं भारूपं विगतनिद्रं विजरं विमृत्युं विशोकंच सोऽपि प्रणवाख्यः प्रणेता भारूपो विगतनिद्र ?ो विजरो तीन्द्रि यबिलेऽविवशः प्रणवाख्यं प्रणेतारं भारूपं विगतनिद्रं विजरं विमृत्युं विशोकंच सोऽपि प्रणवाख्यः प्रणेता भारूपो विगतनिद्रो विजरो Tv;nÉ.m;nmyen cwveWu,; t' b[÷Ã;rp;r' inhTy;´'s'mohm*lI tOã,e-ãy;ÜkÚ<@lI tN{ Ir;`ve} yÉ.m;n;?y=" £o/Jy' p[lo.d<@Ö /nugORhITve-Cz;myen cwveWu,em;in %lu .Ut;in h²Nt t'hTvoû;rPlven;Ntú³dy;-k;xSy p;r' tITv;ÜÉv.URteNtr;k;xe xnk-rv$wv;v$Õõ;tuk;m" s'-ÉvxTyev' b[÷x;l;' Évxeÿttuj;Ül' b[÷kox'p[,udeíuv;ÜgmeneTyt" xõ" pUt" xUNy" x;Ntop[;,o inr;Tm;nNto=Yy"¾Sqr" x;toj" SvtN]" Sve mihÉ» itÏTyt" Sve mihÉ» itÏm;n'ë;vOÿc£Émv s's;rc£m;-lokytITyev' ç;h ) W²@±.m;ÜswStuyuÿ_Sy inTymuÿ_Sy deihn" ) anNt" prmo guç" sMyGyog" p[vtRte )rjStmo>y;' ÉvõSy susÉmõSy deihn" tvA'nabhimAnamayena caiveSuNA taM brahmadvArapAraM nihatyA''dyaMsaMmohamaulI tqSNe-rSyAkuNDalI tandra ?IrAghave tr?yabhimAnAdhyakSaH krodhajyaM pralobhadaNDaM dhanurgqhItve-cchAmayena caiveSuNemAni khalu bhUtAni hanti taMhatvozkAraplavenAntarhqdayA-kAfasya pAraM tIrtvA''virbhUte'ntarAkAfe fanakai-ravaTaivAvaTakqddhAtukAmaH saM-vifatyevaM brahmafAlAM vifettatafcaturjAlaM brahmakofaMpraNudedgurvAgamenetyataH fuddhaH pUtaH fUnyaH fAnto'prANo nirAtmA'nanto'kSayyaHsthiraH fAfvato'jaH svatantraH sve mahimni tiSThatyataH sve mahimni tiSThamAnaMdqSTvA''vqttacakramiva saMsAracakramA-lokayatItyevaM hyAha , SaDbhirmAsaistuyuktasya nityamuktasya dehinaH , anantaH paramo guhyaH samyagyogaH pravartate ,rajastamobhyAM viddhasya susamiddhasya dehinaH tvA'nabhimAnamayena caiveSuNA taM brahmadvArapAraM nihatyA''dyaMsaMmohamaulI tqSNe-rSyAkuNDalI tandrI rAghavetr! yabhimAnAdhyakSaH krodhajyaM pralobhadaNDaM dhanurgqhItve-cchAmayena caiveSuNemAni khalu bhUtAni hanti taMhatvozkAraplavenAntarhqdayA-kAfasya pAraM tIrtvA''virbhUte'ntarAkAfe fanakai-ravaTaivAvaTakqddhAtukAmaH saM-vifatyevaM brahmafAlAM vifettatafcaturjAlaM brahmakofaMpraNudedgurvAgamenetyataH fuddhaH pUtaH fUnyaH fAnto'prANo nirAtmA'nanto'kSayyaHsthiraH fAfvato'jaH svatantraH sve mahimni tiSThatyataH sve mahimni tiSThamAnaMdqSTvA''vqttacakramiva saMsAracakramA-lokayatItyevaM hyAha , SaDbhirmAsaistuyuktasya nityamuktasya dehinaH , anantaH paramo guhyaH samyagyogaH pravartate ,rajastamobhyAM viddhasya susamiddhasya dehinaH त्वाऽनभिमानमयेन चैवेषुणा तं ब्रह्मद्वारपारं निहत्याऽऽद्यंसंमोहमौली तृष्णे-र्ष्याकुण्डली तन्द्र ?ीराघवे त्र्?यभिमानाध्यक्षः क्रोधज्यं प्रलोभदण्डं धनुर्गृहीत्वे-च्छामयेन चैवेषुणेमानि खलु भूतानि हन्ति तंहत्वोङ्कारप्लवेनान्तर्हृदया-काशस्य पारं तीर्त्वाऽऽविर्भूतेऽन्तराकाशे शनकै-रवटैवावटकृद्धातुकामः सं-विशत्येवं ब्रह्मशालां विशेत्ततश्चतुर्जालं ब्रह्मकोशंप्रणुदेद्गुर्वागमेनेत्यतः शुद्धः पूतः शून्यः शान्तोऽप्राणो निरात्माऽनन्तोऽक्षय्यःस्थिरः शाश्वतोऽजः स्वतन्त्रः स्वे महिम्नि तिष्ठत्यतः स्वे महिम्नि तिष्ठमानंदृष्ट्वाऽऽवृत्तचक्रमिव संसारचक्रमा-लोकयतीत्येवं ह्याह । षड्भिर्मासैस्तुयुक्तस्य नित्यमुक्तस्य देहिनः । अनन्तः परमो गुह्यः सम्यग्योगः प्रवर्तते ।रजस्तमोभ्यां विद्धस्य सुसमिद्धस्य देहिनः त्वाऽनभिमानमयेन चैवेषुणा तं ब्रह्मद्वारपारं निहत्याऽऽद्यंसंमोहमौली तृष्णे-र्ष्याकुण्डली तन्द्री राघवेत्र्! यभिमानाध्यक्षः क्रोधज्यं प्रलोभदण्डं धनुर्गृहीत्वे-च्छामयेन चैवेषुणेमानि खलु भूतानि हन्ति तंहत्वोङ्कारप्लवेनान्तर्हृदया-काशस्य पारं तीर्त्वाऽऽविर्भूतेऽन्तराकाशे शनकै-रवटैवावटकृद्धातुकामः सं-विशत्येवं ब्रह्मशालां विशेत्ततश्चतुर्जालं ब्रह्मकोशंप्रणुदेद्गुर्वागमेनेत्यतः शुद्धः पूतः शून्यः शान्तोऽप्राणो निरात्माऽनन्तोऽक्षय्यःस्थिरः शाश्वतोऽजः स्वतन्त्रः स्वे महिम्नि तिष्ठत्यतः स्वे महिम्नि तिष्ठमानंदृष्ट्वाऽऽवृत्तचक्रमिव संसारचक्रमा-लोकयतीत्येवं ह्याह । षड्भिर्मासैस्तुयुक्तस्य नित्यमुक्तस्य देहिनः । अनन्तः परमो गुह्यः सम्यग्योगः प्रवर्तते ।रजस्तमोभ्यां विद्धस्य सुसमिद्धस्य देहिनः v;ÜÉ, c .Ut;Nyu°r²Nt tSyopinWTsTySy sTyÉmit ) aqyq;{ wR/;¦e-r>y;ihtSy pOqG/Um; inrNTyev' v; EtSy mhto .UtSyinÉstmet´ë-Gvedo yjuveRd" s;mvedoqv;Üi©rs ith;s" pur;,' Év´opinWd" Xlok;" rvANi ca bhUtAnyuccaranti tasyopaniSatsatyasya satyamiti , athayathAdrai ?dhAgne-rabhyAhitasya pqthagdhUmA nifcarantyevaM vA etasya mahato bhUtasyanifvasitametadyadq-gvedo yajurvedaH sAmavedo'tharvAzgirasa itihAsaH purANaM vidyopaniSadaH flokAH rvANi ca bhUtAnyuccaranti tasyopaniSatsatyasya satyamiti , athayathAdrai rdhA!gne-rabhyAhitasya pqthagdhUmA nifcarantyevaM vA etasya mahato bhUtasyanifvasitametadyadq-gvedo yajurvedaH sAmavedo'tharvAzgirasa itihAsaH purANaM vidyopaniSadaH flokAH र्वाणि च भूतान्युच्चरन्ति तस्योपनिषत्सत्यस्य सत्यमिति । अथयथाद्रै ?धाग्ने-रभ्याहितस्य पृथग्धूमा निश्चरन्त्येवं वा एतस्य महतो भूतस्यनिश्वसितमेतद्यदृ-ग्वेदो यजुर्वेदः सामवेदोऽथर्वाङ्गिरस इतिहासः पुराणं विद्योपनिषदः श्लोकाः र्वाणि च भूतान्युच्चरन्ति तस्योपनिषत्सत्यस्य सत्यमिति । अथयथाद्रै र्धा!ग्ने-रभ्याहितस्य पृथग्धूमा निश्चरन्त्येवं वा एतस्य महतो भूतस्यनिश्वसितमेतद्यदृ-ग्वेदो यजुर्वेदः सामवेदोऽथर्वाङ्गिरस इतिहासः पुराणं विद्योपनिषदः श्लोकाः rõemNt" s ²xr"p=sIpOÏpuCzv;neWoɦ" pu¨WÉvd" sey'p[j;pte" p[qm; Écit" ) krwyRjm;nmNtár=mu¾T=PTv; v;yve p[;yCzt( ) p[;,* vw v;yu" p[;,oɦStSyem; ·k; y" p[;,o Vy;nop;n" sm;n¬d;n" s ²xr"p=-sIpOÏpuCzv;neWoɦ" pu¨WÉvdStiddmNtár=' p[j;pteiótIy; Écit" krwyRjm;n' idvmu¾T=PTveN{ ;y p[;yCzds* v; a;idTyN{ " swWoɦ-StSyem; ·k; yëGyju"s;m;qv;Üi©rs; ith;s" pur;,'s ²xr"p=-sIpuCzpOÏv;neWoɦ" pu¨WÉvd" swW; ´*" p[j;pteStOtIy;Écit" krwyRj-m;nSy;TmÉvdevd;n' kroTyq;TmÉvdu¾T=Py b[÷,ep[;yCzÿ];nNdI raddhemantaH sa firaHpakSasIpqSThapucchavAneSo'gniH puruSavidaH seyaMprajApateH prathamA citiH , karairyajamAnamantarikSamutkSiptvA vAyave prAyacchat , prANau vai vAyuH prANo'gnistasyemA iSTakA yaH prANo vyAno'pAnaH samAna\udAnaH sa firaHpakSa-sIpqSThapucchavAneSo'gniH puruSavidastadidamantarikSaM prajApaterdvitIyA citiH karairyajamAnaM divamutkSiptvendra ?Aya prAyacchadasau vA Aditya\indra ?H saiSo'gni-stasyemA iSTakA yadqgyajuHsAmAtharvAzgirasA itihAsaH purANaMsa firaHpakSa-sIpucchapqSThavAneSo'gniH puruSavidaH saiSA dyauH prajApatestqtIyAcitiH karairyaja-mAnasyAtmavide'vadAnaM karotyathAtmavidutkSipya brahmaNeprAyacchattatrA''nandI raddhemantaH sa firaHpakSasIpqSThapucchavAneSo'gniH puruSavidaH seyaMprajApateH prathamA citiH , karairyajamAnamantarikSamutkSiptvA vAyave prAyacchat , prANau vai vAyuH prANo'gnistasyemA iSTakA yaH prANo vyAno'pAnaH samAnaudAnaH sa firaHpakSa-sIpqSThapucchavAneSo'gniH puruSavidastadidamantarikSaM prajApaterdvitIyA citiH karairyajamAnaM divamutkSiptvendrA ya prAyacchadasau vA Adityaindra H! saiSo'gni-stasyemA iSTakA yadqgyajuHsAmAtharvAzgirasA itihAsaH purANaMsa firaHpakSa-sIpucchapqSThavAneSo'gniH puruSavidaH saiSA dyauH prajApatestqtIyAcitiH karairyaja-mAnasyAtmavide'vadAnaM karotyathAtmavidutkSipya brahmaNeprAyacchattatrA''nandI रद्धेमन्तः स शिरःपक्षसीपृष्ठपुच्छवानेषोऽग्निः पुरुषविदः सेयंप्रजापतेः प्रथमा चितिः । करैर्यजमानमन्तरिक्षमुत्क्षिप्त्वा वायवे प्रायच्छत् । प्राणौ वै वायुः प्राणोऽग्निस्तस्येमा इष्टका यः प्राणो व्यानोऽपानः समानउदानः स शिरःपक्ष-सीपृष्ठपुच्छवानेषोऽग्निः पुरुषविदस्तदिदमन्तरिक्षं प्रजापतेर्द्वितीया चितिः करैर्यजमानं दिवमुत्क्षिप्त्वेन्द्र ?ाय प्रायच्छदसौ वा आदित्यइन्द्र ?ः सैषोऽग्नि-स्तस्येमा इष्टका यदृग्यजुःसामाथर्वाङ्गिरसा इतिहासः पुराणंस शिरःपक्ष-सीपुच्छपृष्ठवानेषोऽग्निः पुरुषविदः सैषा द्यौः प्रजापतेस्तृतीयाचितिः करैर्यज-मानस्यात्मविदेऽवदानं करोत्यथात्मविदुत्क्षिप्य ब्रह्मणेप्रायच्छत्तत्राऽऽनन्दी रद्धेमन्तः स शिरःपक्षसीपृष्ठपुच्छवानेषोऽग्निः पुरुषविदः सेयंप्रजापतेः प्रथमा चितिः । करैर्यजमानमन्तरिक्षमुत्क्षिप्त्वा वायवे प्रायच्छत् । प्राणौ वै वायुः प्राणोऽग्निस्तस्येमा इष्टका यः प्राणो व्यानोऽपानः समानौदानः स शिरःपक्ष-सीपृष्ठपुच्छवानेषोऽग्निः पुरुषविदस्तदिदमन्तरिक्षं प्रजापतेर्द्वितीया चितिः करैर्यजमानं दिवमुत्क्षिप्त्वेन्द्रा य प्रायच्छदसौ वा आदित्यैन्द्र ः! सैषोऽग्नि-स्तस्येमा इष्टका यदृग्यजुःसामाथर्वाङ्गिरसा इतिहासः पुराणंस शिरःपक्ष-सीपुच्छपृष्ठवानेषोऽग्निः पुरुषविदः सैषा द्यौः प्रजापतेस्तृतीयाचितिः करैर्यज-मानस्यात्मविदेऽवदानं करोत्यथात्मविदुत्क्षिप्य ब्रह्मणेप्रायच्छत्तत्राऽऽनन्दी atonɦho} ynɦÉcdD;nÉ.?y;Éyn;' b[÷,"pdVyom;nuSmr,' Év¨õ' ato'nagniho tr?yanagnicidajxAnabhidhyAyinAM brahmaNaHpadavyomAnusmaraNaM viruddhaM ato'nagnihotr! yanagnicidajxAnabhidhyAyinAM brahmaNaHpadavyomAnusmaraNaM viruddhaM अतोऽनग्निहो त्र्?यनग्निचिदज्ञानभिध्यायिनां ब्रह्मणःपदव्योमानुस्मरणं विरुद्धं अतोऽनग्निहोत्र्! यनग्निचिदज्ञानभिध्यायिनां ब्रह्मणःपदव्योमानुस्मरणं विरुद्धं gRtSy tejso'xm;]'met´d;idTySy m?yveTy²= rgatasya tejasoM'famAtraMmetadyadAdityasya madhya\ivetyakSiNyagnau caitadbrahmaitada-mqtametadbhargaH , etatsatyadharmo nabhaso'ntargatasyatejasoM'famAtrametat , yadA-dityasya madhye'mqtaM yasya hi somaH prANAvA'pyayazkurA etadbrahmaitadamqtametadbhargaH , etatsatyadharmo nabhaso'ntargatasyatejasoM'famAtrametadyadAdityasya madhye yaju- rgatasya tejasO'famAtraMmetadyadAdityasya madhyaivetyakSiNyagnau caitadbrahmaitada-mqtametadbhargaH , etatsatyadharmo nabhaso'ntargatasyatejasO'famAtrametat , yadA-dityasya madhye'mqtaM yasya hi somaH prANAvA'pyayazkurA etadbrahmaitadamqtametadbhargaH , etatsatyadharmo nabhaso'ntargatasyatejasO'famAtrametadyadAdityasya madhye yaju- र्गतस्य तेजसोंऽशमात्रंमेतद्यदादित्यस्य मध्यइवेत्यक्षिण्यग्नौ चैतद्ब्रह्मैतद-मृतमेतद्भर्गः । एतत्सत्यधर्मो नभसोऽन्तर्गतस्यतेजसोंऽशमात्रमेतत् । यदा-दित्यस्य मध्येऽमृतं यस्य हि सोमः प्राणावाऽप्ययङ्कुरा एतद्ब्रह्मैतदमृतमेतद्भर्गः । एतत्सत्यधर्मो नभसोऽन्तर्गतस्यतेजसोंऽशमात्रमेतद्यदादित्यस्य मध्ये यजु- र्गतस्य तेजसॐऽशमात्रंमेतद्यदादित्यस्य मध्यैवेत्यक्षिण्यग्नौ चैतद्ब्रह्मैतद-मृतमेतद्भर्गः । एतत्सत्यधर्मो नभसोऽन्तर्गतस्यतेजसॐऽशमात्रमेतत् । यदा-दित्यस्य मध्येऽमृतं यस्य हि सोमः प्राणावाऽप्ययङ्कुरा एतद्ब्रह्मैतदमृतमेतद्भर्गः । एतत्सत्यधर्मो नभसोऽन्तर्गतस्यतेजसॐऽशमात्रमेतद्यदादित्यस्य मध्ये यजु- n.soNtgRSy tejso'xm;]met´d;idTySy m?ye ¬idTv; myU%e .vt nabhaso'ntargasya tejasoM'famAtrametadyadAdityasya madhye uditvA mayUkhe bhavata nabhaso'ntargasya tejasO'famAtrametadyadAdityasya madhye uditvA mayUkhe bhavata नभसोऽन्तर्गस्य तेजसोंऽशमात्रमेतद्यदादित्यस्य मध्ये उदित्वा मयूखे भवत नभसोऽन्तर्गस्य तेजसॐऽशमात्रमेतद्यदादित्यस्य मध्ये उदित्वा मयूखे भवत Ty]od;hr²Nt ) a'x/;ryv;,uv;teárt" s'SfÚrTys;vNtgR" sur;,;m( ityatrodAharanti , aMfudhAraya\ivANuvAteritaH saMsphuratyasAvantargaH surANAm ityatrodAharanti , aMfudhArayaivANuvAteritaH saMsphuratyasAvantargaH surANAm इत्यत्रोदाहरन्ति । अंशुधारयइवाणुवातेरितः संस्फुरत्यसावन्तर्गः सुराणाम् इत्यत्रोदाहरन्ति । अंशुधारयैवाणुवातेरितः संस्फुरत्यसावन्तर्गः सुराणाम् N{ âS]·Ppdxo bOhí[Iãmo Vy;n" somo ¨{ ; d²=,t ¬´²Nt tp²Ntv- indra striSTuppaxcadafo bqhadgrISmo vyAnaH somo rudra ?A dakSiNata udyanti tapantiva- indra striSTuppaxcadafo bqhadgrISmo vyAnaH somo rudrA dakSiNata udyanti tapantiva- इन्द्र स्त्रिष्टुप्पञ्चदशो बृहद्ग्रीष्मो व्यानः सोमो रुद्र ?ा दक्षिणत उद्यन्ति तपन्तिव- इन्द्र स्त्रिष्टुप्पञ्चदशो बृहद्ग्रीष्मो व्यानः सोमो रुद्रा दक्षिणत उद्यन्ति तपन्तिव- Éve dev; anu·bekÉv'xo vwr;j" xrTsm;no v¨," s;?y; ¬ÿrt¬´²Nt vifve devA anuSTubekaviMfo vairAjaH faratsamAno varuNaH sAdhyA uttarata\udyanti vifve devA anuSTubekaviMfo vairAjaH faratsamAno varuNaH sAdhyA uttarataudyanti विश्वे देवा अनुष्टुबेकविंशो वैराजः शरत्समानो वरुणः साध्या उत्तरतउद्यन्ति विश्वे देवा अनुष्टुबेकविंशो वैराजः शरत्समानो वरुणः साध्या उत्तरतौद्यन्ति vRmâSm¥ot; m;" p[j;" ) EW a;Tm;phtp;Pm; Évjro ÉvmOTyuÉvRxo-koÉvÉcikTsoÉvp;x" sTys'kLp" sTyk;mEW prmer EW .Ut;É/pitreW .Utp;l EW setuÉvR/r, EW ih%Lv;Tmex;n" x'.u.Rvo ¨{ " p[j;pitÉvRsOâG`r rvamasminnotA imAH prajAH , eSa AtmA'pahatapApmA vijaro vimqtyurvifo-ko'vicikitso'vipAfaH satyasaMkalpaH satyakAmaeSa paramefvara eSa bhUtAdhipatireSa bhUtapAla eSa seturvidharaNa eSa hikhalvAtmefAnaH faMbhurbhavo rudra ?H prajApatirvifvasqgghiraNyagarbhaH satyaM prANo haMsaHfAstA'cyuto viSNurnArAyaNaH , yafcaiSo'gnau yafcAyaM hqdaye yafcAsAvAditye saeSa ekaH , tasmai te vifvarUpAya rvamasminnotA imAH prajAH , eSa AtmA'pahatapApmA vijaro vimqtyurvifo-ko'vicikitso'vipAfaH satyasaMkalpaH satyakAmaeSa paramefvara eSa bhUtAdhipatireSa bhUtapAla eSa seturvidharaNa eSa hikhalvAtmefAnaH faMbhurbhavo rudra H! prajApatirvifvasqgghiraNyagarbhaH satyaM prANo haMsaHfAstA'cyuto viSNurnArAyaNaH , yafcaiSo'gnau yafcAyaM hqdaye yafcAsAvAditye saeSa ekaH , tasmai te vifvarUpAya र्वमस्मिन्नोता इमाः प्रजाः । एष आत्माऽपहतपाप्मा विजरो विमृत्युर्विशो-कोऽविचिकित्सोऽविपाशः सत्यसंकल्पः सत्यकामएष परमेश्वर एष भूताधिपतिरेष भूतपाल एष सेतुर्विधरण एष हिखल्वात्मेशानः शंभुर्भवो रुद्र ?ः प्रजापतिर्विश्वसृग्घिरण्यगर्भः सत्यं प्राणो हंसःशास्ताऽच्युतो विष्णुर्नारायणः । यश्चैषोऽग्नौ यश्चायं हृदये यश्चासावादित्ये सएष एकः । तस्मै ते विश्वरूपाय र्वमस्मिन्नोता इमाः प्रजाः । एष आत्माऽपहतपाप्मा विजरो विमृत्युर्विशो-कोऽविचिकित्सोऽविपाशः सत्यसंकल्पः सत्यकामएष परमेश्वर एष भूताधिपतिरेष भूतपाल एष सेतुर्विधरण एष हिखल्वात्मेशानः शंभुर्भवो रुद्र ः! प्रजापतिर्विश्वसृग्घिरण्यगर्भः सत्यं प्राणो हंसःशास्ताऽच्युतो विष्णुर्नारायणः । यश्चैषोऽग्नौ यश्चायं हृदये यश्चासावादित्ये सएष एकः । तस्मै ते विश्वरूपाय v;$äe purSt;duÿ_ePy/"StMben;®XlãyNTyq ye c;Nye hinTyp[muidt; inTyp[vÉst; inTyy;ck; inTy' ²xLpopjIÉvnoqye c;Nye h pury;ck; ay;Jyy;jk;" xU{ ²xãy;" xU{ ; x;S]ÉvÃ;'soq ye c;Nye h c;$-j$n$.$p[v[Éjtr©;vt;ár,o r;jkmRÉ,pitt;dy" ) aq ye c;Nye h y=r;=s.Utg,ipx;corgg[h;dIn;mq|purSkTy xmy;m Tyev' b[uv;,; aq ye c;Nye h vOq; kW;ykÚ<@²ln" k;p;²lnoq ye c;Nye h vOq;-tkë·;NtkÚhkN{ j;lwvwRidkWupárSq;tuÉmCz²Nt tw" sh n s'vseTp[k;-x.Ut; vw te tSkr; aSvGy;ÜTyev' ç;h ) nwr;TMyv;dkÚhkÉmRQy;- vATye purastAdukte'pyadhaHstambenAfliSyantyatha ye cAnye hanityapramuditA nityapravasitA nityayAcakA nityaM filpopajIvino'thaye cAnye ha purayAcakA ayAjyayAjakAH fUdra fiSyAH fUdra ?Afca fAstravidvAMso'tha ye cAnye ha cATa-jaTanaTabhaTapravrajitarazgAvatAriNo rAjakarmaNipatitAdayaH , atha ye cAnye ha yakSarAkSasabhUtagaNapifAcoragagrahAdInAmarthaMpuraskqtya famayAma ityevaM bruvANA atha ye cAnye ha vqthA kaSAyakuNDalinaH kApAlino'tha ye cAnye ha vqthA-tarkadqSTAntakuhakendra jAlairvaidikeSuparisthAtumicchanti taiH saha na saMvasetprakA-fabhUtA vai te taskarA asvargyAityevaM hyAha , nairAtmyavAdakuhakairmithyA- vATye purastAdukte'pyadhaHstambenAfliSyantyatha ye cAnye hanityapramuditA nityapravasitA nityayAcakA nityaM filpopajIvino'thaye cAnye ha purayAcakA ayAjyayAjakAH fUdra fiSyAH fUdrA fca fAstravidvAMso'tha ye cAnye ha cATa-jaTanaTabhaTapravrajitarazgAvatAriNo rAjakarmaNipatitAdayaH , atha ye cAnye ha yakSarAkSasabhUtagaNapifAcoragagrahAdInAmarthaMpuraskqtya famayAma ityevaM bruvANA atha ye cAnye ha vqthA kaSAyakuNDalinaH kApAlino'tha ye cAnye ha vqthA-tarkadqSTAntakuhakendra jAlairvaidikeSuparisthAtumicchanti taiH saha na saMvasetprakA-fabhUtA vai te taskarA asvargyAityevaM hyAha , nairAtmyavAdakuhakairmithyA- वाट्ये पुरस्तादुक्तेऽप्यधःस्तम्बेनाश्लिष्यन्त्यथ ये चान्ये हनित्यप्रमुदिता नित्यप्रवसिता नित्ययाचका नित्यं शिल्पोपजीविनोऽथये चान्ये ह पुरयाचका अयाज्ययाजकाः शूद्र शिष्याः शूद्र ?ाश्च शास्त्रविद्वांसोऽथ ये चान्ये ह चाट-जटनटभटप्रव्रजितरङ्गावतारिणो राजकर्मणिपतितादयः । अथ ये चान्ये ह यक्षराक्षसभूतगणपिशाचोरगग्रहादीनामर्थंपुरस्कृत्य शमयाम इत्येवं ब्रुवाणा अथ ये चान्ये ह वृथा कषायकुण्डलिनः कापालिनोऽथ ये चान्ये ह वृथा-तर्कदृष्टान्तकुहकेन्द्र जालैर्वैदिकेषुपरिस्थातुमिच्छन्ति तैः सह न संवसेत्प्रका-शभूता वै ते तस्करा अस्वर्ग्याइत्येवं ह्याह । नैरात्म्यवादकुहकैर्मिथ्या- वाट्ये पुरस्तादुक्तेऽप्यधःस्तम्बेनाश्लिष्यन्त्यथ ये चान्ये हनित्यप्रमुदिता नित्यप्रवसिता नित्ययाचका नित्यं शिल्पोपजीविनोऽथये चान्ये ह पुरयाचका अयाज्ययाजकाः शूद्र शिष्याः शूद्रा श्च शास्त्रविद्वांसोऽथ ये चान्ये ह चाट-जटनटभटप्रव्रजितरङ्गावतारिणो राजकर्मणिपतितादयः । अथ ये चान्ये ह यक्षराक्षसभूतगणपिशाचोरगग्रहादीनामर्थंपुरस्कृत्य शमयाम इत्येवं ब्रुवाणा अथ ये चान्ये ह वृथा कषायकुण्डलिनः कापालिनोऽथ ये चान्ये ह वृथा-तर्कदृष्टान्तकुहकेन्द्र जालैर्वैदिकेषुपरिस्थातुमिच्छन्ति तैः सह न संवसेत्प्रका-शभूता वै ते तस्करा अस्वर्ग्याइत्येवं ह्याह । नैरात्म्यवादकुहकैर्मिथ्या- N{ oymSyj;yey' sVye c;²= indra ?o'yamasyajAyeyaM savye cAkSiNyavasthitA indro 'yamasyajAyeyaM savye cAkSiNyavasthitA इन्द्र ?ोऽयमस्यजायेयं सव्ये चाक्षिण्यवस्थिता इन्द्रो ऽयमस्यजायेयं सव्ये चाक्षिण्यवस्थिता Éj×;g[dexe} y,ukù c Év²õ ÉvingRt' m;tOkmevm;ó" jihvAgradefe tr?yaNukaM ca viddhi vinirgataM mAtqkamevamAhuH jihvAgradefetr! yaNukaM ca viddhi vinirgataM mAtqkamevamAhuH जिह्वाग्रदेशे त्र्?यणुकं च विद्धि विनिर्गतं मातृकमेवमाहुः जिह्वाग्रदेशेत्र्! यणुकं च विद्धि विनिर्गतं मातृकमेवमाहुः aq .gv;Hz;k;yNy" sup[Itob[vI{ ;j;n' mh;r;j bOh{ qe+v;kÚv'x- atha bhagavAxchAkAyanyaH suprIto'bravIdra ?AjAnaM mahArAja bqhadra thekSvAkuvaMfa- atha bhagavAxchAkAyanyaH suprIto'bravIdrA jAnaM mahArAja bqhadra thekSvAkuvaMfa- अथ भगवाञ्छाकायन्यः सुप्रीतोऽब्रवीद्र ?ाजानं महाराज बृहद्र थेक्ष्वाकुवंश- अथ भगवाञ्छाकायन्यः सुप्रीतोऽब्रवीद्रा जानं महाराज बृहद्र थेक्ष्वाकुवंश- j;g[É¥{ ;ÉvinmuRÿ_; s;Svåp¾Sqit" pr; 30 jAgrannidra ?AvinirmuktA sAsvarUpasthitiH parA 30 jAgrannidrA vinirmuktA sAsvarUpasthitiH parA 30 जाग्रन्निद्र ?ाविनिर्मुक्ता सास्वरूपस्थितिः परा ३० जाग्रन्निद्रा विनिर्मुक्ता सास्वरूपस्थितिः परा ३० b[÷=i]yvwXyxU{ ; it cTv;ro v,;ÜSteW;' v,;Ün;'b[;÷, Ev p[/;n it brahmakSatriyavaifyafUdra ?A iti catvAro varNAsteSAM varNAnAMbrAhmaNa eva pradhAna iti brahmakSatriyavaifyafUdrA iti catvAro varNAsteSAM varNAnAMbrAhmaNa eva pradhAna iti ब्रह्मक्षत्रियवैश्यशूद्र ?ा इति चत्वारो वर्णास्तेषां वर्णानांब्राह्मण एव प्रधान इति ब्रह्मक्षत्रियवैश्यशूद्रा इति चत्वारो वर्णास्तेषां वर्णानांब्राह्मण एव प्रधान इति vedvcn;nuåp' SmOitÉ.rPyuÿ_m( ) t] co´mâSt kov; b[;÷,o n;m ikù jIv" ikù deh" ikù j;it" ikù D;n' ikù kmR ikù /;ÉmRkit ) t] p[qmo jIvo b[;÷, it ceÿ¥ ) atIt;n;gt;nekdeh;n;' jIvSywkåpTv;t( EkSy;ip kmRvx;dnekdehs'.v;t( svRxrIr;,;' jIvSywkåpTv;° ) tSm;¥ jIvo b[;÷, it ) tihR deho b[;÷, it ceÿ¥ ) a;c;<@;-l;idpyRNt;n;' mnuãy;,;' p;.*itkTven dehSywkåpTv;Ær;mr,/m;Ü-/m;Üids;MydxRn;[;÷," etv,R" =i]yo rÿ_v,oR vwXy" pItv,R"xU{ " Õã,v,R it inym;.;v;t( ) ip];idxrIrdhne pu];dIn;' b[÷hTy;iddoW-s'.v;° ) tSm;¥ deho b[;÷, it ) tihR j;itb[;÷, it ceÿ¥ ) t] j;TyNtrjNtuãvnekj;its'.v; mhWRyo bhv" s²Nt ) Aãyê©o-mOGy;" k*²xk" kÚx;t( j;MbUko jMbUk;t( v;LmIko vLmIk;t( Vy;s" kvtRkNyk;y;m( xxpOÏ;t( g*tm" vÉsÏ ¬vRXy;m( agSTy" klxej;t it ÅutTv;t( ) EteW;' j;Ty; Évn;Pyg[e D;np[itp;idt; AWyobhv" s²Nt ) tSm;¥ j;itb[;Ü÷, it ) tihR D;n' b[;÷, it ceÿ¥ ) =i]y;dyoip prm;qRd²xRnoÉ.D; bhv" s²Nt ) tSm;¥ D;n' b[;÷,it ) tihR kmR b[;÷, it ceÿ¥ ) sveRW;' p[;É,n;' p[;rB/s'Éct;g;ÉmkmRs;/MyRdxRn;-Tkm;ÜÉ.p[eárt;" sNto jn;" i£y;" kÚvRNtIit ) tSm;¥kmR b[;÷, it ) tihR /;ÉmRko b[;÷, it ceÿ¥ ) =i]y;dyo ihr vedavacanAnurUpaM smqtibhirapyuktam , tatra codyamasti kovA brAhmaNo nAma kiM jIvaH kiM dehaH kiM jAtiH kiM jxAnaM kiM karma kiM dhArmika\iti , tatra prathamo jIvo brAhmaNa iti cettanna , atItAnAgatAnekadehAnAM jIvasyaikarUpatvAt ekasyApi karmavafAdanekadehasaMbhavAt sarvafarIrANAM jIvasyaikarUpatvAcca , tasmAnna jIvo brAhmaNa iti , tarhi deho brAhmaNa iti cettanna , AcANDA-lAdiparyantAnAM manuSyANAM pAxcabhautikatvena dehasyaikarUpatvAjjarAmaraNadharmA-dharmAdisAmyadarfanAdbrAhmaNaH fvetavarNaH kSatriyo raktavarNo vaifyaH pItavarNaHfUdra ?H kqSNavarNa iti niyamAbhAvAt , pitrAdifarIradahane putrAdInAM brahmahatyAdidoSa-saMbhavAcca , tasmAnna deho brAhmaNa iti , tarhi jAtibrAhmaNa iti cettanna , tatra jAtyantarajantuSvanekajAtisaMbhavA maharSayo bahavaH santi , qSyafqzgo-mqgyAH kaufikaH kufAt jAmbUko jambUkAt vAlmIko valmIkAt vyAsaH kaivartakanyakAyAm fafapqSThAt gautamaH vasiSTha urvafyAm agastyaH kalafejAta iti frutatvAt , eteSAM jAtyA vinApyagre jxAnapratipAditA qSayobahavaH santi , tasmAnna jAtirbrAhmaNa iti , tarhi jxAnaM brAhmaNa iti cettanna , kSatriyAdayo'pi paramArthadarfino'bhijxA bahavaH santi , tasmAnna jxAnaM brAhmaNa\iti , tarhi karma brAhmaNa iti cettanna , sarveSAM prANinAM prArabdhasaMcitAgAmikarmasAdharmyadarfanA-tkarmAbhipreritAH santo janAH kriyAH kurvantIti , tasmAnnakarma brAhmaNa iti , tarhi dhArmiko brAhmaNa iti cettanna , kSatriyAdayo hiraNyadAtAro bahavaH santi , tasmAnna dhArmiko brAhmaNa iti , tarhi ko vAbrAhmaNo nAma , yaH kafcidAtmAnamadvitIyaM jAtiguNakriyAhInaM SaDurmiSaDbhAvetyAdisarvadoSa-rahitaM satyajxAnAnandAnantasvarUpaM svayaM nirvikalpamafeSakalpAdhAramafeSa-bhUtAntaryAmitvena vartamAnamantarbahifcAkAfavadanusyUtamakhaNDAnandasvabhAva-maprameyamanubhavaikavedyamaparokSatayA bhAsamAnaM karatalAmalakavatsAkSAdaparo-kSIkqtya kqtArthatayA kAmarAgAdidoSarahitaH famadamAdisaMpanno bhAvamAtsarya-tqSNAfAmohAdirahito dambhAhaMkArAdibhirasaMspqSTacetA vartata evamuktalakSaNoyaH sa eva brAhmaNa iti frutismqtipurANetihAsAnAmabhiprAyaH , anyathA hibrAhmaNa-tvasiddhirnAstyeva , saccidAnandamAtmAnamadvitIyaM brahma bhAvayedAtmAnaMsa- vedavacanAnurUpaM smqtibhirapyuktam , tatra codyamasti kovA brAhmaNo nAma kiM jIvaH kiM dehaH kiM jAtiH kiM jxAnaM kiM karma kiM dhArmikaiti , tatra prathamo jIvo brAhmaNa iti cettanna , atItAnAgatAnekadehAnAM jIvasyaikarUpatvAt ekasyApi karmavafAdanekadehasaMbhavAt sarvafarIrANAM jIvasyaikarUpatvAcca , tasmAnna jIvo brAhmaNa iti , tarhi deho brAhmaNa iti cettanna , AcANDA-lAdiparyantAnAM manuSyANAM pAxcabhautikatvena dehasyaikarUpatvAjjarAmaraNadharmA-dharmAdisAmyadarfanAdbrAhmaNaH fvetavarNaH kSatriyo raktavarNo vaifyaH pItavarNaHfUdra H! kqSNavarNa iti niyamAbhAvAt , pitrAdifarIradahane putrAdInAM brahmahatyAdidoSa-saMbhavAcca , tasmAnna deho brAhmaNa iti , tarhi jAtibrAhmaNa iti cettanna , tatra jAtyantarajantuSvanekajAtisaMbhavA maharSayo bahavaH santi , qSyafqzgo-mqgyAH kaufikaH kufAt jAmbUko jambUkAt vAlmIko valmIkAt vyAsaH kaivartakanyakAyAm fafapqSThAt gautamaH vasiSTha urvafyAm agastyaH kalafejAta iti frutatvAt , eteSAM jAtyA vinApyagre jxAnapratipAditA qSayobahavaH santi , tasmAnna jAtirbrAhmaNa iti , tarhi jxAnaM brAhmaNa iti cettanna , kSatriyAdayo'pi paramArthadarfino'bhijxA bahavaH santi , tasmAnna jxAnaM brAhmaNaiti , tarhi karma brAhmaNa iti cettanna , sarveSAM prANinAM prArabdhasaMcitAgAmikarmasAdharmyadarfanA-tkarmAbhipreritAH santo janAH kriyAH kurvantIti , tasmAnnakarma brAhmaNa iti , tarhi dhArmiko brAhmaNa iti cettanna , kSatriyAdayo hiraNyadAtAro bahavaH santi , tasmAnna dhArmiko brAhmaNa iti , tarhi ko vAbrAhmaNo nAma , yaH kafcidAtmAnamadvitIyaM jAtiguNakriyAhInaM SaDurmiSaDbhAvetyAdisarvadoSa-rahitaM satyajxAnAnandAnantasvarUpaM svayaM nirvikalpamafeSakalpAdhAramafeSa-bhUtAntaryAmitvena vartamAnamantarbahifcAkAfavadanusyUtamakhaNDAnandasvabhAva-maprameyamanubhavaikavedyamaparokSatayA bhAsamAnaM karatalAmalakavatsAkSAdaparo-kSIkqtya kqtArthatayA kAmarAgAdidoSarahitaH famadamAdisaMpanno bhAvamAtsarya-tqSNAfAmohAdirahito dambhAhaMkArAdibhirasaMspqSTacetA vartata evamuktalakSaNoyaH sa eva brAhmaNa iti frutismqtipurANetihAsAnAmabhiprAyaH , anyathA hibrAhmaNa-tvasiddhirnAstyeva , saccidAnandamAtmAnamadvitIyaM brahma bhAvayedAtmAnaMsa- वेदवचनानुरूपं स्मृतिभिरप्युक्तम् । तत्र चोद्यमस्ति कोवा ब्राह्मणो नाम किं जीवः किं देहः किं जातिः किं ज्ञानं किं कर्म किं धार्मिकइति । तत्र प्रथमो जीवो ब्राह्मण इति चेत्तन्न । अतीतानागतानेकदेहानां जीवस्यैकरूपत्वात् एकस्यापि कर्मवशादनेकदेहसंभवात् सर्वशरीराणां जीवस्यैकरूपत्वाच्च । तस्मान्न जीवो ब्राह्मण इति । तर्हि देहो ब्राह्मण इति चेत्तन्न । आचाण्डा-लादिपर्यन्तानां मनुष्याणां पाञ्चभौतिकत्वेन देहस्यैकरूपत्वाज्जरामरणधर्मा-धर्मादिसाम्यदर्शनाद्ब्राह्मणः श्वेतवर्णः क्षत्रियो रक्तवर्णो वैश्यः पीतवर्णःशूद्र ?ः कृष्णवर्ण इति नियमाभावात् । पित्रादिशरीरदहने पुत्रादीनां ब्रह्महत्यादिदोष-संभवाच्च । तस्मान्न देहो ब्राह्मण इति । तर्हि जातिब्राह्मण इति चेत्तन्न । तत्र जात्यन्तरजन्तुष्वनेकजातिसंभवा महर्षयो बहवः सन्ति । ऋष्यशृङ्गो-मृग्याः कौशिकः कुशात् जाम्बूको जम्बूकात् वाल्मीको वल्मीकात् व्यासः कैवर्तकन्यकायाम् शशपृष्ठात् गौतमः वसिष्ठ उर्वश्याम् अगस्त्यः कलशेजात इति श्रुतत्वात् । एतेषां जात्या विनाप्यग्रे ज्ञानप्रतिपादिता ऋषयोबहवः सन्ति । तस्मान्न जातिर्ब्राह्मण इति । तर्हि ज्ञानं ब्राह्मण इति चेत्तन्न । क्षत्रियादयोऽपि परमार्थदर्शिनोऽभिज्ञा बहवः सन्ति । तस्मान्न ज्ञानं ब्राह्मणइति । तर्हि कर्म ब्राह्मण इति चेत्तन्न । सर्वेषां प्राणिनां प्रारब्धसंचितागामिकर्मसाधर्म्यदर्शना-त्कर्माभिप्रेरिताः सन्तो जनाः क्रियाः कुर्वन्तीति । तस्मान्नकर्म ब्राह्मण इति । तर्हि धार्मिको ब्राह्मण इति चेत्तन्न । क्षत्रियादयो हिरण्यदातारो बहवः सन्ति । तस्मान्न धार्मिको ब्राह्मण इति । तर्हि को वाब्राह्मणो नाम । यः कश्चिदात्मानमद्वितीयं जातिगुणक्रियाहीनं षडुर्मिषड्भावेत्यादिसर्वदोष-रहितं सत्यज्ञानानन्दानन्तस्वरूपं स्वयं निर्विकल्पमशेषकल्पाधारमशेष-भूतान्तर्यामित्वेन वर्तमानमन्तर्बहिश्चाकाशवदनुस्यूतमखण्डानन्दस्वभाव-मप्रमेयमनुभवैकवेद्यमपरोक्षतया भासमानं करतलामलकवत्साक्षादपरो-क्षीकृत्य कृतार्थतया कामरागादिदोषरहितः शमदमादिसंपन्नो भावमात्सर्य-तृष्णाशामोहादिरहितो दम्भाहंकारादिभिरसंस्पृष्टचेता वर्तत एवमुक्तलक्षणोयः स एव ब्राह्मण इति श्रुतिस्मृतिपुराणेतिहासानामभिप्रायः । अन्यथा हिब्राह्मण-त्वसिद्धिर्नास्त्येव । सच्चिदानन्दमात्मानमद्वितीयं ब्रह्म भावयेदात्मानंस- वेदवचनानुरूपं स्मृतिभिरप्युक्तम् । तत्र चोद्यमस्ति कोवा ब्राह्मणो नाम किं जीवः किं देहः किं जातिः किं ज्ञानं किं कर्म किं धार्मिकैति । तत्र प्रथमो जीवो ब्राह्मण इति चेत्तन्न । अतीतानागतानेकदेहानां जीवस्यैकरूपत्वात् एकस्यापि कर्मवशादनेकदेहसंभवात् सर्वशरीराणां जीवस्यैकरूपत्वाच्च । तस्मान्न जीवो ब्राह्मण इति । तर्हि देहो ब्राह्मण इति चेत्तन्न । आचाण्डा-लादिपर्यन्तानां मनुष्याणां पाञ्चभौतिकत्वेन देहस्यैकरूपत्वाज्जरामरणधर्मा-धर्मादिसाम्यदर्शनाद्ब्राह्मणः श्वेतवर्णः क्षत्रियो रक्तवर्णो वैश्यः पीतवर्णःशूद्र ः! कृष्णवर्ण इति नियमाभावात् । पित्रादिशरीरदहने पुत्रादीनां ब्रह्महत्यादिदोष-संभवाच्च । तस्मान्न देहो ब्राह्मण इति । तर्हि जातिब्राह्मण इति चेत्तन्न । तत्र जात्यन्तरजन्तुष्वनेकजातिसंभवा महर्षयो बहवः सन्ति । ऋष्यशृङ्गो-मृग्याः कौशिकः कुशात् जाम्बूको जम्बूकात् वाल्मीको वल्मीकात् व्यासः कैवर्तकन्यकायाम् शशपृष्ठात् गौतमः वसिष्ठ उर्वश्याम् अगस्त्यः कलशेजात इति श्रुतत्वात् । एतेषां जात्या विनाप्यग्रे ज्ञानप्रतिपादिता ऋषयोबहवः सन्ति । तस्मान्न जातिर्ब्राह्मण इति । तर्हि ज्ञानं ब्राह्मण इति चेत्तन्न । क्षत्रियादयोऽपि परमार्थदर्शिनोऽभिज्ञा बहवः सन्ति । तस्मान्न ज्ञानं ब्राह्मणैति । तर्हि कर्म ब्राह्मण इति चेत्तन्न । सर्वेषां प्राणिनां प्रारब्धसंचितागामिकर्मसाधर्म्यदर्शना-त्कर्माभिप्रेरिताः सन्तो जनाः क्रियाः कुर्वन्तीति । तस्मान्नकर्म ब्राह्मण इति । तर्हि धार्मिको ब्राह्मण इति चेत्तन्न । क्षत्रियादयो हिरण्यदातारो बहवः सन्ति । तस्मान्न धार्मिको ब्राह्मण इति । तर्हि को वाब्राह्मणो नाम । यः कश्चिदात्मानमद्वितीयं जातिगुणक्रियाहीनं षडुर्मिषड्भावेत्यादिसर्वदोष-रहितं सत्यज्ञानानन्दानन्तस्वरूपं स्वयं निर्विकल्पमशेषकल्पाधारमशेष-भूतान्तर्यामित्वेन वर्तमानमन्तर्बहिश्चाकाशवदनुस्यूतमखण्डानन्दस्वभाव-मप्रमेयमनुभवैकवेद्यमपरोक्षतया भासमानं करतलामलकवत्साक्षादपरो-क्षीकृत्य कृतार्थतया कामरागादिदोषरहितः शमदमादिसंपन्नो भावमात्सर्य-तृष्णाशामोहादिरहितो दम्भाहंकारादिभिरसंस्पृष्टचेता वर्तत एवमुक्तलक्षणोयः स एव ब्राह्मण इति श्रुतिस्मृतिपुराणेतिहासानामभिप्रायः । अन्यथा हिब्राह्मण-त्वसिद्धिर्नास्त्येव । सच्चिदानन्दमात्मानमद्वितीयं ब्रह्म भावयेदात्मानंस- EtTs':y;NÉvt' mN]' jIvojpit svRd; 32 etatsaMkhyAnvitaM mantraM jIvojapati sarvadA 32 etatsaMkhyAn!vitaM mantraM jIvojapati sarvadA 32 एतत्संख्यान्वितं मन्त्रं जीवोजपति सर्वदा ३२ एतत्संख्यान्!वितं मन्त्रं जीवोजपति सर्वदा ३२ mh;mu{ ; n.omu{ ;ao@ä;,' c jlN/rm( mahAmudra ?A nabhomudra ?AoDyANaM ca jalandharam mahAmudrA nabhomudrA oDyANaM ca jalandharam महामुद्र ?ा नभोमुद्र ?ाओड्याणं च जलन्धरम् महामुद्रा नभोमुद्रा ओड्याणं च जलन्धरम् .[uvorNtgRt; ëi·muR{ ; .vit %ecrI 52 bhruvorantargatA dqSTirmudra ?A bhavati khecarI 52 bhruvorantargatA dqSTirmudrA bhavati khecarI 52 भ्रुवोरन्तर्गता दृष्टिर्मुद्र ?ा भवति खेचरी ५२ भ्रुवोरन्तर्गता दृष्टिर्मुद्रा भवति खेचरी ५२ n rogo mr,'tSy n in{ ; n =u/; tOW; na rogo maraNaMtasya na nidra ?A na kSudhA tqSA na rogo maraNaMtasya na nidrA na kSudhA tqSA न रोगो मरणंतस्य न निद्र ?ा न क्षुधा तृषा न रोगो मरणंतस्य न निद्रा न क्षुधा तृषा n c mUCz;Ü .veÿSy yo mu{ ;' veáÿ %ecrIm( 53 na ca mUrcchA bhavettasya yo mudra ?AM vetti khecarIm 53 na ca mUrcchA bhavettasya yo mudrA M! vetti khecarIm 53 न च मूर्च्छा भवेत्तस्य यो मुद्र ?ां वेत्ति खेचरीम् ५३ न च मूर्च्छा भवेत्तस्य यो मुद्रा ं! वेत्ति खेचरीम् ५३ b;?yte n c kn;ipyo mu{ ;' veáÿ %ecrIm( 54 bAdhyate na ca kenApiyo mudra ?AM vetti khecarIm 54 bAdhyate na ca kenApiyo mudrA M! vetti khecarIm 54 बाध्यते न च केनापियो मुद्र ?ां वेत्ति खेचरीम् ५४ बाध्यते न च केनापियो मुद्रा ं! वेत्ति खेचरीम् ५४ teney' %ecrI mu{ ; svRÉsõnmSkt; 55 teneyaM khecarI mudra ?A sarvasiddhanamaskqtA 55 teneyaM khecarI mudrA sarvasiddhanamaskqtA 55 तेनेयं खेचरी मुद्र ?ा सर्वसिद्धनमस्कृता ५५ तेनेयं खेचरी मुद्रा सर्वसिद्धनमस्कृता ५५ y;võ; n.omu{ ; t;viNdunR gCzit 58 yAvadbaddhA nabhomudra ?A tAvadbindurna gacchati 58 yAvadbaddhA nabhomudrA tAvadbindurna gacchati 58 यावद्बद्धा नभोमुद्र ?ा तावद्बिन्दुर्न गच्छति ५८ यावद्बद्धा नभोमुद्रा तावद्बिन्दुर्न गच्छति ५८ rs;n;' xoW,' cwv mh;mu{ ;É./Iyte 65 rasAnAM foSaNaM caiva mahAmudra ?AbhidhIyate 65 rasAnAM foSaNaM caiva mahAmudrA bhidhIyate 65 रसानां शोषणं चैव महामुद्र ?ाभिधीयते ६५ रसानां शोषणं चैव महामुद्रा भिधीयते ६५ sey' Vy;É/Évn;²xnI sumhtI mu{ ; nO,;' kQyte 66 seyaM vyAdhivinAfinI sumahatI mudra ?A nqNAM kathyate 66 seyaM vyAdhivinAfinI sumahatI mudrA nqNAM kathyate 66 सेयं व्याधिविनाशिनी सुमहती मुद्र ?ा नृणां कथ्यते ६६ सेयं व्याधिविनाशिनी सुमहती मुद्रा नृणां कथ्यते ६६ cN{ ;'xen sm>ySy sUy;|xen;>yseTpun" candra ?AMfena samabhyasya sUryAMfenAbhyasetpunaH candrA feM!na samabhyasya sUryAMfenAbhyasetpunaH चन्द्र ?ांशेन समभ्यस्य सूर्यांशेनाभ्यसेत्पुनः चन्द्रा शें!न समभ्यस्य सूर्यांशेनाभ्यसेत्पुनः y; tuLy; tu .veTs':y; tto mu{ ;'ÉvsjRyet( 67 yA tulyA tu bhavetsaMkhyA tato mudra ?AMvisarjayet 67 yA tulyA tu bhavetsaMkhyA tato mudrA M!visarjayet 67 या तुल्या तु भवेत्संख्या ततो मुद्र ?ांविसर्जयेत् ६७ या तुल्या तु भवेत्संख्या ततो मुद्रा ं!विसर्जयेत् ६७ tSy rog;" =y' y;²Nt mh;mu{ ;' tu yo>yset( 69 tasya rogAH kSayaM yAnti mahAmudra ?AM tu yo'bhyaset 69 tasya rogAH kSayaM yAnti mahAmudrA M! tu yo'bhyaset 69 तस्य रोगाः क्षयं यान्ति महामुद्र ?ां तु योऽभ्यसेत् ६९ तस्य रोगाः क्षयं यान्ति महामुद्रा ं! तु योऽभ्यसेत् ६९ kÉqtey' mh;mu{ ; mh;És²õkrI nO,;m( kathiteyaM mahAmudra ?A mahAsiddhikarI nqNAm kathiteyaM mahAmudrA mahAsiddhikarI nqNAm कथितेयं महामुद्र ?ा महासिद्धिकरी नृणाम् कथितेयं महामुद्रा महासिद्धिकरी नृणाम् yºËt' .vºÉvãyt( párvtRm;n' svRd;nv¾Cz¥'pr'b[÷ tSm;Æ;t; pr; xáÿ_" Svy'Jyoitr;âTmk; ) a;Tmn a;k;x"s'.Ut" ) a;k;x;Ã;yu" ) v;yorɦ" ) a¦er;p" ) aÎ" pOÉqvI ) EteW;'p.Ut;n;' pty" p sd;²xver¨{ Évã,ub[÷;,eit ) teW;' b[÷Évã,u¨{ ;oTpáÿ¾Sqitly-kt;Ür" ) r;jso b[÷; s;¾ævko Évã,uSt;mso ¨{ Tyete ]yo gu,yuÿ_;" ) b[÷; dev;n;' p[qm" s'b.Uv ) /;t; c sO·*Évã,u ¾Sqt* ¨{ n;xe .og;y cN{ it p[qmj; b.Uvu" ) EteW;'b[÷,o lok; devityR©rSq;vr; j;yNte ) teW;' mnuãy;dIn;' p.Utsmv;y" xrIrm( ) D;nkmeR²N{ ywD;Ün-ÉvWyw" p[;,;idpv;yumnobu²õÉcÿ;h'k;rw" SqUlkâLptw" soip SqUl-p[ÕitárTyuCyte ) D;nkmeR²N{ ywD;ÜnÉvWyw" p[;,;idpv;yumnobu²õÉ. sU+mSqoip ²l©meveTyuCyte ) gu,]yyuÿ_' k;r,m( ) sveRW;mev' ]IÉ, xrIr;É, vtRNte ) j;g[TSvÒsuWui¢turIy;eTyvSq;t§" t;s;mvSq;- yadbhUtaM bhavadbhaviSyat parivartamAnaM sarvadA'navacchinnaMparaMbrahma tasmAjjAtA parA faktiH svayaMjyotirAtmikA , Atmana AkAfaHsaMbhUtaH , AkAfAdvAyuH , vAyoragniH , agnerApaH , adbhyaH pqthivI , eteSAMpaxcabhUtAnAM patayaH paxca sadAfivefvararudra viSNubrahmANafceti , teSAM brahmaviSNurudra ?Afcotpattisthitilaya-kartAraH , rAjaso brahmA sAttviko viSNustAmaso rudra ityete trayo guNayuktAH , brahmA devAnAM prathamaH saMbabhUva , dhAtA ca sqSTauviSNufca sthitau rudra fca nAfe bhogAya candra iti prathamajA babhUvuH , eteSAMbrahmaNo lokA devatiryazgarasthAvarAfca jAyante , teSAM manuSyAdInAM paxcabhUtasamavAyaH farIram , jxAnakarmendri yairjxAna-viSayaiH prANAdipaxcavAyumanobuddhicittAhaMkAraiH sthUlakalpitaiH so'pi sthUla-prakqtirityucyate , jxAnakarmendri yairjxAnaviSayaiH prANAdipaxcavAyumanobuddhibhifca sUkSmastho'pi lizgamevetyucyate , guNatrayayuktaM kAraNam , sarveSAmevaM trINi farIrANi vartante , jAgratsvapnasuSuptiturIyAfcetyavasthAfcatasraH tAsAmavasthA- yadbhUtaM bhavadbhaviSyat parivartamAnaM sarvadA'navacchinnaMparaMbrahma tasmAjjAtA parA faktiH svayaMjyotirAtmikA , Atmana AkAfaHsaMbhUtaH , AkAfAdvAyuH , vAyoragniH , agnerApaH , adbhyaH pqthivI , eteSAMpaxcabhUtAnAM patayaH paxca sadAfivefvararudra viSNubrahmANafceti , teSAM brahmaviSNurudrA fcotpattisthitilaya-kartAraH , rAjaso brahmA sAttviko viSNustAmaso rudra ityete trayo guNayuktAH , brahmA devAnAM prathamaH saMbabhUva , dhAtA ca sqSTauviSNufca sthitau rudra fca nAfe bhogAya candra iti prathamajA babhUvuH , eteSAMbrahmaNo lokA devatiryazgarasthAvarAfca jAyante , teSAM manuSyAdInAM paxcabhUtasamavAyaH farIram , jxAnakarmendri yairjxAna-viSayaiH prANAdipaxcavAyumanobuddhicittAhaMkAraiH sthUlakalpitaiH so'pi sthUla-prakqtirityucyate , jxAnakarmendri yairjxAnaviSayaiH prANAdipaxcavAyumanobuddhibhifca sUkSmastho'pi lizgamevetyucyate , guNatrayayuktaM kAraNam , sarveSAmevaM trINi farIrANi vartante , jAgratsvapnasuSuptiturIyAfcetyavasthAfcatasraH tAsAmavasthA- यद्भूतं भवद्भविष्यत् परिवर्तमानं सर्वदाऽनवच्छिन्नंपरंब्रह्म तस्माज्जाता परा शक्तिः स्वयंज्योतिरात्मिका । आत्मन आकाशःसंभूतः । आकाशाद्वायुः । वायोरग्निः । अग्नेरापः । अद्भ्यः पृथिवी । एतेषांपञ्चभूतानां पतयः पञ्च सदाशिवेश्वररुद्र विष्णुब्रह्माणश्चेति । तेषां ब्रह्मविष्णुरुद्र ?ाश्चोत्पत्तिस्थितिलय-कर्तारः । राजसो ब्रह्मा सात्त्विको विष्णुस्तामसो रुद्र इत्येते त्रयो गुणयुक्ताः । ब्रह्मा देवानां प्रथमः संबभूव । धाता च सृष्टौविष्णुश्च स्थितौ रुद्र श्च नाशे भोगाय चन्द्र इति प्रथमजा बभूवुः । एतेषांब्रह्मणो लोका देवतिर्यङ्गरस्थावराश्च जायन्ते । तेषां मनुष्यादीनां पञ्चभूतसमवायः शरीरम् । ज्ञानकर्मेन्द्रि यैर्ज्ञान-विषयैः प्राणादिपञ्चवायुमनोबुद्धिचित्ताहंकारैः स्थूलकल्पितैः सोऽपि स्थूल-प्रकृतिरित्युच्यते । ज्ञानकर्मेन्द्रि यैर्ज्ञानविषयैः प्राणादिपञ्चवायुमनोबुद्धिभिश्च सूक्ष्मस्थोऽपि लिङ्गमेवेत्युच्यते । गुणत्रययुक्तं कारणम् । सर्वेषामेवं त्रीणि शरीराणि वर्तन्ते । जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तितुरीयाश्चेत्यवस्थाश्चतस्रः तासामवस्था- यद्भूतं भवद्भविष्यत् परिवर्तमानं सर्वदाऽनवच्छिन्नंपरंब्रह्म तस्माज्जाता परा शक्तिः स्वयंज्योतिरात्मिका । आत्मन आकाशःसंभूतः । आकाशाद्वायुः । वायोरग्निः । अग्नेरापः । अद्भ्यः पृथिवी । एतेषांपञ्चभूतानां पतयः पञ्च सदाशिवेश्वररुद्र विष्णुब्रह्माणश्चेति । तेषां ब्रह्मविष्णुरुद्रा श्चोत्पत्तिस्थितिलय-कर्तारः । राजसो ब्रह्मा सात्त्विको विष्णुस्तामसो रुद्र इत्येते त्रयो गुणयुक्ताः । ब्रह्मा देवानां प्रथमः संबभूव । धाता च सृष्टौविष्णुश्च स्थितौ रुद्र श्च नाशे भोगाय चन्द्र इति प्रथमजा बभूवुः । एतेषांब्रह्मणो लोका देवतिर्यङ्गरस्थावराश्च जायन्ते । तेषां मनुष्यादीनां पञ्चभूतसमवायः शरीरम् । ज्ञानकर्मेन्द्रि यैर्ज्ञान-विषयैः प्राणादिपञ्चवायुमनोबुद्धिचित्ताहंकारैः स्थूलकल्पितैः सोऽपि स्थूल-प्रकृतिरित्युच्यते । ज्ञानकर्मेन्द्रि यैर्ज्ञानविषयैः प्राणादिपञ्चवायुमनोबुद्धिभिश्च सूक्ष्मस्थोऽपि लिङ्गमेवेत्युच्यते । गुणत्रययुक्तं कारणम् । सर्वेषामेवं त्रीणि शरीराणि वर्तन्ते । जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तितुरीयाश्चेत्यवस्थाश्चतस्रः तासामवस्था- p[,v;Tp[.vo ¨{ " p[,vo ihpro .vet( praNavAtprabhavo rudra ?H praNavo hiparo bhavet praNavAtprabhavo rudra H! praNavo hiparo bhavet प्रणवात्प्रभवो रुद्र ?ः प्रणवो हिपरो भवेत् प्रणवात्प्रभवो रुद्र ः! प्रणवो हिपरो भवेत् mk;relIyte ¨{ " p[,vo ih p[k;xte makArelIyate rudra ?H praNavo hi prakAfate makArelIyate rudra H! praNavo hi prakAfate मकारेलीयते रुद्र ?ः प्रणवो हि प्रकाशते मकारेलीयते रुद्र ः! प्रणवो हि प्रकाशते i£y; Cz; tq; D;n' b[;÷I r*{ I c vwã,vI kriyA icchA tathA jxAnaM brAhmI raudra ?I ca vaiSNavI kriyA icchA tathA jxAnaM brAhmI raudrI ca vaiSNavI क्रिया इच्छा तथा ज्ञानं ब्राह्मी रौद्र ?ी च वैष्णवी क्रिया इच्छा तथा ज्ञानं ब्राह्मी रौद्री च वैष्णवी reckù dx co'k;r" p[;,;y;m" s ¬Cyte 103 recakaM dafa coMkAraH prANAyAmaH sa ucyate 103 recakaM dafa cOkAraH prANAyAmaH sa ucyate 103 रेचकं दश चोंकारः प्राणायामः स उच्यते १०३ रेचकं दश चॐकारः प्राणायामः स उच्यते १०३ yTp[Ty;hr,' teW;' p[Ty;h;r" s¬Cyte 120 yatpratyAharaNaM teSAM pratyAhAraH sa\ucyate 120 yatpratyAharaNaM teSAM pratyAhAraH saucyate 120 यत्प्रत्याहरणं तेषां प्रत्याहारः सउच्यते १२० यत्प्रत्याहरणं तेषां प्रत्याहारः सौच्यते १२० ÉvÉ/' { VymN]Sq;n;idsiht' me b[UhIit ) t' hov;c .gv;Nv;sudevovw-kÚ<#Sq;n;duTp¥' mm p[Iitkr' mºÿ_wb[R÷;idÉ./;Üárt' Évã,ucNdn'mm;©¹ p[itidnm;²l¢' gopIÉ." p[=;ln;íopIcNdnm;:y;t' md©lepn'pu vidhiM dra vyamantrasthAnAdisahitaM me brUhIti , taM hovAca bhagavAnvAsudevovai-kuNThasthAnAdutpannaM mama prItikaraM madbhaktairbrahmAdibhirdhAritaM viSNucandanaMmamAzge pratidinamAliptaM gopIbhiH prakSAlanAdgopIcandanamAkhyAtaM madazgalepanaMpuNyaM cakratIrthAntaH sthitaM cakrasamAyuktaM pItavarNaM muktisAdhanaM bhavati , athago-pIcandanaM namaskqtvoddhqtya , gopIcandana pApaghna viSNudehasamudbhava , cakrA-zkita namastubhyaM dhAraNAnmuktido bhava , imaM me gazge iti jalamAdAya viSNo-rnukamiti mardayet , ato devA avantu na ityetanmantrairviSNugAya tr?yA kefavA-dinAmabhirvA dhArayet , brahmacArI vAnaprastho vA lalATahqdayakaNThabAhu-mUleSuvaiSNavagAya tr?yA kqSNAdinAmabhirvA dhArayet , iti trivAramabhima ntr?ya fazkhacakragadApANe dvArakAnilayAcyuta , govinda puNDarIkAkSa rakSaM mAM faraNA-gatam , iti dhyAtvA gqhastho lalATAdidvAdafasthaleSvanAmikAzgulyA vaiSNavagAya tr?yA kefavAdinAmabhirvA dhArayet , brahmacArI gqhastho vA lalATahqdayakaNThabAhumUleSu vaiSNavagAya tr?yA kqSNAdinAmabhirvA dhArayet , yatistarjanyA firolalATa-hqdayeSu praNavenaiva dhArayet , brahmAdayastrayo mUrtayastisro vyAhqtayastrINichandAMsi trayo'gnaya iti jyotiSmantastrayaH kAlA-stisro'vasthAstraya AtmAnaHpuNDrAstraya UrdhvA akAra ukAro makAra ete praNavamayordhvapuNDrAstadAtmA sadetadomiti , tAnekadhA samabhavat , Urdhva-munnamayata ityoMkArAdhikArI , tasmAdUrdhvapuNDraM dhArayet , paramahaMso lalATe praNaveNaikamUrdhvapuNDraM vA dhArayet , tattvapradIpaprakAfaM svAtmAnaM pafyanyogI matsAyujyamavApnoti , athavAnyastahqdayapuNDramadhye vA , hqdayakamalamadhye vidhiM dra vyamantrasthAnAdisahitaM me brUhIti , taM hovAca bhagavAnvAsudevovai-kuNThasthAnAdutpannaM mama prItikaraM madbhaktairbrahmAdibhirdhAritaM viSNucandanaMmamAzge pratidinamAliptaM gopIbhiH prakSAlanAdgopIcandanamAkhyAtaM madazgalepanaMpuNyaM cakratIrthAntaH sthitaM cakrasamAyuktaM pItavarNaM muktisAdhanaM bhavati , athago-pIcandanaM namaskqtvoddhqtya , gopIcandana pApaghna viSNudehasamudbhava , cakrA-zkita namastubhyaM dhAraNAnmuktido bhava , imaM me gazge iti jalamAdAya viSNo-rnukamiti mardayet , ato devA avantu na ityetanmantrairviSNugAyatr! yA kefavA-dinAmabhirvA dhArayet , brahmacArI vAnaprastho vA lalATahqdayakaNThabAhu-mUleSuvaiSNavagAyatr! yA kqSNAdinAmabhirvA dhArayet , iti trivAramabhimantr! ya fazkhacakragadApANe dvArakAnilayAcyuta , govinda puNDarIkAkSa rakSaM mAM faraNA-gatam , iti dhyAtvA gqhastho lalATAdidvAdafasthaleSvanAmikAzgulyA vaiSNavagAyatr! yA kefavAdinAmabhirvA dhArayet , brahmacArI gqhastho vA lalATahqdayakaNThabAhumUleSu vaiSNavagAyatr! yA kqSNAdinAmabhirvA dhArayet , yatistarjanyA firolalATa-hqdayeSu praNavenaiva dhArayet , brahmAdayastrayo mUrtayastisro vyAhqtayastrINichandAMsi trayo'gnaya iti jyotiSmantastrayaH kAlA-stisro'vasthAstraya AtmAnaHpuNDrAstraya UrdhvA akAra ukAro makAra ete praNavamayordhvapuNDrAstadAtmA sadetadomiti , tAnekadhA samabhavat , Urdhva-munnamayata ityOkArAdhikArI , tasmAdUrdhvapuNDraM dhArayet , paramahaMso lalATe praNaveNaikamUrdhvapuNDraM vA dhArayet , tattvapradIpaprakAfaM svAtmAnaM pafyanyogI matsAyujyamavApnoti , athavAnyastahqdayapuNDramadhye vA , hqdayakamalamadhye विधिं द्र व्यमन्त्रस्थानादिसहितं मे ब्रूहीति । तं होवाच भगवान्वासुदेवोवै-कुण्ठस्थानादुत्पन्नं मम प्रीतिकरं मद्भक्तैर्ब्रह्मादिभिर्धारितं विष्णुचन्दनंममाङ्गे प्रतिदिनमालिप्तं गोपीभिः प्रक्षालनाद्गोपीचन्दनमाख्यातं मदङ्गलेपनंपुण्यं चक्रतीर्थान्तः स्थितं चक्रसमायुक्तं पीतवर्णं मुक्तिसाधनं भवति । अथगो-पीचन्दनं नमस्कृत्वोद्धृत्य । गोपीचन्दन पापघ्न विष्णुदेहसमुद्भव । चक्रा-ङ्कित नमस्तुभ्यं धारणान्मुक्तिदो भव । इमं मे गङ्गे इति जलमादाय विष्णो-र्नुकमिति मर्दयेत् । अतो देवा अवन्तु न इत्येतन्मन्त्रैर्विष्णुगाय त्र्?या केशवा-दिनामभिर्वा धारयेत् । ब्रह्मचारी वानप्रस्थो वा ललाटहृदयकण्ठबाहु-मूलेषुवैष्णवगाय त्र्?या कृष्णादिनामभिर्वा धारयेत् । इति त्रिवारमभिम न्त्र्?य शङ्खचक्रगदापाणे द्वारकानिलयाच्युत । गोविन्द पुण्डरीकाक्ष रक्षं मां शरणा-गतम् । इति ध्यात्वा गृहस्थो ललाटादिद्वादशस्थलेष्वनामिकाङ्गुल्या वैष्णवगाय त्र्?या केशवादिनामभिर्वा धारयेत् । ब्रह्मचारी गृहस्थो वा ललाटहृदयकण्ठबाहुमूलेषु वैष्णवगाय त्र्?या कृष्णादिनामभिर्वा धारयेत् । यतिस्तर्जन्या शिरोललाट-हृदयेषु प्रणवेनैव धारयेत् । ब्रह्मादयस्त्रयो मूर्तयस्तिस्रो व्याहृतयस्त्रीणिछन्दांसि त्रयोऽग्नय इति ज्योतिष्मन्तस्त्रयः काला-स्तिस्रोऽवस्थास्त्रय आत्मानःपुण्ड्रास्त्रय ऊर्ध्वा अकार उकारो मकार एते प्रणवमयोर्ध्वपुण्ड्रास्तदात्मा सदेतदोमिति । तानेकधा समभवत् । ऊर्ध्व-मुन्नमयत इत्योंकाराधिकारी । तस्मादूर्ध्वपुण्ड्रं धारयेत् । परमहंसो ललाटे प्रणवेणैकमूर्ध्वपुण्ड्रं वा धारयेत् । तत्त्वप्रदीपप्रकाशं स्वात्मानं पश्यन्योगी मत्सायुज्यमवाप्नोति । अथवान्यस्तहृदयपुण्ड्रमध्ये वा । हृदयकमलमध्ये विधिं द्र व्यमन्त्रस्थानादिसहितं मे ब्रूहीति । तं होवाच भगवान्वासुदेवोवै-कुण्ठस्थानादुत्पन्नं मम प्रीतिकरं मद्भक्तैर्ब्रह्मादिभिर्धारितं विष्णुचन्दनंममाङ्गे प्रतिदिनमालिप्तं गोपीभिः प्रक्षालनाद्गोपीचन्दनमाख्यातं मदङ्गलेपनंपुण्यं चक्रतीर्थान्तः स्थितं चक्रसमायुक्तं पीतवर्णं मुक्तिसाधनं भवति । अथगो-पीचन्दनं नमस्कृत्वोद्धृत्य । गोपीचन्दन पापघ्न विष्णुदेहसमुद्भव । चक्रा-ङ्कित नमस्तुभ्यं धारणान्मुक्तिदो भव । इमं मे गङ्गे इति जलमादाय विष्णो-र्नुकमिति मर्दयेत् । अतो देवा अवन्तु न इत्येतन्मन्त्रैर्विष्णुगायत्र्! या केशवा-दिनामभिर्वा धारयेत् । ब्रह्मचारी वानप्रस्थो वा ललाटहृदयकण्ठबाहु-मूलेषुवैष्णवगायत्र्! या कृष्णादिनामभिर्वा धारयेत् । इति त्रिवारमभिमन्त्र्! य शङ्खचक्रगदापाणे द्वारकानिलयाच्युत । गोविन्द पुण्डरीकाक्ष रक्षं मां शरणा-गतम् । इति ध्यात्वा गृहस्थो ललाटादिद्वादशस्थलेष्वनामिकाङ्गुल्या वैष्णवगायत्र्! या केशवादिनामभिर्वा धारयेत् । ब्रह्मचारी गृहस्थो वा ललाटहृदयकण्ठबाहुमूलेषु वैष्णवगायत्र्! या कृष्णादिनामभिर्वा धारयेत् । यतिस्तर्जन्या शिरोललाट-हृदयेषु प्रणवेनैव धारयेत् । ब्रह्मादयस्त्रयो मूर्तयस्तिस्रो व्याहृतयस्त्रीणिछन्दांसि त्रयोऽग्नय इति ज्योतिष्मन्तस्त्रयः काला-स्तिस्रोऽवस्थास्त्रय आत्मानःपुण्ड्रास्त्रय ऊर्ध्वा अकार उकारो मकार एते प्रणवमयोर्ध्वपुण्ड्रास्तदात्मा सदेतदोमिति । तानेकधा समभवत् । ऊर्ध्व-मुन्नमयत इत्यॐकाराधिकारी । तस्मादूर्ध्वपुण्ड्रं धारयेत् । परमहंसो ललाटे प्रणवेणैकमूर्ध्वपुण्ड्रं वा धारयेत् । तत्त्वप्रदीपप्रकाशं स्वात्मानं पश्यन्योगी मत्सायुज्यमवाप्नोति । अथवान्यस्तहृदयपुण्ड्रमध्ये वा । हृदयकमलमध्ये aitr;];ɦho].Smn;¦e.RÉstÉmd' Évã,uS]IÉ, pdeit mN]wvwRã,vg;y} y; atirAtrAgnihotrabhasmanAgnerbhasitamidaM viSNustrINi padeti mantrairvaiSNavagAya tr?yA atirAtrAgnihotrabhasmanAgnerbhasitamidaM viSNustrINi padeti mantrairvaiSNavagAyatr! yA अतिरात्राग्निहोत्रभस्मनाग्नेर्भसितमिदं विष्णुस्त्रीणि पदेति मन्त्रैर्वैष्णवगाय त्र्?या अतिरात्राग्निहोत्रभस्मनाग्नेर्भसितमिदं विष्णुस्त्रीणि पदेति मन्त्रैर्वैष्णवगायत्र्! या Nv;sudev" ) ySTvetÃ;/Ite soPyevmev .vtITyo' sTyÉmTyupinWt( 1 nvAsudevaH , yastvetadvA'dhIte so'pyevameva bhavatItyoM satyamityupaniSat 1 nvAsudevaH , yastvetadvA'dhIte so'pyevameva bhavatItyO satyamityupaniSat 1 न्वासुदेवः । यस्त्वेतद्वाऽधीते सोऽप्येवमेव भवतीत्यों सत्यमित्युपनिषत् १ न्वासुदेवः । यस्त्वेतद्वाऽधीते सोऽप्येवमेव भवतीत्यॐ सत्यमित्युपनिषत् १ ÉÏtm( ) Évedev;" p[itÉÏt;" ) ySt;' n ved ikmNywveRdw" kárãyit ) t;' ÉvidTv;s c rÿ_' Éjï;sy;m;s ) t;mevmnUc;n;' g;y¥;És· ) sh§' sm;a;´Ntinihtoû;re, pd;Nyg;yt( ) sh§' sm;Stqwv;=rx" ) ttopXyJyoitmRy' ÉÅy;²li©t' sup,Rrq' xeWf,;Cz;idtm*²l' mOg-mu%' nrvpuW'x²xsUyRhVyv;hn;Tmknyn]ym( ) tt" p[j;pit" p[É,pp;t nmo nmit ) tqwvc;Üq tmSt*t( ) ¬g[ÉmTy;h ¬g[" %lu v; EW mOgåpTv;t( ) vIrÉmTy;h vIro v; EW vIyRvæv;t( ) mh;Évã,uÉmTy;h mht;' v; ay'mh;n[odsI Vy;Py ¾Sqt" JvlNtÉmTy;h JvlÉ¥v %Lv-s;vv¾Sqt" ) svRtomu%ÉmTy;h svRt" %Lvy' mu%v;âNvåpTv;t( ) nOÉs'hÉmTy;h yq;yjurevwtt( ) .IW,ÉmTy;h .IW; v; aSm;d;idTy ¬deit .ItN{ m; .Itov;yuv;Üit .ItoɦdRhit .It" pjRNyo vWRit ) .{ ÉmTy;h .{ " %Lvy'ÉÅy; ju·" ) mOTyomORTyuÉmTy;h mOTyov;Ü ay' mOTyu-rmOtTv' p[j;n;m¥;d;n;m( ) nm;mITy;h yq; yjurevwtt( ) ahÉmTy;h SThitam , vifvedevAH pratiSThitAH , yastAM na veda kimanyairvedaiH kariSyati , tAM viditvAsa ca raktaM jixjAsayAmAsa , tAmevamanUcAnAM gAyannAsiSTa , sahasraM samAAdyantanihitozkAreNa padAnyagAyat , sahasraM samAstathaivAkSarafaH , tato'pafyajyotirmayaM friyAlizgitaM suparNarathaM feSaphaNAcchAditamauliM mqga-mukhaM naravapuSaMfafisUryahavyavAhanAtmakanayanatrayam , tataH prajApatiH praNipapAta namo nama\iti , tathaivarcAtha tamastaut , ugramityAha ugraH khalu vA eSa mqgarUpatvAt , vIramityAha vIro vA eSa vIryavattvAt , mahAviSNumityAha mahatAM vA ayaMmahAnrodasI vyApya sthitaH jvalantamityAha jvalanniva khalva-sAvavasthitaH , sarvatomukhamityAha sarvataH khalvayaM mukhavAnvifvarUpatvAt , nqsiMhamityAha yathAyajurevaitat , bhISaNamityAha bhISA vA asmAdAditya udeti bhItafcandra mA bhItovAyurvAti bhIto'gnirdahati bhItaH parjanyo varSati , bhadra mityAha bhadra ?H khalvayaMfriyA juSTaH , mqtyormqtyumityAha mqtyorvA ayaM mqtyu-ramqtatvaM prajAnAmannAdAnAm , namAmItyAha yathA yajurevaitat , ahamityAha SThitam , vifvedevAH pratiSThitAH , yastAM na veda kimanyairvedaiH kariSyati , tAM viditvAsa ca raktaM jixjAsayAmAsa , tAmevamanUcAnAM gAyannAsiSTa , sahasraM samAAdyantanihitozkAreNa padAnyagAyat , sahasraM samAstathaivAkSarafaH , tato'pafyajyotirmayaM friyAlizgitaM suparNarathaM feSaphaNAcchAditamauliM mqga-mukhaM naravapuSaMfafisUryahavyavAhanAtmakanayanatrayam , tataH prajApatiH praNipapAta namo namaiti , tathaivarcAtha tamastaut , ugramityAha ugraH khalu vA eSa mqgarUpatvAt , vIramityAha vIro vA eSa vIryavattvAt , mahAviSNumityAha mahatAM vA ayaMmahAnrodasI vyApya sthitaH jvalantamityAha jvalanniva khalva-sAvavasthitaH , sarvatomukhamityAha sarvataH khalvayaM mukhavAnvifvarUpatvAt , nqsiMhamityAha yathAyajurevaitat , bhISaNamityAha bhISA vA asmAdAditya udeti bhItafcandra mA bhItovAyurvAti bhIto'gnirdahati bhItaH parjanyo varSati , bhadra mityAha bhadra H! khalvayaMfriyA juSTaH , mqtyormqtyumityAha mqtyorvA ayaM mqtyu-ramqtatvaM prajAnAmannAdAnAm , namAmItyAha yathA yajurevaitat , ahamityAha ष्ठितम् । विश्वेदेवाः प्रतिष्ठिताः । यस्तां न वेद किमन्यैर्वेदैः करिष्यति । तां विदित्वास च रक्तं जिञ्जासयामास । तामेवमनूचानां गायन्नासिष्ट । सहस्रं समाआद्यन्तनिहितोङ्कारेण पदान्यगायत् । सहस्रं समास्तथैवाक्षरशः । ततोऽपश्यज्योतिर्मयं श्रियालिङ्गितं सुपर्णरथं शेषफणाच्छादितमौलिं मृग-मुखं नरवपुषंशशिसूर्यहव्यवाहनात्मकनयनत्रयम् । ततः प्रजापतिः प्रणिपपात नमो नमइति । तथैवर्चाथ तमस्तौत् । उग्रमित्याह उग्रः खलु वा एष मृगरूपत्वात् । वीरमित्याह वीरो वा एष वीर्यवत्त्वात् । महाविष्णुमित्याह महतां वा अयंमहान्रोदसी व्याप्य स्थितः ज्वलन्तमित्याह ज्वलन्निव खल्व-साववस्थितः । सर्वतोमुखमित्याह सर्वतः खल्वयं मुखवान्विश्वरूपत्वात् । नृसिंहमित्याह यथायजुरेवैतत् । भीषणमित्याह भीषा वा अस्मादादित्य उदेति भीतश्चन्द्र मा भीतोवायुर्वाति भीतोऽग्निर्दहति भीतः पर्जन्यो वर्षति । भद्र मित्याह भद्र ?ः खल्वयंश्रिया जुष्टः । मृत्योर्मृत्युमित्याह मृत्योर्वा अयं मृत्यु-रमृतत्वं प्रजानामन्नादानाम् । नमामीत्याह यथा यजुरेवैतत् । अहमित्याह ष्ठितम् । विश्वेदेवाः प्रतिष्ठिताः । यस्तां न वेद किमन्यैर्वेदैः करिष्यति । तां विदित्वास च रक्तं जिञ्जासयामास । तामेवमनूचानां गायन्नासिष्ट । सहस्रं समाआद्यन्तनिहितोङ्कारेण पदान्यगायत् । सहस्रं समास्तथैवाक्षरशः । ततोऽपश्यज्योतिर्मयं श्रियालिङ्गितं सुपर्णरथं शेषफणाच्छादितमौलिं मृग-मुखं नरवपुषंशशिसूर्यहव्यवाहनात्मकनयनत्रयम् । ततः प्रजापतिः प्रणिपपात नमो नमैति । तथैवर्चाथ तमस्तौत् । उग्रमित्याह उग्रः खलु वा एष मृगरूपत्वात् । वीरमित्याह वीरो वा एष वीर्यवत्त्वात् । महाविष्णुमित्याह महतां वा अयंमहान्रोदसी व्याप्य स्थितः ज्वलन्तमित्याह ज्वलन्निव खल्व-साववस्थितः । सर्वतोमुखमित्याह सर्वतः खल्वयं मुखवान्विश्वरूपत्वात् । नृसिंहमित्याह यथायजुरेवैतत् । भीषणमित्याह भीषा वा अस्मादादित्य उदेति भीतश्चन्द्र मा भीतोवायुर्वाति भीतोऽग्निर्दहति भीतः पर्जन्यो वर्षति । भद्र मित्याह भद्र ः! खल्वयंश्रिया जुष्टः । मृत्योर्मृत्युमित्याह मृत्योर्वा अयं मृत्यु-रमृतत्वं प्रजानामन्नादानाम् । नमामीत्याह यथा यजुरेवैतत् । अहमित्याह te>yS]I\ Llok;n( ) aq ù ù a=ret;>y;mu.yto d/;r ) tSy; EvcoR Ã;i]'x²ºr=rwSt;Ndev;É¥mRme ) svwRrev s N{ o.vt( ) tSm;idN{ o dev;n;mÉ/ko.vt( ) y Ev' ved sm;n;n;mÉ/ko .vet( ) tSy; Ek;dxÉ." p;dwrek;dx ¨{ ;É¥mRme ) tSy;Ek;dxÉ.rek;dx;idTy;-É¥mRme ) svwRrev s Évã,ur.vt( ) tSm;iÃã,ur;idTy;n;mÉ/ko.vt( ) y Ev' ved sm;n;n;mÉ/ko .vet( ) s ctuÉ.RtuÉ.Rr=rwr·* vsUnjnyt( ) s tSy; a;´wÃ;ÜdxÉ.r=rwb[;Ü÷,mjnyt( ) dxÉ.dRxÉ.ÉvR$(=]e ) tSm;[;÷,o mu:yo .vit ) Ev'tNmu:yo .vit y Ev' ved ) tUã,I' xU{mjnyÿSm;CzË{ o inÉvR´o.vt( ) n ved' idv; n nÿ_m;sIdVy;vOt' ) s p[j;pitr;nu·.;>y;m/Rc;Ü>y;mhor;];vkLpyt( ) tto VywCzt( Vyev;Sm; ¬Czit ) aqotm Ev;phte ) AGvedmSy; a;´;Tp;-d;dkLpyt( ) yjuiótIy;t( ) s;mtOtIy;t( ) aqv;Üi©rstuq;Üt( ) yd·;=rpd; ten g;y]I ) ydek;dxpd; ten i]·p( ) y°tuãpd; ten jgtI ) yd(Ã;i]'xd=r; ten;nu·p( ) s;v; EW; sv;ÜÉ, zNd;'És ) y m;' sv;ÜÉ, zNd;'És ved ) sv| jgd;nu·. EvoTp¥mnu·Pp[itÉÏt' tebhyastrIMM llokAn , atha dve dve akSaretAbhyAmubhayato dadhAra , tasyA evarco dvAtriMfadbhirakSaraistAndevAnnirmame , sarvaireva sa indra ?o'bhavat , tasmAdindra ?o devAnAmadhiko'bhavat , ya evaM veda samAnAnAmadhiko bhavet , tasyA ekAdafabhiH pAdairekAdafa rudra ?Annirmame , tasyAekAdafabhirekAdafAdityA-nnirmame , sarvaireva sa viSNurabhavat , tasmAdviSNurAdityAnAmadhiko'bhavat , ya evaM veda samAnAnAmadhiko bhavet , sa caturbhifcaturbhirakSarairaSTau vasUnajanayat , sa tasyA AdyairdvAdafabhirakSarairbrAhmaNamajanayat , dafabhirdafabhirviTkSatre , tasmAdbrAhmaNo mukhyo bhavati , evaMtanmukhyo bhavati ya evaM veda , tUSNIM fUdramajanayattasmAcchUdra ?o nirvidyo'bhavat , na vedaM divA na naktamAsIdavyAvqtaM , sa prajApatirAnuSTubhAbhyAmardharcAbhyAmahorAtrAvakalpayat , tato vyaicchat vyevAsmA ucchati , athotama evApahate , qgvedamasyA AdyAtpA-dAdakalpayat , yajurdvitIyAt , sAmatqtIyAt , atharvAzgirasafcaturthAt , yadaSTAkSarapadA tena gAyatrI , yadekAdafapadA tena triSTup , yaccatuSpadA tena jagatI , yaddvAtriMfadakSarA tenAnuSTup , sAvA eSA sarvANi chandAMsi , ya imAM sarvANi chandAMsi veda , sarvaM jagadAnuSTubha evotpannamanuSTuppratiSThitaM tebhyastrIMM llokAn , atha dve dve akSaretAbhyAmubhayato dadhAra , tasyA evarco dvAtriMfadbhirakSaraistAndevAnnirmame , sarvaireva sa indro 'bhavat , tasmAdindro devAnAmadhiko'bhavat , ya evaM veda samAnAnAmadhiko bhavet , tasyA ekAdafabhiH pAdairekAdafa rudrA nnirmame , tasyAekAdafabhirekAdafAdityA-nnirmame , sarvaireva sa viSNurabhavat , tasmAdviSNurAdityAnAmadhiko'bhavat , ya evaM veda samAnAnAmadhiko bhavet , sa caturbhifcaturbhirakSarairaSTau vasUnajanayat , sa tasyA AdyairdvAdafabhirakSarairbrAhmaNamajanayat , dafabhirdafabhirviTkSatre , tasmAdbrAhmaNo mukhyo bhavati , evaMtanmukhyo bhavati ya evaM veda , tUSNIM fUdramajanayattasmAcchUdro nirvidyo'bhavat , na vedaM divA na naktamAsIdavyAvqtaM , sa prajApatirAnuSTubhAbhyAmardharcAbhyAmahorAtrAvakalpayat , tato vyaicchat vyevAsmA ucchati , athotama evApahate , qgvedamasyA AdyAtpA-dAdakalpayat , yajurdvitIyAt , sAmatqtIyAt , atharvAzgirasafcaturthAt , yadaSTAkSarapadA tena gAyatrI , yadekAdafapadA tena triSTup , yaccatuSpadA tena jagatI , yaddvAtriMfadakSarA tenAnuSTup , sAvA eSA sarvANi chandAMsi , ya imAM sarvANi chandAMsi veda , sarvaM jagadAnuSTubha evotpannamanuSTuppratiSThitaM तेभ्यस्त्रीँ ल्लोकान् । अथ द्वे द्वे अक्षरेताभ्यामुभयतो दधार । तस्या एवर्चो द्वात्रिंशद्भिरक्षरैस्तान्देवान्निर्ममे । सर्वैरेव स इन्द्र ?ोऽभवत् । तस्मादिन्द्र ?ो देवानामधिकोऽभवत् । य एवं वेद समानानामधिको भवेत् । तस्या एकादशभिः पादैरेकादश रुद्र ?ान्निर्ममे । तस्याएकादशभिरेकादशादित्या-न्निर्ममे । सर्वैरेव स विष्णुरभवत् । तस्माद्विष्णुरादित्यानामधिकोऽभवत् । य एवं वेद समानानामधिको भवेत् । स चतुर्भिश्चतुर्भिरक्षरैरष्टौ वसूनजनयत् । स तस्या आद्यैर्द्वादशभिरक्षरैर्ब्राह्मणमजनयत् । दशभिर्दशभिर्विट्क्षत्रे । तस्माद्ब्राह्मणो मुख्यो भवति । एवंतन्मुख्यो भवति य एवं वेद । तूष्णीं शूद्रमजनयत्तस्माच्छूद्र ?ो निर्विद्योऽभवत् । न वेदं दिवा न नक्तमासीदव्यावृतं । स प्रजापतिरानुष्टुभाभ्यामर्धर्चाभ्यामहोरात्रावकल्पयत् । ततो व्यैच्छत् व्येवास्मा उच्छति । अथोतम एवापहते । ऋग्वेदमस्या आद्यात्पा-दादकल्पयत् । यजुर्द्वितीयात् । सामतृतीयात् । अथर्वाङ्गिरसश्चतुर्थात् । यदष्टाक्षरपदा तेन गायत्री । यदेकादशपदा तेन त्रिष्टुप् । यच्चतुष्पदा तेन जगती । यद्द्वात्रिंशदक्षरा तेनानुष्टुप् । सावा एषा सर्वाणि छन्दांसि । य इमां सर्वाणि छन्दांसि वेद । सर्वं जगदानुष्टुभ एवोत्पन्नमनुष्टुप्प्रतिष्ठितं तेभ्यस्त्रीँ ल्लोकान् । अथ द्वे द्वे अक्षरेताभ्यामुभयतो दधार । तस्या एवर्चो द्वात्रिंशद्भिरक्षरैस्तान्देवान्निर्ममे । सर्वैरेव स इन्द्रो ऽभवत् । तस्मादिन्द्रो देवानामधिकोऽभवत् । य एवं वेद समानानामधिको भवेत् । तस्या एकादशभिः पादैरेकादश रुद्रा न्निर्ममे । तस्याएकादशभिरेकादशादित्या-न्निर्ममे । सर्वैरेव स विष्णुरभवत् । तस्माद्विष्णुरादित्यानामधिकोऽभवत् । य एवं वेद समानानामधिको भवेत् । स चतुर्भिश्चतुर्भिरक्षरैरष्टौ वसूनजनयत् । स तस्या आद्यैर्द्वादशभिरक्षरैर्ब्राह्मणमजनयत् । दशभिर्दशभिर्विट्क्षत्रे । तस्माद्ब्राह्मणो मुख्यो भवति । एवंतन्मुख्यो भवति य एवं वेद । तूष्णीं शूद्रमजनयत्तस्माच्छूद्रो निर्विद्योऽभवत् । न वेदं दिवा न नक्तमासीदव्यावृतं । स प्रजापतिरानुष्टुभाभ्यामर्धर्चाभ्यामहोरात्रावकल्पयत् । ततो व्यैच्छत् व्येवास्मा उच्छति । अथोतम एवापहते । ऋग्वेदमस्या आद्यात्पा-दादकल्पयत् । यजुर्द्वितीयात् । सामतृतीयात् । अथर्वाङ्गिरसश्चतुर्थात् । यदष्टाक्षरपदा तेन गायत्री । यदेकादशपदा तेन त्रिष्टुप् । यच्चतुष्पदा तेन जगती । यद्द्वात्रिंशदक्षरा तेनानुष्टुप् । सावा एषा सर्वाणि छन्दांसि । य इमां सर्वाणि छन्दांसि वेद । सर्वं जगदानुष्टुभ एवोत्पन्नमनुष्टुप्प्रतिष्ठितं ÉcNty¥ug[ÉmtIm;mOc' g;tumup;£;mt( ) tt" p[qmp;d;dug[åpo dev" p[;dur.Ut( ) Ek"Xy;m" purto rÿ_" ipn;k¡ S]Ipu'såpSt' Év.Jy S]IWu tSy S]Iåp' pu'Ésc pu'åp' Vy/;t( ) s ¬.;>y;m'x;>y;' svRm;id·" ) tt" p[j;" p[j;yNte ) y Ev' ved p[j;pte" soip } yMbk m;mOcmuí;-y]uí[Éqtj$;kl;p" p[TyGJyoitãy;TmNyev rNt;rÉmit ) N{ o vw ikl dev;n;mnuj;vra;sIt( ) t' p[j;pitrb[vIíCz dev;n;mÉ/pit.Rveit ) sogCzt( ) t'dev; ècurnuj;vroÉs TvmSm;kù kÚtStv;É/pTyÉmit ) s p[j;pitm>yeTyov;cwv' dev; ècurnuj;vrSy kÚtStv;É/pTyÉmit ) t' p[j;pitárN{ 'i]klxwrmOtpU,wRr;nu·.;É.m²N]twrÉ.iWCy t' sudxRnen d²=,to rr=p;jNyen v;mto Ãyenwn sur²=to.vt( ) r*Kme flk sUyRvcRÉsmN]m;nu·.' ÉvNySy tdSy k<#¹ p[Tymut( ) tt" suduinRrI-=o.vt( ) tSmwÉv´;m;nu·.I' p[;d;t( ) tto dev;Stm;É/pTy;y;numeinre ) s Svr;@.Ut( ) y Ev' ved Svr;@± .vet( ) somNyt pOÉqvImip kqmp;' jyeyÉmit ) sp[j;pitmup;/;vt( ) tSm;Tp[j;pit" km#;k;-rÉmN{ n;g.ujgeN{ ;/;r'.{ ;sn' p[;d;t( ) s pOÉqvIm>yjyt( ) tt" s ¬.yoloRkyorÉ/pitr.Ut( ) y Ev' vedo.yoloRkyorÉ/pit.Rvit ) s pOÉqvI' jyit yo v;ap[itÉÏt' ²xÉql' .[;tOVye>y" prm;Tm;n' mNyte ) s Etm;sInmÉ/itϼt( ) p[itÉÏto²xÉqlo .[;tOVye>yo vsIy;N.vit cintayannugramitImAmqcaM gAtumupAkrAmat , tataH prathamapAdAdugrarUpo devaH prAdurabhUt , ekaHfyAmaH purato raktaH pinAkI strIpuMsarUpastaM vibhajya strISu tasya strIrUpaM puMsica puMrUpaM vyadhAt , sa ubhAbhyAmaMfAbhyAM sarvamAdiSTaH , tataH prajAH prajAyante , ya evaM veda prajApateH so'pi tr?yambaka imAmqcamudgA-yatrudgrathitajaTAkalApaH pratyagjyotiSyAtmanyeva rantAramiti , indra ?o vai kila devAnAmanujAvaraAsIt , taM prajApatirabravIdgaccha devAnAmadhipatirbhaveti , so'gacchat , taMdevA UcuranujAvaro'si tvamasmAkaM kutastavAdhipatyamiti , sa prajApatimabhyetyovAcaivaM devA UcuranujAvarasya kutastavAdhipatyamiti , taM prajApatirindraM trikalafairamqtapUrNairAnuSTubhA'bhimantritairabhiSicya taM sudarfanena dakSiNato rarakSapAxcajanyena vAmato dvayenaina surakSito'bhavat , raukme phalake sUryavarcasimantramAnuSTubhaM vinyasya tadasya kaNThe pratyamuxcat , tataH sudurnirI-kSo'bhavat , tasmaividyAmAnuSTubhIM prAdAt , tato devAstamAdhipatyAyAnumenire , sa svarADabhUt , ya evaM veda svarAD bhavet , so'manyata pqthivImapi kathamapAM jayeyamiti , saprajApatimupAdhAvat , tasmAtprajApatiH kamaThAkA-ramindra nAgabhujagendra ?AdhAraMbhadra ?AsanaM prAdAt , sa pqthivImabhyajayat , tataH sa ubhayorlokayoradhipatirabhUt , ya evaM vedobhayorlokayoradhipatirbhavati , sa pqthivIM jayati yo vAapratiSThitaM fithilaM bhrAtqvyebhyaH paramAtmAnaM manyate , sa etamAsInamadhitiSThet , pratiSThito'fithilo bhrAtqvyebhyo vasIyAnbhavati cintayannugramitImAmqcaM gAtumupAkrAmat , tataH prathamapAdAdugrarUpo devaH prAdurabhUt , ekaHfyAmaH purato raktaH pinAkI strIpuMsarUpastaM vibhajya strISu tasya strIrUpaM puMsica puMrUpaM vyadhAt , sa ubhAbhyAmaMfAbhyAM sarvamAdiSTaH , tataH prajAH prajAyante , ya evaM veda prajApateH so'pi tr! yambaka imAmqcamudgA-yatrudgrathitajaTAkalApaH pratyagjyotiSyAtmanyeva rantAramiti , indro vai kila devAnAmanujAvaraAsIt , taM prajApatirabravIdgaccha devAnAmadhipatirbhaveti , so'gacchat , taMdevA UcuranujAvaro'si tvamasmAkaM kutastavAdhipatyamiti , sa prajApatimabhyetyovAcaivaM devA UcuranujAvarasya kutastavAdhipatyamiti , taM prajApatirindraM trikalafairamqtapUrNairAnuSTubhA'bhimantritairabhiSicya taM sudarfanena dakSiNato rarakSapAxcajanyena vAmato dvayenaina surakSito'bhavat , raukme phalake sUryavarcasimantramAnuSTubhaM vinyasya tadasya kaNThe pratyamuxcat , tataH sudurnirI-kSo'bhavat , tasmaividyAmAnuSTubhIM prAdAt , tato devAstamAdhipatyAyAnumenire , sa svarADabhUt , ya evaM veda svarAD bhavet , so'manyata pqthivImapi kathamapAM jayeyamiti , saprajApatimupAdhAvat , tasmAtprajApatiH kamaThAkA-ramindra nAgabhujagendrA dhAraMbhadrA sanaM prAdAt , sa pqthivImabhyajayat , tataH sa ubhayorlokayoradhipatirabhUt , ya evaM vedobhayorlokayoradhipatirbhavati , sa pqthivIM jayati yo vAapratiSThitaM fithilaM bhrAtqvyebhyaH paramAtmAnaM manyate , sa etamAsInamadhitiSThet , pratiSThito'fithilo bhrAtqvyebhyo vasIyAnbhavati चिन्तयन्नुग्रमितीमामृचं गातुमुपाक्रामत् । ततः प्रथमपादादुग्ररूपो देवः प्रादुरभूत् । एकःश्यामः पुरतो रक्तः पिनाकी स्त्रीपुंसरूपस्तं विभज्य स्त्रीषु तस्य स्त्रीरूपं पुंसिच पुंरूपं व्यधात् । स उभाभ्यामंशाभ्यां सर्वमादिष्टः । ततः प्रजाः प्रजायन्ते । य एवं वेद प्रजापतेः सोऽपि त्र्?यम्बक इमामृचमुद्गा-यत्रुद्ग्रथितजटाकलापः प्रत्यग्ज्योतिष्यात्मन्येव रन्तारमिति । इन्द्र ?ो वै किल देवानामनुजावरआसीत् । तं प्रजापतिरब्रवीद्गच्छ देवानामधिपतिर्भवेति । सोऽगच्छत् । तंदेवा ऊचुरनुजावरोऽसि त्वमस्माकं कुतस्तवाधिपत्यमिति । स प्रजापतिमभ्येत्योवाचैवं देवा ऊचुरनुजावरस्य कुतस्तवाधिपत्यमिति । तं प्रजापतिरिन्द्रं त्रिकलशैरमृतपूर्णैरानुष्टुभाऽभिमन्त्रितैरभिषिच्य तं सुदर्शनेन दक्षिणतो ररक्षपाञ्चजन्येन वामतो द्वयेनैन सुरक्षितोऽभवत् । रौक्मे फलके सूर्यवर्चसिमन्त्रमानुष्टुभं विन्यस्य तदस्य कण्ठे प्रत्यमुञ्चत् । ततः सुदुर्निरी-क्षोऽभवत् । तस्मैविद्यामानुष्टुभीं प्रादात् । ततो देवास्तमाधिपत्यायानुमेनिरे । स स्वराडभूत् । य एवं वेद स्वराड् भवेत् । सोऽमन्यत पृथिवीमपि कथमपां जयेयमिति । सप्रजापतिमुपाधावत् । तस्मात्प्रजापतिः कमठाका-रमिन्द्र नागभुजगेन्द्र ?ाधारंभद्र ?ासनं प्रादात् । स पृथिवीमभ्यजयत् । ततः स उभयोर्लोकयोरधिपतिरभूत् । य एवं वेदोभयोर्लोकयोरधिपतिर्भवति । स पृथिवीं जयति यो वाअप्रतिष्ठितं शिथिलं भ्रातृव्येभ्यः परमात्मानं मन्यते । स एतमासीनमधितिष्ठेत् । प्रतिष्ठितोऽशिथिलो भ्रातृव्येभ्यो वसीयान्भवति चिन्तयन्नुग्रमितीमामृचं गातुमुपाक्रामत् । ततः प्रथमपादादुग्ररूपो देवः प्रादुरभूत् । एकःश्यामः पुरतो रक्तः पिनाकी स्त्रीपुंसरूपस्तं विभज्य स्त्रीषु तस्य स्त्रीरूपं पुंसिच पुंरूपं व्यधात् । स उभाभ्यामंशाभ्यां सर्वमादिष्टः । ततः प्रजाः प्रजायन्ते । य एवं वेद प्रजापतेः सोऽपि त्र्! यम्बक इमामृचमुद्गा-यत्रुद्ग्रथितजटाकलापः प्रत्यग्ज्योतिष्यात्मन्येव रन्तारमिति । इन्द्रो वै किल देवानामनुजावरआसीत् । तं प्रजापतिरब्रवीद्गच्छ देवानामधिपतिर्भवेति । सोऽगच्छत् । तंदेवा ऊचुरनुजावरोऽसि त्वमस्माकं कुतस्तवाधिपत्यमिति । स प्रजापतिमभ्येत्योवाचैवं देवा ऊचुरनुजावरस्य कुतस्तवाधिपत्यमिति । तं प्रजापतिरिन्द्रं त्रिकलशैरमृतपूर्णैरानुष्टुभाऽभिमन्त्रितैरभिषिच्य तं सुदर्शनेन दक्षिणतो ररक्षपाञ्चजन्येन वामतो द्वयेनैन सुरक्षितोऽभवत् । रौक्मे फलके सूर्यवर्चसिमन्त्रमानुष्टुभं विन्यस्य तदस्य कण्ठे प्रत्यमुञ्चत् । ततः सुदुर्निरी-क्षोऽभवत् । तस्मैविद्यामानुष्टुभीं प्रादात् । ततो देवास्तमाधिपत्यायानुमेनिरे । स स्वराडभूत् । य एवं वेद स्वराड् भवेत् । सोऽमन्यत पृथिवीमपि कथमपां जयेयमिति । सप्रजापतिमुपाधावत् । तस्मात्प्रजापतिः कमठाका-रमिन्द्र नागभुजगेन्द्रा धारंभद्रा सनं प्रादात् । स पृथिवीमभ्यजयत् । ततः स उभयोर्लोकयोरधिपतिरभूत् । य एवं वेदोभयोर्लोकयोरधिपतिर्भवति । स पृथिवीं जयति यो वाअप्रतिष्ठितं शिथिलं भ्रातृव्येभ्यः परमात्मानं मन्यते । स एतमासीनमधितिष्ठेत् । प्रतिष्ठितोऽशिथिलो भ्रातृव्येभ्यो वसीयान्भवति ved;n/ITy;nuD;t¬Cyte gu¨,;ÅmI 1 vedAnadhItyAnujxAta\ucyate guruNAframI 1 vedAnadhItyAnujxAtaucyate guruNAframI 1 वेदानधीत्यानुज्ञातउच्यते गुरुणाश्रमी १ वेदानधीत्यानुज्ञातौच्यते गुरुणाश्रमी १ sn;m/eyo yâSm'Stu kq' s'NySt¬Cyte 5 sanAmadheyo yasmiMstu kathaM saMnyasta\ucyate 5 sanAmadheyo yasmiMstu kathaM saMnyastaucyate 5 सनामधेयो यस्मिंस्तु कथं संन्यस्तउच्यते ५ सनामधेयो यस्मिंस्तु कथं संन्यस्तौच्यते ५ n;h' Év²lPye tõmwR`R$/mwRnR.o yq; 24 i nAhaM vilipye taddharmairghaTadharmairnabho yathA 24 nAhaM vilipye taddharmairghaTadharmairnabho yathA 24 i! नाहं विलिप्ये तद्धर्मैर्घटधर्मैर्नभो यथा २४ नाहं विलिप्ये तद्धर्मैर्घटधर्मैर्नभो यथा २४ इ! nâã£yoSMyÉvk;roâSm inãkloâSm inr;Õit" ?niSkriyo'smyavikAro'smi niSkalo'smi nirAkqtiH naSkriyo'smyavikAro'smi niSkalo'smi nirAkqtiH ?निष्क्रियोऽस्म्यविकारोऽस्मि निष्कलोऽस्मि निराकृतिः नष्क्रियोऽस्म्यविकारोऽस्मि निष्कलोऽस्मि निराकृतिः s;Év} yupinWt( sAvi tr?yupaniSat sAvitr! yupaniSat सावि त्र्?युपनिषत् सावित्र्! युपनिषत् d;ápoy] v; a;pStè,Ste ù yonI tdekù Émqunm( 2 dApi?yatra vA ApastadvaruNaste dve yonI tadekaM mithunam 2 dApio!yatra vA ApastadvaruNaste dve yonI tadekaM mithunam 2 दापि?यत्र वा आपस्तद्वरुणस्ते द्वे योनी तदेकं मिथुनम् २ दापिओ!यत्र वा आपस्तद्वरुणस्ते द्वे योनी तदेकं मिथुनम् २ N{ m; vre ndra mA vareNyam , tasyA eva dvitIyaH pAdo bhargamayo'po bhuvo bhargo devasya dhImahItyagnirvai bharga Adityo vai bhargafcandra mA vai bhargaH , tasyA eSatqtIyaH pAdaH svardhiyo yo naH pracodayAditi , strI caiva puruSafcaprajanayato yo vA etAM sAvitrImevaM veda sa punarmqtyuM jayativalAtibalayorvirAT puruSa qSiH , gAyatrI chandaH , gAyatrI devatA , akArokAramakArA bIjAdyAH , kSudhAdinirasane viniyogaH , klImityAdiSaDazganyAsaH , dhyAnam , amqtakaratalAdra ?auM sarvasaMjIvanADhyAvaghaharaNasudakSau vedasAre mayUkhe , praNavamayavikArau bhA-skarAkAradehau statamanubhave'haM tau balAtibalAntau O hrIM bale mahAdevi hrIM mahAbale klIM caturvidhapuruSArthasiddhiprade tatsaviturvaradAtmike hrIM vareNyaM bhargo devasya varadAtmike atibale sarvadayAmUrte bale sarvakSudbhramopanAfini dhImahi dhiyo yo no jAte pracuryaHyo pracodayAdAtmike praNavafiraskAtmike huM phaT svAhA , evaM vidvAnkqtakqtyo bhavati sAvi tr?yA eva salokatAM ndra mA vareNyam , tasyA eva dvitIyaH pAdo bhargamayo'po bhuvo bhargo devasya dhImahItyagnirvai bharga Adityo vai bhargafcandra mA vai bhargaH , tasyA eSatqtIyaH pAdaH svardhiyo yo naH pracodayAditi , strI caiva puruSafcaprajanayato yo vA etAM sAvitrImevaM veda sa punarmqtyuM jayativalAtibalayorvirAT puruSa qSiH , gAyatrI chandaH , gAyatrI devatA , akArokAramakArA bIjAdyAH , kSudhAdinirasane viniyogaH , klImityAdiSaDazganyAsaH , dhyAnam , amqtakaratalAdrau M! sarvasaMjIvanADhyAvaghaharaNasudakSau vedasAre mayUkhe , praNavamayavikArau bhA-skarAkAradehau statamanubhave'haM tau balAtibalAntau O hrIM bale mahAdevi hrIM mahAbale klIM caturvidhapuruSArthasiddhiprade tatsaviturvaradAtmike hrIM vareNyaM bhargo devasya varadAtmike atibale sarvadayAmUrte bale sarvakSudbhramopanAfini dhImahi dhiyo yo no jAte pracuryaHyo pracodayAdAtmike praNavafiraskAtmike huM phaT svAhA , evaM vidvAnkqtakqtyo bhavati sAvitr! yA eva salokatAM न्द्र मा वरेण्यम् । तस्या एव द्वितीयः पादो भर्गमयोऽपो भुवो भर्गो देवस्य धीमहीत्यग्निर्वै भर्ग आदित्यो वै भर्गश्चन्द्र मा वै भर्गः । तस्या एषतृतीयः पादः स्वर्धियो यो नः प्रचोदयादिति । स्त्री चैव पुरुषश्चप्रजनयतो यो वा एतां सावित्रीमेवं वेद स पुनर्मृत्युं जयतिवलातिबलयोर्विराट् पुरुष ऋषिः । गायत्री छन्दः । गायत्री देवता । अकारोकारमकारा बीजाद्याः । क्षुधादिनिरसने विनियोगः । क्लीमित्यादिषडङ्गन्यासः । ध्यानम् । अमृतकरतलाद्र ?ौं सर्वसंजीवनाढ्यावघहरणसुदक्षौ वेदसारे मयूखे । प्रणवमयविकारौ भा-स्कराकारदेहौ स्ततमनुभवेऽहं तौ बलातिबलान्तौ ॐ ह्रीं बले महादेवि ह्रीं महाबले क्लीं चतुर्विधपुरुषार्थसिद्धिप्रदे तत्सवितुर्वरदात्मिके ह्रीं वरेण्यं भर्गो देवस्य वरदात्मिके अतिबले सर्वदयामूर्ते बले सर्वक्षुद्भ्रमोपनाशिनि धीमहि धियो यो नो जाते प्रचुर्यःयो प्रचोदयादात्मिके प्रणवशिरस्कात्मिके हुं फट् स्वाहा । एवं विद्वान्कृतकृत्यो भवति सावि त्र्?या एव सलोकतां न्द्र मा वरेण्यम् । तस्या एव द्वितीयः पादो भर्गमयोऽपो भुवो भर्गो देवस्य धीमहीत्यग्निर्वै भर्ग आदित्यो वै भर्गश्चन्द्र मा वै भर्गः । तस्या एषतृतीयः पादः स्वर्धियो यो नः प्रचोदयादिति । स्त्री चैव पुरुषश्चप्रजनयतो यो वा एतां सावित्रीमेवं वेद स पुनर्मृत्युं जयतिवलातिबलयोर्विराट् पुरुष ऋषिः । गायत्री छन्दः । गायत्री देवता । अकारोकारमकारा बीजाद्याः । क्षुधादिनिरसने विनियोगः । क्लीमित्यादिषडङ्गन्यासः । ध्यानम् । अमृतकरतलाद्रौ ं! सर्वसंजीवनाढ्यावघहरणसुदक्षौ वेदसारे मयूखे । प्रणवमयविकारौ भा-स्कराकारदेहौ स्ततमनुभवेऽहं तौ बलातिबलान्तौ ॐ ह्रीं बले महादेवि ह्रीं महाबले क्लीं चतुर्विधपुरुषार्थसिद्धिप्रदे तत्सवितुर्वरदात्मिके ह्रीं वरेण्यं भर्गो देवस्य वरदात्मिके अतिबले सर्वदयामूर्ते बले सर्वक्षुद्भ्रमोपनाशिनि धीमहि धियो यो नो जाते प्रचुर्यःयो प्रचोदयादात्मिके प्रणवशिरस्कात्मिके हुं फट् स्वाहा । एवं विद्वान्कृतकृत्यो भवति सावित्र्! या एव सलोकतां it s;Év} yupinWTsm;¢; 78 iti sAvi tr?yupaniSatsamAptA 78 iti sAvitr! yupaniSatsamAptA 78 इति सावि त्र्?युपनिषत्समाप्ता ७८ इति सावित्र्! युपनिषत्समाप्ता ७८ ¨{ ;=j;b;lopinWt( rudra ?AkSajAbAlopaniSat rudrA kSajAbAlopaniSat रुद्र ?ाक्षजाबालोपनिषत् रुद्रा क्षजाबालोपनिषत् aq hwn' k;l;ɦ¨{ ' .usu<@" pp[Cz kq' ¨{ ;=oTpáÿ" ) tõ;r,;²Tkù flÉmit ) t' hov;c .gv;Nk;l;ɦ¨{ " ) i]purv/;qRmh'inmI-²lt;=o.vm( ) te>yo jlÉbNdvo .Um* pitt;Ste ¨{ ;=; j;t;" ) sv;Ünug[h;q;Üy teW;' n;mo°;rm;]e, dxgop[d;nfl' dxRnSpxRn;>y;'iÃ- atha hainaM kAlAgnirudraM bhusuNDaH papraccha kathaM rudra ?AkSotpattiH , taddhAraNAtkiM phalamiti , taM hovAca bhagavAnkAlAgnirudra ?H , tripuravadhArthamahaMnimI-litAkSo'bhavam , tebhyo jalabindavo bhUmau patitAste rudra ?AkSA jAtAH , sarvAnugrahArthAya teSAM nAmoccAramAtreNa dafagopradAnaphalaM darfanasparfanAbhyAMdvi- atha hainaM kAlAgnirudraM bhusuNDaH papraccha kathaM rudrA kSotpattiH , taddhAraNAtkiM phalamiti , taM hovAca bhagavAnkAlAgnirudra H! , tripuravadhArthamahaMnimI-litAkSo'bhavam , tebhyo jalabindavo bhUmau patitAste rudrA kSA jAtAH , sarvAnugrahArthAya teSAM nAmoccAramAtreNa dafagopradAnaphalaM darfanasparfanAbhyAMdvi- अथ हैनं कालाग्निरुद्रं भुसुण्डः पप्रच्छ कथं रुद्र ?ाक्षोत्पत्तिः । तद्धारणात्किं फलमिति । तं होवाच भगवान्कालाग्निरुद्र ?ः । त्रिपुरवधार्थमहंनिमी-लिताक्षोऽभवम् । तेभ्यो जलबिन्दवो भूमौ पतितास्ते रुद्र ?ाक्षा जाताः । सर्वानुग्रहार्थाय तेषां नामोच्चारमात्रेण दशगोप्रदानफलं दर्शनस्पर्शनाभ्यांद्वि- अथ हैनं कालाग्निरुद्रं भुसुण्डः पप्रच्छ कथं रुद्रा क्षोत्पत्तिः । तद्धारणात्किं फलमिति । तं होवाच भगवान्कालाग्निरुद्र ः! । त्रिपुरवधार्थमहंनिमी-लिताक्षोऽभवम् । तेभ्यो जलबिन्दवो भूमौ पतितास्ते रुद्रा क्षा जाताः । सर्वानुग्रहार्थाय तेषां नामोच्चारमात्रेण दशगोप्रदानफलं दर्शनस्पर्शनाभ्यांद्वि- t];ÅuÉbNdvo j;t; mh;¨{ ;=vO=k;" tatrAfrubindavo jAtA mahArudra ?AkSavqkSakAH tatrAfrubindavo jAtA mahArudrA kSavqkSakAH तत्राश्रुबिन्दवो जाता महारुद्र ?ाक्षवृक्षकाः तत्राश्रुबिन्दवो जाता महारुद्रा क्षवृक्षकाः tÆp;Ll.te pu tajjapAllabhate puNyaM naro rudra ?AkSadhAraNAt tajjapAllabhate puNyaM naro rudrA kSadhAraNAt तज्जपाल्लभते पुण्यं नरो रुद्र ?ाक्षधारणात् तज्जपाल्लभते पुण्यं नरो रुद्रा क्षधारणात् b[;÷,;" =i]y; vwXy;" xU{ ;eit²xv;Dy; brAhmaNAH kSatriyA vaifyAH fUdra ?AfcetifivAjxayA brAhmaNAH kSatriyA vaifyAH fUdrA fcetifivAjxayA ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्र ?ाश्चेतिशिवाज्ञया ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्याः शूद्रा श्चेतिशिवाज्ञया pIt;Stu vwXy; ÉvDey;" Õã,;" xU{ ;¬d;út;" 9 pItAstu vaifyA vijxeyAH kqSNAH fUdra ?AudAhqtAH 9 pItAstu vaifyA vijxeyAH kqSNAH fUdrA udAhqtAH 9 पीतास्तु वैश्या विज्ञेयाः कृष्णाः शूद्र ?ाउदाहृताः ९ पीतास्तु वैश्या विज्ञेयाः कृष्णाः शूद्रा उदाहृताः ९ v[,yuÿ_myuÿ_' c W@^u{ ;=; ÉvvjRyet( vraNayuktamayuktaM ca SaDrudra ?AkSA vivarjayet vraNayuktamayuktaM ca SaDrudrA kSA vivarjayet व्रणयुक्तमयुक्तं च षड्रुद्र ?ाक्षा विवर्जयेत् व्रणयुक्तमयुक्तं च षड्रुद्रा क्षा विवर्जयेत् Svymev Õt' Ã;r' ¨{ ;=' Sy;idhoÿmm( 12 svayameva kqtaM dvAraM rudra ?AkSaM syAdihottamam 12 svayameva kqtaM dvAraM rudrA kSaM syAdihottamam 12 स्वयमेव कृतं द्वारं रुद्र ?ाक्षं स्यादिहोत्तमम् १२ स्वयमेव कृतं द्वारं रुद्रा क्षं स्यादिहोत्तमम् १२ ²x%;y;mek¨{ ;=' i]xt' ²xrs; vhet( 15 fikhAyAmekarudra ?AkSaM trifataM firasA vahet 15 fikhAyAmekarudrA kSaM trifataM firasA vahet 15 शिखायामेकरुद्र ?ाक्षं त्रिशतं शिरसा वहेत् १५ शिखायामेकरुद्रा क्षं त्रिशतं शिरसा वहेत् १५ su¢e pIte sd;k;l' ¨{ ;=' /;rye¥r" 19 supte pIte sadAkAlaM rudra ?AkSaM dhArayennaraH 19 supte pIte sadAkAlaM rudrA kSaM dhArayennaraH 19 सुप्ते पीते सदाकालं रुद्र ?ाक्षं धारयेन्नरः १९ सुप्ते पीते सदाकालं रुद्रा क्षं धारयेन्नरः १९ aq hwn' .gvNt' k;l;ɦ¨{ ' .usu<@" pp[Cz ¨{ ;=;,;' .eden yd=' y- atha hainaM bhagavantaM kAlAgnirudraM bhusuNDaH papraccha rudra ?AkSANAM bhedena yadakSaM ya- atha hainaM bhagavantaM kAlAgnirudraM bhusuNDaH papraccha rudrA kSANAM bhedena yadakSaM ya- अथ हैनं भगवन्तं कालाग्निरुद्रं भुसुण्डः पप्रच्छ रुद्र ?ाक्षाणां भेदेन यदक्षं य- अथ हैनं भगवन्तं कालाग्निरुद्रं भुसुण्डः पप्रच्छ रुद्रा क्षाणां भेदेन यदक्षं य- EkvK]' tu ¨{ ;=' prtævSvåpkm( ekavaktraM tu rudra ?AkSaM paratattvasvarUpakam ekavaktraM tu rudrA kSaM paratattvasvarUpakam एकवक्त्रं तु रुद्र ?ाक्षं परतत्त्वस्वरूपकम् एकवक्त्रं तु रुद्रा क्षं परतत्त्वस्वरूपकम् i]mu%' cwv ¨{ ;=mɦ]ySvåpkm( trimukhaM caiva rudra ?AkSamagnitrayasvarUpakam trimukhaM caiva rudrA kSamagnitrayasvarUpakam त्रिमुखं चैव रुद्र ?ाक्षमग्नित्रयस्वरूपकम् त्रिमुखं चैव रुद्रा क्षमग्नित्रयस्वरूपकम् ctumuR%' tu ¨{ ;=' ctuvRK]Svåpkm( caturmukhaM tu rudra ?AkSaM caturvaktrasvarUpakam caturmukhaM tu rudrA kSaM caturvaktrasvarUpakam चतुर्मुखं तु रुद्र ?ाक्षं चतुर्वक्त्रस्वरूपकम् चतुर्मुखं तु रुद्रा क्षं चतुर्वक्त्रस्वरूपकम् pvK]' tu ¨{ ;=' pb[÷Svåpkm( paxcavaktraM tu rudra ?AkSaM paxcabrahmasvarUpakam paxcavaktraM tu rudrA kSaM paxcabrahmasvarUpakam पञ्चवक्त्रं तु रुद्र ?ाक्षं पञ्चब्रह्मस्वरूपकम् पञ्चवक्त्रं तु रुद्रा क्षं पञ्चब्रह्मस्वरूपकम् W@±vK]mip ¨{ ;=' k;itRky;É/dwvtm( SaDvaktramapi rudra ?AkSaM kArtikeyAdhidaivatam SaDvaktramapi rudrA kSaM kArtikeyAdhidaivatam षड्वक्त्रमपि रुद्र ?ाक्षं कार्तिकेयाधिदैवतम् षड्वक्त्रमपि रुद्रा क्षं कार्तिकेयाधिदैवतम् s¢vK]' tu ¨{ ;='s¢m;l;É/dwvtm( saptavaktraM tu rudra ?AkSaMsaptamAlAdhidaivatam saptavaktraM tu rudrA kSaMsaptamAlAdhidaivatam सप्तवक्त्रं तु रुद्र ?ाक्षंसप्तमालाधिदैवतम् सप्तवक्त्रं तु रुद्रा क्षंसप्तमालाधिदैवतम् a·vK]ù tu ¨{ ;=m·m;];É/dwvtm( 9 aSTavaktraM tu rudra ?AkSamaSTamAtrAdhidaivatam 9 aSTavaktraM tu rudrA kSamaSTamAtrAdhidaivatam 9 अष्टवक्त्रं तु रुद्र ?ाक्षमष्टमात्राधिदैवतम् ९ अष्टवक्त्रं तु रुद्रा क्षमष्टमात्राधिदैवतम् ९ nvvK]' tu ¨{ ;=' nvxKTyÉ/dwvtm( navavaktraM tu rudra ?AkSaM navafaktyadhidaivatam navavaktraM tu rudrA kSaM navafaktyadhidaivatam नववक्त्रं तु रुद्र ?ाक्षं नवशक्त्यधिदैवतम् नववक्त्रं तु रुद्रा क्षं नवशक्त्यधिदैवतम् dxvK]' tu ¨{ ;=' ymdwvTymIitrm( dafavaktraM tu rudra ?AkSaM yamadaivatyamItiram dafavaktraM tu rudrA kSaM yamadaivatyamItiram दशवक्त्रं तु रुद्र ?ाक्षं यमदैवत्यमीतिरम् दशवक्त्रं तु रुद्रा क्षं यमदैवत्यमीतिरम् ¨{ ;=' Ã;dxmu%' mh;Évã,uSvåpkm( rudra ?AkSaM dvAdafamukhaM mahAviSNusvarUpakam rudrA kSaM dvAdafamukhaM mahAviSNusvarUpakam रुद्र ?ाक्षं द्वादशमुखं महाविष्णुस्वरूपकम् रुद्रा क्षं द्वादशमुखं महाविष्णुस्वरूपकम् ¨{ ;=/;r,;Ts´" svRp;pw" p[muCyte 18 rudra ?AkSadhAraNAtsadyaH sarvapApaiH pramucyate 18 rudrA kSadhAraNAtsadyaH sarvapApaiH pramucyate 18 रुद्र ?ाक्षधारणात्सद्यः सर्वपापैः प्रमुच्यते १८ रुद्रा क्षधारणात्सद्यः सर्वपापैः प्रमुच्यते १८ ¨{ ;=mUl' t[÷; t¥;l' Évã,urevc rudra ?AkSamUlaM tadbrahmA tannAlaM viSNurevaca rudrA kSamUlaM tadbrahmA tannAlaM viSNurevaca रुद्र ?ाक्षमूलं तद्ब्रह्मा तन्नालं विष्णुरेवच रुद्रा क्षमूलं तद्ब्रह्मा तन्नालं विष्णुरेवच aq k;l;ɦ¨{ '.gvNt' snTkÚm;r" pp[Cz;/Iih .gvn[u{ ;=/;r,Év- atha kAlAgnirudraM bhagavantaM sanatkumAraH papracchAdhIhi bhagavanrudra ?AkSadhAraNavi- atha kAlAgnirudraM bhagavantaM sanatkumAraH papracchAdhIhi bhagavanrudrA kSadhAraNavi- अथ कालाग्निरुद्रं भगवन्तं सनत्कुमारः पप्रच्छाधीहि भगवन्रुद्र ?ाक्षधारणवि- अथ कालाग्निरुद्रं भगवन्तं सनत्कुमारः पप्रच्छाधीहि भगवन्रुद्रा क्षधारणवि- É/m( ) tâSmNsmye ind;`j@.rtdÿ;]eyk;Ty;yn.rÃ;jkiplvÉsÏ-ipPpl;d;dyk;l;ɦ¨{ ' pársmeTyocu" ) aq k;l;ɦ¨{ " ikmq| .vt;m;gmnÉmithov;c ) ¨{ ;=/;r,ÉvÉ/' vw sveR ÅotuÉmCz;mh it ) aq k;l;ɦ¨{ " p[ov;c ) ¨{ Sy nyn;duTp¥; ¨{ ;=; it lok :y;-yNte ) aqsd;²xv" s'h;rk;le s'h;r' ÕTv; s'h;r;=' mumulIkroit ) t¥yn;Æ;t;¨{ ;=; it hov;c ) tSm;&{ ;=TvÉmit k;l;ɦ¨{ " p[ov;c ) t&{ ;=ev;âGvWye Õte dxgop[d;nen yTflmv;Òoit tTflmXnute ) s EW .SmJyotI ¨{ ;= it ) t&{ ;=' kre, SpO; /;r,m;]e, iÃsh-§gop[d;nfl' .vit ) t&{ ;=e k,Ryo/;ÜyRm;,e Ek;dxsh§gop[d;-nfl' .vit ) Ek;dx¨{ Tv' c gCzit ) t&{ ;=e ²xrÉs /;yRm;,e koi$gop[d;nfl' .vit ) EteW;' Sq;n;n;' k,Ryo" fl' vÿ_u' n xKyÉmit hov;c ) y m;' ¨{ ;=j;b;lopinWd' inTym/Ite b;lo v; yuv; v; ved s mh;N.vit ) s gu¨" sveRW;' mN];,;mupde·; .vit Etwrev hom' kÚy;Üt( )Etwrev;cRnm( ) tq; r=oß' mOTyut;rkù gu¨,; lB/' k<#¹ b;h* ²x%;y;'v; bÝIt ) s¢ÃÇpvtI .UÉmdR²=,;q| n;vkLpte ) tSm;Cz^õy; y;'k;'-Écí;' d´;Ts; d²=,; .vit ) y m;mupinWd' b[;÷," s;ym/Iy;no idvsÕt' p;p' n;xyit ) m?y;ö¼/Iy;n" W@±jNmÕt' p;p'n;xyit ) s;y' p[;t" p[yuï;nonekjNmÕt' p;p' n;xyit ) W$(sh§l=g;y]I-jpflmv;Òoit ) b[÷hTy;sur;p;nSv,RSteygu¨d;rgmntTs'yogp;t-k>y" pUto .vit ) svRtIqRflmXnute ) pitts'.;W,;TpUto .vit ) pÉÛxtsh§p;vno .vit ) ²xvs;yuJymv;Òoit ) n c punr;vtRte dhim , tasminsamaye nidAghajaDabharatadattAtreyakAtyAyanabharadvAjakapilavasiSTha-pippalAdAdayafcakAlAgnirudraM parisametyocuH , atha kAlAgnirudra ?H kimarthaM bhavatAmAgamanamitihovAca , rudra ?AkSadhAraNavidhiM vai sarve frotumicchAmaha iti , atha kAlAgnirudra ?H provAca , rudra sya nayanAdutpannA rudra ?AkSA iti loke khyA-yante , athasadAfivaH saMhArakAle saMhAraM kqtvA saMhArAkSaM mumulIkaroti , tannayanAjjAtArudra ?AkSA iti hovAca , tasmAdrudra ?AkSatvamiti kAlAgnirudra ?H provAca , tadrudra ?AkSevAgviSaye kqte dafagopradAnena yatphalamavApnoti tatphalamafnute , sa eSa bhasmajyotI rudra ?AkSa iti , tadrudra ?AkSaM kareNa spqSTvA dhAraNamAtreNa dvisaha-sragopradAnaphalaM bhavati , tadrudra ?AkSe karNayordhAryamANe ekAdafasahasragopradA-naphalaM bhavati , ekAdafarudra tvaM ca gacchati , tadrudra ?AkSe firasi dhAryamANe koTigopradAnaphalaM bhavati , eteSAM sthAnAnAM karNayoH phalaM vaktuM na fakyamiti hovAca , ya imAM rudra ?AkSajAbAlopaniSadaM nityamadhIte bAlo vA yuvA vA veda sa mahAnbhavati , sa guruH sarveSAM mantrANAmupadeSTA bhavati etaireva homaM kuryAt ,etairevArcanam , tathA rakSoghnaM mqtyutArakaM guruNA labdhaM kaNThe bAhau fikhAyAMvA badhnIta , saptadvIpavatI bhUmirdakSiNArthaM nAvakalpate , tasmAcchraddhayA yAMkAM-cidgAM dadyAtsA dakSiNA bhavati , ya imAmupaniSadaM brAhmaNaH sAyamadhIyAno divasakqtaM pApaM nAfayati , madhyAhne'dhIyAnaH SaDjanmakqtaM pApaMnAfayati , sAyaM prAtaH prayuxjAno'nekajanmakqtaM pApaM nAfayati , SaTsahasralakSagAyatrI-japaphalamavApnoti , brahmahatyAsurApAnasvarNasteyagurudAragamanatatsaMyogapAta-kebhyaH pUto bhavati , sarvatIrthaphalamafnute , patitasaMbhASaNAtpUto bhavati , pazktifatasahasrapAvano bhavati , fivasAyujyamavApnoti , na ca punarAvartate dhim , tasminsamaye nidAghajaDabharatadattAtreyakAtyAyanabharadvAjakapilavasiSTha-pippalAdAdayafcakAlAgnirudraM parisametyocuH , atha kAlAgnirudra H! kimarthaM bhavatAmAgamanamitihovAca , rudrA kSadhAraNavidhiM vai sarve frotumicchAmaha iti , atha kAlAgnirudra H! provAca , rudra sya nayanAdutpannA rudrA kSA iti loke khyA-yante , athasadAfivaH saMhArakAle saMhAraM kqtvA saMhArAkSaM mumulIkaroti , tannayanAjjAtArudrA kSA iti hovAca , tasmAdrudrA kSatvamiti kAlAgnirudra H! provAca , tadrudrA kSevAgviSaye kqte dafagopradAnena yatphalamavApnoti tatphalamafnute , sa eSa bhasmajyotI rudrA kSa iti , tadrudrA kSaM kareNa spqSTvA dhAraNamAtreNa dvisaha-sragopradAnaphalaM bhavati , tadrudrA kSe karNayordhAryamANe ekAdafasahasragopradA-naphalaM bhavati , ekAdafarudra tvaM ca gacchati , tadrudrA kSe firasi dhAryamANe koTigopradAnaphalaM bhavati , eteSAM sthAnAnAM karNayoH phalaM vaktuM na fakyamiti hovAca , ya imAM rudrA kSajAbAlopaniSadaM nityamadhIte bAlo vA yuvA vA veda sa mahAnbhavati , sa guruH sarveSAM mantrANAmupadeSTA bhavati etaireva homaM kuryAt ,etairevArcanam , tathA rakSoghnaM mqtyutArakaM guruNA labdhaM kaNThe bAhau fikhAyAMvA badhnIta , saptadvIpavatI bhUmirdakSiNArthaM nAvakalpate , tasmAcchraddhayA yAMkAM-cidgAM dadyAtsA dakSiNA bhavati , ya imAmupaniSadaM brAhmaNaH sAyamadhIyAno divasakqtaM pApaM nAfayati , madhyAhne'dhIyAnaH SaDjanmakqtaM pApaMnAfayati , sAyaM prAtaH prayuxjAno'nekajanmakqtaM pApaM nAfayati , SaTsahasralakSagAyatrI-japaphalamavApnoti , brahmahatyAsurApAnasvarNasteyagurudAragamanatatsaMyogapAta-kebhyaH pUto bhavati , sarvatIrthaphalamafnute , patitasaMbhASaNAtpUto bhavati , pazktifatasahasrapAvano bhavati , fivasAyujyamavApnoti , na ca punarAvartate धिम् । तस्मिन्समये निदाघजडभरतदत्तात्रेयकात्यायनभरद्वाजकपिलवसिष्ठ-पिप्पलादादयश्चकालाग्निरुद्रं परिसमेत्योचुः । अथ कालाग्निरुद्र ?ः किमर्थं भवतामागमनमितिहोवाच । रुद्र ?ाक्षधारणविधिं वै सर्वे श्रोतुमिच्छामह इति । अथ कालाग्निरुद्र ?ः प्रोवाच । रुद्र स्य नयनादुत्पन्ना रुद्र ?ाक्षा इति लोके ख्या-यन्ते । अथसदाशिवः संहारकाले संहारं कृत्वा संहाराक्षं मुमुलीकरोति । तन्नयनाज्जातारुद्र ?ाक्षा इति होवाच । तस्माद्रुद्र ?ाक्षत्वमिति कालाग्निरुद्र ?ः प्रोवाच । तद्रुद्र ?ाक्षेवाग्विषये कृते दशगोप्रदानेन यत्फलमवाप्नोति तत्फलमश्नुते । स एष भस्मज्योती रुद्र ?ाक्ष इति । तद्रुद्र ?ाक्षं करेण स्पृष्ट्वा धारणमात्रेण द्विसह-स्रगोप्रदानफलं भवति । तद्रुद्र ?ाक्षे कर्णयोर्धार्यमाणे एकादशसहस्रगोप्रदा-नफलं भवति । एकादशरुद्र त्वं च गच्छति । तद्रुद्र ?ाक्षे शिरसि धार्यमाणे कोटिगोप्रदानफलं भवति । एतेषां स्थानानां कर्णयोः फलं वक्तुं न शक्यमिति होवाच । य इमां रुद्र ?ाक्षजाबालोपनिषदं नित्यमधीते बालो वा युवा वा वेद स महान्भवति । स गुरुः सर्वेषां मन्त्राणामुपदेष्टा भवति एतैरेव होमं कुर्यात् ।एतैरेवार्चनम् । तथा रक्षोघ्नं मृत्युतारकं गुरुणा लब्धं कण्ठे बाहौ शिखायांवा बध्नीत । सप्तद्वीपवती भूमिर्दक्षिणार्थं नावकल्पते । तस्माच्छ्रद्धया यांकां-चिद्गां दद्यात्सा दक्षिणा भवति । य इमामुपनिषदं ब्राह्मणः सायमधीयानो दिवसकृतं पापं नाशयति । मध्याह्नेऽधीयानः षड्जन्मकृतं पापंनाशयति । सायं प्रातः प्रयुञ्जानोऽनेकजन्मकृतं पापं नाशयति । षट्सहस्रलक्षगायत्री-जपफलमवाप्नोति । ब्रह्महत्यासुरापानस्वर्णस्तेयगुरुदारगमनतत्संयोगपात-केभ्यः पूतो भवति । सर्वतीर्थफलमश्नुते । पतितसंभाषणात्पूतो भवति । पङ्क्तिशतसहस्रपावनो भवति । शिवसायुज्यमवाप्नोति । न च पुनरावर्तते धिम् । तस्मिन्समये निदाघजडभरतदत्तात्रेयकात्यायनभरद्वाजकपिलवसिष्ठ-पिप्पलादादयश्चकालाग्निरुद्रं परिसमेत्योचुः । अथ कालाग्निरुद्र ः! किमर्थं भवतामागमनमितिहोवाच । रुद्रा क्षधारणविधिं वै सर्वे श्रोतुमिच्छामह इति । अथ कालाग्निरुद्र ः! प्रोवाच । रुद्र स्य नयनादुत्पन्ना रुद्रा क्षा इति लोके ख्या-यन्ते । अथसदाशिवः संहारकाले संहारं कृत्वा संहाराक्षं मुमुलीकरोति । तन्नयनाज्जातारुद्रा क्षा इति होवाच । तस्माद्रुद्रा क्षत्वमिति कालाग्निरुद्र ः! प्रोवाच । तद्रुद्रा क्षेवाग्विषये कृते दशगोप्रदानेन यत्फलमवाप्नोति तत्फलमश्नुते । स एष भस्मज्योती रुद्रा क्ष इति । तद्रुद्रा क्षं करेण स्पृष्ट्वा धारणमात्रेण द्विसह-स्रगोप्रदानफलं भवति । तद्रुद्रा क्षे कर्णयोर्धार्यमाणे एकादशसहस्रगोप्रदा-नफलं भवति । एकादशरुद्र त्वं च गच्छति । तद्रुद्रा क्षे शिरसि धार्यमाणे कोटिगोप्रदानफलं भवति । एतेषां स्थानानां कर्णयोः फलं वक्तुं न शक्यमिति होवाच । य इमां रुद्रा क्षजाबालोपनिषदं नित्यमधीते बालो वा युवा वा वेद स महान्भवति । स गुरुः सर्वेषां मन्त्राणामुपदेष्टा भवति एतैरेव होमं कुर्यात् ।एतैरेवार्चनम् । तथा रक्षोघ्नं मृत्युतारकं गुरुणा लब्धं कण्ठे बाहौ शिखायांवा बध्नीत । सप्तद्वीपवती भूमिर्दक्षिणार्थं नावकल्पते । तस्माच्छ्रद्धया यांकां-चिद्गां दद्यात्सा दक्षिणा भवति । य इमामुपनिषदं ब्राह्मणः सायमधीयानो दिवसकृतं पापं नाशयति । मध्याह्नेऽधीयानः षड्जन्मकृतं पापंनाशयति । सायं प्रातः प्रयुञ्जानोऽनेकजन्मकृतं पापं नाशयति । षट्सहस्रलक्षगायत्री-जपफलमवाप्नोति । ब्रह्महत्यासुरापानस्वर्णस्तेयगुरुदारगमनतत्संयोगपात-केभ्यः पूतो भवति । सर्वतीर्थफलमश्नुते । पतितसंभाषणात्पूतो भवति । पङ्क्तिशतसहस्रपावनो भवति । शिवसायुज्यमवाप्नोति । न च पुनरावर्तते n c punr;vtRt Tyo'sTyÉmTyupinWt( na ca punarAvartata ityoMsatyamityupaniSat na ca punarAvartata ityOsatyamityupaniSat न च पुनरावर्तत इत्योंसत्यमित्युपनिषत् न च पुनरावर्तत इत्यॐसत्यमित्युपनिषत् it ¨{ ;=j;b;lopinWTsm;¢; iti rudra ?AkSajAbAlopaniSatsamAptA iti rudrA kSajAbAlopaniSatsamAptA इति रुद्र ?ाक्षजाबालोपनिषत्समाप्ता इति रुद्रा क्षजाबालोपनिषत्समाप्ता vedoÿ_en p[k;re, ÕCz^c;N{ ;y,;idÉ." vedoktena prakAreNa kqcchracAndra ?AyaNAdibhiH vedoktena prakAreNa kqcchracAndrA yaNAdibhiH वेदोक्तेन प्रकारेण कृच्छ्रचान्द्र ?ायणादिभिः वेदोक्तेन प्रकारेण कृच्छ्रचान्द्रा यणादिभिः .{ ;sn' .vedetiÃWrogÉvn;xnm( 7 bhadra ?AsanaM bhavedetadviSarogavinAfanam 7 bhadrA sanaM bhavedetadviSarogavinAfanam 7 भद्र ?ासनं भवेदेतद्विषरोगविनाशनम् ७ भद्रा सनं भवेदेतद्विषरोगविनाशनम् ७ devdÿSy Évp[eN{ tN{ IkmR p[k¡itRtm( 34 devadattasya viprendra tandra ?Ikarma prakIrtitam 34 devadattasya viprendra tandrI karma prakIrtitam 34 देवदत्तस्य विप्रेन्द्र तन्द्र ?ीकर्म प्रकीर्तितम् ३४ देवदत्तस्य विप्रेन्द्र तन्द्री कर्म प्रकीर्तितम् ३४ p;tk;in ÉvnXy²Nt =u{ ;É, c mh;²Nt c 45 pAtakAni vinafyanti kSudra ?ANi ca mahAnti ca 45 pAtakAni vinafyanti kSudrA Ni ca mahAnti ca 45 पातकानि विनश्यन्ति क्षुद्र ?ाणि च महान्ति च ४५ पातकानि विनश्यन्ति क्षुद्रा णि च महान्ति च ४५ yq; fntr©;id smu{ ;duâTqt' pun" 6 yathA phenatarazgAdi samudra ?AdutthitaM punaH 6 yathA phenatarazgAdi samudrA dutthitaM punaH 6 यथा फेनतरङ्गादि समुद्र ?ादुत्थितं पुनः ६ यथा फेनतरङ्गादि समुद्रा दुत्थितं पुनः ६ aq hwn' .gvNt' j;b;²l' pwPpl;id" pp[Cz .gvNme b[UihprmtævrhSym( ) ikù tæv' ko jIv" k" px" k éx" ko mo=op;y it )s t' hov;c s;/u pO·' sv| invedy;Ém yq;D;tÉmit ) pun" s tmuv;ckÚtSTvy; D;tÉmit ) pun" s tmuv;c W@;nn;idit ) pun" s tmuv;cten;q kÚto D;tÉmit ) pun" s tmuv;c tenex;n;idit ) pun" s tmuv;ckq' tSm;ÿen D;tÉmit ) pun" s tmuv;c tdup;sn;idit ) pun" stmuv;c .gvNÕpy; me srhSy' sv| invedyeit ) s ten pO·" sv|invedy;m;s tævm( ) pxpitrh'k;r;Év·" s's;rI jIv" s Ev px" ) svRD" pÕTys'p¥" sveRr éx" pxpit" ) k pxv it pun" stmuv;c jIv;" pxv ¬ÿ_;" ) tTpitTv;Tpxpit" ) s punSt' hov;ckq' jIv;" pxv it ) kq' tTpitárit ) s tmuv;c yq; tO,;²xnoÉvvekhIn;" prp[eãy;" Õãy;-idkmRsu inyuÿ_;" skldu"%sh;" SvSv;Émb?ym;n; gv;dy" pxv" ) yq; tTSv;Émn v svRD éx" pxpit" ) tJD;n' knop;yen j;yte ) pun" s tmuv;c Év.Uit/;r,;dev ) tTp[k;r"kqÉmit ) kÚ] kÚ] /;yRm( ) pun" s tmuv;c s´oj;t;idpb[÷mN]w.RSms'gOç;ɦárit .SmeTynen;-É.mN} y m;nStok it smuõÈTy jlen s'sOJy} y;yuWÉmit ²xrol-l;$v="SkN/eâãvit itsOÉ.S} y;yuWwâS]yMbkâSt§ore%;" p[kÚvIRt ) v[tmetCz;M.v' sveRWu vedeWu vedv;idÉ.¨ÿ_' .vit ) tTsm;creNmumu=unR pun.Rv;y ) aq snTkÚm;r" p[m;,' pOCz;it ) i]pu<@^/;r,Sy i]/; re%; a;ll;$;d;c=uWor;.[uvomR?yt ) y;Syp[qm; re%; s; g;hRp-Ty;k;ro rjo .UloRk" Sv;Tm; i£y;xáÿ_"AGved" p[;t"Svn' p[j;pitdeRvo devteit ) y;Sy iÃtIy; re%; s; d²=,;ɦ¨k;r" sævmNtár=mNtr;Tm; ceCz;xáÿ_yRjuveRdo m;?y²Ndnsvn'Évã,udeRvo devteit ) y;Sy tOtIy; re%; s;hvnIyo mk;rStmo ´*loRk"prm;Tm; D;nxáÿ_" s;m-vedStOtIysvn' mh;devo devteit i]pu<@^'.Smn; kroit ) yo ÉvÃ;Nb[÷c;rI gOhI v;np[Sqo yitv;Ü s mh;p;tkopp;tk>y" pUto .vit ) s sv;ÜNdev;N?y;to .vit ) s sveRWu tIqeRWu;to .vit ) s atha hainaM bhagavantaM jAbAliM paippalAdiH papraccha bhagavanme brUhiparamatattvarahasyam , kiM tattvaM ko jIvaH kaH pafuH ka IfaH ko mokSopAya iti ,sa taM hovAca sAdhu pqSTaM sarvaM nivedayAmi yathAjxAtamiti , punaH sa tamuvAcakutastvayA jxAtamiti , punaH sa tamuvAca SaDAnanAditi , punaH sa tamuvAcatenAtha kuto jxAtamiti , punaH sa tamuvAca tenefAnAditi , punaH sa tamuvAcakathaM tasmAttena jxAtamiti , punaH sa tamuvAca tadupAsanAditi , punaH satamuvAca bhagavankqpayA me sarahasyaM sarvaM nivedayeti , sa tena pqSTaH sarvaMnivedayAmAsa tattvam , pafupatirahaMkArAviSTaH saMsArI jIvaH sa eva pafuH , sarvajxaH paxcakqtyasaMpannaH sarvefvara IfaH pafupatiH , ke pafava iti punaH satamuvAca jIvAH pafava uktAH , tatpatitvAtpafupatiH , sa punastaM hovAcakathaM jIvAH pafava iti , kathaM tatpatiriti , sa tamuvAca yathA tqNAfinovivekahInAH parapreSyAH kqSyA-dikarmasu niyuktAH sakaladuHkhasahAH svasvAmibadhyamAnA gavAdayaH pafavaH , yathA tatsvAmina iva sarvajxa IfaH pafupatiH , tajjxAnaM kenopAyena jAyate , punaH sa tamuvAca vibhUtidhAraNAdeva , tatprakAraHkathamiti , kutra kutra dhAryam , punaH sa tamuvAca sadyojAtAdipaxcabrahmamantrairbhasmasaMgqhyAgniriti bhasmetyanenA-bhima ntr?ya mAnastoka iti samuddhqtya jalena saMsqjya tr?yAyuSamiti firola-lATavakSaHskandheSviti tisqbhi str?yAyuSaistriyambakaistisrorekhAH prakurvIta , vratametacchAmbhavaM sarveSu vedeSu vedavAdibhiruktaM bhavati , tatsamAcarenmumukSurna punarbhavAya , atha sanatkumAraH pramANaM pqcchAti , tripuNDradhAraNasya tridhA rekhA AlalATAdAcakSuSorAbhruvormadhyatafca , yA'syaprathamA rekhA sA gArhapa-tyafcAkAro rajo bhUrlokaH svAtmA kriyAfaktiHqgvedaH prAtaHsvanaM prajApatirdevo devateti , yA'sya dvitIyA rekhA sA dakSiNAgnirukAraH sattvamantarikSamantarAtmA cecchAfaktiryajurvedo mAdhyandinasavanaMviSNurdevo devateti , yA'sya tqtIyA rekhA sA''havanIyo makArastamo dyaurlokaHparamAtmA jxAnafaktiH sAma-vedastqtIyasavanaM mahAdevo devateti tripuNDraMbhasmanA karoti , yo vidvAnbrahmacArI gqhI vAnaprastho yatirvA sa mahApAtakopapAtakebhyaH pUto bhavati , sa sarvAndevAndhyAto bhavati , sa sarveSu tIrtheSusnAto bhavati , sa atha hainaM bhagavantaM jAbAliM paippalAdiH papraccha bhagavanme brUhiparamatattvarahasyam , kiM tattvaM ko jIvaH kaH pafuH ka IfaH ko mokSopAya iti ,sa taM hovAca sAdhu pqSTaM sarvaM nivedayAmi yathAjxAtamiti , punaH sa tamuvAcakutastvayA jxAtamiti , punaH sa tamuvAca SaDAnanAditi , punaH sa tamuvAcatenAtha kuto jxAtamiti , punaH sa tamuvAca tenefAnAditi , punaH sa tamuvAcakathaM tasmAttena jxAtamiti , punaH sa tamuvAca tadupAsanAditi , punaH satamuvAca bhagavankqpayA me sarahasyaM sarvaM nivedayeti , sa tena pqSTaH sarvaMnivedayAmAsa tattvam , pafupatirahaMkArAviSTaH saMsArI jIvaH sa eva pafuH , sarvajxaH paxcakqtyasaMpannaH sarvefvara IfaH pafupatiH , ke pafava iti punaH satamuvAca jIvAH pafava uktAH , tatpatitvAtpafupatiH , sa punastaM hovAcakathaM jIvAH pafava iti , kathaM tatpatiriti , sa tamuvAca yathA tqNAfinovivekahInAH parapreSyAH kqSyA-dikarmasu niyuktAH sakaladuHkhasahAH svasvAmibadhyamAnA gavAdayaH pafavaH , yathA tatsvAmina iva sarvajxa IfaH pafupatiH , tajjxAnaM kenopAyena jAyate , punaH sa tamuvAca vibhUtidhAraNAdeva , tatprakAraHkathamiti , kutra kutra dhAryam , punaH sa tamuvAca sadyojAtAdipaxcabrahmamantrairbhasmasaMgqhyAgniriti bhasmetyanenA-bhimantr! ya mAnastoka iti samuddhqtya jalena saMsqjyatr! yAyuSamiti firola-lATavakSaHskandheSviti tisqbhistr! yAyuSaistriyambakaistisrorekhAH prakurvIta , vratametacchAmbhavaM sarveSu vedeSu vedavAdibhiruktaM bhavati , tatsamAcarenmumukSurna punarbhavAya , atha sanatkumAraH pramANaM pqcchAti , tripuNDradhAraNasya tridhA rekhA AlalATAdAcakSuSorAbhruvormadhyatafca , yA'syaprathamA rekhA sA gArhapa-tyafcAkAro rajo bhUrlokaH svAtmA kriyAfaktiHqgvedaH prAtaHsvanaM prajApatirdevo devateti , yA'sya dvitIyA rekhA sA dakSiNAgnirukAraH sattvamantarikSamantarAtmA cecchAfaktiryajurvedo mAdhyandinasavanaMviSNurdevo devateti , yA'sya tqtIyA rekhA sA''havanIyo makArastamo dyaurlokaHparamAtmA jxAnafaktiH sAma-vedastqtIyasavanaM mahAdevo devateti tripuNDraMbhasmanA karoti , yo vidvAnbrahmacArI gqhI vAnaprastho yatirvA sa mahApAtakopapAtakebhyaH pUto bhavati , sa sarvAndevAndhyAto bhavati , sa sarveSu tIrtheSusnAto bhavati , sa अथ हैनं भगवन्तं जाबालिं पैप्पलादिः पप्रच्छ भगवन्मे ब्रूहिपरमतत्त्वरहस्यम् । किं तत्त्वं को जीवः कः पशुः क ईशः को मोक्षोपाय इति ।स तं होवाच साधु पृष्टं सर्वं निवेदयामि यथाज्ञातमिति । पुनः स तमुवाचकुतस्त्वया ज्ञातमिति । पुनः स तमुवाच षडाननादिति । पुनः स तमुवाचतेनाथ कुतो ज्ञातमिति । पुनः स तमुवाच तेनेशानादिति । पुनः स तमुवाचकथं तस्मात्तेन ज्ञातमिति । पुनः स तमुवाच तदुपासनादिति । पुनः सतमुवाच भगवन्कृपया मे सरहस्यं सर्वं निवेदयेति । स तेन पृष्टः सर्वंनिवेदयामास तत्त्वम् । पशुपतिरहंकाराविष्टः संसारी जीवः स एव पशुः । सर्वज्ञः पञ्चकृत्यसंपन्नः सर्वेश्वर ईशः पशुपतिः । के पशव इति पुनः सतमुवाच जीवाः पशव उक्ताः । तत्पतित्वात्पशुपतिः । स पुनस्तं होवाचकथं जीवाः पशव इति । कथं तत्पतिरिति । स तमुवाच यथा तृणाशिनोविवेकहीनाः परप्रेष्याः कृष्या-दिकर्मसु नियुक्ताः सकलदुःखसहाः स्वस्वामिबध्यमाना गवादयः पशवः । यथा तत्स्वामिन इव सर्वज्ञ ईशः पशुपतिः । तज्ज्ञानं केनोपायेन जायते । पुनः स तमुवाच विभूतिधारणादेव । तत्प्रकारःकथमिति । कुत्र कुत्र धार्यम् । पुनः स तमुवाच सद्योजातादिपञ्चब्रह्ममन्त्रैर्भस्मसंगृह्याग्निरिति भस्मेत्यनेना-भिम न्त्र्?य मानस्तोक इति समुद्धृत्य जलेन संसृज्य त्र्?यायुषमिति शिरोल-लाटवक्षःस्कन्धेष्विति तिसृभि स्त्र्?यायुषैस्त्रियम्बकैस्तिस्रोरेखाः प्रकुर्वीत । व्रतमेतच्छाम्भवं सर्वेषु वेदेषु वेदवादिभिरुक्तं भवति । तत्समाचरेन्मुमुक्षुर्न पुनर्भवाय । अथ सनत्कुमारः प्रमाणं पृच्छाति । त्रिपुण्ड्रधारणस्य त्रिधा रेखा आललाटादाचक्षुषोराभ्रुवोर्मध्यतश्च । याऽस्यप्रथमा रेखा सा गार्हप-त्यश्चाकारो रजो भूर्लोकः स्वात्मा क्रियाशक्तिःऋग्वेदः प्रातःस्वनं प्रजापतिर्देवो देवतेति । याऽस्य द्वितीया रेखा सा दक्षिणाग्निरुकारः सत्त्वमन्तरिक्षमन्तरात्मा चेच्छाशक्तिर्यजुर्वेदो माध्यन्दिनसवनंविष्णुर्देवो देवतेति । याऽस्य तृतीया रेखा साऽऽहवनीयो मकारस्तमो द्यौर्लोकःपरमात्मा ज्ञानशक्तिः साम-वेदस्तृतीयसवनं महादेवो देवतेति त्रिपुण्ड्रंभस्मना करोति । यो विद्वान्ब्रह्मचारी गृही वानप्रस्थो यतिर्वा स महापातकोपपातकेभ्यः पूतो भवति । स सर्वान्देवान्ध्यातो भवति । स सर्वेषु तीर्थेषुस्नातो भवति । स अथ हैनं भगवन्तं जाबालिं पैप्पलादिः पप्रच्छ भगवन्मे ब्रूहिपरमतत्त्वरहस्यम् । किं तत्त्वं को जीवः कः पशुः क ईशः को मोक्षोपाय इति ।स तं होवाच साधु पृष्टं सर्वं निवेदयामि यथाज्ञातमिति । पुनः स तमुवाचकुतस्त्वया ज्ञातमिति । पुनः स तमुवाच षडाननादिति । पुनः स तमुवाचतेनाथ कुतो ज्ञातमिति । पुनः स तमुवाच तेनेशानादिति । पुनः स तमुवाचकथं तस्मात्तेन ज्ञातमिति । पुनः स तमुवाच तदुपासनादिति । पुनः सतमुवाच भगवन्कृपया मे सरहस्यं सर्वं निवेदयेति । स तेन पृष्टः सर्वंनिवेदयामास तत्त्वम् । पशुपतिरहंकाराविष्टः संसारी जीवः स एव पशुः । सर्वज्ञः पञ्चकृत्यसंपन्नः सर्वेश्वर ईशः पशुपतिः । के पशव इति पुनः सतमुवाच जीवाः पशव उक्ताः । तत्पतित्वात्पशुपतिः । स पुनस्तं होवाचकथं जीवाः पशव इति । कथं तत्पतिरिति । स तमुवाच यथा तृणाशिनोविवेकहीनाः परप्रेष्याः कृष्या-दिकर्मसु नियुक्ताः सकलदुःखसहाः स्वस्वामिबध्यमाना गवादयः पशवः । यथा तत्स्वामिन इव सर्वज्ञ ईशः पशुपतिः । तज्ज्ञानं केनोपायेन जायते । पुनः स तमुवाच विभूतिधारणादेव । तत्प्रकारःकथमिति । कुत्र कुत्र धार्यम् । पुनः स तमुवाच सद्योजातादिपञ्चब्रह्ममन्त्रैर्भस्मसंगृह्याग्निरिति भस्मेत्यनेना-भिमन्त्र्! य मानस्तोक इति समुद्धृत्य जलेन संसृज्यत्र्! यायुषमिति शिरोल-लाटवक्षःस्कन्धेष्विति तिसृभिस्त्र्! यायुषैस्त्रियम्बकैस्तिस्रोरेखाः प्रकुर्वीत । व्रतमेतच्छाम्भवं सर्वेषु वेदेषु वेदवादिभिरुक्तं भवति । तत्समाचरेन्मुमुक्षुर्न पुनर्भवाय । अथ सनत्कुमारः प्रमाणं पृच्छाति । त्रिपुण्ड्रधारणस्य त्रिधा रेखा आललाटादाचक्षुषोराभ्रुवोर्मध्यतश्च । याऽस्यप्रथमा रेखा सा गार्हप-त्यश्चाकारो रजो भूर्लोकः स्वात्मा क्रियाशक्तिःऋग्वेदः प्रातःस्वनं प्रजापतिर्देवो देवतेति । याऽस्य द्वितीया रेखा सा दक्षिणाग्निरुकारः सत्त्वमन्तरिक्षमन्तरात्मा चेच्छाशक्तिर्यजुर्वेदो माध्यन्दिनसवनंविष्णुर्देवो देवतेति । याऽस्य तृतीया रेखा साऽऽहवनीयो मकारस्तमो द्यौर्लोकःपरमात्मा ज्ञानशक्तिः साम-वेदस्तृतीयसवनं महादेवो देवतेति त्रिपुण्ड्रंभस्मना करोति । यो विद्वान्ब्रह्मचारी गृही वानप्रस्थो यतिर्वा स महापातकोपपातकेभ्यः पूतो भवति । स सर्वान्देवान्ध्यातो भवति । स सर्वेषु तीर्थेषुस्नातो भवति । स
2425
2579
2711
2723
2739
2785
2787
2789
2791
2843
3053
3301
3361
3596
3612
3618
3636
3642
3678
3694
3712
3718
3742
3758
3764
3768
3774
3786
3790
3828
3870
3876
3882
3902
3928
3984
3990
4052
4070
4078
4082
4116
4126
4144
4150
4194
4210
4253
4446
4580
4582
4735
4789
4819
4821
4823
4827
4831
4843
4871
4879
4881
4883
4891
4893
4903
4929
4933
4965
5039
5115
5143
5193
5197
5227
5245
5251
5283
5299
5389
5391
5419
5436
5468
5483
5485
5497
5509
5521
5529
5535
5545
5547
5559
5575
5593
5599
5607
5611
5615
5619
5627
5633
5639
5643
5651
5671
5673
5677
5679
5681
5694
5814
5902
6064
6422
6596
6653