aÉ¦vwR dev;n;mvmo ivã,u" prmStdNtre, sv;R aNy; devt; a;¦;vwã,vMpuroÂ;x' invRp²Nt dI=,Iymek;dxkp;l' sv;R>y Evwn' t¶¼vt;>yonNtr;y' invRpNTyÉ¦vwR sv;R devt; ivã,u" sv;R devt; Ete vw yDSy;NTye tNv* ydÉ¦ ivã,u t´d;¦;vwã,vMpuroÂ;x' invRpNTyNtt Ev t¶¼v;nOÝuv²Nt td;üyRdek;dxkp;l" puroÂ;xo Ã;v¦;ivã,U knyoSt] kª²À¢" k; iv.áÿ_árTy·;kp;l a;¦eyo·;=r; vw g;y]I g;y]m¦eXzNd²S]kp;lo vwã,v²S]hIRd' ivã,uVyR£mt swnyoSt] KlO²¢" s; iv.áÿ_`ORte c¨ù invRpet yop[itiÏto mNyet;Sy;' v;v s n p[ititÏit yo n p[ititÏit t´«Ot' t²TS]yw pyo ye t<@l;Ste pu'sStâNmqunâMm-qunenwvwn' tTp[jy; pxuÉ." p[jnyit p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev' ved;rB/yDo v; EW a;rB/devto yo dxRpU,Rm;s;>y;' yjt a;m;v;Syen v; hivWe; p*,Rm;sen v; tâSm¥ev hiviW tâSmNbihRiW dI=etwWo Ek; dI=; s¢dx s;Ém/enIrnub[Uy;Ts¢dxo vw p[j;pitÃ;Rdx m;s;" ptRvo hemNt²x²xryo" sm;sen t;v;Ns'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" p[j;p-

agnirvai devAnAmavamo viSNuH paramastadantareNa sarvA anyA devatA AgnAvaiSNavampuroLAfaM nirvapanti dIkSaNIyamekAdafakapAlaM sarvAbhya evainaM taddevatAbhyo'nantarAyaM nirvapantyagnirvai sarvA devatA viSNuH sarvA devatA ete vai yajxasyAntye tanvau yadagnifca viSNufca tadyadAgnAvaiSNavampuroLAfaM nirvapantyantata eva taddevAnqdhnuvanti tadAhuryadekAdafakapAlaH puroLAfo dvAvagnAviSNU kainayostatra kLptiH kA vibhaktirityaSTAkapAla Agneyo'STAkSarA vai gAyatrI gAyatramagnefchandastrikapAlo vaiSNavastrirhIdaM viSNurvyakramata sainayostatra kl\qptiH sA vibhaktirghqte caruM nirvapeta yo'pratiSThito manyetAsyAM vAva sa na pratitiSThati yo na pratitiSThati tadyadghqtaM tatstriyai payo ye taNDulAste puMsastanmithunammi-thunenaivainaM tatprajayA pafubhiH prajanayati prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM vedArabdhayajxo vA eSa Arabdhadevato yo darfapUrNamAsAbhyAM yajata AmAvAsyena vA haviSeSTvA paurNamAsena vA tasminneva haviSi tasminbarhiSi dIkSetaiSo ekA dIkSA saptadafa sAmidhenIranubrUyAtsaptadafo vai prajApatirdvAdafa mAsAH paxcartavo hemantafifirayoH samAsena tAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApa-

agnirvai devAnAmavamo viSNuH paramastadantareNa sarvA anyA devatA AgnAvaiSNavampuro[L]AfaM nirvapanti dIkSaNIyamekAdafakapAlaM sarvAbhya evainaM taddevatAbhyo'nantarAyaM nirvapantyagnirvai sarvA devatA viSNuH sarvA devatA ete vai yajxasyAntye tanvau yadagnifca viSNufca tadyadAgnAvaiSNavampuro[L]AfaM nirvapantyantata eva taddevAnqdhnuvanti tadAhuryadekAdafakapAlaH puro[L]Afo dvAvagnAviSNU kainayostatra k[L]ptiH kA vibhaktirityaSTAkapAla Agneyo'STAkSarA vai gAyatrI gAyatramagnefchandastrikapAlo vaiSNavastrirhIdaM viSNurvyakramata sainayostatra k\ptiH sA vibhaktirghqte caruM nirvapeta yo'pratiSThito manyetAsyAM vAva sa na pratitiSThati yo na pratitiSThati tadyadghqtaM tatstriyai payo ye taNDulAste puMsastanmithunammi-thunenaivainaM tatprajayA pafubhiH prajanayati prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM vedArabdhayajxo vA eSa Arabdhadevato yo darfapUrNamAsAbhyAM yajata AmAvAsyena vA haviSeSTvA paurNamAsena vA tasminneva haviSi tasminbarhiSi dIkSetaiSo ekA dIkSA saptadafa sAmidhenIranubrUyAtsaptadafo vai prajApatirdvAdafa mAsAH paxcartavo hemantafifirayoH samAsena tAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApa-

अग्निर्वै देवानामवमो विष्णुः परमस्तदन्तरेण सर्वा अन्या देवता आग्नावैष्णवम्पुरोळाशं निर्वपन्ति दीक्षणीयमेकादशकपालं सर्वाभ्य एवैनं तद्देवताभ्योऽनन्तरायं निर्वपन्त्यग्निर्वै सर्वा देवता विष्णुः सर्वा देवता एते वै यज्ञस्यान्त्ये तन्वौ यदग्निश्च विष्णुश्च तद्यदाग्नावैष्णवम्पुरोळाशं निर्वपन्त्यन्तत एव तद्देवानृध्नुवन्ति तदाहुर्यदेकादशकपालः पुरोळाशो द्वावग्नाविष्णू कैनयोस्तत्र क्ळ्प्तिः का विभक्तिरित्यष्टाकपाल आग्नेयोऽष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्रमग्नेश्छन्दस्त्रिकपालो वैष्णवस्त्रिर्हीदं विष्णुर्व्यक्रमत सैनयोस्तत्र क्लृप्तिः सा विभक्तिर्घृते चरुं निर्वपेत योऽप्रतिष्ठितो मन्येतास्यां वाव स न प्रतितिष्ठति यो न प्रतितिष्ठति तद्यद्घृतं तत्स्त्रियै पयो ये तण्डुलास्ते पुंसस्तन्मिथुनम्मि-थुनेनैवैनं तत्प्रजया पशुभिः प्रजनयति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेदारब्धयज्ञो वा एष आरब्धदेवतो यो दर्शपूर्णमासाभ्यां यजत आमावास्येन वा हविषेष्ट्वा पौर्णमासेन वा तस्मिन्नेव हविषि तस्मिन्बर्हिषि दीक्षेतैषो एका दीक्षा सप्तदश सामिधेनीरनुब्रूयात्सप्तदशो वै प्रजापतिर्द्वादश मासाः पञ्चर्तवो हेमन्तशिशिरयोः समासेन तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजाप-

अग्निर्वै देवानामवमो विष्णुः परमस्तदन्तरेण सर्वा अन्या देवता आग्नावैष्णवम्पुरोळाशं निर्वपन्ति दीक्षणीयमेकादशकपालं सर्वाभ्य एवैनं तद्देवताभ्योऽनन्तरायं निर्वपन्त्यग्निर्वै सर्वा देवता विष्णुः सर्वा देवता एते वै यज्ञस्यान्त्ये तन्वौ यदग्निश्च विष्णुश्च तद्यदाग्नावैष्णवम्पुरोळाशं निर्वपन्त्यन्तत एव तद्देवानृध्नुवन्ति तदाहुर्यदेकादशकपालः पुरोळाशो द्वावग्नाविष्णू कैनयोस्तत्र क्ळ्प्तिः का विभक्तिरित्यष्टाकपाल आग्नेयोऽष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्रमग्नेश्छन्दस्त्रिकपालो वैष्णवस्त्रिर्हीदं विष्णुर्व्यक्रमत सैनयोस्तत्र कॢप्तिः सा विभक्तिर्घृते चरुं निर्वपेत योऽप्रतिष्ठितो मन्येतास्यां वाव स न प्रतितिष्ठति यो न प्रतितिष्ठति तद्यद्घृतं तत्स्त्रियै पयो ये तण्डुलास्ते पुंसस्तन्मिथुनम्मि-थुनेनैवैनं तत्प्रजया पशुभिः प्रजनयति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेदारब्धयज्ञो वा एष आरब्धदेवतो यो दर्शपूर्णमासाभ्यां यजत आमावास्येन वा हविषेष्ट्वा पौर्णमासेन वा तस्मिन्नेव हविषि तस्मिन्बर्हिषि दीक्षेतैषो एका दीक्षा सप्तदश सामिधेनीरनुब्रूयात्सप्तदशो वै प्रजापतिर्द्वादश मासाः पञ्चर्तवो हेमन्तशिशिरयोः समासेन तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजाप-

g;y} y* ¾Sv·Õt" s'y;Jye kÚvIRt tejSk;mo b[÷vcRsk;mStejo vw b[÷vcRs' g;y]I tejSvI b[÷vcRsI .vit y Ev' ivÃ;Ng;y} y* kÚ¨t ¬âã,h;v;yuãk;m" kÚvIRt;yuv;R ¬âã,kª svRm;yureit y Ev' ivÃ;nuâã,h* kÚ¨tenu·.* SvgRk;m" kÚvIRt Ãyov;R anu·u.otu"Wi·r=r;É, ]y m è?v;R EkÉv'x; lok; EkÉv'xTywkÉv'xTywvem;\ Llok;n[ohit SvgR Ev lok ctu"Wi·tmen p[ititÏit p[ititÏit y Ev' ivÃ;nnu·.* kÚ¨te bOhTy* ÅIk;mo yxSk;m" kÚvIRt ÅIvwR yxXzNds;MbOhtI ÉÅymev yx a;-TmN/ÿe y Ev' ivÃ;NbOhTy* kÚ¨te pÛ¡ yDk;m" kÚvIRt p;Ûo vw yD ¬pwn' yDo nmit y Ev' ivÃ;NpÛ¡ kÚ¨te i]·.* vIyRk;m" kÚvIRt*jo v; ²N{ y' vIy| i]·bojSvI²N{ yv;NvIyRv;N.vit y Ev' ivÃ;'²S]·.* kÚ¨te jgTy* pxuk;m" kÚvIRt j;gt; vw pxv" pxum;N.vit y Ev' ivÃ;ïgTy* kÚ¨te ivr;j;v¥;´k;m" kÚvIRt;¥' vw ivr;$( tSm;´Sywveh .UÉyÏm¥M.vit s Ev .UÉyÏ' lok ivr;jit tiÃr;jo ivr;$(t(v' iv SveWu r;jit ÅeÏ"

gAya tr?yau sviSTakqtaH saMyAjye kurvIta tejaskAmo brahmavarcasakAmastejo vai brahmavarcasaM gAyatrI tejasvI brahmavarcasI bhavati ya evaM vidvAngAya tr?yau kuruta uSNihAvAyuSkAmaH kurvItAyurvA uSNik sarvamAyureti ya evaM vidvAnuSNihau kurute'nuSTubhau svargakAmaH kurvIta dvayorvA anuSTubhofcatuHSaSTirakSarANi traya ima UrdhvA ekaviMfA lokA ekaviMfatyaikaviMfatyaivemAMM llokAnrohati svarga eva loke catuHSaSTitamena pratitiSThati pratitiSThati ya evaM vidvAnanuSTubhau kurute bqhatyau frIkAmo yafaskAmaH kurvIta frIrvai yafafchandasAmbqhatI friyameva yafa A-tmandhatte ya evaM vidvAnbqhatyau kurute pazktI yajxakAmaH kurvIta pAzkto vai yajxa upainaM yajxo namati ya evaM vidvAnpazktI kurute triSTubhau vIryakAmaH kurvItaujo vA indri yaM vIryaM triSTubojasvIndri yavAnvIryavAnbhavati ya evaM vidvAMstriSTubhau kurute jagatyau pafukAmaH kurvIta jAgatA vai pafavaH pafumAnbhavati ya evaM vidvAxjagatyau kurute virAjAvannAdyakAmaH kurvItAnnaM vai virAT tasmAdyasyaiveha bhUyiSThamannambhavati sa eva bhUyiSThaM loke virAjati tadvirAjo virATtvaM vi sveSu rAjati freSThaH

gAyatr! yau sviSTakqtaH saMyAjye kurvIta tejaskAmo brahmavarcasakAmastejo vai brahmavarcasaM gAyatrI tejasvI brahmavarcasI bhavati ya evaM vidvAngAyatr! yau kuruta uSNihAvAyuSkAmaH kurvItAyurvA uSNik sarvamAyureti ya evaM vidvAnuSNihau kurute'nuSTubhau svargakAmaH kurvIta dvayorvA anuSTubhofcatuHSaSTirakSarANi traya ima UrdhvA ekaviMfA lokA ekaviMfatyaikaviMfatyaivemAMM llokAnrohati svarga eva loke catuHSaSTitamena pratitiSThati pratitiSThati ya evaM vidvAnanuSTubhau kurute bqhatyau frIkAmo yafaskAmaH kurvIta frIrvai yafafchandasAmbqhatI friyameva yafa A-tmandhatte ya evaM vidvAnbqhatyau kurute pazktI yajxakAmaH kurvIta pAzkto vai yajxa upainaM yajxo namati ya evaM vidvAnpazktI kurute triSTubhau vIryakAmaH kurvItaujo vA indri yaM vIryaM triSTubojasvIndri yavAnvIryavAnbhavati ya evaM vidvAMstriSTubhau kurute jagatyau pafukAmaH kurvIta jAgatA vai pafavaH pafumAnbhavati ya evaM vidvAxjagatyau kurute virAjAvannAdyakAmaH kurvItAnnaM vai virAT tasmAdyasyaiveha bhUyiSThamannambhavati sa eva bhUyiSThaM loke virAjati tadvirAjo virATtvaM vi sveSu rAjati freSThaH

गाय त्र्?यौ स्विष्टकृतः संयाज्ये कुर्वीत तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसकामस्तेजो वै ब्रह्मवर्चसं गायत्री तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति य एवं विद्वान्गाय त्र्?यौ कुरुत उष्णिहावायुष्कामः कुर्वीतायुर्वा उष्णिक् सर्वमायुरेति य एवं विद्वानुष्णिहौ कुरुतेऽनुष्टुभौ स्वर्गकामः कुर्वीत द्वयोर्वा अनुष्टुभोश्चतुःषष्टिरक्षराणि त्रय इम ऊर्ध्वा एकविंशा लोका एकविंशत्यैकविंशत्यैवेमाँ ल्लोकान्रोहति स्वर्ग एव लोके चतुःषष्टितमेन प्रतितिष्ठति प्रतितिष्ठति य एवं विद्वाननुष्टुभौ कुरुते बृहत्यौ श्रीकामो यशस्कामः कुर्वीत श्रीर्वै यशश्छन्दसाम्बृहती श्रियमेव यश आ-त्मन्धत्ते य एवं विद्वान्बृहत्यौ कुरुते पङ्क्ती यज्ञकामः कुर्वीत पाङ्क्तो वै यज्ञ उपैनं यज्ञो नमति य एवं विद्वान्पङ्क्ती कुरुते त्रिष्टुभौ वीर्यकामः कुर्वीतौजो वा इन्द्रि यं वीर्यं त्रिष्टुबोजस्वीन्द्रि यवान्वीर्यवान्भवति य एवं विद्वांस्त्रिष्टुभौ कुरुते जगत्यौ पशुकामः कुर्वीत जागता वै पशवः पशुमान्भवति य एवं विद्वाञ्जगत्यौ कुरुते विराजावन्नाद्यकामः कुर्वीतान्नं वै विराट् तस्माद्यस्यैवेह भूयिष्ठमन्नम्भवति स एव भूयिष्ठं लोके विराजति तद्विराजो विराट्त्वं वि स्वेषु राजति श्रेष्ठः

गायत्र्! यौ स्विष्टकृतः संयाज्ये कुर्वीत तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसकामस्तेजो वै ब्रह्मवर्चसं गायत्री तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति य एवं विद्वान्गायत्र्! यौ कुरुत उष्णिहावायुष्कामः कुर्वीतायुर्वा उष्णिक् सर्वमायुरेति य एवं विद्वानुष्णिहौ कुरुतेऽनुष्टुभौ स्वर्गकामः कुर्वीत द्वयोर्वा अनुष्टुभोश्चतुःषष्टिरक्षराणि त्रय इम ऊर्ध्वा एकविंशा लोका एकविंशत्यैकविंशत्यैवेमाँ ल्लोकान्रोहति स्वर्ग एव लोके चतुःषष्टितमेन प्रतितिष्ठति प्रतितिष्ठति य एवं विद्वाननुष्टुभौ कुरुते बृहत्यौ श्रीकामो यशस्कामः कुर्वीत श्रीर्वै यशश्छन्दसाम्बृहती श्रियमेव यश आ-त्मन्धत्ते य एवं विद्वान्बृहत्यौ कुरुते पङ्क्ती यज्ञकामः कुर्वीत पाङ्क्तो वै यज्ञ उपैनं यज्ञो नमति य एवं विद्वान्पङ्क्ती कुरुते त्रिष्टुभौ वीर्यकामः कुर्वीतौजो वा इन्द्रि यं वीर्यं त्रिष्टुबोजस्वीन्द्रि यवान्वीर्यवान्भवति य एवं विद्वांस्त्रिष्टुभौ कुरुते जगत्यौ पशुकामः कुर्वीत जागता वै पशवः पशुमान्भवति य एवं विद्वाञ्जगत्यौ कुरुते विराजावन्नाद्यकामः कुर्वीतान्नं वै विराट् तस्माद्यस्यैवेह भूयिष्ठमन्नम्भवति स एव भूयिष्ठं लोके विराजति तद्विराजो विराट्त्वं वि स्वेषु राजति श्रेष्ठः

aqo pvIy| v; EtCzNdo yiÃr;@± y²T]pd; tenoâã,h;g;y} y* ydSy; Ek;dx;=r;É, pd;in ten i]·ByT]yâS]'xd=r; ten;nu·» v; Ekn;=re, zNd;'És ivy²Nt n Ã;>y;' yiÃr;$(tTpm' sveRW;' zNds;' vIyRmv¨Nõe sveRW;' zNds;' vIyRmXnute sveRW;' zNds;' s;yuJy' såpt;' slokt;mXnu-te¥;do¥pit.RvTyXnute p[jy;¥;´' y Ev' ivÃ;iNvr;j* kÚ¨te tSm;-iÃr;j;vev ktRVye p[eõo a¦ mo a¦ Tyete At' v;v dI=; sTy' dI=; tSm;¶I²=ten sTymev vidtVymqo %Lv;ó" kohRit mnuãy" sv| sTy' vidtu' sTys'iht; vw dev; anOts'iht; mnuãy; it ivc=,vtI' v;c' vdec( c=uvwR ivc=,' iv ç¼nen pXytITyetõ vw mnuãyeWu sTy' iniht' y°=uStSm;d;c=;,m;ür{ ;Égit s y´dxRÉmTy;h;q;Sy Å¶/it y´u vw SvyMpXyit n bôn;' cn;NyeW;' Å¶/;it tSm;iÃc=,vtImev v;c'

atho paxcavIryaM vA etacchando yadvirAD yattripadA tenoSNihAgAya tr?yau yadasyA ekAdafAkSarANi padAni tena triSTubyattrayastriMfadakSarA tenAnuSTumna vA ekenAkSareNa chandAMsi viyanti na dvAbhyAM yadvirATtatpaxcamaM sarveSAM chandasAM vIryamavarunddhe sarveSAM chandasAM vIryamafnute sarveSAM chandasAM sAyujyaM sarUpatAM salokatAmafnu-te'nnAdo'nnapatirbhavatyafnute prajayAnnAdyaM ya evaM vidvAnvirAjau kurute tasmA-dvirAjAveva kartavye preddho agna imo agna ityete qtaM vAva dIkSA satyaM dIkSA tasmAddIkSitena satyameva vaditavyamatho khalvAhuH ko'rhati manuSyaH sarvaM satyaM vadituM satyasaMhitA vai devA anqtasaMhitA manuSyA iti vicakSaNavatIM vAcaM vadec cakSurvai vicakSaNaM vi hyenena pafyatItyetaddha vai manuSyeSu satyaM nihitaM yaccakSustasmAdAcakSANamAhuradra ?Agiti sa yadyadarfamityAhAthAsya fraddadhati yadyu vai svayampafyati na bahUnAM canAnyeSAM fraddadhAti tasmAdvicakSaNavatImeva vAcaM

atho paxcavIryaM vA etacchando yadvirAD yattripadA tenoSNihAgAyatr! yau yadasyA ekAdafAkSarANi padAni tena triSTubyattrayastriMfadakSarA tenAnuSTumna vA ekenAkSareNa chandAMsi viyanti na dvAbhyAM yadvirATtatpaxcamaM sarveSAM chandasAM vIryamavarunddhe sarveSAM chandasAM vIryamafnute sarveSAM chandasAM sAyujyaM sarUpatAM salokatAmafnu-te'nnAdo'nnapatirbhavatyafnute prajayAnnAdyaM ya evaM vidvAnvirAjau kurute tasmA-dvirAjAveva kartavye preddho agna imo agna ityete qtaM vAva dIkSA satyaM dIkSA tasmAddIkSitena satyameva vaditavyamatho khalvAhuH ko'rhati manuSyaH sarvaM satyaM vadituM satyasaMhitA vai devA anqtasaMhitA manuSyA iti vicakSaNavatIM vAcaM vadec cakSurvai vicakSaNaM vi hyenena pafyatItyetaddha vai manuSyeSu satyaM nihitaM yaccakSustasmAdAcakSANamAhuradrA giti sa yadyadarfamityAhAthAsya fraddadhati yadyu vai svayampafyati na bahUnAM canAnyeSAM fraddadhAti tasmAdvicakSaNavatImeva vAcaM

अथो पञ्चवीर्यं वा एतच्छन्दो यद्विराड् यत्त्रिपदा तेनोष्णिहागाय त्र्?यौ यदस्या एकादशाक्षराणि पदानि तेन त्रिष्टुब्यत्त्रयस्त्रिंशदक्षरा तेनानुष्टुम्न वा एकेनाक्षरेण छन्दांसि वियन्ति न द्वाभ्यां यद्विराट्तत्पञ्चमं सर्वेषां छन्दसां वीर्यमवरुन्द्धे सर्वेषां छन्दसां वीर्यमश्नुते सर्वेषां छन्दसां सायुज्यं सरूपतां सलोकतामश्नु-तेऽन्नादोऽन्नपतिर्भवत्यश्नुते प्रजयान्नाद्यं य एवं विद्वान्विराजौ कुरुते तस्मा-द्विराजावेव कर्तव्ये प्रेद्धो अग्न इमो अग्न इत्येते ऋतं वाव दीक्षा सत्यं दीक्षा तस्माद्दीक्षितेन सत्यमेव वदितव्यमथो खल्वाहुः कोऽर्हति मनुष्यः सर्वं सत्यं वदितुं सत्यसंहिता वै देवा अनृतसंहिता मनुष्या इति विचक्षणवतीं वाचं वदेच् चक्षुर्वै विचक्षणं वि ह्येनेन पश्यतीत्येतद्ध वै मनुष्येषु सत्यं निहितं यच्चक्षुस्तस्मादाचक्षाणमाहुरद्र ?ागिति स यद्यदर्शमित्याहाथास्य श्रद्दधति यद्यु वै स्वयम्पश्यति न बहूनां चनान्येषां श्रद्दधाति तस्माद्विचक्षणवतीमेव वाचं

अथो पञ्चवीर्यं वा एतच्छन्दो यद्विराड् यत्त्रिपदा तेनोष्णिहागायत्र्! यौ यदस्या एकादशाक्षराणि पदानि तेन त्रिष्टुब्यत्त्रयस्त्रिंशदक्षरा तेनानुष्टुम्न वा एकेनाक्षरेण छन्दांसि वियन्ति न द्वाभ्यां यद्विराट्तत्पञ्चमं सर्वेषां छन्दसां वीर्यमवरुन्द्धे सर्वेषां छन्दसां वीर्यमश्नुते सर्वेषां छन्दसां सायुज्यं सरूपतां सलोकतामश्नु-तेऽन्नादोऽन्नपतिर्भवत्यश्नुते प्रजयान्नाद्यं य एवं विद्वान्विराजौ कुरुते तस्मा-द्विराजावेव कर्तव्ये प्रेद्धो अग्न इमो अग्न इत्येते ऋतं वाव दीक्षा सत्यं दीक्षा तस्माद्दीक्षितेन सत्यमेव वदितव्यमथो खल्वाहुः कोऽर्हति मनुष्यः सर्वं सत्यं वदितुं सत्यसंहिता वै देवा अनृतसंहिता मनुष्या इति विचक्षणवतीं वाचं वदेच् चक्षुर्वै विचक्षणं वि ह्येनेन पश्यतीत्येतद्ध वै मनुष्येषु सत्यं निहितं यच्चक्षुस्तस्मादाचक्षाणमाहुरद्रा गिति स यद्यदर्शमित्याहाथास्य श्रद्दधति यद्यु वै स्वयम्पश्यति न बहूनां चनान्येषां श्रद्दधाति तस्माद्विचक्षणवतीमेव वाचं

Svg| v; Eten lokmup p[y²Nt yTp[;y,IyStTp[;y,IySy p[;y,IyTvMp[;,o vw p[;y,Iy ¬d;n ¬dynIy" sm;no hot; .vit sm;n* ih p[;,od;n* p[;,;n;' KlO¢äw p[;,;n;Mp[itp[D;Tyw yDo vw deve>y ¬d£;mÿe dev; n ikù cn;xKnuvNkt|u n p[;j;n'Steb[uv¥idit' Tvyem' yDMp[j;n;meit s; tqeTy-b[vITs; vw vo vr' vO,; it vO,Iãveit swtmev vrmvO,It mTp[;y,; yD;" sNtu mdudyn; it tqeit tSm;d;idTy¨" p[;y,Iyo .vTy;idTy ¬d-ynIyo vrvOto çSy; aqo Et' vrmvO,It mywv p[;cI' idxMp[j;n;q;É¦n; d²=,;' somen p[tIcI' siv]odIcIÉmit pQy;' yjit yTpQy;' yjit tSm;ds* pur ¬deit p;Stmeit pQy;' ç¼Wonus'crTyÉ¦' yjit ydÉ¦' yjit tSm;¶²=,tog[ aoW/y" pCym;n; a;yNTy;¦eYyo çoW/y" som' yjit yTsom' yjit tSm;Tp[tICyoPy;po b×(y" SyNdNte s*My; ç;p" 11 sivt;rMyjit yTsivt;r' yjit tSm;duÿrt" p;dyM.UÉyÏMpvm;n" pvte sivtOp[sUto ç¼W EtTpvt ¬ÿm;midit' yjit yduÿm;midit' yjit tSm;ds;ivm;' vO·ä;>yunæyÉ.Éj`[it p devt; yjit p;Ûo yD" sv;R idx" kLpNte kLpte yDoip tSyw jnt;yw kLpte y]wv' ivÃ;Nhot; .vit 7

svargaM vA etena lokamupa prayanti yatprAyaNIyastatprAyaNIyasya prAyaNIyatvamprANo vai prAyaNIya udAna udayanIyaH samAno hotA bhavati samAnau hi prANodAnau prANAnAM kl\qptyai prANAnAmpratiprajxAtyai yajxo vai devebhya udakrAmatte devA na kiM canAfaknuvankartuM na prAjAnaMste'bruvannaditiM tvayemaM yajxamprajAnAmeti sA tathetya-bravItsA vai vo varaM vqNA iti vqNISveti saitameva varamavqNIta matprAyaNA yajxAH santu madudayanA iti tatheti tasmAdAdityafcaruH prAyaNIyo bhavatyAditya uda-yanIyo varavqto hyasyA atho etaM varamavqNIta mayaiva prAcIM difamprajAnAthAgninA dakSiNAM somena pratIcIM savitrodIcImiti pathyAM yajati yatpathyAM yajati tasmAdasau pura udeti pafcAstameti pathyAM hyeSo'nusaMcaratyagniM yajati yadagniM yajati tasmAddakSiNato'gra oSadhayaH pacyamAnA AyantyAgneyyo hyoSadhayaH somaM yajati yatsomaM yajati tasmAtpratIcyo'pyApo bahvyaH syandante saumyA hyApaH 11 savitAramyajati yatsavitAraM yajati tasmAduttarataH pafcAdayambhUyiSThampavamAnaH pavate savitqprasUto hyeSa etatpavata uttamAmaditiM yajati yaduttamAmaditiM yajati tasmAdasAvimAM vqSTyAbhyunattyabhijighrati paxca devatA yajati pAzkto yajxaH sarvA difaH kalpante kalpate yajxo'pi tasyai janatAyai kalpate yatraivaM vidvAnhotA bhavati 7

svargaM vA etena lokamupa prayanti yatprAyaNIyastatprAyaNIyasya prAyaNIyatvamprANo vai prAyaNIya udAna udayanIyaH samAno hotA bhavati samAnau hi prANodAnau prANAnAM k\ptyai prANAnAmpratiprajxAtyai yajxo vai devebhya udakrAmatte devA na kiM canAfaknuvankartuM na prAjAnaMste'bruvannaditiM tvayemaM yajxamprajAnAmeti sA tathetya-bravItsA vai vo varaM vqNA iti vqNISveti saitameva varamavqNIta matprAyaNA yajxAH santu madudayanA iti tatheti tasmAdAdityafcaruH prAyaNIyo bhavatyAditya uda-yanIyo varavqto hyasyA atho etaM varamavqNIta mayaiva prAcIM difamprajAnAthAgninA dakSiNAM somena pratIcIM savitrodIcImiti pathyAM yajati yatpathyAM yajati tasmAdasau pura udeti pafcAstameti pathyAM hyeSo'nusaMcaratyagniM yajati yadagniM yajati tasmAddakSiNato'gra oSadhayaH pacyamAnA AyantyAgneyyo hyoSadhayaH somaM yajati yatsomaM yajati tasmAtpratIcyo'pyApo bahvyaH syandante saumyA hyApaH 11 savitAramyajati yatsavitAraM yajati tasmAduttarataH pafcAdayambhUyiSThampavamAnaH pavate savitqprasUto hyeSa etatpavata uttamAmaditiM yajati yaduttamAmaditiM yajati tasmAdasAvimAM vqSTyAbhyunattyabhijighrati paxca devatA yajati pAzkto yajxaH sarvA difaH kalpante kalpate yajxo'pi tasyai janatAyai kalpate yatraivaM vidvAnhotA bhavati 7

स्वर्गं वा एतेन लोकमुप प्रयन्ति यत्प्रायणीयस्तत्प्रायणीयस्य प्रायणीयत्वम्प्राणो वै प्रायणीय उदान उदयनीयः समानो होता भवति समानौ हि प्राणोदानौ प्राणानां क्लृप्त्यै प्राणानाम्प्रतिप्रज्ञात्यै यज्ञो वै देवेभ्य उदक्रामत्ते देवा न किं चनाशक्नुवन्कर्तुं न प्राजानंस्तेऽब्रुवन्नदितिं त्वयेमं यज्ञम्प्रजानामेति सा तथेत्य-ब्रवीत्सा वै वो वरं वृणा इति वृणीष्वेति सैतमेव वरमवृणीत मत्प्रायणा यज्ञाः सन्तु मदुदयना इति तथेति तस्मादादित्यश्चरुः प्रायणीयो भवत्यादित्य उद-यनीयो वरवृतो ह्यस्या अथो एतं वरमवृणीत मयैव प्राचीं दिशम्प्रजानाथाग्निना दक्षिणां सोमेन प्रतीचीं सवित्रोदीचीमिति पथ्यां यजति यत्पथ्यां यजति तस्मादसौ पुर उदेति पश्चास्तमेति पथ्यां ह्येषोऽनुसंचरत्यग्निं यजति यदग्निं यजति तस्माद्दक्षिणतोऽग्र ओषधयः पच्यमाना आयन्त्याग्नेय्यो ह्योषधयः सोमं यजति यत्सोमं यजति तस्मात्प्रतीच्योऽप्यापो बह्व्यः स्यन्दन्ते सौम्या ह्यापः ११ सवितारम्यजति यत्सवितारं यजति तस्मादुत्तरतः पश्चादयम्भूयिष्ठम्पवमानः पवते सवितृप्रसूतो ह्येष एतत्पवत उत्तमामदितिं यजति यदुत्तमामदितिं यजति तस्मादसाविमां वृष्ट्याभ्युनत्त्यभिजिघ्रति पञ्च देवता यजति पाङ्क्तो यज्ञः सर्वा दिशः कल्पन्ते कल्पते यज्ञोऽपि तस्यै जनतायै कल्पते यत्रैवं विद्वान्होता भवति ७

स्वर्गं वा एतेन लोकमुप प्रयन्ति यत्प्रायणीयस्तत्प्रायणीयस्य प्रायणीयत्वम्प्राणो वै प्रायणीय उदान उदयनीयः समानो होता भवति समानौ हि प्राणोदानौ प्राणानां कॢप्त्यै प्राणानाम्प्रतिप्रज्ञात्यै यज्ञो वै देवेभ्य उदक्रामत्ते देवा न किं चनाशक्नुवन्कर्तुं न प्राजानंस्तेऽब्रुवन्नदितिं त्वयेमं यज्ञम्प्रजानामेति सा तथेत्य-ब्रवीत्सा वै वो वरं वृणा इति वृणीष्वेति सैतमेव वरमवृणीत मत्प्रायणा यज्ञाः सन्तु मदुदयना इति तथेति तस्मादादित्यश्चरुः प्रायणीयो भवत्यादित्य उद-यनीयो वरवृतो ह्यस्या अथो एतं वरमवृणीत मयैव प्राचीं दिशम्प्रजानाथाग्निना दक्षिणां सोमेन प्रतीचीं सवित्रोदीचीमिति पथ्यां यजति यत्पथ्यां यजति तस्मादसौ पुर उदेति पश्चास्तमेति पथ्यां ह्येषोऽनुसंचरत्यग्निं यजति यदग्निं यजति तस्माद्दक्षिणतोऽग्र ओषधयः पच्यमाना आयन्त्याग्नेय्यो ह्योषधयः सोमं यजति यत्सोमं यजति तस्मात्प्रतीच्योऽप्यापो बह्व्यः स्यन्दन्ते सौम्या ह्यापः ११ सवितारम्यजति यत्सवितारं यजति तस्मादुत्तरतः पश्चादयम्भूयिष्ठम्पवमानः पवते सवितृप्रसूतो ह्येष एतत्पवत उत्तमामदितिं यजति यदुत्तमामदितिं यजति तस्मादसाविमां वृष्ट्याभ्युनत्त्यभिजिघ्रति पञ्च देवता यजति पाङ्क्तो यज्ञः सर्वा दिशः कल्पन्ते कल्पते यज्ञोऽपि तस्यै जनतायै कल्पते यत्रैवं विद्वान्होता भवति ७

devivx" kLpÉytVy; Ty;üSt;" kLpm;n; anu mnuãyivx" kLpNt it sv;R ivx" kLpNte kLpte yDoip tSyw jnt;yw kLpte y]wv' ivÃ;Nhot; .vit SvâSt n" pQy;su /Nv¾SvTyNv;h SvSTyPsu vOjne SvvRit SvâSt n" pu]ÕqeWu yoinWu SvâSt r;ye m¨to d/;tneit m¨to vw dev;n;' ivxSt; Evwt´Dmu%ecIKlOpTsvwRXzNdoÉ.yRjeidTy;ó" svwRvwR zNdoÉ.ár; dev;" Svg| lokmjy'Stqwvwt´jm;n" svwRXzNdoÉ.ár; Svg| lokù jyit SvâSt n" pQy;su /Nvsu SvâStár²õ p[pqe ÅeÏ¼it pQy;y;" SvSte²S]-·.;v¦e ny supq; r;ye aSm;n; dev;n;mip pNq;mgNmeTy¦e²S]·.* Tv' som p[ Écikto mnIW; y; te /;m;in idiv y; pOÉqVy;Émit somSy i]·-.;v; ivdev' sTpit' y m; iv; j;t;nIit sivtug;Ry} y* su];m;-,MpOÉqvI' ´;mnehsMmhImU Wu m;tr' suv[t;n;ÉmTyidtejRgTy;vet;in v;v sv;RÉ, zNd;'És g;y]' ]w·.' j;gtmNvNy;Nyet;in ih yDe p[tm;Émv i£-

devavifaH kalpayitavyA ityAhustAH kalpamAnA anu manuSyavifaH kalpanta iti sarvA vifaH kalpante kalpate yajxo'pi tasyai janatAyai kalpate yatraivaM vidvAnhotA bhavati svasti naH pathyAsu dhanvasvityanvAha svastyapsu vqjane svarvati svasti naH putrakqtheSu yoniSu svasti rAye maruto dadhAtaneti maruto vai devAnAM vifastA evaitadyajxamukhe'cIkl\qpatsarvaifchandobhiryajedityAhuH sarvairvai chandobhiriSTvA devAH svargaM lokamajayaMstathaivaitadyajamAnaH sarvaifchandobhiriSTvA svargaM lokaM jayati svasti naH pathyAsu dhanvasu svastiriddhi prapathe freSTheti pathyAyAH svastestri-STubhAvagne naya supathA rAye asmAnA devAnAmapi panthAmaganmetyagnestriSTubhau tvaM soma pra cikito manISA yA te dhAmAni divi yA pqthivyAmiti somasya triSTa-?ubhAvA vifvadevaM satpatiM ya imA vifvA jAtAnIti saviturgAya tr?yau sutrAmA-NampqthivIM dyAmanehasammahImU Su mAtaraM suvratAnAmityaditerjagatyAvetAni vAva sarvANi chandAMsi gAyatraM traiSTubhaM jAgatamanvanyAnyetAni hi yajxe pratamAmiva kri-

devavifaH kalpayitavyA ityAhustAH kalpamAnA anu manuSyavifaH kalpanta iti sarvA vifaH kalpante kalpate yajxo'pi tasyai janatAyai kalpate yatraivaM vidvAnhotA bhavati svasti naH pathyAsu dhanvasvityanvAha svastyapsu vqjane svarvati svasti naH putrakqtheSu yoniSu svasti rAye maruto dadhAtaneti maruto vai devAnAM vifastA evaitadyajxamukhe'cIk\patsarvaifchandobhiryajedityAhuH sarvairvai chandobhiriSTvA devAH svargaM lokamajayaMstathaivaitadyajamAnaH sarvaifchandobhiriSTvA svargaM lokaM jayati svasti naH pathyAsu dhanvasu svastiriddhi prapathe freSTheti pathyAyAH svastestri-STubhAvagne naya supathA rAye asmAnA devAnAmapi panthAmaganmetyagnestriSTubhau tvaM soma pra cikito manISA yA te dhAmAni divi yA pqthivyAmiti somasya triSTa-bhuA!vA vifvadevaM satpatiM ya imA vifvA jAtAnIti saviturgAyatr! yau sutrAmA-NampqthivIM dyAmanehasammahImU Su mAtaraM suvratAnAmityaditerjagatyAvetAni vAva sarvANi chandAMsi gAyatraM traiSTubhaM jAgatamanvanyAnyetAni hi yajxe pratamAmiva kri-

देवविशः कल्पयितव्या इत्याहुस्ताः कल्पमाना अनु मनुष्यविशः कल्पन्त इति सर्वा विशः कल्पन्ते कल्पते यज्ञोऽपि तस्यै जनतायै कल्पते यत्रैवं विद्वान्होता भवति स्वस्ति नः पथ्यासु धन्वस्वित्यन्वाह स्वस्त्यप्सु वृजने स्वर्वति स्वस्ति नः पुत्रकृथेषु योनिषु स्वस्ति राये मरुतो दधातनेति मरुतो वै देवानां विशस्ता एवैतद्यज्ञमुखेऽचीक्लृपत्सर्वैश्छन्दोभिर्यजेदित्याहुः सर्वैर्वै छन्दोभिरिष्ट्वा देवाः स्वर्गं लोकमजयंस्तथैवैतद्यजमानः सर्वैश्छन्दोभिरिष्ट्वा स्वर्गं लोकं जयति स्वस्ति नः पथ्यासु धन्वसु स्वस्तिरिद्धि प्रपथे श्रेष्ठेति पथ्यायाः स्वस्तेस्त्रि-ष्टुभावग्ने नय सुपथा राये अस्माना देवानामपि पन्थामगन्मेत्यग्नेस्त्रिष्टुभौ त्वं सोम प्र चिकितो मनीषा या ते धामानि दिवि या पृथिव्यामिति सोमस्य त्रिष्ट-?ुभावा विश्वदेवं सत्पतिं य इमा विश्वा जातानीति सवितुर्गाय त्र्?यौ सुत्रामा-णम्पृथिवीं द्यामनेहसम्महीमू षु मातरं सुव्रतानामित्यदितेर्जगत्यावेतानि वाव सर्वाणि छन्दांसि गायत्रं त्रैष्टुभं जागतमन्वन्यान्येतानि हि यज्ञे प्रतमामिव क्रि-

देवविशः कल्पयितव्या इत्याहुस्ताः कल्पमाना अनु मनुष्यविशः कल्पन्त इति सर्वा विशः कल्पन्ते कल्पते यज्ञोऽपि तस्यै जनतायै कल्पते यत्रैवं विद्वान्होता भवति स्वस्ति नः पथ्यासु धन्वस्वित्यन्वाह स्वस्त्यप्सु वृजने स्वर्वति स्वस्ति नः पुत्रकृथेषु योनिषु स्वस्ति राये मरुतो दधातनेति मरुतो वै देवानां विशस्ता एवैतद्यज्ञमुखेऽचीकॢपत्सर्वैश्छन्दोभिर्यजेदित्याहुः सर्वैर्वै छन्दोभिरिष्ट्वा देवाः स्वर्गं लोकमजयंस्तथैवैतद्यजमानः सर्वैश्छन्दोभिरिष्ट्वा स्वर्गं लोकं जयति स्वस्ति नः पथ्यासु धन्वसु स्वस्तिरिद्धि प्रपथे श्रेष्ठेति पथ्यायाः स्वस्तेस्त्रि-ष्टुभावग्ने नय सुपथा राये अस्माना देवानामपि पन्थामगन्मेत्यग्नेस्त्रिष्टुभौ त्वं सोम प्र चिकितो मनीषा या ते धामानि दिवि या पृथिव्यामिति सोमस्य त्रिष्ट-भुआ!वा विश्वदेवं सत्पतिं य इमा विश्वा जातानीति सवितुर्गायत्र्! यौ सुत्रामा-णम्पृथिवीं द्यामनेहसम्महीमू षु मातरं सुव्रतानामित्यदितेर्जगत्यावेतानि वाव सर्वाणि छन्दांसि गायत्रं त्रैष्टुभं जागतमन्वन्यान्येतानि हि यज्ञे प्रतमामिव क्रि-

t; v; Et;" p[vTyo netOmTy" pÉqmTy" SvâStmTy EtSy hivWo y;-Jy;nuv;Ky; Et;É.v;R ; dev;" Svg| lokmjy'Stqwvwt´jm;n Et;-É.ár; Svg| lokù jyit t;su pdmâSt SvâSt r;ye m¨to d/;tneit m¨to h vw devivxoNtár=.;jn;Ste>yo h yoinve´ Svg| lokmetIr; hwn' in v roõoivR v; mÉqto" s ad;h SvâSt r;ye m¨to d/;tneit tMm¨Îo deviv@±>yo yjm;n' invedyit n h v; EnMm¨to devivx" Svg| lokù yNt' in¨N/te n ivmQnte SvâSt hwnmTyjR²Nt Svg| lokmÉ. y Ev' ved ivr;j;vetSy hivW" ¾Sv·Õt" s'y;Jye Sy;t;' ye ]yâS]'xd=re sedÉ¦r¦I\ rTySTvNy;NsedÉ¦yoR vnuãyto inp;tITyete ivr;@±>y;' v; ; dev;" Svg| lokmjy'Stqwvwt´jm;no ivr;@±>y;Ém; Svg| lokù jyit te ]yâS]'xd=re .vtS]yâS]'xÃw dev; a·* vsv Ek;dx ¨{ ; Ã;dx;idTy;" p[j;pit vW$(k;r tTp[qme yDmu%e devt; a=r.;j"

tA vA etAH pravatyo netqmatyaH pathimatyaH svastimatya etasya haviSo yA-jyAnuvAkyA etAbhirvA iSTvA devAH svargaM lokamajayaMstathaivaitadyajamAna etA-bhiriSTvA svargaM lokaM jayati tAsu padamasti svasti rAye maruto dadhAtaneti maruto ha vai devavifo'ntarikSabhAjanAstebhyo ha yo'nivedya svargaM lokametIfvarA hainaM ni va roddhorvi vA mathitoH sa adAha svasti rAye maruto dadhAtaneti tammarudbhyo devaviDbhyo yajamAnaM nivedayati na ha vA enammaruto devavifaH svargaM lokaM yantaM nirundhate na vimathnate svasti hainamatyarjanti svargaM lokamabhi ya evaM veda virAjAvetasya haviSaH sviSTakqtaH saMyAjye syAtAM ye trayastriMfadakSare sedagniragnIMM ratyastvanyAnsedagniryo vanuSyato nipAtItyete virADbhyAM vA iSTvA devAH svargaM lokamajayaMstathaivaitadyajamAno virADbhyAmiSTvA svargaM lokaM jayati te trayastriMfadakSare bhavatastrayastriMfadvai devA aSTau vasava ekAdafa rudra ?A dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafca tatprathame yajxamukhe devatA akSarabhAjaH

tA vA etAH pravatyo netqmatyaH pathimatyaH svastimatya etasya haviSo yA-jyAnuvAkyA etAbhirvA iSTvA devAH svargaM lokamajayaMstathaivaitadyajamAna etA-bhiriSTvA svargaM lokaM jayati tAsu padamasti svasti rAye maruto dadhAtaneti maruto ha vai devavifo'ntarikSabhAjanAstebhyo ha yo'nivedya svargaM lokametIfvarA hainaM ni va roddhorvi vA mathitoH sa adAha svasti rAye maruto dadhAtaneti tammarudbhyo devaviDbhyo yajamAnaM nivedayati na ha vA enammaruto devavifaH svargaM lokaM yantaM nirundhate na vimathnate svasti hainamatyarjanti svargaM lokamabhi ya evaM veda virAjAvetasya haviSaH sviSTakqtaH saMyAjye syAtAM ye trayastriMfadakSare sedagniragnIMM ratyastvanyAnsedagniryo vanuSyato nipAtItyete virADbhyAM vA iSTvA devAH svargaM lokamajayaMstathaivaitadyajamAno virADbhyAmiSTvA svargaM lokaM jayati te trayastriMfadakSare bhavatastrayastriMfadvai devA aSTau vasava ekAdafa rudrA dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafca tatprathame yajxamukhe devatA akSarabhAjaH

ता वा एताः प्रवत्यो नेतृमत्यः पथिमत्यः स्वस्तिमत्य एतस्य हविषो या-ज्यानुवाक्या एताभिर्वा इष्ट्वा देवाः स्वर्गं लोकमजयंस्तथैवैतद्यजमान एता-भिरिष्ट्वा स्वर्गं लोकं जयति तासु पदमस्ति स्वस्ति राये मरुतो दधातनेति मरुतो ह वै देवविशोऽन्तरिक्षभाजनास्तेभ्यो ह योऽनिवेद्य स्वर्गं लोकमेतीश्वरा हैनं नि व रोद्धोर्वि वा मथितोः स अदाह स्वस्ति राये मरुतो दधातनेति तम्मरुद्भ्यो देवविड्भ्यो यजमानं निवेदयति न ह वा एनम्मरुतो देवविशः स्वर्गं लोकं यन्तं निरुन्धते न विमथ्नते स्वस्ति हैनमत्यर्जन्ति स्वर्गं लोकमभि य एवं वेद विराजावेतस्य हविषः स्विष्टकृतः संयाज्ये स्यातां ये त्रयस्त्रिंशदक्षरे सेदग्निरग्नीँ रत्यस्त्वन्यान्सेदग्निर्यो वनुष्यतो निपातीत्येते विराड्भ्यां वा इष्ट्वा देवाः स्वर्गं लोकमजयंस्तथैवैतद्यजमानो विराड्भ्यामिष्ट्वा स्वर्गं लोकं जयति ते त्रयस्त्रिंशदक्षरे भवतस्त्रयस्त्रिंशद्वै देवा अष्टौ वसव एकादश रुद्र ?ा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्च तत्प्रथमे यज्ञमुखे देवता अक्षरभाजः

ता वा एताः प्रवत्यो नेतृमत्यः पथिमत्यः स्वस्तिमत्य एतस्य हविषो या-ज्यानुवाक्या एताभिर्वा इष्ट्वा देवाः स्वर्गं लोकमजयंस्तथैवैतद्यजमान एता-भिरिष्ट्वा स्वर्गं लोकं जयति तासु पदमस्ति स्वस्ति राये मरुतो दधातनेति मरुतो ह वै देवविशोऽन्तरिक्षभाजनास्तेभ्यो ह योऽनिवेद्य स्वर्गं लोकमेतीश्वरा हैनं नि व रोद्धोर्वि वा मथितोः स अदाह स्वस्ति राये मरुतो दधातनेति तम्मरुद्भ्यो देवविड्भ्यो यजमानं निवेदयति न ह वा एनम्मरुतो देवविशः स्वर्गं लोकं यन्तं निरुन्धते न विमथ्नते स्वस्ति हैनमत्यर्जन्ति स्वर्गं लोकमभि य एवं वेद विराजावेतस्य हविषः स्विष्टकृतः संयाज्ये स्यातां ये त्रयस्त्रिंशदक्षरे सेदग्निरग्नीँ रत्यस्त्वन्यान्सेदग्निर्यो वनुष्यतो निपातीत्येते विराड्भ्यां वा इष्ट्वा देवाः स्वर्गं लोकमजयंस्तथैवैतद्यजमानो विराड्भ्यामिष्ट्वा स्वर्गं लोकं जयति ते त्रयस्त्रिंशदक्षरे भवतस्त्रयस्त्रिंशद्वै देवा अष्टौ वसव एकादश रुद्रा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्च तत्प्रथमे यज्ञमुखे देवता अक्षरभाजः

som;y £¡t;y p[oçm;,;y;nub[UhITy;h;?vyuR.R{ ;dÉ. Åey" p[ehITyNv;h;y' v;v loko .{ StSm;ds;vev lok" Åey;NSvgRmev tLlokù yjm;n' gmyit bOhSpit" purEt; te a®STvit b[÷ vw bOhSpitb[R÷wv;Sm; EtTpurogvmk" n vw b[÷yit vw som;{ ;D a;yto yjm;nSy gOh;" s ydet;mNv;h x;NTywvwn' tCzmyit soSy x;Nto n p[j;' n pxU²NhnStIm;' É/y' ²x=m;,Sy deveit v;¨

somAya krItAya prohyamANAyAnubrUhItyAhAdhvaryurbhadra ?Adabhi freyaH prehItyanvAhAyaM vAva loko bhadra stasmAdasAveva lokaH freyAnsvargameva tallokaM yajamAnaM gamayati bqhaspatiH puraetA te astviti brahma vai bqhaspatirbrahmaivAsmA etatpurogavamakaH na vai brahmaNvadri Syatyathemava sya vara A pqthivyA iti devayajanaM vai varampqthivyai devayajana evainaM tadavasAyayatyAre fatrUnkqNuhi sarvavIra iti dviSantamevAsmai tatpApmAnambhrAtqvyamapabAdhate'dharampAdayati soma yAste mayobhuva iti tqcaM saumyaM gAyatramanvAha some rAjani prohyamANe svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayati sarve nandanti yafasAgatenetyanvAha yafo vai somo rAjA sarvo ha vA etena krIyamANena nandati yafca yajxe lapsyamAno bhavati yafca na sabhAsAhena sakhyA sakhAya ityeSa vai brAhmaNAnAM sabhAsAhaH sakhA yatsomo rAjA kilbiSaspqdityeSa u eva kilbiSaspqdyo vai bhavati yaH freSThatAmafnute sa kilbiSambhavati tasmAdAhurmAnuvoco mA pracArIH kilbiSaM nu mA yAtayanniti pituSaNirityannaM vai pitu dakSiNA vai pitu tAmenena sanotyannasanimevainaM tatkarotyaraM hito bhavati vAjinAyetIndri yaM vai vIryaM vAjinamAjarasaM hAsmai vAjinaM nApachidyate ya evaM vedAgandeva ityanvAhAgato hi sa tarhi bhavatyqtubhirvardhatu kSayamityqtavo vai somasya rAjxo rAjabhrAtaro yathA manuSyasya tairevainaM tatsahAgamayati dadhAtu naH savitA suprajAmiSamityAfiSamAfAste sa naH kSapAbhirahabhifca jinvatvityahAni vA ahAni rAtrayaH kSapA ahorAtrairevAsmA etAmAfiSamAfAste prajAvantaM rayimasme saminvatvityAfiSamevAfAste yA te dhAmAni haviSA yajantItyanvAha tA te vifvA paribhUrastu yajxaM gayasphAnaH prataraNaH suvIra iti gavAM naH sphAvayitA pratArayitaidhItyeva tadAhAvIrahA pra carA soma duryAniti gqhA vai duryA bibhyati vai somAdra ?Ajxa Ayato yajamAnasya gqhAH sa yadetAmanvAha fAntyaivainaM tacchamayati so'sya fAnto na prajAM na pafUnhinastImAM dhiyaM fikSamANasya deveti vAruNya paridadhAti varuNadevatyo vA eSa tAvadyAvadupanaddho yAvatparifritAni prapadyate svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayati fikSamANasya deveti fikSate vA eSa yo yajate kratuM dakSaM varuNa saMfifAdhIti vIryamprajxAnaM varuNa saM fifAdhItyeva tadAha yayAti vifvA duritAtarema sutarmANamadhi nAvaM ruhemeti yajxo vai sutarmA nauH kqSNAjinaM vai sutarmA naurvAgvai sutarmA naurvAcameva tadAruhya tayA svargaM lokamabhi saMtarati tA etA aSTAvanvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA dvAdafa sampadyante dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha yajxasyaiva tadbarsau nahyati sthemne

somAya krItAya prohyamANAyAnubrUhItyAhAdhvaryurbhadrA dabhi freyaH prehItyanvAhAyaM vAva loko bhadra stasmAdasAveva lokaH freyAnsvargameva tallokaM yajamAnaM gamayati bqhaspatiH puraetA te astviti brahma vai bqhaspatirbrahmaivAsmA etatpurogavamakaH na vai brahmaNvadri Syatyathemava sya vara A pqthivyA iti devayajanaM vai varampqthivyai devayajana evainaM tadavasAyayatyAre fatrUnkqNuhi sarvavIra iti dviSantamevAsmai tatpApmAnambhrAtqvyamapabAdhate'dharampAdayati soma yAste mayobhuva iti tqcaM saumyaM gAyatramanvAha some rAjani prohyamANe svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayati sarve nandanti yafasAgatenetyanvAha yafo vai somo rAjA sarvo ha vA etena krIyamANena nandati yafca yajxe lapsyamAno bhavati yafca na sabhAsAhena sakhyA sakhAya ityeSa vai brAhmaNAnAM sabhAsAhaH sakhA yatsomo rAjA kilbiSaspqdityeSa u eva kilbiSaspqdyo vai bhavati yaH freSThatAmafnute sa kilbiSambhavati tasmAdAhurmAnuvoco mA pracArIH kilbiSaM nu mA yAtayanniti pituSaNirityannaM vai pitu dakSiNA vai pitu tAmenena sanotyannasanimevainaM tatkarotyaraM hito bhavati vAjinAyetIndri yaM vai vIryaM vAjinamAjarasaM hAsmai vAjinaM nApachidyate ya evaM vedAgandeva ityanvAhAgato hi sa tarhi bhavatyqtubhirvardhatu kSayamityqtavo vai somasya rAjxo rAjabhrAtaro yathA manuSyasya tairevainaM tatsahAgamayati dadhAtu naH savitA suprajAmiSamityAfiSamAfAste sa naH kSapAbhirahabhifca jinvatvityahAni vA ahAni rAtrayaH kSapA ahorAtrairevAsmA etAmAfiSamAfAste prajAvantaM rayimasme saminvatvityAfiSamevAfAste yA te dhAmAni haviSA yajantItyanvAha tA te vifvA paribhUrastu yajxaM gayasphAnaH prataraNaH suvIra iti gavAM naH sphAvayitA pratArayitaidhItyeva tadAhAvIrahA pra carA soma duryAniti gqhA vai duryA bibhyati vai somAdrA jxa Ayato yajamAnasya gqhAH sa yadetAmanvAha fAntyaivainaM tacchamayati so'sya fAnto na prajAM na pafUnhinastImAM dhiyaM fikSamANasya deveti vAruNya paridadhAti varuNadevatyo vA eSa tAvadyAvadupanaddho yAvatparifritAni prapadyate svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayati fikSamANasya deveti fikSate vA eSa yo yajate kratuM dakSaM varuNa saMfifAdhIti vIryamprajxAnaM varuNa saM fifAdhItyeva tadAha yayAti vifvA duritAtarema sutarmANamadhi nAvaM ruhemeti yajxo vai sutarmA nauH kqSNAjinaM vai sutarmA naurvAgvai sutarmA naurvAcameva tadAruhya tayA svargaM lokamabhi saMtarati tA etA aSTAvanvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA dvAdafa sampadyante dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha yajxasyaiva tadbarsau nahyati sthemne

सोमाय क्रीताय प्रोह्यमाणायानुब्रूहीत्याहाध्वर्युर्भद्र ?ादभि श्रेयः प्रेहीत्यन्वाहायं वाव लोको भद्र स्तस्मादसावेव लोकः श्रेयान्स्वर्गमेव तल्लोकं यजमानं गमयति बृहस्पतिः पुरएता ते अस्त्विति ब्रह्म वै बृहस्पतिर्ब्रह्मैवास्मा एतत्पुरोगवमकः न वै ब्रह्मण्वद्रि ष्यत्यथेमव स्य वर आ पृथिव्या इति देवयजनं वै वरम्पृथिव्यै देवयजन एवैनं तदवसाययत्यारे शत्रून्कृणुहि सर्ववीर इति द्विषन्तमेवास्मै तत्पाप्मानम्भ्रातृव्यमपबाधतेऽधरम्पादयति सोम यास्ते मयोभुव इति तृचं सौम्यं गायत्रमन्वाह सोमे राजनि प्रोह्यमाणे स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयति सर्वे नन्दन्ति यशसागतेनेत्यन्वाह यशो वै सोमो राजा सर्वो ह वा एतेन क्रीयमाणेन नन्दति यश्च यज्ञे लप्स्यमानो भवति यश्च न सभासाहेन सख्या सखाय इत्येष वै ब्राह्मणानां सभासाहः सखा यत्सोमो राजा किल्बिषस्पृदित्येष उ एव किल्बिषस्पृद्यो वै भवति यः श्रेष्ठतामश्नुते स किल्बिषम्भवति तस्मादाहुर्मानुवोचो मा प्रचारीः किल्बिषं नु मा यातयन्निति पितुषणिरित्यन्नं वै पितु दक्षिणा वै पितु तामेनेन सनोत्यन्नसनिमेवैनं तत्करोत्यरं हितो भवति वाजिनायेतीन्द्रि यं वै वीर्यं वाजिनमाजरसं हास्मै वाजिनं नापछिद्यते य एवं वेदागन्देव इत्यन्वाहागतो हि स तर्हि भवत्यृतुभिर्वर्धतु क्षयमित्यृतवो वै सोमस्य राज्ञो राजभ्रातरो यथा मनुष्यस्य तैरेवैनं तत्सहागमयति दधातु नः सविता सुप्रजामिषमित्याशिषमाशास्ते स नः क्षपाभिरहभिश्च जिन्वत्वित्यहानि वा अहानि रात्रयः क्षपा अहोरात्रैरेवास्मा एतामाशिषमाशास्ते प्रजावन्तं रयिमस्मे समिन्वत्वित्याशिषमेवाशास्ते या ते धामानि हविषा यजन्तीत्यन्वाह ता ते विश्वा परिभूरस्तु यज्ञं गयस्फानः प्रतरणः सुवीर इति गवां नः स्फावयिता प्रतारयितैधीत्येव तदाहावीरहा प्र चरा सोम दुर्यानिति गृहा वै दुर्या बिभ्यति वै सोमाद्र ?ाज्ञ आयतो यजमानस्य गृहाः स यदेतामन्वाह शान्त्यैवैनं तच्छमयति सोऽस्य शान्तो न प्रजां न पशून्हिनस्तीमां धियं शिक्षमाणस्य देवेति वारुण्य परिदधाति वरुणदेवत्यो वा एष तावद्यावदुपनद्धो यावत्परिश्रितानि प्रपद्यते स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयति शिक्षमाणस्य देवेति शिक्षते वा एष यो यजते क्रतुं दक्षं वरुण संशिशाधीति वीर्यम्प्रज्ञानं वरुण सं शिशाधीत्येव तदाह ययाति विश्वा दुरितातरेम सुतर्माणमधि नावं रुहेमेति यज्ञो वै सुतर्मा नौः कृष्णाजिनं वै सुतर्मा नौर्वाग्वै सुतर्मा नौर्वाचमेव तदारुह्य तया स्वर्गं लोकमभि संतरति ता एता अष्टावन्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह यज्ञस्यैव तद्बर्सौ नह्यति स्थेम्ने

सोमाय क्रीताय प्रोह्यमाणायानुब्रूहीत्याहाध्वर्युर्भद्रा दभि श्रेयः प्रेहीत्यन्वाहायं वाव लोको भद्र स्तस्मादसावेव लोकः श्रेयान्स्वर्गमेव तल्लोकं यजमानं गमयति बृहस्पतिः पुरएता ते अस्त्विति ब्रह्म वै बृहस्पतिर्ब्रह्मैवास्मा एतत्पुरोगवमकः न वै ब्रह्मण्वद्रि ष्यत्यथेमव स्य वर आ पृथिव्या इति देवयजनं वै वरम्पृथिव्यै देवयजन एवैनं तदवसाययत्यारे शत्रून्कृणुहि सर्ववीर इति द्विषन्तमेवास्मै तत्पाप्मानम्भ्रातृव्यमपबाधतेऽधरम्पादयति सोम यास्ते मयोभुव इति तृचं सौम्यं गायत्रमन्वाह सोमे राजनि प्रोह्यमाणे स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयति सर्वे नन्दन्ति यशसागतेनेत्यन्वाह यशो वै सोमो राजा सर्वो ह वा एतेन क्रीयमाणेन नन्दति यश्च यज्ञे लप्स्यमानो भवति यश्च न सभासाहेन सख्या सखाय इत्येष वै ब्राह्मणानां सभासाहः सखा यत्सोमो राजा किल्बिषस्पृदित्येष उ एव किल्बिषस्पृद्यो वै भवति यः श्रेष्ठतामश्नुते स किल्बिषम्भवति तस्मादाहुर्मानुवोचो मा प्रचारीः किल्बिषं नु मा यातयन्निति पितुषणिरित्यन्नं वै पितु दक्षिणा वै पितु तामेनेन सनोत्यन्नसनिमेवैनं तत्करोत्यरं हितो भवति वाजिनायेतीन्द्रि यं वै वीर्यं वाजिनमाजरसं हास्मै वाजिनं नापछिद्यते य एवं वेदागन्देव इत्यन्वाहागतो हि स तर्हि भवत्यृतुभिर्वर्धतु क्षयमित्यृतवो वै सोमस्य राज्ञो राजभ्रातरो यथा मनुष्यस्य तैरेवैनं तत्सहागमयति दधातु नः सविता सुप्रजामिषमित्याशिषमाशास्ते स नः क्षपाभिरहभिश्च जिन्वत्वित्यहानि वा अहानि रात्रयः क्षपा अहोरात्रैरेवास्मा एतामाशिषमाशास्ते प्रजावन्तं रयिमस्मे समिन्वत्वित्याशिषमेवाशास्ते या ते धामानि हविषा यजन्तीत्यन्वाह ता ते विश्वा परिभूरस्तु यज्ञं गयस्फानः प्रतरणः सुवीर इति गवां नः स्फावयिता प्रतारयितैधीत्येव तदाहावीरहा प्र चरा सोम दुर्यानिति गृहा वै दुर्या बिभ्यति वै सोमाद्रा ज्ञ आयतो यजमानस्य गृहाः स यदेतामन्वाह शान्त्यैवैनं तच्छमयति सोऽस्य शान्तो न प्रजां न पशून्हिनस्तीमां धियं शिक्षमाणस्य देवेति वारुण्य परिदधाति वरुणदेवत्यो वा एष तावद्यावदुपनद्धो यावत्परिश्रितानि प्रपद्यते स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयति शिक्षमाणस्य देवेति शिक्षते वा एष यो यजते क्रतुं दक्षं वरुण संशिशाधीति वीर्यम्प्रज्ञानं वरुण सं शिशाधीत्येव तदाह ययाति विश्वा दुरितातरेम सुतर्माणमधि नावं रुहेमेति यज्ञो वै सुतर्मा नौः कृष्णाजिनं वै सुतर्मा नौर्वाग्वै सुतर्मा नौर्वाचमेव तदारुह्य तया स्वर्गं लोकमभि संतरति ता एता अष्टावन्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह यज्ञस्यैव तद्बर्सौ नह्यति स्थेम्ने

hivr;itQy' in¨Pyte some r;jNy;gte somo vw r;j; yjm;nSy gOh;n;gzit tSm; Etõivr;itQy' in¨Pyte td;itQySy;itQyTv' nvkp;lo .vit nv vw p[;,;" p[;,;n;' KlO¢äw p[;,;n;Mp[itp[D;Tyw vwã,vo .vit ivã,uvwR yD" Svywvwn' t¶¼vty; Sven zNds; sm/Ryit sv;RÉ, v;v zNd;'És c pOÏ;in c som' r;j;n' £¡tmNv;y²Nt y;vNt" %lu vw r;j;nmnuy²Nt te>y" sveR>y a;itQy' i£yteÉ¦MmNq²Nt some r;jNy;gte t´qwv;do mnuãyr;j a;gteNyâSmNv;hRTyu=;,' v; veht' v; =dNt

havirAtithyaM nirupyate some rAjanyAgate somo vai rAjA yajamAnasya gqhAnAgachati tasmA etaddhavirAtithyaM nirupyate tadAtithyasyAtithyatvaM navakapAlo bhavati nava vai prANAH prANAnAM kl\qptyai prANAnAmpratiprajxAtyai vaiSNavo bhavati viSNurvai yajxaH svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayati sarvANi vAva chandAMsi ca pqSThAni ca somaM rAjAnaM krItamanvAyanti yAvantaH khalu vai rAjAnamanuyanti tebhyaH sarvebhya AtithyaM kriyate'gnimmanthanti some rAjanyAgate tadyathaivAdo manuSyarAja Agate'nyasminvArhatyukSANaM vA vehataM vA kSadanta

havirAtithyaM nirupyate some rAjanyAgate somo vai rAjA yajamAnasya gqhAnAgachati tasmA etaddhavirAtithyaM nirupyate tadAtithyasyAtithyatvaM navakapAlo bhavati nava vai prANAH prANAnAM k\ptyai prANAnAmpratiprajxAtyai vaiSNavo bhavati viSNurvai yajxaH svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayati sarvANi vAva chandAMsi ca pqSThAni ca somaM rAjAnaM krItamanvAyanti yAvantaH khalu vai rAjAnamanuyanti tebhyaH sarvebhya AtithyaM kriyate'gnimmanthanti some rAjanyAgate tadyathaivAdo manuSyarAja Agate'nyasminvArhatyukSANaM vA vehataM vA kSadanta

हविरातिथ्यं निरुप्यते सोमे राजन्यागते सोमो वै राजा यजमानस्य गृहानागछति तस्मा एतद्धविरातिथ्यं निरुप्यते तदातिथ्यस्यातिथ्यत्वं नवकपालो भवति नव वै प्राणाः प्राणानां क्लृप्त्यै प्राणानाम्प्रतिप्रज्ञात्यै वैष्णवो भवति विष्णुर्वै यज्ञः स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयति सर्वाणि वाव छन्दांसि च पृष्ठानि च सोमं राजानं क्रीतमन्वायन्ति यावन्तः खलु वै राजानमनुयन्ति तेभ्यः सर्वेभ्य आतिथ्यं क्रियतेऽग्निम्मन्थन्ति सोमे राजन्यागते तद्यथैवादो मनुष्यराज आगतेऽन्यस्मिन्वार्हत्युक्षाणं वा वेहतं वा क्षदन्त

हविरातिथ्यं निरुप्यते सोमे राजन्यागते सोमो वै राजा यजमानस्य गृहानागछति तस्मा एतद्धविरातिथ्यं निरुप्यते तदातिथ्यस्यातिथ्यत्वं नवकपालो भवति नव वै प्राणाः प्राणानां कॢप्त्यै प्राणानाम्प्रतिप्रज्ञात्यै वैष्णवो भवति विष्णुर्वै यज्ञः स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयति सर्वाणि वाव छन्दांसि च पृष्ठानि च सोमं राजानं क्रीतमन्वायन्ति यावन्तः खलु वै राजानमनुयन्ति तेभ्यः सर्वेभ्य आतिथ्यं क्रियतेऽग्निम्मन्थन्ति सोमे राजन्यागते तद्यथैवादो मनुष्यराज आगतेऽन्यस्मिन्वार्हत्युक्षाणं वा वेहतं वा क्षदन्त

a¦ye mQym;n;y;nub[UhITy;h;?vyuRrÉ. Tv; dev; sivtárit s;iv]ImNv;h td;üyRd¦ye mQym;n;y;nu v;c;h;q kSm;Ts;iv]ImNv;heit sivt; vw p[sv;n;mIxe sivtOp[sUt; Evwn' tNmNq²Nt tSm;Ts;iv]ImNv;h mhI ´*" pOÉqvI c n it ´;v;pOÉqvIy;mNv;h td;üyRd¦ye mQym;n;y;nu v;-c;h;q kSm;¶ä;v;pOÉqvIy;mNv;heit ´;v;pOÉqvI>y;' v; Et' j;t' dev;" pyRgOðÖSt;>y;mev;´;ip párgOhItStSm;¶ä;v;pOÉqvIy;mNv;h Tv;m¦e puãkr;d/Iit tOcm;¦ey' g;y]mNv;h;¦* mQym;ne Svywvwn' t¶¼vty; Sven zNds; sm/RyTyqv;R inrmNqteit åpsmOõ' EtÃw yDSy smOõ' y{ UpsmOõ' yTkmR i£ym;,mOgÉ.vdit s yid n j;yet yid Écr' j;yet r;=oßäo g;y} yonUCy; a¦e h'És Nyi],ÉmTyet; r=s;mphTyw r=;'És v; En' tç;Rl.Nte yihR n j;yte yihR Écr' j;yte s y´ekSy;mev;nUÿ_;y;' j;yet yid Ãyorqo t b[uvNtu jNtv it j;t;y j;tvtImÉ.åp;-mnub[Uy;´´DeÉ.åp' tTsmOõ a; y' hSte n %;idnÉmit hSt;>y;' ç¼n mNq²Nt ²xx' j;tÉmit ²xxuárv v; EW p[qmj;to ydÉ¦nR Éb.[it ivx;mÉ¦' Sv?vrÉmit yÃw dev;n;' neit tdeW;moÉmit p[ dev' devvItye .rt; vsuivÿmÉmit p[iîym;,;y;É.åp; y´DeÉ.åp' tTsmOõm;Sve yon* in WIdâTvTyeW h v; aSy Svo yoinyRdÉ¦r¦er; j;t' j;tvedsIit j;t tro j;tved; tr" ip[y' ²xxIt;itÉqÉmTyeW h v; aSy ip[yo-itÉqyRdÉ¦r¦e" Syon a; gOhi¢Émit x;NTy;mevwn' t¶/;TyÉ¦n;É¦" sÉm?yte kivgORhpityuRv; hVyv;d(ju×;Sy TyÉ.åp; y´DeÉ.åp' tTsmOõ' Tv' ç¦e aÉ¦n; ivp[o ivp[e, sNsteit ivp[ tro ivp[

agnaye mathyamAnAyAnubrUhItyAhAdhvaryurabhi tvA devA savitariti sAvitrImanvAha tadAhuryadagnaye mathyamAnAyAnu vAcAhAtha kasmAtsAvitrImanvAheti savitA vai prasavAnAmIfe savitqprasUtA evainaM tanmanthanti tasmAtsAvitrImanvAha mahI dyauH pqthivI ca na iti dyAvApqthivIyAmanvAha tadAhuryadagnaye mathyamAnAyAnu vA-cAhAtha kasmAddyAvApqthivIyAmanvAheti dyAvApqthivIbhyAM vA etaM jAtaM devAH paryagqhNaMstAbhyAmevAdyApi parigqhItastasmAddyAvApqthivIyAmanvAha tvAmagne puSkarAdadhIti tqcamAgneyaM gAyatramanvAhAgnau mathyamAne svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayatyatharvA niramanthateti rUpasamqddhaM etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati sa yadi na jAyeta yadi ciraM jAyeta rAkSoghnyo gAya tr?yo'nUcyA agne haMsi nyatriNamityetA rakSasAmapahatyai rakSAMsi vA enaM tarhyAlabhante yarhi na jAyate yarhi ciraM jAyate sa yadyekasyAmevAnUktAyAM jAyeta yadi dvayoratho ta bruvantu jantava iti jAtAya jAtavatImabhirUpA-manubrUyAdyadyajxe'bhirUpaM tatsamqddha A yaM haste na khAdinamiti hastAbhyAM hyena manthanti fifuM jAtamiti fifuriva vA eSa prathamajAto yadagnirna bibhrati vifAmagniM svadhvaramiti yadvai devAnAM neti tadeSAmomiti pra devaM devavItaye bharatA vasuvittamamiti prahriyamANAyAbhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamAsve yonau ni SIdatvityeSa ha vA asya svo yoniryadagniragnerA jAtaM jAtavedasIti jAta itaro jAtavedA itaraH priyaM fifItAtithimityeSa ha vA asya priyo-'tithiryadagniragneH syona A gqhaptimiti fAntyAmevainaM taddadhAtyagninAgniH samidhyate kavirgqhapatiryuvA havyavAdjuhvAsya ityabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM tvaM hyagne agninA vipro vipreNa sansateti vipra itaro vipra

agnaye mathyamAnAyAnubrUhItyAhAdhvaryurabhi tvA devA savitariti sAvitrImanvAha tadAhuryadagnaye mathyamAnAyAnu vAcAhAtha kasmAtsAvitrImanvAheti savitA vai prasavAnAmIfe savitqprasUtA evainaM tanmanthanti tasmAtsAvitrImanvAha mahI dyauH pqthivI ca na iti dyAvApqthivIyAmanvAha tadAhuryadagnaye mathyamAnAyAnu vA-cAhAtha kasmAddyAvApqthivIyAmanvAheti dyAvApqthivIbhyAM vA etaM jAtaM devAH paryagqhNaMstAbhyAmevAdyApi parigqhItastasmAddyAvApqthivIyAmanvAha tvAmagne puSkarAdadhIti tqcamAgneyaM gAyatramanvAhAgnau mathyamAne svayaivainaM taddevatayA svena chandasA samardhayatyatharvA niramanthateti rUpasamqddhaM etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati sa yadi na jAyeta yadi ciraM jAyeta rAkSoghnyo gAyatr! yo'nUcyA agne haMsi nyatriNamityetA rakSasAmapahatyai rakSAMsi vA enaM tarhyAlabhante yarhi na jAyate yarhi ciraM jAyate sa yadyekasyAmevAnUktAyAM jAyeta yadi dvayoratho ta bruvantu jantava iti jAtAya jAtavatImabhirUpA-manubrUyAdyadyajxe'bhirUpaM tatsamqddha A yaM haste na khAdinamiti hastAbhyAM hyena manthanti fifuM jAtamiti fifuriva vA eSa prathamajAto yadagnirna bibhrati vifAmagniM svadhvaramiti yadvai devAnAM neti tadeSAmomiti pra devaM devavItaye bharatA vasuvittamamiti prahriyamANAyAbhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamAsve yonau ni SIdatvityeSa ha vA asya svo yoniryadagniragnerA jAtaM jAtavedasIti jAta itaro jAtavedA itaraH priyaM fifItAtithimityeSa ha vA asya priyo-'tithiryadagniragneH syona A gqhaptimiti fAntyAmevainaM taddadhAtyagninAgniH samidhyate kavirgqhapatiryuvA havyavAdjuhvAsya ityabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM tvaM hyagne agninA vipro vipreNa sansateti vipra itaro vipra

अग्नये मथ्यमानायानुब्रूहीत्याहाध्वर्युरभि त्वा देवा सवितरिति सावित्रीमन्वाह तदाहुर्यदग्नये मथ्यमानायानु वाचाहाथ कस्मात्सावित्रीमन्वाहेति सविता वै प्रसवानामीशे सवितृप्रसूता एवैनं तन्मन्थन्ति तस्मात्सावित्रीमन्वाह मही द्यौः पृथिवी च न इति द्यावापृथिवीयामन्वाह तदाहुर्यदग्नये मथ्यमानायानु वा-चाहाथ कस्माद्द्यावापृथिवीयामन्वाहेति द्यावापृथिवीभ्यां वा एतं जातं देवाः पर्यगृह्णंस्ताभ्यामेवाद्यापि परिगृहीतस्तस्माद्द्यावापृथिवीयामन्वाह त्वामग्ने पुष्करादधीति तृचमाग्नेयं गायत्रमन्वाहाग्नौ मथ्यमाने स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयत्यथर्वा निरमन्थतेति रूपसमृद्धं एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति स यदि न जायेत यदि चिरं जायेत राक्षोघ्न्यो गाय त्र्?योऽनूच्या अग्ने हंसि न्यत्रिणमित्येता रक्षसामपहत्यै रक्षांसि वा एनं तर्ह्यालभन्ते यर्हि न जायते यर्हि चिरं जायते स यद्येकस्यामेवानूक्तायां जायेत यदि द्वयोरथो त ब्रुवन्तु जन्तव इति जाताय जातवतीमभिरूपा-मनुब्रूयाद्यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्ध आ यं हस्ते न खादिनमिति हस्ताभ्यां ह्येन मन्थन्ति शिशुं जातमिति शिशुरिव वा एष प्रथमजातो यदग्निर्न बिभ्रति विशामग्निं स्वध्वरमिति यद्वै देवानां नेति तदेषामोमिति प्र देवं देववीतये भरता वसुवित्तममिति प्रह्रियमाणायाभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धमास्वे योनौ नि षीदत्वित्येष ह वा अस्य स्वो योनिर्यदग्निरग्नेरा जातं जातवेदसीति जात इतरो जातवेदा इतरः प्रियं शिशीतातिथिमित्येष ह वा अस्य प्रियो-ऽतिथिर्यदग्निरग्नेः स्योन आ गृहप्तिमिति शान्त्यामेवैनं तद्दधात्यग्निनाग्निः समिध्यते कविर्गृहपतिर्युवा हव्यवाद्जुह्वास्य इत्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धं त्वं ह्यग्ने अग्निना विप्रो विप्रेण सन्सतेति विप्र इतरो विप्र

अग्नये मथ्यमानायानुब्रूहीत्याहाध्वर्युरभि त्वा देवा सवितरिति सावित्रीमन्वाह तदाहुर्यदग्नये मथ्यमानायानु वाचाहाथ कस्मात्सावित्रीमन्वाहेति सविता वै प्रसवानामीशे सवितृप्रसूता एवैनं तन्मन्थन्ति तस्मात्सावित्रीमन्वाह मही द्यौः पृथिवी च न इति द्यावापृथिवीयामन्वाह तदाहुर्यदग्नये मथ्यमानायानु वा-चाहाथ कस्माद्द्यावापृथिवीयामन्वाहेति द्यावापृथिवीभ्यां वा एतं जातं देवाः पर्यगृह्णंस्ताभ्यामेवाद्यापि परिगृहीतस्तस्माद्द्यावापृथिवीयामन्वाह त्वामग्ने पुष्करादधीति तृचमाग्नेयं गायत्रमन्वाहाग्नौ मथ्यमाने स्वयैवैनं तद्देवतया स्वेन छन्दसा समर्धयत्यथर्वा निरमन्थतेति रूपसमृद्धं एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति स यदि न जायेत यदि चिरं जायेत राक्षोघ्न्यो गायत्र्! योऽनूच्या अग्ने हंसि न्यत्रिणमित्येता रक्षसामपहत्यै रक्षांसि वा एनं तर्ह्यालभन्ते यर्हि न जायते यर्हि चिरं जायते स यद्येकस्यामेवानूक्तायां जायेत यदि द्वयोरथो त ब्रुवन्तु जन्तव इति जाताय जातवतीमभिरूपा-मनुब्रूयाद्यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्ध आ यं हस्ते न खादिनमिति हस्ताभ्यां ह्येन मन्थन्ति शिशुं जातमिति शिशुरिव वा एष प्रथमजातो यदग्निर्न बिभ्रति विशामग्निं स्वध्वरमिति यद्वै देवानां नेति तदेषामोमिति प्र देवं देववीतये भरता वसुवित्तममिति प्रह्रियमाणायाभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धमास्वे योनौ नि षीदत्वित्येष ह वा अस्य स्वो योनिर्यदग्निरग्नेरा जातं जातवेदसीति जात इतरो जातवेदा इतरः प्रियं शिशीतातिथिमित्येष ह वा अस्य प्रियो-ऽतिथिर्यदग्निरग्नेः स्योन आ गृहप्तिमिति शान्त्यामेवैनं तद्दधात्यग्निनाग्निः समिध्यते कविर्गृहपतिर्युवा हव्यवाद्जुह्वास्य इत्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धं त्वं ह्यग्ने अग्निना विप्रो विप्रेण सन्सतेति विप्र इतरो विप्र

" snu tr" sÉ¥tr" s%; s:y; sÉm?ys TyeW h v; aSy Sv" s%; ydÉ¦r¦eStMmjRyNt su£tuMpuroy;v;nm;ÉjWu SveWu =yeWu v;ÉjnÉmit EW h v; aSy Sv" =yo ydÉ¦r¦eyRDen yDmyjNt dev; Tyuÿmy; párd/;it yDen vw t¶¼v; yDmyjNt ydÉ¦n;É¦myjNt te Svg| lokm;y'St;in /m;RÉ, p[qm;Ny;sNte h n;kMmihm;n" scNt y] pUveR s;?y;" s²Nt dev; it zNd;'És vw s;?y; dev;Steg[eÉ¦n;É¦myjNt te Svg| lokm;y¥;id-Ty;wveh;s¥i©rs teg[eÉ¦n;É¦myjNt te Svg| lokm;yNswW; Sv-Gy;RüityRd¦ä;üityRid h v aPyb[;÷,oÿ_o yid du¨ÿ_oÿ_o yjteq hwW;üitgRzTyev dev;¥ p;Pmn; s'sOJyte gzTySy;üitdeRv;¥;Sy;üit" p;Pmn; s'sOJyte y Ev' ved t; Et;S]yodx;Nv;h åpsmOõ; EtÃw yDSy smOõ' y{ UpsmOõ' yTkmR i£ym;,mOgÉ.vdit t;s;' i]" p[qm;mNv;h i]¨ÿm;' t;" s¢dx sMp´Nte s¢dxo vw p[j;pitÃ;Rdx m;s;" ptRvSt;v;Ns'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" p[j;pTy;ytn;É.rev;.I r;Ýoit y Ev' ved i]" p[qm;' i]¨ÿm;mNv;h yDSywv ts*R nçit Sqe»e

?H sanu itaraH sannitaraH sakhA sakhyA samidhyasa ityeSa ha vA asya svaH sakhA yadagniragnestammarjayanta sukratumpuroyAvAnamAjiSu sveSu kSayeSu vAjinamiti eSa ha vA asya svaH kSayo yadagniragneryajxena yajxamayajanta devA ityuttamayA paridadhAti yajxena vai taddevA yajxamayajanta yadagninAgnimayajanta te svargaM lokamAyaMstAni dharmANi prathamAnyAsante ha nAkammahimAnaH sacanta yatra pUrve sAdhyAH santi devA iti chandAMsi vai sAdhyA devAste'gre'gninAgnimayajanta te svargaM lokamAyannAdi-tyAfcaivehAsannazgirasafca te'gre'gninAgnimayajanta te svargaM lokamAyansaiSA sva-rgyAhutiryadagnyAhutiryadi ha va apyabrAhmaNokto yadi duruktokto yajate'tha haiSAhutirgachatyeva devAnna pApmanA saMsqjyate gachatyasyAhutirdevAnnAsyAhutiH pApmanA saMsqjyate ya evaM veda tA etAstrayodafAnvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tAH saptadafa sampadyante saptadafo vai prajApatirdvAdafa mAsAH paxcartavastAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha yajxasyaiva tadbarsau nahyati sthemne

H! sanu itaraH sannitaraH sakhA sakhyA samidhyasa ityeSa ha vA asya svaH sakhA yadagniragnestammarjayanta sukratumpuroyAvAnamAjiSu sveSu kSayeSu vAjinamiti eSa ha vA asya svaH kSayo yadagniragneryajxena yajxamayajanta devA ityuttamayA paridadhAti yajxena vai taddevA yajxamayajanta yadagninAgnimayajanta te svargaM lokamAyaMstAni dharmANi prathamAnyAsante ha nAkammahimAnaH sacanta yatra pUrve sAdhyAH santi devA iti chandAMsi vai sAdhyA devAste'gre'gninAgnimayajanta te svargaM lokamAyannAdi-tyAfcaivehAsannazgirasafca te'gre'gninAgnimayajanta te svargaM lokamAyansaiSA sva-rgyAhutiryadagnyAhutiryadi ha va apyabrAhmaNokto yadi duruktokto yajate'tha haiSAhutirgachatyeva devAnna pApmanA saMsqjyate gachatyasyAhutirdevAnnAsyAhutiH pApmanA saMsqjyate ya evaM veda tA etAstrayodafAnvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tAH saptadafa sampadyante saptadafo vai prajApatirdvAdafa mAsAH paxcartavastAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha yajxasyaiva tadbarsau nahyati sthemne

?ः सनु इतरः सन्नितरः सखा सख्या समिध्यस इत्येष ह वा अस्य स्वः सखा यदग्निरग्नेस्तम्मर्जयन्त सुक्रतुम्पुरोयावानमाजिषु स्वेषु क्षयेषु वाजिनमिति एष ह वा अस्य स्वः क्षयो यदग्निरग्नेर्यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवा इत्युत्तमया परिदधाति यज्ञेन वै तद्देवा यज्ञमयजन्त यदग्निनाग्निमयजन्त ते स्वर्गं लोकमायंस्तानि धर्माणि प्रथमान्यासन्ते ह नाकम्महिमानः सचन्त यत्र पूर्वे साध्याः सन्ति देवा इति छन्दांसि वै साध्या देवास्तेऽग्रेऽग्निनाग्निमयजन्त ते स्वर्गं लोकमायन्नादि-त्याश्चैवेहासन्नङ्गिरसश्च तेऽग्रेऽग्निनाग्निमयजन्त ते स्वर्गं लोकमायन्सैषा स्व-र्ग्याहुतिर्यदग्न्याहुतिर्यदि ह व अप्यब्राह्मणोक्तो यदि दुरुक्तोक्तो यजतेऽथ हैषाहुतिर्गछत्येव देवान्न पाप्मना संसृज्यते गछत्यस्याहुतिर्देवान्नास्याहुतिः पाप्मना संसृज्यते य एवं वेद ता एतास्त्रयोदशान्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ताः सप्तदश सम्पद्यन्ते सप्तदशो वै प्रजापतिर्द्वादश मासाः पञ्चर्तवस्तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह यज्ञस्यैव तद्बर्सौ नह्यति स्थेम्ने

ः! सनु इतरः सन्नितरः सखा सख्या समिध्यस इत्येष ह वा अस्य स्वः सखा यदग्निरग्नेस्तम्मर्जयन्त सुक्रतुम्पुरोयावानमाजिषु स्वेषु क्षयेषु वाजिनमिति एष ह वा अस्य स्वः क्षयो यदग्निरग्नेर्यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवा इत्युत्तमया परिदधाति यज्ञेन वै तद्देवा यज्ञमयजन्त यदग्निनाग्निमयजन्त ते स्वर्गं लोकमायंस्तानि धर्माणि प्रथमान्यासन्ते ह नाकम्महिमानः सचन्त यत्र पूर्वे साध्याः सन्ति देवा इति छन्दांसि वै साध्या देवास्तेऽग्रेऽग्निनाग्निमयजन्त ते स्वर्गं लोकमायन्नादि-त्याश्चैवेहासन्नङ्गिरसश्च तेऽग्रेऽग्निनाग्निमयजन्त ते स्वर्गं लोकमायन्सैषा स्व-र्ग्याहुतिर्यदग्न्याहुतिर्यदि ह व अप्यब्राह्मणोक्तो यदि दुरुक्तोक्तो यजतेऽथ हैषाहुतिर्गछत्येव देवान्न पाप्मना संसृज्यते गछत्यस्याहुतिर्देवान्नास्याहुतिः पाप्मना संसृज्यते य एवं वेद ता एतास्त्रयोदशान्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ताः सप्तदश सम्पद्यन्ते सप्तदशो वै प्रजापतिर्द्वादश मासाः पञ्चर्तवस्तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह यज्ञस्यैव तद्बर्सौ नह्यति स्थेम्ने

sÉm/;É¦' duvSyt; Py;ySv smetu t Ty;Jy.;gyo" puronuv;Kye .vt a;itQyvTy* åpsmOõe EtÃw yDSy smO/' y{ UpsmOõ' yTkmR i£ym;,mOgÉ.vdit swW;¦eYyitÉqmtI n s*My;itÉqmTyâSt yTs*My;itÉqmtI Sy;CzTs; Sy;detævevwW;itÉqmit yd;pInvtI yd; v; aitÉqMpárveivWTy;pIn v vw s tihR .vit tyojuRW;,enwv yjtId' ivã,uivR c£me tdSy ip[ymÉ. p;qo aXy;Émit vwã,Vy* i]pd;mnUCy ctuãpdy; yjit s¢ pd;in .v²Nt ²xro v Et´DSy yd;itQy' s¢ vw xIWRNp[;,;" xIWR¥ev tTp[;,;Nd/;it hot;r' Éc]rqm?vrSy p[p[;y-mÉ¦.RrtSy ê

samidhAgniM duvasyatA pyAyasva sametu ta ityAjyabhAgayoH puronuvAkye bhavata Atithyavatyau rUpasamqddhe etadvai yajxasya samqdhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati saiSAgneyyatithimatI na saumyAtithimatyasti yatsaumyAtithimatI syAcchafvatsA syAdetattvevaiSAtithimati yadApInavatI yadA vA atithimpariveviSatyApIna iva vai sa tarhi bhavati tayorjuSANenaiva yajatIdaM viSNurvi cakrame tadasya priyamabhi pAtho afyAmiti vaiSNavyau tripadAmanUcya catuSpadayA yajati sapta padAni bhavanti firo va etadyajxasya yadAtithyaM sapta vai fIrSanprANAH fIrSanneva tatprANAndadhAti hotAraM citrarathamadhvarasya praprAya-magnirbharatasya fqNva iti sviSTakqtaH saMyAjye bhavata Atithyavatyau rUpasamqddhe etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati triSTubhau bhavataH sendri yatvAye LAntambhavatILAntena vA etena devA arAdhnuvanyadAtithyaM tasmA-diLAntameva kartavyamprayAjAnevAtra yajanti nAnuyAjAnprANA vai prayAjAnu-yAjAste ya ime fIrSanprANAste prayAjA ye'vAxcaste'nuyAjAH sa yo'trAnuyA-jAnyajedyathemAnprANAnAlupya fIrSandhitsettAdqktadatiriktaM tatsamu vA ime prANA vidre ye ceme ye ceme tadyadevAtra prayAjAnyajanti nAnuyAjAMstatra sa kAma upApto

samidhAgniM duvasyatA pyAyasva sametu ta ityAjyabhAgayoH puronuvAkye bhavata Atithyavatyau rUpasamqddhe etadvai yajxasya samqdhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati saiSAgneyyatithimatI na saumyAtithimatyasti yatsaumyAtithimatI syAcchafvatsA syAdetattvevaiSAtithimati yadApInavatI yadA vA atithimpariveviSatyApIna iva vai sa tarhi bhavati tayorjuSANenaiva yajatIdaM viSNurvi cakrame tadasya priyamabhi pAtho afyAmiti vaiSNavyau tripadAmanUcya catuSpadayA yajati sapta padAni bhavanti firo va etadyajxasya yadAtithyaM sapta vai fIrSanprANAH fIrSanneva tatprANAndadhAti hotAraM citrarathamadhvarasya praprAya-magnirbharatasya fqNva iti sviSTakqtaH saMyAjye bhavata Atithyavatyau rUpasamqddhe etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati triSTubhau bhavataH sendri yatvAye [L]AntambhavatI[L]Antena vA etena devA arAdhnuvanyadAtithyaM tasmA-di[L]Antameva kartavyamprayAjAnevAtra yajanti nAnuyAjAnprANA vai prayAjAnu-yAjAste ya ime fIrSanprANAste prayAjA ye'vAxcaste'nuyAjAH sa yo'trAnuyA-jAnyajedyathemAnprANAnAlupya fIrSandhitsettAdqktadatiriktaM tatsamu vA ime prANA vidre ye ceme ye ceme tadyadevAtra prayAjAnyajanti nAnuyAjAMstatra sa kAma upApto

समिधाग्निं दुवस्यता प्यायस्व समेतु त इत्याज्यभागयोः पुरोनुवाक्ये भवत आतिथ्यवत्यौ रूपसमृद्धे एतद्वै यज्ञस्य समृधं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति सैषाग्नेय्यतिथिमती न सौम्यातिथिमत्यस्ति यत्सौम्यातिथिमती स्याच्छश्वत्सा स्यादेतत्त्वेवैषातिथिमति यदापीनवती यदा वा अतिथिम्परिवेविषत्यापीन इव वै स तर्हि भवति तयोर्जुषाणेनैव यजतीदं विष्णुर्वि चक्रमे तदस्य प्रियमभि पाथो अश्यामिति वैष्णव्यौ त्रिपदामनूच्य चतुष्पदया यजति सप्त पदानि भवन्ति शिरो व एतद्यज्ञस्य यदातिथ्यं सप्त वै शीर्षन्प्राणाः शीर्षन्नेव तत्प्राणान्दधाति होतारं चित्ररथमध्वरस्य प्रप्राय-मग्निर्भरतस्य शृण्व इति स्विष्टकृतः संयाज्ये भवत आतिथ्यवत्यौ रूपसमृद्धे एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति त्रिष्टुभौ भवतः सेन्द्रि यत्वाये ळान्तम्भवतीळान्तेन वा एतेन देवा अराध्नुवन्यदातिथ्यं तस्मा-दिळान्तमेव कर्तव्यम्प्रयाजानेवात्र यजन्ति नानुयाजान्प्राणा वै प्रयाजानु-याजास्ते य इमे शीर्षन्प्राणास्ते प्रयाजा येऽवाञ्चस्तेऽनुयाजाः स योऽत्रानुया-जान्यजेद्यथेमान्प्राणानालुप्य शीर्षन्धित्सेत्तादृक्तदतिरिक्तं तत्समु वा इमे प्राणा विद्रे ये चेमे ये चेमे तद्यदेवात्र प्रयाजान्यजन्ति नानुयाजांस्तत्र स काम उपाप्तो

110

mev;o retSyo mU} y" purIãy Tyet;nev;âSm'St¶/;it 20

ime'vAxco retasyo mU tr?yaH purISya ityetAnevAsmiMstaddadhAti 20

ime'vAxco retasyo mUtr! yaH purISya ityetAnevAsmiMstaddadhAti 20

इमेऽवाञ्चो रेतस्यो मू त्र्?यः पुरीष्य इत्येतानेवास्मिंस्तद्दधाति २०

इमेऽवाञ्चो रेतस्यो मूत्र्! यः पुरीष्य इत्येतानेवास्मिंस्तद्दधाति २०

113

g,;n;' Tv; g,pit' hv;mh it b[;÷,SpTyMb[÷ vw bOhSpitb[R÷,wvwnm(t²ºWJyit p[q ySy sp[q n;meit `mRtNv" stnumevwn' tTsåp' kroit rq'trm;j.;r; vÉsÏ" .rÃ;jo bOhd; c£ a¦eárit bOh{ q'trvNtmevwn' tTkroTypXy' Tv; mns; ceikt;nÉmit p[j;v;Np[;j;pTy" p[j;mev;âSm'St¶/;it k; r;/õo];Én; v;Émit nv ivzNdsStdet´DSy;NtSTy' iv=u{ Émv v aNtSTym,Iy v c SqvIy v c tSm;det; ivzNdso .vNTyet;É.h;RÉno" k=Iv;²Np[y' /;mo-p;gzTs prm' lokmjydup;Éno" ip[y' /;m gzit jyit prm' lokù y Ev' ved;.;TyÉ¦¨Ws;mnIkÉmit sUÿ_MpIipv;'smÉn; `mRmz¹TyÉ.åp' y´DeÉ.åp' tTsmOõ' tdu ]w·.' vIy| vw i]·BvIyRmev;âSm'St¶/;it g[;v;,ev tiddq| jreqe it sUÿ_m=I v k,;Rivv n;seveTy©-sm;:y;ymev;âSm'Stid²N{ y;É, d/;it tdu ]w·.' vIy| vw i]·BvIyR-mev;âSm'St¶/;tIÂ¹ ´;v;pOÉqvI pUvRÉcÿy it sUÿ_mÉ¦' `m| su¨c' y;mÉ¥·y TyÉ.åp' y´DeÉ.åp' tTsmOõ' tdu j;gt' j;gt; vw pxv" pxUnev;âSm'St¶/;it y;É.rmum;vt' y;É.rmum;vtÉmTyet;vto h;];É-¬a* k;m;NddOxtuSt;nev;âSm'St¶/;it twrevwn' tTsm/RyTyå¨cduWs" pOâXnrÉg[y it ¨ÉctvtI ¨cmev;âSm'St¶/;it ´uÉ.rÿ_ÚÉ." pár p;tm-Sm;inTyuÿmy; párd/;Tyár·eÉ.rÉn; s*.geÉ." t¥o Ém]o v¨,o m;mh-Nt;midit" ÉsN/u" pOÉqvI ¬t ´*árTyetwrevwn' tTk;mw" sm/RytIit nu

gaNAnAM tvA gaNapatiM havAmaha iti brAhmaNaspatyambrahma vai bqhaspatirbrahmaNaivainamtadbhiSajyati prathafca yasya saprathafca nAmeti gharmatanvaH satanumevainaM tatsarUpaM karoti rathaMtaramAjabhArA vasiSThaH bharadvAjo bqhadA cakre agneriti bqhadra thaMtaravantamevainaM tatkarotyapafyaM tvA manasA cekitAnamiti prajAvAnprAjApatyaH prajAmevAsmiMstaddadhAti kA rAdhaddhotrAfvinA vAmiti nava vichandasastadetadyajxasyAntastyaM vikSudra miva va antastyamaNIya iva ca sthavIya iva ca tasmAdetA vichandaso bhavantyetAbhirhAfvinoH kakSIvAnpriyaM dhAmo-pAgachatsa paramaM lokamajayadupAfvinoH priyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM vedAbhAtyagniruSasAmanIkamiti sUktampIpivAMsamafvinA gharmamachetyabhirUpaM yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM tadu traiSTubhaM vIryaM vai triSTubvIryamevAsmiMstaddadhAti grAvANeva tadidarthaM jarethe iti sUktamakSI iva karNAviva nAsevetyazga-samAkhyAyamevAsmiMstadindri yANi dadhAti tadu traiSTubhaM vIryaM vai triSTubvIrya-mevAsmiMstaddadhAtILe dyAvApqthivI pUrvacittaya iti sUktamagniM gharmaM surucaM yAmanniSTaya ityabhirUpaM yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM tadu jAgataM jAgatA vai pafavaH pafUnevAsmiMstaddadhAti yAbhiramumAvataM yAbhiramumAvatamityetAvato hAtrAfvi-uau kAmAndadqfatustAnevAsmiMstaddadhAti tairevainaM tatsamardhayatyarUrucaduSasaH pqfniragriya iti rucitavatI rucamevAsmiMstaddadhAti dyubhiraktubhiH pari pAtama-smAnityuttamayA paridadhAtyariSTebhirafvinA saubhagebhiH tanno mitro varuNo mAmaha-ntAmaditiH sindhuH pqthivI uta dyaurityetairevainaM tatkAmaiH samardhayatIti nu

gaNAnAM tvA gaNapatiM havAmaha iti brAhmaNaspatyambrahma vai bqhaspatirbrahmaNaivainamtadbhiSajyati prathafca yasya saprathafca nAmeti gharmatanvaH satanumevainaM tatsarUpaM karoti rathaMtaramAjabhArA vasiSThaH bharadvAjo bqhadA cakre agneriti bqhadra thaMtaravantamevainaM tatkarotyapafyaM tvA manasA cekitAnamiti prajAvAnprAjApatyaH prajAmevAsmiMstaddadhAti kA rAdhaddhotrAfvinA vAmiti nava vichandasastadetadyajxasyAntastyaM vikSudra miva va antastyamaNIya iva ca sthavIya iva ca tasmAdetA vichandaso bhavantyetAbhirhAfvinoH kakSIvAnpriyaM dhAmo-pAgachatsa paramaM lokamajayadupAfvinoH priyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM vedAbhAtyagniruSasAmanIkamiti sUktampIpivAMsamafvinA gharmamachetyabhirUpaM yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM tadu traiSTubhaM vIryaM vai triSTubvIryamevAsmiMstaddadhAti grAvANeva tadidarthaM jarethe iti sUktamakSI iva karNAviva nAsevetyazga-samAkhyAyamevAsmiMstadindri yANi dadhAti tadu traiSTubhaM vIryaM vai triSTubvIrya-mevAsmiMstaddadhAtI[L]e dyAvApqthivI pUrvacittaya iti sUktamagniM gharmaM surucaM yAmanniSTaya ityabhirUpaM yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM tadu jAgataM jAgatA vai pafavaH pafUnevAsmiMstaddadhAti yAbhiramumAvataM yAbhiramumAvatamityetAvato hAtrAfvi-uau kAmAndadqfatustAnevAsmiMstaddadhAti tairevainaM tatsamardhayatyarUrucaduSasaH pqfniragriya iti rucitavatI rucamevAsmiMstaddadhAti dyubhiraktubhiH pari pAtama-smAnityuttamayA paridadhAtyariSTebhirafvinA saubhagebhiH tanno mitro varuNo mAmaha-ntAmaditiH sindhuH pqthivI uta dyaurityetairevainaM tatkAmaiH samardhayatIti nu

गणानां त्वा गणपतिं हवामह इति ब्राह्मणस्पत्यम्ब्रह्म वै बृहस्पतिर्ब्रह्मणैवैनम्तद्भिषज्यति प्रथश्च यस्य सप्रथश्च नामेति घर्मतन्वः सतनुमेवैनं तत्सरूपं करोति रथंतरमाजभारा वसिष्ठः भरद्वाजो बृहदा चक्रे अग्नेरिति बृहद्र थंतरवन्तमेवैनं तत्करोत्यपश्यं त्वा मनसा चेकितानमिति प्रजावान्प्राजापत्यः प्रजामेवास्मिंस्तद्दधाति का राधद्धोत्राश्विना वामिति नव विछन्दसस्तदेतद्यज्ञस्यान्तस्त्यं विक्षुद्र मिव व अन्तस्त्यमणीय इव च स्थवीय इव च तस्मादेता विछन्दसो भवन्त्येताभिर्हाश्विनोः कक्षीवान्प्रियं धामो-पागछत्स परमं लोकमजयदुपाश्विनोः प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेदाभात्यग्निरुषसामनीकमिति सूक्तम्पीपिवांसमश्विना घर्ममछेत्यभिरूपं यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धं तदु त्रैष्टुभं वीर्यं वै त्रिष्टुब्वीर्यमेवास्मिंस्तद्दधाति ग्रावाणेव तदिदर्थं जरेथे इति सूक्तमक्षी इव कर्णाविव नासेवेत्यङ्ग-समाख्यायमेवास्मिंस्तदिन्द्रि याणि दधाति तदु त्रैष्टुभं वीर्यं वै त्रिष्टुब्वीर्य-मेवास्मिंस्तद्दधातीळे द्यावापृथिवी पूर्वचित्तय इति सूक्तमग्निं घर्मं सुरुचं यामन्निष्टय इत्यभिरूपं यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धं तदु जागतं जागता वै पशवः पशूनेवास्मिंस्तद्दधाति याभिरमुमावतं याभिरमुमावतमित्येतावतो हात्राश्वि-उऔ कामान्ददृशतुस्तानेवास्मिंस्तद्दधाति तैरेवैनं तत्समर्धयत्यरूरुचदुषसः पृश्निरग्रिय इति रुचितवती रुचमेवास्मिंस्तद्दधाति द्युभिरक्तुभिः परि पातम-स्मानित्युत्तमया परिदधात्यरिष्टेभिरश्विना सौभगेभिः तन्नो मित्रो वरुणो मामह-न्तामदितिः सिन्धुः पृथिवी उत द्यौरित्येतैरेवैनं तत्कामैः समर्धयतीति नु

118

aqoÿrmup ×ye sudu`;' /enumet;' ihûy; vÉv[TSvo ?vR è Wu , èty è?voR n" p;ç'hgSt' `eÉmTq; nm¾Svn TyÉ.åp; y´DeÉ.åp' tTsmOõMp;vk-xoce tv ih =yMprIit .=m;k;Íte üt' hivmR/u hivárN{ tme¦;vXy;m te dev `mR m/umt" iptumto v;jvtoi©rSvto nmSte aStu m; m; ih'sIárit `mRSy .=yit Xyeno n yoin' sdn' É/y; Õtm; yâSmNs¢ v;sv; it s's;´m;n;y;Nv;h hivhRivãmo mih sµ dwVyÉmit ydh-¨Ts;dÉyãyNto .v²Nt sUyvs;ºgvtI ih .Uy; Tyuÿmy; párd/;it tdet¶¼vÉmqun' y«mR" s yo `mRSt¾CzXn' y* xf* t* xf* yopymnI te ÅoÉ,kp;le yTpySt{ etStiddm¦* devyoNy;Mp[jnne ret" ÉsCyteÉ¦vwR devyoin" so¦edeRvyoNy; a;üit>y" sM.vTyOyo yjumRy" s;mmyo vedmyo b[÷myomOtmy" sM.Uy devt; aPyeit y Ev' ved ywv' ivÃ;neten

athottaramupa hvaye sudughAM dhenumetAM hizkqNvatI vasupatnI vasUnAmabhi tvA deva savitaH samI vatsaM na mAtqbhiH saM vatsa iva mAtqbhiryaste stanaH fafayo yo mayobhUrgauramImedanu vatsammiSantaM namasedupa sIdata saMjAnAnA upa sIdannabhijxvA dafabhirvivasvato duhanti saptaikAM samiddho agnirafvinA samiddho agni-rvqSaNAratirdivastadu prayakSatamamasya karma tmanvannabho duhyate ghqtampaya uttiSTha brahmaNaspate'dhukSatpipyuSImiSamupa dra va payasA godhugoSamA sute sixcata friyamA nUnamafvinorqSiH samu tye mahatIrapa ityekaviMfatirabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamudu Sya devaH savitA hiraNyayetyanUthiSThati praitu brahmaNaspatirityanupraiti gandharva itthA padamasya rakSatIti kharamavekSate nAke suparNamupa yatpatantami-tyupavifati tapto vAM gharmo nakSati svahoto bhA pibatamafvineti pUrvAhNe yajatyagne vIhItyanuvaSaTkaroti sviSTakqdbhAjanaM yadusriyAsvAhutaM ghqtampayo sya pibatamafvinetyaparAhNe yajatyagne vIhItyanuvaSaTkaroti sviSTakqdbhAjanaM trayANAM ha vai haviSAM sviSTakqte na samavadyanti somasya gharmasya vAjinasyeti sa yadanu-vaSaTkarotyagnereva sviSTakqto'nantarityai vifvA AfA dakSiNasAditi brahmA japati svAhAkqtaH fucirdeveSu gharmaH samudra ?AdUrmimudiyarti veno dra psaH samudra mabhi yajjigAti sakhe sakhAyamabhyA vavritsvo rdhva U Su Na Utaya Urdhvo naH pAhyaMhagastaM ghemitthA namasvina ityabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhampAvaka-foce tava hi kSayamparIti bhakSamAkAzkSate hutaM havirmadhu havirindra tame'gnAvafyAma te deva gharma madhumataH pitumato vAjavato'zgirasvato namaste astu mA mA hiMsIriti gharmasya bhakSayati fyeno na yoniM sadanaM dhiyA kqtamA yasminsapta vAsavA iti saMsAdyamAnAyAnvAha havirhaviSmo mahi sadma daivyamiti yadaha-rutsAdayiSyanto bhavanti sUyavasAdbhagavatI hi bhUyA ityuttamayA paridadhAti tadetaddevamithunaM yadgharmaH sa yo gharmastacchifnaM yau faphau tau faphau yopayamanI te froNikapAle yatpayastadre tastadidamagnau devayonyAmprajanane retaH sicyate'gnirvai devayoniH so'gnerdevayonyA AhutibhyaH sambhavatyqzmayo yajurmayaH sAmamayo vedamayo brahmamayo'mqtamayaH sambhUya devatA apyeti ya evaM veda yafcaivaM vidvAnetena

athottaramupa hvaye sudughAM dhenumetAM hizkqNvatI vasupatnI vasUnAmabhi tvA deva savitaH samI vatsaM na mAtqbhiH saM vatsa iva mAtqbhiryaste stanaH fafayo yo mayobhUrgauramImedanu vatsammiSantaM namasedupa sIdata saMjAnAnA upa sIdannabhijxvA dafabhirvivasvato duhanti saptaikAM samiddho agnirafvinA samiddho agni-rvqSaNAratirdivastadu prayakSatamamasya karma tmanvannabho duhyate ghqtampaya uttiSTha brahmaNaspate'dhukSatpipyuSImiSamupa dra va payasA godhugoSamA sute sixcata friyamA nUnamafvinorqSiH samu tye mahatIrapa ityekaviMfatirabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamudu Sya devaH savitA hiraNyayetyanUthiSThati praitu brahmaNaspatirityanupraiti gandharva itthA padamasya rakSatIti kharamavekSate nAke suparNamupa yatpatantami-tyupavifati tapto vAM gharmo nakSati svahoto bhA pibatamafvineti pUrvAhNe yajatyagne vIhItyanuvaSaTkaroti sviSTakqdbhAjanaM yadusriyAsvAhutaM ghqtampayo sya pibatamafvinetyaparAhNe yajatyagne vIhItyanuvaSaTkaroti sviSTakqdbhAjanaM trayANAM ha vai haviSAM sviSTakqte na samavadyanti somasya gharmasya vAjinasyeti sa yadanu-vaSaTkarotyagnereva sviSTakqto'nantarityai vifvA AfA dakSiNasAditi brahmA japati svAhAkqtaH fucirdeveSu gharmaH samudrA dUrmimudiyarti veno dra psaH samudra mabhi yajjigAti sakhe sakhAyamabhyA vavritsvo rdhva U Su Na Utaya Urdhvo naH pAhyaMhagastaM ghemitthA namasvina ityabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhampAvaka-foce tava hi kSayamparIti bhakSamAkAzkSate hutaM havirmadhu havirindra tame'gnAvafyAma te deva gharma madhumataH pitumato vAjavato'zgirasvato namaste astu mA mA hiMsIriti gharmasya bhakSayati fyeno na yoniM sadanaM dhiyA kqtamA yasminsapta vAsavA iti saMsAdyamAnAyAnvAha havirhaviSmo mahi sadma daivyamiti yadaha-rutsAdayiSyanto bhavanti sUyavasAdbhagavatI hi bhUyA ityuttamayA paridadhAti tadetaddevamithunaM yadgharmaH sa yo gharmastacchifnaM yau faphau tau faphau yopayamanI te froNikapAle yatpayastadre tastadidamagnau devayonyAmprajanane retaH sicyate'gnirvai devayoniH so'gnerdevayonyA AhutibhyaH sambhavatyqzmayo yajurmayaH sAmamayo vedamayo brahmamayo'mqtamayaH sambhUya devatA apyeti ya evaM veda yafcaivaM vidvAnetena

अथोत्तरमुप ह्वये सुदुघां धेनुमेतां हिङ्कृण्वती वसुपत्नी वसूनामभि त्वा देव सवितः समी वत्सं न मातृभिः सं वत्स इव मातृभिर्यस्ते स्तनः शशयो यो मयोभूर्गौरमीमेदनु वत्सम्मिषन्तं नमसेदुप सीदत संजानाना उप सीदन्नभिज्ञ्वा दशभिर्विवस्वतो दुहन्ति सप्तैकां समिद्धो अग्निरश्विना समिद्धो अग्नि-र्वृषणारतिर्दिवस्तदु प्रयक्षतममस्य कर्म त्मन्वन्नभो दुह्यते घृतम्पय उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पतेऽधुक्षत्पिप्युषीमिषमुप द्र व पयसा गोधुगोषमा सुते सिञ्चत श्रियमा नूनमश्विनोरृषिः समु त्ये महतीरप इत्येकविंशतिरभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धमुदु ष्य देवः सविता हिरण्ययेत्यनूथिष्ठति प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरित्यनुप्रैति गन्धर्व इत्था पदमस्य रक्षतीति खरमवेक्षते नाके सुपर्णमुप यत्पतन्तमि-त्युपविशति तप्तो वां घर्मो नक्षति स्वहोतो भा पिबतमश्विनेति पूर्वाह्णे यजत्यग्ने वीहीत्यनुवषट्करोति स्विष्टकृद्भाजनं यदुस्रियास्वाहुतं घृतम्पयो स्य पिबतमश्विनेत्यपराह्णे यजत्यग्ने वीहीत्यनुवषट्करोति स्विष्टकृद्भाजनं त्रयाणां ह वै हविषां स्विष्टकृते न समवद्यन्ति सोमस्य घर्मस्य वाजिनस्येति स यदनु-वषट्करोत्यग्नेरेव स्विष्टकृतोऽनन्तरित्यै विश्वा आशा दक्षिणसादिति ब्रह्मा जपति स्वाहाकृतः शुचिर्देवेषु घर्मः समुद्र ?ादूर्मिमुदियर्ति वेनो द्र प्सः समुद्र मभि यज्जिगाति सखे सखायमभ्या वव्रित्स्वो र्ध्व ऊ षु ण ऊतय ऊर्ध्वो नः पाह्यंहगस्तं घेमित्था नमस्विन इत्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धम्पावक-शोचे तव हि क्षयम्परीति भक्षमाकाङ्क्षते हुतं हविर्मधु हविरिन्द्र तमेऽग्नावश्याम ते देव घर्म मधुमतः पितुमतो वाजवतोऽङ्गिरस्वतो नमस्ते अस्तु मा मा हिंसीरिति घर्मस्य भक्षयति श्येनो न योनिं सदनं धिया कृतमा यस्मिन्सप्त वासवा इति संसाद्यमानायान्वाह हविर्हविष्मो महि सद्म दैव्यमिति यदह-रुत्सादयिष्यन्तो भवन्ति सूयवसाद्भगवती हि भूया इत्युत्तमया परिदधाति तदेतद्देवमिथुनं यद्घर्मः स यो घर्मस्तच्छिश्नं यौ शफौ तौ शफौ योपयमनी ते श्रोणिकपाले यत्पयस्तद्रे तस्तदिदमग्नौ देवयोन्याम्प्रजनने रेतः सिच्यतेऽग्निर्वै देवयोनिः सोऽग्नेर्देवयोन्या आहुतिभ्यः सम्भवत्यृङ्मयो यजुर्मयः साममयो वेदमयो ब्रह्ममयोऽमृतमयः सम्भूय देवता अप्येति य एवं वेद यश्चैवं विद्वानेतेन

अथोत्तरमुप ह्वये सुदुघां धेनुमेतां हिङ्कृण्वती वसुपत्नी वसूनामभि त्वा देव सवितः समी वत्सं न मातृभिः सं वत्स इव मातृभिर्यस्ते स्तनः शशयो यो मयोभूर्गौरमीमेदनु वत्सम्मिषन्तं नमसेदुप सीदत संजानाना उप सीदन्नभिज्ञ्वा दशभिर्विवस्वतो दुहन्ति सप्तैकां समिद्धो अग्निरश्विना समिद्धो अग्नि-र्वृषणारतिर्दिवस्तदु प्रयक्षतममस्य कर्म त्मन्वन्नभो दुह्यते घृतम्पय उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पतेऽधुक्षत्पिप्युषीमिषमुप द्र व पयसा गोधुगोषमा सुते सिञ्चत श्रियमा नूनमश्विनोरृषिः समु त्ये महतीरप इत्येकविंशतिरभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धमुदु ष्य देवः सविता हिरण्ययेत्यनूथिष्ठति प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरित्यनुप्रैति गन्धर्व इत्था पदमस्य रक्षतीति खरमवेक्षते नाके सुपर्णमुप यत्पतन्तमि-त्युपविशति तप्तो वां घर्मो नक्षति स्वहोतो भा पिबतमश्विनेति पूर्वाह्णे यजत्यग्ने वीहीत्यनुवषट्करोति स्विष्टकृद्भाजनं यदुस्रियास्वाहुतं घृतम्पयो स्य पिबतमश्विनेत्यपराह्णे यजत्यग्ने वीहीत्यनुवषट्करोति स्विष्टकृद्भाजनं त्रयाणां ह वै हविषां स्विष्टकृते न समवद्यन्ति सोमस्य घर्मस्य वाजिनस्येति स यदनु-वषट्करोत्यग्नेरेव स्विष्टकृतोऽनन्तरित्यै विश्वा आशा दक्षिणसादिति ब्रह्मा जपति स्वाहाकृतः शुचिर्देवेषु घर्मः समुद्रा दूर्मिमुदियर्ति वेनो द्र प्सः समुद्र मभि यज्जिगाति सखे सखायमभ्या वव्रित्स्वो र्ध्व ऊ षु ण ऊतय ऊर्ध्वो नः पाह्यंहगस्तं घेमित्था नमस्विन इत्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धम्पावक-शोचे तव हि क्षयम्परीति भक्षमाकाङ्क्षते हुतं हविर्मधु हविरिन्द्र तमेऽग्नावश्याम ते देव घर्म मधुमतः पितुमतो वाजवतोऽङ्गिरस्वतो नमस्ते अस्तु मा मा हिंसीरिति घर्मस्य भक्षयति श्येनो न योनिं सदनं धिया कृतमा यस्मिन्सप्त वासवा इति संसाद्यमानायान्वाह हविर्हविष्मो महि सद्म दैव्यमिति यदह-रुत्सादयिष्यन्तो भवन्ति सूयवसाद्भगवती हि भूया इत्युत्तमया परिदधाति तदेतद्देवमिथुनं यद्घर्मः स यो घर्मस्तच्छिश्नं यौ शफौ तौ शफौ योपयमनी ते श्रोणिकपाले यत्पयस्तद्रे तस्तदिदमग्नौ देवयोन्याम्प्रजनने रेतः सिच्यतेऽग्निर्वै देवयोनिः सोऽग्नेर्देवयोन्या आहुतिभ्यः सम्भवत्यृङ्मयो यजुर्मयः साममयो वेदमयो ब्रह्ममयोऽमृतमयः सम्भूय देवता अप्येति य एवं वेद यश्चैवं विद्वानेतेन

128

Éjtyo vw n;mwt; ydupsdosp;' v; Et;É.deRv; ivÉjit' VyjyNt;sp;' ivÉjit' ivjyte y Ev' ved y;' dev; EWu lokWu y;mOtuWu y;Mm;seWu y;m/Rm;seWu y;mhor;]yoivRÉjit' VyjyNt t;' ivÉjit' ivjyte y Ev' ved te dev; aÉb.yurSm;kù ivp[em;,miNvdmsur; a;.ivãyNtIit te VyuT£-My;mN]yNt;É¦vRsuÉ.¨d£;mdIN{ o ¨{ wvR¨, a;idTywbROhSpitivRwdeRvwSte tq; VyuT£My;mN]yNt teb[uvNhNt y; Ev n m;" ip[ytm;StNvSt; aSy v¨,Sy r;Do gOhe s'ind/;mhw t;É.rev n" s n s'gz;tw yo n Etd-it£;m;´ a;lulo.ÉyW;idit tqeit te v¨,Sy r;Do gOhe tnU" s'Nyd/t te yÃ¨,Sy r;Do gOhe tnU" s'Nyd/t tÿ;nUnP]m.vÿÿ;nUnP]Sy t;nUnP]Tv' tSm;d;ünR st;nUn²P],e { oG/VyÉmit tSm;iÃdmsur;

jitayo vai nAmaitA yadupasado'sapatnAM vA etAbhirdevA vijitiM vyajayantAsapatnAM vijitiM vijayate ya evaM veda yAM devA eSu lokeSu yAmqtuSu yAmmAseSu yAmardhamAseSu yAmahorAtrayorvijitiM vyajayanta tAM vijitiM vijayate ya evaM veda te devA abibhayurasmAkaM vipremANamanvidamasurA AbhaviSyantIti te vyutkra-myAmantrayantAgnirvasubhirudakrAmadIndra ?o rudrai rvaruNa Adityairbqhaspatirvifvairdevaiste tathA vyutkramyAmantrayanta te'bruvanhanta yA eva na imAH priyatamAstanvastA asya varuNasya rAjxo gqhe saMnidadhAmahai tAbhireva naH sa na saMgachAtai yo na etada-tikrAmAdya AlulobhayiSAditi tatheti te varuNasya rAjxo gqhe tanUH saMnyadadhata te yadvaruNasya rAjxo gqhe tanUH saMnyadadhata tattAnUnaptramabhavattattAnUnaptrasya tAnUnaptratvaM tasmAdAhurna satAnUnaptriNe dra ?ogdhavyamiti tasmAdvidamasurA

jitayo vai nAmaitA yadupasado'sapatnAM vA etAbhirdevA vijitiM vyajayantAsapatnAM vijitiM vijayate ya evaM veda yAM devA eSu lokeSu yAmqtuSu yAmmAseSu yAmardhamAseSu yAmahorAtrayorvijitiM vyajayanta tAM vijitiM vijayate ya evaM veda te devA abibhayurasmAkaM vipremANamanvidamasurA AbhaviSyantIti te vyutkra-myAmantrayantAgnirvasubhirudakrAmadIndro rudrai rvaruNa Adityairbqhaspatirvifvairdevaiste tathA vyutkramyAmantrayanta te'bruvanhanta yA eva na imAH priyatamAstanvastA asya varuNasya rAjxo gqhe saMnidadhAmahai tAbhireva naH sa na saMgachAtai yo na etada-tikrAmAdya AlulobhayiSAditi tatheti te varuNasya rAjxo gqhe tanUH saMnyadadhata te yadvaruNasya rAjxo gqhe tanUH saMnyadadhata tattAnUnaptramabhavattattAnUnaptrasya tAnUnaptratvaM tasmAdAhurna satAnUnaptriNe dro gdhavyamiti tasmAdvidamasurA

जितयो वै नामैता यदुपसदोऽसपत्नां वा एताभिर्देवा विजितिं व्यजयन्तासपत्नां विजितिं विजयते य एवं वेद यां देवा एषु लोकेषु यामृतुषु याम्मासेषु यामर्धमासेषु यामहोरात्रयोर्विजितिं व्यजयन्त तां विजितिं विजयते य एवं वेद ते देवा अबिभयुरस्माकं विप्रेमाणमन्विदमसुरा आभविष्यन्तीति ते व्युत्क्र-म्यामन्त्रयन्ताग्निर्वसुभिरुदक्रामदीन्द्र ?ो रुद्रै र्वरुण आदित्यैर्बृहस्पतिर्विश्वैर्देवैस्ते तथा व्युत्क्रम्यामन्त्रयन्त तेऽब्रुवन्हन्त या एव न इमाः प्रियतमास्तन्वस्ता अस्य वरुणस्य राज्ञो गृहे संनिदधामहै ताभिरेव नः स न संगछातै यो न एतद-तिक्रामाद्य आलुलोभयिषादिति तथेति ते वरुणस्य राज्ञो गृहे तनूः संन्यदधत ते यद्वरुणस्य राज्ञो गृहे तनूः संन्यदधत तत्तानूनप्त्रमभवत्तत्तानूनप्त्रस्य तानूनप्त्रत्वं तस्मादाहुर्न सतानूनप्त्रिणे द्र ?ोग्धव्यमिति तस्माद्विदमसुरा

जितयो वै नामैता यदुपसदोऽसपत्नां वा एताभिर्देवा विजितिं व्यजयन्तासपत्नां विजितिं विजयते य एवं वेद यां देवा एषु लोकेषु यामृतुषु याम्मासेषु यामर्धमासेषु यामहोरात्रयोर्विजितिं व्यजयन्त तां विजितिं विजयते य एवं वेद ते देवा अबिभयुरस्माकं विप्रेमाणमन्विदमसुरा आभविष्यन्तीति ते व्युत्क्र-म्यामन्त्रयन्ताग्निर्वसुभिरुदक्रामदीन्द्रो रुद्रै र्वरुण आदित्यैर्बृहस्पतिर्विश्वैर्देवैस्ते तथा व्युत्क्रम्यामन्त्रयन्त तेऽब्रुवन्हन्त या एव न इमाः प्रियतमास्तन्वस्ता अस्य वरुणस्य राज्ञो गृहे संनिदधामहै ताभिरेव नः स न संगछातै यो न एतद-तिक्रामाद्य आलुलोभयिषादिति तथेति ते वरुणस्य राज्ञो गृहे तनूः संन्यदधत ते यद्वरुणस्य राज्ञो गृहे तनूः संन्यदधत तत्तानूनप्त्रमभवत्तत्तानूनप्त्रस्य तानूनप्त्रत्वं तस्मादाहुर्न सतानूनप्त्रिणे द्रो ग्धव्यमिति तस्माद्विदमसुरा

133

²xro v; Et´DSy yd;itQy' g[Iv; ¬psd" sm;nhihRWI .vt" sm;n' ih ²xrog[IvÉmWu' v; Et;' dev;" smSkÚvRt ydupsdStSy; aÉ¦rnIk-m;sITsom" xLyo ivã,uStejn' v¨n" pn;Rin t;m;Jy/Nv;no VysOj'Sty; puro É.NdNt a;y'StSm;det; a;JyhivWo .v²Nt cturog[e Stn;Nv[t-mupwTyupsTsu ctu"s'É/hIRWurnIkù xLyStejnMp,;Rin ]INStn;Nv[tmupw-TyupsTsu i]W'É/hIRWurnIkù xLyStejn' Ã* Stn* v[tmupwTyupsTsu iÃ-W'É/hIRWu" xLy ç¼v tejn' cwkù Stn' v[tmupwTyupsTSvek; ç¼veWu-árTy;:y;yt Eky; vIyRâM£yte pro vrIy;'so v; me lok; av;Rg'hIy's" prSt;dv;RcI¨psd ¬pwTyeW;mev lok;n;mÉ.ÉjTy; ¬ps´;y mIÀüW m;Mme a¦e sÉm/Émm;mupsd' vneárit it§iSt§" s;Ém/eNyo åpsmOõ; EtÃw yDSy smOõ' y{ UpsmOõ' yTkmR i£ym;,mOgÉ.vdit jÉß-vtIy;RJy;nuv;Ky;" kÚy;RdÉ¦vOR];É, jìn´ ¬g[ v xyRh; Tv' som;És sTpitgRySf;no amIvhe d' ivã,uivR c£me ]IÉ, pd; iv c£m Tyet; ivpyRSt;É.rpr;ð¼ yjit ßNto v; Et;É.deRv;" puro É.NdNt a;yNydupsd" szNds" ktRVy; n ivzNdso yiÃzNds" kÚy;Rí[Iv;su tí<@Ö d?y;dIro Gl;vo jintoStSm;TszNds Ev ktRVy; n ivzNdsStdu h Sm;ho-p;ivj;RnÅutey ¬psd;' ikl vw t;÷,e ySm;dPyXlIlSy Åoi]ySy mu%' Vyev D;yte tO¢Émv re.tIveTy;JyhivWo çupsdo g[Iv;su mu%-

firo vA etadyajxasya yadAtithyaM grIvA upasadaH samAnaharhiSI bhavataH samAnaM hi firogrIvamiSuM vA etAM devAH samaskurvata yadupasadastasyA agniranIka-mAsItsomaH falyo viSNustejanaM varunaH parnAni tAmAjyadhanvAno vyasqjaMstayA puro bhindanta AyaMstasmAdetA AjyahaviSo bhavanti caturo'gre stanAnvrata-mupaityupasatsu catuHsaMdhirhISuranIkaM falyastejanamparNAni trInstanAnvratamupai-tyupasatsu triSaMdhirhISuranIkaM falyastejanaM dvau stanau vratamupaityupasatsu dvi-SaMdhirhISuH falyafca hyeva tejanaM caikaM stanaM vratamupaityupasatsvekA hyeveSu-rityAkhyAyata ekayA vIryamkriyate paro varIyAMso vA ime lokA arvAgaMhIyaMsaH parastAdarvAcIrupasada upaityeSAmeva lokAnAmabhijityA upasadyAya mILhuSa imAmme agne samidhamimAmupasadaM vaneriti tisrastisraH sAmidhenyo rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati jaghni-vatIryAjyAnuvAkyAH kuryAdagnirvqtrANi jazghanadya ugra iva faryahA tvaM somAsi satpatirgayasphAno amIvahe daM viSNurvi cakrame trINi padA vi cakrama ityetA viparyastAbhiraparAhNe yajati ghnanto vA etAbhirdevAH puro bhindanta AyanyadupasadaH sachandasaH kartavyA na vichandaso yadvichandasaH kuryAdgrIvAsu tadgaNDaM dadhyAdIfvaro glAvo janitostasmAtsachandasa eva kartavyA na vichandasastadu ha smAho-pAvirjAnafruteya upasadAM kila vai tadbrAhmaNe yasmAdapyaflIlasya frotriyasya mukhaM vyeva jxAyate tqptamiva rebhatIvetyAjyahaviSo hyupasado grIvAsu mukha-

firo vA etadyajxasya yadAtithyaM grIvA upasadaH samAnaharhiSI bhavataH samAnaM hi firogrIvamiSuM vA etAM devAH samaskurvata yadupasadastasyA agniranIka-mAsItsomaH falyo viSNustejanaM varunaH parnAni tAmAjyadhanvAno vyasqjaMstayA puro bhindanta AyaMstasmAdetA AjyahaviSo bhavanti caturo'gre stanAnvrata-mupaityupasatsu catuHsaMdhirhISuranIkaM falyastejanamparNAni trInstanAnvratamupai-tyupasatsu triSaMdhirhISuranIkaM falyastejanaM dvau stanau vratamupaityupasatsu dvi-SaMdhirhISuH falyafca hyeva tejanaM caikaM stanaM vratamupaityupasatsvekA hyeveSu-rityAkhyAyata ekayA vIryamkriyate paro varIyAMso vA ime lokA arvAgaMhIyaMsaH parastAdarvAcIrupasada upaityeSAmeva lokAnAmabhijityA upasadyAya mI[L]huSa imAmme agne samidhamimAmupasadaM vaneriti tisrastisraH sAmidhenyo rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati jaghni-vatIryAjyAnuvAkyAH kuryAdagnirvqtrANi jazghanadya ugra iva faryahA tvaM somAsi satpatirgayasphAno amIvahe daM viSNurvi cakrame trINi padA vi cakrama ityetA viparyastAbhiraparAhNe yajati ghnanto vA etAbhirdevAH puro bhindanta AyanyadupasadaH sachandasaH kartavyA na vichandaso yadvichandasaH kuryAdgrIvAsu tadgaNDaM dadhyAdIfvaro glAvo janitostasmAtsachandasa eva kartavyA na vichandasastadu ha smAho-pAvirjAnafruteya upasadAM kila vai tadbrAhmaNe yasmAdapyaflIlasya frotriyasya mukhaM vyeva jxAyate tqptamiva rebhatIvetyAjyahaviSo hyupasado grIvAsu mukha-

शिरो वा एतद्यज्ञस्य यदातिथ्यं ग्रीवा उपसदः समानहर्हिषी भवतः समानं हि शिरोग्रीवमिषुं वा एतां देवाः समस्कुर्वत यदुपसदस्तस्या अग्निरनीक-मासीत्सोमः शल्यो विष्णुस्तेजनं वरुनः पर्नानि तामाज्यधन्वानो व्यसृजंस्तया पुरो भिन्दन्त आयंस्तस्मादेता आज्यहविषो भवन्ति चतुरोऽग्रे स्तनान्व्रत-मुपैत्युपसत्सु चतुःसंधिर्हीषुरनीकं शल्यस्तेजनम्पर्णानि त्रीन्स्तनान्व्रतमुपै-त्युपसत्सु त्रिषंधिर्हीषुरनीकं शल्यस्तेजनं द्वौ स्तनौ व्रतमुपैत्युपसत्सु द्वि-षंधिर्हीषुः शल्यश्च ह्येव तेजनं चैकं स्तनं व्रतमुपैत्युपसत्स्वेका ह्येवेषु-रित्याख्यायत एकया वीर्यम्क्रियते परो वरीयांसो वा इमे लोका अर्वागंहीयंसः परस्तादर्वाचीरुपसद उपैत्येषामेव लोकानामभिजित्या उपसद्याय मीळ्हुष इमाम्मे अग्ने समिधमिमामुपसदं वनेरिति तिस्रस्तिस्रः सामिधेन्यो रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति जघ्नि-वतीर्याज्यानुवाक्याः कुर्यादग्निर्वृत्राणि जङ्घनद्य उग्र इव शर्यहा त्वं सोमासि सत्पतिर्गयस्फानो अमीवहे दं विष्णुर्वि चक्रमे त्रीणि पदा वि चक्रम इत्येता विपर्यस्ताभिरपराह्णे यजति घ्नन्तो वा एताभिर्देवाः पुरो भिन्दन्त आयन्यदुपसदः सछन्दसः कर्तव्या न विछन्दसो यद्विछन्दसः कुर्याद्ग्रीवासु तद्गण्डं दध्यादीश्वरो ग्लावो जनितोस्तस्मात्सछन्दस एव कर्तव्या न विछन्दसस्तदु ह स्माहो-पाविर्जानश्रुतेय उपसदां किल वै तद्ब्राह्मणे यस्मादप्यश्लीलस्य श्रोत्रियस्य मुखं व्येव ज्ञायते तृप्तमिव रेभतीवेत्याज्यहविषो ह्युपसदो ग्रीवासु मुख-

138

devvmR v; Et´Tp[y;j;;nuy;j;;p[y;jmnnuy;jM.vtIãvw s'²xTy; ap[itxr;y sÕdit£My;Å;vyit yDSy;É.£;NTy; anp£m;y td;ó" £ËrÉmv v; EtTsomSy r;DoNte cr²Nt ydSy `Oten;Nte cr²Nt `Oten ih vj[e,eN{ o vO]mh'St´d'xur'xu·e dev som;Py;yt;ÉmN{ ;ywk/nivd a; tu>yÉmN{ " Py;yt;m; TvÉmN{ ;y Py;ySv; Py;yy;Sm;Ns%INsNy; me/y; SvâSt te dev som suTy;mudOcmxIyeit r;j;nm;Py;yy²Nt ydev;Sy tT£ËrÉmv;Nte cr²Nt tdev;Sywten;PyyyNTyqo En' v/RyNTyev ´;v;-pOÉqVyov;R EW g.oR yTsomo r;j; tdde·; r;y E·; v;m;in p[eWe .g;y AtmOtv;id>yo nmo idve nm" pOÉqVy; it p[Stre inövte ´;v;-

devavarma vA etadyatprayAjAfcAnuyAjAfcAprayAjamananuyAjambhavatISvai saMfityA apratifarAya sakqdatikramyAfrAvayati yajxasyAbhikrAntyA anapakramAya tadAhuH krUramiva vA etatsomasya rAjxo'nte caranti yadasya ghqtenAnte caranti ghqtena hi vajreNendra ?o vqtramahaMstadyadaMfuraMfuSTe deva somApyAyatAmindra ?Ayaikadhanavida A tubhyamindra ?H pyAyatAmA tvamindra ?Aya pyAyasvA pyAyayAsmAnsakhInsanyA medhayA svasti te deva soma sutyAmudqcamafIyeti rAjAnamApyAyayanti yadevAsya tatkrUramivAnte caranti tadevAsyaitenApyayayantyatho enaM vardhayantyeva dyAvA-pqthivyorvA eSa garbho yatsomo rAjA tadadeSTA rAya eSTA vAmAni preSe bhagAya qtamqtavAdibhyo namo dive namaH pqthivyA iti prastare nihnavate dyAvA-

devavarma vA etadyatprayAjAfcAnuyAjAfcAprayAjamananuyAjambhavatISvai saMfityA apratifarAya sakqdatikramyAfrAvayati yajxasyAbhikrAntyA anapakramAya tadAhuH krUramiva vA etatsomasya rAjxo'nte caranti yadasya ghqtenAnte caranti ghqtena hi vajreNendro vqtramahaMstadyadaMfuraMfuSTe deva somApyAyatAmindrA yaikadhanavida A tubhyamindra H! pyAyatAmA tvamindrA ya pyAyasvA pyAyayAsmAnsakhInsanyA medhayA svasti te deva soma sutyAmudqcamafIyeti rAjAnamApyAyayanti yadevAsya tatkrUramivAnte caranti tadevAsyaitenApyayayantyatho enaM vardhayantyeva dyAvA-pqthivyorvA eSa garbho yatsomo rAjA tadadeSTA rAya eSTA vAmAni preSe bhagAya qtamqtavAdibhyo namo dive namaH pqthivyA iti prastare nihnavate dyAvA-

देववर्म वा एतद्यत्प्रयाजाश्चानुयाजाश्चाप्रयाजमननुयाजम्भवतीष्वै संशित्या अप्रतिशराय सकृदतिक्रम्याश्रावयति यज्ञस्याभिक्रान्त्या अनपक्रमाय तदाहुः क्रूरमिव वा एतत्सोमस्य राज्ञोऽन्ते चरन्ति यदस्य घृतेनान्ते चरन्ति घृतेन हि वज्रेणेन्द्र ?ो वृत्रमहंस्तद्यदंशुरंशुष्टे देव सोमाप्यायतामिन्द्र ?ायैकधनविद आ तुभ्यमिन्द्र ?ः प्यायतामा त्वमिन्द्र ?ाय प्यायस्वा प्याययास्मान्सखीन्सन्या मेधया स्वस्ति ते देव सोम सुत्यामुदृचमशीयेति राजानमाप्याययन्ति यदेवास्य तत्क्रूरमिवान्ते चरन्ति तदेवास्यैतेनाप्यययन्त्यथो एनं वर्धयन्त्येव द्यावा-पृथिव्योर्वा एष गर्भो यत्सोमो राजा तददेष्टा राय एष्टा वामानि प्रेषे भगाय ऋतमृतवादिभ्यो नमो दिवे नमः पृथिव्या इति प्रस्तरे निह्नवते द्यावा-

देववर्म वा एतद्यत्प्रयाजाश्चानुयाजाश्चाप्रयाजमननुयाजम्भवतीष्वै संशित्या अप्रतिशराय सकृदतिक्रम्याश्रावयति यज्ञस्याभिक्रान्त्या अनपक्रमाय तदाहुः क्रूरमिव वा एतत्सोमस्य राज्ञोऽन्ते चरन्ति यदस्य घृतेनान्ते चरन्ति घृतेन हि वज्रेणेन्द्रो वृत्रमहंस्तद्यदंशुरंशुष्टे देव सोमाप्यायतामिन्द्रा यैकधनविद आ तुभ्यमिन्द्र ः! प्यायतामा त्वमिन्द्रा य प्यायस्वा प्याययास्मान्सखीन्सन्या मेधया स्वस्ति ते देव सोम सुत्यामुदृचमशीयेति राजानमाप्याययन्ति यदेवास्य तत्क्रूरमिवान्ते चरन्ति तदेवास्यैतेनाप्यययन्त्यथो एनं वर्धयन्त्येव द्यावा-पृथिव्योर्वा एष गर्भो यत्सोमो राजा तददेष्टा राय एष्टा वामानि प्रेषे भगाय ऋतमृतवादिभ्यो नमो दिवे नमः पृथिव्या इति प्रस्तरे निह्नवते द्यावा-

150

a¦ye p[,Iym;n;y;nub[UhITy;h;?vyuR" p[ dev' deVy; É/y; .rt; j;tvedsMhVy no v=d;nuWÉgit g;y;]IMb[;÷,Sy;nub[Uy;í;y]o vw b[;÷,Stejo vw b[÷vcRs' g;y]I tejswvwn' td(b[÷vcRsen sm/RytImMmhe ivdQy;y xUWÉmit i]·.' r;jNySy;nub[Uy;T]w·.o vw r;jNy aojo v; ²N{ y' vIy| i]·bojswvwn' tid²N{ ye, vIyeR, sm/Ryit xTÕTv é@ä;y p[ j.[uárit Sv;n;mevwn' tCz^wÏä' gm;yit ê,otu no dMyeÉ.rnIk" ê,oTvÉ¦idRVywrj§ Ty;jrs' h;âSm¥j§o dId;y y Ev' ved;yÉmh p[qmo /;Éy /;tOÉ.árit jgtI' vwXySy;nub[Uy;j( j;gto vw vwXyo j;gt;" pxv" pxuÉ.revwn' tTsm/Ry;it vneWu Éc]' iv>v' ivxeivx TyÉ.åp; y´DeÉ.åp' tTsmOõmymu ãy p[ devyuárTynu·âBb v;c' ivsOjte v;Gv; anu·Bv;Cyev tÃ;c' ivsOjteymu ãy it yd;h;ymu Sy;gm' y; pur; gN/veRãvv;TsÉmTyev tÃ;Kp[b[UteymÉ¦¨¨ãytITyy' v; aÉ¦¨¨ãyTymO-t;idv jNmn TymOtTvmev;âSm'St¶/;it shsÉTshIy;Ndevo jIv;tve Õt it devo ç¼W EtÆIv;tve Õto ydÉ¦árÂ;y;STv; pde vy' n;.; pOÉqVy; a/ITyetÃ; Â;y;Spd' yduÿrvedIn;É.j;Rtvedo in /ImhIit in/;SyNto ç¼nM.vNTy¦e hVy;y voÀhv it hVy' ih v+y* .vTy¦e iveÉ." SvnIk devwå,;RvNtMp[qm" sId yoinÉmit iv;revwn' t¶¼vw" sh;s;dyit kÚl;Éyn' `OtvNt;' siv] it kÚl;yÉmv ç¼t´De i£yte yTpwtud;rv;" pár/yo guLgulU,;RStuk;" sugâN/tejn;nIit yj(n;' ny yjm;n;y s;¾?vit yDmev tdOju/; p[itÏ;pyit sId hot" Sv ¬ lok ÉcikTv;inTyÉ¦vwR dev;n;' hot; tSywW Svo loko yduÿrvedIn;É." s;dy; yD' suÕtSy yon;ivit yjm;no vw yDo yjm;n;ywvwt;m;²xWm;x;Ste dev;vIdeRv;NhivW; yj;Sy¦e bOh´jm;ne vyo /; it p[;,o vw vy" p[;,mev t´jm;ne d/;it in hot; hotOWdne ivd;n TyÉ¦vwR dev;n;' hot; tSywtõotOWdn' yduÿrvedIn;É.STveWo dIidv;\ asdTsud= Ty;s¥o ih s tihR .vTydB/v[tp[mitvRÉsÏ TyÉ¦vwR dev;n;' vÉsÏ" sh§M.r" xuÉcÉj×o aÉ¦árTyeW; h v; aSy sh§M.rt; ydenmekù sNtMbü/; ivhr²Nt p[ h vw s;h§MpoWm;Òoit y Ev' ved Tv' dUtSTvmu n" prSp; Tyuÿmy; párd/;it Tv' vSy a; vOW. p[,et; a¦e tokSy nStne tnUn;mp[yuzNdI´oÉ/ gop; TyÉ¦vwR dev;n;' gop; aÉ¦mev tTsvRto go¢;rMpárdÿ a;Tmne c yjm;n;y c y]wv' ivÃ;nety; párd/;Tyqo s'vTsrI,;mevwt;' SvâSt' kÚ¨te t; Et; a·;vNv;h åpsmO/; EtÃw yDSy smOõ' y{ UpsmOõ' yTkmR i£ym;,mOgÉ.vdit t;s;' i]" p[qm;mNv;h i]¨ÿm;' t; Ã;dx sMp´Nte Ã;ds vw m;s;" s'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" p[j;pTy;ytn;É.rev;.I r;Ýoit y Ev' ved i]" p[qm;' i]¨ÿm;mNv;h

agnaye praNIyamAnAyAnubrUhItyAhAdhvaryuH pra devaM devyA dhiyA bharatA jAtavedasamhavya no vakSadAnuSagiti gAyAtrImbrAhmaNasyAnubrUyAdgAyatro vai brAhmaNastejo vai brahmavarcasaM gAyatrI tejasaivainaM tadbrahmavarcasena samardhayatImammahe vidathyAya fUSamiti triSTubhaM rAjanyasyAnubrUyAttraiSTubho vai rAjanya ojo vA indri yaM vIryaM triSTubojasaivainaM tadindri yeNa vIryeNa samardhayati fafvatkqtva IDyAya pra jabhruriti svAnAmevainaM tacchraiSThyaM gamAyati fqNotu no damyebhiranIkaiH fqNotvagnirdivyairajasra ityAjarasaM hAsminnajasro dIdAya ya evaM vedAyamiha prathamo dhAyi dhAtqbhiriti jagatIM vaifyasyAnubrUyAj jAgato vai vaifyo jAgatAH pafavaH pafubhirevainaM tatsamardhayAti vaneSu citraM vibhvaM vifevifa ityabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamayamu Sya pra devayurityanuSTubbi vAcaM visqjate vAgvA anuSTubvAcyeva tadvAcaM visqjate'yamu Sya iti yadAhAyamu syAgamaM yA purA gandharveSvavAtsamityeva tadvAkprabrUte'yamagniruruSyatItyayaM vA agniruruSyatyamq-tAdiva janmana ityamqtatvamevAsmiMstaddadhAti sahasafcitsahIyAndevo jIvAtave kqta iti devo hyeSa etajjIvAtave kqto yadagniriLAyAstvA pade vayaM nAbhA pqthivyA adhItyetadvA iLAyAspadaM yaduttaravedInAbhirjAtavedo ni dhImahIti nidhAsyanto hyenambhavantyagne havyAya voLhava iti havyaM hi vakSyau bhavatyagne vifvebhiH svanIka devairUrNAvantamprathamaH sIda yonimiti vifvAirevainaM taddevaiH sahAsAdayati kulAyinaM ghqtavantAM savitra iti kulAyamiva hyetadyajxe kriyate yatpaitudAravAH paridhayo gulgulUrNAstukAH sugandhitejanAnIti yajnAM naya yajamAnAya sAdhviti yajxameva tadqjudhA pratiSThApayati sIda hotaH sva u loke cikitvAnityagnirvai devAnAM hotA tasyaiSa svo loko yaduttaravedInAbhiH sAdayA yajxaM sukqtasya yonAviti yajamAno vai yajxo yajamAnAyaivaitAmAfiSamAfAste devAvIrdevAnhaviSA yajAsyagne bqhadyajamAne vayo dhA iti prANo vai vayaH prANameva tadyajamAne dadhAti ni hotA hotqSadane vidAna ityagnirvai devAnAM hotA tasyaitaddhotqSadanaM yaduttaravedInAbhistveSo dIdivAMM asadatsudakSa ityAsanno hi sa tarhi bhavatyadabdhavratapramatirvasiSTha ityagnirvai devAnAM vasiSThaH sahasrambharaH fucijihvo agnirityeSA ha vA asya sahasrambharatA yadenamekaM santambahudhA viharanti pra ha vai sAhasrampoSamApnoti ya evaM veda tvaM dUtastvamu naH paraspA ityuttamayA paridadhAti tvaM vasya A vqSabha praNetA agne tokasya nastane tanUnAmaprayuchandIdyadbodhi gopA ityagnirvai devAnAM gopA agnimeva tatsarvato goptAramparidatta Atmane ca yajamAnAya ca yatraivaM vidvAnetayA paridadhAtyatho saMvatsarINAmevaitAM svastiM kurute tA etA aSTAvanvAha rUpasamqdhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA dvAdafa sampadyante dvAdasa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha

agnaye praNIyamAnAyAnubrUhItyAhAdhvaryuH pra devaM devyA dhiyA bharatA jAtavedasamhavya no vakSadAnuSagiti gAyAtrImbrAhmaNasyAnubrUyAdgAyatro vai brAhmaNastejo vai brahmavarcasaM gAyatrI tejasaivainaM tadbrahmavarcasena samardhayatImammahe vidathyAya fUSamiti triSTubhaM rAjanyasyAnubrUyAttraiSTubho vai rAjanya ojo vA indri yaM vIryaM triSTubojasaivainaM tadindri yeNa vIryeNa samardhayati fafvatkqtva IDyAya pra jabhruriti svAnAmevainaM tacchraiSThyaM gamAyati fqNotu no damyebhiranIkaiH fqNotvagnirdivyairajasra ityAjarasaM hAsminnajasro dIdAya ya evaM vedAyamiha prathamo dhAyi dhAtqbhiriti jagatIM vaifyasyAnubrUyAj jAgato vai vaifyo jAgatAH pafavaH pafubhirevainaM tatsamardhayAti vaneSu citraM vibhvaM vifevifa ityabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamayamu Sya pra devayurityanuSTubbi vAcaM visqjate vAgvA anuSTubvAcyeva tadvAcaM visqjate'yamu Sya iti yadAhAyamu syAgamaM yA purA gandharveSvavAtsamityeva tadvAkprabrUte'yamagniruruSyatItyayaM vA agniruruSyatyamq-tAdiva janmana ityamqtatvamevAsmiMstaddadhAti sahasafcitsahIyAndevo jIvAtave kqta iti devo hyeSa etajjIvAtave kqto yadagniri[L]AyAstvA pade vayaM nAbhA pqthivyA adhItyetadvA i[L]AyAspadaM yaduttaravedInAbhirjAtavedo ni dhImahIti nidhAsyanto hyenambhavantyagne havyAya vo[L]hava iti havyaM hi vakSyau bhavatyagne vifvebhiH svanIka devairUrNAvantamprathamaH sIda yonimiti vifvAirevainaM taddevaiH sahAsAdayati kulAyinaM ghqtavantAM savitra iti kulAyamiva hyetadyajxe kriyate yatpaitudAravAH paridhayo gulgulUrNAstukAH sugandhitejanAnIti yajnAM naya yajamAnAya sAdhviti yajxameva tadqjudhA pratiSThApayati sIda hotaH sva u loke cikitvAnityagnirvai devAnAM hotA tasyaiSa svo loko yaduttaravedInAbhiH sAdayA yajxaM sukqtasya yonAviti yajamAno vai yajxo yajamAnAyaivaitAmAfiSamAfAste devAvIrdevAnhaviSA yajAsyagne bqhadyajamAne vayo dhA iti prANo vai vayaH prANameva tadyajamAne dadhAti ni hotA hotqSadane vidAna ityagnirvai devAnAM hotA tasyaitaddhotqSadanaM yaduttaravedInAbhistveSo dIdivAMM asadatsudakSa ityAsanno hi sa tarhi bhavatyadabdhavratapramatirvasiSTha ityagnirvai devAnAM vasiSThaH sahasrambharaH fucijihvo agnirityeSA ha vA asya sahasrambharatA yadenamekaM santambahudhA viharanti pra ha vai sAhasrampoSamApnoti ya evaM veda tvaM dUtastvamu naH paraspA ityuttamayA paridadhAti tvaM vasya A vqSabha praNetA agne tokasya nastane tanUnAmaprayuchandIdyadbodhi gopA ityagnirvai devAnAM gopA agnimeva tatsarvato goptAramparidatta Atmane ca yajamAnAya ca yatraivaM vidvAnetayA paridadhAtyatho saMvatsarINAmevaitAM svastiM kurute tA etA aSTAvanvAha rUpasamqdhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA dvAdafa sampadyante dvAdasa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha

अग्नये प्रणीयमानायानुब्रूहीत्याहाध्वर्युः प्र देवं देव्या धिया भरता जातवेदसम्हव्य नो वक्षदानुषगिति गायात्रीम्ब्राह्मणस्यानुब्रूयाद्गायत्रो वै ब्राह्मणस्तेजो वै ब्रह्मवर्चसं गायत्री तेजसैवैनं तद्ब्रह्मवर्चसेन समर्धयतीमम्महे विदथ्याय शूषमिति त्रिष्टुभं राजन्यस्यानुब्रूयात्त्रैष्टुभो वै राजन्य ओजो वा इन्द्रि यं वीर्यं त्रिष्टुबोजसैवैनं तदिन्द्रि येण वीर्येण समर्धयति शश्वत्कृत्व ईड्याय प्र जभ्रुरिति स्वानामेवैनं तच्छ्रैष्ठ्यं गमायति शृणोतु नो दम्येभिरनीकैः शृणोत्वग्निर्दिव्यैरजस्र इत्याजरसं हास्मिन्नजस्रो दीदाय य एवं वेदायमिह प्रथमो धायि धातृभिरिति जगतीं वैश्यस्यानुब्रूयाज् जागतो वै वैश्यो जागताः पशवः पशुभिरेवैनं तत्समर्धयाति वनेषु चित्रं विभ्वं विशेविश इत्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धमयमु ष्य प्र देवयुरित्यनुष्टुब्बि वाचं विसृजते वाग्वा अनुष्टुब्वाच्येव तद्वाचं विसृजतेऽयमु ष्य इति यदाहायमु स्यागमं या पुरा गन्धर्वेष्ववात्समित्येव तद्वाक्प्रब्रूतेऽयमग्निरुरुष्यतीत्ययं वा अग्निरुरुष्यत्यमृ-तादिव जन्मन इत्यमृतत्वमेवास्मिंस्तद्दधाति सहसश्चित्सहीयान्देवो जीवातवे कृत इति देवो ह्येष एतज्जीवातवे कृतो यदग्निरिळायास्त्वा पदे वयं नाभा पृथिव्या अधीत्येतद्वा इळायास्पदं यदुत्तरवेदीनाभिर्जातवेदो नि धीमहीति निधास्यन्तो ह्येनम्भवन्त्यग्ने हव्याय वोळ्हव इति हव्यं हि वक्ष्यौ भवत्यग्ने विश्वेभिः स्वनीक देवैरूर्णावन्तम्प्रथमः सीद योनिमिति विश्वाइरेवैनं तद्देवैः सहासादयति कुलायिनं घृतवन्तां सवित्र इति कुलायमिव ह्येतद्यज्ञे क्रियते यत्पैतुदारवाः परिधयो गुल्गुलूर्णास्तुकाः सुगन्धितेजनानीति यज्नां नय यजमानाय साध्विति यज्ञमेव तदृजुधा प्रतिष्ठापयति सीद होतः स्व उ लोके चिकित्वानित्यग्निर्वै देवानां होता तस्यैष स्वो लोको यदुत्तरवेदीनाभिः सादया यज्ञं सुकृतस्य योनाविति यजमानो वै यज्ञो यजमानायैवैतामाशिषमाशास्ते देवावीर्देवान्हविषा यजास्यग्ने बृहद्यजमाने वयो धा इति प्राणो वै वयः प्राणमेव तद्यजमाने दधाति नि होता होतृषदने विदान इत्यग्निर्वै देवानां होता तस्यैतद्धोतृषदनं यदुत्तरवेदीनाभिस्त्वेषो दीदिवाँ असदत्सुदक्ष इत्यासन्नो हि स तर्हि भवत्यदब्धव्रतप्रमतिर्वसिष्ठ इत्यग्निर्वै देवानां वसिष्ठः सहस्रम्भरः शुचिजिह्वो अग्निरित्येषा ह वा अस्य सहस्रम्भरता यदेनमेकं सन्तम्बहुधा विहरन्ति प्र ह वै साहस्रम्पोषमाप्नोति य एवं वेद त्वं दूतस्त्वमु नः परस्पा इत्युत्तमया परिदधाति त्वं वस्य आ वृषभ प्रणेता अग्ने तोकस्य नस्तने तनूनामप्रयुछन्दीद्यद्बोधि गोपा इत्यग्निर्वै देवानां गोपा अग्निमेव तत्सर्वतो गोप्तारम्परिदत्त आत्मने च यजमानाय च यत्रैवं विद्वानेतया परिदधात्यथो संवत्सरीणामेवैतां स्वस्तिं कुरुते ता एता अष्टावन्वाह रूपसमृधा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादस वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह

155

hiv/;Rn;>y;Mp[oçm;,;>y;mnub[UhITy;h;?vyuRyuRje v;Mb[÷ pUVy| nmoÉ.-árTyNv;h b[÷,; v; Ete dev; ayuït yõiv/;Rne b[÷,wvwne Et´uÛ¹ n vw b[÷y;Mp[oçm;,;>y;mnu v;c;h;q kSm;ÿOc' ´;v;pOÉqvIym-Nv;heit ´;v;pOÉqvI vw dev;n;' hiv/;Rne a;St;' te ¬ Ev;´;ip hiv/;Rne te hIdmNtre, sv| hivyRidd' ikùc tSm;ÿOc' ´;v;pOÉqvIymNv;h yme v ytm;ne ydwtÉmit yme v ç¼te ytm;ne p[b;üÉgt" p[ v;M.rNm;nuW; devyNt it devyNto ç¼ne m;nuW;" p[.rNTy; sIdt' Svmu lokù ivd;ne Sv;sSqe .vtÉmNdve n it somo vw r;jeNdu" som;ywvwne Et{ ;D a;sde-cIKlOpdÉ/ Ãyord/; ¬KQy' vc it Ãyoç¼RtÿOtIy' zidrÉ/in/Iyt ¬KQy' vc it yd;h yÉDy' vw kmoRKQy' vco yDmevwten sm/Ryit yt§uc; Émqu¬a; y; spyRt" as'yÿo v[te te =eit puãytIit ydev;d" pUv| yÿvTpdm;h tdevwten x;NTy; xmyit .{ ; xáÿ_yRjm;n;y suNvt Ty;²xWm;x;Ste iv; åp;É, p[it mute kivárit ivåp;mNv;h s rr;$ä;mI=m;,onub[Uy;iÃÉmv ih åp' rr;$ä;" xuKlÉmv c Õã,Émv c iv' åpmv¨Nõ a;Tmne c yjm;n;y c y]wv' ivÃ;net;' rr;-$ä;mI=m;,oNv;h pár Tv; ÉgvR,o Égr Tyuÿmy; párd/;it s ydwv hiv/;Rne sMpárÉÅte mNyet;q párd?y;dn¦M.;vuk; h hotu yjm;nSy c .;y;R .v²Nt y]wv' ivÃ;nety; hiv/;Rnyo" sMpárÉÅtyo" párd/;it yjuW; v; Ete párÅIyete yõiv/;Rne yjuWwvwne EtTpárÅy²Nt t* ydwv;?vyuR p[itp[Sq;t; co.yto meQy* inhNy;t;mq párd?y;d] ih te sMpárÉÅte .vtSt; Et; a·;vNv;h åpsmOõ; EtÃw yDSy smOõ' y{ UpsmOõ' yTkmR i£ym;,mOgÉ.vdit t;s;' i]" p[qm;mNv;h i]¨ÿm;' t; Ã;dx sMp´Nte Ã;dx vw m;s;" s'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" p[j;pTy;ytn;É.rev;.I r;Ýoit y Ev' ved i]" p[qm;' i]¨ÿm;mNv;h

havirdhAnAbhyAmprohyamANAbhyAmanubrUhItyAhAdhvaryuryuje vAmbrahma pUrvyaM namobhi-rityanvAha brahmaNA vA ete devA ayuxjata yaddhavirdhAne brahmaNaivaine etadyuzkte na vai brahmaNvadri Syati pretAM yajxasya fambhuveti tqcaM dyAvApqthivIyamanvAha tadAhu-ryaddhavirdhAnAbhyAmprohyamANAbhyAmanu vAcAhAtha kasmAttqcaM dyAvApqthivIyama-nvAheti dyAvApqthivI vai devAnAM havirdhAne AstAM te u evAdyApi havirdhAne te hIdamantareNa sarvaM haviryadidaM kiMca tasmAttqcaM dyAvApqthivIyamanvAha yame iva yatamAne yadaitamiti yame iva hyete yatamAne prabAhugitaH pra vAmbharanmAnuSA devayanta iti devayanto hyene mAnuSAH prabharantyA sIdataM svamu lokaM vidAne svAsasthe bhavatamindave na iti somo vai rAjenduH somAyaivaine etadra ?Ajxa Asade-'cIkl\qpadadhi dvayoradadhA ukthyaM vaca iti dvayorhyetattqtIyaM chadiradhinidhIyata ukthyaM vaca iti yadAha yajxiyaM vai karmokthyaM vaco yajxamevaitena samardhayati yatasrucA mithuuA yA saparyataH asaMyatto vrate te kSeti puSyatIti yadevAdaH pUrvaM yattavatpadamAha tadevaitena fAntyA famayati bhadra ?A faktiryajamAnAya sunvata ityAfiSamAfAste vifvA rUpANi prati muxcate kaviriti vifvarUpAmanvAha sa rarATyAmIkSamANo'nubrUyAdvifvamiva hi rUpaM rarATyAH fuklamiva ca kqSNamiva ca vifvaM rUpamavarunddha Atmane ca yajamAnAya ca yatraivaM vidvAnetAM rarA-TyAmIkSamANo'nvAha pari tvA girvaNo gira ityuttamayA paridadhAti sa yadaiva havirdhAne samparifrite manyetAtha paridadhyAdanagnambhAvukA ha hotufca yajamAnasya ca bhAryA bhavanti yatraivaM vidvAnetayA havirdhAnayoH samparifritayoH paridadhAti yajuSA vA ete parifrIyete yaddhavirdhAne yajuSaivaine etatparifrayanti tau yadaivAdhvaryufca pratiprasthAtA cobhayato methyau nihanyAtAmatha paridadhyAdatra hi te samparifrite bhavatastA etA aSTAvanvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA dvAdafa sampadyante dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha

havirdhAnAbhyAmprohyamANAbhyAmanubrUhItyAhAdhvaryuryuje vAmbrahma pUrvyaM namobhi-rityanvAha brahmaNA vA ete devA ayuxjata yaddhavirdhAne brahmaNaivaine etadyuzkte na vai brahmaNvadri Syati pretAM yajxasya fambhuveti tqcaM dyAvApqthivIyamanvAha tadAhu-ryaddhavirdhAnAbhyAmprohyamANAbhyAmanu vAcAhAtha kasmAttqcaM dyAvApqthivIyama-nvAheti dyAvApqthivI vai devAnAM havirdhAne AstAM te u evAdyApi havirdhAne te hIdamantareNa sarvaM haviryadidaM kiMca tasmAttqcaM dyAvApqthivIyamanvAha yame iva yatamAne yadaitamiti yame iva hyete yatamAne prabAhugitaH pra vAmbharanmAnuSA devayanta iti devayanto hyene mAnuSAH prabharantyA sIdataM svamu lokaM vidAne svAsasthe bhavatamindave na iti somo vai rAjenduH somAyaivaine etadrA jxa Asade-'cIk\padadhi dvayoradadhA ukthyaM vaca iti dvayorhyetattqtIyaM chadiradhinidhIyata ukthyaM vaca iti yadAha yajxiyaM vai karmokthyaM vaco yajxamevaitena samardhayati yatasrucA mithuuA yA saparyataH asaMyatto vrate te kSeti puSyatIti yadevAdaH pUrvaM yattavatpadamAha tadevaitena fAntyA famayati bhadrA faktiryajamAnAya sunvata ityAfiSamAfAste vifvA rUpANi prati muxcate kaviriti vifvarUpAmanvAha sa rarATyAmIkSamANo'nubrUyAdvifvamiva hi rUpaM rarATyAH fuklamiva ca kqSNamiva ca vifvaM rUpamavarunddha Atmane ca yajamAnAya ca yatraivaM vidvAnetAM rarA-TyAmIkSamANo'nvAha pari tvA girvaNo gira ityuttamayA paridadhAti sa yadaiva havirdhAne samparifrite manyetAtha paridadhyAdanagnambhAvukA ha hotufca yajamAnasya ca bhAryA bhavanti yatraivaM vidvAnetayA havirdhAnayoH samparifritayoH paridadhAti yajuSA vA ete parifrIyete yaddhavirdhAne yajuSaivaine etatparifrayanti tau yadaivAdhvaryufca pratiprasthAtA cobhayato methyau nihanyAtAmatha paridadhyAdatra hi te samparifrite bhavatastA etA aSTAvanvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasamqddhaM yatkarma kriyamANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA dvAdafa sampadyante dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApatyAyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha

हविर्धानाभ्याम्प्रोह्यमाणाभ्यामनुब्रूहीत्याहाध्वर्युर्युजे वाम्ब्रह्म पूर्व्यं नमोभि-रित्यन्वाह ब्रह्मणा वा एते देवा अयुञ्जत यद्धविर्धाने ब्रह्मणैवैने एतद्युङ्क्ते न वै ब्रह्मण्वद्रि ष्यति प्रेतां यज्ञस्य शम्भुवेति तृचं द्यावापृथिवीयमन्वाह तदाहु-र्यद्धविर्धानाभ्याम्प्रोह्यमाणाभ्यामनु वाचाहाथ कस्मात्तृचं द्यावापृथिवीयम-न्वाहेति द्यावापृथिवी वै देवानां हविर्धाने आस्तां ते उ एवाद्यापि हविर्धाने ते हीदमन्तरेण सर्वं हविर्यदिदं किंच तस्मात्तृचं द्यावापृथिवीयमन्वाह यमे इव यतमाने यदैतमिति यमे इव ह्येते यतमाने प्रबाहुगितः प्र वाम्भरन्मानुषा देवयन्त इति देवयन्तो ह्येने मानुषाः प्रभरन्त्या सीदतं स्वमु लोकं विदाने स्वासस्थे भवतमिन्दवे न इति सोमो वै राजेन्दुः सोमायैवैने एतद्र ?ाज्ञ आसदे-ऽचीक्लृपदधि द्वयोरदधा उक्थ्यं वच इति द्वयोर्ह्येतत्तृतीयं छदिरधिनिधीयत उक्थ्यं वच इति यदाह यज्ञियं वै कर्मोक्थ्यं वचो यज्ञमेवैतेन समर्धयति यतस्रुचा मिथुउआ या सपर्यतः असंयत्तो व्रते ते क्षेति पुष्यतीति यदेवादः पूर्वं यत्तवत्पदमाह तदेवैतेन शान्त्या शमयति भद्र ?ा शक्तिर्यजमानाय सुन्वत इत्याशिषमाशास्ते विश्वा रूपाणि प्रति मुञ्चते कविरिति विश्वरूपामन्वाह स रराट्यामीक्षमाणोऽनुब्रूयाद्विश्वमिव हि रूपं रराट्याः शुक्लमिव च कृष्णमिव च विश्वं रूपमवरुन्द्ध आत्मने च यजमानाय च यत्रैवं विद्वानेतां ररा-ट्यामीक्षमाणोऽन्वाह परि त्वा गिर्वणो गिर इत्युत्तमया परिदधाति स यदैव हविर्धाने सम्परिश्रिते मन्येताथ परिदध्यादनग्नम्भावुका ह होतुश्च यजमानस्य च भार्या भवन्ति यत्रैवं विद्वानेतया हविर्धानयोः सम्परिश्रितयोः परिदधाति यजुषा वा एते परिश्रीयेते यद्धविर्धाने यजुषैवैने एतत्परिश्रयन्ति तौ यदैवाध्वर्युश्च प्रतिप्रस्थाता चोभयतो मेथ्यौ निहन्यातामथ परिदध्यादत्र हि ते सम्परिश्रिते भवतस्ता एता अष्टावन्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह

हविर्धानाभ्याम्प्रोह्यमाणाभ्यामनुब्रूहीत्याहाध्वर्युर्युजे वाम्ब्रह्म पूर्व्यं नमोभि-रित्यन्वाह ब्रह्मणा वा एते देवा अयुञ्जत यद्धविर्धाने ब्रह्मणैवैने एतद्युङ्क्ते न वै ब्रह्मण्वद्रि ष्यति प्रेतां यज्ञस्य शम्भुवेति तृचं द्यावापृथिवीयमन्वाह तदाहु-र्यद्धविर्धानाभ्याम्प्रोह्यमाणाभ्यामनु वाचाहाथ कस्मात्तृचं द्यावापृथिवीयम-न्वाहेति द्यावापृथिवी वै देवानां हविर्धाने आस्तां ते उ एवाद्यापि हविर्धाने ते हीदमन्तरेण सर्वं हविर्यदिदं किंच तस्मात्तृचं द्यावापृथिवीयमन्वाह यमे इव यतमाने यदैतमिति यमे इव ह्येते यतमाने प्रबाहुगितः प्र वाम्भरन्मानुषा देवयन्त इति देवयन्तो ह्येने मानुषाः प्रभरन्त्या सीदतं स्वमु लोकं विदाने स्वासस्थे भवतमिन्दवे न इति सोमो वै राजेन्दुः सोमायैवैने एतद्रा ज्ञ आसदे-ऽचीकॢपदधि द्वयोरदधा उक्थ्यं वच इति द्वयोर्ह्येतत्तृतीयं छदिरधिनिधीयत उक्थ्यं वच इति यदाह यज्ञियं वै कर्मोक्थ्यं वचो यज्ञमेवैतेन समर्धयति यतस्रुचा मिथुउआ या सपर्यतः असंयत्तो व्रते ते क्षेति पुष्यतीति यदेवादः पूर्वं यत्तवत्पदमाह तदेवैतेन शान्त्या शमयति भद्रा शक्तिर्यजमानाय सुन्वत इत्याशिषमाशास्ते विश्वा रूपाणि प्रति मुञ्चते कविरिति विश्वरूपामन्वाह स रराट्यामीक्षमाणोऽनुब्रूयाद्विश्वमिव हि रूपं रराट्याः शुक्लमिव च कृष्णमिव च विश्वं रूपमवरुन्द्ध आत्मने च यजमानाय च यत्रैवं विद्वानेतां ररा-ट्यामीक्षमाणोऽन्वाह परि त्वा गिर्वणो गिर इत्युत्तमया परिदधाति स यदैव हविर्धाने सम्परिश्रिते मन्येताथ परिदध्यादनग्नम्भावुका ह होतुश्च यजमानस्य च भार्या भवन्ति यत्रैवं विद्वानेतया हविर्धानयोः सम्परिश्रितयोः परिदधाति यजुषा वा एते परिश्रीयेते यद्धविर्धाने यजुषैवैने एतत्परिश्रयन्ति तौ यदैवाध्वर्युश्च प्रतिप्रस्थाता चोभयतो मेथ्यौ निहन्यातामथ परिदध्यादत्र हि ते सम्परिश्रिते भवतस्ता एता अष्टावन्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसमृद्धं यत्कर्म क्रियमाणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापत्यायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह

176

aï(mo yUpmnub[UhITy;h;?vyuRrï²Nt Tv;m?vre devyNt Ty*v;h;?vre ç¼n' devyNtoï²Nt vnSpte m/un; dwVyeneTyetÃw m/u dwVy' yd;Jy' ydU?vRâStÏ; { iv,eh /ÿ;´Ã; =yo m;turSy; ¬pSq it yid c itÏ;És yid c xy;sw { iv,mev;Sm;su /ÿ;idTyev td;hoCz^ySv vnSpt TyuCz^Iym;,;-y;É.åp; y´DeÉ.åp' tTsmOõ' vãmRNpOÉqVy; a/ITyetÃw vãmR pOÉqVyw y] yUpmuâNmNv²Nt suÉmtI mIym;no vcoR /; yDv;hs Ty;²xWm;x;Ste sÉmõSy Åym;," purSt;dIit sÉmõSy ç¼W EtTpurSt;Cz^yte b[÷ vNv;no ajr' suvIrmITy;²xWmev;x;St a;re aSmdmitMb;/m;n Tyxn;y; vé p;Pm;mitSt;mev td;r;¥udte yD;° yjm;n;°oc( z^ySv mhte s*.g;yeTy;²xWmev;x;St è?vR è Wu , ètye itÏ; devo n sivteit yÃw dev;n;' neit tdeW;moÉmit itÏ dev v sivteTyev td;ho?voR v;jSy sinteit v;jsinmevwn' tõns;' snoit yd²ïÉ.v;R`²ºivR×y;mh it zNd;'És v; aïyo v;`tStwret¶¼v;Nyjm;n; iv×yNte mm yDm;gzt mm yDÉmit yid h v; aip bhv v yjNteq h;Sy dev; yDmwv gz²Nt y]wv' ivÃ;net;mNv;ho?voR n" p;ç'hso in ktun; iv' smi],' dheit r=;'És vw p;Pm;i],o r=;'És p;Pm;n' dheTyev td;h Õ/I n è?v;Rrq;y jIvs it yd;h Õ/I n è?v;Rr,;y jIvs Tyev td;h yid h v; aip nIt v yjm;no .vit pár hwvwn' tTs'vTsr;y dd;it ivd; deveWu no duv Ty;²xWmev;x;Ste j;to j;yte suidnTve aö;Émit j;to ç¼W Et;Æ;yte smyR a; ivdqe v/Rm;n it v/RyNTyevwn' tTpun²Nt /Ir; apso mnIWeit punNTyevwn' tt(devy; ivp[ aidyitR v;cÉmit deve>y Evwn' tÉ¥vedyit yuv; suv;s;" párvIt a;g;idTyuÿmy; párd/;it p[;,o vw yuv; suv;-s;" soy' xrIrw" párvOt" s ¬ Åey;N.vit j;ym;n it Åey;Hzªrey;n(ç¼W Etºvit j;ym;nSt' /Ir;s" kvy ¬¥y²Nt Sv;?yo mns; devyNt it ye v; anUc;n;Ste kvySt Evwn' tdu¥y²Nt t; Et;" s¢;Nv;h åpsmOõ; EtÃw yDSy smOõ' y{ Ups'Aõ' yTkmR i£y-m;,mOgÉ.vdit t;s;' i]" p[qm;mNv;h i]¨ÿm;' t; Ek;dx sMp´Nt Ek;dx;=r; vw i]·²P]·bIN{ Sy vj[ N{ ;ytn;É.rev;.I r;Ýoit y Ev' ved i]" p[qm;' i]¨ÿm;mNv;h yDSywv ts*R nçit Sqe»e bl;-

axjmo yUpamanubrUhItyAhAdhvaryuraxjanti tvAmadhvare devayanta ityauvAhAdhvare hyenaM devayanto'xjanti vanaspate madhunA daivyenetyetadvai madhu daivyaM yadAjyaM yadUrdhvastiSThA dra viNeha dhattAdyadvA kSayo mAturasyA upastha iti yadi ca tiSThAsi yadi ca fayAsai dra viNamevAsmAsu dhattAdityeva tadAhocchrayasva vanaspata ityucchrIyamANA-yAbhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM varSmanpqthivyA adhItyetadvai varSma pqthivyai yatra yUpamunminvanti sumitI mIyamAno varco dhA yajxavAhasa ityAfiSamAfAste samiddhasya frayamANaH purastAdIti samiddhasya hyeSa etatpurastAcchrayate brahma vanvAno ajaraM suvIramItyAfiSamevAfAsta Are asmadamatimbAdhamAna ityafanAyA vaI pApmAmatistAmeva tadArAnnudate yajxAcca yajamAnAccoc chrayasva mahate saubhagAyetyAfiSamevAfAsta Urdhva U Su Na Utaye tiSThA devo na saviteti yadvai devAnAM neti tadeSAmomiti tiSTha deva iva savitetyeva tadAhordhvo vAjasya saniteti vAjasanimevainaM taddhanasAM sanoti yadaxjibhirvAghadbhirvihvayAmaha iti chandAMsi vA axjayo vAghatastairetaddevAnyajamAnA vihvayante mama yajxamAgachata mama yajxamiti yadi ha vA api bahava iva yajante'tha hAsya devA yajxamaiva gachanti yatraivaM vidvAnetAmanvAhordhvo naH pAhyaMhaso ni ketunA vifvaM samatriNaM daheti rakSAMsi vai pApmAtriNo rakSAMsi pApmAnaM dahetyeva tadAha kqdhI na UrdhvAxcarathAya jIvasa iti yadAha kqdhI na UrdhvAxcaraNAya jIvasa ityeva tadAha yadi ha vA api nIta iva yajamAno bhavati pari haivainaM tatsaMvatsarAya dadAti vidA deveSu no duva ityAfiSamevAfAste jAto jAyate sudinatve ahnAmiti jAto hyeSa etAjjAyate samarya A vidathe vardhamAna iti vardhayantyevainaM tatpunanti dhIrA apaso manISeti punantyevainaM tatdevayA vipra adiyarti vAcamiti devebhya evainaM tannivedayati yuvA suvAsAH parivIta AgAdityuttamayA paridadhAti prANo vai yuvA suvA-sAH so'yaM farIraiH parivqtaH sa u freyAnbhavati jAyamAna iti freyAxchreyAnhyeSa etadbhavati jAyamAnastaM dhIrAsaH kavaya unnayanti svAdhyo manasA devayanta iti ye vA anUcAnAste kavayasta evainaM tadunnayanti tA etAH saptAnvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasaMqddhaM yatkarma kriya-mANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA ekAdafa sampadyanta ekAdafAkSarA vai triSTuptriSTubIndra sya vajra indra ?AyatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha yajxasyaiva tadbarsau nahyati sthemne balA-

axjmo yUpamanubrUhItyAhAdhvaryuraxjanti tvAmadhvare devayanta ityauvAhAdhvare hyenaM devayanto'xjanti vanaspate madhunA daivyenetyetadvai madhu daivyaM yadAjyaM yadUrdhvastiSThA dra viNeha dhattAdyadvA kSayo mAturasyA upastha iti yadi ca tiSThAsi yadi ca fayAsai dra viNamevAsmAsu dhattAdityeva tadAhocchrayasva vanaspata ityucchrIyamANA-yAbhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhaM varSmanpqthivyA adhItyetadvai varSma pqthivyai yatra yUpamunminvanti sumitI mIyamAno varco dhA yajxavAhasa ityAfiSamAfAste samiddhasya frayamANaH purastAdIti samiddhasya hyeSa etatpurastAcchrayate brahma vanvAno ajaraM suvIramItyAfiSamevAfAsta Are asmadamatimbAdhamAna ityafanAyA vaI pApmAmatistAmeva tadArAnnudate yajxAcca yajamAnAccoc chrayasva mahate saubhagAyetyAfiSamevAfAsta Urdhva U Su Na Utaye tiSThA devo na saviteti yadvai devAnAM neti tadeSAmomiti tiSTha deva iva savitetyeva tadAhordhvo vAjasya saniteti vAjasanimevainaM taddhanasAM sanoti yadaxjibhirvAghadbhirvihvayAmaha iti chandAMsi vA axjayo vAghatastairetaddevAnyajamAnA vihvayante mama yajxamAgachata mama yajxamiti yadi ha vA api bahava iva yajante'tha hAsya devA yajxamaiva gachanti yatraivaM vidvAnetAmanvAhordhvo naH pAhyaMhaso ni ketunA vifvaM samatriNaM daheti rakSAMsi vai pApmAtriNo rakSAMsi pApmAnaM dahetyeva tadAha kqdhI na UrdhvAxcarathAya jIvasa iti yadAha kqdhI na UrdhvAxcaraNAya jIvasa ityeva tadAha yadi ha vA api nIta iva yajamAno bhavati pari haivainaM tatsaMvatsarAya dadAti vidA deveSu no duva ityAfiSamevAfAste jAto jAyate sudinatve ahnAmiti jAto hyeSa etAjjAyate samarya A vidathe vardhamAna iti vardhayantyevainaM tatpunanti dhIrA apaso manISeti punantyevainaM tatdevayA vipra adiyarti vAcamiti devebhya evainaM tannivedayati yuvA suvAsAH parivIta AgAdityuttamayA paridadhAti prANo vai yuvA suvA-sAH so'yaM farIraiH parivqtaH sa u freyAnbhavati jAyamAna iti freyAxchreyAnhyeSa etadbhavati jAyamAnastaM dhIrAsaH kavaya unnayanti svAdhyo manasA devayanta iti ye vA anUcAnAste kavayasta evainaM tadunnayanti tA etAH saptAnvAha rUpasamqddhA etadvai yajxasya samqddhaM yadrU pasaMqddhaM yatkarma kriya-mANamqgabhivadati tAsAM triH prathamAmanvAha triruttamAM tA ekAdafa sampadyanta ekAdafAkSarA vai triSTuptriSTubIndra sya vajra indrA yatanAbhirevAbhI rAdhnoti ya evaM veda triH prathamAM triruttamAmanvAha yajxasyaiva tadbarsau nahyati sthemne balA-

अञ्ज्मो यूपमनुब्रूहीत्याहाध्वर्युरञ्जन्ति त्वामध्वरे देवयन्त इत्यौवाहाध्वरे ह्येनं देवयन्तोऽञ्जन्ति वनस्पते मधुना दैव्येनेत्येतद्वै मधु दैव्यं यदाज्यं यदूर्ध्वस्तिष्ठा द्र विणेह धत्ताद्यद्वा क्षयो मातुरस्या उपस्थ इति यदि च तिष्ठासि यदि च शयासै द्र विणमेवास्मासु धत्तादित्येव तदाहोच्छ्रयस्व वनस्पत इत्युच्छ्रीयमाणा-याभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धं वर्ष्मन्पृथिव्या अधीत्येतद्वै वर्ष्म पृथिव्यै यत्र यूपमुन्मिन्वन्ति सुमिती मीयमानो वर्चो धा यज्ञवाहस इत्याशिषमाशास्ते समिद्धस्य श्रयमाणः पुरस्तादीति समिद्धस्य ह्येष एतत्पुरस्ताच्छ्रयते ब्रह्म वन्वानो अजरं सुवीरमीत्याशिषमेवाशास्त आरे अस्मदमतिम्बाधमान इत्यशनाया वई पाप्मामतिस्तामेव तदारान्नुदते यज्ञाच्च यजमानाच्चोच् छ्रयस्व महते सौभगायेत्याशिषमेवाशास्त ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये तिष्ठा देवो न सवितेति यद्वै देवानां नेति तदेषामोमिति तिष्ठ देव इव सवितेत्येव तदाहोर्ध्वो वाजस्य सनितेति वाजसनिमेवैनं तद्धनसां सनोति यदञ्जिभिर्वाघद्भिर्विह्वयामह इति छन्दांसि वा अञ्जयो वाघतस्तैरेतद्देवान्यजमाना विह्वयन्ते मम यज्ञमागछत मम यज्ञमिति यदि ह वा अपि बहव इव यजन्तेऽथ हास्य देवा यज्ञमैव गछन्ति यत्रैवं विद्वानेतामन्वाहोर्ध्वो नः पाह्यंहसो नि केतुना विश्वं समत्रिणं दहेति रक्षांसि वै पाप्मात्रिणो रक्षांसि पाप्मानं दहेत्येव तदाह कृधी न ऊर्ध्वाञ्चरथाय जीवस इति यदाह कृधी न ऊर्ध्वाञ्चरणाय जीवस इत्येव तदाह यदि ह वा अपि नीत इव यजमानो भवति परि हैवैनं तत्संवत्सराय ददाति विदा देवेषु नो दुव इत्याशिषमेवाशास्ते जातो जायते सुदिनत्वे अह्नामिति जातो ह्येष एताज्जायते समर्य आ विदथे वर्धमान इति वर्धयन्त्येवैनं तत्पुनन्ति धीरा अपसो मनीषेति पुनन्त्येवैनं तत्देवया विप्र अदियर्ति वाचमिति देवेभ्य एवैनं तन्निवेदयति युवा सुवासाः परिवीत आगादित्युत्तमया परिदधाति प्राणो वै युवा सुवा-साः सोऽयं शरीरैः परिवृतः स उ श्रेयान्भवति जायमान इति श्रेयाञ्छ्रेयान्ह्येष एतद्भवति जायमानस्तं धीरासः कवय उन्नयन्ति स्वाध्यो मनसा देवयन्त इति ये वा अनूचानास्ते कवयस्त एवैनं तदुन्नयन्ति ता एताः सप्तान्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसंऋद्धं यत्कर्म क्रिय-माणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता एकादश सम्पद्यन्त एकादशाक्षरा वै त्रिष्टुप्त्रिष्टुबीन्द्र स्य वज्र इन्द्र ?ायतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह यज्ञस्यैव तद्बर्सौ नह्यति स्थेम्ने बला-

अञ्ज्मो यूपमनुब्रूहीत्याहाध्वर्युरञ्जन्ति त्वामध्वरे देवयन्त इत्यौवाहाध्वरे ह्येनं देवयन्तोऽञ्जन्ति वनस्पते मधुना दैव्येनेत्येतद्वै मधु दैव्यं यदाज्यं यदूर्ध्वस्तिष्ठा द्र विणेह धत्ताद्यद्वा क्षयो मातुरस्या उपस्थ इति यदि च तिष्ठासि यदि च शयासै द्र विणमेवास्मासु धत्तादित्येव तदाहोच्छ्रयस्व वनस्पत इत्युच्छ्रीयमाणा-याभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धं वर्ष्मन्पृथिव्या अधीत्येतद्वै वर्ष्म पृथिव्यै यत्र यूपमुन्मिन्वन्ति सुमिती मीयमानो वर्चो धा यज्ञवाहस इत्याशिषमाशास्ते समिद्धस्य श्रयमाणः पुरस्तादीति समिद्धस्य ह्येष एतत्पुरस्ताच्छ्रयते ब्रह्म वन्वानो अजरं सुवीरमीत्याशिषमेवाशास्त आरे अस्मदमतिम्बाधमान इत्यशनाया वई पाप्मामतिस्तामेव तदारान्नुदते यज्ञाच्च यजमानाच्चोच् छ्रयस्व महते सौभगायेत्याशिषमेवाशास्त ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये तिष्ठा देवो न सवितेति यद्वै देवानां नेति तदेषामोमिति तिष्ठ देव इव सवितेत्येव तदाहोर्ध्वो वाजस्य सनितेति वाजसनिमेवैनं तद्धनसां सनोति यदञ्जिभिर्वाघद्भिर्विह्वयामह इति छन्दांसि वा अञ्जयो वाघतस्तैरेतद्देवान्यजमाना विह्वयन्ते मम यज्ञमागछत मम यज्ञमिति यदि ह वा अपि बहव इव यजन्तेऽथ हास्य देवा यज्ञमैव गछन्ति यत्रैवं विद्वानेतामन्वाहोर्ध्वो नः पाह्यंहसो नि केतुना विश्वं समत्रिणं दहेति रक्षांसि वै पाप्मात्रिणो रक्षांसि पाप्मानं दहेत्येव तदाह कृधी न ऊर्ध्वाञ्चरथाय जीवस इति यदाह कृधी न ऊर्ध्वाञ्चरणाय जीवस इत्येव तदाह यदि ह वा अपि नीत इव यजमानो भवति परि हैवैनं तत्संवत्सराय ददाति विदा देवेषु नो दुव इत्याशिषमेवाशास्ते जातो जायते सुदिनत्वे अह्नामिति जातो ह्येष एताज्जायते समर्य आ विदथे वर्धमान इति वर्धयन्त्येवैनं तत्पुनन्ति धीरा अपसो मनीषेति पुनन्त्येवैनं तत्देवया विप्र अदियर्ति वाचमिति देवेभ्य एवैनं तन्निवेदयति युवा सुवासाः परिवीत आगादित्युत्तमया परिदधाति प्राणो वै युवा सुवा-साः सोऽयं शरीरैः परिवृतः स उ श्रेयान्भवति जायमान इति श्रेयाञ्छ्रेयान्ह्येष एतद्भवति जायमानस्तं धीरासः कवय उन्नयन्ति स्वाध्यो मनसा देवयन्त इति ये वा अनूचानास्ते कवयस्त एवैनं तदुन्नयन्ति ता एताः सप्तान्वाह रूपसमृद्धा एतद्वै यज्ञस्य समृद्धं यद्रू पसंऋद्धं यत्कर्म क्रिय-माणमृगभिवदति तासां त्रिः प्रथमामन्वाह त्रिरुत्तमां ता एकादश सम्पद्यन्त एकादशाक्षरा वै त्रिष्टुप्त्रिष्टुबीन्द्र स्य वज्र इन्द्रा यतनाभिरेवाभी राध्नोति य एवं वेद त्रिः प्रथमां त्रिरुत्तमामन्वाह यज्ञस्यैव तद्बर्सौ नह्यति स्थेम्ने बला-

181

itÏ¼´Up;" anup[hreitTy;üâStÏ¼Tpxuk;mSy deve>yo vw pxvo¥;´;y;l-M.;y n;itÏNt tep£My p[itv;vdtoitÏ¥;Sm;n;lPSy?ve n;Sm;init tto vw dev; Et' yUpMvj[mpXy'Stme>y ¬dÅy'StSm;i>yt ¬p;vtRNt tmev;´;Pyup;vOÿ;Stto vw deve>y" pxvo¥;´;y;lM.;yitÏNt itÏ-NteSmw px;vo¥´;y;lM.;y y Ev' ved ySy cwv' ivduWo yUpâSt-ÏTynup[hreTSvgRk;nSy tmu h SmwtMpUveRNvev p[hr²Nt yjm;no vw yUpo yjm;n" p[StroÉ¦vwR devyoin" so¦edeRvyoNy; a;üit>y" sM.Uy ihryovr a;s'St Et' Sv¨-mpXyNyUpxkl' t' tâSmNk;lenup[hreÿ] s k;m ¬p;¢o yonup[hr,e t] s k;m ¬p;¢o y" Sq;ne sv;R>yo v; EW devt;>y a;Tm;nm;l.te yo dI=teÉ¦" sv;R devt;" som" sv;R devt;" s yd¦IWomIyMpxum;l.te sv;R>y Ev t¶¼vt;>yo yjm;n a;Tm;n' inã£¡,Ite td;üiÃ³åpo-¦IWomIy" ktRVyo iÃdevTyo hIit tÿ¥;dOTyMpIv v ktRVy" pIvoåp; vw pxv" Õ²xt v %lu vw yjm;no .vit t´TpIv; pxu.Rvit yjm;nmev tTSven me/en sm/Ryit td;ün;R¦IWomIySy p;xorXnI-y;Tpu¨WSy v; EWoXn;it yo¦IWomIySy p;xorXn;it yjm;no ç¼te-n;Tm;n' inã£¡,It it tÿ¥;dOTy' v;]Rß' v; EtõivyRd¦IWomIyo-¦IWom;>y;' v; éN{ o vO]mh'St;venmb[Ut;m;v;>y;' vw vO]mv/IvRr' te vO,;v;h éit vO,;q;Émit t;vetmev vrmvO,;t;' "suTy;y;Mpx' s

tiSThedyUpAH anupraharetityAhustiSThetpafukAmasya devebhyo vai pafavo'nnAdyAyAla-mbhAya nAtiSThanta te'pakramya prativAvadato'tiSThannAsmAnAlapsyadhve nAsmAniti tato vai devA etaM yUpamvajramapafyaMstamebhya udafrayaMstasmAdbibhyata upAvartanta tamevAdyApyupAvqittAstato vai devebhyaH pafavo'nnAdyAyAlambhAyatiSThanta tiSTha-nte'smai pafAvo'nnadyAyAlambhAya ya evaM veda yasya caivaM viduSo yUpasti-SThatyanupraharetsvargakAnasya tamu ha smaitampUrve'nveva praharanti yajamAno vai yUpo yajamAnaH prastaro'gnirvai devayoniH so'gnerdevayonyA AhutibhyaH sambhUya hiraNya-farIra UrdhvaH svargaM lokameSyatItyatha ye tebhyo'vara AsaMsta etaM svaru-mapafyanyUpafakalaM taM tasminkAle'nupraharettatra sa kAma upApto yo'nupraharaNe tatra sa kAma upApto yaH sthAne sarvAbhyo vA eSa devatAbhya AtmAnamAlabhate yo dIkSate'gniH sarvA devatAH somaH sarvA devatAH sa yadagnISomIyampafumAlabhate sarvAbhya eva taddevatAbhyo yajamAna AtmAnaM niSkrINIte tadAhurdvirUpo-'gnISomIyaH kartavyo dvidevatyo hIti tattannAdqtyampIva iva kartavyaH pIvorUpA vai pafavaH kqfita iva khalu vai yajamAno bhavati tadyatpIvA pafurbhavati yajamAnameva tatsvena medhena samardhayati tadAhurnAgnISomIyasya pAforafnI-yAtpuruSasya vA eSo'fnAti yo'gnISomIyasya pAforafnAti yajamAno hyete-nAtmAnaM niSkrINIta iti tattannAdqtyaM vArtraghnaM vA etaddhaviryadagnISomIyo-'gnISomAbhyAM vA Indra ?o vqtramahaMstAvenamabrUtAmAvAbhyAM vai vqtramavadhIrvaraM te vqNAvAha Iti vqNAthAmiti tAvetameva varamavqNAtAM fvaHsutyAyAmpafuM sa

tiSThedyUpAH anupraharetityAhustiSThetpafukAmasya devebhyo vai pafavo'nnAdyAyAla-mbhAya nAtiSThanta te'pakramya prativAvadato'tiSThannAsmAnAlapsyadhve nAsmAniti tato vai devA etaM yUpamvajramapafyaMstamebhya udafrayaMstasmAdbibhyata upAvartanta tamevAdyApyupAvqittAstato vai devebhyaH pafavo'nnAdyAyAlambhAyatiSThanta tiSTha-nte'smai pafAvo'nnadyAyAlambhAya ya evaM veda yasya caivaM viduSo yUpasti-SThatyanupraharetsvargakAnasya tamu ha smaitampUrve'nveva praharanti yajamAno vai yUpo yajamAnaH prastaro'gnirvai devayoniH so'gnerdevayonyA AhutibhyaH sambhUya hiraNya-farIra UrdhvaH svargaM lokameSyatItyatha ye tebhyo'vara AsaMsta etaM svaru-mapafyanyUpafakalaM taM tasminkAle'nupraharettatra sa kAma upApto yo'nupraharaNe tatra sa kAma upApto yaH sthAne sarvAbhyo vA eSa devatAbhya AtmAnamAlabhate yo dIkSate'gniH sarvA devatAH somaH sarvA devatAH sa yadagnISomIyampafumAlabhate sarvAbhya eva taddevatAbhyo yajamAna AtmAnaM niSkrINIte tadAhurdvirUpo-'gnISomIyaH kartavyo dvidevatyo hIti tattannAdqtyampIva iva kartavyaH pIvorUpA vai pafavaH kqfita iva khalu vai yajamAno bhavati tadyatpIvA pafurbhavati yajamAnameva tatsvena medhena samardhayati tadAhurnAgnISomIyasya pAforafnI-yAtpuruSasya vA eSo'fnAti yo'gnISomIyasya pAforafnAti yajamAno hyete-nAtmAnaM niSkrINIta iti tattannAdqtyaM vArtraghnaM vA etaddhaviryadagnISomIyo-'gnISomAbhyAM vA Indro vqtramahaMstAvenamabrUtAmAvAbhyAM vai vqtramavadhIrvaraM te vqNAvAha Iti vqNAthAmiti tAvetameva varamavqNAtAM fvaHsutyAyAmpafuM sa

तिष्ठेद्यूपाः अनुप्रहरेतित्याहुस्तिष्ठेत्पशुकामस्य देवेभ्यो वै पशवोऽन्नाद्यायाल-म्भाय नातिष्ठन्त तेऽपक्रम्य प्रतिवावदतोऽतिष्ठन्नास्मानालप्स्यध्वे नास्मानिति ततो वै देवा एतं यूपम्वज्रमपश्यंस्तमेभ्य उदश्रयंस्तस्माद्बिभ्यत उपावर्तन्त तमेवाद्याप्युपावृइत्तास्ततो वै देवेभ्यः पशवोऽन्नाद्यायालम्भायतिष्ठन्त तिष्ठ-न्तेऽस्मै पशावोऽन्नद्यायालम्भाय य एवं वेद यस्य चैवं विदुषो यूपस्ति-ष्ठत्यनुप्रहरेत्स्वर्गकानस्य तमु ह स्मैतम्पूर्वेऽन्वेव प्रहरन्ति यजमानो वै यूपो यजमानः प्रस्तरोऽग्निर्वै देवयोनिः सोऽग्नेर्देवयोन्या आहुतिभ्यः सम्भूय हिरण्य-शरीर ऊर्ध्वः स्वर्गं लोकमेष्यतीत्यथ ये तेभ्योऽवर आसंस्त एतं स्वरु-मपश्यन्यूपशकलं तं तस्मिन्कालेऽनुप्रहरेत्तत्र स काम उपाप्तो योऽनुप्रहरणे तत्र स काम उपाप्तो यः स्थाने सर्वाभ्यो वा एष देवताभ्य आत्मानमालभते यो दीक्षतेऽग्निः सर्वा देवताः सोमः सर्वा देवताः स यदग्नीषोमीयम्पशुमालभते सर्वाभ्य एव तद्देवताभ्यो यजमान आत्मानं निष्क्रीणीते तदाहुर्द्विरूपो-ऽग्नीषोमीयः कर्तव्यो द्विदेवत्यो हीति तत्तन्नादृत्यम्पीव इव कर्तव्यः पीवोरूपा वै पशवः कृशित इव खलु वै यजमानो भवति तद्यत्पीवा पशुर्भवति यजमानमेव तत्स्वेन मेधेन समर्धयति तदाहुर्नाग्नीषोमीयस्य पाशोरश्नी-यात्पुरुषस्य वा एषोऽश्नाति योऽग्नीषोमीयस्य पाशोरश्नाति यजमानो ह्येते-नात्मानं निष्क्रीणीत इति तत्तन्नादृत्यं वार्त्रघ्नं वा एतद्धविर्यदग्नीषोमीयो-ऽग्नीषोमाभ्यां वा ईन्द्र ?ो वृत्रमहंस्तावेनमब्रूतामावाभ्यां वै वृत्रमवधीर्वरं ते वृणावाह ईति वृणाथामिति तावेतमेव वरमवृणातां श्वःसुत्यायाम्पशुं स

तिष्ठेद्यूपाः अनुप्रहरेतित्याहुस्तिष्ठेत्पशुकामस्य देवेभ्यो वै पशवोऽन्नाद्यायाल-म्भाय नातिष्ठन्त तेऽपक्रम्य प्रतिवावदतोऽतिष्ठन्नास्मानालप्स्यध्वे नास्मानिति ततो वै देवा एतं यूपम्वज्रमपश्यंस्तमेभ्य उदश्रयंस्तस्माद्बिभ्यत उपावर्तन्त तमेवाद्याप्युपावृइत्तास्ततो वै देवेभ्यः पशवोऽन्नाद्यायालम्भायतिष्ठन्त तिष्ठ-न्तेऽस्मै पशावोऽन्नद्यायालम्भाय य एवं वेद यस्य चैवं विदुषो यूपस्ति-ष्ठत्यनुप्रहरेत्स्वर्गकानस्य तमु ह स्मैतम्पूर्वेऽन्वेव प्रहरन्ति यजमानो वै यूपो यजमानः प्रस्तरोऽग्निर्वै देवयोनिः सोऽग्नेर्देवयोन्या आहुतिभ्यः सम्भूय हिरण्य-शरीर ऊर्ध्वः स्वर्गं लोकमेष्यतीत्यथ ये तेभ्योऽवर आसंस्त एतं स्वरु-मपश्यन्यूपशकलं तं तस्मिन्कालेऽनुप्रहरेत्तत्र स काम उपाप्तो योऽनुप्रहरणे तत्र स काम उपाप्तो यः स्थाने सर्वाभ्यो वा एष देवताभ्य आत्मानमालभते यो दीक्षतेऽग्निः सर्वा देवताः सोमः सर्वा देवताः स यदग्नीषोमीयम्पशुमालभते सर्वाभ्य एव तद्देवताभ्यो यजमान आत्मानं निष्क्रीणीते तदाहुर्द्विरूपो-ऽग्नीषोमीयः कर्तव्यो द्विदेवत्यो हीति तत्तन्नादृत्यम्पीव इव कर्तव्यः पीवोरूपा वै पशवः कृशित इव खलु वै यजमानो भवति तद्यत्पीवा पशुर्भवति यजमानमेव तत्स्वेन मेधेन समर्धयति तदाहुर्नाग्नीषोमीयस्य पाशोरश्नी-यात्पुरुषस्य वा एषोऽश्नाति योऽग्नीषोमीयस्य पाशोरश्नाति यजमानो ह्येते-नात्मानं निष्क्रीणीत इति तत्तन्नादृत्यं वार्त्रघ्नं वा एतद्धविर्यदग्नीषोमीयो-ऽग्नीषोमाभ्यां वा ईन्द्रो वृत्रमहंस्तावेनमब्रूतामावाभ्यां वै वृत्रमवधीर्वरं ते वृणावाह ईति वृणाथामिति तावेतमेव वरमवृणातां श्वःसुत्यायाम्पशुं स

186

a;p[IÉ.r;p[I,it tejo vw b[÷vcRsm;ip[yStejswvwn' tÉ/ b[÷vcRsen sm/Ryit sÉm/o yjit p[;,; vw sÉm/" p[;,; hId' sv| sÉmN/te yidd' ikùc p[;,;nev tTp[I,;it p[;,;Nyjm;ne d/;it tnUnp;t' yjit p[;,o vw tnUnp;Ts ih tNv" p;it p[;,mev tTp[I,;it p[;,' yjm;ne d/;it nr;x's' yjit p[j; vw nro v;Kx's" p[j;' cwv tÃ;c' c p[I,;it p[j;' c v;c' c yjm;ne d/;tIÂo yjTy¥' v; Âo¥mev tTp[I,;Ty¥' yjm;ne d/;it bihRyRjit pxvo vw bihR" pxUnev tTp[I,;it pxUNyjm;ne d/;it duro yjit vOi·vwR duro vOi·mev tTp[I,it vOi·m¥;´' yjm;ne d/;TyuW;s;nÿ_; yjTyhor;]e v; ¬W;s;nÿ_;hor;]e Ev tTp[I,;Tyhor;]yoyRjm;n' d/;it dwVy; hot;r; yjit p[;,;p;n* vw dwVy; hot;r; p[;,;p;n;vev tTp[I,;it p[;,;p;n* yjm;ne d/;it it§o devIyRjit p[;,o v; ap;no Vy;nâSt§o deVySt; Ev tTp[I,;it t; yjm;ne d/;it Tv·;r' yjit v;Gvw Tv·; v;G`Id' sv| t;·Iv v;cnev tTp[I,;it v;c' yjm;ne d/;it vnSpit' yjit p[;,o vw vnSpit" p[;,mev tTp[I,;it p[;,' yjm;ne d/;it Sv;h;ÕtIyRjit p[itÏ; vw Sv;h;Õty" p[itÏ;y;mev t´DmNtt" p[itÏ;pyit t;É.yRqAãy;p[I,Iy;´´qAãy;p[I,;it yjmnmev tN/u-

AprIbhirAprINati tejo vai brahmavarcasamApriyastejasaivainaM tadhi brahmavarcasena samardhayati samidho yajati prANA vai samidhaH prANA hIdaM sarvaM samindhate yadidaM kiMca prANAneva tatprINAti prANAnyajamAne dadhAti tanUnapAtaM yajati prANo vai tanUnapAtsa hi tanvaH pAti prANameva tatprINAti prANaM yajamAne dadhAti narAfaMsaM yajati prajA vai naro vAkfaMsaH prajAM caiva tadvAcaM ca prINAti prajAM ca vAcaM ca yajamAne dadhAtILo yajatyannaM vA iLo'nnameva tatprINAtyannaM yajamAne dadhAti barhiryajati pafavo vai barhiH pafUneva tatprINAti pafUnyajamAne dadhAti duro yajati vqSTirvai duro vqSTimeva tatprINati vqSTimannAdyaM yajamAne dadhAtyuSAsAnaktA yajatyahorAtre vA uSAsAnaktAhorAtre eva tatprINAtyahorAtrayoryajamAnaM dadhAti daivyA hotArA yajati prANApAnau vai daivyA hotArA prANApAnAveva tatprINAti prANApAnau yajamAne dadhAti tisro devIryajati prANo vA apAno vyAnastisro devyastA eva tatprINAti tA yajamAne dadhAti tvaSTAraM yajati vAgvai tvaSTA vAgghIdaM sarvaM tASTIva vAcaneva tatprINAti vAcaM yajamAne dadhAti vanaspatiM yajati prANo vai vanaspatiH prANameva tatprINAti prANaM yajamAne dadhAti svAhAkqtIryajati pratiSThA vai svAhAkqtayaH pratiSThAyAmeva tadyajxamantataH pratiSThApayati tAbhiryathaqSyAprINIyAdyadyathaqSyAprINAti yajamanameva tadbandhu-

AprIbhirAprINati tejo vai brahmavarcasamApriyastejasaivainaM tadhi brahmavarcasena samardhayati samidho yajati prANA vai samidhaH prANA hIdaM sarvaM samindhate yadidaM kiMca prANAneva tatprINAti prANAnyajamAne dadhAti tanUnapAtaM yajati prANo vai tanUnapAtsa hi tanvaH pAti prANameva tatprINAti prANaM yajamAne dadhAti narAfaMsaM yajati prajA vai naro vAkfaMsaH prajAM caiva tadvAcaM ca prINAti prajAM ca vAcaM ca yajamAne dadhAtI[L]o yajatyannaM vA i[L]o'nnameva tatprINAtyannaM yajamAne dadhAti barhiryajati pafavo vai barhiH pafUneva tatprINAti pafUnyajamAne dadhAti duro yajati vqSTirvai duro vqSTimeva tatprINati vqSTimannAdyaM yajamAne dadhAtyuSAsAnaktA yajatyahorAtre vA uSAsAnaktAhorAtre eva tatprINAtyahorAtrayoryajamAnaM dadhAti daivyA hotArA yajati prANApAnau vai daivyA hotArA prANApAnAveva tatprINAti prANApAnau yajamAne dadhAti tisro devIryajati prANo vA apAno vyAnastisro devyastA eva tatprINAti tA yajamAne dadhAti tvaSTAraM yajati vAgvai tvaSTA vAgghIdaM sarvaM tASTIva vAcaneva tatprINAti vAcaM yajamAne dadhAti vanaspatiM yajati prANo vai vanaspatiH prANameva tatprINAti prANaM yajamAne dadhAti svAhAkqtIryajati pratiSThA vai svAhAkqtayaH pratiSThAyAmeva tadyajxamantataH pratiSThApayati tAbhiryathaqSyAprINIyAdyadyathaqSyAprINAti yajamanameva tadbandhu-

आप्रीभिराप्रीणति तेजो वै ब्रह्मवर्चसमाप्रियस्तेजसैवैनं तधि ब्रह्मवर्चसेन समर्धयति समिधो यजति प्राणा वै समिधः प्राणा हीदं सर्वं समिन्धते यदिदं किंच प्राणानेव तत्प्रीणाति प्राणान्यजमाने दधाति तनूनपातं यजति प्राणो वै तनूनपात्स हि तन्वः पाति प्राणमेव तत्प्रीणाति प्राणं यजमाने दधाति नराशंसं यजति प्रजा वै नरो वाक्शंसः प्रजां चैव तद्वाचं च प्रीणाति प्रजां च वाचं च यजमाने दधातीळो यजत्यन्नं वा इळोऽन्नमेव तत्प्रीणात्यन्नं यजमाने दधाति बर्हिर्यजति पशवो वै बर्हिः पशूनेव तत्प्रीणाति पशून्यजमाने दधाति दुरो यजति वृष्टिर्वै दुरो वृष्टिमेव तत्प्रीणति वृष्टिमन्नाद्यं यजमाने दधात्युषासानक्ता यजत्यहोरात्रे वा उषासानक्ताहोरात्रे एव तत्प्रीणात्यहोरात्रयोर्यजमानं दधाति दैव्या होतारा यजति प्राणापानौ वै दैव्या होतारा प्राणापानावेव तत्प्रीणाति प्राणापानौ यजमाने दधाति तिस्रो देवीर्यजति प्राणो वा अपानो व्यानस्तिस्रो देव्यस्ता एव तत्प्रीणाति ता यजमाने दधाति त्वष्टारं यजति वाग्वै त्वष्टा वाग्घीदं सर्वं ताष्टीव वाचनेव तत्प्रीणाति वाचं यजमाने दधाति वनस्पतिं यजति प्राणो वै वनस्पतिः प्राणमेव तत्प्रीणाति प्राणं यजमाने दधाति स्वाहाकृतीर्यजति प्रतिष्ठा वै स्वाहाकृतयः प्रतिष्ठायामेव तद्यज्ञमन्ततः प्रतिष्ठापयति ताभिर्यथऋष्याप्रीणीयाद्यद्यथऋष्याप्रीणाति यजमनमेव तद्बन्धु-

206

pu¨W' vw dev;" pxum;l.Nt tSm;d;lB/;Nme/ ¬d£;mTsoMp[;ivxÿ-Sm;do me?yo.vdqwnmuT£;Ntme/mTy;jRNt s ikMpu¨Wo.vÿem;-l.Nt so;d;lB/;dud£;mTs g;Mp[;ivxÿSm;í*meR?yo.v@qwnmu-T£;Ntme/mTy;jRNt s g*rmOgo.vÿe g;m;l.Nt s gor;lB/;dud£;m-TsoivMp[;ivxÿSm;divmeR?yo.vdqwnmuT£;Ntme/mTy;jRNt s gvyo-.vÿeivm;l.Nt sover;lB/;dud£;mTsojMp[;ivxÿSm;djo me?yo-.vdqwnmuT£;Ntme/mTy;jRNt s ¬·^o.vTsoje Jyoÿ_m;Émv;rmt tSm;deW EteW;MpxUn;Mp[yuÿ_tmo ydjStejm;l.*t soj;d;lB/;-dud£;mt( s m;Mp[;ivxÿSm;idyMme?y;.vdqwnmuT£;Ntme/mTy;jRNt s xr.o.vÿ Et ¬T£;Ntme/; ame?y;" pxvStSm;deteW;' n;XnIy;ÿm-Sy;mNvgzNsonugto v[Iihr.vÿ´Tpx* puroÂ;xmnuinvRp²Nt sme/en n" pxune·msTkvlen n" pxune·msidit sme/en h;Sy pxune·M.vit

puruSaM vai devAH pafumAlabhanta tasmAdAlabdhAnmedha udakrAmatso'fvamprAvifatta-smAdafvo medhyo'bhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa kimpuruSo'bhavatte'fvamA-labhanta so'fvAdAlabdhAdudakrAmatsa gAmprAvifattasmAdgaurmedhyo'bhavaDathainamu-tkrAntamedhamatyArjanta sa gauramqgo'bhavatte gAmAlabhanta sa gorAlabdhAdudakrAma-tso'vimprAvifattasmAdavirmedhyo'bhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa gavayo-'bhavatte'vimAlabhanta so'verAlabdhAdudakrAmatso'jamprAvifattasmAdajo medhyo-'bhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa uSTro'bhavatso'je jyoktamAmivAramata tasmAdeSa eteSAmpafUnAmprayuktatamo yadajaste'jamAlabhauta so'jAdAlabdhA-dudakrAmat sa imAmprAvifattasmAdiyammedhyAbhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa farabho'bhavatta eta utkrAntamedhA amedhyAH pafavastasmAdeteSAM nAfnIyAttama-syAmanvagachanso'nugato vrIhirabhavattadyatpafau puroLAfamanunirvapanti samedhena naH pafuneSTamasatkevalena naH pafuneSTamasaditi samedhena hAsya pafuneSTambhavati

puruSaM vai devAH pafumAlabhanta tasmAdAlabdhAnmedha udakrAmatso'fvamprAvifatta-smAdafvo medhyo'bhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa kimpuruSo'bhavatte'fvamA-labhanta so'fvAdAlabdhAdudakrAmatsa gAmprAvifattasmAdgaurmedhyo'bhavaDathainamu-tkrAntamedhamatyArjanta sa gauramqgo'bhavatte gAmAlabhanta sa gorAlabdhAdudakrAma-tso'vimprAvifattasmAdavirmedhyo'bhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa gavayo-'bhavatte'vimAlabhanta so'verAlabdhAdudakrAmatso'jamprAvifattasmAdajo medhyo-'bhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa uSTro'bhavatso'je jyoktamAmivAramata tasmAdeSa eteSAmpafUnAmprayuktatamo yadajaste'jamAlabhauta so'jAdAlabdhA-dudakrAmat sa imAmprAvifattasmAdiyammedhyAbhavadathainamutkrAntamedhamatyArjanta sa farabho'bhavatta eta utkrAntamedhA amedhyAH pafavastasmAdeteSAM nAfnIyAttama-syAmanvagachanso'nugato vrIhirabhavattadyatpafau puro[L]Afamanunirvapanti samedhena naH pafuneSTamasatkevalena naH pafuneSTamasaditi samedhena hAsya pafuneSTambhavati

पुरुषं वै देवाः पशुमालभन्त तस्मादालब्धान्मेध उदक्रामत्सोऽश्वम्प्राविशत्त-स्मादश्वो मेध्योऽभवदथैनमुत्क्रान्तमेधमत्यार्जन्त स किम्पुरुषोऽभवत्तेऽश्वमा-लभन्त सोऽश्वादालब्धादुदक्रामत्स गाम्प्राविशत्तस्माद्गौर्मेध्योऽभवडथैनमु-त्क्रान्तमेधमत्यार्जन्त स गौरमृगोऽभवत्ते गामालभन्त स गोरालब्धादुदक्राम-त्सोऽविम्प्राविशत्तस्मादविर्मेध्योऽभवदथैनमुत्क्रान्तमेधमत्यार्जन्त स गवयो-ऽभवत्तेऽविमालभन्त सोऽवेरालब्धादुदक्रामत्सोऽजम्प्राविशत्तस्मादजो मेध्यो-ऽभवदथैनमुत्क्रान्तमेधमत्यार्जन्त स उष्ट्रोऽभवत्सोऽजे ज्योक्तमामिवारमत तस्मादेष एतेषाम्पशूनाम्प्रयुक्ततमो यदजस्तेऽजमालभौत सोऽजादालब्धा-दुदक्रामत् स इमाम्प्राविशत्तस्मादियम्मेध्याभवदथैनमुत्क्रान्तमेधमत्यार्जन्त स शरभोऽभवत्त एत उत्क्रान्तमेधा अमेध्याः पशवस्तस्मादेतेषां नाश्नीयात्तम-स्यामन्वगछन्सोऽनुगतो व्रीहिरभवत्तद्यत्पशौ पुरोळाशमनुनिर्वपन्ति समेधेन नः पशुनेष्टमसत्केवलेन नः पशुनेष्टमसदिति समेधेन हास्य पशुनेष्टम्भवति

211

s v; EW pxurev;l>yte yTpuroÂ;xStSy y;in ikùx;åÉ, t;in rom;É, ye tuW;" s; Tvg( ye flIkr,;StdsOGy²Tp·' ikKns;StNm;'s' y²Tkù ÉcTkùs;r' tdiSq sveRW;' v; EW pxUn;Mme/en yjte y" puroÂ;xen yjte tSm;d;ó" puroÂ;xs]' loKyÉmit yuvmet;in idiv rocn;NyÉ¦ som s£tU a/ÿMyuv' ÉsN/U\ rÉ.xSterv´;d¦IWom;vmut' gO.It;init vp;yw yjit sv;RÉ.v;R EW devt;É.r;lB/o .vit yo dI²=to .vit tSm;d;ünR dI²=tSy;XnIy;idit s yd¦IWom;vmut' gO.It;init vp;yw yjit sv;R>y Ev t¶¼vt;>yo yjm;nMp[muit tSm;d;ür²xtVy' vp;y;' üt;y;' yjm;no ih s tihR .vtITy;Ny' idvo m;tár; j.;reit puroÂ;xSy yjTymQn;dNyMpár Xyeno a{ eártIt v c ç¼W t v c me/" sm;úto .vit SvdSv hVy; sÉmWo iddIhIit puroÂx¾Sv·Õto yjit hivrev;Sm; EtTSvdytIWmUjRm;TmN/ÿ Â;mup×yte pxvo v; Â;

sa vA eSa pafurevAlabhyate yatpuroLAfastasya yAni kiMfArUNi tAni romANi ye tuSAH sA tvag ye phalIkaraNAstadasqgyatpiSTaM kiknasAstanmAMsaM yatkiM citkaMsAraM tadasthi sarveSAM vA eSa pafUnAmmedhena yajate yaH puroLAfena yajate tasmAdAhuH puroLAfasatraM lokyamiti yuvametAni divi rocanAnyagnifca soma sakratU adhattamyuvaM sindhUMM rabhifasteravadyAdagnISomAvamuxcataM gqbhItAniti vapAyai yajati sarvAbhirvA eSa devatAbhirAlabdho bhavati yo dIkSito bhavati tasmAdAhurna dIkSitasyAfnIyAditi sa yadagnISomAvamuxcataM gqbhItAniti vapAyai yajati sarvAbhya eva taddevatAbhyo yajamAnampramuxcati tasmAdAhurafitavyaM vapAyAM hutAyAM yajamAno hi sa tarhi bhavatItyAnyaM divo mAtarifvA jabhAreti puroLAfasya yajatyamathnAdanyampari fyeno adre ritIta iva ca hyeSa ita iva ca medhaH samAhqto bhavati svadasva havyA samiSo didIhIti puroLafasviSTakqto yajati havirevAsmA etatsvadayatISamUrjamAtmandhatta iLAmupahvayate pafavo vA iLA

sa vA eSa pafurevAlabhyate yatpuro[L]Afastasya yAni kiMfArUNi tAni romANi ye tuSAH sA tvag ye phalIkaraNAstadasqgyatpiSTaM kiknasAstanmAMsaM yatkiM citkaMsAraM tadasthi sarveSAM vA eSa pafUnAmmedhena yajate yaH puro[L]Afena yajate tasmAdAhuH puro[L]AfasatraM lokyamiti yuvametAni divi rocanAnyagnifca soma sakratU adhattamyuvaM sindhUMM rabhifasteravadyAdagnISomAvamuxcataM gqbhItAniti vapAyai yajati sarvAbhirvA eSa devatAbhirAlabdho bhavati yo dIkSito bhavati tasmAdAhurna dIkSitasyAfnIyAditi sa yadagnISomAvamuxcataM gqbhItAniti vapAyai yajati sarvAbhya eva taddevatAbhyo yajamAnampramuxcati tasmAdAhurafitavyaM vapAyAM hutAyAM yajamAno hi sa tarhi bhavatItyAnyaM divo mAtarifvA jabhAreti puro[L]Afasya yajatyamathnAdanyampari fyeno adre ritIta iva ca hyeSa ita iva ca medhaH samAhqto bhavati svadasva havyA samiSo didIhIti puro[L]afasviSTakqto yajati havirevAsmA etatsvadayatISamUrjamAtmandhatta i[L]Amupahvayate pafavo vA i[L]A

स वा एष पशुरेवालभ्यते यत्पुरोळाशस्तस्य यानि किंशारूणि तानि रोमाणि ये तुषाः सा त्वग् ये फलीकरणास्तदसृग्यत्पिष्टं किक्नसास्तन्मांसं यत्किं चित्कंसारं तदस्थि सर्वेषां वा एष पशूनाम्मेधेन यजते यः पुरोळाशेन यजते तस्मादाहुः पुरोळाशसत्रं लोक्यमिति युवमेतानि दिवि रोचनान्यग्निश्च सोम सक्रतू अधत्तम्युवं सिन्धूँ रभिशस्तेरवद्यादग्नीषोमावमुञ्चतं गृभीतानिति वपायै यजति सर्वाभिर्वा एष देवताभिरालब्धो भवति यो दीक्षितो भवति तस्मादाहुर्न दीक्षितस्याश्नीयादिति स यदग्नीषोमावमुञ्चतं गृभीतानिति वपायै यजति सर्वाभ्य एव तद्देवताभ्यो यजमानम्प्रमुञ्चति तस्मादाहुरशितव्यं वपायां हुतायां यजमानो हि स तर्हि भवतीत्यान्यं दिवो मातरिश्वा जभारेति पुरोळाशस्य यजत्यमथ्नादन्यम्परि श्येनो अद्रे रितीत इव च ह्येष इत इव च मेधः समाहृतो भवति स्वदस्व हव्या समिषो दिदीहीति पुरोळशस्विष्टकृतो यजति हविरेवास्मा एतत्स्वदयतीषमूर्जमात्मन्धत्त इळामुपह्वयते पशवो वा इळा

216

mnot;yw hivWovdIym;nSy;nub[UhITy;h;?vyuRSTv' ç¦e p[qmo mnoteit sUÿ_mNv;h td;üyRdNydevTy ¬t pxu.RvTyq kSm;d;¦eyIrev mnot;yw hivWovdIym;nSy;Nv;heit it§o vw dev;n;Mmnot;St;su hI teW;Mm-n;'Syot;in v;Gvw dev;n;Mmnot; tSy;' ih teW;Mmn;'Syot;in g*vwR dev;n;Mmnot; tSy;' ih teW;Mmn;'Syot;NyÉ¦vwR dev;n;Mmnot; tâSm²Nh teW;Mmn;'Syot;NyÉ¦" sv;R mnot; a¦* mnot;" s'gzNte tSm;d;¦eyIrev mnot;yw hivWovdIym;nSy;Nv;h;¦IWom; hivW" p[iSqtSyeit hivWo yjit hivW it åpsmOõ p[iSqtSyeit åpsmOõ; sv;RÉ.h;RSy smO²õÉ." smOõ' hVy' dev;nPyeit y Ev' ved vnSpit' yjit p[;,o vw vnSpitjIRv' h;Sy hVy' dev;nPyeit y]wv' ivÃ;NvnSpit' yjit ¾Sv·Õt' yjit p[itÏ; vw ¾Sv·ÕTp[itÏ;y;mev t´DmNtt" p[itÏ;pytIÂ;mup×yte

manotAyai haviSo'vadIyamAnasyAnubrUhItyAhAdhvaryustvaM hyagne prathamo manoteti sUktamanvAha tadAhuryadanyadevatya uta pafurbhavatyatha kasmAdAgneyIreva manotAyai haviSo'vadIyamAnasyAnvAheti tisro vai devAnAmmanotAstAsu hI teSAmma-nAMsyotAni vAgvai devAnAmmanotA tasyAM hi teSAmmanAMsyotAni gaurvai devAnAmmanotA tasyAM hi teSAmmanAMsyotAnyagnirvai devAnAmmanotA tasminhi teSAmmanAMsyotAnyagniH sarvA manotA agnau manotAH saMgachante tasmAdAgneyIreva manotAyai haviSo'vadIyamAnasyAnvAhAgnISomA haviSaH prasthitasyeti haviSo yajati haviSa iti rUpasamqddha prasthitasyeti rUpasamqddhA sarvAbhirhAsya samqddhibhiH samqddhaM havyaM devAnapyeti ya evaM veda vanaspatiM yajati prANo vai vanaspatirjIvaM hAsya havyaM devAnapyeti yatraivaM vidvAnvanaspatiM yajati sviSTakqtaM yajati pratiSThA vai sviSTakqtpratiSThAyAmeva tadyajxamantataH pratiSThApayatILAmupahvayate

मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्यानुब्रूहीत्याहाध्वर्युस्त्वं ह्यग्ने प्रथमो मनोतेति सूक्तमन्वाह तदाहुर्यदन्यदेवत्य उत पशुर्भवत्यथ कस्मादाग्नेयीरेव मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्यान्वाहेति तिस्रो वै देवानाम्मनोतास्तासु ही तेषाम्म-नांस्योतानि वाग्वै देवानाम्मनोता तस्यां हि तेषाम्मनांस्योतानि गौर्वै देवानाम्मनोता तस्यां हि तेषाम्मनांस्योतान्यग्निर्वै देवानाम्मनोता तस्मिन्हि तेषाम्मनांस्योतान्यग्निः सर्वा मनोता अग्नौ मनोताः संगछन्ते तस्मादाग्नेयीरेव मनोतायै हविषोऽवदीयमानस्यान्वाहाग्नीषोमा हविषः प्रस्थितस्येति हविषो यजति हविष इति रूपसमृद्ध प्रस्थितस्येति रूपसमृद्धा सर्वाभिर्हास्य समृद्धिभिः समृद्धं हव्यं देवानप्येति य एवं वेद वनस्पतिं यजति प्राणो वै वनस्पतिर्जीवं हास्य हव्यं देवानप्येति यत्रैवं विद्वान्वनस्पतिं यजति स्विष्टकृतं यजति प्रतिष्ठा वै स्विष्टकृत्प्रतिष्ठायामेव तद्यज्ञमन्ततः प्रतिष्ठापयतीळामुपह्वयते

218

pxvo v; Â; pxUnev tdup×yte pxUNyjm;ne d/;it d/;it 10 1

pafavo vA iLA pafUneva tadupahvayate pafUnyajamAne dadhAti dadhAti 10 1

pafavo vA i[L]A pafUneva tadupahvayate pafUnyajamAne dadhAti dadhAti 10 1

पशवो वा इळा पशूनेव तदुपह्वयते पशून्यजमाने दधाति दधाति १० १

223

dev; vw yDmtNvt t;'StNv;n;nsur; a>y;yNyDvexsmeW;' kárãy;m it t;n;p[Ite px* pur v pyR¦eyURpMp[it purSt;dup;y'x(te dev;" p[itbu?y;É¦myI" pur²S]purMpy;RSyNt yDSy c;Tmn gu¢äw t; EW;Émm; aÉ¦mYy" puro dIPym;n; .[;jm;n; aitÏ'St; asur; anp/Oãywv;p;{ v'SteÉginnwv purSt;dsurr=;'Syp;ßt;É¦n; p;ÿqwvwt´jm;n; yTpyRÉ¦ kÚvRNTyÉ¦m-yIrev tTpur²S]purMpyRSyNte yDSy c;Tmn gu¢äw tSm;TpyRÉ¦ kÚvR²Nt tSm;TpyR¦yeNv;h t' v; EtMpxum;p[It' sNtMpyRÉ¦Õtmud' ny²Nt tSyoLmukMpurSt;õr²Nt yjm;no v; EW ind;nen yTpxurnen JyoitW; yjm;n" puroJyoit" Svg| lokmeãytIit ten JyoitW; yjm;n" puroJyoit" Svg| lokmeit t' y] inhinãyNto .v²Nt td?vyuRbRihRr/St;dup;Syit ydevwnmd a;p[It' sNtMpyRÉ¦ÕtMbihveRid ny²Nt bihRWdmevwn' tTkÚvR²Nt tSyov?ygoh' %nNTy*W/' v; èv?yÉmy' v; aoW/In;Mp[itÏ; tdenTSv;-y;mev p[itÏ;y;mNtt" p[itÏ;py²Nt td;üyRdeW hivrev yTpxurq;Sy b-×pwit lom;in TvgsOÔÚiÏk;" xf; ivW;,e SkNdit ip²xt' kn;Sy td;pUyRt it ydevwtTpx* puroÂ;xmnuinvRp²Nt tenwv;Sy td;pUyRte pxu>yo vw me/; ¬d£;m'St* v[Iihwv yv .Ut;vj;yet;' t´Tpx* puroÂ;x-mnuinvRp²Nt sme/en n" pxune·msTkvlen n" pxune·msidit sme/en

devA vai yajxamatanvata tAMstanvAnAnasurA abhyAyanyajxavefasameSAM kariSyAma iti tAnAprIte pafau pura iva paryagneryUpamprati purastAdupAyaMfte devAH pratibudhyAgnimayIH purastripuramparyAsyanta yajxasya cAtmanafca guptyai tA eSAmimA agnimayyaH puro dIpyamAnA bhrAjamAnA atiSThaMstA asurA anapadhqSyaivApAdra vaMste'gininaiva purastAdasurarakSAMsyapAghnatAgninA pafcAttathaivaitadyajamAnA yatparyagni kurvantyagnima-yIreva tatpurastripuramparyasyante yajxasya cAtmanafca guptyai tasmAtparyagni kurvanti tasmAtparyagnaye'nvAha taM vA etampafumAprItaM santamparyagnikqtamudaxcaM nayanti tasyolmukampurastAddharanti yajamAno vA eSa nidAnena yatpafuranena jyotiSA yajamAnaH purojyotiH svargaM lokameSyatIti tena jyotiSA yajamAnaH purojyotiH svargaM lokameti taM yatra nihaniSyanto bhavanti tadadhvaryurbarhiradhastAdupAsyati yadevainamada AprItaM santamparyagnikqtambahirvedi nayanti barhiSadamevainaM tatkurvanti tasyovadhyagohaM khanantyauSadhaM vA UvadhyamiyaM vA oSadhInAmpratiSThA tadenatsvA-yAmeva pratiSThAyAmantataH pratiSThApayanti tadAhuryadeSa havireva yatpafurathAsya ba-hvapaiti lomAni tvagasqkkuSThikAH faphA viSANe skandati pifitaM kenAsya tadApUryata iti yadevaitatpafau puroLAfamanunirvapanti tenaivAsya tadApUryate pafubhyo vai medhA udakrAmaMstau vrIhifcaiva yavafca bhUtAvajAyetAM tadyatpafau puroLAfa-manunirvapanti samedhena naH pafuneSTamasatkevalena naH pafuneSTamasaditi samedhena

devA vai yajxamatanvata tAMstanvAnAnasurA abhyAyanyajxavefasameSAM kariSyAma iti tAnAprIte pafau pura iva paryagneryUpamprati purastAdupAyaMfte devAH pratibudhyAgnimayIH purastripuramparyAsyanta yajxasya cAtmanafca guptyai tA eSAmimA agnimayyaH puro dIpyamAnA bhrAjamAnA atiSThaMstA asurA anapadhqSyaivApAdra vaMste'gininaiva purastAdasurarakSAMsyapAghnatAgninA pafcAttathaivaitadyajamAnA yatparyagni kurvantyagnima-yIreva tatpurastripuramparyasyante yajxasya cAtmanafca guptyai tasmAtparyagni kurvanti tasmAtparyagnaye'nvAha taM vA etampafumAprItaM santamparyagnikqtamudaxcaM nayanti tasyolmukampurastAddharanti yajamAno vA eSa nidAnena yatpafuranena jyotiSA yajamAnaH purojyotiH svargaM lokameSyatIti tena jyotiSA yajamAnaH purojyotiH svargaM lokameti taM yatra nihaniSyanto bhavanti tadadhvaryurbarhiradhastAdupAsyati yadevainamada AprItaM santamparyagnikqtambahirvedi nayanti barhiSadamevainaM tatkurvanti tasyovadhyagohaM khanantyauSadhaM vA UvadhyamiyaM vA oSadhInAmpratiSThA tadenatsvA-yAmeva pratiSThAyAmantataH pratiSThApayanti tadAhuryadeSa havireva yatpafurathAsya ba-hvapaiti lomAni tvagasqkkuSThikAH faphA viSANe skandati pifitaM kenAsya tadApUryata iti yadevaitatpafau puro[L]Afamanunirvapanti tenaivAsya tadApUryate pafubhyo vai medhA udakrAmaMstau vrIhifcaiva yavafca bhUtAvajAyetAM tadyatpafau puro[L]Afa-manunirvapanti samedhena naH pafuneSTamasatkevalena naH pafuneSTamasaditi samedhena

देवा वै यज्ञमतन्वत तांस्तन्वानानसुरा अभ्यायन्यज्ञवेशसमेषां करिष्याम इति तानाप्रीते पशौ पुर इव पर्यग्नेर्यूपम्प्रति पुरस्तादुपायंश्ते देवाः प्रतिबुध्याग्निमयीः पुरस्त्रिपुरम्पर्यास्यन्त यज्ञस्य चात्मनश्च गुप्त्यै ता एषामिमा अग्निमय्यः पुरो दीप्यमाना भ्राजमाना अतिष्ठंस्ता असुरा अनपधृष्यैवापाद्र वंस्तेऽगिनिनैव पुरस्तादसुररक्षांस्यपाघ्नताग्निना पश्चात्तथैवैतद्यजमाना यत्पर्यग्नि कुर्वन्त्यग्निम-यीरेव तत्पुरस्त्रिपुरम्पर्यस्यन्ते यज्ञस्य चात्मनश्च गुप्त्यै तस्मात्पर्यग्नि कुर्वन्ति तस्मात्पर्यग्नयेऽन्वाह तं वा एतम्पशुमाप्रीतं सन्तम्पर्यग्निकृतमुदञ्चं नयन्ति तस्योल्मुकम्पुरस्ताद्धरन्ति यजमानो वा एष निदानेन यत्पशुरनेन ज्योतिषा यजमानः पुरोज्योतिः स्वर्गं लोकमेष्यतीति तेन ज्योतिषा यजमानः पुरोज्योतिः स्वर्गं लोकमेति तं यत्र निहनिष्यन्तो भवन्ति तदध्वर्युर्बर्हिरधस्तादुपास्यति यदेवैनमद आप्रीतं सन्तम्पर्यग्निकृतम्बहिर्वेदि नयन्ति बर्हिषदमेवैनं तत्कुर्वन्ति तस्योवध्यगोहं खनन्त्यौषधं वा ऊवध्यमियं वा ओषधीनाम्प्रतिष्ठा तदेनत्स्वा-यामेव प्रतिष्ठायामन्ततः प्रतिष्ठापयन्ति तदाहुर्यदेष हविरेव यत्पशुरथास्य ब-ह्वपैति लोमानि त्वगसृक्कुष्ठिकाः शफा विषाणे स्कन्दति पिशितं केनास्य तदापूर्यत इति यदेवैतत्पशौ पुरोळाशमनुनिर्वपन्ति तेनैवास्य तदापूर्यते पशुभ्यो वै मेधा उदक्रामंस्तौ व्रीहिश्चैव यवश्च भूतावजायेतां तद्यत्पशौ पुरोळाश-मनुनिर्वपन्ति समेधेन नः पशुनेष्टमसत्केवलेन नः पशुनेष्टमसदिति समेधेन

243

deve>y" p[;ty;Rv>yo hotrnub[UhITy;h;?vyuRrete v;v dev;" p[;ty;Rv;,o ydÉ¦¨W; aÉn* t Ete s¢É."s¢É.XzNdoÉ.r;gzNTy;Sy dev;" p[;ty;Rv;,o hv' gz²Nt y Ev' ved p[j;pt* vw Svy' hotár p[;trnuv;kmnuv+yTyu.ye dev;sur; yDmup;vs¥Sm>ymnuv+yTySm->yÉmit s vw deve>y Ev;Nvb[vIÿto vw dev; a.vNpr;sur; .vTy;Tmn; pr;Sy iÃWNp;Pm; .[;tOVyo .vit y Ev' ved p[;tvwR s t' deve->yoNvb[vI´Tp[;trNvb[vIÿTp[;trnuv;kSy p[;trnuv;kTvMmhit r;} y; anUCy" svRSyw v;c" svRSy b[÷," párgOhITyw yo vw .vit y" ÅeÏt;mXnute tSy v;cMp[oidt;mnup[vd²Nt tSm;Nmhit r;} y; anUCy" pur; v;c" p[vidtornUCyo yÃ;Éc p[oidt;y;mnub[Uy;dNySywvwnmuidt;nuv;idn' kÚy;RÿSm;Nmhit r;} y; anUCy" pur; xkÚinv;d;dnub[uyÉ¥A³tev;R EtNmu%' yÃy'És yCzkÚnySt´Tpur; xkÚinv;d;dnub[Uy;Nm;yÉDy;' v;cMp[oidt;-mnup[vidãmeit tSm;Nmhit r;} y; anUCyoqo %lu ydwv;?vyuR¨p;-kÚy;Rdq;nub[Uy;´d; v; a?vyuR¨p;kroit v;cwvop;kroit v;c; hot;Nv;h

devebhyaH prAtaryAvabhyo hotaranubrUhItyAhAdhvaryurete vAva devAH prAtaryAvANo yadagniruSA afvinau ta ete saptabhiHsaptabhifchandobhirAgachantyAsya devAH prAtaryAvANo havaM gachanti ya evaM veda prajApatau vai svayaM hotari prAtaranuvAkamanuvakSyatyubhaye devAsurA yajxamupAvasannasmabhyamanuvakSyatyasma-bhyamiti sa vai devebhya evAnvabravIttato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda prAtarvai sa taM deve-bhyo'nvabravIdyatprAtaranvabravIttatprAtaranuvAkasya prAtaranuvAkatvammahati rA tr?yA anUcyaH sarvasyai vAcaH sarvasya brahmaNaH parigqhItyai yo vai bhavati yaH freSThatAmafnute tasya vAcamproditAmanupravadanti tasmAnmahati rA tr?yA anUcyaH purA vAcaH pravaditoranUcyo yadvAci proditAyAmanubrUyAdanyasyaivainamuditAnuvAdinaM kuryAttasmAnmahati rA tr?yA anUcyaH purA fakunivAdAdanubruyannirqtervA etanmukhaM yadvayaMsi yacchakunayastadyatpurA fakunivAdAdanubrUyAnmAyajxiyAM vAcamproditA-manupravadiSmeti tasmAnmahati rA tr?yA anUcyo'tho khalu yadaivAdhvaryurupA-kuryAdathAnubrUyAdyadA vA adhvaryurupAkaroti vAcaivopAkaroti vAcA hotAnvAha

devebhyaH prAtaryAvabhyo hotaranubrUhItyAhAdhvaryurete vAva devAH prAtaryAvANo yadagniruSA afvinau ta ete saptabhiHsaptabhifchandobhirAgachantyAsya devAH prAtaryAvANo havaM gachanti ya evaM veda prajApatau vai svayaM hotari prAtaranuvAkamanuvakSyatyubhaye devAsurA yajxamupAvasannasmabhyamanuvakSyatyasma-bhyamiti sa vai devebhya evAnvabravIttato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda prAtarvai sa taM deve-bhyo'nvabravIdyatprAtaranvabravIttatprAtaranuvAkasya prAtaranuvAkatvammahati rAtr! yA anUcyaH sarvasyai vAcaH sarvasya brahmaNaH parigqhItyai yo vai bhavati yaH freSThatAmafnute tasya vAcamproditAmanupravadanti tasmAnmahati rAtr! yA anUcyaH purA vAcaH pravaditoranUcyo yadvAci proditAyAmanubrUyAdanyasyaivainamuditAnuvAdinaM kuryAttasmAnmahati rAtr! yA anUcyaH purA fakunivAdAdanubruyannirqtervA etanmukhaM yadvayaMsi yacchakunayastadyatpurA fakunivAdAdanubrUyAnmAyajxiyAM vAcamproditA-manupravadiSmeti tasmAnmahati rAtr! yA anUcyo'tho khalu yadaivAdhvaryurupA-kuryAdathAnubrUyAdyadA vA adhvaryurupAkaroti vAcaivopAkaroti vAcA hotAnvAha

देवेभ्यः प्रातर्यावभ्यो होतरनुब्रूहीत्याहाध्वर्युरेते वाव देवाः प्रातर्यावाणो यदग्निरुषा अश्विनौ त एते सप्तभिःसप्तभिश्छन्दोभिरागछन्त्यास्य देवाः प्रातर्यावाणो हवं गछन्ति य एवं वेद प्रजापतौ वै स्वयं होतरि प्रातरनुवाकमनुवक्ष्यत्युभये देवासुरा यज्ञमुपावसन्नस्मभ्यमनुवक्ष्यत्यस्म-भ्यमिति स वै देवेभ्य एवान्वब्रवीत्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद प्रातर्वै स तं देवे-भ्योऽन्वब्रवीद्यत्प्रातरन्वब्रवीत्तत्प्रातरनुवाकस्य प्रातरनुवाकत्वम्महति रा त्र्?या अनूच्यः सर्वस्यै वाचः सर्वस्य ब्रह्मणः परिगृहीत्यै यो वै भवति यः श्रेष्ठतामश्नुते तस्य वाचम्प्रोदितामनुप्रवदन्ति तस्मान्महति रा त्र्?या अनूच्यः पुरा वाचः प्रवदितोरनूच्यो यद्वाचि प्रोदितायामनुब्रूयादन्यस्यैवैनमुदितानुवादिनं कुर्यात्तस्मान्महति रा त्र्?या अनूच्यः पुरा शकुनिवादादनुब्रुयन्निरृतेर्वा एतन्मुखं यद्वयंसि यच्छकुनयस्तद्यत्पुरा शकुनिवादादनुब्रूयान्मायज्ञियां वाचम्प्रोदिता-मनुप्रवदिष्मेति तस्मान्महति रा त्र्?या अनूच्योऽथो खलु यदैवाध्वर्युरुपा-कुर्यादथानुब्रूयाद्यदा वा अध्वर्युरुपाकरोति वाचैवोपाकरोति वाचा होतान्वाह

देवेभ्यः प्रातर्यावभ्यो होतरनुब्रूहीत्याहाध्वर्युरेते वाव देवाः प्रातर्यावाणो यदग्निरुषा अश्विनौ त एते सप्तभिःसप्तभिश्छन्दोभिरागछन्त्यास्य देवाः प्रातर्यावाणो हवं गछन्ति य एवं वेद प्रजापतौ वै स्वयं होतरि प्रातरनुवाकमनुवक्ष्यत्युभये देवासुरा यज्ञमुपावसन्नस्मभ्यमनुवक्ष्यत्यस्म-भ्यमिति स वै देवेभ्य एवान्वब्रवीत्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद प्रातर्वै स तं देवे-भ्योऽन्वब्रवीद्यत्प्रातरन्वब्रवीत्तत्प्रातरनुवाकस्य प्रातरनुवाकत्वम्महति रात्र्! या अनूच्यः सर्वस्यै वाचः सर्वस्य ब्रह्मणः परिगृहीत्यै यो वै भवति यः श्रेष्ठतामश्नुते तस्य वाचम्प्रोदितामनुप्रवदन्ति तस्मान्महति रात्र्! या अनूच्यः पुरा वाचः प्रवदितोरनूच्यो यद्वाचि प्रोदितायामनुब्रूयादन्यस्यैवैनमुदितानुवादिनं कुर्यात्तस्मान्महति रात्र्! या अनूच्यः पुरा शकुनिवादादनुब्रुयन्निरृतेर्वा एतन्मुखं यद्वयंसि यच्छकुनयस्तद्यत्पुरा शकुनिवादादनुब्रूयान्मायज्ञियां वाचम्प्रोदिता-मनुप्रवदिष्मेति तस्मान्महति रात्र्! या अनूच्योऽथो खलु यदैवाध्वर्युरुपा-कुर्यादथानुब्रूयाद्यदा वा अध्वर्युरुपाकरोति वाचैवोपाकरोति वाचा होतान्वाह

248

p[j;pt* vw SvyMhotár p[;trnuv;kmnuv+yit sv;R devt; m;mÉ. p[it-pTSyit m;m.Iit s p[j;pitrw=t y´ek;' devt;m;id·;mÉ. p[itp-TSy;mItr; me kn devt; ¬p;¢; .ivãyNtIit s Et;mOcmpXyd;po revtIárTy;po vw sv;R devt; revTy" sv;R devt;" s Etyc;R p[;tr-nuv;kMp[Typ´t t;" sv;R devt;" p[;modNt m;mÉ. p[Typ;id m;m.Iit sv;R h;âSmNdevt;" p[;trnuv;kmnub[uvit p[modNte sv;RÉ.h;RSy devt;É." p[;-trnuv;k" p[itp¥o .vit y Ev' ved te dev; aÉb.yur;d;t;ro vw n mMp[;tyRDmsur; yq*jIy;'so blIy;'s EvÉmit t;nb[vIdIN{ o m; Éb.It i]WmOõme>yohMp[;tvRj[Mp[ht;RSmITyet;' v;v tdOcmb[vIÃj[Sten ydpo-nP]Iy; vj[Sten y²T]·Bvj[Sten yÃ;kª tme>y" p[;hrÿenwn;nh'x(tto vw dev; a.vNpr; asur; .vTy;Tmn; pr;Sy iÃWNp;Pm; .[;tOVyo .vit y Ev' ved td;ó" s vé hot; Sy;´ EtSy;mOÉc sv;RÉ, zNd;'És p[jnyeidTyeW;

prajApatau vai svayamhotari prAtaranuvAkamanuvakSyati sarvA devatA mAmabhi prati-patsyati mAmabhIti sa prajApatiraikSata yadyekAM devatAmAdiSTAmabhi pratipa-tsyAmItarA me kena devatA upAptA bhaviSyantIti sa etAmqcamapafyadApo revatIrityApo vai sarvA devatA revatyaH sarvA devatAH sa etayarcA prAtara-nuvAkampratyapadyata tAH sarvA devatAH prAmodanta mAmabhi pratyapAdi mAmabhIti sarvA hAsmindevatAH prAtaranuvAkamanubruvati pramodante sarvAbhirhAsya devatAbhiH prA-taranuvAkaH pratipanno bhavati ya evaM veda te devA abibhayurAdAtAro vai na imamprAtaryajxamasurA yathaujIyAMso balIyAMsa evamiti tAnabravIdIndra ?o mA bibhIta triSamqddhamebhyo'hamprAtarvajramprahartAsmItyetAM vAva tadqcamabravIdvajrastena yadapo-naptrIyA vajrastena yattriSTubvajrastena yadvAk tamebhyaH prAharattenainAnahaMftato vai devA abhavanparA asurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda tadAhuH sa vaI hotA syAdya etasyAmqci sarvANi chandAMsi prajanayedityeSA

prajApatau vai svayamhotari prAtaranuvAkamanuvakSyati sarvA devatA mAmabhi prati-patsyati mAmabhIti sa prajApatiraikSata yadyekAM devatAmAdiSTAmabhi pratipa-tsyAmItarA me kena devatA upAptA bhaviSyantIti sa etAmqcamapafyadApo revatIrityApo vai sarvA devatA revatyaH sarvA devatAH sa etayarcA prAtara-nuvAkampratyapadyata tAH sarvA devatAH prAmodanta mAmabhi pratyapAdi mAmabhIti sarvA hAsmindevatAH prAtaranuvAkamanubruvati pramodante sarvAbhirhAsya devatAbhiH prA-taranuvAkaH pratipanno bhavati ya evaM veda te devA abibhayurAdAtAro vai na imamprAtaryajxamasurA yathaujIyAMso balIyAMsa evamiti tAnabravIdIndro mA bibhIta triSamqddhamebhyo'hamprAtarvajramprahartAsmItyetAM vAva tadqcamabravIdvajrastena yadapo-naptrIyA vajrastena yattriSTubvajrastena yadvAk tamebhyaH prAharattenainAnahaMftato vai devA abhavanparA asurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda tadAhuH sa vaI hotA syAdya etasyAmqci sarvANi chandAMsi prajanayedityeSA

प्रजापतौ वै स्वयम्होतरि प्रातरनुवाकमनुवक्ष्यति सर्वा देवता मामभि प्रति-पत्स्यति मामभीति स प्रजापतिरैक्षत यद्येकां देवतामादिष्टामभि प्रतिप-त्स्यामीतरा मे केन देवता उपाप्ता भविष्यन्तीति स एतामृचमपश्यदापो रेवतीरित्यापो वै सर्वा देवता रेवत्यः सर्वा देवताः स एतयर्चा प्रातर-नुवाकम्प्रत्यपद्यत ताः सर्वा देवताः प्रामोदन्त मामभि प्रत्यपादि मामभीति सर्वा हास्मिन्देवताः प्रातरनुवाकमनुब्रुवति प्रमोदन्ते सर्वाभिर्हास्य देवताभिः प्रा-तरनुवाकः प्रतिपन्नो भवति य एवं वेद ते देवा अबिभयुरादातारो वै न इमम्प्रातर्यज्ञमसुरा यथौजीयांसो बलीयांस एवमिति तानब्रवीदीन्द्र ?ो मा बिभीत त्रिषमृद्धमेभ्योऽहम्प्रातर्वज्रम्प्रहर्तास्मीत्येतां वाव तदृचमब्रवीद्वज्रस्तेन यदपो-नप्त्रीया वज्रस्तेन यत्त्रिष्टुब्वज्रस्तेन यद्वाक् तमेभ्यः प्राहरत्तेनैनानहंश्ततो वै देवा अभवन्परा असुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद तदाहुः स वई होता स्याद्य एतस्यामृचि सर्वाणि छन्दांसि प्रजनयेदित्येषा

प्रजापतौ वै स्वयम्होतरि प्रातरनुवाकमनुवक्ष्यति सर्वा देवता मामभि प्रति-पत्स्यति मामभीति स प्रजापतिरैक्षत यद्येकां देवतामादिष्टामभि प्रतिप-त्स्यामीतरा मे केन देवता उपाप्ता भविष्यन्तीति स एतामृचमपश्यदापो रेवतीरित्यापो वै सर्वा देवता रेवत्यः सर्वा देवताः स एतयर्चा प्रातर-नुवाकम्प्रत्यपद्यत ताः सर्वा देवताः प्रामोदन्त मामभि प्रत्यपादि मामभीति सर्वा हास्मिन्देवताः प्रातरनुवाकमनुब्रुवति प्रमोदन्ते सर्वाभिर्हास्य देवताभिः प्रा-तरनुवाकः प्रतिपन्नो भवति य एवं वेद ते देवा अबिभयुरादातारो वै न इमम्प्रातर्यज्ञमसुरा यथौजीयांसो बलीयांस एवमिति तानब्रवीदीन्द्रो मा बिभीत त्रिषमृद्धमेभ्योऽहम्प्रातर्वज्रम्प्रहर्तास्मीत्येतां वाव तदृचमब्रवीद्वज्रस्तेन यदपो-नप्त्रीया वज्रस्तेन यत्त्रिष्टुब्वज्रस्तेन यद्वाक् तमेभ्यः प्राहरत्तेनैनानहंश्ततो वै देवा अभवन्परा असुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद तदाहुः स वई होता स्याद्य एतस्यामृचि सर्वाणि छन्दांसि प्रजनयेदित्येषा

253

xtmnUCym;yuãk;mSy xt;yuvwR pu¨W" xtvIyR" xte²N{ y a;yuãyevwn' tÃÇyR ²N{ ye d/;it ]IÉ, c xt;in Wi·;nUCy;in yDk;mSy ]IÉ, c vw xt;in Wi· s'vTsrSy;h;in t;v;Ns'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" p[j;-pityRD ¬pwn' yDo nmit ySywv' ivÃ;'S]IÉ, c xt;in Wi·' c;Nv;h s¢ c xt;in Év'xit;nUCy;in p[j;pxuk;mSy s¢ c vw xt;in Év'xit s'vTsrSy;hor;];St;v;Ns'vTsr" s'vTsr" p[j;pityRMp[j;ym;n' iv' åpÉmd' anup[j;yte p[j;pitmev tTp[j;ym;nMp[jy; pxuÉ.rnup[j;yte p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev' ved;·* xt;NynUCy;Nyb[;÷,oÿ_Sy yo v; du¨ÿ_oÿ_" xmlgOhIto yjet;·;=r; vw g;y]I g;y} y; vw dev;" p;Pm;n' xmlmp;ßt g;y} ywv;Sy tTp;Pm;n' xmlmphNTyp p;Pm;n' hte y Ev' ved sh§mnUCy' SvgRk;mSy sh§;Ine v; t" SvgoR lok" SvgRSy lokSy sm·äw sMpæyw s'gTy; apárÉmtmnUCympárÉmto vw p[j;pit" p[j;ptev;R EtduKq' yTp[;trnuv;kStâSmNsveR k;m; av¨?yNte s yd-párÉmtmNv;h sveRW;' k;m;n;mv¨õäw sv;RNk;m;nv¨Nõe y Ev' ved tSm;dpárÉmtmev;nUCy' s¢;¦ey;in zNd;'SyNv;h s¢ vw devlok;" sveRWu devlokWu r;Ýoit y Ev' ved s¢oWSy;in zNd;'SyNv;h s¢ vw g[;My;" pxvov g[;My;NpxUn[uNõe y Ev' ved s¢;Én;in zNd;'SyNv;h s¢/; vw v;gvdÿ;vÃw v;gvdTsvRSyw v;c" svRSy b[÷," párgOhITyw it§o devt;

fatamanUcyamAyuSkAmasya fatAyurvai puruSaH fatavIryaH fatendri ya AyuSyevainaM tadvIrya indri ye dadhAti trINi ca fatAni SaSTifcAnUcyAni yajxakAmasya trINi ca vai fatAni SaSTifca saMvatsarasyAhAni tAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajA-patiryajxa upainaM yajxo namati yasyaivaM vidvAMstrINi ca fatAni SaSTiM cAnvAha sapta ca fatAni viMfatifcAnUcyAni prajApafukAmasya sapta ca vai fatAni viMfatifca saMvatsarasyAhorAtrAstAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiryamprajAyamAnaM vifvaM rUpamidaM anuprajAyate prajApatimeva tatprajAyamAnamprajayA pafubhiranuprajAyate prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM vedASTau fatAnyanUcyAnyabrAhmaNoktasya yo vA duruktoktaH famalagqhIto yajetASTAkSarA vai gAyatrI gAya tr?yA vai devAH pApmAnaM famalamapAghnata gAya tr?yaivAsya tatpApmAnaM famalamapahantyapa pApmAnaM hate ya evaM veda sahasramanUcyaM svargakAmasya sahasrAfvIne vA itaH svargo lokaH svargasya lokasya samaSTyai sampattyai saMgatyA aparimitamanUcyamaparimito vai prajApatiH prajApatervA etadukthaM yatprAtaranuvAkastasminsarve kAmA avarudhyante sa yada-parimitamanvAha sarveSAM kAmAnAmavaruddhyai sarvAnkAmAnavarunddhe ya evaM veda tasmAdaparimitamevAnUcyaM saptAgneyAni chandAMsyanvAha sapta vai devalokAH sarveSu devalokeSu rAdhnoti ya evaM veda saptoSasyAni chandAMsyanvAha sapta vai grAmyAH pafavo'va grAmyAnpafUnrunddhe ya evaM veda saptAfvinAni chandAMsyanvAha saptadhA vai vAgavadattAvadvai vAgavadatsarvasyai vAcaH sarvasya brahmaNaH parigqhItyai tisro devatA

fatamanUcyamAyuSkAmasya fatAyurvai puruSaH fatavIryaH fatendri ya AyuSyevainaM tadvIrya indri ye dadhAti trINi ca fatAni SaSTifcAnUcyAni yajxakAmasya trINi ca vai fatAni SaSTifca saMvatsarasyAhAni tAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajA-patiryajxa upainaM yajxo namati yasyaivaM vidvAMstrINi ca fatAni SaSTiM cAnvAha sapta ca fatAni viMfatifcAnUcyAni prajApafukAmasya sapta ca vai fatAni viMfatifca saMvatsarasyAhorAtrAstAvAnsaMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiryamprajAyamAnaM vifvaM rUpamidaM anuprajAyate prajApatimeva tatprajAyamAnamprajayA pafubhiranuprajAyate prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM vedASTau fatAnyanUcyAnyabrAhmaNoktasya yo vA duruktoktaH famalagqhIto yajetASTAkSarA vai gAyatrI gAyatr! yA vai devAH pApmAnaM famalamapAghnata gAyatr! yaivAsya tatpApmAnaM famalamapahantyapa pApmAnaM hate ya evaM veda sahasramanUcyaM svargakAmasya sahasrAfvIne vA itaH svargo lokaH svargasya lokasya samaSTyai sampattyai saMgatyA aparimitamanUcyamaparimito vai prajApatiH prajApatervA etadukthaM yatprAtaranuvAkastasminsarve kAmA avarudhyante sa yada-parimitamanvAha sarveSAM kAmAnAmavaruddhyai sarvAnkAmAnavarunddhe ya evaM veda tasmAdaparimitamevAnUcyaM saptAgneyAni chandAMsyanvAha sapta vai devalokAH sarveSu devalokeSu rAdhnoti ya evaM veda saptoSasyAni chandAMsyanvAha sapta vai grAmyAH pafavo'va grAmyAnpafUnrunddhe ya evaM veda saptAfvinAni chandAMsyanvAha saptadhA vai vAgavadattAvadvai vAgavadatsarvasyai vAcaH sarvasya brahmaNaH parigqhItyai tisro devatA

शतमनूच्यमायुष्कामस्य शतायुर्वै पुरुषः शतवीर्यः शतेन्द्रि य आयुष्येवैनं तद्वीर्य इन्द्रि ये दधाति त्रीणि च शतानि षष्टिश्चानूच्यानि यज्ञकामस्य त्रीणि च वै शतानि षष्टिश्च संवत्सरस्याहानि तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजा-पतिर्यज्ञ उपैनं यज्ञो नमति यस्यैवं विद्वांस्त्रीणि च शतानि षष्टिं चान्वाह सप्त च शतानि विंशतिश्चानूच्यानि प्रजापशुकामस्य सप्त च वै शतानि विंशतिश्च संवत्सरस्याहोरात्रास्तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिर्यम्प्रजायमानं विश्वं रूपमिदं अनुप्रजायते प्रजापतिमेव तत्प्रजायमानम्प्रजया पशुभिरनुप्रजायते प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेदाष्टौ शतान्यनूच्यान्यब्राह्मणोक्तस्य यो वा दुरुक्तोक्तः शमलगृहीतो यजेताष्टाक्षरा वै गायत्री गाय त्र्?या वै देवाः पाप्मानं शमलमपाघ्नत गाय त्र्?यैवास्य तत्पाप्मानं शमलमपहन्त्यप पाप्मानं हते य एवं वेद सहस्रमनूच्यं स्वर्गकामस्य सहस्राश्वीने वा इतः स्वर्गो लोकः स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै सम्पत्त्यै संगत्या अपरिमितमनूच्यमपरिमितो वै प्रजापतिः प्रजापतेर्वा एतदुक्थं यत्प्रातरनुवाकस्तस्मिन्सर्वे कामा अवरुध्यन्ते स यद-परिमितमन्वाह सर्वेषां कामानामवरुद्ध्यै सर्वान्कामानवरुन्द्धे य एवं वेद तस्मादपरिमितमेवानूच्यं सप्ताग्नेयानि छन्दांस्यन्वाह सप्त वै देवलोकाः सर्वेषु देवलोकेषु राध्नोति य एवं वेद सप्तोषस्यानि छन्दांस्यन्वाह सप्त वै ग्राम्याः पशवोऽव ग्राम्यान्पशून्रुन्द्धे य एवं वेद सप्ताश्विनानि छन्दांस्यन्वाह सप्तधा वै वागवदत्तावद्वै वागवदत्सर्वस्यै वाचः सर्वस्य ब्रह्मणः परिगृहीत्यै तिस्रो देवता

शतमनूच्यमायुष्कामस्य शतायुर्वै पुरुषः शतवीर्यः शतेन्द्रि य आयुष्येवैनं तद्वीर्य इन्द्रि ये दधाति त्रीणि च शतानि षष्टिश्चानूच्यानि यज्ञकामस्य त्रीणि च वै शतानि षष्टिश्च संवत्सरस्याहानि तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजा-पतिर्यज्ञ उपैनं यज्ञो नमति यस्यैवं विद्वांस्त्रीणि च शतानि षष्टिं चान्वाह सप्त च शतानि विंशतिश्चानूच्यानि प्रजापशुकामस्य सप्त च वै शतानि विंशतिश्च संवत्सरस्याहोरात्रास्तावान्संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिर्यम्प्रजायमानं विश्वं रूपमिदं अनुप्रजायते प्रजापतिमेव तत्प्रजायमानम्प्रजया पशुभिरनुप्रजायते प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेदाष्टौ शतान्यनूच्यान्यब्राह्मणोक्तस्य यो वा दुरुक्तोक्तः शमलगृहीतो यजेताष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्र्! या वै देवाः पाप्मानं शमलमपाघ्नत गायत्र्! यैवास्य तत्पाप्मानं शमलमपहन्त्यप पाप्मानं हते य एवं वेद सहस्रमनूच्यं स्वर्गकामस्य सहस्राश्वीने वा इतः स्वर्गो लोकः स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै सम्पत्त्यै संगत्या अपरिमितमनूच्यमपरिमितो वै प्रजापतिः प्रजापतेर्वा एतदुक्थं यत्प्रातरनुवाकस्तस्मिन्सर्वे कामा अवरुध्यन्ते स यद-परिमितमन्वाह सर्वेषां कामानामवरुद्ध्यै सर्वान्कामानवरुन्द्धे य एवं वेद तस्मादपरिमितमेवानूच्यं सप्ताग्नेयानि छन्दांस्यन्वाह सप्त वै देवलोकाः सर्वेषु देवलोकेषु राध्नोति य एवं वेद सप्तोषस्यानि छन्दांस्यन्वाह सप्त वै ग्राम्याः पशवोऽव ग्राम्यान्पशून्रुन्द्धे य एवं वेद सप्ताश्विनानि छन्दांस्यन्वाह सप्तधा वै वागवदत्तावद्वै वागवदत्सर्वस्यै वाचः सर्वस्य ब्रह्मणः परिगृहीत्यै तिस्रो देवता

258

td;ó" kqmnUCy" p[;trnuv;k it yq;zNdsmnUCy" p[;trnuvk;" p[j;ptev;R Et;Ny©;in yCzNd;'SyeW ¬ Ev p[j;pityoR yjte t´jm;n;y ihtMpCzonUCy" p[;trnuv;ktuãp;d; vw pxv" pxUn;mv¨õä; a/RcRx Ev;nUCyo yqwvwnmetdNv;h p[itÏ;y; Ev iÃp[itÏo vw pu¨Wtuãp;d;" px;vo yjm;nmev tâd(Ãp[itÏ' ctuãp;Tsu pxuWu p[itÏ;pyit tSm;d/RcRx Ev;nUCyStd;üyRÃäUÀh" p[;trnuvk" kqmVyUÀho .vtIit ydev;Sy bOhtI m?y;¥wtIit b[Uy;ÿeneTy;üit.;g; v; aNy; devt; aNy;" Stom.;g;-XzNdo.;g;St; y; a¦;v;ütyo ôyNte t;É.r;üit.;g;" p[I,;Tyq yTStuv²Nt c x's²Nt c ten Stom.;g;XzNdo.;g; ¬.Yyo h;Sywt; devt;" p[It; a.I·; .v²Nt y Ev' ved ]yâS]'xÃw dev;" somp;S]yâS]'xdsomp; a·* vsv Ek;dx ¨N{ ; Ã;dx;idTy;" p[j;pit vW$(k;rwte dev; somp; Ek;dx p[y;j; Ek;dx;nuy;j; Ek;dxopy;j; Etesomp;" pxu.;jn;" somen somp;Np[I,;it pxun;somp;nu.Yyo h;Sywt; devt;" p[It;" a.I·; .v²Nt y Ev' ved;.UduW; ¨xTpxuárTyuÿmy; párd/;it td;üyRT]IN£tUnNv;h;¦eymuWSym;Én' kqmSywkyc;R párd/t" sveR ]y" £tv" páriht; .vNtITy.UduW; ¨xTpxuárTyuWso åpm;É¦r/;YyO-âTvy Ty¦eryoÉj v;' vOW

tadAhuH kathamanUcyaH prAtaranuvAka iti yathAchandasamanUcyaH prAtaranuvakAH prajApatervA etAnyazgAni yacchandAMsyeSa u eva prajApatiryo yajate tadyajamAnAya hitampaccho'nUcyaH prAtaranuvAkafcatuSpAdA vai pafavaH pafUnAmavaruddhyA ardharcafa evAnUcyo yathaivainametadanvAha pratiSThAyA eva dvipratiSTho vai puruSafcatuSpAdAH pafAvo yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati tasmAdardharcafa evAnUcyastadAhuryadvyULhaH prAtaranuvakaH kathamavyULho bhavatIti yadevAsya bqhatI madhyAnnaitIti brUyAttenetyAhutibhAgA vA anyA devatA anyAH stomabhAgA-fchandobhAgAstA yA agnAvAhutayo hUyante tAbhirAhutibhAgAH prINAtyatha yatstuvanti ca faMsanti ca tena stomabhAgAfchandobhAgA ubhayyo hAsyaitA devatAH prItA abhISTA bhavanti ya evaM veda trayastriMfadvai devAH somapAstrayastriMfadasomapA aSTau vasava ekAdafa rundra ?A dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafcaite devA somapA ekAdafa prayAjA ekAdafAnuyAjA ekAdafopayAjA ete'somapAH pafubhAjanAH somena somapAnprINAti pafunAsomapAnubhayyo hAsyaitA devatAH prItAH abhISTA bhavanti ya evaM vedAbhUduSA rufatpafurityuttamayA paridadhAti tadAhuryattrInkratUnanvAhAgneyamuSasyamAfvinaM kathamasyaikayarcA paridadhataH sarve trayaH kratavaH parihitA bhavantItyabhUduSA rufatpafurityuSaso rUpamAgniradhAyyq-tviya ityagnerayoji vAM vqSaNvasU ratho dasrAvamartyo mAdhvI mama frutaM havami-tyafvinorevamu hAsyaikayarcA paridadhataH sarve trayaH kratavaH parihitA bhavanti

tadAhuH kathamanUcyaH prAtaranuvAka iti yathAchandasamanUcyaH prAtaranuvakAH prajApatervA etAnyazgAni yacchandAMsyeSa u eva prajApatiryo yajate tadyajamAnAya hitampaccho'nUcyaH prAtaranuvAkafcatuSpAdA vai pafavaH pafUnAmavaruddhyA ardharcafa evAnUcyo yathaivainametadanvAha pratiSThAyA eva dvipratiSTho vai puruSafcatuSpAdAH pafAvo yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati tasmAdardharcafa evAnUcyastadAhuryadvyU[L]haH prAtaranuvakaH kathamavyU[L]ho bhavatIti yadevAsya bqhatI madhyAnnaitIti brUyAttenetyAhutibhAgA vA anyA devatA anyAH stomabhAgA-fchandobhAgAstA yA agnAvAhutayo hUyante tAbhirAhutibhAgAH prINAtyatha yatstuvanti ca faMsanti ca tena stomabhAgAfchandobhAgA ubhayyo hAsyaitA devatAH prItA abhISTA bhavanti ya evaM veda trayastriMfadvai devAH somapAstrayastriMfadasomapA aSTau vasava ekAdafa rundrA dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafcaite devA somapA ekAdafa prayAjA ekAdafAnuyAjA ekAdafopayAjA ete'somapAH pafubhAjanAH somena somapAnprINAti pafunAsomapAnubhayyo hAsyaitA devatAH prItAH abhISTA bhavanti ya evaM vedAbhUduSA rufatpafurityuttamayA paridadhAti tadAhuryattrInkratUnanvAhAgneyamuSasyamAfvinaM kathamasyaikayarcA paridadhataH sarve trayaH kratavaH parihitA bhavantItyabhUduSA rufatpafurityuSaso rUpamAgniradhAyyq-tviya ityagnerayoji vAM vqSaNvasU ratho dasrAvamartyo mAdhvI mama frutaM havami-tyafvinorevamu hAsyaikayarcA paridadhataH sarve trayaH kratavaH parihitA bhavanti

तदाहुः कथमनूच्यः प्रातरनुवाक इति यथाछन्दसमनूच्यः प्रातरनुवकाः प्रजापतेर्वा एतान्यङ्गानि यच्छन्दांस्येष उ एव प्रजापतिर्यो यजते तद्यजमानाय हितम्पच्छोऽनूच्यः प्रातरनुवाकश्चतुष्पादा वै पशवः पशूनामवरुद्ध्या अर्धर्चश एवानूच्यो यथैवैनमेतदन्वाह प्रतिष्ठाया एव द्विप्रतिष्ठो वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशावो यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति तस्मादर्धर्चश एवानूच्यस्तदाहुर्यद्व्यूळ्हः प्रातरनुवकः कथमव्यूळ्हो भवतीति यदेवास्य बृहती मध्यान्नैतीति ब्रूयात्तेनेत्याहुतिभागा वा अन्या देवता अन्याः स्तोमभागा-श्छन्दोभागास्ता या अग्नावाहुतयो हूयन्ते ताभिराहुतिभागाः प्रीणात्यथ यत्स्तुवन्ति च शंसन्ति च तेन स्तोमभागाश्छन्दोभागा उभय्यो हास्यैता देवताः प्रीता अभीष्टा भवन्ति य एवं वेद त्रयस्त्रिंशद्वै देवाः सोमपास्त्रयस्त्रिंशदसोमपा अष्टौ वसव एकादश रुन्द्र ?ा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्चैते देवा सोमपा एकादश प्रयाजा एकादशानुयाजा एकादशोपयाजा एतेऽसोमपाः पशुभाजनाः सोमेन सोमपान्प्रीणाति पशुनासोमपानुभय्यो हास्यैता देवताः प्रीताः अभीष्टा भवन्ति य एवं वेदाभूदुषा रुशत्पशुरित्युत्तमया परिदधाति तदाहुर्यत्त्रीन्क्रतूनन्वाहाग्नेयमुषस्यमाश्विनं कथमस्यैकयर्चा परिदधतः सर्वे त्रयः क्रतवः परिहिता भवन्तीत्यभूदुषा रुशत्पशुरित्युषसो रूपमाग्निरधाय्यृ-त्विय इत्यग्नेरयोजि वां वृषण्वसू रथो दस्रावमर्त्यो माध्वी मम श्रुतं हवमि-त्यश्विनोरेवमु हास्यैकयर्चा परिदधतः सर्वे त्रयः क्रतवः परिहिता भवन्ति

तदाहुः कथमनूच्यः प्रातरनुवाक इति यथाछन्दसमनूच्यः प्रातरनुवकाः प्रजापतेर्वा एतान्यङ्गानि यच्छन्दांस्येष उ एव प्रजापतिर्यो यजते तद्यजमानाय हितम्पच्छोऽनूच्यः प्रातरनुवाकश्चतुष्पादा वै पशवः पशूनामवरुद्ध्या अर्धर्चश एवानूच्यो यथैवैनमेतदन्वाह प्रतिष्ठाया एव द्विप्रतिष्ठो वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशावो यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति तस्मादर्धर्चश एवानूच्यस्तदाहुर्यद्व्यूळ्हः प्रातरनुवकः कथमव्यूळ्हो भवतीति यदेवास्य बृहती मध्यान्नैतीति ब्रूयात्तेनेत्याहुतिभागा वा अन्या देवता अन्याः स्तोमभागा-श्छन्दोभागास्ता या अग्नावाहुतयो हूयन्ते ताभिराहुतिभागाः प्रीणात्यथ यत्स्तुवन्ति च शंसन्ति च तेन स्तोमभागाश्छन्दोभागा उभय्यो हास्यैता देवताः प्रीता अभीष्टा भवन्ति य एवं वेद त्रयस्त्रिंशद्वै देवाः सोमपास्त्रयस्त्रिंशदसोमपा अष्टौ वसव एकादश रुन्द्रा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्चैते देवा सोमपा एकादश प्रयाजा एकादशानुयाजा एकादशोपयाजा एतेऽसोमपाः पशुभाजनाः सोमेन सोमपान्प्रीणाति पशुनासोमपानुभय्यो हास्यैता देवताः प्रीताः अभीष्टा भवन्ति य एवं वेदाभूदुषा रुशत्पशुरित्युत्तमया परिदधाति तदाहुर्यत्त्रीन्क्रतूनन्वाहाग्नेयमुषस्यमाश्विनं कथमस्यैकयर्चा परिदधतः सर्वे त्रयः क्रतवः परिहिता भवन्तीत्यभूदुषा रुशत्पशुरित्युषसो रूपमाग्निरधाय्यृ-त्विय इत्यग्नेरयोजि वां वृषण्वसू रथो दस्रावमर्त्यो माध्वी मम श्रुतं हवमि-त्यश्विनोरेवमु हास्यैकयर्चा परिदधतः सर्वे त्रयः क्रतवः परिहिता भवन्ति

265

AWyo vw srSvTy;' s]m;st te kvWmwlUW' som;dnyNd;Sy;" pu]" iktvob[;÷," kq' no m?yedI²=·eit tMbih/RNvodvh¥( a]wnâMpp;s; hNtu srSvTy; ¬dkMm; p;dIit s bih/RNvodUÀh" ipp;sy; ivÿ EtdponP]IympXyTp[ dev]; b[÷,e g;tureâTvit ten;p;âMp[y' /;mo-p;gzÿm;ponUd;y'St' srSvtI smNtMpyR/;vÿSm;õ;PyetihR párs;r-kÉmTy;c=te yden' srSvtI smNtMpárss;r te v; AWyob[uvn( ivduv;R m;' dev ¬pem' ×y;mh; it tqeit tmup×yNt tmupôywtdponP]IymkÚvRt p[ dev]; b[÷,e g;tureâTvit ten;p;âMp[y' /;mop;gz¥up dev;n;mup;p;âMp[y' /;m gzTyup dev;n;' jyit prm' lokù y EvMved ywv' ivÃ;netdponP]Iy' kÚ¨te tTs'ttmnub[Uy;Ts'ttvWIR h p[j;>y" pjRNyo .vit y]wv' ivÃ;netTs'ttmNv;h ydvg[;hmnub[Uy;ÆImUtvWIR h p[j;>y" pjRNy" Sy;ÿSm;ÿTs'ttmev;nUCy' tSy i]" p[qm;' s'ttmNv;h tenwv tTsv|

qSayo vai sarasvatyAM satramAsata te kavaSamailUSaM somAdanayandAsyAH putraH kitavo'brAhmaNaH kathaM no madhye'dIkSiSTeti tambahirdhanvodavahann atrainampipAsA hantu sarasvatyA udakammA pAdIti sa bahirdhanvodULhaH pipAsayA vitta etadaponaptrIyamapafyatpra devatrA brahmaNe gAturetviti tenApAmpriyaM dhAmo-pAgachattamApo'nUdAyaMstaM sarasvatI samantamparyadhAvattasmAddhApyetarhi parisAra-kamityAcakSate yadenaM sarasvatI samantamparisasAra te vA qSayo'bruvan vidurvA imAM deva upemaM hvayAmahA iti tatheti tamupahvayanta tamupahUyaitadaponaptrIyamakurvata pra devatrA brahmaNe gAturetviti tenApAmpriyaM dhAmopAgachannupa devAnAmupApAmpriyaM dhAma gachatyupa devAnAM jayati paramaM lokaM ya evamveda yafcaivaM vidvAnetadaponaptrIyaM kurute tatsaMtatamanubrUyAtsaMtatavarSI ha prajAbhyaH parjanyo bhavati yatraivaM vidvAinetatsaMtatamanvAha yadavagrAhamanubrUyAjjImUtavarSI ha prajAbhyaH parjanyaH syAttasmAttatsaMtatamevAnUcyaM tasya triH prathamAM saMtatamanvAha tenaiva tatsarvaM

qSayo vai sarasvatyAM satramAsata te kavaSamailUSaM somAdanayandAsyAH putraH kitavo'brAhmaNaH kathaM no madhye'dIkSiSTeti tambahirdhanvodavahann atrainampipAsA hantu sarasvatyA udakammA pAdIti sa bahirdhanvodU[L]haH pipAsayA vitta etadaponaptrIyamapafyatpra devatrA brahmaNe gAturetviti tenApAmpriyaM dhAmo-pAgachattamApo'nUdAyaMstaM sarasvatI samantamparyadhAvattasmAddhApyetarhi parisAra-kamityAcakSate yadenaM sarasvatI samantamparisasAra te vA qSayo'bruvan vidurvA imAM deva upemaM hvayAmahA iti tatheti tamupahvayanta tamupahUyaitadaponaptrIyamakurvata pra devatrA brahmaNe gAturetviti tenApAmpriyaM dhAmopAgachannupa devAnAmupApAmpriyaM dhAma gachatyupa devAnAM jayati paramaM lokaM ya evamveda yafcaivaM vidvAnetadaponaptrIyaM kurute tatsaMtatamanubrUyAtsaMtatavarSI ha prajAbhyaH parjanyo bhavati yatraivaM vidvAinetatsaMtatamanvAha yadavagrAhamanubrUyAjjImUtavarSI ha prajAbhyaH parjanyaH syAttasmAttatsaMtatamevAnUcyaM tasya triH prathamAM saMtatamanvAha tenaiva tatsarvaM

ऋषयो वै सरस्वत्यां सत्रमासत ते कवषमैलूषं सोमादनयन्दास्याः पुत्रः कितवोऽब्राह्मणः कथं नो मध्येऽदीक्षिष्टेति तम्बहिर्धन्वोदवहन्न् अत्रैनम्पिपासा हन्तु सरस्वत्या उदकम्मा पादीति स बहिर्धन्वोदूळ्हः पिपासया वित्त एतदपोनप्त्रीयमपश्यत्प्र देवत्रा ब्रह्मणे गातुरेत्विति तेनापाम्प्रियं धामो-पागछत्तमापोऽनूदायंस्तं सरस्वती समन्तम्पर्यधावत्तस्माद्धाप्येतर्हि परिसार-कमित्याचक्षते यदेनं सरस्वती समन्तम्परिससार ते वा ऋषयोऽब्रुवन् विदुर्वा इमां देव उपेमं ह्वयामहा इति तथेति तमुपह्वयन्त तमुपहूयैतदपोनप्त्रीयमकुर्वत प्र देवत्रा ब्रह्मणे गातुरेत्विति तेनापाम्प्रियं धामोपागछन्नुप देवानामुपापाम्प्रियं धाम गछत्युप देवानां जयति परमं लोकं य एवम्वेद यश्चैवं विद्वानेतदपोनप्त्रीयं कुरुते तत्संततमनुब्रूयात्संततवर्षी ह प्रजाभ्यः पर्जन्यो भवति यत्रैवं विद्वाइनेतत्संततमन्वाह यदवग्राहमनुब्रूयाज्जीमूतवर्षी ह प्रजाभ्यः पर्जन्यः स्यात्तस्मात्तत्संततमेवानूच्यं तस्य त्रिः प्रथमां संततमन्वाह तेनैव तत्सर्वं

270

t; Et; nv;nNtr;ymNv;h ihnot; no a?vr' devyJyeit dxmI-m;vvORttIr/ nu iÃ/;r; TyvOÿ;Svek/n;su p[it yd;po adOÅm;ytIárit p[itdOXym;n;Sv; /env" pys; tU

tA etA navAnantarAyamanvAha hinotA no adhvaraM devayajyeti dafamI-mAvarvqtatIradha nu dvidhArA ityavqttAsvekadhanAsu prati yadApo adqframAyatIriti pratidqfyamAnAsvA dhenavaH payasA tUrNyarthA ityupAyatISu samanyA yantyupa ya-ntyanyA iti samAyatISvApo vA aspardhanta vayampUrvaM yajxaM vakSyAmo vayamiti yAfcemAH pUrvedyurvasatIvaryo gqhyante yAfca prAtarekadhanAstA bhqgurapafyadApo vai spardhanta iti tA etayarcA samajxapayatsamanyA yantyupa yantyanyA iti tAH samajAnata saMjAnAnA hAsyApo yajxaM vahanti ya evaM vedApo na devIrupa yanti hotriyamiti hotqcamase samavanIyamAnAsvanvAha vasatIvarISvekadhanAsu cA-verapo'dhvaryA u iti hotAdhvaryumpqchatyApo vai yajxo'vido yajnAmityeva tadAhotemanannamurityadhvaryuH pratyAhotemAH pafyetyeva tadAha tAsvadhvaryo Indra ?Aya somaM sotA madhumantamvqSTivaniM tIvrAntambahuramadhyaM vasumate rudra vata Adityavata qbhumate vibhumate vAjavate bqhaspativate vifvadevyAvate yasyendra ?H pItvA vqtrANi jAzghanatpra sa janyAni tAriSomiti pratyuttiSThati pratyuttheyA vA ApaH prati vai freyAMsAmAyantamuttiSThanti tasmAtpratyuttheyA anuparyAvqtyA Anu vai freyAM-samparyAvartante tasnAdanuparyAvqtyA anubruvataivAnuprapattavyamIfvaro ha yadyapyanyo yajetAtha hotAraM yafo'rtostasmAdanubruvataivAnuprapattavyamambayo yantyadhvabhiri-tyetAmanubruvannanuprapadyeta jAmayo adhvarIyatAmpqxcatIrmadhunA paya iti yo'madhavyo yafo'rtorbubhUSedamUryA upa sUrye yAbhirvA sUryaH saheti tejaskAmo brahmavarcasakA-mo'po devIrupa hvaye yatra gAvaH pibanti na iti pafukAmastA etAH sarvA evAnubruvannanuprapadyetaiteSAM kAmAnAmavaruddhyA etAnkAmAnavarunddhe ya evaM vedaimA agmanrevatIrjIvadhanyA iti sAdyamAnAsvanvAha vasatIvarISvekadhanAsu cAgma-

tA etA navAnantarAyamanvAha hinotA no adhvaraM devayajyeti dafamI-mAvarvqtatIradha nu dvidhArA ityavqttAsvekadhanAsu prati yadApo adqframAyatIriti pratidqfyamAnAsvA dhenavaH payasA tUrNyarthA ityupAyatISu samanyA yantyupa ya-ntyanyA iti samAyatISvApo vA aspardhanta vayampUrvaM yajxaM vakSyAmo vayamiti yAfcemAH pUrvedyurvasatIvaryo gqhyante yAfca prAtarekadhanAstA bhqgurapafyadApo vai spardhanta iti tA etayarcA samajxapayatsamanyA yantyupa yantyanyA iti tAH samajAnata saMjAnAnA hAsyApo yajxaM vahanti ya evaM vedApo na devIrupa yanti hotriyamiti hotqcamase samavanIyamAnAsvanvAha vasatIvarISvekadhanAsu cA-verapo'dhvaryA u iti hotAdhvaryumpqchatyApo vai yajxo'vido yajnAmityeva tadAhotemanannamurityadhvaryuH pratyAhotemAH pafyetyeva tadAha tAsvadhvaryo IndrA ya somaM sotA madhumantamvqSTivaniM tIvrAntambahuramadhyaM vasumate rudra vata Adityavata qbhumate vibhumate vAjavate bqhaspativate vifvadevyAvate yasyendra H! pItvA vqtrANi jAzghanatpra sa janyAni tAriSomiti pratyuttiSThati pratyuttheyA vA ApaH prati vai freyAMsAmAyantamuttiSThanti tasmAtpratyuttheyA anuparyAvqtyA Anu vai freyAM-samparyAvartante tasnAdanuparyAvqtyA anubruvataivAnuprapattavyamIfvaro ha yadyapyanyo yajetAtha hotAraM yafo'rtostasmAdanubruvataivAnuprapattavyamambayo yantyadhvabhiri-tyetAmanubruvannanuprapadyeta jAmayo adhvarIyatAmpqxcatIrmadhunA paya iti yo'madhavyo yafo'rtorbubhUSedamUryA upa sUrye yAbhirvA sUryaH saheti tejaskAmo brahmavarcasakA-mo'po devIrupa hvaye yatra gAvaH pibanti na iti pafukAmastA etAH sarvA evAnubruvannanuprapadyetaiteSAM kAmAnAmavaruddhyA etAnkAmAnavarunddhe ya evaM vedaimA agmanrevatIrjIvadhanyA iti sAdyamAnAsvanvAha vasatIvarISvekadhanAsu cAgma-

ता एता नवानन्तरायमन्वाह हिनोता नो अध्वरं देवयज्येति दशमी-मावर्वृततीरध नु द्विधारा इत्यवृत्तास्वेकधनासु प्रति यदापो अदृश्रमायतीरिति प्रतिदृश्यमानास्वा धेनवः पयसा तूर्ण्यर्था इत्युपायतीषु समन्या यन्त्युप य-न्त्यन्या इति समायतीष्वापो वा अस्पर्धन्त वयम्पूर्वं यज्ञं वक्ष्यामो वयमिति याश्चेमाः पूर्वेद्युर्वसतीवर्यो गृह्यन्ते याश्च प्रातरेकधनास्ता भृगुरपश्यदापो वै स्पर्धन्त इति ता एतयर्चा समज्ञपयत्समन्या यन्त्युप यन्त्यन्या इति ताः समजानत संजानाना हास्यापो यज्ञं वहन्ति य एवं वेदापो न देवीरुप यन्ति होत्रियमिति होतृचमसे समवनीयमानास्वन्वाह वसतीवरीष्वेकधनासु चा-वेरपोऽध्वर्या उ इति होताध्वर्युम्पृछत्यापो वै यज्ञोऽविदो यज्नामित्येव तदाहोतेमनन्नमुरित्यध्वर्युः प्रत्याहोतेमाः पश्येत्येव तदाह तास्वध्वर्यो ईन्द्र ?ाय सोमं सोता मधुमन्तम्वृष्टिवनिं तीव्रान्तम्बहुरमध्यं वसुमते रुद्र वत आदित्यवत ऋभुमते विभुमते वाजवते बृहस्पतिवते विश्वदेव्यावते यस्येन्द्र ?ः पीत्वा वृत्राणि जाङ्घनत्प्र स जन्यानि तारिषोमिति प्रत्युत्तिष्ठति प्रत्युत्थेया वा आपः प्रति वै श्रेयांसामायन्तमुत्तिष्ठन्ति तस्मात्प्रत्युत्थेया अनुपर्यावृत्या आनु वै श्रेयां-सम्पर्यावर्तन्ते तस्नादनुपर्यावृत्या अनुब्रुवतैवानुप्रपत्तव्यमीश्वरो ह यद्यप्यन्यो यजेताथ होतारं यशोऽर्तोस्तस्मादनुब्रुवतैवानुप्रपत्तव्यमम्बयो यन्त्यध्वभिरि-त्येतामनुब्रुवन्ननुप्रपद्येत जामयो अध्वरीयताम्पृञ्चतीर्मधुना पय इति योऽमधव्यो यशोऽर्तोर्बुभूषेदमूर्या उप सूर्ये याभिर्वा सूर्यः सहेति तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसका-मोऽपो देवीरुप ह्वये यत्र गावः पिबन्ति न इति पशुकामस्ता एताः सर्वा एवानुब्रुवन्ननुप्रपद्येतैतेषां कामानामवरुद्ध्या एतान्कामानवरुन्द्धे य एवं वेदैमा अग्मन्रेवतीर्जीवधन्या इति साद्यमानास्वन्वाह वसतीवरीष्वेकधनासु चाग्म-

ता एता नवानन्तरायमन्वाह हिनोता नो अध्वरं देवयज्येति दशमी-मावर्वृततीरध नु द्विधारा इत्यवृत्तास्वेकधनासु प्रति यदापो अदृश्रमायतीरिति प्रतिदृश्यमानास्वा धेनवः पयसा तूर्ण्यर्था इत्युपायतीषु समन्या यन्त्युप य-न्त्यन्या इति समायतीष्वापो वा अस्पर्धन्त वयम्पूर्वं यज्ञं वक्ष्यामो वयमिति याश्चेमाः पूर्वेद्युर्वसतीवर्यो गृह्यन्ते याश्च प्रातरेकधनास्ता भृगुरपश्यदापो वै स्पर्धन्त इति ता एतयर्चा समज्ञपयत्समन्या यन्त्युप यन्त्यन्या इति ताः समजानत संजानाना हास्यापो यज्ञं वहन्ति य एवं वेदापो न देवीरुप यन्ति होत्रियमिति होतृचमसे समवनीयमानास्वन्वाह वसतीवरीष्वेकधनासु चा-वेरपोऽध्वर्या उ इति होताध्वर्युम्पृछत्यापो वै यज्ञोऽविदो यज्नामित्येव तदाहोतेमनन्नमुरित्यध्वर्युः प्रत्याहोतेमाः पश्येत्येव तदाह तास्वध्वर्यो ईन्द्रा य सोमं सोता मधुमन्तम्वृष्टिवनिं तीव्रान्तम्बहुरमध्यं वसुमते रुद्र वत आदित्यवत ऋभुमते विभुमते वाजवते बृहस्पतिवते विश्वदेव्यावते यस्येन्द्र ः! पीत्वा वृत्राणि जाङ्घनत्प्र स जन्यानि तारिषोमिति प्रत्युत्तिष्ठति प्रत्युत्थेया वा आपः प्रति वै श्रेयांसामायन्तमुत्तिष्ठन्ति तस्मात्प्रत्युत्थेया अनुपर्यावृत्या आनु वै श्रेयां-सम्पर्यावर्तन्ते तस्नादनुपर्यावृत्या अनुब्रुवतैवानुप्रपत्तव्यमीश्वरो ह यद्यप्यन्यो यजेताथ होतारं यशोऽर्तोस्तस्मादनुब्रुवतैवानुप्रपत्तव्यमम्बयो यन्त्यध्वभिरि-त्येतामनुब्रुवन्ननुप्रपद्येत जामयो अध्वरीयताम्पृञ्चतीर्मधुना पय इति योऽमधव्यो यशोऽर्तोर्बुभूषेदमूर्या उप सूर्ये याभिर्वा सूर्यः सहेति तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसका-मोऽपो देवीरुप ह्वये यत्र गावः पिबन्ति न इति पशुकामस्ता एताः सर्वा एवानुब्रुवन्ननुप्रपद्येतैतेषां कामानामवरुद्ध्या एतान्कामानवरुन्द्धे य एवं वेदैमा अग्मन्रेवतीर्जीवधन्या इति साद्यमानास्वन्वाह वसतीवरीष्वेकधनासु चाग्म-

284

dev;n;' vw svn;in n;É/[yNt t Et;NpuroÂ;x;npXy'St;nnusvn' inrvp-Nsvn;n;' /OTyw tto vw t;in teW;mÉ/[yNt t´dnusvnMpuroÂ;x; in¨PyNte svn;n;mev /OTyw tq; ih t;in teW;mÉ/[yNt puro v; Et;Ndev; a£t yTpu-roÂ;x;StTpuroÂ;x;n;MpuroÂ;xTv' td;ürnusvnMpuroÂ;x;É¥vRped·;-kp;lMp[;t"svn Ek;dxkp;lMm;?y'idne svne Ã;dxkp;l' tOtI-ysvne tq; ih svn;n;' åp' tq; zNds;Émit tÿ¥;dOTymwN{ ; v; Ete sveR in¨PyNte ydnusvnMpuroÂ;s;StSm;ÿ;nek;dxkp;l;nev invRpeÿ-d;üyRto `Oten;nÿ_' Sy;ÿt" puroÂ;xSy p[;XnIy;TsompIqSy gu¢äw `Oten ih vj[e,eN{ o vO]mhÉ¥it tÿ¥;dOTy' hivv;R Et´duTpUt' sompIqo v; EW yduTpUt' tSm;ÿSy yt Ev kÚt p[;XnIy;TsvRto v; Et;" Sv/; yjm;nmup=r²Nt ydet;in hvI'ãy;Jy' /;n;"krM." párv;p" puroÂ;x"

devAnAM vai savanAni nAdhriyanta ta etAnpuroLAfAnapafyaMstAnanusavanaM niravapa-nsavanAnAM dhqtyai tato vai tAni teSAmadhriyanta tadyadanusavanampuroLAfA nirupyante savanAnAmeva dhqtyai tathA hi tAni teSAmadhriyanta puro vA etAndevA akrata yatpu-roLAfAstatpuroLAfAnAmpuroLAfatvaM tadAhuranusavanampuroLAfAnnirvapedaSTA-kapAlamprAtaHsavana ekAdafakapAlammAdhyaMdine savane dvAdafakapAlaM tqtI-yasavane tathA hi savanAnAM rUpaM tathA chandasAmiti tattannAdqtyamaindra ?A vA ete sarve nirupyante yadanusavanampuroLAsAstasmAttAnekAdafakapAlAneva nirvapetta-dAhuryato ghqtenAnaktaM syAttataH puroLAfasya prAfnIyAtsomapIthasya guptyai ghqtena hi vajreNendra ?o vqtramahanniti tattannAdqtyaM havirvA etadyadutpUtaM somapItho vA eSa yadutpUtaM tasmAttasya yata eva kutafca prAfnIyAtsarvato vA etAH svadhA yajamAnamupakSaranti yadetAni havIMSyAjyaM dhAnAHkarambhaH parivApaH puroLAfaH

devAnAM vai savanAni nAdhriyanta ta etAnpuro[L]AfAnapafyaMstAnanusavanaM niravapa-nsavanAnAM dhqtyai tato vai tAni teSAmadhriyanta tadyadanusavanampuro[L]AfA nirupyante savanAnAmeva dhqtyai tathA hi tAni teSAmadhriyanta puro vA etAndevA akrata yatpu-ro[L]AfAstatpuro[L]AfAnAmpuro[L]AfatvaM tadAhuranusavanampuro[L]AfAnnirvapedaSTA-kapAlamprAtaHsavana ekAdafakapAlammAdhyaMdine savane dvAdafakapAlaM tqtI-yasavane tathA hi savanAnAM rUpaM tathA chandasAmiti tattannAdqtyamaindrA vA ete sarve nirupyante yadanusavanampuro[L]AsAstasmAttAnekAdafakapAlAneva nirvapetta-dAhuryato ghqtenAnaktaM syAttataH puro[L]Afasya prAfnIyAtsomapIthasya guptyai ghqtena hi vajreNendro vqtramahanniti tattannAdqtyaM havirvA etadyadutpUtaM somapItho vA eSa yadutpUtaM tasmAttasya yata eva kutafca prAfnIyAtsarvato vA etAH svadhA yajamAnamupakSaranti yadetAni havIMSyAjyaM dhAnAHkarambhaH parivApaH puro[L]AfaH

देवानां वै सवनानि नाध्रियन्त त एतान्पुरोळाशानपश्यंस्ताननुसवनं निरवप-न्सवनानां धृत्यै ततो वै तानि तेषामध्रियन्त तद्यदनुसवनम्पुरोळाशा निरुप्यन्ते सवनानामेव धृत्यै तथा हि तानि तेषामध्रियन्त पुरो वा एतान्देवा अक्रत यत्पु-रोळाशास्तत्पुरोळाशानाम्पुरोळाशत्वं तदाहुरनुसवनम्पुरोळाशान्निर्वपेदष्टा-कपालम्प्रातःसवन एकादशकपालम्माध्यंदिने सवने द्वादशकपालं तृती-यसवने तथा हि सवनानां रूपं तथा छन्दसामिति तत्तन्नादृत्यमैन्द्र ?ा वा एते सर्वे निरुप्यन्ते यदनुसवनम्पुरोळासास्तस्मात्तानेकादशकपालानेव निर्वपेत्त-दाहुर्यतो घृतेनानक्तं स्यात्ततः पुरोळाशस्य प्राश्नीयात्सोमपीथस्य गुप्त्यै घृतेन हि वज्रेणेन्द्र ?ो वृत्रमहन्निति तत्तन्नादृत्यं हविर्वा एतद्यदुत्पूतं सोमपीथो वा एष यदुत्पूतं तस्मात्तस्य यत एव कुतश्च प्राश्नीयात्सर्वतो वा एताः स्वधा यजमानमुपक्षरन्ति यदेतानि हवींष्याज्यं धानाःकरम्भः परिवापः पुरोळाशः

देवानां वै सवनानि नाध्रियन्त त एतान्पुरोळाशानपश्यंस्ताननुसवनं निरवप-न्सवनानां धृत्यै ततो वै तानि तेषामध्रियन्त तद्यदनुसवनम्पुरोळाशा निरुप्यन्ते सवनानामेव धृत्यै तथा हि तानि तेषामध्रियन्त पुरो वा एतान्देवा अक्रत यत्पु-रोळाशास्तत्पुरोळाशानाम्पुरोळाशत्वं तदाहुरनुसवनम्पुरोळाशान्निर्वपेदष्टा-कपालम्प्रातःसवन एकादशकपालम्माध्यंदिने सवने द्वादशकपालं तृती-यसवने तथा हि सवनानां रूपं तथा छन्दसामिति तत्तन्नादृत्यमैन्द्रा वा एते सर्वे निरुप्यन्ते यदनुसवनम्पुरोळासास्तस्मात्तानेकादशकपालानेव निर्वपेत्त-दाहुर्यतो घृतेनानक्तं स्यात्ततः पुरोळाशस्य प्राश्नीयात्सोमपीथस्य गुप्त्यै घृतेन हि वज्रेणेन्द्रो वृत्रमहन्निति तत्तन्नादृत्यं हविर्वा एतद्यदुत्पूतं सोमपीथो वा एष यदुत्पूतं तस्मात्तस्य यत एव कुतश्च प्राश्नीयात्सर्वतो वा एताः स्वधा यजमानमुपक्षरन्ति यदेतानि हवींष्याज्यं धानाःकरम्भः परिवापः पुरोळाशः

289

yo vw yD' hivãpÉÛÖ ved hivãpÉÛn; yDen r;Ýoit /;n;" krM." párv;p" puroÂ;x" pySyeTyeW vw yDo hivãpÉÛhRivãpÉÛn; yDen r;Ýoit y Ev' ved yo vw yDm=rpÉÛÖ ved;=rpÉÛn; yDen r;Ýoit su mTpÃGd TyeW vw yDo=rpÉÛr=rpÉÛn; yDen r;Ýoit y Ev' ved yo vw yD' nr;x'spÉÛÖ ved nr;x'spÉÛn; yDen r;Ýoit iÃn;r;x'sMp[;t"svn' iÃn;r;x's;-Mm;?y'idn' svn' sÕ¥;r;x's' tOtIysvnmeW vw yDo nr;x'spÉÛ-nRr;x'spÉÛn; yDen r;Ýoit y Ev' ved yo vw yD' svnpÉÛÖ ved svnpÉÛn; yDen r;Ýoit pxu¨pvsqe ]IÉ, svn;in pxurnUbN?y TyeW vw yD" svnpÉÛ" svnpÉÛn; yDen r;Ýoit y Ev' ved hárv;\ N{ o /;n; aÿu pUW

yo vai yajxaM haviSpazktiM veda haviSpazktinA yajxena rAdhnoti dhAnAH karambhaH parivApaH puroLAfaH payasyetyeSa vai yajxo haviSpazktirhaviSpazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda yo vai yajxamakSarapazktiM vedAkSarapazktinA yajxena rAdhnoti su matpadvagda ityeSa vai yajxo'kSarapazktirakSarapazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda yo vai yajxaM narAfaMsapazktiM veda narAfaMsapazktinA yajxena rAdhnoti dvinArAfaMsamprAtaHsavanaM dvinArAfaMsA-mmAdhyaMdinaM savanaM sakqnnArAfaMsaM tqtIyasavanameSa vai yajxo narAfaMsapazkti-rnarAfaMsapazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda yo vai yajxaM savanapazktiM veda savanapazktinA yajxena rAdhnoti pafurupavasathe trINi savanAni pafuranUbandhya ityeSa vai yajxaH savanapazktiH savanapazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda harivAMM indra ?o dhAnA attu pUSaNvAnkarambhaM sarasvatIvAnbhAratIvAnparivApa indra syApUpa iti havi-SpaMktyA yajatyqksAme vA indra sya harI pafavaH pUSAnnaM karambhaH sarasvatIvA-nbhAratIvAniti vAgeva sarasvatI prANo bharataH parivApa indra syApUpa ityannameva parivApa indri yamapUpa etAsAmeva taddevatAnAM yajamAnaM sAyujyaM sarUpatAM salokatAM gamayati gachati freyasaH sAyujyaM gachati freSThatAM ya evaM veda haviragne vIhItyanusasavanampuroLAfasviSTakqto yajatyavatsAro vA etenAgneH priyaM dhA-mopAgachatsa paramaM lokamajayadupAgneH priyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda yafcaivaM vidvAnetayA haviSpazktyA yajate yajatIti ca yajatIti ca 24

yo vai yajxaM haviSpazktiM veda haviSpazktinA yajxena rAdhnoti dhAnAH karambhaH parivApaH puro[L]AfaH payasyetyeSa vai yajxo haviSpazktirhaviSpazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda yo vai yajxamakSarapazktiM vedAkSarapazktinA yajxena rAdhnoti su matpadvagda ityeSa vai yajxo'kSarapazktirakSarapazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda yo vai yajxaM narAfaMsapazktiM veda narAfaMsapazktinA yajxena rAdhnoti dvinArAfaMsamprAtaHsavanaM dvinArAfaMsA-mmAdhyaMdinaM savanaM sakqnnArAfaMsaM tqtIyasavanameSa vai yajxo narAfaMsapazkti-rnarAfaMsapazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda yo vai yajxaM savanapazktiM veda savanapazktinA yajxena rAdhnoti pafurupavasathe trINi savanAni pafuranUbandhya ityeSa vai yajxaH savanapazktiH savanapazktinA yajxena rAdhnoti ya evaM veda harivAMM indro dhAnA attu pUSaNvAnkarambhaM sarasvatIvAnbhAratIvAnparivApa indra syApUpa iti havi-SpaMktyA yajatyqksAme vA indra sya harI pafavaH pUSAnnaM karambhaH sarasvatIvA-nbhAratIvAniti vAgeva sarasvatI prANo bharataH parivApa indra syApUpa ityannameva parivApa indri yamapUpa etAsAmeva taddevatAnAM yajamAnaM sAyujyaM sarUpatAM salokatAM gamayati gachati freyasaH sAyujyaM gachati freSThatAM ya evaM veda haviragne vIhItyanusasavanampuro[L]AfasviSTakqto yajatyavatsAro vA etenAgneH priyaM dhA-mopAgachatsa paramaM lokamajayadupAgneH priyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda yafcaivaM vidvAnetayA haviSpazktyA yajate yajatIti ca yajatIti ca 24

यो वै यज्ञं हविष्पङ्क्तिं वेद हविष्पङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति धानाः करम्भः परिवापः पुरोळाशः पयस्येत्येष वै यज्ञो हविष्पङ्क्तिर्हविष्पङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद यो वै यज्ञमक्षरपङ्क्तिं वेदाक्षरपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति सु मत्पद्वग्द इत्येष वै यज्ञोऽक्षरपङ्क्तिरक्षरपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद यो वै यज्ञं नराशंसपङ्क्तिं वेद नराशंसपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति द्विनाराशंसम्प्रातःसवनं द्विनाराशंसा-म्माध्यंदिनं सवनं सकृन्नाराशंसं तृतीयसवनमेष वै यज्ञो नराशंसपङ्क्ति-र्नराशंसपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद यो वै यज्ञं सवनपङ्क्तिं वेद सवनपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति पशुरुपवसथे त्रीणि सवनानि पशुरनूबन्ध्य इत्येष वै यज्ञः सवनपङ्क्तिः सवनपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद हरिवाँ इन्द्र ?ो धाना अत्तु पूषण्वान्करम्भं सरस्वतीवान्भारतीवान्परिवाप इन्द्र स्यापूप इति हवि-ष्पंक्त्या यजत्यृक्सामे वा इन्द्र स्य हरी पशवः पूषान्नं करम्भः सरस्वतीवा-न्भारतीवानिति वागेव सरस्वती प्राणो भरतः परिवाप इन्द्र स्यापूप इत्यन्नमेव परिवाप इन्द्रि यमपूप एतासामेव तद्देवतानां यजमानं सायुज्यं सरूपतां सलोकतां गमयति गछति श्रेयसः सायुज्यं गछति श्रेष्ठतां य एवं वेद हविरग्ने वीहीत्यनुससवनम्पुरोळाशस्विष्टकृतो यजत्यवत्सारो वा एतेनाग्नेः प्रियं धा-मोपागछत्स परमं लोकमजयदुपाग्नेः प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद यश्चैवं विद्वानेतया हविष्पङ्क्त्या यजते यजतीति च यजतीति च २४

यो वै यज्ञं हविष्पङ्क्तिं वेद हविष्पङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति धानाः करम्भः परिवापः पुरोळाशः पयस्येत्येष वै यज्ञो हविष्पङ्क्तिर्हविष्पङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद यो वै यज्ञमक्षरपङ्क्तिं वेदाक्षरपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति सु मत्पद्वग्द इत्येष वै यज्ञोऽक्षरपङ्क्तिरक्षरपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद यो वै यज्ञं नराशंसपङ्क्तिं वेद नराशंसपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति द्विनाराशंसम्प्रातःसवनं द्विनाराशंसा-म्माध्यंदिनं सवनं सकृन्नाराशंसं तृतीयसवनमेष वै यज्ञो नराशंसपङ्क्ति-र्नराशंसपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद यो वै यज्ञं सवनपङ्क्तिं वेद सवनपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति पशुरुपवसथे त्रीणि सवनानि पशुरनूबन्ध्य इत्येष वै यज्ञः सवनपङ्क्तिः सवनपङ्क्तिना यज्ञेन राध्नोति य एवं वेद हरिवाँ इन्द्रो धाना अत्तु पूषण्वान्करम्भं सरस्वतीवान्भारतीवान्परिवाप इन्द्र स्यापूप इति हवि-ष्पंक्त्या यजत्यृक्सामे वा इन्द्र स्य हरी पशवः पूषान्नं करम्भः सरस्वतीवा-न्भारतीवानिति वागेव सरस्वती प्राणो भरतः परिवाप इन्द्र स्यापूप इत्यन्नमेव परिवाप इन्द्रि यमपूप एतासामेव तद्देवतानां यजमानं सायुज्यं सरूपतां सलोकतां गमयति गछति श्रेयसः सायुज्यं गछति श्रेष्ठतां य एवं वेद हविरग्ने वीहीत्यनुससवनम्पुरोळाशस्विष्टकृतो यजत्यवत्सारो वा एतेनाग्नेः प्रियं धा-मोपागछत्स परमं लोकमजयदुपाग्नेः प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद यश्चैवं विद्वानेतया हविष्पङ्क्त्या यजते यजतीति च यजतीति च २४

296

dev; vw somSy r;Dog[peye n smp;dy¥hMp[qm" ipbeymhMp[qm" ipbeyÉmTyev;k;myNt te sMp;dyNtob[uvn( hNt;Éjm;y;m s yo n ¬Æeãyit s p[qm" somSy p;SytIit tqeit t a;Éjm;yuSteW;m;Éj' yt;mÉ.sO·;n;' v;yumRu%Mp[qm" p[Typ´t;qeN{ oq Ém];v¨,;vq;Én;¬ soveidN{ o v;yumuÃw jytIit tmnupr;ptTsh n;vqoÆy;veit s neTyb[vIdhmevoÆeãy;mIit tOtIyMmeqoÆy;veit neit hwv;b[vIdhmevo-Æeãy;mIit turIyMmeqoÆy;veit tqeit t' turIyeTy;jRt tÿurIy.;Ég-N{ o.v²T].;Gv;yuSt* shwveN{ v;yU ¬djyt;' sh Ém];v¨,* sh;Én* t EW;mete yqo²ÆtM.=; N{ v;Yvo" p[qmoq Ém];v¨,yorq;Éno" s EW N{ turIyo g[ho gOçte ydwN{ v;yvStdetdOiW" pXy¥>ynUv;c inyuTv;\ N{ s;rÉqárit tSm;õ;PyetihR .rt;" sTvn;' iváÿMp[y²Nt turIye hwv

devA vai somasya rAjxo'grapeye na samapAdayannahamprathamaH pibeyamahamprathamaH pibeyamityevAkAmayanta te sampAdayanto'bruvan hantAjimAyAma sa yo na ujjeSyati sa prathamaH somasya pAsyatIti tatheti ta AjimAyusteSAmAjiM yatAmabhisqSTAnAM vAyurmukhamprathamaH pratyapadyatAthendra ?o'tha mitrAvaruNAvathAfvinAu so'vedindra ?o vAyumudvai jayatIti tamanuparApatatsaha nAvathojjayAveti sa netyabravIdahamevojjeSyAmIti tqtIyamme'thojjayAveti neti haivAbravIdahamevo-jjeSyAmIti turIyamme'thojjayAveti tatheti taM turIye'tyArjata tatturIyabhAgi-ndra ?o'bhavattribhAgvAyustau sahaivendra vAyU udajayatAM saha mitrAvaruNau sahAfvinau ta eSAmete yathojjitambhakSA indra vAyvoH prathamo'tha mitrAvaruNayorathAfvinoH sa eSa indra turIyo graho gqhyate yadaindra vAyavastadetadqSiH pafyannabhyanUvAca niyutvAMM indra sArathiriti tasmAddhApyetarhi bharatAH satvanAM vittimprayanti turIye haiva

devA vai somasya rAjxo'grapeye na samapAdayannahamprathamaH pibeyamahamprathamaH pibeyamityevAkAmayanta te sampAdayanto'bruvan hantAjimAyAma sa yo na ujjeSyati sa prathamaH somasya pAsyatIti tatheti ta AjimAyusteSAmAjiM yatAmabhisqSTAnAM vAyurmukhamprathamaH pratyapadyatAthendro 'tha mitrAvaruNAvathAfvinAu so'vedindro vAyumudvai jayatIti tamanuparApatatsaha nAvathojjayAveti sa netyabravIdahamevojjeSyAmIti tqtIyamme'thojjayAveti neti haivAbravIdahamevo-jjeSyAmIti turIyamme'thojjayAveti tatheti taM turIye'tyArjata tatturIyabhAgi-ndro 'bhavattribhAgvAyustau sahaivendra vAyU udajayatAM saha mitrAvaruNau sahAfvinau ta eSAmete yathojjitambhakSA indra vAyvoH prathamo'tha mitrAvaruNayorathAfvinoH sa eSa indra turIyo graho gqhyate yadaindra vAyavastadetadqSiH pafyannabhyanUvAca niyutvAMM indra sArathiriti tasmAddhApyetarhi bharatAH satvanAM vittimprayanti turIye haiva

देवा वै सोमस्य राज्ञोऽग्रपेये न समपादयन्नहम्प्रथमः पिबेयमहम्प्रथमः पिबेयमित्येवाकामयन्त ते सम्पादयन्तोऽब्रुवन् हन्ताजिमायाम स यो न उज्जेष्यति स प्रथमः सोमस्य पास्यतीति तथेति त आजिमायुस्तेषामाजिं यतामभिसृष्टानां वायुर्मुखम्प्रथमः प्रत्यपद्यताथेन्द्र ?ोऽथ मित्रावरुणावथाश्विनाउ सोऽवेदिन्द्र ?ो वायुमुद्वै जयतीति तमनुपरापतत्सह नावथोज्जयावेति स नेत्यब्रवीदहमेवोज्जेष्यामीति तृतीयम्मेऽथोज्जयावेति नेति हैवाब्रवीदहमेवो-ज्जेष्यामीति तुरीयम्मेऽथोज्जयावेति तथेति तं तुरीयेऽत्यार्जत तत्तुरीयभागि-न्द्र ?ोऽभवत्त्रिभाग्वायुस्तौ सहैवेन्द्र वायू उदजयतां सह मित्रावरुणौ सहाश्विनौ त एषामेते यथोज्जितम्भक्षा इन्द्र वाय्वोः प्रथमोऽथ मित्रावरुणयोरथाश्विनोः स एष इन्द्र तुरीयो ग्रहो गृह्यते यदैन्द्र वायवस्तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच नियुत्वाँ इन्द्र सारथिरिति तस्माद्धाप्येतर्हि भरताः सत्वनां वित्तिम्प्रयन्ति तुरीये हैव

देवा वै सोमस्य राज्ञोऽग्रपेये न समपादयन्नहम्प्रथमः पिबेयमहम्प्रथमः पिबेयमित्येवाकामयन्त ते सम्पादयन्तोऽब्रुवन् हन्ताजिमायाम स यो न उज्जेष्यति स प्रथमः सोमस्य पास्यतीति तथेति त आजिमायुस्तेषामाजिं यतामभिसृष्टानां वायुर्मुखम्प्रथमः प्रत्यपद्यताथेन्द्रो ऽथ मित्रावरुणावथाश्विनाउ सोऽवेदिन्द्रो वायुमुद्वै जयतीति तमनुपरापतत्सह नावथोज्जयावेति स नेत्यब्रवीदहमेवोज्जेष्यामीति तृतीयम्मेऽथोज्जयावेति नेति हैवाब्रवीदहमेवो-ज्जेष्यामीति तुरीयम्मेऽथोज्जयावेति तथेति तं तुरीयेऽत्यार्जत तत्तुरीयभागि-न्द्रो ऽभवत्त्रिभाग्वायुस्तौ सहैवेन्द्र वायू उदजयतां सह मित्रावरुणौ सहाश्विनौ त एषामेते यथोज्जितम्भक्षा इन्द्र वाय्वोः प्रथमोऽथ मित्रावरुणयोरथाश्विनोः स एष इन्द्र तुरीयो ग्रहो गृह्यते यदैन्द्र वायवस्तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच नियुत्वाँ इन्द्र सारथिरिति तस्माद्धाप्येतर्हि भरताः सत्वनां वित्तिम्प्रयन्ति तुरीये हैव

298

s'g[hIt;ro vdNtemunwv;nUk;xen ydd N{ " s;rÉqárv .UTvodjyt( 25

saMgrahItAro vadante'munaivAnUkAfena yadada indra ?H sArathiriva bhUtvodajayat 25

saMgrahItAro vadante'munaivAnUkAfena yadada indra H! sArathiriva bhUtvodajayat 25

संग्रहीतारो वदन्तेऽमुनैवानूकाशेन यदद इन्द्र ?ः सारथिरिव भूत्वोदजयत् २५

संग्रहीतारो वदन्तेऽमुनैवानूकाशेन यदद इन्द्र ः! सारथिरिव भूत्वोदजयत् २५

301

te v; Ete p[;,; Ev yâd(ÃdevTy; v;Kc p[;,wN{ v;yv=u mn mw];v¨," Åo]' c;Tm; c;Én;StSy hwtSywN{ v;yvSy;Pyeknu·.* puronuv;Kye kÚvR²Nt g;y} y* y;Jye v;Kc v; EW p[;,; g[ho ydwN{ v;yvStdip zNdo>y;' yq;yq' KlPSyete it tÿ¥;dOTy' VyOõ' v; Et´De i£yte y] puronuv;Ky; Jy;ysI y;Jy;yw y] vw y;Jy; Jy;yÉs tTsmOõmqo y] s;me ySyo tTk;m;y tq; kÚy;RTp[;,Sy c v;c;]wv tdup;¢' v;yVy; pUv;R puronuv;KywN{ v;yVyuÿrwv' y;Jyyo" s; y; v;yVy; ty; p[;,' kLpyit v;yuihR p[;,oq ywN{ v;yvI tSyw ydwN{ Mpd' ten v;c' kLpyit v;G`(ywN{ (yupo t' k;mm;Òoit y" p[;,e c v;Éc c n yDe ivWm'

te vA ete prANA eva yaddvidevatyA vAkca prANafcaindra vAyavafcakSufca manafca maitrAvaruNaH frotraM cAtmA cAfvinAstasya haitasyaindra vAyavasyApyeke'nuSTubhau puronuvAkye kurvanti gAya tr?yau yAjye vAkca vA eSa prANAfca graho yadaindra vAyavastadapi chandobhyAM yathAyathaM klapsyete iti tattannAdqtyaM vyqddhaM vA etadyajxe kriyate yatra puronuvAkyA jyAyasI yAjyAyai yatra vai yAjyA jyAyasi tatsamqddhamatho yatra sAme yasyo tatkAmAya tathA kuryAtprANasya ca vAcafcAtraiva tadupAptaM vAyavyA pUrvA puronuvAkyaindra vAyavyuttaraivaM yAjyayoH sA yA vAyavyA tayA prANaM kalpayati vAyurhi prANo'tha yaindra vAyavI tasyai yadaindra mpadaM tena vAcaM kalpayati vAgghyaindr yupo taM kAmamApnoti yaH prANe ca vAci ca na yajxe viSamaM

te vA ete prANA eva yaddvidevatyA vAkca prANafcaindra vAyavafcakSufca manafca maitrAvaruNaH frotraM cAtmA cAfvinAstasya haitasyaindra vAyavasyApyeke'nuSTubhau puronuvAkye kurvanti gAyatr! yau yAjye vAkca vA eSa prANAfca graho yadaindra vAyavastadapi chandobhyAM yathAyathaM klapsyete iti tattannAdqtyaM vyqddhaM vA etadyajxe kriyate yatra puronuvAkyA jyAyasI yAjyAyai yatra vai yAjyA jyAyasi tatsamqddhamatho yatra sAme yasyo tatkAmAya tathA kuryAtprANasya ca vAcafcAtraiva tadupAptaM vAyavyA pUrvA puronuvAkyaindra vAyavyuttaraivaM yAjyayoH sA yA vAyavyA tayA prANaM kalpayati vAyurhi prANo'tha yaindra vAyavI tasyai yadaindra mpadaM tena vAcaM kalpayati vAgghyaindr yupo taM kAmamApnoti yaH prANe ca vAci ca na yajxe viSamaM

ते वा एते प्राणा एव यद्द्विदेवत्या वाक्च प्राणश्चैन्द्र वायवश्चक्षुश्च मनश्च मैत्रावरुणः श्रोत्रं चात्मा चाश्विनास्तस्य हैतस्यैन्द्र वायवस्याप्येकेऽनुष्टुभौ पुरोनुवाक्ये कुर्वन्ति गाय त्र्?यौ याज्ये वाक्च वा एष प्राणाश्च ग्रहो यदैन्द्र वायवस्तदपि छन्दोभ्यां यथायथं क्लप्स्येते इति तत्तन्नादृत्यं व्यृद्धं वा एतद्यज्ञे क्रियते यत्र पुरोनुवाक्या ज्यायसी याज्यायै यत्र वै याज्या ज्यायसि तत्समृद्धमथो यत्र सामे यस्यो तत्कामाय तथा कुर्यात्प्राणस्य च वाचश्चात्रैव तदुपाप्तं वायव्या पूर्वा पुरोनुवाक्यैन्द्र वायव्युत्तरैवं याज्ययोः सा या वायव्या तया प्राणं कल्पयति वायुर्हि प्राणोऽथ यैन्द्र वायवी तस्यै यदैन्द्र म्पदं तेन वाचं कल्पयति वाग्घ्यैन्द्र् युपो तं काममाप्नोति यः प्राणे च वाचि च न यज्ञे विषमं

ते वा एते प्राणा एव यद्द्विदेवत्या वाक्च प्राणश्चैन्द्र वायवश्चक्षुश्च मनश्च मैत्रावरुणः श्रोत्रं चात्मा चाश्विनास्तस्य हैतस्यैन्द्र वायवस्याप्येकेऽनुष्टुभौ पुरोनुवाक्ये कुर्वन्ति गायत्र्! यौ याज्ये वाक्च वा एष प्राणाश्च ग्रहो यदैन्द्र वायवस्तदपि छन्दोभ्यां यथायथं क्लप्स्येते इति तत्तन्नादृत्यं व्यृद्धं वा एतद्यज्ञे क्रियते यत्र पुरोनुवाक्या ज्यायसी याज्यायै यत्र वै याज्या ज्यायसि तत्समृद्धमथो यत्र सामे यस्यो तत्कामाय तथा कुर्यात्प्राणस्य च वाचश्चात्रैव तदुपाप्तं वायव्या पूर्वा पुरोनुवाक्यैन्द्र वायव्युत्तरैवं याज्ययोः सा या वायव्या तया प्राणं कल्पयति वायुर्हि प्राणोऽथ यैन्द्र वायवी तस्यै यदैन्द्र म्पदं तेन वाचं कल्पयति वाग्घ्यैन्द्र् युपो तं काममाप्नोति यः प्राणे च वाचि च न यज्ञे विषमं

316

p[;,; v; Atuy;j;St´dOtuy;jw;r²Nt p[;,;nev t´jm;ne d/it WÂ± Atuneit yj²Nt p[;,mev t´jm;ne d/it cTv;r AtuÉ.árit yjNTyp;nmev t´jm;ne d/it iÃA³tuneTyupár·;Ãä;nmev t´jm;ne d/it s v; ayMp[;,S]e/; iviht" p[;,op;no Vy;n it t´dOtun AtuÉ.A³tuneit yj²Nt p[;,;n;' s'tTyw p[;,;n;mVyvz¹d;y p[;,; v; Atuy;j; ntuRy;j;n;mnuvW$(kÚy;Rds'iSqt; v; Atv Ekk Ev ydOtuy;j;-n;mnuvW$(kÚy;Rds;'iSqt;nOtUNs'Sq;pyeTs'Sq; v; EW; ydnuvW$(k;ro y En' t] b[Uy;ds'iSqt;nOtUNsmitiÏp¶uãWmM.ivãytIit xÿq; Sy;ÿ-

prANA vA qtuyAjAstadyadqtuyAjaifcAranti prANAneva tadyajamAne dadhati SaL qtuneti yajanti prANameva tadyajamAne dadhati catvAra qtubhiriti yajantyapAnameva tadyajamAne dadhati dvirqtunetyupariSTAdvyAnameva tadyajamAne dadhati sa vA ayamprANastredhA vihitaH prANo'pAno vyAna iti tadyadqtuna qtubhirqtuneti yajanti prANAnAM saMtatyai prANAnAmavyavachedAya prANA vA qtuyAjA nartuyAjAnAmanuvaSaTkuryAdasaMsthitA vA qtava ekaika eva yadqtuyAjA-nAmanuvaSaTkuryAdasAMsthitAnqtUnsaMsthApayetsaMsthA vA eSA yadanuvaSaTkAro ya enaM tatra brUyAdasaMsthitAnqtUnsamatiSThipadduSSamambhaviSyatIti fafvattathA syAtta-

prANA vA qtuyAjAstadyadqtuyAjaifcAranti prANAneva tadyajamAne dadhati Sa[L] qtuneti yajanti prANameva tadyajamAne dadhati catvAra qtubhiriti yajantyapAnameva tadyajamAne dadhati dvirqtunetyupariSTAdvyAnameva tadyajamAne dadhati sa vA ayamprANastredhA vihitaH prANo'pAno vyAna iti tadyadqtuna qtubhirqtuneti yajanti prANAnAM saMtatyai prANAnAmavyavachedAya prANA vA qtuyAjA nartuyAjAnAmanuvaSaTkuryAdasaMsthitA vA qtava ekaika eva yadqtuyAjA-nAmanuvaSaTkuryAdasAMsthitAnqtUnsaMsthApayetsaMsthA vA eSA yadanuvaSaTkAro ya enaM tatra brUyAdasaMsthitAnqtUnsamatiSThipadduSSamambhaviSyatIti fafvattathA syAtta-

प्राणा वा ऋतुयाजास्तद्यदृतुयाजैश्चारन्ति प्राणानेव तद्यजमाने दधति षळ् ऋतुनेति यजन्ति प्राणमेव तद्यजमाने दधति चत्वार ऋतुभिरिति यजन्त्यपानमेव तद्यजमाने दधति द्विरृतुनेत्युपरिष्टाद्व्यानमेव तद्यजमाने दधति स वा अयम्प्राणस्त्रेधा विहितः प्राणोऽपानो व्यान इति तद्यदृतुन ऋतुभिरृतुनेति यजन्ति प्राणानां संतत्यै प्राणानामव्यवछेदाय प्राणा वा ऋतुयाजा नर्तुयाजानामनुवषट्कुर्यादसंस्थिता वा ऋतव एकैक एव यदृतुयाजा-नामनुवषट्कुर्यादसांस्थितानृतून्संस्थापयेत्संस्था वा एषा यदनुवषट्कारो य एनं तत्र ब्रूयादसंस्थितानृतून्समतिष्ठिपद्दुष्षमम्भविष्यतीति शश्वत्तथा स्यात्त-

321

p[;,; vw iÃdevTy;" pxv Â; iÃdevTy;N.=ÉyTveÂ;mup×yte pxvo v; Â; pxUnev tdup×yte pxUNyjm;ne d/;it td;ürv;NtreÂ;MpUv;RMp[;-XnIy;õotOcmsM.=yeidit av;NtreÂ;mev pUv;RMp[;XnIy;dq hotOcm-sM.=ye´Ã;v iÃdevTy;NpUv;RN.=yit ten;Sy sompIq" pUvoR .²=to .vit tSm;dvNtreÂmev pUv;RMp[;XnIy;dq hotOcmsM.=yeÿdu.yto-¥;´MpárgOð;it sompIq;>y;m¥;´Sy párgOhITyw p[;,; vw iÃdevTy; a;Tm; hotOcmso iÃdevTy;n;' s'§v;NhotOcmse smvnyTy;TmNyev

prANA vai dvidevatyAH pafava iLA dvidevatyAnbhakSayitveLAmupahvayate pafavo vA iLA pafUneva tadupahvayate pafUnyajamAne dadhAti tadAhuravAntareLAmpUrvAmprA-fnIyAddhotqcamasambhakSayediti avAntareLAmeva pUrvAmprAfnIyAdatha hotqcama-sambhakSayedyadvAva dvidevatyAnpUrvAnbhakSayati tenAsya somapIthaH pUrvo bhakSito bhavati tasmAdavantareLameva pUrvAmprAfnIyAdatha hotqcamasambhakSayettadubhayato-'nnAdyamparigqhNAti somapIthAbhyAmannAdyasya parigqhItyai prANA vai dvidevatyA AtmA hotqcamaso dvidevatyAnAM saMsravAnhotqcamase samavanayatyAtmanyeva

prANA vai dvidevatyAH pafava i[L]A dvidevatyAnbhakSayitve[L]Amupahvayate pafavo vA i[L]A pafUneva tadupahvayate pafUnyajamAne dadhAti tadAhuravAntare[L]AmpUrvAmprA-fnIyAddhotqcamasambhakSayediti avAntare[L]Ameva pUrvAmprAfnIyAdatha hotqcama-sambhakSayedyadvAva dvidevatyAnpUrvAnbhakSayati tenAsya somapIthaH pUrvo bhakSito bhavati tasmAdavantare[L]ameva pUrvAmprAfnIyAdatha hotqcamasambhakSayettadubhayato-'nnAdyamparigqhNAti somapIthAbhyAmannAdyasya parigqhItyai prANA vai dvidevatyA AtmA hotqcamaso dvidevatyAnAM saMsravAnhotqcamase samavanayatyAtmanyeva

प्राणा वै द्विदेवत्याः पशव इळा द्विदेवत्यान्भक्षयित्वेळामुपह्वयते पशवो वा इळा पशूनेव तदुपह्वयते पशून्यजमाने दधाति तदाहुरवान्तरेळाम्पूर्वाम्प्रा-श्नीयाद्धोतृचमसम्भक्षयेदिति अवान्तरेळामेव पूर्वाम्प्राश्नीयादथ होतृचम-सम्भक्षयेद्यद्वाव द्विदेवत्यान्पूर्वान्भक्षयति तेनास्य सोमपीथः पूर्वो भक्षितो भवति तस्मादवन्तरेळमेव पूर्वाम्प्राश्नीयादथ होतृचमसम्भक्षयेत्तदुभयतो-ऽन्नाद्यम्परिगृह्णाति सोमपीथाभ्यामन्नाद्यस्य परिगृहीत्यै प्राणा वै द्विदेवत्या आत्मा होतृचमसो द्विदेवत्यानां संस्रवान्होतृचमसे समवनयत्यात्मन्येव

326

dev; vw ydev yDekÚv|Stdsur; akÚv|Ste sm;vÃÇy;R Ev;s¥ Vy;vtRNt tto vw dev; Et' tUã,I'x'smpXy'StmeW;msur; n;Nvv;y'StUã,I's;ro v; EW yÿUã,I'x'so dev; vw y'ymev vj[msure>y ¬dyzÖSt'-tmeW;msur;" p[Ty-bu?yNt tto vw dev; Et' tUã,I'x's' vj[mpXy'Stme>y ¬dyzÖStmeW;msur; n p[Tybu?yNt tme>y" p[;hr'Stenwn;np[itbuõen;ß'Stto vw dev; a.vNpr;sur; .vTy;Tmn; pr;Sy iÃWNp;Pm; .[;tOVyo .vit y Ev' ved te vw dev; ivÉjitno mNym;n; yDmtNvt tmeW;msur; a>y;yNyDvexsmeW;' kárãy;m it t;NsmNtmevod;r;Npáryÿ;nudpXy'Steb[uvNs'Sq;py;mem' yD' yD' nosur; m; vÉ/Wuárit tqeit t' tUã,I'x'se s'Sq;py-N.UrÉ¦JyoRitJyoRitrÉ¦árTy;Jyp[¬ge s'Sq;pyÉ¥N{ o Jyoit.uRvo JyoitárN{ it inãkvLym¨TvtIye s'Sq;pyNsUyoR JyoitJyoRit" Sv" sUyR it vwdev;É¦m;¨te s'Sq;py'Stmev' tUã,I'x'se s'Sq;py'Stmev' tUã,I'x'se s'Sq;Py ten;ár·enodOcm;Xnuvt s td; v;v yD" s'itÏte yd; hot; tUã,I'x's' x'sit s y En' xSte tUã,I'x's ¬p v; vdednu v; Vy;hreÿMb[Uy;deW Evwt;m;itRm;árãyit p[;tv;Rv vym´em' xSte tUã,I'x'se s'Sq;py;mSt' yq; gOh;int' kmR,;nusÉmy;devmevwnÉmdmnusÉmm it so h v;v t;m;itRmOzit y Ev' ivÃ;Ns'xSte tUã,I'x's ¬p v; vdTynu

devA vai yadeva yajxe'kurvaMstadasurA akurvaMste samAvadvIryA evAsanna vyAvartanta tato vai devA etaM tUSNIMfaMsamapafyaMstameSAmasurA nAnvavAyaMstUSNIMsAro vA eSa yattUSNIMfaMso devA vai yaMyameva vajramasurebhya udayachaMstaM-tameSAmasurAH pratya-budhyanta tato vai devA etaM tUSNIMfaMsaM vajramapafyaMstamebhya udayachaMstameSAmasurA na pratyabudhyanta tamebhyaH prAharaMstenainAnapratibuddhenAghnaMstato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda te vai devA vijitino manyamAnA yajxamatanvata tameSAmasurA abhyAyanyajxavefasameSAM kariSyAma iti tAnsamantamevodArAnpariyattAnudapafyaMste'bruvansaMsthApayAmemaM yajxaM yajxaM no'surA mA vadhiSuriti tatheti taM tUSNIMfaMse saMsthApaya-nbhUragnirjyotirjyotiragnirityAjyapra\uge saMsthApayannindra ?o jyotirbhuvo jyotirindra iti niSkevalyamarutvatIye saMsthApayansUryo jyotirjyotiH svaH sUrya iti vaifvadevAgnimArute saMsthApayaMstamevaM tUSNIMfaMse saMsthApayaMstamevaM tUSNIMfaMse saMsthApya tenAriSTenodqcamAfnuvata sa tadA vAva yajxaH saMtiSThate yadA hotA tUSNIMfaMsaM faMsati sa ya enaM faste tUSNIMfaMsa upa vA vadedanu vA vyAharettambrUyAdeSa evaitAmArtimAriSyati prAtarvAva vayamadyemaM faste tUSNIMfaMse saMsthApayAmastaM yathA gqhAnitaM karmaNAnusamiyAdevamevainamidamanusamima iti so ha vAva tAmArtimqchati ya evaM vidvAnsaMfaste tUSNIMfaMsa upa vA vadatyanu

devA vai yadeva yajxe'kurvaMstadasurA akurvaMste samAvadvIryA evAsanna vyAvartanta tato vai devA etaM tUSNIMfaMsamapafyaMstameSAmasurA nAnvavAyaMstUSNIMsAro vA eSa yattUSNIMfaMso devA vai yaMyameva vajramasurebhya udayachaMstaM-tameSAmasurAH pratya-budhyanta tato vai devA etaM tUSNIMfaMsaM vajramapafyaMstamebhya udayachaMstameSAmasurA na pratyabudhyanta tamebhyaH prAharaMstenainAnapratibuddhenAghnaMstato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda te vai devA vijitino manyamAnA yajxamatanvata tameSAmasurA abhyAyanyajxavefasameSAM kariSyAma iti tAnsamantamevodArAnpariyattAnudapafyaMste'bruvansaMsthApayAmemaM yajxaM yajxaM no'surA mA vadhiSuriti tatheti taM tUSNIMfaMse saMsthApaya-nbhUragnirjyotirjyotiragnirityAjyaprauge saMsthApayannindro jyotirbhuvo jyotirindra iti niSkevalyamarutvatIye saMsthApayansUryo jyotirjyotiH svaH sUrya iti vaifvadevAgnimArute saMsthApayaMstamevaM tUSNIMfaMse saMsthApayaMstamevaM tUSNIMfaMse saMsthApya tenAriSTenodqcamAfnuvata sa tadA vAva yajxaH saMtiSThate yadA hotA tUSNIMfaMsaM faMsati sa ya enaM faste tUSNIMfaMsa upa vA vadedanu vA vyAharettambrUyAdeSa evaitAmArtimAriSyati prAtarvAva vayamadyemaM faste tUSNIMfaMse saMsthApayAmastaM yathA gqhAnitaM karmaNAnusamiyAdevamevainamidamanusamima iti so ha vAva tAmArtimqchati ya evaM vidvAnsaMfaste tUSNIMfaMsa upa vA vadatyanu

देवा वै यदेव यज्ञेऽकुर्वंस्तदसुरा अकुर्वंस्ते समावद्वीर्या एवासन्न व्यावर्तन्त ततो वै देवा एतं तूष्णींशंसमपश्यंस्तमेषामसुरा नान्ववायंस्तूष्णींसारो वा एष यत्तूष्णींशंसो देवा वै यंयमेव वज्रमसुरेभ्य उदयछंस्तं-तमेषामसुराः प्रत्य-बुध्यन्त ततो वै देवा एतं तूष्णींशंसं वज्रमपश्यंस्तमेभ्य उदयछंस्तमेषामसुरा न प्रत्यबुध्यन्त तमेभ्यः प्राहरंस्तेनैनानप्रतिबुद्धेनाघ्नंस्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद ते वै देवा विजितिनो मन्यमाना यज्ञमतन्वत तमेषामसुरा अभ्यायन्यज्ञवेशसमेषां करिष्याम इति तान्समन्तमेवोदारान्परियत्तानुदपश्यंस्तेऽब्रुवन्संस्थापयामेमं यज्ञं यज्ञं नोऽसुरा मा वधिषुरिति तथेति तं तूष्णींशंसे संस्थापय-न्भूरग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निरित्याज्यप्रउगे संस्थापयन्निन्द्र ?ो ज्योतिर्भुवो ज्योतिरिन्द्र इति निष्केवल्यमरुत्वतीये संस्थापयन्सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः स्वः सूर्य इति वैश्वदेवाग्निमारुते संस्थापयंस्तमेवं तूष्णींशंसे संस्थापयंस्तमेवं तूष्णींशंसे संस्थाप्य तेनारिष्टेनोदृचमाश्नुवत स तदा वाव यज्ञः संतिष्ठते यदा होता तूष्णींशंसं शंसति स य एनं शस्ते तूष्णींशंस उप वा वदेदनु वा व्याहरेत्तम्ब्रूयादेष एवैतामार्तिमारिष्यति प्रातर्वाव वयमद्येमं शस्ते तूष्णींशंसे संस्थापयामस्तं यथा गृहानितं कर्मणानुसमियादेवमेवैनमिदमनुसमिम इति सो ह वाव तामार्तिमृछति य एवं विद्वान्संशस्ते तूष्णींशंस उप वा वदत्यनु

देवा वै यदेव यज्ञेऽकुर्वंस्तदसुरा अकुर्वंस्ते समावद्वीर्या एवासन्न व्यावर्तन्त ततो वै देवा एतं तूष्णींशंसमपश्यंस्तमेषामसुरा नान्ववायंस्तूष्णींसारो वा एष यत्तूष्णींशंसो देवा वै यंयमेव वज्रमसुरेभ्य उदयछंस्तं-तमेषामसुराः प्रत्य-बुध्यन्त ततो वै देवा एतं तूष्णींशंसं वज्रमपश्यंस्तमेभ्य उदयछंस्तमेषामसुरा न प्रत्यबुध्यन्त तमेभ्यः प्राहरंस्तेनैनानप्रतिबुद्धेनाघ्नंस्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद ते वै देवा विजितिनो मन्यमाना यज्ञमतन्वत तमेषामसुरा अभ्यायन्यज्ञवेशसमेषां करिष्याम इति तान्समन्तमेवोदारान्परियत्तानुदपश्यंस्तेऽब्रुवन्संस्थापयामेमं यज्ञं यज्ञं नोऽसुरा मा वधिषुरिति तथेति तं तूष्णींशंसे संस्थापय-न्भूरग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निरित्याज्यप्रौगे संस्थापयन्निन्द्रो ज्योतिर्भुवो ज्योतिरिन्द्र इति निष्केवल्यमरुत्वतीये संस्थापयन्सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः स्वः सूर्य इति वैश्वदेवाग्निमारुते संस्थापयंस्तमेवं तूष्णींशंसे संस्थापयंस्तमेवं तूष्णींशंसे संस्थाप्य तेनारिष्टेनोदृचमाश्नुवत स तदा वाव यज्ञः संतिष्ठते यदा होता तूष्णींशंसं शंसति स य एनं शस्ते तूष्णींशंस उप वा वदेदनु वा व्याहरेत्तम्ब्रूयादेष एवैतामार्तिमारिष्यति प्रातर्वाव वयमद्येमं शस्ते तूष्णींशंसे संस्थापयामस्तं यथा गृहानितं कर्मणानुसमियादेवमेवैनमिदमनुसमिम इति सो ह वाव तामार्तिमृछति य एवं विद्वान्संशस्ते तूष्णींशंस उप वा वदत्यनु

331

c=U'iW v; Et;in svn;n;' yÿUã,I'x'so .UrÉ¦JyoRitJyoRitrÉ¦árit p[;t"svnSy c=uWI N{ o Jyoit.uRvo JyoitárN{ it m;?y'idnSy svnSy c=uWI sUyoR JyoitJyoRit" Sv" sUyR it tOtIysvnSy c=uWI c=uãm²º" svnw r;Ýoit c=uãm²º" svnw" Svg| lokmeit y Ev' ved c=uv;R Et´DSy yÿUã,I'x's Ek; stI Vy;úitÃ¹R/oCyte tSm;dekù s°=uÃ¹R/; mUl' v; Et´DSy yÿUã,I'x'so y' k;myet;n;ytnv;NSy;idit n;Sy yDe tUã,I'x's' x'seduNmUlmev t´DMpr;.vNtmnu pr;.vit tdu v; a;ó" x'sedev;ip vw tdOâTvjeiht;' yõot; tUã,I'x's' n x'sTyOâTvÉj ih svoR

cakSUMSi vA etAni savanAnAM yattUSNIMfaMso bhUragnirjyotirjyotiragniriti prAtaHsavanasya cakSuSI indra ?o jyotirbhuvo jyotirindra iti mAdhyaMdinasya savanasya cakSuSI sUryo jyotirjyotiH svaH sUrya iti tqtIyasavanasya cakSuSI cakSuSmadbhiH savanai rAdhnoti cakSuSmadbhiH savanaiH svargaM lokameti ya evaM veda cakSurvA etadyajxasya yattUSNIMfaMsa ekA satI vyAhqtirdvedhocyate tasmAdekaM saccakSurdvedhA mUlaM vA etadyajxasya yattUSNIMfaMso yaM kAmayetAnAyatanavAnsyAditi nAsya yajxe tUSNIMfaMsaM faMsedunmUlameva tadyajxamparAbhavantamanu parAbhavati tadu vA AhuH faMsedevApi vai tadqtvije'hitAM yaddhotA tUSNIMfaMsaM na faMsatyqtviji hi sarvo

cakSUMSi vA etAni savanAnAM yattUSNIMfaMso bhUragnirjyotirjyotiragniriti prAtaHsavanasya cakSuSI indro jyotirbhuvo jyotirindra iti mAdhyaMdinasya savanasya cakSuSI sUryo jyotirjyotiH svaH sUrya iti tqtIyasavanasya cakSuSI cakSuSmadbhiH savanai rAdhnoti cakSuSmadbhiH savanaiH svargaM lokameti ya evaM veda cakSurvA etadyajxasya yattUSNIMfaMsa ekA satI vyAhqtirdvedhocyate tasmAdekaM saccakSurdvedhA mUlaM vA etadyajxasya yattUSNIMfaMso yaM kAmayetAnAyatanavAnsyAditi nAsya yajxe tUSNIMfaMsaM faMsedunmUlameva tadyajxamparAbhavantamanu parAbhavati tadu vA AhuH faMsedevApi vai tadqtvije'hitAM yaddhotA tUSNIMfaMsaM na faMsatyqtviji hi sarvo

चक्षूंषि वा एतानि सवनानां यत्तूष्णींशंसो भूरग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निरिति प्रातःसवनस्य चक्षुषी इन्द्र ?ो ज्योतिर्भुवो ज्योतिरिन्द्र इति माध्यंदिनस्य सवनस्य चक्षुषी सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः स्वः सूर्य इति तृतीयसवनस्य चक्षुषी चक्षुष्मद्भिः सवनै राध्नोति चक्षुष्मद्भिः सवनैः स्वर्गं लोकमेति य एवं वेद चक्षुर्वा एतद्यज्ञस्य यत्तूष्णींशंस एका सती व्याहृतिर्द्वेधोच्यते तस्मादेकं सच्चक्षुर्द्वेधा मूलं वा एतद्यज्ञस्य यत्तूष्णींशंसो यं कामयेतानायतनवान्स्यादिति नास्य यज्ञे तूष्णींशंसं शंसेदुन्मूलमेव तद्यज्ञम्पराभवन्तमनु पराभवति तदु वा आहुः शंसेदेवापि वै तदृत्विजेऽहितां यद्धोता तूष्णींशंसं न शंसत्यृत्विजि हि सर्वो

चक्षूंषि वा एतानि सवनानां यत्तूष्णींशंसो भूरग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निरिति प्रातःसवनस्य चक्षुषी इन्द्रो ज्योतिर्भुवो ज्योतिरिन्द्र इति माध्यंदिनस्य सवनस्य चक्षुषी सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः स्वः सूर्य इति तृतीयसवनस्य चक्षुषी चक्षुष्मद्भिः सवनै राध्नोति चक्षुष्मद्भिः सवनैः स्वर्गं लोकमेति य एवं वेद चक्षुर्वा एतद्यज्ञस्य यत्तूष्णींशंस एका सती व्याहृतिर्द्वेधोच्यते तस्मादेकं सच्चक्षुर्द्वेधा मूलं वा एतद्यज्ञस्य यत्तूष्णींशंसो यं कामयेतानायतनवान्स्यादिति नास्य यज्ञे तूष्णींशंसं शंसेदुन्मूलमेव तद्यज्ञम्पराभवन्तमनु पराभवति तदु वा आहुः शंसेदेवापि वै तदृत्विजेऽहितां यद्धोता तूष्णींशंसं न शंसत्यृत्विजि हि सर्वो

338

b[÷ v; a;h;v" =]' iniviÃ$(sUÿ_m;ihvyteq inivd' d/;it b[÷ynUv;c s pUvRy; inivd; kVyt;yoárm;" p[j; ajnyNmnUn;Émit t´det;MpurSt;TsUÿ_Sy inivd' d/;it p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev'

brahma vA AhAvaH kSatraM nividviTsUktamAhivayate'tha nividaM dadhAti brahmaNyeva tatkSatramanuniyunakti nividaM fastvA sUktaM faMsati kSatraM vai nividviTsUktaM kSatra eva tadvifamanuniyunakti yaM kAmayeta kSatreNainaM vyardhayAnIti madhya etasyai nividaH sUktaM faMsetkSatraM vai nividviTsUktaM kSatreNaivainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta vifainaM vyardhayAnIti madhya etasya sUktasya nividaM faMsetkSatraM vai nividviTsUktaM vifaivainaM tadvyardhayati yamu kAmayeta sarvamevAsya yathApUrvamqju kl\qptaM syAdi-tyAhvayetAtha nividaM dadhyAdatha sUktaM faMsetso sarvasya kLptiH prajApatirvA idameka evAgra Asa so'kAmayata prajAyeya bhUyAnsyAmiti sa tapo'tapyata sa vAcamayachatsa saMvatsarasya parastAdvyAharaddvAdafakqtvo dvAdafapadA vA eSA nividetAM vAva tAM nividaM vyAharattAmsarvANi bhUtAnyanvasqjyanta tadetadqSiH pafyannabhyanUvAca sa pUrvayA nividA kavyatAyorimAH prajA ajanayanmanUnAmiti tadyadetAmpurastAtsUktasya nividaM dadhAti prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM

brahma vA AhAvaH kSatraM nividviTsUktamAhivayate'tha nividaM dadhAti brahmaNyeva tatkSatramanuniyunakti nividaM fastvA sUktaM faMsati kSatraM vai nividviTsUktaM kSatra eva tadvifamanuniyunakti yaM kAmayeta kSatreNainaM vyardhayAnIti madhya etasyai nividaH sUktaM faMsetkSatraM vai nividviTsUktaM kSatreNaivainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta vifainaM vyardhayAnIti madhya etasya sUktasya nividaM faMsetkSatraM vai nividviTsUktaM vifaivainaM tadvyardhayati yamu kAmayeta sarvamevAsya yathApUrvamqju k\ptaM syAdi-tyAhvayetAtha nividaM dadhyAdatha sUktaM faMsetso sarvasya k[L]ptiH prajApatirvA idameka evAgra Asa so'kAmayata prajAyeya bhUyAnsyAmiti sa tapo'tapyata sa vAcamayachatsa saMvatsarasya parastAdvyAharaddvAdafakqtvo dvAdafapadA vA eSA nividetAM vAva tAM nividaM vyAharattAmsarvANi bhUtAnyanvasqjyanta tadetadqSiH pafyannabhyanUvAca sa pUrvayA nividA kavyatAyorimAH prajA ajanayanmanUnAmiti tadyadetAmpurastAtsUktasya nividaM dadhAti prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM

ब्रह्म वा आहावः क्षत्रं निविद्विट्सूक्तमाहिवयतेऽथ निविदं दधाति ब्रह्मण्येव तत्क्षत्रमनुनियुनक्ति निविदं शस्त्वा सूक्तं शंसति क्षत्रं वै निविद्विट्सूक्तं क्षत्र एव तद्विशमनुनियुनक्ति यं कामयेत क्षत्रेणैनं व्यर्धयानीति मध्य एतस्यै निविदः सूक्तं शंसेत्क्षत्रं वै निविद्विट्सूक्तं क्षत्रेणैवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत विशैनं व्यर्धयानीति मध्य एतस्य सूक्तस्य निविदं शंसेत्क्षत्रं वै निविद्विट्सूक्तं विशैवैनं तद्व्यर्धयति यमु कामयेत सर्वमेवास्य यथापूर्वमृजु क्लृप्तं स्यादि-त्याह्वयेताथ निविदं दध्यादथ सूक्तं शंसेत्सो सर्वस्य क्ळ्प्तिः प्रजापतिर्वा इदमेक एवाग्र आस सोऽकामयत प्रजायेय भूयान्स्यामिति स तपोऽतप्यत स वाचमयछत्स संवत्सरस्य परस्ताद्व्याहरद्द्वादशकृत्वो द्वादशपदा वा एषा निविदेतां वाव तां निविदं व्याहरत्ताम्सर्वाणि भूतान्यन्वसृज्यन्त तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच स पूर्वया निविदा कव्यतायोरिमाः प्रजा अजनयन्मनूनामिति तद्यदेताम्पुरस्तात्सूक्तस्य निविदं दधाति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं

ब्रह्म वा आहावः क्षत्रं निविद्विट्सूक्तमाहिवयतेऽथ निविदं दधाति ब्रह्मण्येव तत्क्षत्रमनुनियुनक्ति निविदं शस्त्वा सूक्तं शंसति क्षत्रं वै निविद्विट्सूक्तं क्षत्र एव तद्विशमनुनियुनक्ति यं कामयेत क्षत्रेणैनं व्यर्धयानीति मध्य एतस्यै निविदः सूक्तं शंसेत्क्षत्रं वै निविद्विट्सूक्तं क्षत्रेणैवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत विशैनं व्यर्धयानीति मध्य एतस्य सूक्तस्य निविदं शंसेत्क्षत्रं वै निविद्विट्सूक्तं विशैवैनं तद्व्यर्धयति यमु कामयेत सर्वमेवास्य यथापूर्वमृजु कॢप्तं स्यादि-त्याह्वयेताथ निविदं दध्यादथ सूक्तं शंसेत्सो सर्वस्य क्ळ्प्तिः प्रजापतिर्वा इदमेक एवाग्र आस सोऽकामयत प्रजायेय भूयान्स्यामिति स तपोऽतप्यत स वाचमयछत्स संवत्सरस्य परस्ताद्व्याहरद्द्वादशकृत्वो द्वादशपदा वा एषा निविदेतां वाव तां निविदं व्याहरत्ताम्सर्वाणि भूतान्यन्वसृज्यन्त तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच स पूर्वया निविदा कव्यतायोरिमाः प्रजा अजनयन्मनूनामिति तद्यदेताम्पुरस्तात्सूक्तस्य निविदं दधाति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं

343

aÉ¦deRveõ it x'sTys* v; aÉ¦deRveõ Et' ih dev; N/t Etmev tdetâSm\ Llok a;y;tyTyÉ¦mRiNvõ it x'sTyy' v; aÉ¦mRiNvõ m' ih mnuãy; N/teÉ¦mev tdâSm\ Llok a;y;tyTyÉ¦" suWÉmidit x'sit v;yuv;R aÉ¦" suWÉmÃ;yuihR Svym;Tm;n' sÉmNõe SvyÉmd' sv| yidd' ikùc v;yumev tdNtár=lok a;y;tyit hot; devvOt it x'sTys* vw hot; devvOt EW ih svRto devwvORt Etmev tdetâSm\ Llok a;y;tyit hot; mnuvOt it x'sTyy' v; aÉ¦hoRt; mnuvOtoy' ih svRto mnuãywvORtoÉ¦mev tdâSm\ Llok a;y;tyit p[,IyRD;n;Émit x'sit v;yuvwR p[,IyRD;n;' yd; ih p[;É,Tyq yDoq;É¦ho]' v;yumev tdNtár=lok a;y;tyit rqIr?v-r;,;Émit x'sTys* vw rqIr?vr;,;meW ih yqwt°rit rqIárvwtmev tdetâSm\ Llok a;y;tyTytUtoR hoteit x'sTyy' v; aÉ¦rtUtoR hotem' h n kn ityR' trTyÉ¦mev tdâSm\ Llok a;y;tyit tUÉ,RhRVyv;Â± it x'sit v;yuvwR tUÉ,RhRVyv;@±v;yuhIRd' svRm(s´Strit yidd' ikùc v;-yudeRve>yo hVy' vhit v;yumev td*tár=lok a;y;tyTy; devo dev;-Nv=idit x'sTys* vw devo dev;n;vhTyetmev tdetâSm\ Llok a;y;tyit y=dÉ¦deRvo dev;init x'sTyy' v; aÉ¦deRvo dev;NyjTyÉ¦mev td-âSm\ Llok a;y;tyit so?vr; krit j;tved; it x'sit v;yuvwR j;tved; v;yuhIRd' s;v| kroit yidd' ikùc v;yumev tdNtár=lok

agnirdeveddha iti faMsatyasau vA agnirdeveddha etaM hi devA indhata etameva tadetasmiMM lloka AyAtayatyagnirmanviddha iti faMsatyayaM vA agnirmanviddha imaM hi manuSyA indhate'gnimeva tadasmiMM lloka AyAtayatyagniH suSamiditi faMsati vAyurvA agniH suSamidvAyurhi svayamAtmAnaM saminddhe svayamidaM sarvaM yadidaM kiMca vAyumeva tadantarikSaloka AyAtayati hotA devavqta iti faMsatyasau vai hotA devavqta eSa hi sarvato devairvqta etameva tadetasmiMM lloka AyAtayati hotA manuvqta iti faMsatyayaM vA agnirhotA manuvqto'yaM hi sarvato manuSyairvqto'gnimeva tadasmiMM lloka AyAtayati praNIryajxAnAmiti faMsati vAyurvai praNIryajxAnAM yadA hi prANityatha yajxo'thAgnihotraM vAyumeva tadantarikSaloka AyAtayati rathIradhva-rANAmiti faMsatyasau vai rathIradhvarANAmeSa hi yathaitaccarati rathIrivaitameva tadetasmiMM lloka AyAtayatyatUrto hoteti faMsatyayaM vA agniratUrto hotemaM ha na kafcana tiryaxcaM taratyagnimeva tadasmiMM lloka AyAtayati tUrNirhavyavAL iti faMsati vAyurvai tUrNirhavyavADvAyurhIdaM sarvamsadyastarati yadidaM kiMca vA-yurdevebhyo havyaM vahati vAyumeva tadautarikSaloka AyAtayatyA devo devA-nvakSaditi faMsatyasau vai devo devAnAvahatyetameva tadetasmiMM lloka AyAtayati yakSadagnirdevo devAniti faMsatyayaM vA agnirdevo devAnyajatyagnimeva tada-smiMM lloka AyAtayati so'dhvarA karati jAtavedA iti faMsati vAyurvai jAtavedA vAyurhIdaM sArvaM karoti yadidaM kiMca vAyumeva tadantarikSaloka

agnirdeveddha iti faMsatyasau vA agnirdeveddha etaM hi devA indhata etameva tadetasmiMM lloka AyAtayatyagnirmanviddha iti faMsatyayaM vA agnirmanviddha imaM hi manuSyA indhate'gnimeva tadasmiMM lloka AyAtayatyagniH suSamiditi faMsati vAyurvA agniH suSamidvAyurhi svayamAtmAnaM saminddhe svayamidaM sarvaM yadidaM kiMca vAyumeva tadantarikSaloka AyAtayati hotA devavqta iti faMsatyasau vai hotA devavqta eSa hi sarvato devairvqta etameva tadetasmiMM lloka AyAtayati hotA manuvqta iti faMsatyayaM vA agnirhotA manuvqto'yaM hi sarvato manuSyairvqto'gnimeva tadasmiMM lloka AyAtayati praNIryajxAnAmiti faMsati vAyurvai praNIryajxAnAM yadA hi prANityatha yajxo'thAgnihotraM vAyumeva tadantarikSaloka AyAtayati rathIradhva-rANAmiti faMsatyasau vai rathIradhvarANAmeSa hi yathaitaccarati rathIrivaitameva tadetasmiMM lloka AyAtayatyatUrto hoteti faMsatyayaM vA agniratUrto hotemaM ha na kafcana tiryaxcaM taratyagnimeva tadasmiMM lloka AyAtayati tUrNirhavyavA[L] iti faMsati vAyurvai tUrNirhavyavADvAyurhIdaM sarvamsadyastarati yadidaM kiMca vA-yurdevebhyo havyaM vahati vAyumeva tadautarikSaloka AyAtayatyA devo devA-nvakSaditi faMsatyasau vai devo devAnAvahatyetameva tadetasmiMM lloka AyAtayati yakSadagnirdevo devAniti faMsatyayaM vA agnirdevo devAnyajatyagnimeva tada-smiMM lloka AyAtayati so'dhvarA karati jAtavedA iti faMsati vAyurvai jAtavedA vAyurhIdaM sArvaM karoti yadidaM kiMca vAyumeva tadantarikSaloka

अग्निर्देवेद्ध इति शंसत्यसौ वा अग्निर्देवेद्ध एतं हि देवा इन्धत एतमेव तदेतस्मिँ ल्लोक आयातयत्यग्निर्मन्विद्ध इति शंसत्ययं वा अग्निर्मन्विद्ध इमं हि मनुष्या इन्धतेऽग्निमेव तदस्मिँ ल्लोक आयातयत्यग्निः सुषमिदिति शंसति वायुर्वा अग्निः सुषमिद्वायुर्हि स्वयमात्मानं समिन्द्धे स्वयमिदं सर्वं यदिदं किंच वायुमेव तदन्तरिक्षलोक आयातयति होता देववृत इति शंसत्यसौ वै होता देववृत एष हि सर्वतो देवैर्वृत एतमेव तदेतस्मिँ ल्लोक आयातयति होता मनुवृत इति शंसत्ययं वा अग्निर्होता मनुवृतोऽयं हि सर्वतो मनुष्यैर्वृतोऽग्निमेव तदस्मिँ ल्लोक आयातयति प्रणीर्यज्ञानामिति शंसति वायुर्वै प्रणीर्यज्ञानां यदा हि प्राणित्यथ यज्ञोऽथाग्निहोत्रं वायुमेव तदन्तरिक्षलोक आयातयति रथीरध्व-राणामिति शंसत्यसौ वै रथीरध्वराणामेष हि यथैतच्चरति रथीरिवैतमेव तदेतस्मिँ ल्लोक आयातयत्यतूर्तो होतेति शंसत्ययं वा अग्निरतूर्तो होतेमं ह न कश्चन तिर्यञ्चं तरत्यग्निमेव तदस्मिँ ल्लोक आयातयति तूर्णिर्हव्यवाळ् इति शंसति वायुर्वै तूर्णिर्हव्यवाड्वायुर्हीदं सर्वम्सद्यस्तरति यदिदं किंच वा-युर्देवेभ्यो हव्यं वहति वायुमेव तदौतरिक्षलोक आयातयत्या देवो देवा-न्वक्षदिति शंसत्यसौ वै देवो देवानावहत्येतमेव तदेतस्मिँ ल्लोक आयातयति यक्षदग्निर्देवो देवानिति शंसत्ययं वा अग्निर्देवो देवान्यजत्यग्निमेव तद-स्मिँ ल्लोक आयातयति सोऽध्वरा करति जातवेदा इति शंसति वायुर्वै जातवेदा वायुर्हीदं सार्वं करोति यदिदं किंच वायुमेव तदन्तरिक्षलोक

353

dev;sur; v; EWu lokWu smytNt te vw dev;" sd Ev;ytnmkÚvRt t;Nsdsojy'St a;¦I/[' sMp[;p´Nt te tto n pr;jyNt tSm;d;¦I/[ ¬pvs²Nt n sdSy;¦I/[e ç/;ryNt yd;¦I/[e/;ryNt td;¦I/[Sy;¦I/[Tv' teW;' vw dev;n;msur;" sdSy;n¦IÉ¥v;Rpy;' c£ÚSte dev; a;¦I/[;dev sd-Sy;n¦IiNvhrNt twrsurr=;'Syp;ßt tqwvwt´jm;n; a;¦I/[;dev sdSy;-n¦IiNvhrNTysurr=;'Syev tdpßte te vw p[;tr;Jywrev;jyNt a;yNyd;-Jywrev;jyNt a;y'Std;Jy;n;m;JyTv' t;s;' vw ho];,;m;ytIn;m;jyNtI-n;mz;v;k¡y;hIyt tSy;ÉmN{ ;¦I a?y;St;ÉmN{ ;¦I vw dev;n;moÉjÏ* b²lÏ* sihÏ* sÿm* p;rÉyã,utm* tSm;dwN{ ;¦mz;v;k" p[;t"svne x'stIN{ ¦I ih tSy;m?y;St;' tSm;du purSt;dNye ho]k;" sd" p[spR²Nt p;z;v;k" pev ih hInonus'ÉjgÉmWit tSm;´o b[;÷,o b×Èco

devAsurA vA eSu lokeSu samayatanta te vai devAH sada evAyatanamakurvata tAnsadaso'jayaMsta AgnIdhraM samprApadyanta te tato na parAjayanta tasmAdAgnIdhra upavasanti na sadasyAgnIdhre hyadhArayanta yadAgnIdhre'dhArayanta tadAgnIdhrasyAgnIdhratvaM teSAM vai devAnAmasurAH sadasyAnagnInnirvApayAM cakruste devA AgnIdhrAdeva sada-syAnagnInviharanta tairasurarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA AgnIdhrAdeva sadasyA-nagnInviharantyasurarakSAMsyeva tadapaghnate te vai prAtarAjyairevAjayanta AyanyadA-jyairevAjayanta AyaMstadAjyAnAmAjyatvaM tAsAM vai hotrANAmAyatInAmAjayantI-nAmachAvAkIyAhIyata tasyAmindra ?AgnI adhyAstAmindra ?AgnI vai devAnAmojiSThau baliSThau sahiSThau sattamau pArayiSNutamau tasmAdaindra ?AgnamachAvAkaH prAtaHsavane faMsatIndra gnI hi tasyAmadhyAstAM tasmAdu purastAdanye hotrakAH sadaH prasarpanti pafcAchAvAkaH pafceva hi hIno'nusaMjigamiSati tasmAdyo brAhmaNo bahvqco

devAsurA vA eSu lokeSu samayatanta te vai devAH sada evAyatanamakurvata tAnsadaso'jayaMsta AgnIdhraM samprApadyanta te tato na parAjayanta tasmAdAgnIdhra upavasanti na sadasyAgnIdhre hyadhArayanta yadAgnIdhre'dhArayanta tadAgnIdhrasyAgnIdhratvaM teSAM vai devAnAmasurAH sadasyAnagnInnirvApayAM cakruste devA AgnIdhrAdeva sada-syAnagnInviharanta tairasurarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA AgnIdhrAdeva sadasyA-nagnInviharantyasurarakSAMsyeva tadapaghnate te vai prAtarAjyairevAjayanta AyanyadA-jyairevAjayanta AyaMstadAjyAnAmAjyatvaM tAsAM vai hotrANAmAyatInAmAjayantI-nAmachAvAkIyAhIyata tasyAmindrA gnI adhyAstAmindrA gnI vai devAnAmojiSThau baliSThau sahiSThau sattamau pArayiSNutamau tasmAdaindrA gnamachAvAkaH prAtaHsavane faMsatIndra gnI hi tasyAmadhyAstAM tasmAdu purastAdanye hotrakAH sadaH prasarpanti pafcAchAvAkaH pafceva hi hIno'nusaMjigamiSati tasmAdyo brAhmaNo bahvqco

देवासुरा वा एषु लोकेषु समयतन्त ते वै देवाः सद एवायतनमकुर्वत तान्सदसोऽजयंस्त आग्नीध्रं सम्प्रापद्यन्त ते ततो न पराजयन्त तस्मादाग्नीध्र उपवसन्ति न सदस्याग्नीध्रे ह्यधारयन्त यदाग्नीध्रेऽधारयन्त तदाग्नीध्रस्याग्नीध्रत्वं तेषां वै देवानामसुराः सदस्यानग्नीन्निर्वापयां चक्रुस्ते देवा आग्नीध्रादेव सद-स्यानग्नीन्विहरन्त तैरसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना आग्नीध्रादेव सदस्या-नग्नीन्विहरन्त्यसुररक्षांस्येव तदपघ्नते ते वै प्रातराज्यैरेवाजयन्त आयन्यदा-ज्यैरेवाजयन्त आयंस्तदाज्यानामाज्यत्वं तासां वै होत्राणामायतीनामाजयन्ती-नामछावाकीयाहीयत तस्यामिन्द्र ?ाग्नी अध्यास्तामिन्द्र ?ाग्नी वै देवानामोजिष्ठौ बलिष्ठौ सहिष्ठौ सत्तमौ पारयिष्णुतमौ तस्मादैन्द्र ?ाग्नमछावाकः प्रातःसवने शंसतीन्द्र ग्नी हि तस्यामध्यास्तां तस्मादु पुरस्तादन्ये होत्रकाः सदः प्रसर्पन्ति पश्चाछावाकः पश्चेव हि हीनोऽनुसंजिगमिषति तस्माद्यो ब्राह्मणो बह्वृचो

देवासुरा वा एषु लोकेषु समयतन्त ते वै देवाः सद एवायतनमकुर्वत तान्सदसोऽजयंस्त आग्नीध्रं सम्प्रापद्यन्त ते ततो न पराजयन्त तस्मादाग्नीध्र उपवसन्ति न सदस्याग्नीध्रे ह्यधारयन्त यदाग्नीध्रेऽधारयन्त तदाग्नीध्रस्याग्नीध्रत्वं तेषां वै देवानामसुराः सदस्यानग्नीन्निर्वापयां चक्रुस्ते देवा आग्नीध्रादेव सद-स्यानग्नीन्विहरन्त तैरसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना आग्नीध्रादेव सदस्या-नग्नीन्विहरन्त्यसुररक्षांस्येव तदपघ्नते ते वै प्रातराज्यैरेवाजयन्त आयन्यदा-ज्यैरेवाजयन्त आयंस्तदाज्यानामाज्यत्वं तासां वै होत्राणामायतीनामाजयन्ती-नामछावाकीयाहीयत तस्यामिन्द्रा ग्नी अध्यास्तामिन्द्रा ग्नी वै देवानामोजिष्ठौ बलिष्ठौ सहिष्ठौ सत्तमौ पारयिष्णुतमौ तस्मादैन्द्रा ग्नमछावाकः प्रातःसवने शंसतीन्द्र ग्नी हि तस्यामध्यास्तां तस्मादु पुरस्तादन्ये होत्रकाः सदः प्रसर्पन्ति पश्चाछावाकः पश्चेव हि हीनोऽनुसंजिगमिषति तस्माद्यो ब्राह्मणो बह्वृचो

358

devrqo v; EW y´DStSywt;vNtr* rXmI yd;Jyp[¬ge t´d;Jyen pvm;nmnux'sit p[¬ge,;Jy' devrqSywv tdNtr* rXmI ivhrTylo.;y t;mnuÕitMmnuãyrqSywv;Ntr* rXmI ivhrNTylo.;y n;Sy devrqo lu>yit n mnuãyrqo y Ev' ved td;üyRq; v;v Sto]mev' xS]Mp;vm;nIWu s;mg;" Stuvt a;¦ey' hot;Jy' x'sit kqmSy p;vm;NyonuxSt; .vNtIit yo v; aÉ¦" s pvm;nStdPyetdOiW,oÿ_m( aÉ¦A³iW" pvm;n Tyevmu h;Sy;¦eyIÉ.rev p[itp´m;nSy p;vm;NyonuxSt; .v²Nt t;d;üyRq; v;v Sto]mev' xS]' g;y]IWu s;mg;" Stuvt a;nu·.' hot;Jy' x'sit kqmSy g;y} yonuxSt; .vNtIit sMpdeit b[UyTs¢wt; anun(·.St;âS]" p[qmy; i]¨ÿmywk;dx .v²Nt ivr;´;Jy; Ã;dxI n v; Ekn;=re, zNd;'És ivy²Nt n Ã;>y;' t;" WoÂx g;y} yo .vNTyevmu h;Sy;nu·âB.rev p[it-p´m;nSy g;y} yonuxSt; .vNTy¦ N{ d;xuWo duro, Ty;¦eN{ (y; yjit n v; Et;ivN{ ;¦I sNt* Vyjyet;m;¦eN{ * v; Et* sNt* Vyjyet;' t´d;¦eN{ (y; yjit ivÉjTy; Ev s; ivr;$(]yâS]'sd=r .vit ]yâS]'xÃw dev; a·* vsv Ek;dx ¨{ ; Ã;dx;idTy;" p[j;pit vW$(k;r tTp[qm ¬Kqmu%e devt; a=r.;j" kroTy=rm(-a=rmev t¶¼vt; anup[ipb²Nt devp;]e,wv t¶¼vt;StOPy²Nt td;üyRq; v;v xS]mev' y;Jy;¦ey' hot;Jy' x'sTyq kSm;d;¦eN{ (y; yjtIit y; v; a;¦eN{ (ywN{ ;¦I vw s; seN{ ;¦metduKq' g[he, c tUã,I'x'sen ceN{ ;¦I a; gt' sut' gIÉ.RnR.o vre

devaratho vA eSa yadyajxastasyaitAvantarau rafmI yadAjyapra\uge tadyadAjyena pavamAnamanufaMsati pra\ugeNAjyaM devarathasyaiva tadantarau rafmI viharatyalobhAya tAmanukqtimmanuSyarathasyaivAntarau rafmI viharantyalobhAya nAsya devaratho lubhyati na manuSyaratho ya evaM veda tadAhuryathA vAva stotramevaM fastrampAvamAnISu sAmagAH stuvata AgneyaM hotAjyaM faMsati kathamasya pAvamAnyo'nufastA bhavantIti yo vA agniH sa pavamAnastadapyetadqSiNoktam agnirqSiH pavamAna ityevamu hAsyAgneyIbhireva pratipadyamAnasya pAvamAnyo'nufastA bhavanti tAdAhuryathA vAva stotramevaM fastraM gAyatrISu sAmagAH stuvata AnuSTubhaM hotAjyaM faMsati kathamasya gAya tr?yo'nufastA bhavantIti sampadeti brUyatsaptaitA anunSTubhastAstriH prathamayA triruttamayaikAdafa bhavanti virAdyAjyA dvAdafI na vA ekenAkSareNa chandAMsi viyanti na dvAbhyAM tAH SoLafa gAya tr?yo bhavantyevamu hAsyAnuSTubbhireva prati-padyamAnasya gAya tr?yo'nufastA bhavantyagna indra fca dAfuSo duroNa ityAgnendr yA yajati na vA etAvindra ?AgnI santau vyajayetAmAgnendra ?au vA etau santau vyajayetAM tadyadAgnendr yA yajati vijityA eva sA virATtrayastriMsadakSara bhavati trayastriMfadvai devA aSTau vasava ekAdafa rudra ?A dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafca tatprathama ukthamukhe devatA akSarabhAjaH karotyakSaram-akSarameva taddevatA anuprapibanti devapAtreNaiva taddevatAstqpyanti tadAhuryathA vAva fastramevaM yAjyAgneyaM hotAjyaM faMsatyatha kasmAdAgnendr yA yajatIti yA vA Agnendr yaindra ?AgnI vai sA sendra ?AgnametadukthaM graheNa ca tUSNIMfaMsena cendra ?AgnI A gataM sutaM gIrbhirnabho vareNyamasya pAtaM dhiyeSitetyaindra ?AgnamadhvaryurgrAhaM gqhNAti bhUragnirjyotirjyoti-ragnirindra ?o jyotirbhuvo jyotirindra ?H sUryo jyotirjyotiH svaH sUrya iti hotA

devaratho vA eSa yadyajxastasyaitAvantarau rafmI yadAjyaprauge tadyadAjyena pavamAnamanufaMsati praugeNAjyaM devarathasyaiva tadantarau rafmI viharatyalobhAya tAmanukqtimmanuSyarathasyaivAntarau rafmI viharantyalobhAya nAsya devaratho lubhyati na manuSyaratho ya evaM veda tadAhuryathA vAva stotramevaM fastrampAvamAnISu sAmagAH stuvata AgneyaM hotAjyaM faMsati kathamasya pAvamAnyo'nufastA bhavantIti yo vA agniH sa pavamAnastadapyetadqSiNoktam agnirqSiH pavamAna ityevamu hAsyAgneyIbhireva pratipadyamAnasya pAvamAnyo'nufastA bhavanti tAdAhuryathA vAva stotramevaM fastraM gAyatrISu sAmagAH stuvata AnuSTubhaM hotAjyaM faMsati kathamasya gAyatr! yo'nufastA bhavantIti sampadeti brUyatsaptaitA anunSTubhastAstriH prathamayA triruttamayaikAdafa bhavanti virAdyAjyA dvAdafI na vA ekenAkSareNa chandAMsi viyanti na dvAbhyAM tAH So[L]afa gAyatr! yo bhavantyevamu hAsyAnuSTubbhireva prati-padyamAnasya gAyatr! yo'nufastA bhavantyagna indra fca dAfuSo duroNa ityAgnendr yA yajati na vA etAvindrA gnI santau vyajayetAmAgnendrau vA etau santau vyajayetAM tadyadAgnendr yA yajati vijityA eva sA virATtrayastriMsadakSara bhavati trayastriMfadvai devA aSTau vasava ekAdafa rudrA dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafca tatprathama ukthamukhe devatA akSarabhAjaH karotyakSaram-akSarameva taddevatA anuprapibanti devapAtreNaiva taddevatAstqpyanti tadAhuryathA vAva fastramevaM yAjyAgneyaM hotAjyaM faMsatyatha kasmAdAgnendr yA yajatIti yA vA Agnendr yaindrA gnI vai sA sendrA gnametadukthaM graheNa ca tUSNIMfaMsena cendrA gnI A gataM sutaM gIrbhirnabho vareNyamasya pAtaM dhiyeSitetyaindrA gnamadhvaryurgrAhaM gqhNAti bhUragnirjyotirjyoti-ragnirindro jyotirbhuvo jyotirindra H! sUryo jyotirjyotiH svaH sUrya iti hotA

देवरथो वा एष यद्यज्ञस्तस्यैतावन्तरौ रश्मी यदाज्यप्रउगे तद्यदाज्येन पवमानमनुशंसति प्रउगेणाज्यं देवरथस्यैव तदन्तरौ रश्मी विहरत्यलोभाय तामनुकृतिम्मनुष्यरथस्यैवान्तरौ रश्मी विहरन्त्यलोभाय नास्य देवरथो लुभ्यति न मनुष्यरथो य एवं वेद तदाहुर्यथा वाव स्तोत्रमेवं शस्त्रम्पावमानीषु सामगाः स्तुवत आग्नेयं होताज्यं शंसति कथमस्य पावमान्योऽनुशस्ता भवन्तीति यो वा अग्निः स पवमानस्तदप्येतदृषिणोक्तम् अग्निरृषिः पवमान इत्येवमु हास्याग्नेयीभिरेव प्रतिपद्यमानस्य पावमान्योऽनुशस्ता भवन्ति तादाहुर्यथा वाव स्तोत्रमेवं शस्त्रं गायत्रीषु सामगाः स्तुवत आनुष्टुभं होताज्यं शंसति कथमस्य गाय त्र्?योऽनुशस्ता भवन्तीति सम्पदेति ब्रूयत्सप्तैता अनुन्ष्टुभस्तास्त्रिः प्रथमया त्रिरुत्तमयैकादश भवन्ति विराद्याज्या द्वादशी न वा एकेनाक्षरेण छन्दांसि वियन्ति न द्वाभ्यां ताः षोळश गाय त्र्?यो भवन्त्येवमु हास्यानुष्टुब्भिरेव प्रति-पद्यमानस्य गाय त्र्?योऽनुशस्ता भवन्त्यग्न इन्द्र श्च दाशुषो दुरोण इत्याग्नेन्द्र् या यजति न वा एताविन्द्र ?ाग्नी सन्तौ व्यजयेतामाग्नेन्द्र ?ौ वा एतौ सन्तौ व्यजयेतां तद्यदाग्नेन्द्र् या यजति विजित्या एव सा विराट्त्रयस्त्रिंसदक्षर भवति त्रयस्त्रिंशद्वै देवा अष्टौ वसव एकादश रुद्र ?ा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्च तत्प्रथम उक्थमुखे देवता अक्षरभाजः करोत्यक्षरम्-अक्षरमेव तद्देवता अनुप्रपिबन्ति देवपात्रेणैव तद्देवतास्तृप्यन्ति तदाहुर्यथा वाव शस्त्रमेवं याज्याग्नेयं होताज्यं शंसत्यथ कस्मादाग्नेन्द्र् या यजतीति या वा आग्नेन्द्र् यैन्द्र ?ाग्नी वै सा सेन्द्र ?ाग्नमेतदुक्थं ग्रहेण च तूष्णींशंसेन चेन्द्र ?ाग्नी आ गतं सुतं गीर्भिर्नभो वरेण्यमस्य पातं धियेषितेत्यैन्द्र ?ाग्नमध्वर्युर्ग्राहं गृह्णाति भूरग्निर्ज्योतिर्ज्योति-रग्निरिन्द्र ?ो ज्योतिर्भुवो ज्योतिरिन्द्र ?ः सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः स्वः सूर्य इति होता

देवरथो वा एष यद्यज्ञस्तस्यैतावन्तरौ रश्मी यदाज्यप्रौगे तद्यदाज्येन पवमानमनुशंसति प्रौगेणाज्यं देवरथस्यैव तदन्तरौ रश्मी विहरत्यलोभाय तामनुकृतिम्मनुष्यरथस्यैवान्तरौ रश्मी विहरन्त्यलोभाय नास्य देवरथो लुभ्यति न मनुष्यरथो य एवं वेद तदाहुर्यथा वाव स्तोत्रमेवं शस्त्रम्पावमानीषु सामगाः स्तुवत आग्नेयं होताज्यं शंसति कथमस्य पावमान्योऽनुशस्ता भवन्तीति यो वा अग्निः स पवमानस्तदप्येतदृषिणोक्तम् अग्निरृषिः पवमान इत्येवमु हास्याग्नेयीभिरेव प्रतिपद्यमानस्य पावमान्योऽनुशस्ता भवन्ति तादाहुर्यथा वाव स्तोत्रमेवं शस्त्रं गायत्रीषु सामगाः स्तुवत आनुष्टुभं होताज्यं शंसति कथमस्य गायत्र्! योऽनुशस्ता भवन्तीति सम्पदेति ब्रूयत्सप्तैता अनुन्ष्टुभस्तास्त्रिः प्रथमया त्रिरुत्तमयैकादश भवन्ति विराद्याज्या द्वादशी न वा एकेनाक्षरेण छन्दांसि वियन्ति न द्वाभ्यां ताः षोळश गायत्र्! यो भवन्त्येवमु हास्यानुष्टुब्भिरेव प्रति-पद्यमानस्य गायत्र्! योऽनुशस्ता भवन्त्यग्न इन्द्र श्च दाशुषो दुरोण इत्याग्नेन्द्र् या यजति न वा एताविन्द्रा ग्नी सन्तौ व्यजयेतामाग्नेन्द्रौ वा एतौ सन्तौ व्यजयेतां तद्यदाग्नेन्द्र् या यजति विजित्या एव सा विराट्त्रयस्त्रिंसदक्षर भवति त्रयस्त्रिंशद्वै देवा अष्टौ वसव एकादश रुद्रा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्च तत्प्रथम उक्थमुखे देवता अक्षरभाजः करोत्यक्षरम्-अक्षरमेव तद्देवता अनुप्रपिबन्ति देवपात्रेणैव तद्देवतास्तृप्यन्ति तदाहुर्यथा वाव शस्त्रमेवं याज्याग्नेयं होताज्यं शंसत्यथ कस्मादाग्नेन्द्र् या यजतीति या वा आग्नेन्द्र् यैन्द्रा ग्नी वै सा सेन्द्रा ग्नमेतदुक्थं ग्रहेण च तूष्णींशंसेन चेन्द्रा ग्नी आ गतं सुतं गीर्भिर्नभो वरेण्यमस्य पातं धियेषितेत्यैन्द्रा ग्नमध्वर्युर्ग्राहं गृह्णाति भूरग्निर्ज्योतिर्ज्योति-रग्निरिन्द्रो ज्योतिर्भुवो ज्योतिरिन्द्र ः! सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः स्वः सूर्य इति होता

363

ao"tOjp' jpit retStâTsTyup;'xu jpTyup;'Év vw rets" Ésáÿ_" pur;h;v;Æpit yÃw ikm(co?vRm;h;v;CzS]Sywv tTpr;' ctuãp´;sInm->y;×yte tSm;Tpr;o .UTv; ctuãp;do ret" És²Nt sMyªiÃp;ºvit tSm;TsMyo .UTv; iÃp;do ret" És²Nt ipt; m;táreTy;h p[;,o vw ipt; p[;,o m;tár; p[;,o reto retStâTsTyÉz{ ; pd; /; it reto v; aÉz{ m;to çÉz{ " sM.vTyÉz{ oKq; kvy" x'sÉ¥it ye v; anUc;n;Ste kvySt dmÉz{ ' ret" p[jnyÉ¥Tyev td;h somo iviv¥Iq;in neWÈhSpit-¨Kq;md;in x'ÉsWidit b[÷ vw bOhSpit" =]' som" StutxS];É, nIq;in coKqmd;in c dwven cwvwtd(b[÷,; p[sUto dwven c =]e,oKq;in x'sTyet* h v; aSy svRSy p[svSyex;te yidd' ikùc t´det;>y;mp[sUt" kroTyÕt' tdÕtmkárit vw inNd²Nt ÕtmSy ÕtM.vit n;Sy;Õt' ÕtM.vit y Ev' ved v;g;yuivR;yuivRm;yuárTy;h p[;,o v; a;yu" p[;,o reto v;Gyoin-yoRin' tdups'/;y ret" Ésit k d' x'Ésãyit swd' x'ÉsãytITy;h p[-

oHtqjapaM japati retastatsixcatyupAMfu japatyupAMfviva vai retasaH siktiH purAhAvAjjapati yadvai kimcordhvamAhAvAcchastrasyaiva tatparAxcaM catuSpadyAsInama-bhyAhvayate tasmAtparAxco bhUtvA catuSpAdo retaH sixcanti samyazdvipAdbhavati tasmAtsamyaxco bhUtvA dvipAdo retaH sixcanti pitA mAtarifvetyAha prANo vai pitA prANo mAtarifvA prANo reto retastatsixcatyachidra ?A padA dhA iti reto vA achidra mAto hyachidra ?H sambhavatyachidra ?okthA kavayaH faMsanniti ye vA anUcAnAste kavayasta idamachidraM retaH prajanayannityeva tadAha somo vifvavinnIthAni neSadbqhaspati-rukthAmadAni faMsiSaditi brahma vai bqhaspatiH kSatraM somaH stutafastrANi nIthAni cokthamadAni ca daivena caivaitadbrahmaNA prasUto daivena ca kSatreNokthAni faMsatyetau ha vA asya sarvasya prasavasyefAte yadidaM kiMca tadyadetAbhyAmaprasUtaH karotyakqtaM tadakqtamakariti vai nindanti kqtamasya kqtambhavati nAsyAkqtaM kqtambhavati ya evaM veda vAgAyurvifvAyurvifvamAyurityAha prANo vA AyuH prANo reto vAgyoni-ryoniM tadupasaMdhAya retaH sixcati ka idaM faMsiSyati saidaM faMsiSyatItyAha pra-

oHtqjapaM japati retastatsixcatyupAMfu japatyupAMfviva vai retasaH siktiH purAhAvAjjapati yadvai kimcordhvamAhAvAcchastrasyaiva tatparAxcaM catuSpadyAsInama-bhyAhvayate tasmAtparAxco bhUtvA catuSpAdo retaH sixcanti samyazdvipAdbhavati tasmAtsamyaxco bhUtvA dvipAdo retaH sixcanti pitA mAtarifvetyAha prANo vai pitA prANo mAtarifvA prANo reto retastatsixcatyachidrA padA dhA iti reto vA achidra mAto hyachidra H! sambhavatyachidro kthA kavayaH faMsanniti ye vA anUcAnAste kavayasta idamachidraM retaH prajanayannityeva tadAha somo vifvavinnIthAni neSadbqhaspati-rukthAmadAni faMsiSaditi brahma vai bqhaspatiH kSatraM somaH stutafastrANi nIthAni cokthamadAni ca daivena caivaitadbrahmaNA prasUto daivena ca kSatreNokthAni faMsatyetau ha vA asya sarvasya prasavasyefAte yadidaM kiMca tadyadetAbhyAmaprasUtaH karotyakqtaM tadakqtamakariti vai nindanti kqtamasya kqtambhavati nAsyAkqtaM kqtambhavati ya evaM veda vAgAyurvifvAyurvifvamAyurityAha prANo vA AyuH prANo reto vAgyoni-ryoniM tadupasaMdhAya retaH sixcati ka idaM faMsiSyati saidaM faMsiSyatItyAha pra-

ओःतृजपं जपति रेतस्तत्सिञ्चत्युपांशु जपत्युपांश्विव वै रेतसः सिक्तिः पुराहावाज्जपति यद्वै किम्चोर्ध्वमाहावाच्छस्त्रस्यैव तत्पराञ्चं चतुष्पद्यासीनम-भ्याह्वयते तस्मात्पराञ्चो भूत्वा चतुष्पादो रेतः सिञ्चन्ति सम्यङ्द्विपाद्भवति तस्मात्सम्यञ्चो भूत्वा द्विपादो रेतः सिञ्चन्ति पिता मातरिश्वेत्याह प्राणो वै पिता प्राणो मातरिश्वा प्राणो रेतो रेतस्तत्सिञ्चत्यछिद्र ?ा पदा धा इति रेतो वा अछिद्र मातो ह्यछिद्र ?ः सम्भवत्यछिद्र ?ोक्था कवयः शंसन्निति ये वा अनूचानास्ते कवयस्त इदमछिद्रं रेतः प्रजनयन्नित्येव तदाह सोमो विश्वविन्नीथानि नेषद्बृहस्पति-रुक्थामदानि शंसिषदिति ब्रह्म वै बृहस्पतिः क्षत्रं सोमः स्तुतशस्त्राणि नीथानि चोक्थमदानि च दैवेन चैवैतद्ब्रह्मणा प्रसूतो दैवेन च क्षत्रेणोक्थानि शंसत्येतौ ह वा अस्य सर्वस्य प्रसवस्येशाते यदिदं किंच तद्यदेताभ्यामप्रसूतः करोत्यकृतं तदकृतमकरिति वै निन्दन्ति कृतमस्य कृतम्भवति नास्याकृतं कृतम्भवति य एवं वेद वागायुर्विश्वायुर्विश्वमायुरित्याह प्राणो वा आयुः प्राणो रेतो वाग्योनि-र्योनिं तदुपसंधाय रेतः सिञ्चति क इदं शंसिष्यति सैदं शंसिष्यतीत्याह प्र-

ओःतृजपं जपति रेतस्तत्सिञ्चत्युपांशु जपत्युपांश्विव वै रेतसः सिक्तिः पुराहावाज्जपति यद्वै किम्चोर्ध्वमाहावाच्छस्त्रस्यैव तत्पराञ्चं चतुष्पद्यासीनम-भ्याह्वयते तस्मात्पराञ्चो भूत्वा चतुष्पादो रेतः सिञ्चन्ति सम्यङ्द्विपाद्भवति तस्मात्सम्यञ्चो भूत्वा द्विपादो रेतः सिञ्चन्ति पिता मातरिश्वेत्याह प्राणो वै पिता प्राणो मातरिश्वा प्राणो रेतो रेतस्तत्सिञ्चत्यछिद्रा पदा धा इति रेतो वा अछिद्र मातो ह्यछिद्र ः! सम्भवत्यछिद्रो क्था कवयः शंसन्निति ये वा अनूचानास्ते कवयस्त इदमछिद्रं रेतः प्रजनयन्नित्येव तदाह सोमो विश्वविन्नीथानि नेषद्बृहस्पति-रुक्थामदानि शंसिषदिति ब्रह्म वै बृहस्पतिः क्षत्रं सोमः स्तुतशस्त्राणि नीथानि चोक्थमदानि च दैवेन चैवैतद्ब्रह्मणा प्रसूतो दैवेन च क्षत्रेणोक्थानि शंसत्येतौ ह वा अस्य सर्वस्य प्रसवस्येशाते यदिदं किंच तद्यदेताभ्यामप्रसूतः करोत्यकृतं तदकृतमकरिति वै निन्दन्ति कृतमस्य कृतम्भवति नास्याकृतं कृतम्भवति य एवं वेद वागायुर्विश्वायुर्विश्वमायुरित्याह प्राणो वा आयुः प्राणो रेतो वाग्योनि-र्योनिं तदुपसंधाय रेतः सिञ्चति क इदं शंसिष्यति सैदं शंसिष्यतीत्याह प्र-

368

a;ôy tUã,I'x's' x'sit retStâTsÿ_âMvkroit Ésáÿ_v;R ag[eq ivÕit¨p;'xu tUã,I'x's' x'sTyup;'Év vw rets" Ésáÿ_âStr v tUã,I'x's' x'sit itr v vw ret;'És ivi£yNte W$(pd' tUã,I'x's' x'sit W®@±v/o vw pu¨W" WÂ© a;Tm;nmev tTW®@±v/' WÂ©Ö ivkroit tuã,I'x's' xSTv; puro¨c' x'sit retStiÃÕtMp[jnyit ivÕitv;R ag[eq j;it¨°w" puro¨c' x'sTyu°wrevwn' tTp[jnyit Ã;dxpd;Mpuro¨c;' x'sit Ã;dx vw m;s;" s'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" soSy svRSy p[jnÉyt; s yoSy svRSy p[jnÉyt; s Evwn' tTp[jy; pxuÉ." p[jnyit p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev' ved j;tvedSy;Mpuro¨c' x'sit j;tvedoNy©;' td;üyR-ÿOtIysvnmev j;tveds a;ytnmq kSm;Tp[;t"svne j;tvedSy;-Mpuro¨c' x'stIit p[;,o vw j;tved;" s ih j;t;n;' ved y;vt;' vw s j;t;n;' ved te .vâNq yeW;mu n ved ikmu te SyuyoR v; a;Jy a;Tms'SÕit' ved

AhUya tUSNIMfaMsaM faMsati retastatsiktamvikaroti siktirvA agre'tha vikqtirupAMfu tUSNIMfaMsaM faMsatyupAMfviva vai retasaH siktistira iva tUSNIMfaMsaM faMsati tira iva vai retAMsi vikriyante SaTpadaM tUSNIMfaMsaM faMsati SaDvidho vai puruSaH SaLazga AtmAnameva tatSaDvidhaM SaLazgaM vikaroti tuSNIMfaMsaM fastvA purorucaM faMsati retastadvikqtamprajanayati vikqtirvA agre'tha jAtiruccaiH purorucaM faMsatyuccairevainaM tatprajanayati dvAdafapadAmpurorucAM faMsati dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH so'sya sarvasya prajanayitA sa yo'sya sarvasya prajanayitA sa evainaM tatprajayA pafubhiH prajanayati prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM veda jAtavedasyAmpurorucaM faMsati jAtavedonyazgAM tadAhurya-ttqtIyasavanameva jAtavedasa Ayatanamatha kasmAtprAtaHsavane jAtavedasyA-mpurorucaM faMsatIti prANo vai jAtavedAH sa hi jAtAnAM veda yAvatAM vai sa jAtAnAM veda te bhavanthi yeSAmu na veda kimu te syuryo vA Ajya AtmasaMskqtiM veda

AhUya tUSNIMfaMsaM faMsati retastatsiktamvikaroti siktirvA agre'tha vikqtirupAMfu tUSNIMfaMsaM faMsatyupAMfviva vai retasaH siktistira iva tUSNIMfaMsaM faMsati tira iva vai retAMsi vikriyante SaTpadaM tUSNIMfaMsaM faMsati SaDvidho vai puruSaH Sa[L]azga AtmAnameva tatSaDvidhaM Sa[L]azgaM vikaroti tuSNIMfaMsaM fastvA purorucaM faMsati retastadvikqtamprajanayati vikqtirvA agre'tha jAtiruccaiH purorucaM faMsatyuccairevainaM tatprajanayati dvAdafapadAmpurorucAM faMsati dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH so'sya sarvasya prajanayitA sa yo'sya sarvasya prajanayitA sa evainaM tatprajayA pafubhiH prajanayati prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM veda jAtavedasyAmpurorucaM faMsati jAtavedonyazgAM tadAhurya-ttqtIyasavanameva jAtavedasa Ayatanamatha kasmAtprAtaHsavane jAtavedasyA-mpurorucaM faMsatIti prANo vai jAtavedAH sa hi jAtAnAM veda yAvatAM vai sa jAtAnAM veda te bhavanthi yeSAmu na veda kimu te syuryo vA Ajya AtmasaMskqtiM veda

आहूय तूष्णींशंसं शंसति रेतस्तत्सिक्तम्विकरोति सिक्तिर्वा अग्रेऽथ विकृतिरुपांशु तूष्णींशंसं शंसत्युपांश्विव वै रेतसः सिक्तिस्तिर इव तूष्णींशंसं शंसति तिर इव वै रेतांसि विक्रियन्ते षट्पदं तूष्णींशंसं शंसति षड्विधो वै पुरुषः षळङ्ग आत्मानमेव तत्षड्विधं षळङ्गं विकरोति तुष्णींशंसं शस्त्वा पुरोरुचं शंसति रेतस्तद्विकृतम्प्रजनयति विकृतिर्वा अग्रेऽथ जातिरुच्चैः पुरोरुचं शंसत्युच्चैरेवैनं तत्प्रजनयति द्वादशपदाम्पुरोरुचां शंसति द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः सोऽस्य सर्वस्य प्रजनयिता स योऽस्य सर्वस्य प्रजनयिता स एवैनं तत्प्रजया पशुभिः प्रजनयति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेद जातवेदस्याम्पुरोरुचं शंसति जातवेदोन्यङ्गां तदाहुर्य-त्तृतीयसवनमेव जातवेदस आयतनमथ कस्मात्प्रातःसवने जातवेदस्या-म्पुरोरुचं शंसतीति प्राणो वै जातवेदाः स हि जातानां वेद यावतां वै स जातानां वेद ते भवन्थि येषामु न वेद किमु ते स्युर्यो वा आज्य आत्मसंस्कृतिं वेद

389

g[hoKq' v; Et´Tp[¬g' nv p[;tg[Rh; gOçNte nvÉ.bRihãpvm;ne Stuvte Stute Stome dxm' gOð;it ih'k;r tr;s;' dxm" so s; sMm; v;yVy' x'sit ten v;yVy ¬Kqv;nwN{ v;yv' x'sit tenwN{ v;yv ¬Kqv;Nmw];v¨,' x'sit ten mw];v¨, ¬Kqv;n;Én' x'sit ten;Én ¬Kqv;nwN{ ' x's;it ten xu£;mâNqn; ¬KqvNt* vwdev' x'sit ten;g[y, ¬Kqv;Ns;rSvt' x'sit n s;rSvto g[hoâSt v;ÿ_Ú srSvtI ye tu kc v;c; g[h; gOçNte

grahokthaM vA etadyatpra\ugaM nava prAtargrahA gqhyante navabhirbahiSpavamAne stuvate stute stome dafamaM gqhNAti hiMkAra itarAsAM dafamaH so sA sammA vAyavyaM faMsati tena vAyavya ukthavAnaindra vAyavaM faMsati tenaindra vAyava ukthavAnmaitrAvaruNaM faMsati tena maitrAvaruNa ukthavAnAfvinaM faMsati tenAfvina ukthavAnaindraM faMsAti tena fukrAmanthinA ukthavantau vaifvadevaM faMsati tenAgrayaNa ukthavAnsArasvataM faMsati na sArasvato graho'sti vAktu sarasvatI ye tu keca vAcA grahA gqhyante

grahokthaM vA etadyatpraugaM nava prAtargrahA gqhyante navabhirbahiSpavamAne stuvate stute stome dafamaM gqhNAti hiMkAra itarAsAM dafamaH so sA sammA vAyavyaM faMsati tena vAyavya ukthavAnaindra vAyavaM faMsati tenaindra vAyava ukthavAnmaitrAvaruNaM faMsati tena maitrAvaruNa ukthavAnAfvinaM faMsati tenAfvina ukthavAnaindraM faMsAti tena fukrAmanthinA ukthavantau vaifvadevaM faMsati tenAgrayaNa ukthavAnsArasvataM faMsati na sArasvato graho'sti vAktu sarasvatI ye tu keca vAcA grahA gqhyante

ग्रहोक्थं वा एतद्यत्प्रउगं नव प्रातर्ग्रहा गृह्यन्ते नवभिर्बहिष्पवमाने स्तुवते स्तुते स्तोमे दशमं गृह्णाति हिंकार इतरासां दशमः सो सा सम्मा वायव्यं शंसति तेन वायव्य उक्थवानैन्द्र वायवं शंसति तेनैन्द्र वायव उक्थवान्मैत्रावरुणं शंसति तेन मैत्रावरुण उक्थवानाश्विनं शंसति तेनाश्विन उक्थवानैन्द्रं शंसाति तेन शुक्रामन्थिना उक्थवन्तौ वैश्वदेवं शंसति तेनाग्रयण उक्थवान्सारस्वतं शंसति न सारस्वतो ग्रहोऽस्ति वाक्तु सरस्वती ये तु केच वाचा ग्रहा गृह्यन्ते

ग्रहोक्थं वा एतद्यत्प्रौगं नव प्रातर्ग्रहा गृह्यन्ते नवभिर्बहिष्पवमाने स्तुवते स्तुते स्तोमे दशमं गृह्णाति हिंकार इतरासां दशमः सो सा सम्मा वायव्यं शंसति तेन वायव्य उक्थवानैन्द्र वायवं शंसति तेनैन्द्र वायव उक्थवान्मैत्रावरुणं शंसति तेन मैत्रावरुण उक्थवानाश्विनं शंसति तेनाश्विन उक्थवानैन्द्रं शंसाति तेन शुक्रामन्थिना उक्थवन्तौ वैश्वदेवं शंसति तेनाग्रयण उक्थवान्सारस्वतं शंसति न सारस्वतो ग्रहोऽस्ति वाक्तु सरस्वती ये तु केच वाचा ग्रहा गृह्यन्ते

394

a¥;´' v; Eten;v¨Nõe yTp[¬g;mNy;Ny; devt; p[¬ge xSyteNyd(-aNyduKqMp[¬ge i£yteNydNydSy;¥;´' g[heWu É/[yte y Ev' vedwtõ vw yjm;nSy;?y;TmtmÉmvoKq' yTp[¬g' tSm;denwnwtdupe+ytmÉmveTy;üreten ç¼n' hot; s'SkrotIit v;yVy' x's;it tSm;d;üv;Ryu" p[;," p[;,o reto ret" pu¨WSy p[qm' sM.vt" sM.vtIit yÃ;yVy' x'sit p[;,mev;Sy tTs'Sk-roTywN{ v;yv' x'sit y] v;v p[;,Stdp;no ydwN{ v;yv' x's;it p[;,;-p;n;vev;Sy tTs'Skroit mw];v¨,' x's;it tSm;d;ü=u" pu¨WSy p[qm' sM.vt" sM.vtIit yNmw];v¨,' x'sit c=urev;Sy tTs'SkroTy;Én' x'sit tSm;TkÚm;r' j;t' s'vdNt ¬p vw xuÅUWte in vw ?y;ytIit yd;Én' x'sit Åo];mev;Sy tTs'SkroTywN{ ' x'sit tSm;TkÚm;r' j;t' s'vdNte p[it/;ryit vw g[Iv; aqo ²xr it ydwN{ ' x'sit vIyRmev;Sy tTs'Skroit vwdev' x'sit tSm;TkÚm;ro j;t" pev p[crit vwdev;in ç©;in yÃwdev' x'sTy©;Nyev;Sy tTs'Skroit s;rSvt' x'sit tSm;TkÚm;r' j;t' j`Ny; v;g;ivxit v;âG` srSvtI yTs;rSvt' x'sit v;cmev;Sy tTs'SkroTyeW vw j;to j;yte sv;R>y Et;>yo devt;>y" sveR>y ¬Kqe>y" sveR>yXzNdo>y" sveR>y" p[¬ge>y" sveR>y" svne>yo y Ev' ved ySy cwv'

annAdyaM vA etenAvarunddhe yatpra\ugAmanyAnyA devatA pra\uge fasyate'nyad-anyadukthampra\uge kriyate'nyadanyadasyAnnAdyaM graheSu dhriyate ya evaM vedaitaddha vai yajamAnasyAdhyAtmatamamivokthaM yatpra\ugaM tasmAdenainaitadupekSyatamamivetyAhuretena hyenaM hotA saMskarotIti vAyavyaM faMsAti tasmAdAhurvAyuH prANaH prANo reto retaH puruSasya prathamaM sambhavataH sambhavatIti yadvAyavyaM faMsati prANamevAsya tatsaMska-rotyaindra vAyavaM faMsati yatra vAva prANastadapAno yadaindra vAyavaM faMsAti prANA-pAnAvevAsya tatsaMskaroti maitrAvaruNaM faMsAti tasmAdAhufcakSuH puruSasya prathamaM sambhavataH sambhavatIti yanmaitrAvaruNaM faMsati cakSurevAsya tatsaMskarotyAfvinaM faMsati tasmAtkumAraM jAtaM saMvadanta upa vai fufrUSate ni vai dhyAyatIti yadAfvinaM faMsati frotrAmevAsya tatsaMskarotyaindraM faMsati tasmAtkumAraM jAtaM saMvadante pratidhArayati vai grIvA atho fira iti yadaindraM faMsati vIryamevAsya tatsaMskaroti vaifvadevaM faMsati tasmAtkumAro jAtaH pafceva pracarati vaifvadevAni hyazgAni yadvaifvadevaM faMsatyazgAnyevAsya tatsaMskaroti sArasvataM faMsati tasmAtkumAraM jAtaM jaghanyA vAgAvifati vAgghi sarasvatI yatsArasvataM faMsati vAcamevAsya tatsaMskarotyeSa vai jAto jAyate sarvAbhya etAbhyo devatAbhyaH sarvebhya ukthebhyaH sarvebhyafchandobhyaH sarvebhyaH pra\ugebhyaH sarvebhyaH savanebhyo ya evaM veda yasya caivaM

annAdyaM vA etenAvarunddhe yatpraugAmanyAnyA devatA prauge fasyate'nyad-anyadukthamprauge kriyate'nyadanyadasyAnnAdyaM graheSu dhriyate ya evaM vedaitaddha vai yajamAnasyAdhyAtmatamamivokthaM yatpraugaM tasmAdenainaitadupekSyatamamivetyAhuretena hyenaM hotA saMskarotIti vAyavyaM faMsAti tasmAdAhurvAyuH prANaH prANo reto retaH puruSasya prathamaM sambhavataH sambhavatIti yadvAyavyaM faMsati prANamevAsya tatsaMska-rotyaindra vAyavaM faMsati yatra vAva prANastadapAno yadaindra vAyavaM faMsAti prANA-pAnAvevAsya tatsaMskaroti maitrAvaruNaM faMsAti tasmAdAhufcakSuH puruSasya prathamaM sambhavataH sambhavatIti yanmaitrAvaruNaM faMsati cakSurevAsya tatsaMskarotyAfvinaM faMsati tasmAtkumAraM jAtaM saMvadanta upa vai fufrUSate ni vai dhyAyatIti yadAfvinaM faMsati frotrAmevAsya tatsaMskarotyaindraM faMsati tasmAtkumAraM jAtaM saMvadante pratidhArayati vai grIvA atho fira iti yadaindraM faMsati vIryamevAsya tatsaMskaroti vaifvadevaM faMsati tasmAtkumAro jAtaH pafceva pracarati vaifvadevAni hyazgAni yadvaifvadevaM faMsatyazgAnyevAsya tatsaMskaroti sArasvataM faMsati tasmAtkumAraM jAtaM jaghanyA vAgAvifati vAgghi sarasvatI yatsArasvataM faMsati vAcamevAsya tatsaMskarotyeSa vai jAto jAyate sarvAbhya etAbhyo devatAbhyaH sarvebhya ukthebhyaH sarvebhyafchandobhyaH sarvebhyaH praugebhyaH sarvebhyaH savanebhyo ya evaM veda yasya caivaM

अन्नाद्यं वा एतेनावरुन्द्धे यत्प्रउगामन्यान्या देवता प्रउगे शस्यतेऽन्यद्-अन्यदुक्थम्प्रउगे क्रियतेऽन्यदन्यदस्यान्नाद्यं ग्रहेषु ध्रियते य एवं वेदैतद्ध वै यजमानस्याध्यात्मतममिवोक्थं यत्प्रउगं तस्मादेनैनैतदुपेक्ष्यतममिवेत्याहुरेतेन ह्येनं होता संस्करोतीति वायव्यं शंसाति तस्मादाहुर्वायुः प्राणः प्राणो रेतो रेतः पुरुषस्य प्रथमं सम्भवतः सम्भवतीति यद्वायव्यं शंसति प्राणमेवास्य तत्संस्क-रोत्यैन्द्र वायवं शंसति यत्र वाव प्राणस्तदपानो यदैन्द्र वायवं शंसाति प्राणा-पानावेवास्य तत्संस्करोति मैत्रावरुणं शंसाति तस्मादाहुश्चक्षुः पुरुषस्य प्रथमं सम्भवतः सम्भवतीति यन्मैत्रावरुणं शंसति चक्षुरेवास्य तत्संस्करोत्याश्विनं शंसति तस्मात्कुमारं जातं संवदन्त उप वै शुश्रूषते नि वै ध्यायतीति यदाश्विनं शंसति श्रोत्रामेवास्य तत्संस्करोत्यैन्द्रं शंसति तस्मात्कुमारं जातं संवदन्ते प्रतिधारयति वै ग्रीवा अथो शिर इति यदैन्द्रं शंसति वीर्यमेवास्य तत्संस्करोति वैश्वदेवं शंसति तस्मात्कुमारो जातः पश्चेव प्रचरति वैश्वदेवानि ह्यङ्गानि यद्वैश्वदेवं शंसत्यङ्गान्येवास्य तत्संस्करोति सारस्वतं शंसति तस्मात्कुमारं जातं जघन्या वागाविशति वाग्घि सरस्वती यत्सारस्वतं शंसति वाचमेवास्य तत्संस्करोत्येष वै जातो जायते सर्वाभ्य एताभ्यो देवताभ्यः सर्वेभ्य उक्थेभ्यः सर्वेभ्यश्छन्दोभ्यः सर्वेभ्यः प्रउगेभ्यः सर्वेभ्यः सवनेभ्यो य एवं वेद यस्य चैवं

अन्नाद्यं वा एतेनावरुन्द्धे यत्प्रौगामन्यान्या देवता प्रौगे शस्यतेऽन्यद्-अन्यदुक्थम्प्रौगे क्रियतेऽन्यदन्यदस्यान्नाद्यं ग्रहेषु ध्रियते य एवं वेदैतद्ध वै यजमानस्याध्यात्मतममिवोक्थं यत्प्रौगं तस्मादेनैनैतदुपेक्ष्यतममिवेत्याहुरेतेन ह्येनं होता संस्करोतीति वायव्यं शंसाति तस्मादाहुर्वायुः प्राणः प्राणो रेतो रेतः पुरुषस्य प्रथमं सम्भवतः सम्भवतीति यद्वायव्यं शंसति प्राणमेवास्य तत्संस्क-रोत्यैन्द्र वायवं शंसति यत्र वाव प्राणस्तदपानो यदैन्द्र वायवं शंसाति प्राणा-पानावेवास्य तत्संस्करोति मैत्रावरुणं शंसाति तस्मादाहुश्चक्षुः पुरुषस्य प्रथमं सम्भवतः सम्भवतीति यन्मैत्रावरुणं शंसति चक्षुरेवास्य तत्संस्करोत्याश्विनं शंसति तस्मात्कुमारं जातं संवदन्त उप वै शुश्रूषते नि वै ध्यायतीति यदाश्विनं शंसति श्रोत्रामेवास्य तत्संस्करोत्यैन्द्रं शंसति तस्मात्कुमारं जातं संवदन्ते प्रतिधारयति वै ग्रीवा अथो शिर इति यदैन्द्रं शंसति वीर्यमेवास्य तत्संस्करोति वैश्वदेवं शंसति तस्मात्कुमारो जातः पश्चेव प्रचरति वैश्वदेवानि ह्यङ्गानि यद्वैश्वदेवं शंसत्यङ्गान्येवास्य तत्संस्करोति सारस्वतं शंसति तस्मात्कुमारं जातं जघन्या वागाविशति वाग्घि सरस्वती यत्सारस्वतं शंसति वाचमेवास्य तत्संस्करोत्येष वै जातो जायते सर्वाभ्य एताभ्यो देवताभ्यः सर्वेभ्य उक्थेभ्यः सर्वेभ्यश्छन्दोभ्यः सर्वेभ्यः प्रौगेभ्यः सर्वेभ्यः सवनेभ्यो य एवं वेद यस्य चैवं

399

p[;,;n;' v; EtduKq' yTp[¬g' s¢ devt;" x'sit s¢ vw xIW*R p[;,;" xIWR¥ev tTp[;,;Nd/;it ikù s yjm;nSy p;p.{ m;i{ yeteit h Sm;h yoSy hot; Sy;idTy]wvwn' yq; k;myet tq; kÚy;R´' k;myet p[;,enwn' Vy/Ry;nIit v;yVymSy luB/' x'sedOc' v; pd' v;tIy;ÿenwv tLluB/Mp[,enwvwn' tÃä-/Ryit yMk;myet p[;n;p;n;>y;men' Vy/Ry;nITywN{ v;yvmSy luB/' x'sedOc' v; pd' v;tIy;ÿenwv tLluB/Mp[;,;p;n;>y;mevwn' tÃä/Ryit y' k;myet c=uWwn' Vy/;RynIit mw];v¨,mSy luB/' x'sedOcMv; pd' v;tIy;ÿenwv tLluB/' c=uWwvwnm(tÃä/Ryit y' k;myet Åo]e,wn' Vy/Ry;nITy;ÉnmSy luB/' x'sedOc' v; pd' vtIy;ÿenwv tLluB/' Åo]e,wvwn' tÃä/Ryit y' k;myet vIyeR,wn' Vy/Ry;nITywN{ mSy luB/' x'sedOc' v; pd' v;tIy;ÿenwv tLluB/' vIyeRnwvwn;' tÃä/Ryit y' k;myet;©øren' Vy/Ry;nIit vwdevmSy luB/' x'sedOc' v; pd' v;tIy;ÿenwv tLluB/-m©ørevwn' tÃä/Ryit y' k;myet v;cwn' Vy/Ry;nIit s;rSvtmSy luB/' x'sedOc' v; pd' v;tIy;ÿenwv tLluB/' v;cwvwn' tÃä/Ryit ymu k;myet svwRrenm©ø" sveR,;Tmn; sm/Ry;nITyetdev;Sy yq;pUvRmOju KlO¢' x'seTs-vwRrevwn' td©ø" sveR,;Tmn; sm/Ryit svwRr©ø" sveR,;Tmn; smO?yte y Ev'

prANAnAM vA etadukthaM yatpra\ugaM sapta devatAH faMsati sapta vai fIrSau prANAH fIrSanneva tatprANAndadhAti kiM sa yajamAnasya pApabhadra mAdri yeteti ha smAha yo'sya hotA syAdityatraivainaM yathA kAmayeta tathA kuryAdyaM kAmayeta prANenainaM vyardhayAnIti vAyavyamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhampraNenaivainaM tadvya-rdhayati yamkAmayeta prAnApAnAbhyAmenaM vyardhayAnItyaindra vAyavamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhamprANApAnAbhyAmevainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta cakSuSainaM vyardhAyanIti maitrAvaruNamasya lubdhaM faMsedqcamvA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhaM cakSuSaivainamtadvyardhayati yaM kAmayeta frotreNainaM vyardhayAnItyAfvinamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vatIyAttenaiva tallubdhaM frotreNaivainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta vIryeNainaM vyardhayAnItyaindra masya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhaM vIryenaivainAM tadvyardhayati yaM kAmayetAzgairenaM vyardhayAnIti vaifvadevamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdha-mazgairevainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta vAcainaM vyardhayAnIti sArasvatamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhaM vAcaivainaM tadvyardhayati yamu kAmayeta sarvairenamazgaiH sarveNAtmanA samardhayAnItyetadevAsya yathApUrvamqju kl\qptaM faMsetsa-rvairevainaM tadazgaiH sarveNAtmanA samardhayati sarvairazgaiH sarveNAtmanA samqdhyate ya evaM

prANAnAM vA etadukthaM yatpraugaM sapta devatAH faMsati sapta vai fIrSau prANAH fIrSanneva tatprANAndadhAti kiM sa yajamAnasya pApabhadra mAdri yeteti ha smAha yo'sya hotA syAdityatraivainaM yathA kAmayeta tathA kuryAdyaM kAmayeta prANenainaM vyardhayAnIti vAyavyamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhampraNenaivainaM tadvya-rdhayati yamkAmayeta prAnApAnAbhyAmenaM vyardhayAnItyaindra vAyavamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhamprANApAnAbhyAmevainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta cakSuSainaM vyardhAyanIti maitrAvaruNamasya lubdhaM faMsedqcamvA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhaM cakSuSaivainamtadvyardhayati yaM kAmayeta frotreNainaM vyardhayAnItyAfvinamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vatIyAttenaiva tallubdhaM frotreNaivainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta vIryeNainaM vyardhayAnItyaindra masya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhaM vIryenaivainAM tadvyardhayati yaM kAmayetAzgairenaM vyardhayAnIti vaifvadevamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdha-mazgairevainaM tadvyardhayati yaM kAmayeta vAcainaM vyardhayAnIti sArasvatamasya lubdhaM faMsedqcaM vA padaM vAtIyAttenaiva tallubdhaM vAcaivainaM tadvyardhayati yamu kAmayeta sarvairenamazgaiH sarveNAtmanA samardhayAnItyetadevAsya yathApUrvamqju k\ptaM faMsetsa-rvairevainaM tadazgaiH sarveNAtmanA samardhayati sarvairazgaiH sarveNAtmanA samqdhyate ya evaM

प्राणानां वा एतदुक्थं यत्प्रउगं सप्त देवताः शंसति सप्त वै शीर्षौ प्राणाः शीर्षन्नेव तत्प्राणान्दधाति किं स यजमानस्य पापभद्र माद्रि येतेति ह स्माह योऽस्य होता स्यादित्यत्रैवैनं यथा कामयेत तथा कुर्याद्यं कामयेत प्राणेनैनं व्यर्धयानीति वायव्यमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धम्प्रणेनैवैनं तद्व्य-र्धयति यम्कामयेत प्रानापानाभ्यामेनं व्यर्धयानीत्यैन्द्र वायवमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धम्प्राणापानाभ्यामेवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत चक्षुषैनं व्यर्धायनीति मैत्रावरुणमस्य लुब्धं शंसेदृचम्वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धं चक्षुषैवैनम्तद्व्यर्धयति यं कामयेत श्रोत्रेणैनं व्यर्धयानीत्याश्विनमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वतीयात्तेनैव तल्लुब्धं श्रोत्रेणैवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत वीर्येणैनं व्यर्धयानीत्यैन्द्र मस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धं वीर्येनैवैनां तद्व्यर्धयति यं कामयेताङ्गैरेनं व्यर्धयानीति वैश्वदेवमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्ध-मङ्गैरेवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत वाचैनं व्यर्धयानीति सारस्वतमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धं वाचैवैनं तद्व्यर्धयति यमु कामयेत सर्वैरेनमङ्गैः सर्वेणात्मना समर्धयानीत्येतदेवास्य यथापूर्वमृजु क्लृप्तं शंसेत्स-र्वैरेवैनं तदङ्गैः सर्वेणात्मना समर्धयति सर्वैरङ्गैः सर्वेणात्मना समृध्यते य एवं

प्राणानां वा एतदुक्थं यत्प्रौगं सप्त देवताः शंसति सप्त वै शीर्षौ प्राणाः शीर्षन्नेव तत्प्राणान्दधाति किं स यजमानस्य पापभद्र माद्रि येतेति ह स्माह योऽस्य होता स्यादित्यत्रैवैनं यथा कामयेत तथा कुर्याद्यं कामयेत प्राणेनैनं व्यर्धयानीति वायव्यमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धम्प्रणेनैवैनं तद्व्य-र्धयति यम्कामयेत प्रानापानाभ्यामेनं व्यर्धयानीत्यैन्द्र वायवमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धम्प्राणापानाभ्यामेवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत चक्षुषैनं व्यर्धायनीति मैत्रावरुणमस्य लुब्धं शंसेदृचम्वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धं चक्षुषैवैनम्तद्व्यर्धयति यं कामयेत श्रोत्रेणैनं व्यर्धयानीत्याश्विनमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वतीयात्तेनैव तल्लुब्धं श्रोत्रेणैवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत वीर्येणैनं व्यर्धयानीत्यैन्द्र मस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धं वीर्येनैवैनां तद्व्यर्धयति यं कामयेताङ्गैरेनं व्यर्धयानीति वैश्वदेवमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्ध-मङ्गैरेवैनं तद्व्यर्धयति यं कामयेत वाचैनं व्यर्धयानीति सारस्वतमस्य लुब्धं शंसेदृचं वा पदं वातीयात्तेनैव तल्लुब्धं वाचैवैनं तद्व्यर्धयति यमु कामयेत सर्वैरेनमङ्गैः सर्वेणात्मना समर्धयानीत्येतदेवास्य यथापूर्वमृजु कॢप्तं शंसेत्स-र्वैरेवैनं तदङ्गैः सर्वेणात्मना समर्धयति सर्वैरङ्गैः सर्वेणात्मना समृध्यते य एवं

414

vj[o v; EW yÃW$(k;ro y' iÃãy;ÿ' ?y;yeÃW$(kárãy'StâSm¥ev t' vj[m;Sq;pyit WÂ± it vW$(kroit W@±v; Atv AtUnev tTk-LpyTyOtUNp[itÏ;pyTyOtUNvw p[ititÏt d' svRmnup[ititÏit yidd' ikùc p[ititÏit y Ev' ved tdu h Sm;h ihr

vajro vA eSa yadvaSaTkAro yaM dviSyAttaM dhyAyedvaSaTkariSyaMstasminneva taM vajramAsthApayati SaL iti vaSaTkaroti SaDvA qtava qtUneva tatka-lpayatyqtUnpratiSThApayatyqtUnvai pratitiSThata idaM sarvamanupratitiSThati yadidaM kiMca pratitiSThati ya evaM veda tadu ha smAha hiraNyadanbaida etAni vA etena SaTpratiSThApayati dyaurantarikSe pratiSThitAntarikSampqthivyAmpqthivyapsvApaH satye satyambrahmaNi brahma tapasItyetA eva tatpratiSThAH pratitiSThantIridaM sarvama-nupratitiSThati yadidaM kiMca pratitiSThati ya evaM veda vauSaL iti vaSaTkarotyasau vAva vAvqtavaH SaL etameva tadqtuSvAdadhAtyqtuSu pratiSThApayati yAdqgiva vai

vajro vA eSa yadvaSaTkAro yaM dviSyAttaM dhyAyedvaSaTkariSyaMstasminneva taM vajramAsthApayati Sa[L] iti vaSaTkaroti SaDvA qtava qtUneva tatka-lpayatyqtUnpratiSThApayatyqtUnvai pratitiSThata idaM sarvamanupratitiSThati yadidaM kiMca pratitiSThati ya evaM veda tadu ha smAha hiraNyadanbaida etAni vA etena SaTpratiSThApayati dyaurantarikSe pratiSThitAntarikSampqthivyAmpqthivyapsvApaH satye satyambrahmaNi brahma tapasItyetA eva tatpratiSThAH pratitiSThantIridaM sarvama-nupratitiSThati yadidaM kiMca pratitiSThati ya evaM veda vauSa[L] iti vaSaTkarotyasau vAva vAvqtavaH Sa[L] etameva tadqtuSvAdadhAtyqtuSu pratiSThApayati yAdqgiva vai

वज्रो वा एष यद्वषट्कारो यं द्विष्यात्तं ध्यायेद्वषट्करिष्यंस्तस्मिन्नेव तं वज्रमास्थापयति षळ् इति वषट्करोति षड्वा ऋतव ऋतूनेव तत्क-ल्पयत्यृतून्प्रतिष्ठापयत्यृतून्वै प्रतितिष्ठत इदं सर्वमनुप्रतितिष्ठति यदिदं किंच प्रतितिष्ठति य एवं वेद तदु ह स्माह हिरण्यदन्बैद एतानि वा एतेन षट्प्रतिष्ठापयति द्यौरन्तरिक्षे प्रतिष्ठितान्तरिक्षम्पृथिव्याम्पृथिव्यप्स्वापः सत्ये सत्यम्ब्रह्मणि ब्रह्म तपसीत्येता एव तत्प्रतिष्ठाः प्रतितिष्ठन्तीरिदं सर्वम-नुप्रतितिष्ठति यदिदं किंच प्रतितिष्ठति य एवं वेद वौषळ् इति वषट्करोत्यसौ वाव वावृतवः षळ् एतमेव तदृतुष्वादधात्यृतुषु प्रतिष्ठापयति यादृगिव वै

419

]yo vw vW$(k;r; vj[o /;mzi{ ÿ_h( s ymevo°wbR²l vW$(kroit s vj[St'-tMp[hrit iÃWte .[;tOVy;y v/' yoSy StOTyStSmw SttRvw tSm;Ts .[;tOVyvt; vW$(ÕTyoq y" sm" s'ttoinh;R,cR" s /;mzÿ'tMp[j; pxv;nUpitÏ;Nte tSm;Ts p[j;k;men pxuk;men vW$(ÕTyoq yenwv WÂ± avr;Ýoit s árÿ_o ár,KTy;Tm;n' ár,áÿ_ yjm;nMp;pIy;NvW$(kt;R .vit p;pIy;NySmw vW$(kroit tSm;ÿSy;x;' ney;²Tkù s yjm;nSy p;p.{ m;i{ yeteit h Sm;h yoSy hot; Sy;idTy]wvwn' yq; k;myet tq; kÚy;R´' k;myet yqwv;nIj;no.Uÿqwvej;n" Sy;idit yqwv;Sy Ac-Mb[Uy;ÿqwv;Sy vW$(kÚy;RTsdOxmevwn' tTkroit y' k;myet p;pI-y;NSy;idTyu°wStr;mSy AcmuKTv; xnwStr;' vW$(kÚy;RTp;pIy;'smevwn' tTkroit y' k;myet Åey;NSy;idit xnwStr;mSy AcmuKTvo°wStr;' vW$(kÚy;Rc( Éz^y Evwn' t¾Cz^y;m;d/;it s'ttmOc; vW$(ÕTy' s'tTyw

trayo vai vaSaTkArA vajro dhAmachadri ktah sa yamevoccairbali vaSaTkaroti sa vajrastaM-tampraharati dviSate bhrAtqvyAya vadhaM yo'sya stqtyastasmai startavai tasmAtsa bhrAtqvyavatA vaSaTkqtyo'tha yaH samaH saMtato'nirhANarcaH sa dhAmachattaMtamprajAfca pafavafcAnUpatiSThAnte tasmAtsa prajAkAmena pafukAmena vaSaTkqtyo'tha yenaiva SaL avarAdhnoti sa rikto riNaktyAtmAnaM riNakti yajamAnampApIyAnvaSaTkartA bhavati pApIyAnyasmai vaSaTkaroti tasmAttasyAfAM neyAtkiM sa yajamAnasya pApabhadra mAdri yeteti ha smAha yo'sya hotA syAdityatraivainaM yathA kAmayeta tathA kuryAdyaM kAmayeta yathaivAnIjAno'bhUttathaivejAnaH syAditi yathaivAsya qca-mbrUyAttathaivAsya vaSaTkuryAtsadqfamevainaM tatkaroti yaM kAmayeta pApI-yAnsyAdityuccaistarAmasya qcamuktvA fanaistarAM vaSaTkuryAtpApIyAMsamevainaM tatkaroti yaM kAmayeta freyAnsyAditi fanaistarAmasya qcamuktvoccaistarAM vaSaTkuryAc chriya evainaM tacchriyAmAdadhAti saMtatamqcA vaSaTkqtyaM saMtatyai

trayo vai vaSaTkArA vajro dhAmachadri ktah sa yamevoccairbali vaSaTkaroti sa vajrastaM-tampraharati dviSate bhrAtqvyAya vadhaM yo'sya stqtyastasmai startavai tasmAtsa bhrAtqvyavatA vaSaTkqtyo'tha yaH samaH saMtato'nirhANarcaH sa dhAmachattaMtamprajAfca pafavafcAnUpatiSThAnte tasmAtsa prajAkAmena pafukAmena vaSaTkqtyo'tha yenaiva Sa[L] avarAdhnoti sa rikto riNaktyAtmAnaM riNakti yajamAnampApIyAnvaSaTkartA bhavati pApIyAnyasmai vaSaTkaroti tasmAttasyAfAM neyAtkiM sa yajamAnasya pApabhadra mAdri yeteti ha smAha yo'sya hotA syAdityatraivainaM yathA kAmayeta tathA kuryAdyaM kAmayeta yathaivAnIjAno'bhUttathaivejAnaH syAditi yathaivAsya qca-mbrUyAttathaivAsya vaSaTkuryAtsadqfamevainaM tatkaroti yaM kAmayeta pApI-yAnsyAdityuccaistarAmasya qcamuktvA fanaistarAM vaSaTkuryAtpApIyAMsamevainaM tatkaroti yaM kAmayeta freyAnsyAditi fanaistarAmasya qcamuktvoccaistarAM vaSaTkuryAc chriya evainaM tacchriyAmAdadhAti saMtatamqcA vaSaTkqtyaM saMtatyai

त्रयो वै वषट्कारा वज्रो धामछद्रि क्तह् स यमेवोच्चैर्बलि वषट्करोति स वज्रस्तं-तम्प्रहरति द्विषते भ्रातृव्याय वधं योऽस्य स्तृत्यस्तस्मै स्तर्तवै तस्मात्स भ्रातृव्यवता वषट्कृत्योऽथ यः समः संततोऽनिर्हाणर्चः स धामछत्तंतम्प्रजाश्च पशवश्चानूपतिष्ठान्ते तस्मात्स प्रजाकामेन पशुकामेन वषट्कृत्योऽथ येनैव षळ् अवराध्नोति स रिक्तो रिणक्त्यात्मानं रिणक्ति यजमानम्पापीयान्वषट्कर्ता भवति पापीयान्यस्मै वषट्करोति तस्मात्तस्याशां नेयात्किं स यजमानस्य पापभद्र माद्रि येतेति ह स्माह योऽस्य होता स्यादित्यत्रैवैनं यथा कामयेत तथा कुर्याद्यं कामयेत यथैवानीजानोऽभूत्तथैवेजानः स्यादिति यथैवास्य ऋच-म्ब्रूयात्तथैवास्य वषट्कुर्यात्सदृशमेवैनं तत्करोति यं कामयेत पापी-यान्स्यादित्युच्चैस्तरामस्य ऋचमुक्त्वा शनैस्तरां वषट्कुर्यात्पापीयांसमेवैनं तत्करोति यं कामयेत श्रेयान्स्यादिति शनैस्तरामस्य ऋचमुक्त्वोच्चैस्तरां वषट्कुर्याच् छ्रिय एवैनं तच्छ्रियामादधाति संततमृचा वषट्कृत्यं संतत्यै

445

devivx" kLpÉytVy; Ty;üXzNdXzNdÉs p[itÏ;PyÉmit xo's;-voÉmTy;×yte p[;t"svne } y=re, x's;modwvoÉmTy?vyuR" p[itgO,;it p;=re, td·;=r' sMp´te·;=r; vw g;y]I g;y]Imev tTpur-St;Tp[;t"svnecIKlOpt;muKq' v;cITy;h xSTv; ctur=rmomuKqx; -Ty?vyuRtur=r' tdÏ;=r'sMp´te·;=r; vw g;y]I g;y]Imev tdu.yt" p[;t"svnecIKlOpt;m?vyoR xo's;voÉmTy;×yte m?y'idne WÂ=re, x's;modwvoÉmTy?vyuR" p[itgO,;it p;=re, tdek;dx;=r' sMp´t Ek;-dx;=r; vw i]·p( i]·.mev tTpurSt;Nm?y'idnecIKlOpt;muKq' v;cI-N{ ;yeTy;h xSTv; s¢;=rmomuKqx; Ty?vyuRtur=r' tdek;dx;=r' sMp´t Ek;dx;=r; vw i]·p( i]·.mev tdu.yto m?y'-idnecIKlOpt;m?vyoR xoxo's;voÉmTy;×yte tOtIysvne s¢;=re, x's;modwvoÉmTy?vyuR" p[itgO,;it p;=re, td(Ã;dx;=r' sMp´te Ã;dx;=;r vw jgtI jgitmev tTpurSt;ÿOtIysvnecIKlOpt;muKq' v;cIN{ ;y deve>y Ty;h xSTvwk;dx;=rmoÉmTy?vyuRrek;=r' td(Ã;-dx;=r' sMp´te Ã;dx;=r vw jgtI jgtImev tdu.ytStOtIysv-necIKlOpt;' tdetdOiW" pXy¥>ynUv;c yí;y]e aÉ/ g;y]m;iht' ]w·.;Ã; ]w·.' inrt=t yÃ; jgÆgTy;ihtMpd' y ÿiÃduSte amOtTvm;nxuárTyetÃw

devavifaH kalpayitavyA ityAhufchandafchandasi pratiSThApyamiti foMsA-vomityAhvayate prAtaHsavane tr?yakSareNa faMsAmodaivomityadhvaryuH pratigqNAti paxcAkSareNa tadaSTAkSaraM sampadyate'STAkSarA vai gAyatrI gAyatrImeva tatpura-stAtprAtaHsavane'cIkl\qpatAmukthaM vAcItyAha fastvA caturakSaramomukthafA i-tyadhvaryufcaturakSaraM tadaSThAkSaraMsampadyate'STAkSarA vai gAyatrI gAyatrImeva tadubhayataH prAtaHsavane'cIkl\qpatAmadhvaryo foMsAvomityAhvayate madhyaMdine SaLakSareNa faMsAmodaivomityadhvaryuH pratigqNAti paxcAkSareNa tadekAdafAkSaraM sampadyata ekA-dafAkSarA vai triSTup triSTubhameva tatpurastAnmadhyaMdine'cIkl\qpatAmukthaM vAcI-ndra ?AyetyAha fastvA saptAkSaramomukthafA ityadhvaryufcaturakSaraM tadekAdafAkSaraM sampadyata ekAdafAkSarA vai triSTup triSTubhameva tadubhayato madhyaM-dine'cIkl\qpatAmadhvaryo fofoMsAvomityAhvayate tqtIyasavane saptAkSareNa faMsAmodaivomityadhvaryuH pratigqNAti paxcAkSareNa taddvAdafAkSaraM sampadyate dvAdafAkSAra vai jagatI jagatimeva tatpurastAttqtIyasavane'cIkl\qpatAmukthaM vAcIndra ?Aya devebhya ityAha fastvaikAdafAkSaramomityadhvaryurekAkSaraM taddvA-dafAkSaraM sampadyate dvAdafAkSara vai jagatI jagatImeva tadubhayatastqtIyasava-ne'cIkl\qpatAM tadetadqSiH pafyannabhyanUvAca yadgAyatre adhi gAyatramAhitaM traiSTubhAdvA traiSTubhaM niratakSata yadvA jagajjagatyAhitampadaM ya ittadviduste amqtatvamAnafurityetadvai

devavifaH kalpayitavyA ityAhufchandafchandasi pratiSThApyamiti fOsA-vomityAhvayate prAtaHsavane tr! yakSareNa faMsAmodaivomityadhvaryuH pratigqNAti paxcAkSareNa tadaSTAkSaraM sampadyate'STAkSarA vai gAyatrI gAyatrImeva tatpura-stAtprAtaHsavane'cIk\patAmukthaM vAcItyAha fastvA caturakSaramomukthafA i-tyadhvaryufcaturakSaraM tadaSThAkSaraMsampadyate'STAkSarA vai gAyatrI gAyatrImeva tadubhayataH prAtaHsavane'cIk\patAmadhvaryo fOsAvomityAhvayate madhyaMdine Sa[L]akSareNa faMsAmodaivomityadhvaryuH pratigqNAti paxcAkSareNa tadekAdafAkSaraM sampadyata ekA-dafAkSarA vai triSTup triSTubhameva tatpurastAnmadhyaMdine'cIk\patAmukthaM vAcI-ndrA yetyAha fastvA saptAkSaramomukthafA ityadhvaryufcaturakSaraM tadekAdafAkSaraM sampadyata ekAdafAkSarA vai triSTup triSTubhameva tadubhayato madhyaM-dine'cIk\patAmadhvaryo fofOsAvomityAhvayate tqtIyasavane saptAkSareNa faMsAmodaivomityadhvaryuH pratigqNAti paxcAkSareNa taddvAdafAkSaraM sampadyate dvAdafAkSAra vai jagatI jagatimeva tatpurastAttqtIyasavane'cIk\patAmukthaM vAcIndrA ya devebhya ityAha fastvaikAdafAkSaramomityadhvaryurekAkSaraM taddvA-dafAkSaraM sampadyate dvAdafAkSara vai jagatI jagatImeva tadubhayatastqtIyasava-ne'cIk\patAM tadetadqSiH pafyannabhyanUvAca yadgAyatre adhi gAyatramAhitaM traiSTubhAdvA traiSTubhaM niratakSata yadvA jagajjagatyAhitampadaM ya ittadviduste amqtatvamAnafurityetadvai

देवविशः कल्पयितव्या इत्याहुश्छन्दश्छन्दसि प्रतिष्ठाप्यमिति शोंसा-वोमित्याह्वयते प्रातःसवने त्र्?यक्षरेण शंसामोदैवोमित्यध्वर्युः प्रतिगृणाति पञ्चाक्षरेण तदष्टाक्षरं सम्पद्यतेऽष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्रीमेव तत्पुर-स्तात्प्रातःसवनेऽचीक्लृपतामुक्थं वाचीत्याह शस्त्वा चतुरक्षरमोमुक्थशा इ-त्यध्वर्युश्चतुरक्षरं तदष्ठाक्षरंसम्पद्यतेऽष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्रीमेव तदुभयतः प्रातःसवनेऽचीक्लृपतामध्वर्यो शोंसावोमित्याह्वयते मध्यंदिने षळक्षरेण शंसामोदैवोमित्यध्वर्युः प्रतिगृणाति पञ्चाक्षरेण तदेकादशाक्षरं सम्पद्यत एका-दशाक्षरा वै त्रिष्टुप् त्रिष्टुभमेव तत्पुरस्तान्मध्यंदिनेऽचीक्लृपतामुक्थं वाची-न्द्र ?ायेत्याह शस्त्वा सप्ताक्षरमोमुक्थशा इत्यध्वर्युश्चतुरक्षरं तदेकादशाक्षरं सम्पद्यत एकादशाक्षरा वै त्रिष्टुप् त्रिष्टुभमेव तदुभयतो मध्यं-दिनेऽचीक्लृपतामध्वर्यो शोशोंसावोमित्याह्वयते तृतीयसवने सप्ताक्षरेण शंसामोदैवोमित्यध्वर्युः प्रतिगृणाति पञ्चाक्षरेण तद्द्वादशाक्षरं सम्पद्यते द्वादशाक्षार वै जगती जगतिमेव तत्पुरस्तात्तृतीयसवनेऽचीक्लृपतामुक्थं वाचीन्द्र ?ाय देवेभ्य इत्याह शस्त्वैकादशाक्षरमोमित्यध्वर्युरेकाक्षरं तद्द्वा-दशाक्षरं सम्पद्यते द्वादशाक्षर वै जगती जगतीमेव तदुभयतस्तृतीयसव-नेऽचीक्लृपतां तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच यद्गायत्रे अधि गायत्रमाहितं त्रैष्टुभाद्वा त्रैष्टुभं निरतक्षत यद्वा जगज्जगत्याहितम्पदं य इत्तद्विदुस्ते अमृतत्वमानशुरित्येतद्वै

देवविशः कल्पयितव्या इत्याहुश्छन्दश्छन्दसि प्रतिष्ठाप्यमिति शॐसा-वोमित्याह्वयते प्रातःसवने त्र्! यक्षरेण शंसामोदैवोमित्यध्वर्युः प्रतिगृणाति पञ्चाक्षरेण तदष्टाक्षरं सम्पद्यतेऽष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्रीमेव तत्पुर-स्तात्प्रातःसवनेऽचीकॢपतामुक्थं वाचीत्याह शस्त्वा चतुरक्षरमोमुक्थशा इ-त्यध्वर्युश्चतुरक्षरं तदष्ठाक्षरंसम्पद्यतेऽष्टाक्षरा वै गायत्री गायत्रीमेव तदुभयतः प्रातःसवनेऽचीकॢपतामध्वर्यो शॐसावोमित्याह्वयते मध्यंदिने षळक्षरेण शंसामोदैवोमित्यध्वर्युः प्रतिगृणाति पञ्चाक्षरेण तदेकादशाक्षरं सम्पद्यत एका-दशाक्षरा वै त्रिष्टुप् त्रिष्टुभमेव तत्पुरस्तान्मध्यंदिनेऽचीकॢपतामुक्थं वाची-न्द्रा येत्याह शस्त्वा सप्ताक्षरमोमुक्थशा इत्यध्वर्युश्चतुरक्षरं तदेकादशाक्षरं सम्पद्यत एकादशाक्षरा वै त्रिष्टुप् त्रिष्टुभमेव तदुभयतो मध्यं-दिनेऽचीकॢपतामध्वर्यो शोशॐसावोमित्याह्वयते तृतीयसवने सप्ताक्षरेण शंसामोदैवोमित्यध्वर्युः प्रतिगृणाति पञ्चाक्षरेण तद्द्वादशाक्षरं सम्पद्यते द्वादशाक्षार वै जगती जगतिमेव तत्पुरस्तात्तृतीयसवनेऽचीकॢपतामुक्थं वाचीन्द्रा य देवेभ्य इत्याह शस्त्वैकादशाक्षरमोमित्यध्वर्युरेकाक्षरं तद्द्वा-दशाक्षरं सम्पद्यते द्वादशाक्षर वै जगती जगतीमेव तदुभयतस्तृतीयसव-नेऽचीकॢपतां तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच यद्गायत्रे अधि गायत्रमाहितं त्रैष्टुभाद्वा त्रैष्टुभं निरतक्षत यद्वा जगज्जगत्याहितम्पदं य इत्तद्विदुस्ते अमृतत्वमानशुरित्येतद्वै

450

p[j;pitvwR yD' zNd;'És deve>yo .;g/ey;in Vy.jTs g;y]Imev;¦ye vsu>y" p[;t"svne.j²T]·.ÉmN{ ;y ¨{ e>yo m?y'idne jgtI' ive>yo deve>y a;idTye>yStOtIysvneq;Sy yTSv' zNd a;sIdnu·p( t;mudNt-m>yud*hdz;v;k¡y;mÉ. swnmb[vIdnu·PTv' Nvev dev;n;Mp;ipÏoÉs ySy teh' Sv' zNdoâSm y;MmodNtm>yud*hIrz;v;k¡y;mÉ.it tdj;n;Ts Sv' somm;hrTs Sve someg[Mmu%mÉ. py;Rhrdnu·.' tSm;Ãnu·bÉg[y; mu:y; yuJyte sveRW;' svn;n;mÉg[yo mu:yo .vit ÅeÏt;mXnute y Ev' ved Sve vw s tTsomekLpyÿSm;´] Kv c yjm;nvxo .vit kLpt Ev

prajApatirvai yajxaM chandAMsi devebhyo bhAgadheyAni vyabhajatsa gAyatrImevAgnaye vasubhyaH prAtaHsavane'bhajattriSTubhamindra ?Aya rudre bhyo madhyaMdine jagatIM vifvebhyo devebhya AdityebhyastqtIyasavane'thAsya yatsvaM chanda AsIdanuSTup tAmudanta-mabhyudauhadachAvAkIyAmabhi sainamabravIdanuSTuptvaM nveva devAnAmpApiSTho'si yasya te'haM svaM chando'smi yAmmodantamabhyudauhIrachAvAkIyAmabhiti tadajAnAtsa svaM somamAharatsa sve some'grammukhamabhi paryAharadanuSTubhaM tasmAdvanuSTubagriyA mukhyA yujyate sarveSAM savanAnAmagriyo mukhyo bhavati freSThatAmafnute ya evaM veda sve vai sa tatsome'kalpayattasmAdyatra kva ca yajamAnavafo bhavati kalpata eva

prajApatirvai yajxaM chandAMsi devebhyo bhAgadheyAni vyabhajatsa gAyatrImevAgnaye vasubhyaH prAtaHsavane'bhajattriSTubhamindrA ya rudre bhyo madhyaMdine jagatIM vifvebhyo devebhya AdityebhyastqtIyasavane'thAsya yatsvaM chanda AsIdanuSTup tAmudanta-mabhyudauhadachAvAkIyAmabhi sainamabravIdanuSTuptvaM nveva devAnAmpApiSTho'si yasya te'haM svaM chando'smi yAmmodantamabhyudauhIrachAvAkIyAmabhiti tadajAnAtsa svaM somamAharatsa sve some'grammukhamabhi paryAharadanuSTubhaM tasmAdvanuSTubagriyA mukhyA yujyate sarveSAM savanAnAmagriyo mukhyo bhavati freSThatAmafnute ya evaM veda sve vai sa tatsome'kalpayattasmAdyatra kva ca yajamAnavafo bhavati kalpata eva

प्रजापतिर्वै यज्ञं छन्दांसि देवेभ्यो भागधेयानि व्यभजत्स गायत्रीमेवाग्नये वसुभ्यः प्रातःसवनेऽभजत्त्रिष्टुभमिन्द्र ?ाय रुद्रे भ्यो मध्यंदिने जगतीं विश्वेभ्यो देवेभ्य आदित्येभ्यस्तृतीयसवनेऽथास्य यत्स्वं छन्द आसीदनुष्टुप् तामुदन्त-मभ्युदौहदछावाकीयामभि सैनमब्रवीदनुष्टुप्त्वं न्वेव देवानाम्पापिष्ठोऽसि यस्य तेऽहं स्वं छन्दोऽस्मि याम्मोदन्तमभ्युदौहीरछावाकीयामभिति तदजानात्स स्वं सोममाहरत्स स्वे सोमेऽग्रम्मुखमभि पर्याहरदनुष्टुभं तस्माद्वनुष्टुबग्रिया मुख्या युज्यते सर्वेषां सवनानामग्रियो मुख्यो भवति श्रेष्ठतामश्नुते य एवं वेद स्वे वै स तत्सोमेऽकल्पयत्तस्माद्यत्र क्व च यजमानवशो भवति कल्पत एव

प्रजापतिर्वै यज्ञं छन्दांसि देवेभ्यो भागधेयानि व्यभजत्स गायत्रीमेवाग्नये वसुभ्यः प्रातःसवनेऽभजत्त्रिष्टुभमिन्द्रा य रुद्रे भ्यो मध्यंदिने जगतीं विश्वेभ्यो देवेभ्य आदित्येभ्यस्तृतीयसवनेऽथास्य यत्स्वं छन्द आसीदनुष्टुप् तामुदन्त-मभ्युदौहदछावाकीयामभि सैनमब्रवीदनुष्टुप्त्वं न्वेव देवानाम्पापिष्ठोऽसि यस्य तेऽहं स्वं छन्दोऽस्मि याम्मोदन्तमभ्युदौहीरछावाकीयामभिति तदजानात्स स्वं सोममाहरत्स स्वे सोमेऽग्रम्मुखमभि पर्याहरदनुष्टुभं तस्माद्वनुष्टुबग्रिया मुख्या युज्यते सर्वेषां सवनानामग्रियो मुख्यो भवति श्रेष्ठतामश्नुते य एवं वेद स्वे वै स तत्सोमेऽकल्पयत्तस्माद्यत्र क्व च यजमानवशो भवति कल्पत एव

455

aÉ¦vwR dev;n;' hot;sIÿMmOTyubRihãpvm;nesIdTsonu·.;JyMp[Typ´t mOTyumev tTpyR£;mÿm;JyesIdTs p[¬ge, p[Typ´t mOTyumev tTp-yR£;mÿMm;?y'idne pvm;nesIdTsonu·.; m¨TvtIyMp[Typ´t mOTyumev tTpyR£;mÿMm;?y'idne bOhtIWu n;xKnoTsÿuMp[;,; vw bOhTy" p[;,;nev t¥;xKnoÃävwtu' tSm;Nm;?y'idne hot; bOhtIWu Stoi]ye,wv p[itp´te p[;,; vw bOhTy" p[;,;nev tdÉ. p[itp´te t' tOtIypvm;nesIdTsonu·.; vwdevMp[Typ´t mOTyumev tTpyR£;mÿ' yD;yDIyesIdTs vw;nrIye-,;É¦m;¨tMp[Typ´t mOTyumev tTpyR£;mÃj[o vw vw;nrIyMp[itÏ; yD;yDIy' vj[e,wv tTp[itÏ;y; mOTyu' nudte s sv;RNp;x;Nsv;RNSq;-,UNmOTyoritmuCy SvSTyevodmuCyt SvSTyev hotoNmuCyte sv;Ryu" sv;R-

agnirvai devAnAM hotAsIttammqtyurbahiSpavamAne'sIdatso'nuSTubhAjyampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmattamAjye'sIdatsa pra\ugeNa pratyapadyata mqtyumeva tatpa-ryakrAmattammAdhyaMdine pavamAne'sIdatso'nuSTubhA marutvatIyampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmattammAdhyaMdine bqhatISu nAfaknotsattumprANA vai bqhatyaH prANAneva tannAfaknodvyavaituM tasmAnmAdhyaMdine hotA bqhatISu stotriyeNaiva pratipadyate prANA vai bqhatyaH prANAneva tadabhi pratipadyate taM tqtIyapavamAne'sIdatso'nuSTubhA vaifvadevampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmattaM yajxAyajxIye'sIdatsa vaifvAnarIye-NAgnimArutampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmadvajro vai vaifvAnarIyampratiSThA yajxAyajxIyaM vajreNaiva tatpratiSThAyA mqtyuM nudate sa sarvAnpAfAnsarvAnsthA-NUnmqtyoratimucya svastyevodamucyata svastyeva hotonmucyate sarvAyuH sarvA-

agnirvai devAnAM hotAsIttammqtyurbahiSpavamAne'sIdatso'nuSTubhAjyampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmattamAjye'sIdatsa praugeNa pratyapadyata mqtyumeva tatpa-ryakrAmattammAdhyaMdine pavamAne'sIdatso'nuSTubhA marutvatIyampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmattammAdhyaMdine bqhatISu nAfaknotsattumprANA vai bqhatyaH prANAneva tannAfaknodvyavaituM tasmAnmAdhyaMdine hotA bqhatISu stotriyeNaiva pratipadyate prANA vai bqhatyaH prANAneva tadabhi pratipadyate taM tqtIyapavamAne'sIdatso'nuSTubhA vaifvadevampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmattaM yajxAyajxIye'sIdatsa vaifvAnarIye-NAgnimArutampratyapadyata mqtyumeva tatparyakrAmadvajro vai vaifvAnarIyampratiSThA yajxAyajxIyaM vajreNaiva tatpratiSThAyA mqtyuM nudate sa sarvAnpAfAnsarvAnsthA-NUnmqtyoratimucya svastyevodamucyata svastyeva hotonmucyate sarvAyuH sarvA-

अग्निर्वै देवानां होतासीत्तम्मृत्युर्बहिष्पवमानेऽसीदत्सोऽनुष्टुभाज्यम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामत्तमाज्येऽसीदत्स प्रउगेण प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्प-र्यक्रामत्तम्माध्यंदिने पवमानेऽसीदत्सोऽनुष्टुभा मरुत्वतीयम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामत्तम्माध्यंदिने बृहतीषु नाशक्नोत्सत्तुम्प्राणा वै बृहत्यः प्राणानेव तन्नाशक्नोद्व्यवैतुं तस्मान्माध्यंदिने होता बृहतीषु स्तोत्रियेणैव प्रतिपद्यते प्राणा वै बृहत्यः प्राणानेव तदभि प्रतिपद्यते तं तृतीयपवमानेऽसीदत्सोऽनुष्टुभा वैश्वदेवम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामत्तं यज्ञायज्ञीयेऽसीदत्स वैश्वानरीये-णाग्निमारुतम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामद्वज्रो वै वैश्वानरीयम्प्रतिष्ठा यज्ञायज्ञीयं वज्रेणैव तत्प्रतिष्ठाया मृत्युं नुदते स सर्वान्पाशान्सर्वान्स्था-णून्मृत्योरतिमुच्य स्वस्त्येवोदमुच्यत स्वस्त्येव होतोन्मुच्यते सर्वायुः सर्वा-

अग्निर्वै देवानां होतासीत्तम्मृत्युर्बहिष्पवमानेऽसीदत्सोऽनुष्टुभाज्यम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामत्तमाज्येऽसीदत्स प्रौगेण प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्प-र्यक्रामत्तम्माध्यंदिने पवमानेऽसीदत्सोऽनुष्टुभा मरुत्वतीयम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामत्तम्माध्यंदिने बृहतीषु नाशक्नोत्सत्तुम्प्राणा वै बृहत्यः प्राणानेव तन्नाशक्नोद्व्यवैतुं तस्मान्माध्यंदिने होता बृहतीषु स्तोत्रियेणैव प्रतिपद्यते प्राणा वै बृहत्यः प्राणानेव तदभि प्रतिपद्यते तं तृतीयपवमानेऽसीदत्सोऽनुष्टुभा वैश्वदेवम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामत्तं यज्ञायज्ञीयेऽसीदत्स वैश्वानरीये-णाग्निमारुतम्प्रत्यपद्यत मृत्युमेव तत्पर्यक्रामद्वज्रो वै वैश्वानरीयम्प्रतिष्ठा यज्ञायज्ञीयं वज्रेणैव तत्प्रतिष्ठाया मृत्युं नुदते स सर्वान्पाशान्सर्वान्स्था-णून्मृत्योरतिमुच्य स्वस्त्येवोदमुच्यत स्वस्त्येव होतोन्मुच्यते सर्वायुः सर्वा-

460

N{ o vw vO]' hTv; n;StOWIit mNym;n" pr;" pr;vtogzTs prm;mev pr;vtmgzdnu·Bvw prm; pr;vÃ;Gv; anu·p( s v;cMp[ivXy;xyÿ' sv;RÉ, .Ut;in iv.Jy;NvwzÖStMpUveR´u" iptroivNd¥uÿrmhdeRv;StSm;-TpUveR´u" iptO>y" i£yt ¬ÿrmhdeRv;NyjNte teb[uv¥É.Wu,v;mwv tq; v;v n a;²xÏm;gÉmãytIit tqeit te>yWuy" sutk¡Ty;Rm;ivr.vidN{ nedIy EidhITyevwnMm?yMp[;p;dyNt;gteN{ e, yDen yjte seN{ e, yDen r;Ýoit y

indra ?o vai vqtraM hatvA nAstqSIti manyamAnaH parAH parAvato'gachatsa paramAmeva parAvatamagachadanuSTubvai paramA parAvadvAgvA anuSTup sa vAcampravifyAfayattaM sarvANi bhUtAni vibhajyAnvaichaMstampUrvedyuH pitaro'vindannuttaramahardevAstasmA-tpUrvedyuH pitqbhyaH kriyata uttaramahardevAnyajante te'bruvannabhiSuNavAmaiva tathA vAva na AfiSThamAgamiSyatIti tatheti te'bhyaSuNvaMsta A tvA rathAM yathotaya itye-vainamAvartayannidaM vaso sutamandha ityevaibhyaH sutakIrtyAmAvirabhavadindra nedIya edihItyevainammadhyamprApAdayantAgatendre Na yajxena yajate sendre Na yajxena rAdhnoti ya

indro vai vqtraM hatvA nAstqSIti manyamAnaH parAH parAvato'gachatsa paramAmeva parAvatamagachadanuSTubvai paramA parAvadvAgvA anuSTup sa vAcampravifyAfayattaM sarvANi bhUtAni vibhajyAnvaichaMstampUrvedyuH pitaro'vindannuttaramahardevAstasmA-tpUrvedyuH pitqbhyaH kriyata uttaramahardevAnyajante te'bruvannabhiSuNavAmaiva tathA vAva na AfiSThamAgamiSyatIti tatheti te'bhyaSuNvaMsta A tvA rathAM yathotaya itye-vainamAvartayannidaM vaso sutamandha ityevaibhyaH sutakIrtyAmAvirabhavadindra nedIya edihItyevainammadhyamprApAdayantAgatendre Na yajxena yajate sendre Na yajxena rAdhnoti ya

इन्द्र ?ो वै वृत्रं हत्वा नास्तृषीति मन्यमानः पराः परावतोऽगछत्स परमामेव परावतमगछदनुष्टुब्वै परमा परावद्वाग्वा अनुष्टुप् स वाचम्प्रविश्याशयत्तं सर्वाणि भूतानि विभज्यान्वैछंस्तम्पूर्वेद्युः पितरोऽविन्दन्नुत्तरमहर्देवास्तस्मा-त्पूर्वेद्युः पितृभ्यः क्रियत उत्तरमहर्देवान्यजन्ते तेऽब्रुवन्नभिषुणवामैव तथा वाव न आशिष्ठमागमिष्यतीति तथेति तेऽभ्यषुण्वंस्त आ त्वा रथां यथोतय इत्ये-वैनमावर्तयन्निदं वसो सुतमन्ध इत्येवैभ्यः सुतकीर्त्यामाविरभवदिन्द्र नेदीय एदिहीत्येवैनम्मध्यम्प्रापादयन्तागतेन्द्रे ण यज्ञेन यजते सेन्द्रे ण यज्ञेन राध्नोति य

इन्द्रो वै वृत्रं हत्वा नास्तृषीति मन्यमानः पराः परावतोऽगछत्स परमामेव परावतमगछदनुष्टुब्वै परमा परावद्वाग्वा अनुष्टुप् स वाचम्प्रविश्याशयत्तं सर्वाणि भूतानि विभज्यान्वैछंस्तम्पूर्वेद्युः पितरोऽविन्दन्नुत्तरमहर्देवास्तस्मा-त्पूर्वेद्युः पितृभ्यः क्रियत उत्तरमहर्देवान्यजन्ते तेऽब्रुवन्नभिषुणवामैव तथा वाव न आशिष्ठमागमिष्यतीति तथेति तेऽभ्यषुण्वंस्त आ त्वा रथां यथोतय इत्ये-वैनमावर्तयन्निदं वसो सुतमन्ध इत्येवैभ्यः सुतकीर्त्यामाविरभवदिन्द्र नेदीय एदिहीत्येवैनम्मध्यम्प्रापादयन्तागतेन्द्रे ण यज्ञेन यजते सेन्द्रे ण यज्ञेन राध्नोति य

470

b[;÷,SpTyMp[g;q' x'sit bOhSpitpuroiht; vw dev; ajyNSvg| lokù VyâSm\ LlokjyNt tqwvwt´jm;no bOhSpitpuroiht Ev jyit Svg| lokù VyâSm\ Llok jyte t* v; Et* p[g;q;vStut* sNt* punr;d;y' xSyete td;üyR¥ ikù cn;Stut' sTpunr;d;y' xSyteq kSm;det* p[g;q;vStut* sNt* punr;d;y' xSyete it pvm;noKq' v; Et´Nm¨TvtIy' W$(su v; a] g;y]IWu Stuvte W$(su bObtIWu itsOWu i]·Psu s v; EW i]zNd;" pdxo m;?y'idn" pvm;nStd;ó" kq' t EW i]zNd;" pdxo m;?y'idn" pvm;nonux;Sto .vtIit ye Ev g;y} y; ¬ÿre p[itpdo yo g;y-]onucrSt;É.rev;Sy g;y}yonuxSt; .vNTyet;>y;mev;Sy p[g;q;>y;-MbOhTyonuxSt; .v²Nt t;su v; Et;su bOhtIWu s;mg; r*rvy*-/;jy;>y;Mpunr;d;y' Stuvte tSm;det* p[g;q;vStut* sNt* punr;d;y' xSyete tCzS]e, Sto]mNvwit ye Ev i]·.* /;Yye yT]w·.' iniv-õ;nm(t;É.rev;Sy i]·.onuxSt; .vNTyevmu h;SywW i]zNd;" pdxo

brAhmaNaspatyampragAthaM faMsati bqhaspatipurohitA vai devA ajayansvargaM lokaM vyasmiMM lloke'jayanta tathaivaitadyajamAno bqhaspatipurohita eva jayati svargaM lokaM vyasmiMM lloke jayate tau vA etau pragAthAvastutau santau punarAdAyaM fasyete tadAhuryanna kiM canAstutaM satpunarAdAyaM fasyate'tha kasmAdetau pragAthAvastutau santau punarAdAyaM fasyete iti pavamAnokthaM vA etadyanmarutvatIyaM SaTsu vA atra gAyatrISu stuvate SaTsu bqbatISu tisqSu triSTupsu sa vA eSa trichandAH paxcadafo mAdhyaMdinaH pavamAnastadAhuH kathaM ta eSa trichandAH paxcadafo mAdhyaMdinaH pavamAno'nufAsto bhavatIti ye eva gAya tr?yA uttare pratipado yo gAya-tro'nucarastAbhirevAsya gAyatryo'nufastA bhavantyetAbhyAmevAsya pragAthAbhyA-mbqhatyo'nufastA bhavanti tAsu vA etAsu bqhatISu sAmagA rauravayau-dhAjayAbhyAmpunarAdAyaM stuvate tasmAdetau pragAthAvastutau santau punarAdAyaM fasyete tacchastreNa stotramanvaiti ye eva triSTubhau dhAyye yattraiSTubhaM nivi-ddhAnamtAbhirevAsya triSTubho'nufastA bhavantyevamu hAsyaiSa trichandAH paxcadafo

brAhmaNaspatyampragAthaM faMsati bqhaspatipurohitA vai devA ajayansvargaM lokaM vyasmiMM lloke'jayanta tathaivaitadyajamAno bqhaspatipurohita eva jayati svargaM lokaM vyasmiMM lloke jayate tau vA etau pragAthAvastutau santau punarAdAyaM fasyete tadAhuryanna kiM canAstutaM satpunarAdAyaM fasyate'tha kasmAdetau pragAthAvastutau santau punarAdAyaM fasyete iti pavamAnokthaM vA etadyanmarutvatIyaM SaTsu vA atra gAyatrISu stuvate SaTsu bqbatISu tisqSu triSTupsu sa vA eSa trichandAH paxcadafo mAdhyaMdinaH pavamAnastadAhuH kathaM ta eSa trichandAH paxcadafo mAdhyaMdinaH pavamAno'nufAsto bhavatIti ye eva gAyatr! yA uttare pratipado yo gAya-tro'nucarastAbhirevAsya gAyatryo'nufastA bhavantyetAbhyAmevAsya pragAthAbhyA-mbqhatyo'nufastA bhavanti tAsu vA etAsu bqhatISu sAmagA rauravayau-dhAjayAbhyAmpunarAdAyaM stuvate tasmAdetau pragAthAvastutau santau punarAdAyaM fasyete tacchastreNa stotramanvaiti ye eva triSTubhau dhAyye yattraiSTubhaM nivi-ddhAnamtAbhirevAsya triSTubho'nufastA bhavantyevamu hAsyaiSa trichandAH paxcadafo

ब्राह्मणस्पत्यम्प्रगाथं शंसति बृहस्पतिपुरोहिता वै देवा अजयन्स्वर्गं लोकं व्यस्मिँ ल्लोकेऽजयन्त तथैवैतद्यजमानो बृहस्पतिपुरोहित एव जयति स्वर्गं लोकं व्यस्मिँ ल्लोके जयते तौ वा एतौ प्रगाथावस्तुतौ सन्तौ पुनरादायं शस्येते तदाहुर्यन्न किं चनास्तुतं सत्पुनरादायं शस्यतेऽथ कस्मादेतौ प्रगाथावस्तुतौ सन्तौ पुनरादायं शस्येते इति पवमानोक्थं वा एतद्यन्मरुत्वतीयं षट्सु वा अत्र गायत्रीषु स्तुवते षट्सु बृबतीषु तिसृषु त्रिष्टुप्सु स वा एष त्रिछन्दाः पञ्चदशो माध्यंदिनः पवमानस्तदाहुः कथं त एष त्रिछन्दाः पञ्चदशो माध्यंदिनः पवमानोऽनुशास्तो भवतीति ये एव गाय त्र्?या उत्तरे प्रतिपदो यो गाय-त्रोऽनुचरस्ताभिरेवास्य गायत्र्योऽनुशस्ता भवन्त्येताभ्यामेवास्य प्रगाथाभ्या-म्बृहत्योऽनुशस्ता भवन्ति तासु वा एतासु बृहतीषु सामगा रौरवयौ-धाजयाभ्याम्पुनरादायं स्तुवते तस्मादेतौ प्रगाथावस्तुतौ सन्तौ पुनरादायं शस्येते तच्छस्त्रेण स्तोत्रमन्वैति ये एव त्रिष्टुभौ धाय्ये यत्त्रैष्टुभं निवि-द्धानम्ताभिरेवास्य त्रिष्टुभोऽनुशस्ता भवन्त्येवमु हास्यैष त्रिछन्दाः पञ्चदशो

ब्राह्मणस्पत्यम्प्रगाथं शंसति बृहस्पतिपुरोहिता वै देवा अजयन्स्वर्गं लोकं व्यस्मिँ ल्लोकेऽजयन्त तथैवैतद्यजमानो बृहस्पतिपुरोहित एव जयति स्वर्गं लोकं व्यस्मिँ ल्लोके जयते तौ वा एतौ प्रगाथावस्तुतौ सन्तौ पुनरादायं शस्येते तदाहुर्यन्न किं चनास्तुतं सत्पुनरादायं शस्यतेऽथ कस्मादेतौ प्रगाथावस्तुतौ सन्तौ पुनरादायं शस्येते इति पवमानोक्थं वा एतद्यन्मरुत्वतीयं षट्सु वा अत्र गायत्रीषु स्तुवते षट्सु बृबतीषु तिसृषु त्रिष्टुप्सु स वा एष त्रिछन्दाः पञ्चदशो माध्यंदिनः पवमानस्तदाहुः कथं त एष त्रिछन्दाः पञ्चदशो माध्यंदिनः पवमानोऽनुशास्तो भवतीति ये एव गायत्र्! या उत्तरे प्रतिपदो यो गाय-त्रोऽनुचरस्ताभिरेवास्य गायत्र्योऽनुशस्ता भवन्त्येताभ्यामेवास्य प्रगाथाभ्या-म्बृहत्योऽनुशस्ता भवन्ति तासु वा एतासु बृहतीषु सामगा रौरवयौ-धाजयाभ्याम्पुनरादायं स्तुवते तस्मादेतौ प्रगाथावस्तुतौ सन्तौ पुनरादायं शस्येते तच्छस्त्रेण स्तोत्रमन्वैति ये एव त्रिष्टुभौ धाय्ये यत्त्रैष्टुभं निवि-द्धानम्ताभिरेवास्य त्रिष्टुभोऽनुशस्ता भवन्त्येवमु हास्यैष त्रिछन्दाः पञ्चदशो

475

/;Yy;" x'sit /;Yy;É.vwR p[j;pitárm;\ Llok;n/y´'-y' k;mmk;myt tqwvwt´jm;no /;Yy;É.revem;\ Llok;N/yit y'-y' k;m;' k;myte y Ev' ved ydev /;Yy;" y]y] vw dev; yDSy Éz{ ' inrj;n'Stõ;Yy;É.r-ipd/uStõ;Yy;n;' /;Yy;TvmÉz{ e, h;Sy yDene·M.vit y Ev' ved yÃ¹v /;Yy;" SyUm hwt´DSy yõ;Yy;St´q; sUCy; v;s" s'd/idy;de-vmevwt;É.yRDSy Éz{ ' s'd/deit y Ev' ved yÃ¹v /;Yy;" t;Nyu v; Et;Nyupsd;mevoKq;in yõ;Yy; aÉ¦neRteTy;¦eyI p[qmopsÿSy; EtduKq' Tv' som £tuÉ.árit s*My; iÃtIyopsÿSy; EtduKqâMpNvNTyp it vwã,vI tOtIyopsÿSy; EtduKq' y;vNt' h vw s*Myen;?vre,e; lokù jyit tmt Ekkyopsd; jyit y Ev' ved ywv' ivÃ;N/;Yy;" x'sit tõwk a;üSt;Nvo mh it x'sedet;' v;v vyM.rteWu xSym;n;mÉ.Vyj;nIm it vdNtStÿ¥;dOTy' ydet;' x'sedIr" pjRNyov·oR" ipNvNTyp Tyev x'seÃi·vin pdMm¨t it m;¨tmTy' n Émhe iv nyNtIit ivnI-tv´iÃnItvÿiÃ£;Ntv´iÃ£;NtvÿÃwã,v' v;ÉjnÉmtIN{ o vw v;jI tSy;' v; EtSy;' cTv;ár pd;in vOi·vin m;¨t' vwã,vmwN{ ' s; v; EW; tOtIysvn.;jn; stI m?y'idne xSyte tSm;õedM.rt;n;Mpxv" s;y'goÏ;" sNto m?y'idne s'givnIm;y²Nt so jgtI j;gt; ih pxv

dhAyyAH faMsati dhAyyAbhirvai prajApatirimAMM llokAnadhayadyaM-yaM kAmamakAmayata tathaivaitadyajamAno dhAyyAbhirevemAMM llokAndhayati yaM-yaM kAmAM kAmayate ya evaM veda yadeva dhAyyAH yatrayatra vai devA yajxasya chidraM nirajAnaMstaddhAyyAbhira-pidadhustaddhAyyAnAM dhAyyAtvamachidre Na hAsya yajxeneSTambhavati ya evaM veda yadveva dhAyyAH syUma haitadyajxasya yaddhAyyAstadyathA sUcyA vAsaH saMdadhadiyAde-vamevaitAbhiryajxasya chidraM saMdadhadeti ya evaM veda yadveva dhAyyAH tAnyu vA etAnyupasadAmevokthAni yaddhAyyA agnirnetetyAgneyI prathamopasattasyA etadukthaM tvaM soma kratubhiriti saumyA dvitIyopasattasyA etadukthampinvantyapa iti vaiSNavI tqtIyopasattasyA etadukthaM yAvantaM ha vai saumyenAdhvareNeSTvA lokaM jayati tamata ekaikayopasadA jayati ya evaM veda yafcaivaM vidvAndhAyyAH faMsati taddhaika AhustAnvo maha iti faMsedetAM vAva vayambharateSu fasyamAnAmabhivyajAnIma iti vadantastattannAdqtyaM yadetAM faMsedIfvaraH parjanyo'varSToH pinvantyapa ityeva faMsedvqSTivani padammaruta iti mArutamatyaM na mihe vi nayantIti vinI-tavadyadvinItavattadvikrAntavadyadvikrAntavattadvaiSNavaM vAjinamitIndra ?o vai vAjI tasyAM vA etasyAM catvAri padAni vqSTivani mArutaM vaiSNavamaindraM sA vA eSA tqtIyasavanabhAjanA satI madhyaMdine fasyate tasmAddhedambharatAnAmpafavaH sAyaMgoSThAH santo madhyaMdine saMgavinImAyanti so jagatI jAgatA hi pafava

dhAyyAH faMsati dhAyyAbhirvai prajApatirimAMM llokAnadhayadyaM-yaM kAmamakAmayata tathaivaitadyajamAno dhAyyAbhirevemAMM llokAndhayati yaM-yaM kAmAM kAmayate ya evaM veda yadeva dhAyyAH yatrayatra vai devA yajxasya chidraM nirajAnaMstaddhAyyAbhira-pidadhustaddhAyyAnAM dhAyyAtvamachidre Na hAsya yajxeneSTambhavati ya evaM veda yadveva dhAyyAH syUma haitadyajxasya yaddhAyyAstadyathA sUcyA vAsaH saMdadhadiyAde-vamevaitAbhiryajxasya chidraM saMdadhadeti ya evaM veda yadveva dhAyyAH tAnyu vA etAnyupasadAmevokthAni yaddhAyyA agnirnetetyAgneyI prathamopasattasyA etadukthaM tvaM soma kratubhiriti saumyA dvitIyopasattasyA etadukthampinvantyapa iti vaiSNavI tqtIyopasattasyA etadukthaM yAvantaM ha vai saumyenAdhvareNeSTvA lokaM jayati tamata ekaikayopasadA jayati ya evaM veda yafcaivaM vidvAndhAyyAH faMsati taddhaika AhustAnvo maha iti faMsedetAM vAva vayambharateSu fasyamAnAmabhivyajAnIma iti vadantastattannAdqtyaM yadetAM faMsedIfvaraH parjanyo'varSToH pinvantyapa ityeva faMsedvqSTivani padammaruta iti mArutamatyaM na mihe vi nayantIti vinI-tavadyadvinItavattadvikrAntavadyadvikrAntavattadvaiSNavaM vAjinamitIndro vai vAjI tasyAM vA etasyAM catvAri padAni vqSTivani mArutaM vaiSNavamaindraM sA vA eSA tqtIyasavanabhAjanA satI madhyaMdine fasyate tasmAddhedambharatAnAmpafavaH sAyaMgoSThAH santo madhyaMdine saMgavinImAyanti so jagatI jAgatA hi pafava

धाय्याः शंसति धाय्याभिर्वै प्रजापतिरिमाँ ल्लोकानधयद्यं-यं काममकामयत तथैवैतद्यजमानो धाय्याभिरेवेमाँ ल्लोकान्धयति यं-यं कामां कामयते य एवं वेद यदेव धाय्याः यत्रयत्र वै देवा यज्ञस्य छिद्रं निरजानंस्तद्धाय्याभिर-पिदधुस्तद्धाय्यानां धाय्यात्वमछिद्रे ण हास्य यज्ञेनेष्टम्भवति य एवं वेद यद्वेव धाय्याः स्यूम हैतद्यज्ञस्य यद्धाय्यास्तद्यथा सूच्या वासः संदधदियादे-वमेवैताभिर्यज्ञस्य छिद्रं संदधदेति य एवं वेद यद्वेव धाय्याः तान्यु वा एतान्युपसदामेवोक्थानि यद्धाय्या अग्निर्नेतेत्याग्नेयी प्रथमोपसत्तस्या एतदुक्थं त्वं सोम क्रतुभिरिति सौम्या द्वितीयोपसत्तस्या एतदुक्थम्पिन्वन्त्यप इति वैष्णवी तृतीयोपसत्तस्या एतदुक्थं यावन्तं ह वै सौम्येनाध्वरेणेष्ट्वा लोकं जयति तमत एकैकयोपसदा जयति य एवं वेद यश्चैवं विद्वान्धाय्याः शंसति तद्धैक आहुस्तान्वो मह इति शंसेदेतां वाव वयम्भरतेषु शस्यमानामभिव्यजानीम इति वदन्तस्तत्तन्नादृत्यं यदेतां शंसेदीश्वरः पर्जन्योऽवर्ष्टोः पिन्वन्त्यप इत्येव शंसेद्वृष्टिवनि पदम्मरुत इति मारुतमत्यं न मिहे वि नयन्तीति विनी-तवद्यद्विनीतवत्तद्विक्रान्तवद्यद्विक्रान्तवत्तद्वैष्णवं वाजिनमितीन्द्र ?ो वै वाजी तस्यां वा एतस्यां चत्वारि पदानि वृष्टिवनि मारुतं वैष्णवमैन्द्रं सा वा एषा तृतीयसवनभाजना सती मध्यंदिने शस्यते तस्माद्धेदम्भरतानाम्पशवः सायंगोष्ठाः सन्तो मध्यंदिने संगविनीमायन्ति सो जगती जागता हि पशव

धाय्याः शंसति धाय्याभिर्वै प्रजापतिरिमाँ ल्लोकानधयद्यं-यं काममकामयत तथैवैतद्यजमानो धाय्याभिरेवेमाँ ल्लोकान्धयति यं-यं कामां कामयते य एवं वेद यदेव धाय्याः यत्रयत्र वै देवा यज्ञस्य छिद्रं निरजानंस्तद्धाय्याभिर-पिदधुस्तद्धाय्यानां धाय्यात्वमछिद्रे ण हास्य यज्ञेनेष्टम्भवति य एवं वेद यद्वेव धाय्याः स्यूम हैतद्यज्ञस्य यद्धाय्यास्तद्यथा सूच्या वासः संदधदियादे-वमेवैताभिर्यज्ञस्य छिद्रं संदधदेति य एवं वेद यद्वेव धाय्याः तान्यु वा एतान्युपसदामेवोक्थानि यद्धाय्या अग्निर्नेतेत्याग्नेयी प्रथमोपसत्तस्या एतदुक्थं त्वं सोम क्रतुभिरिति सौम्या द्वितीयोपसत्तस्या एतदुक्थम्पिन्वन्त्यप इति वैष्णवी तृतीयोपसत्तस्या एतदुक्थं यावन्तं ह वै सौम्येनाध्वरेणेष्ट्वा लोकं जयति तमत एकैकयोपसदा जयति य एवं वेद यश्चैवं विद्वान्धाय्याः शंसति तद्धैक आहुस्तान्वो मह इति शंसेदेतां वाव वयम्भरतेषु शस्यमानामभिव्यजानीम इति वदन्तस्तत्तन्नादृत्यं यदेतां शंसेदीश्वरः पर्जन्योऽवर्ष्टोः पिन्वन्त्यप इत्येव शंसेद्वृष्टिवनि पदम्मरुत इति मारुतमत्यं न मिहे वि नयन्तीति विनी-तवद्यद्विनीतवत्तद्विक्रान्तवद्यद्विक्रान्तवत्तद्वैष्णवं वाजिनमितीन्द्रो वै वाजी तस्यां वा एतस्यां चत्वारि पदानि वृष्टिवनि मारुतं वैष्णवमैन्द्रं सा वा एषा तृतीयसवनभाजना सती मध्यंदिने शस्यते तस्माद्धेदम्भरतानाम्पशवः सायंगोष्ठाः सन्तो मध्यंदिने संगविनीमायन्ति सो जगती जागता हि पशव

485

N{ o vw vO]' hinãyNsv;R devt; ab[vIdnu mopitÏ?vmup m; ×y?vÉmit tqeit t' hinãyNt a;{ vNsoveNm;' vw hinãyNt a;{ v²Nt hNtem;N.IWy; it t;nÉ. p[;sIÿSy sq;dIWm;,; ive dev; a{ vNm¨to hwn' n;jó" p[hr .gvo jih vIrySveTyevwnmet;' v;c' vdNt ¬p;itÏNt tdetdOiW" pXy¥>ynUv;c vO]Sy Tv; sq;dIWm;,; ive dev; a;jüyeR s%;y" m¨²ºárN{ s:y' te aSTvqem; iv;" pOtn; jy;sIit soveidme vw ikl me sÉcv; me m;k;myNt hNtem;nâSm¥uKq a;.j; it t;netâSm¥uKq a;.jdq hwte tçuR.e Ev inãkvLye ¬Kqe a;stumR¨TvtIy' g[h' gOð;it m¨TvtIyMp[g;q' x'sit m¨TvtIy' sUÿ_' x'sit m¨TvtIy;É»ivd' d/;it m¨t;' s; .áÿ_mR¨TvtIymuKq' xSTv; m¨TvtIyy; yjit yq;.;g' t¶¼vt;" p[I,;it ye Tv;ihhTye m`v¥v/RNye x;Mbre hárvo ye giv·* ye Tv; nUnmnumd²Nt ivp[;" ipbeN{ som' sg,o m¨²ºárit y]y]wvwÉ.VyRjyt

indra ?o vai vqtraM haniSyansarvA devatA abravIdanu mopatiSThadhvamupa mA hvayadhvamiti tatheti taM haniSyanta Adra vanso'venmAM vai haniSyanta Adra vanti hantemAnbhISayA iti tAnabhi prAfvasIttasya fvasathAdISamANA vifve devA adra vanmaruto hainaM nAjahuH prahara bhagavo jahi vIrayasvetyevainametAM vAcaM vadanta upAtiSThanta tadetadqSiH pafyannabhyanUvAca vqtrasya tvA fvasathAdISamANA vifve devA Ajahurye sakhAyaH marudbhirindra sakhyaM te astvathemA vifvAH pqtanA jayAsIti so'vedime vai kila me sacivA ime mAkAmayanta hantemAnasminnuktha AbhajA iti tAnetasminnuktha Abhajadatha haite tarhyubhe eva niSkevalye ukthe AsaturmarutvatIyaM grahaM gqhNAti marutvatIyampragAthaM faMsati marutvatIyaM sUktaM faMsati marutvatIyAmnividaM dadhAti marutAM sA bhaktirmarutvatIyamukthaM fastvA marutvatIyayA yajati yathAbhAgaM taddevatAH prINAti ye tvAhihatye maghavannavardhanye fAmbare harivo ye gaviSTau ye tvA nUnamanumadanti viprAH pibendra somaM sagaNo marudbhiriti yatrayatraivaibhirvyajayata

indro vai vqtraM haniSyansarvA devatA abravIdanu mopatiSThadhvamupa mA hvayadhvamiti tatheti taM haniSyanta Adra vanso'venmAM vai haniSyanta Adra vanti hantemAnbhISayA iti tAnabhi prAfvasIttasya fvasathAdISamANA vifve devA adra vanmaruto hainaM nAjahuH prahara bhagavo jahi vIrayasvetyevainametAM vAcaM vadanta upAtiSThanta tadetadqSiH pafyannabhyanUvAca vqtrasya tvA fvasathAdISamANA vifve devA Ajahurye sakhAyaH marudbhirindra sakhyaM te astvathemA vifvAH pqtanA jayAsIti so'vedime vai kila me sacivA ime mAkAmayanta hantemAnasminnuktha AbhajA iti tAnetasminnuktha Abhajadatha haite tarhyubhe eva niSkevalye ukthe AsaturmarutvatIyaM grahaM gqhNAti marutvatIyampragAthaM faMsati marutvatIyaM sUktaM faMsati marutvatIyAmnividaM dadhAti marutAM sA bhaktirmarutvatIyamukthaM fastvA marutvatIyayA yajati yathAbhAgaM taddevatAH prINAti ye tvAhihatye maghavannavardhanye fAmbare harivo ye gaviSTau ye tvA nUnamanumadanti viprAH pibendra somaM sagaNo marudbhiriti yatrayatraivaibhirvyajayata

इन्द्र ?ो वै वृत्रं हनिष्यन्सर्वा देवता अब्रवीदनु मोपतिष्ठध्वमुप मा ह्वयध्वमिति तथेति तं हनिष्यन्त आद्र वन्सोऽवेन्मां वै हनिष्यन्त आद्र वन्ति हन्तेमान्भीषया इति तानभि प्राश्वसीत्तस्य श्वसथादीषमाणा विश्वे देवा अद्र वन्मरुतो हैनं नाजहुः प्रहर भगवो जहि वीरयस्वेत्येवैनमेतां वाचं वदन्त उपातिष्ठन्त तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच वृत्रस्य त्वा श्वसथादीषमाणा विश्वे देवा आजहुर्ये सखायः मरुद्भिरिन्द्र सख्यं ते अस्त्वथेमा विश्वाः पृतना जयासीति सोऽवेदिमे वै किल मे सचिवा इमे माकामयन्त हन्तेमानस्मिन्नुक्थ आभजा इति तानेतस्मिन्नुक्थ आभजदथ हैते तर्ह्युभे एव निष्केवल्ये उक्थे आसतुर्मरुत्वतीयं ग्रहं गृह्णाति मरुत्वतीयम्प्रगाथं शंसति मरुत्वतीयं सूक्तं शंसति मरुत्वतीयाम्निविदं दधाति मरुतां सा भक्तिर्मरुत्वतीयमुक्थं शस्त्वा मरुत्वतीयया यजति यथाभागं तद्देवताः प्रीणाति ये त्वाहिहत्ये मघवन्नवर्धन्ये शाम्बरे हरिवो ये गविष्टौ ये त्वा नूनमनुमदन्ति विप्राः पिबेन्द्र सोमं सगणो मरुद्भिरिति यत्रयत्रैवैभिर्व्यजयत

इन्द्रो वै वृत्रं हनिष्यन्सर्वा देवता अब्रवीदनु मोपतिष्ठध्वमुप मा ह्वयध्वमिति तथेति तं हनिष्यन्त आद्र वन्सोऽवेन्मां वै हनिष्यन्त आद्र वन्ति हन्तेमान्भीषया इति तानभि प्राश्वसीत्तस्य श्वसथादीषमाणा विश्वे देवा अद्र वन्मरुतो हैनं नाजहुः प्रहर भगवो जहि वीरयस्वेत्येवैनमेतां वाचं वदन्त उपातिष्ठन्त तदेतदृषिः पश्यन्नभ्यनूवाच वृत्रस्य त्वा श्वसथादीषमाणा विश्वे देवा आजहुर्ये सखायः मरुद्भिरिन्द्र सख्यं ते अस्त्वथेमा विश्वाः पृतना जयासीति सोऽवेदिमे वै किल मे सचिवा इमे माकामयन्त हन्तेमानस्मिन्नुक्थ आभजा इति तानेतस्मिन्नुक्थ आभजदथ हैते तर्ह्युभे एव निष्केवल्ये उक्थे आसतुर्मरुत्वतीयं ग्रहं गृह्णाति मरुत्वतीयम्प्रगाथं शंसति मरुत्वतीयं सूक्तं शंसति मरुत्वतीयाम्निविदं दधाति मरुतां सा भक्तिर्मरुत्वतीयमुक्थं शस्त्वा मरुत्वतीयया यजति यथाभागं तद्देवताः प्रीणाति ये त्वाहिहत्ये मघवन्नवर्धन्ये शाम्बरे हरिवो ये गविष्टौ ये त्वा नूनमनुमदन्ति विप्राः पिबेन्द्र सोमं सगणो मरुद्भिरिति यत्रयत्रैवैभिर्व्यजयत

490

N{ o vw vO]' hTv; sv;R ivÉjtIivRÉjTy;b[vITp[j;pitmhmetds;in yæv-mhMmh;ns;nIit s p[j;pitrb[vIdq kohÉmit ydevwtdvoc Ty-b[vIÿto vw ko n;m p[j;pitr.vTko vw n;m p[j;pityRNmh;-inN{ o.vÿNmheN{ Sy mheN{ Tv' s mh;N.UTv; devt; ab[vIduõ;rMm ¬õrteit yq;PyethIRzit yo vw .vit y" ÅeÏt;mXnute s mh;N.vit t' dev; ab[uvn( Svymev b[Uãv yÿe .ivãytIit s EtMm;heN{ ' g[hmb[Ut m;?y'idn' svn;n;' inãkvLymuKq;n;' i]·.' zNds;MpOÏ' s;»;' tmSm; ¬õ;rmudhrnu ¬dSm; ¬õ;r' hr²Nt y Ev' ved t;' dev; ab[uvNsv| v; avocq; aip no];®STvit s neTyb[vITkq' voipSy;idit tmb[uv¥(

indra ?o vai vqtraM hatvA sarvA vijitIrvijityAbravItprajApatimahametadasAni yattva-mahammahAnasAnIti sa prajApatirabravIdatha ko'hamiti yadevaitadavoca itya-bravIttato vai ko nAma prajApatirabhavatko vai nAma prajApatiryanmahA-nindra ?o'bhavattanmahendra sya mahendra tvaM sa mahAnbhUtvA devatA abravIduddhAramma uddharateti yathApyetarhIchati yo vai bhavati yaH freSThatAmafnute sa mahAnbhavati taM devA abruvan svayameva brUSva yatte bhaviSyatIti sa etammAhendraM grahamabrUta mAdhyaMdinaM savanAnAM niSkevalyamukthAnAM triSTubhaM chandasAmpqSThaM sAmnAM tamasmA uddhAramudaharanu udasmA uddhAraM haranti ya evaM veda tAM devA abruvansarvaM vA avocathA api no'trAstviti sa netyabravItkathaM vo'pisyAditi tamabruvann

indro vai vqtraM hatvA sarvA vijitIrvijityAbravItprajApatimahametadasAni yattva-mahammahAnasAnIti sa prajApatirabravIdatha ko'hamiti yadevaitadavoca itya-bravIttato vai ko nAma prajApatirabhavatko vai nAma prajApatiryanmahA-nindro 'bhavattanmahendra sya mahendra tvaM sa mahAnbhUtvA devatA abravIduddhAramma uddharateti yathApyetarhIchati yo vai bhavati yaH freSThatAmafnute sa mahAnbhavati taM devA abruvan svayameva brUSva yatte bhaviSyatIti sa etammAhendraM grahamabrUta mAdhyaMdinaM savanAnAM niSkevalyamukthAnAM triSTubhaM chandasAmpqSThaM sAmnAM tamasmA uddhAramudaharanu udasmA uddhAraM haranti ya evaM veda tAM devA abruvansarvaM vA avocathA api no'trAstviti sa netyabravItkathaM vo'pisyAditi tamabruvann

इन्द्र ?ो वै वृत्रं हत्वा सर्वा विजितीर्विजित्याब्रवीत्प्रजापतिमहमेतदसानि यत्त्व-महम्महानसानीति स प्रजापतिरब्रवीदथ कोऽहमिति यदेवैतदवोच इत्य-ब्रवीत्ततो वै को नाम प्रजापतिरभवत्को वै नाम प्रजापतिर्यन्महा-निन्द्र ?ोऽभवत्तन्महेन्द्र स्य महेन्द्र त्वं स महान्भूत्वा देवता अब्रवीदुद्धारम्म उद्धरतेति यथाप्येतर्हीछति यो वै भवति यः श्रेष्ठतामश्नुते स महान्भवति तं देवा अब्रुवन् स्वयमेव ब्रूष्व यत्ते भविष्यतीति स एतम्माहेन्द्रं ग्रहमब्रूत माध्यंदिनं सवनानां निष्केवल्यमुक्थानां त्रिष्टुभं छन्दसाम्पृष्ठं साम्नां तमस्मा उद्धारमुदहरनु उदस्मा उद्धारं हरन्ति य एवं वेद तां देवा अब्रुवन्सर्वं वा अवोचथा अपि नोऽत्रास्त्विति स नेत्यब्रवीत्कथं वोऽपिस्यादिति तमब्रुवन्न्

इन्द्रो वै वृत्रं हत्वा सर्वा विजितीर्विजित्याब्रवीत्प्रजापतिमहमेतदसानि यत्त्व-महम्महानसानीति स प्रजापतिरब्रवीदथ कोऽहमिति यदेवैतदवोच इत्य-ब्रवीत्ततो वै को नाम प्रजापतिरभवत्को वै नाम प्रजापतिर्यन्महा-निन्द्रो ऽभवत्तन्महेन्द्र स्य महेन्द्र त्वं स महान्भूत्वा देवता अब्रवीदुद्धारम्म उद्धरतेति यथाप्येतर्हीछति यो वै भवति यः श्रेष्ठतामश्नुते स महान्भवति तं देवा अब्रुवन् स्वयमेव ब्रूष्व यत्ते भविष्यतीति स एतम्माहेन्द्रं ग्रहमब्रूत माध्यंदिनं सवनानां निष्केवल्यमुक्थानां त्रिष्टुभं छन्दसाम्पृष्ठं साम्नां तमस्मा उद्धारमुदहरनु उदस्मा उद्धारं हरन्ति य एवं वेद तां देवा अब्रुवन्सर्वं वा अवोचथा अपि नोऽत्रास्त्विति स नेत्यब्रवीत्कथं वोऽपिस्यादिति तमब्रुवन्न्

495

te dev; ab[uvÉ¥y' v; N{ Sy ip[y; j;v; v;v;t; p[;sh; n;m;Sy;mevez;mh; it tqeit tSy;mwzNt swn;nb[vITp[;tvR" p[itvÿ_;SmIit tSm;²TS]y" pTy;ivzNte tSm;du S} ynur;]MpTy;ivzte t;Mp[;t¨p;yNswtdev p[Typ´t yÃ;v;n pu¨tmMpur;W;Â; vO]heN{ o n;m;Nyp[;" aceit p[;shSpit-Stuivãm;intIN{ o vw p[;shSpitStuivãm;NydImuXm;És ktRve krÿidit ydevwtdvoc;m;krÿidTyevwn;'Stdb[vIÿe dev; ab[uv¥PySy; h;Stu y; noâSm¥ vw kmivdidit tqeit tSy; aPy];kÚv|StSm;deW;];ip xSyte yÃ;v;n pu¨tmMpur;W;Â± it sen; v; N{ Sy ip[y; j;y; v;v;t; p[;sh; n;m ko n;m p[j;pit" xurSt´;Sy k;me sen; jyeÿSy; a/;Ráÿ-Ï'StO,mu.yt" párÉz´etr;' sen;m>ySyeTp[;she kSTv; pXytIit t´-qwv;d" uW; xur;Â± lÆm;n; inlIym;nwTyevmev s; sen; .Jym;n; inlIym;nwit y]wv' ivÃ;'StO,mu.yt" párÉz´etr;' sen' a>ySyit p[;she kSTv; pXytIit t;inN{ ¬v;c;ip vo];®STvit te dev; ab[uv-iNvr;@ä;Jy;Stu inãkvLySy y; ]yâS]'xd=r; ]yâS]'xÃw dev; a·* vsv Ek;dx ¨{ ; Ã;dx;idTy;" p[j;pit vW$(k;r devt; a=r.;j" kroTy=rm(-a=rmev t¶¼vt; anup[ipb²Nt devp;]e,wv t¶¼vt;StOPy²Nt y' k;myet;n;ytnv;NSy;idTyivr;j;Sy yjeí;y} y; v; tO·.; v;Nyen v; zNds; vW$(kÚy;Rdn;ytnvNtmevwn' tTkroit y' k;myet;ytnv;NSy;idit ivr;j;Sy yje²Tpb; somÉmN{ mNdtu TveTyety;ytnvNtmevwn' tTkroit

te devA abruvanniyaM vA indra sya priyA jAvA vAvAtA prAsahA nAmAsyAmevechAmahA iti tatheti tasyAmaichanta sainAnabravItprAtarvaH prativaktAsmIti tasmAtstriyaH patyAvichante tasmAdu str?yanurAtrampatyAvichate tAmprAtarupAyansaitadeva pratyapadyata yadvAvAna purutamampurASALA vqtrahendra ?o nAmAnyaprAH aceti prAsahaspati-stuviSmAnitIndra ?o vai prAsahaspatistuviSmAnyadImufmAsi kartave karattaditi yadevaitadavocAmAkarattadityevainAMstadabravItte devA abruvannapyasyA ihAstu yA no'sminna vai kamavidaditi tatheti tasyA apyatrAkurvaMstasmAdeSAtrApi fasyate yadvAvAna purutamampurASAL iti senA vA indra sya priyA jAyA vAvAtA prAsahA nAma ko nAma prajApatiH fvafurastadyAsya kAme senA jayettasyA ardhAtti-SThaMstqNamubhayataH parichidyetarAM senAmabhyasyetprAsahe kastvA pafyatIti tadya-thaivAdaH snuSA fvafurAL lajjamAnA nilIyamAnaityevameva sA senA bhajyamAnA nilIyamAnaiti yatraivaM vidvAMstqNamubhayataH parichidyetarAM senaM abhyasyati prAsahe kastvA pafyatIti tAnindra uvAcApi vo'trAstviti te devA abruva-nvirADyAjyAstu niSkevalyasya yA trayastriMfadakSarA trayastriMfadvai devA aSTau vasava ekAdafa rudra ?A dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafca devatA akSarabhAjaH karotyakSaram-akSarameva taddevatA anuprapibanti devapAtreNaiva taddevatAstqpyanti yaM kAmayetAnAyatanavAnsyAdityavirAjAsya yajedgAya tr?yA vA tqSTubhA vAnyena vA chandasA vaSaTkuryAdanAyatanavantamevainaM tatkaroti yaM kAmayetAyatanavAnsyAditi virAjAsya yajetpibA somamindra mandatu tvetyetayAyatanavantamevainaM tatkaroti

te devA abruvanniyaM vA indra sya priyA jAvA vAvAtA prAsahA nAmAsyAmevechAmahA iti tatheti tasyAmaichanta sainAnabravItprAtarvaH prativaktAsmIti tasmAtstriyaH patyAvichante tasmAdu str! yanurAtrampatyAvichate tAmprAtarupAyansaitadeva pratyapadyata yadvAvAna purutamampurASA[L]A vqtrahendro nAmAnyaprAH aceti prAsahaspati-stuviSmAnitIndro vai prAsahaspatistuviSmAnyadImufmAsi kartave karattaditi yadevaitadavocAmAkarattadityevainAMstadabravItte devA abruvannapyasyA ihAstu yA no'sminna vai kamavidaditi tatheti tasyA apyatrAkurvaMstasmAdeSAtrApi fasyate yadvAvAna purutamampurASA[L] iti senA vA indra sya priyA jAyA vAvAtA prAsahA nAma ko nAma prajApatiH fvafurastadyAsya kAme senA jayettasyA ardhAtti-SThaMstqNamubhayataH parichidyetarAM senAmabhyasyetprAsahe kastvA pafyatIti tadya-thaivAdaH snuSA fvafurA[L] lajjamAnA nilIyamAnaityevameva sA senA bhajyamAnA nilIyamAnaiti yatraivaM vidvAMstqNamubhayataH parichidyetarAM senaM abhyasyati prAsahe kastvA pafyatIti tAnindra uvAcApi vo'trAstviti te devA abruva-nvirADyAjyAstu niSkevalyasya yA trayastriMfadakSarA trayastriMfadvai devA aSTau vasava ekAdafa rudrA dvAdafAdityAH prajApatifca vaSaTkArafca devatA akSarabhAjaH karotyakSaram-akSarameva taddevatA anuprapibanti devapAtreNaiva taddevatAstqpyanti yaM kAmayetAnAyatanavAnsyAdityavirAjAsya yajedgAyatr! yA vA tqSTubhA vAnyena vA chandasA vaSaTkuryAdanAyatanavantamevainaM tatkaroti yaM kAmayetAyatanavAnsyAditi virAjAsya yajetpibA somamindra mandatu tvetyetayAyatanavantamevainaM tatkaroti

ते देवा अब्रुवन्नियं वा इन्द्र स्य प्रिया जावा वावाता प्रासहा नामास्यामेवेछामहा इति तथेति तस्यामैछन्त सैनानब्रवीत्प्रातर्वः प्रतिवक्तास्मीति तस्मात्स्त्रियः पत्याविछन्ते तस्मादु स्त्र्?यनुरात्रम्पत्याविछते ताम्प्रातरुपायन्सैतदेव प्रत्यपद्यत यद्वावान पुरुतमम्पुराषाळा वृत्रहेन्द्र ?ो नामान्यप्राः अचेति प्रासहस्पति-स्तुविष्मानितीन्द्र ?ो वै प्रासहस्पतिस्तुविष्मान्यदीमुश्मासि कर्तवे करत्तदिति यदेवैतदवोचामाकरत्तदित्येवैनांस्तदब्रवीत्ते देवा अब्रुवन्नप्यस्या इहास्तु या नोऽस्मिन्न वै कमविददिति तथेति तस्या अप्यत्राकुर्वंस्तस्मादेषात्रापि शस्यते यद्वावान पुरुतमम्पुराषाळ् इति सेना वा इन्द्र स्य प्रिया जाया वावाता प्रासहा नाम को नाम प्रजापतिः श्वशुरस्तद्यास्य कामे सेना जयेत्तस्या अर्धात्ति-ष्ठंस्तृणमुभयतः परिछिद्येतरां सेनामभ्यस्येत्प्रासहे कस्त्वा पश्यतीति तद्य-थैवादः स्नुषा श्वशुराळ् लज्जमाना निलीयमानैत्येवमेव सा सेना भज्यमाना निलीयमानैति यत्रैवं विद्वांस्तृणमुभयतः परिछिद्येतरां सेनं अभ्यस्यति प्रासहे कस्त्वा पश्यतीति तानिन्द्र उवाचापि वोऽत्रास्त्विति ते देवा अब्रुव-न्विराड्याज्यास्तु निष्केवल्यस्य या त्रयस्त्रिंशदक्षरा त्रयस्त्रिंशद्वै देवा अष्टौ वसव एकादश रुद्र ?ा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्च देवता अक्षरभाजः करोत्यक्षरम्-अक्षरमेव तद्देवता अनुप्रपिबन्ति देवपात्रेणैव तद्देवतास्तृप्यन्ति यं कामयेतानायतनवान्स्यादित्यविराजास्य यजेद्गाय त्र्?या वा तृष्टुभा वान्येन वा छन्दसा वषट्कुर्यादनायतनवन्तमेवैनं तत्करोति यं कामयेतायतनवान्स्यादिति विराजास्य यजेत्पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वेत्येतयायतनवन्तमेवैनं तत्करोति

ते देवा अब्रुवन्नियं वा इन्द्र स्य प्रिया जावा वावाता प्रासहा नामास्यामेवेछामहा इति तथेति तस्यामैछन्त सैनानब्रवीत्प्रातर्वः प्रतिवक्तास्मीति तस्मात्स्त्रियः पत्याविछन्ते तस्मादु स्त्र्! यनुरात्रम्पत्याविछते ताम्प्रातरुपायन्सैतदेव प्रत्यपद्यत यद्वावान पुरुतमम्पुराषाळा वृत्रहेन्द्रो नामान्यप्राः अचेति प्रासहस्पति-स्तुविष्मानितीन्द्रो वै प्रासहस्पतिस्तुविष्मान्यदीमुश्मासि कर्तवे करत्तदिति यदेवैतदवोचामाकरत्तदित्येवैनांस्तदब्रवीत्ते देवा अब्रुवन्नप्यस्या इहास्तु या नोऽस्मिन्न वै कमविददिति तथेति तस्या अप्यत्राकुर्वंस्तस्मादेषात्रापि शस्यते यद्वावान पुरुतमम्पुराषाळ् इति सेना वा इन्द्र स्य प्रिया जाया वावाता प्रासहा नाम को नाम प्रजापतिः श्वशुरस्तद्यास्य कामे सेना जयेत्तस्या अर्धात्ति-ष्ठंस्तृणमुभयतः परिछिद्येतरां सेनामभ्यस्येत्प्रासहे कस्त्वा पश्यतीति तद्य-थैवादः स्नुषा श्वशुराळ् लज्जमाना निलीयमानैत्येवमेव सा सेना भज्यमाना निलीयमानैति यत्रैवं विद्वांस्तृणमुभयतः परिछिद्येतरां सेनं अभ्यस्यति प्रासहे कस्त्वा पश्यतीति तानिन्द्र उवाचापि वोऽत्रास्त्विति ते देवा अब्रुव-न्विराड्याज्यास्तु निष्केवल्यस्य या त्रयस्त्रिंशदक्षरा त्रयस्त्रिंशद्वै देवा अष्टौ वसव एकादश रुद्रा द्वादशादित्याः प्रजापतिश्च वषट्कारश्च देवता अक्षरभाजः करोत्यक्षरम्-अक्षरमेव तद्देवता अनुप्रपिबन्ति देवपात्रेणैव तद्देवतास्तृप्यन्ति यं कामयेतानायतनवान्स्यादित्यविराजास्य यजेद्गायत्र्! या वा तृष्टुभा वान्येन वा छन्दसा वषट्कुर्यादनायतनवन्तमेवैनं तत्करोति यं कामयेतायतनवान्स्यादिति विराजास्य यजेत्पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वेत्येतयायतनवन्तमेवैनं तत्करोति

512

somo vw r;j;muâãm\ Llok a;sIÿ' dev; AWy;>y;?y;yNkqm-ymSm;Nsomo r;j;gz¹idit teb[uv'XzNd;'És yUy' n m' som' r;j;nm;-hrteit tqeit te sup,;R .UTvodpt'Ste yTsup,;R .UTvodpt'StdetTs*-p,RÉmTy;:y;nivd a;c=te zNd;'És vw tTsom' r;j;nmz;cr'St;in h tihR ctur=r;É,ctur=r;yv;ptÿSm;ÿSy ivÿ; dI=; ivÿ' tpo ySy pxv" s²Nt j;gt; ih pxvo jgtI ih t;n;hrdq i]·budptTs; pitTv; .Uyo/;Rd?vno gTv;Å;MyTs; pr;Sywkm=r' } y=r; .UTv; d²=n; hrNtI punr>yv;ptÿSm;Nm?y'idne d²=,; nIyNte i]·.o lok i]·âB. t;

somo vai rAjAmuSmiMM lloka AsIttaM devAfca qSayafcAbhyAdhyAyankathama-yamasmAnsomo rAjAgachediti te'bruvaMfchandAMsi yUyaM na imaM somaM rAjAnamA-harateti tatheti te suparNA bhUtvodapataMste yatsuparNA bhUtvodapataMstadetatsau-parNamityAkhyAnavida AcakSate chandAMsi vai tatsomaM rAjAnamachAcaraMstAni ha tarhi caturakSarANicaturakSarANyeva chandAMsyAsansA jagatI caturakSarA prathamo-dapatatsA patitvArdhamadhvano gatvAfrAmyatsA parAsya trINyakSarANyekAkSarA bhUtvA dIkSAM ca tapafca harantI punarabhyavApatattasmAttasya vittA dIkSA vittaM tapo yasya pafavaH santi jAgatA hi pafavo jagatI hi tAnAharadatha triSTubudapatatsA patitvA bhUyo'rdhAdadhvano gatvAfrAmyatsA parAsyaikamakSaraM tr?yakSarA bhUtvA dakSinA harantI punarabhyavApatattasmAnmadhyaMdine dakSiNA nIyante triSTubho loke triSTubbhi tA

somo vai rAjAmuSmiMM lloka AsIttaM devAfca qSayafcAbhyAdhyAyankathama-yamasmAnsomo rAjAgachediti te'bruvaMfchandAMsi yUyaM na imaM somaM rAjAnamA-harateti tatheti te suparNA bhUtvodapataMste yatsuparNA bhUtvodapataMstadetatsau-parNamityAkhyAnavida AcakSate chandAMsi vai tatsomaM rAjAnamachAcaraMstAni ha tarhi caturakSarANicaturakSarANyeva chandAMsyAsansA jagatI caturakSarA prathamo-dapatatsA patitvArdhamadhvano gatvAfrAmyatsA parAsya trINyakSarANyekAkSarA bhUtvA dIkSAM ca tapafca harantI punarabhyavApatattasmAttasya vittA dIkSA vittaM tapo yasya pafavaH santi jAgatA hi pafavo jagatI hi tAnAharadatha triSTubudapatatsA patitvA bhUyo'rdhAdadhvano gatvAfrAmyatsA parAsyaikamakSaraM tr! yakSarA bhUtvA dakSinA harantI punarabhyavApatattasmAnmadhyaMdine dakSiNA nIyante triSTubho loke triSTubbhi tA

सोमो वै राजामुष्मिँ ल्लोक आसीत्तं देवाश्च ऋषयश्चाभ्याध्यायन्कथम-यमस्मान्सोमो राजागछेदिति तेऽब्रुवंश्छन्दांसि यूयं न इमं सोमं राजानमा-हरतेति तथेति ते सुपर्णा भूत्वोदपतंस्ते यत्सुपर्णा भूत्वोदपतंस्तदेतत्सौ-पर्णमित्याख्यानविद आचक्षते छन्दांसि वै तत्सोमं राजानमछाचरंस्तानि ह तर्हि चतुरक्षराणिचतुरक्षराण्येव छन्दांस्यासन्सा जगती चतुरक्षरा प्रथमो-दपतत्सा पतित्वार्धमध्वनो गत्वाश्राम्यत्सा परास्य त्रीण्यक्षराण्येकाक्षरा भूत्वा दीक्षां च तपश्च हरन्ती पुनरभ्यवापतत्तस्मात्तस्य वित्ता दीक्षा वित्तं तपो यस्य पशवः सन्ति जागता हि पशवो जगती हि तानाहरदथ त्रिष्टुबुदपतत्सा पतित्वा भूयोऽर्धादध्वनो गत्वाश्राम्यत्सा परास्यैकमक्षरं त्र्?यक्षरा भूत्वा दक्षिना हरन्ती पुनरभ्यवापतत्तस्मान्मध्यंदिने दक्षिणा नीयन्ते त्रिष्टुभो लोके त्रिष्टुब्भि ता

सोमो वै राजामुष्मिँ ल्लोक आसीत्तं देवाश्च ऋषयश्चाभ्याध्यायन्कथम-यमस्मान्सोमो राजागछेदिति तेऽब्रुवंश्छन्दांसि यूयं न इमं सोमं राजानमा-हरतेति तथेति ते सुपर्णा भूत्वोदपतंस्ते यत्सुपर्णा भूत्वोदपतंस्तदेतत्सौ-पर्णमित्याख्यानविद आचक्षते छन्दांसि वै तत्सोमं राजानमछाचरंस्तानि ह तर्हि चतुरक्षराणिचतुरक्षराण्येव छन्दांस्यासन्सा जगती चतुरक्षरा प्रथमो-दपतत्सा पतित्वार्धमध्वनो गत्वाश्राम्यत्सा परास्य त्रीण्यक्षराण्येकाक्षरा भूत्वा दीक्षां च तपश्च हरन्ती पुनरभ्यवापतत्तस्मात्तस्य वित्ता दीक्षा वित्तं तपो यस्य पशवः सन्ति जागता हि पशवो जगती हि तानाहरदथ त्रिष्टुबुदपतत्सा पतित्वा भूयोऽर्धादध्वनो गत्वाश्राम्यत्सा परास्यैकमक्षरं त्र्! यक्षरा भूत्वा दक्षिना हरन्ती पुनरभ्यवापतत्तस्मान्मध्यंदिने दक्षिणा नीयन्ते त्रिष्टुभो लोके त्रिष्टुब्भि ता

527

te v; me tre zNdsI g;y]Im>yvdet;' ivÿ' n;v=r;

te vA ime itare chandasI gAyatrImabhyavadetAM vittaM nAvakSarANyanuparyAguriti netyabravIdgAyatrI yathAvittameva na iti te deveSu prafnamaitAM te devA abruvan yathAvittameva va iti tasmAddhApyetarhi vittyAM vyAhuryathAvittameva na iti tato vA aSTAkSarA gAya tr?yabhava ttr?yakSarA triSTubekAkSarA jagatI sASTAkSarA gAyatrI prAtaHsavanamudayachannAfaknottriSTuptryakSarA mAdhyaMdinaM savanamudyantuM tAM gAya- tr?yahravIdAyAnyapi me'trAstviti sA tathetyabravIttriSTup tAM vai maitairaSTAbhi-rakSarairupasaMdhehIti tatheti tAmupasamadadhAdetadvai tadgAya tr?yai madhyaMdine yanmarutvatI-yasyottare pratipado yafcAnucaraH saikAdafAkSarA bhUtvA mAdhyaMdinaM savanamudaya-channAfaknojjagatyekAkSarA tqtiyasavanamudyantuM tAM gAya tr?yabravIdAyAnyapi me'trA-stviti sA tathetyabravIjjagati tAM vai maitairekAdafabhirakSarairupasaMdhehIti tatheti tAmupasamadadhAdetadvai tadgAya tr?yai tqtIyasavane yadvaifvadevasyottare pratipado yafcAnucaraH sA dvAdafAkSarA bhUtvA tqtIyasavanamudayachattato vA aSTAkSarA gAya tr?ya-bhavadekAdafAkSarA triSTubdvAdafAkSarA jagatI sarvaifchandobhiH samAvadvIryaiH samAvajjAmibhI rAdhnoti ya evaM vedaikaM vai sattattredhAbhavattasmAdAhurdAtavyamevaM

te vA ime itare chandasI gAyatrImabhyavadetAM vittaM nAvakSarANyanuparyAguriti netyabravIdgAyatrI yathAvittameva na iti te deveSu prafnamaitAM te devA abruvan yathAvittameva va iti tasmAddhApyetarhi vittyAM vyAhuryathAvittameva na iti tato vA aSTAkSarA gAyatr! yabhavattr! yakSarA triSTubekAkSarA jagatI sASTAkSarA gAyatrI prAtaHsavanamudayachannAfaknottriSTuptryakSarA mAdhyaMdinaM savanamudyantuM tAM gAya-tr! yahravIdAyAnyapi me'trAstviti sA tathetyabravIttriSTup tAM vai maitairaSTAbhi-rakSarairupasaMdhehIti tatheti tAmupasamadadhAdetadvai tadgAyatr! yai madhyaMdine yanmarutvatI-yasyottare pratipado yafcAnucaraH saikAdafAkSarA bhUtvA mAdhyaMdinaM savanamudaya-channAfaknojjagatyekAkSarA tqtiyasavanamudyantuM tAM gAyatr! yabravIdAyAnyapi me'trA-stviti sA tathetyabravIjjagati tAM vai maitairekAdafabhirakSarairupasaMdhehIti tatheti tAmupasamadadhAdetadvai tadgAyatr! yai tqtIyasavane yadvaifvadevasyottare pratipado yafcAnucaraH sA dvAdafAkSarA bhUtvA tqtIyasavanamudayachattato vA aSTAkSarA gAyatr! ya-bhavadekAdafAkSarA triSTubdvAdafAkSarA jagatI sarvaifchandobhiH samAvadvIryaiH samAvajjAmibhI rAdhnoti ya evaM vedaikaM vai sattattredhAbhavattasmAdAhurdAtavyamevaM

ते वा इमे इतरे छन्दसी गायत्रीमभ्यवदेतां वित्तं नावक्षराण्यनुपर्यागुरिति नेत्यब्रवीद्गायत्री यथावित्तमेव न इति ते देवेषु प्रश्नमैतां ते देवा अब्रुवन् यथावित्तमेव व इति तस्माद्धाप्येतर्हि वित्त्यां व्याहुर्यथावित्तमेव न इति ततो वा अष्टाक्षरा गाय त्र्?यभव त्त्र्?यक्षरा त्रिष्टुबेकाक्षरा जगती साष्टाक्षरा गायत्री प्रातःसवनमुदयछन्नाशक्नोत्त्रिष्टुप्त्र्यक्षरा माध्यंदिनं सवनमुद्यन्तुं तां गाय- त्र्?यह्रवीदायान्यपि मेऽत्रास्त्विति सा तथेत्यब्रवीत्त्रिष्टुप् तां वै मैतैरष्टाभि-रक्षरैरुपसंधेहीति तथेति तामुपसमदधादेतद्वै तद्गाय त्र्?यै मध्यंदिने यन्मरुत्वती-यस्योत्तरे प्रतिपदो यश्चानुचरः सैकादशाक्षरा भूत्वा माध्यंदिनं सवनमुदय-छन्नाशक्नोज्जगत्येकाक्षरा तृतियसवनमुद्यन्तुं तां गाय त्र्?यब्रवीदायान्यपि मेऽत्रा-स्त्विति सा तथेत्यब्रवीज्जगति तां वै मैतैरेकादशभिरक्षरैरुपसंधेहीति तथेति तामुपसमदधादेतद्वै तद्गाय त्र्?यै तृतीयसवने यद्वैश्वदेवस्योत्तरे प्रतिपदो यश्चानुचरः सा द्वादशाक्षरा भूत्वा तृतीयसवनमुदयछत्ततो वा अष्टाक्षरा गाय त्र्?य-भवदेकादशाक्षरा त्रिष्टुब्द्वादशाक्षरा जगती सर्वैश्छन्दोभिः समावद्वीर्यैः समावज्जामिभी राध्नोति य एवं वेदैकं वै सत्तत्त्रेधाभवत्तस्मादाहुर्दातव्यमेवं

ते वा इमे इतरे छन्दसी गायत्रीमभ्यवदेतां वित्तं नावक्षराण्यनुपर्यागुरिति नेत्यब्रवीद्गायत्री यथावित्तमेव न इति ते देवेषु प्रश्नमैतां ते देवा अब्रुवन् यथावित्तमेव व इति तस्माद्धाप्येतर्हि वित्त्यां व्याहुर्यथावित्तमेव न इति ततो वा अष्टाक्षरा गायत्र्! यभवत्त्र्! यक्षरा त्रिष्टुबेकाक्षरा जगती साष्टाक्षरा गायत्री प्रातःसवनमुदयछन्नाशक्नोत्त्रिष्टुप्त्र्यक्षरा माध्यंदिनं सवनमुद्यन्तुं तां गाय-त्र्! यह्रवीदायान्यपि मेऽत्रास्त्विति सा तथेत्यब्रवीत्त्रिष्टुप् तां वै मैतैरष्टाभि-रक्षरैरुपसंधेहीति तथेति तामुपसमदधादेतद्वै तद्गायत्र्! यै मध्यंदिने यन्मरुत्वती-यस्योत्तरे प्रतिपदो यश्चानुचरः सैकादशाक्षरा भूत्वा माध्यंदिनं सवनमुदय-छन्नाशक्नोज्जगत्येकाक्षरा तृतियसवनमुद्यन्तुं तां गायत्र्! यब्रवीदायान्यपि मेऽत्रा-स्त्विति सा तथेत्यब्रवीज्जगति तां वै मैतैरेकादशभिरक्षरैरुपसंधेहीति तथेति तामुपसमदधादेतद्वै तद्गायत्र्! यै तृतीयसवने यद्वैश्वदेवस्योत्तरे प्रतिपदो यश्चानुचरः सा द्वादशाक्षरा भूत्वा तृतीयसवनमुदयछत्ततो वा अष्टाक्षरा गायत्र्! य-भवदेकादशाक्षरा त्रिष्टुब्द्वादशाक्षरा जगती सर्वैश्छन्दोभिः समावद्वीर्यैः समावज्जामिभी राध्नोति य एवं वेदैकं वै सत्तत्त्रेधाभवत्तस्मादाहुर्दातव्यमेवं

532

te dev; ab[uv¥;idTy;Nyuãm;É.árd' svnmu´z;meit tqeit tSm;d;-idTy;rM.,' tOtIysvnm;idTyg[h" purSt;ÿSy yjTy( a;idTy;so aiditm;RdyNt;Émit mÃTy; åpsmOõy; mÃÃw tOtIysvnSy åp' n;nu-vW$(kroit n .=yit s'Sq; v; EW; ydnuNvW$(k;r" s'Sq; .=" p[;,; a;idTy; neTp[;,;Ns'Sq;py;nIit t a;idTy; ab[uvNsivt;r' Tvyed' sh svnmu´z;meit tqeit tSm;Ts;iv]I p[itpºvit vwdevSy s;iv]g[h" purSt;ÿSy yjit dmUn; dev" sivt; vre

te devA abruvannAdityAnyuSmAbhiridaM savanamudyachAmeti tatheti tasmAdA-dityArambhaNaM tqtIyasavanamAdityagrahaH purastAttasya yajaty AdityAso aditirmAdayantAmiti madvatyA rUpasamqddhayA madvadvai tqtIyasavanasya rUpaM nAnu-vaSaTkaroti na bhakSayati saMsthA vA eSA yadanunvaSaTkAraH saMsthA bhakSaH prANA AdityA netprANAnsaMsthApayAnIti ta AdityA abruvansavitAraM tvayedaM saha savanamudyachAmeti tatheti tasmAtsAvitrI pratipadbhavati vaifvadevasya sAvitragrahaH purastAttasya yajati damUnA devaH savitA vareNya iti madvatyA rUpasamqddhayA madvadvai tqtIyasavanasya rUpaM nAnunvaSaTkaroti na bhakSayati saMsthA vA eSA yadanunvaSaTkAraH saMsthA bhakSaH prANaH savitA netprANaM saMsthApayAnItyubhe vA eSa ete savane vipibati yatsavitA prAtaHsavanaM ca tqtIyasavanaM ca tadya-tpibavatsAvi tr?yai nividaH padampurastAdbhavati madvadupariSTAdubhayorevainaM tatsava-nayorAbhajati prAtaHsavane ca tqtIyasavane ca bahvyaH prAtarvAyavyAH fasyanta ekA tqtIyasavane tasmAdUrdhvAH puruSasya bhUyAMsaH prANA yaccAvAxco dyAvApqthivIyaM faMsati dyAvApqthivI vai pratiSThe iyameveha pratiSThAsAvamutra tadyaddyAvApqthivIyaM

te devA abruvannAdityAnyuSmAbhiridaM savanamudyachAmeti tatheti tasmAdA-dityArambhaNaM tqtIyasavanamAdityagrahaH purastAttasya yajaty AdityAso aditirmAdayantAmiti madvatyA rUpasamqddhayA madvadvai tqtIyasavanasya rUpaM nAnu-vaSaTkaroti na bhakSayati saMsthA vA eSA yadanunvaSaTkAraH saMsthA bhakSaH prANA AdityA netprANAnsaMsthApayAnIti ta AdityA abruvansavitAraM tvayedaM saha savanamudyachAmeti tatheti tasmAtsAvitrI pratipadbhavati vaifvadevasya sAvitragrahaH purastAttasya yajati damUnA devaH savitA vareNya iti madvatyA rUpasamqddhayA madvadvai tqtIyasavanasya rUpaM nAnunvaSaTkaroti na bhakSayati saMsthA vA eSA yadanunvaSaTkAraH saMsthA bhakSaH prANaH savitA netprANaM saMsthApayAnItyubhe vA eSa ete savane vipibati yatsavitA prAtaHsavanaM ca tqtIyasavanaM ca tadya-tpibavatsAvitr! yai nividaH padampurastAdbhavati madvadupariSTAdubhayorevainaM tatsava-nayorAbhajati prAtaHsavane ca tqtIyasavane ca bahvyaH prAtarvAyavyAH fasyanta ekA tqtIyasavane tasmAdUrdhvAH puruSasya bhUyAMsaH prANA yaccAvAxco dyAvApqthivIyaM faMsati dyAvApqthivI vai pratiSThe iyameveha pratiSThAsAvamutra tadyaddyAvApqthivIyaM

ते देवा अब्रुवन्नादित्यान्युष्माभिरिदं सवनमुद्यछामेति तथेति तस्मादा-दित्यारम्भणं तृतीयसवनमादित्यग्रहः पुरस्तात्तस्य यजत्य् आदित्यासो अदितिर्मादयन्तामिति मद्वत्या रूपसमृद्धया मद्वद्वै तृतीयसवनस्य रूपं नानु-वषट्करोति न भक्षयति संस्था वा एषा यदनुन्वषट्कारः संस्था भक्षः प्राणा आदित्या नेत्प्राणान्संस्थापयानीति त आदित्या अब्रुवन्सवितारं त्वयेदं सह सवनमुद्यछामेति तथेति तस्मात्सावित्री प्रतिपद्भवति वैश्वदेवस्य सावित्रग्रहः पुरस्तात्तस्य यजति दमूना देवः सविता वरेण्य इति मद्वत्या रूपसमृद्धया मद्वद्वै तृतीयसवनस्य रूपं नानुन्वषट्करोति न भक्षयति संस्था वा एषा यदनुन्वषट्कारः संस्था भक्षः प्राणः सविता नेत्प्राणं संस्थापयानीत्युभे वा एष एते सवने विपिबति यत्सविता प्रातःसवनं च तृतीयसवनं च तद्य-त्पिबवत्सावि त्र्?यै निविदः पदम्पुरस्ताद्भवति मद्वदुपरिष्टादुभयोरेवैनं तत्सव-नयोराभजति प्रातःसवने च तृतीयसवने च बह्व्यः प्रातर्वायव्याः शस्यन्त एका तृतीयसवने तस्मादूर्ध्वाः पुरुषस्य भूयांसः प्राणा यच्चावाञ्चो द्यावापृथिवीयं शंसति द्यावापृथिवी वै प्रतिष्ठे इयमेवेह प्रतिष्ठासावमुत्र तद्यद्द्यावापृथिवीयं

ते देवा अब्रुवन्नादित्यान्युष्माभिरिदं सवनमुद्यछामेति तथेति तस्मादा-दित्यारम्भणं तृतीयसवनमादित्यग्रहः पुरस्तात्तस्य यजत्य् आदित्यासो अदितिर्मादयन्तामिति मद्वत्या रूपसमृद्धया मद्वद्वै तृतीयसवनस्य रूपं नानु-वषट्करोति न भक्षयति संस्था वा एषा यदनुन्वषट्कारः संस्था भक्षः प्राणा आदित्या नेत्प्राणान्संस्थापयानीति त आदित्या अब्रुवन्सवितारं त्वयेदं सह सवनमुद्यछामेति तथेति तस्मात्सावित्री प्रतिपद्भवति वैश्वदेवस्य सावित्रग्रहः पुरस्तात्तस्य यजति दमूना देवः सविता वरेण्य इति मद्वत्या रूपसमृद्धया मद्वद्वै तृतीयसवनस्य रूपं नानुन्वषट्करोति न भक्षयति संस्था वा एषा यदनुन्वषट्कारः संस्था भक्षः प्राणः सविता नेत्प्राणं संस्थापयानीत्युभे वा एष एते सवने विपिबति यत्सविता प्रातःसवनं च तृतीयसवनं च तद्य-त्पिबवत्सावित्र्! यै निविदः पदम्पुरस्ताद्भवति मद्वदुपरिष्टादुभयोरेवैनं तत्सव-नयोराभजति प्रातःसवने च तृतीयसवने च बह्व्यः प्रातर्वायव्याः शस्यन्त एका तृतीयसवने तस्मादूर्ध्वाः पुरुषस्य भूयांसः प्राणा यच्चावाञ्चो द्यावापृथिवीयं शंसति द्यावापृथिवी वै प्रतिष्ठे इयमेवेह प्रतिष्ठासावमुत्र तद्यद्द्यावापृथिवीयं

537

a;.Rv' x'sTyO.vo vw deveWu tps; sompIqm>yjy'Ste>y" p[;t"svne-v;ÉckLpÉyW'St;nÉ¦vRsuÉ." p[;t"svn;dnudt te>yo m;?y'idne svne-v;ÉckLpÉyW'St;inN{ o ¨{ wm;R?y'idn;Tsvn;dnudt te>yStOtIysvne-v;ÉckLpÉyW'St;iNve dev; anonu´Nt neh p;Sy²Nt neheit s p[j;-pitrb[vITsivt;r' tv v; meNtev;s;STvmevwÉ." sâMpbSveit s tqeTy-b[vITsivt; t;Nvw Tvmu.yt" páripbeit t;Np[j;pit¨.yt" pyRipbÿe Ete /;Yye ain¨ÿ_ p[;j;pTye xSyete aÉ.t a;.Rv' su¨pÕumUtyey' ven-odyTpOâXng.;R it p[j;pitrevwn;'Stdu.yt" páripbit tSm;du ÅeÏI p;]e rocyTyev y' k;myte t' te>yo vw dev; apwv;bI.TsNt mnuãygN/;ÿ Ete

ArbhavaM faMsatyqbhavo vai deveSu tapasA somapIthamabhyajayaMstebhyaH prAtaHsavane-'vAcikalpayiSaMstAnagnirvasubhiH prAtaHsavanAdanudata tebhyo mAdhyaMdine savane-'vAcikalpayiSaMstAnindra ?o rudrai rmAdhyaMdinAtsavanAdanudata tebhyastqtIyasavane-'vAcikalpayiSaMstAnvifve devA anonudyanta neha pAsyanti neheti sa prajA-patirabravItsavitAraM tava vA ime'ntevAsAstvamevaibhiH sampibasveti sa tathetya-bravItsavitA tAnvai tvamubhayataH paripibeti tAnprajApatirubhayataH paryapibatte ete dhAyye anirukte prAjApatye fasyete abhita ArbhavaM surupakqtnumUtaye'yaM vena-fcodayatpqfnigarbhA iti prajApatirevainAMstadubhayataH paripibati tasmAdu freSThI pAtre rocayatyeva yaM kAmayate taM tebhyo vai devA apaivAbIbhatsanta manuSyagandhAtta ete

ArbhavaM faMsatyqbhavo vai deveSu tapasA somapIthamabhyajayaMstebhyaH prAtaHsavane-'vAcikalpayiSaMstAnagnirvasubhiH prAtaHsavanAdanudata tebhyo mAdhyaMdine savane-'vAcikalpayiSaMstAnindro rudrai rmAdhyaMdinAtsavanAdanudata tebhyastqtIyasavane-'vAcikalpayiSaMstAnvifve devA anonudyanta neha pAsyanti neheti sa prajA-patirabravItsavitAraM tava vA ime'ntevAsAstvamevaibhiH sampibasveti sa tathetya-bravItsavitA tAnvai tvamubhayataH paripibeti tAnprajApatirubhayataH paryapibatte ete dhAyye anirukte prAjApatye fasyete abhita ArbhavaM surupakqtnumUtaye'yaM vena-fcodayatpqfnigarbhA iti prajApatirevainAMstadubhayataH paripibati tasmAdu freSThI pAtre rocayatyeva yaM kAmayate taM tebhyo vai devA apaivAbIbhatsanta manuSyagandhAtta ete

आर्भवं शंसत्यृभवो वै देवेषु तपसा सोमपीथमभ्यजयंस्तेभ्यः प्रातःसवने-ऽवाचिकल्पयिषंस्तानग्निर्वसुभिः प्रातःसवनादनुदत तेभ्यो माध्यंदिने सवने-ऽवाचिकल्पयिषंस्तानिन्द्र ?ो रुद्रै र्माध्यंदिनात्सवनादनुदत तेभ्यस्तृतीयसवने-ऽवाचिकल्पयिषंस्तान्विश्वे देवा अनोनुद्यन्त नेह पास्यन्ति नेहेति स प्रजा-पतिरब्रवीत्सवितारं तव वा इमेऽन्तेवासास्त्वमेवैभिः सम्पिबस्वेति स तथेत्य-ब्रवीत्सविता तान्वै त्वमुभयतः परिपिबेति तान्प्रजापतिरुभयतः पर्यपिबत्ते एते धाय्ये अनिरुक्ते प्राजापत्ये शस्येते अभित आर्भवं सुरुपकृत्नुमूतयेऽयं वेन-श्चोदयत्पृश्निगर्भा इति प्रजापतिरेवैनांस्तदुभयतः परिपिबति तस्मादु श्रेष्ठी पात्रे रोचयत्येव यं कामयते तं तेभ्यो वै देवा अपैवाबीभत्सन्त मनुष्यगन्धात्त एते

आर्भवं शंसत्यृभवो वै देवेषु तपसा सोमपीथमभ्यजयंस्तेभ्यः प्रातःसवने-ऽवाचिकल्पयिषंस्तानग्निर्वसुभिः प्रातःसवनादनुदत तेभ्यो माध्यंदिने सवने-ऽवाचिकल्पयिषंस्तानिन्द्रो रुद्रै र्माध्यंदिनात्सवनादनुदत तेभ्यस्तृतीयसवने-ऽवाचिकल्पयिषंस्तान्विश्वे देवा अनोनुद्यन्त नेह पास्यन्ति नेहेति स प्रजा-पतिरब्रवीत्सवितारं तव वा इमेऽन्तेवासास्त्वमेवैभिः सम्पिबस्वेति स तथेत्य-ब्रवीत्सविता तान्वै त्वमुभयतः परिपिबेति तान्प्रजापतिरुभयतः पर्यपिबत्ते एते धाय्ये अनिरुक्ते प्राजापत्ये शस्येते अभित आर्भवं सुरुपकृत्नुमूतयेऽयं वेन-श्चोदयत्पृश्निगर्भा इति प्रजापतिरेवैनांस्तदुभयतः परिपिबति तस्मादु श्रेष्ठी पात्रे रोचयत्येव यं कामयते तं तेभ्यो वै देवा अपैवाबीभत्सन्त मनुष्यगन्धात्त एते

542

vwdev' x'sit yq; vw p[;j Ev' vwdev' t´q;Ntr' jnt; Ev' sUÿ_;in yq;r

vaifvadevaM faMsati yathA vai prAja evaM vaifvadevaM tadyathAntaraM janatA evaM sUktAni yathAraNyAnyevaM dhAyyAstadubhayato dhAyyAmparyAhvayate tasmAttAnyaraNyAni santya-naraNyAni mqgaifca vayobhifceti ha smAha yathA vai puruSa evaM vaifvadevaM tasya yathAvantaramazgAnyevaM sUktAni yathA parvANyevaM dhAyyAstadubhayato dhAyyA-mparyAhvayate tasmAtpuruSasya parvANi fithirANi santi dqLhAni brahmaNA hi tAni dhqtAni mUlaM vA etadyajxasya yaddhAyyAfca yAjyAfca tadyadanyAnyA dhAyyAfca yAjyAfca kuryurunmUlameva tadyajxaM kuryustasmAttAH samAnya eva syuH pAxcajanyaM vA etadukthaM yadvaifvadevaM sarveSAM vA etatpaxcajanAnAmukthamdevamanuSyANAM gandharvApsarasAM sarpANAM ca pitQNAM caiteSAM vA etatpaxcajaxAnAmukthaM sarva enampaxcajanA vidurainampaxcinyai janatAyai havino gachanti ya evaM veda sarvadevatyo vA eSa hotA yo vaifvadevaM faMsati sarvA difo dhyAyecchaMsiSyansarvAsveva taddikSu rasaM dadhAti yasyAmasya difi dveSyaH syAnna tAM dhyAyedanuhAyaivAsya tadvIryamAda-tte'ditirdyauraditirantarikSamityuttamayA paridadhAtIyaM vA aditiriyaM dyauriyaM antarikSamaditirmAtA sa pitA sa putra itIyaM vai mAteyampiteyamputro vifve devA aditiH paxca janA ityasyAM vai vifve devA asyAmpaxcajanA aditirjAta-maditirjanitvamitIyaM vai jAtamiyaM janitvaM dviH pacchaH paridadhAti catuSpAdA vai pafavaH pafUnAmavaruddhyai sakqdardharcafaH pratiSThAyA eva dvipratiSTho vai puruSafcatuSpAdAH pafavo yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati sadaiva paxcajanIyayA paridadhyAttadupaspqsanbhUmimparidadhyattadyasyAmeva yajxaM sambharati tasyAmevainaM tadantataH pratiSThApayati vifve devAH fqNutemaM havamma iti

vaifvadevaM faMsati yathA vai prAja evaM vaifvadevaM tadyathAntaraM janatA evaM sUktAni yathAraNyAnyevaM dhAyyAstadubhayato dhAyyAmparyAhvayate tasmAttAnyaraNyAni santya-naraNyAni mqgaifca vayobhifceti ha smAha yathA vai puruSa evaM vaifvadevaM tasya yathAvantaramazgAnyevaM sUktAni yathA parvANyevaM dhAyyAstadubhayato dhAyyA-mparyAhvayate tasmAtpuruSasya parvANi fithirANi santi dq[L]hAni brahmaNA hi tAni dhqtAni mUlaM vA etadyajxasya yaddhAyyAfca yAjyAfca tadyadanyAnyA dhAyyAfca yAjyAfca kuryurunmUlameva tadyajxaM kuryustasmAttAH samAnya eva syuH pAxcajanyaM vA etadukthaM yadvaifvadevaM sarveSAM vA etatpaxcajanAnAmukthamdevamanuSyANAM gandharvApsarasAM sarpANAM ca pitQNAM caiteSAM vA etatpaxcajaxAnAmukthaM sarva enampaxcajanA vidurainampaxcinyai janatAyai havino gachanti ya evaM veda sarvadevatyo vA eSa hotA yo vaifvadevaM faMsati sarvA difo dhyAyecchaMsiSyansarvAsveva taddikSu rasaM dadhAti yasyAmasya difi dveSyaH syAnna tAM dhyAyedanuhAyaivAsya tadvIryamAda-tte'ditirdyauraditirantarikSamityuttamayA paridadhAtIyaM vA aditiriyaM dyauriyaM antarikSamaditirmAtA sa pitA sa putra itIyaM vai mAteyampiteyamputro vifve devA aditiH paxca janA ityasyAM vai vifve devA asyAmpaxcajanA aditirjAta-maditirjanitvamitIyaM vai jAtamiyaM janitvaM dviH pacchaH paridadhAti catuSpAdA vai pafavaH pafUnAmavaruddhyai sakqdardharcafaH pratiSThAyA eva dvipratiSTho vai puruSafcatuSpAdAH pafavo yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati sadaiva paxcajanIyayA paridadhyAttadupaspqsanbhUmimparidadhyattadyasyAmeva yajxaM sambharati tasyAmevainaM tadantataH pratiSThApayati vifve devAH fqNutemaM havamma iti

वैश्वदेवं शंसति यथा वै प्राज एवं वैश्वदेवं तद्यथान्तरं जनता एवं सूक्तानि यथारण्यान्येवं धाय्यास्तदुभयतो धाय्याम्पर्याह्वयते तस्मात्तान्यरण्यानि सन्त्य-नरण्यानि मृगैश्च वयोभिश्चेति ह स्माह यथा वै पुरुष एवं वैश्वदेवं तस्य यथावन्तरमङ्गान्येवं सूक्तानि यथा पर्वाण्येवं धाय्यास्तदुभयतो धाय्या-म्पर्याह्वयते तस्मात्पुरुषस्य पर्वाणि शिथिराणि सन्ति दृळ्हानि ब्रह्मणा हि तानि धृतानि मूलं वा एतद्यज्ञस्य यद्धाय्याश्च याज्याश्च तद्यदन्यान्या धाय्याश्च याज्याश्च कुर्युरुन्मूलमेव तद्यज्ञं कुर्युस्तस्मात्ताः समान्य एव स्युः पाञ्चजन्यं वा एतदुक्थं यद्वैश्वदेवं सर्वेषां वा एतत्पञ्चजनानामुक्थम्देवमनुष्याणां गन्धर्वाप्सरसां सर्पाणां च पितॄणां चैतेषां वा एतत्पञ्चजञानामुक्थं सर्व एनम्पञ्चजना विदुरैनम्पञ्चिन्यै जनतायै हविनो गछन्ति य एवं वेद सर्वदेवत्यो वा एष होता यो वैश्वदेवं शंसति सर्वा दिशो ध्यायेच्छंसिष्यन्सर्वास्वेव तद्दिक्षु रसं दधाति यस्यामस्य दिशि द्वेष्यः स्यान्न तां ध्यायेदनुहायैवास्य तद्वीर्यमाद-त्तेऽदितिर्द्यौरदितिरन्तरिक्षमित्युत्तमया परिदधातीयं वा अदितिरियं द्यौरियं अन्तरिक्षमदितिर्माता स पिता स पुत्र इतीयं वै मातेयम्पितेयम्पुत्रो विश्वे देवा अदितिः पञ्च जना इत्यस्यां वै विश्वे देवा अस्याम्पञ्चजना अदितिर्जात-मदितिर्जनित्वमितीयं वै जातमियं जनित्वं द्विः पच्छः परिदधाति चतुष्पादा वै पशवः पशूनामवरुद्ध्यै सकृदर्धर्चशः प्रतिष्ठाया एव द्विप्रतिष्ठो वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवो यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति सदैव पञ्चजनीयया परिदध्यात्तदुपस्पृसन्भूमिम्परिदध्यत्तद्यस्यामेव यज्ञं सम्भरति तस्यामेवैनं तदन्ततः प्रतिष्ठापयति विश्वे देवाः शृणुतेमं हवम्म इति

557

tdÉ¦n; py;Rd/uStNm¨to/UNv'StdÉ¦nR p[;Cy;vyÿdÉ¦n; vw;nre, py;Rd/uStNm¨to/UNv'StdÉ¦vwR;nr" p[;Cy;vyÿSy y{ ets" p[qm-muddIPyt tds;v;idTyo.v´âd(ÃtIym;sIÿºÈgur.vÿ' v¨,o NygOðIt tSm;Ts .Oguv;R¨É,rq yÿOtIymdIdeidv t a;idTy; a.vNye©;r; a;s'Stei©rso.vNyd©;r;" punrvx;Nt; ¬ddIPyNt tÈhSpitr.v-´;in pár=;,;Ny;s'Ste Õã,; psvo.vNy; loihnI mOáÿk; te roiht; aq yºSm;sIÿTp¨ãy' VyspRí*ro gvy AXy ¬·^o gdR. it ye cwte¨,;" pxvSte c t;Nv; EW devo>yvdt mm v; dMmm vw v;StuhÉmit tmetyc;R inrv;dyNt ywW; r*{ I xSyt a; te iptmR¨t;' su»metu m; n" sUyRSy s'dOxo yuyoq;" Tv' no vIro avRit =meq; it b[Uy;¥;É. n TynÉ.m;nuko hwW dev" p[j; .vit p[ j;yemih ¨i{ y p[j;É.árit b[Uy;¥ ¨{ eTyetSywv n;»" párúTyw tdu %lu x' n" krtITyev x'sec( zÉmit p[itp´te svRSm; Ev x;NTyw nO>yo n;ár>yo gv it pum;'so vw nr" ²S]yo n;yR" svRSm; Ev x;NTyw soin¨ÿ_; r*{ I x;Nt; sv;Ryu" sv;RyuTv;y

tadagninA paryAdadhustanmaruto'dhUnvaMstadagnirna prAcyAvayattadagninA vaifvAnareNa paryAdadhustanmaruto'dhUnvaMstadagnirvaifvAnaraH prAcyAvayattasya yadre tasaH prathama-mudadIpyata tadasAvAdityo'bhavadyaddvitIyamAsIttadbhqgurabhavattaM varuNo nyagqhNIta tasmAtsa bhqgurvAruNiratha yattqtIyamadIdediva ta AdityA abhavanye'zgArA AsaMste'zgiraso'bhavanyadazgArAH punaravafAntA udadIpyanta tadbqhaspatirabhava-dyAni parikSANAnyAsaMste kqSNA pasavo'bhavanyA lohinI mqttikA te rohitA atha yadbhasmAsIttatparuSyaM vyasarpadgauro gavaya qfya uSTro gardabha iti ye caite'ruNAH pafavaste ca tAnvA eSa devo'bhyavadata mama vA idammama vai vAstuhamiti tametayarcA niravAdayanta yaiSA raudra ?I fasyata A te pitarmarutAM sumnametu mA naH sUryasya saMdqfo yuyothAH tvaM no vIro arvati kSamethA iti brUyAnnAbhi na ityanabhimAnuko haiSa devaH prajA bhavati pra jAyemahi rudri ya prajAbhiriti brUyAnna rudre tyetasyaiva nAmnaH parihqtyai tadu khalu faM naH karatItyeva faMsec chamiti pratipadyate sarvasmA eva fAntyai nqbhyo nAribhyo gava iti pumAMso vai naraH striyo nAryaH sarvasmA eva fAntyai so'niruktA raudra ?I fAntA sarvAyuH sarvAyutvAya

tadagninA paryAdadhustanmaruto'dhUnvaMstadagnirna prAcyAvayattadagninA vaifvAnareNa paryAdadhustanmaruto'dhUnvaMstadagnirvaifvAnaraH prAcyAvayattasya yadre tasaH prathama-mudadIpyata tadasAvAdityo'bhavadyaddvitIyamAsIttadbhqgurabhavattaM varuNo nyagqhNIta tasmAtsa bhqgurvAruNiratha yattqtIyamadIdediva ta AdityA abhavanye'zgArA AsaMste'zgiraso'bhavanyadazgArAH punaravafAntA udadIpyanta tadbqhaspatirabhava-dyAni parikSANAnyAsaMste kqSNA pasavo'bhavanyA lohinI mqttikA te rohitA atha yadbhasmAsIttatparuSyaM vyasarpadgauro gavaya qfya uSTro gardabha iti ye caite'ruNAH pafavaste ca tAnvA eSa devo'bhyavadata mama vA idammama vai vAstuhamiti tametayarcA niravAdayanta yaiSA raudrI fasyata A te pitarmarutAM sumnametu mA naH sUryasya saMdqfo yuyothAH tvaM no vIro arvati kSamethA iti brUyAnnAbhi na ityanabhimAnuko haiSa devaH prajA bhavati pra jAyemahi rudri ya prajAbhiriti brUyAnna rudre tyetasyaiva nAmnaH parihqtyai tadu khalu faM naH karatItyeva faMsec chamiti pratipadyate sarvasmA eva fAntyai nqbhyo nAribhyo gava iti pumAMso vai naraH striyo nAryaH sarvasmA eva fAntyai so'niruktA raudrI fAntA sarvAyuH sarvAyutvAya

तदग्निना पर्यादधुस्तन्मरुतोऽधून्वंस्तदग्निर्न प्राच्यावयत्तदग्निना वैश्वानरेण पर्यादधुस्तन्मरुतोऽधून्वंस्तदग्निर्वैश्वानरः प्राच्यावयत्तस्य यद्रे तसः प्रथम-मुददीप्यत तदसावादित्योऽभवद्यद्द्वितीयमासीत्तद्भृगुरभवत्तं वरुणो न्यगृह्णीत तस्मात्स भृगुर्वारुणिरथ यत्तृतीयमदीदेदिव त आदित्या अभवन्येऽङ्गारा आसंस्तेऽङ्गिरसोऽभवन्यदङ्गाराः पुनरवशान्ता उददीप्यन्त तद्बृहस्पतिरभव-द्यानि परिक्षाणान्यासंस्ते कृष्णा पसवोऽभवन्या लोहिनी मृत्तिका ते रोहिता अथ यद्भस्मासीत्तत्परुष्यं व्यसर्पद्गौरो गवय ऋश्य उष्ट्रो गर्दभ इति ये चैतेऽरुणाः पशवस्ते च तान्वा एष देवोऽभ्यवदत मम वा इदम्मम वै वास्तुहमिति तमेतयर्चा निरवादयन्त यैषा रौद्र ?ी शस्यत आ ते पितर्मरुतां सुम्नमेतु मा नः सूर्यस्य संदृशो युयोथाः त्वं नो वीरो अर्वति क्षमेथा इति ब्रूयान्नाभि न इत्यनभिमानुको हैष देवः प्रजा भवति प्र जायेमहि रुद्रि य प्रजाभिरिति ब्रूयान्न रुद्रे त्येतस्यैव नाम्नः परिहृत्यै तदु खलु शं नः करतीत्येव शंसेच् छमिति प्रतिपद्यते सर्वस्मा एव शान्त्यै नृभ्यो नारिभ्यो गव इति पुमांसो वै नरः स्त्रियो नार्यः सर्वस्मा एव शान्त्यै सोऽनिरुक्ता रौद्र ?ी शान्ता सर्वायुः सर्वायुत्वाय

तदग्निना पर्यादधुस्तन्मरुतोऽधून्वंस्तदग्निर्न प्राच्यावयत्तदग्निना वैश्वानरेण पर्यादधुस्तन्मरुतोऽधून्वंस्तदग्निर्वैश्वानरः प्राच्यावयत्तस्य यद्रे तसः प्रथम-मुददीप्यत तदसावादित्योऽभवद्यद्द्वितीयमासीत्तद्भृगुरभवत्तं वरुणो न्यगृह्णीत तस्मात्स भृगुर्वारुणिरथ यत्तृतीयमदीदेदिव त आदित्या अभवन्येऽङ्गारा आसंस्तेऽङ्गिरसोऽभवन्यदङ्गाराः पुनरवशान्ता उददीप्यन्त तद्बृहस्पतिरभव-द्यानि परिक्षाणान्यासंस्ते कृष्णा पसवोऽभवन्या लोहिनी मृत्तिका ते रोहिता अथ यद्भस्मासीत्तत्परुष्यं व्यसर्पद्गौरो गवय ऋश्य उष्ट्रो गर्दभ इति ये चैतेऽरुणाः पशवस्ते च तान्वा एष देवोऽभ्यवदत मम वा इदम्मम वै वास्तुहमिति तमेतयर्चा निरवादयन्त यैषा रौद्री शस्यत आ ते पितर्मरुतां सुम्नमेतु मा नः सूर्यस्य संदृशो युयोथाः त्वं नो वीरो अर्वति क्षमेथा इति ब्रूयान्नाभि न इत्यनभिमानुको हैष देवः प्रजा भवति प्र जायेमहि रुद्रि य प्रजाभिरिति ब्रूयान्न रुद्रे त्येतस्यैव नाम्नः परिहृत्यै तदु खलु शं नः करतीत्येव शंसेच् छमिति प्रतिपद्यते सर्वस्मा एव शान्त्यै नृभ्यो नारिभ्यो गव इति पुमांसो वै नरः स्त्रियो नार्यः सर्वस्मा एव शान्त्यै सोऽनिरुक्ता रौद्री शान्ता सर्वायुः सर्वायुत्वाय

567

j;tvedSy' x'sit p[j;pit" p[j; a;sOjt t;" sO·;" pr;Cy Ev;y¥ Vy;vtRNt t aÉ¦n; pyRgzÿ; aÉ¦mup;vtRNt tmev;´;Pyup;vOÿ;" sob[vIÆ;t; vw p[j; anen;ivdÉmit ydb[vIÆ;t; vw p[j; anen;ivdÉmit tÆ;tvedSym.vÿÆ;tvedso j;tvedSTv' t; aÉ¦n; párgt; in¨õ;" xocNTy" dI?yTyoitÏ'St; a²ºr>yiWÿSm;dupár·;Æ;tvedSySy;po-ihÏIym(x'sit tSm;ÿCzmytev x'StVy' t; a²ºrÉ.iWCy inj;-Sywv;mNyt t;su v; aihn; buÞyen pro=;ÿejod/;deW h v; aihbuRÞyo ydÉ¦g;RhRpTyoÉ¦nwv;su tí;hRpTyen pro=;ÿejo d/;it tSm;d;ü-

jAtavedasyaM faMsati prajApatiH prajA Asqjata tAH sqSTAH parAcya evAyanna vyAvartanta ta agninA paryagachattA agnimupAvartanta tamevAdyApyupAvqttAH so'bravIjjAtA vai prajA anenAvidamiti yadabravIjjAtA vai prajA anenAvidamiti tajjAtavedasyamabhavattajjAtavedaso jAtavedastvaM tA agninA parigatA niruddhAH focantyaH dIdhyatyo'tiSThaMstA adbhirabhyaSixcattasmAdupariSTAjjAtavedasyasyApo-hiSThIyamfaMsati tasmAttacchamayateva faMstavyaM tA adbhirabhiSicya nijA-syaivAmanyata tAsu vA ahinA budhnyena parokSAttejo'dadhAdeSa ha vA ahirbudhnyo yadagnirgArhapatyo'gninaivAsu tadgArhapatyena parokSAttejo dadhAti tasmAdAhu-

jAtavedasyaM faMsati prajApatiH prajA Asqjata tAH sqSTAH parAcya evAyanna vyAvartanta ta agninA paryagachattA agnimupAvartanta tamevAdyApyupAvqttAH so'bravIjjAtA vai prajA anenAvidamiti yadabravIjjAtA vai prajA anenAvidamiti tajjAtavedasyamabhavattajjAtavedaso jAtavedastvaM tA agninA parigatA niruddhAH focantyaH dIdhyatyo'tiSThaMstA adbhirabhyaSixcattasmAdupariSTAjjAtavedasyasyApo-hiSThIyamfaMsati tasmAttacchamayateva faMstavyaM tA adbhirabhiSicya nijA-syaivAmanyata tAsu vA ahinA buÞyena parokSAttejo'dadhAdeSa ha vA ahirbuÞyo yadagnirgArhapatyo'gninaivAsu tadgArhapatyena parokSAttejo dadhAti tasmAdAhu-

जातवेदस्यं शंसति प्रजापतिः प्रजा आसृजत ताः सृष्टाः पराच्य एवायन्न व्यावर्तन्त त अग्निना पर्यगछत्ता अग्निमुपावर्तन्त तमेवाद्याप्युपावृत्ताः सोऽब्रवीज्जाता वै प्रजा अनेनाविदमिति यदब्रवीज्जाता वै प्रजा अनेनाविदमिति तज्जातवेदस्यमभवत्तज्जातवेदसो जातवेदस्त्वं ता अग्निना परिगता निरुद्धाः शोचन्त्यः दीध्यत्योऽतिष्ठंस्ता अद्भिरभ्यषिञ्चत्तस्मादुपरिष्टाज्जातवेदस्यस्यापो-हिष्ठीयम्शंसति तस्मात्तच्छमयतेव शंस्तव्यं ता अद्भिरभिषिच्य निजा-स्यैवामन्यत तासु वा अहिना बुध्न्येन परोक्षात्तेजोऽदधादेष ह वा अहिर्बुध्न्यो यदग्निर्गार्हपत्योऽग्निनैवासु तद्गार्हपत्येन परोक्षात्तेजो दधाति तस्मादाहु-

जातवेदस्यं शंसति प्रजापतिः प्रजा आसृजत ताः सृष्टाः पराच्य एवायन्न व्यावर्तन्त त अग्निना पर्यगछत्ता अग्निमुपावर्तन्त तमेवाद्याप्युपावृत्ताः सोऽब्रवीज्जाता वै प्रजा अनेनाविदमिति यदब्रवीज्जाता वै प्रजा अनेनाविदमिति तज्जातवेदस्यमभवत्तज्जातवेदसो जातवेदस्त्वं ता अग्निना परिगता निरुद्धाः शोचन्त्यः दीध्यत्योऽतिष्ठंस्ता अद्भिरभ्यषिञ्चत्तस्मादुपरिष्टाज्जातवेदस्यस्यापो-हिष्ठीयम्शंसति तस्मात्तच्छमयतेव शंस्तव्यं ता अद्भिरभिषिच्य निजा-स्यैवामन्यत तासु वा अहिना बुÞयेन परोक्षात्तेजोऽदधादेष ह वा अहिर्बुÞयो यदग्निर्गार्हपत्योऽग्निनैवासु तद्गार्हपत्येन परोक्षात्तेजो दधाति तस्मादाहु-

572

dev;n;MpI" x'sTynUcIrÉ¦' gOhpit' tSm;dnUcI pI g;hRpTym;Ste td;ô r;k;MpUv;| x'seÆ;Myw vw pUvRpeyÉmit tÿ¥;dOTy' dev;n;mev pI" pUv;R" x'sedeW h v; EtTpIWu reto d/;it ydÉ¦g;RhRpTyoÉ¦nwv;su tí;hRpTyen pIWu p[Ty=;{ eto d/;it p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev' ved tSm;Tsm;nody;R Svs;Nyod;yRyw j;y;y; anujIivnI jIvit r;k;' x'sit r;k; h v; Et;Mpu¨WSy sevnI' sIVyit ywW; ²xXneÉ/ pum;'soSy pu]; j;yNte y Ev' ved p;vIrvI' x'sit v;Gvw srSvtI p;vIrvI v;Cyev tÃ;cm(d/;it td;üy;RmIMpUv;| x'set( ip} y;Émit y;mImev pUv;| x'seidm' ym p[Strm; ih sIdeit r;Do vw pUvRpey' tSm;´;mImev pUv;| x'seNm;tlI kVywyRmo ai©roÉ.árit k;Vy;n;mnUcI' x'sTyvre,wv vw dev;Nk;Vy;" pre,wv ipt¿'StSm;Tk;Vy;n;mnUcI' x'sTyudIrt;mvr ¬Tpr;s it ip} y;" x'sTyuNm?ym;" iptr" soMy;s it ye cwv;vm; ye c prm; ye c m?ym;St;Nsv;RnnNtr;yMp¿,;Ty;hâMpt¿Nsuivd];\ aivTsIit iÃtIy;' x'sit bihRWdo ye Sv/y; sutSyeTyetõ v; EW;âMp[y' /;m yihRWd it ip[ye,wvwn;'Stõ;»; sm/Ryit ip[ye, /;»; smO?yte y Ev' vededâMptO>yo nmo aSTv´eit nmSk;rvtImNtt" x'sit tSm;dNtt" iptO>yo nmâS£yte td;üVy;Rh;vâMp} y;" x'sedVy;h;v;Émit Vy;h;vmev x'seds'iSqt' vw iptOyDSy s;?vs'iSqt' v; EW iptOyD' s'Sq;pyit yoVy;h;v' x'sit

devAnAmpatnIH faMsatyanUcIragniM gqhapatiM tasmAdanUcI patnI gArhapatyamAste tadAhU rAkAmpUrvAM faMsejjAmyai vai pUrvapeyamiti tattannAdqtyaM devAnAmeva patnIH pUrvAH faMsedeSa ha vA etatpatnISu reto dadhAti yadagnirgArhapatyo'gninaivAsu tadgArhapatyena patnISu pratyakSAdre to dadhAti prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM veda tasmAtsamAnodaryA svasAnyodAryayai jAyAyA anujIvinI jIvati rAkAM faMsati rAkA ha vA etAmpuruSasya sevanIM sIvyati yaiSA fifne'dhi pumAMso'sya putrA jAyante ya evaM veda pAvIravIM faMsati vAgvai sarasvatI pAvIravI vAcyeva tadvAcamdadhAti tadAhuryAmImpUrvAM faMset pi tr?yAmiti yAmImeva pUrvAM faMsedimaM yama prastaramA hi sIdeti rAjxo vai pUrvapeyaM tasmAdyAmImeva pUrvAM faMsenmAtalI kavyairyamo azgirobhiriti kAvyAnAmanUcIM faMsatyavareNaiva vai devAnkAvyAH pareNaiva pitQMstasmAtkAvyAnAmanUcIM faMsatyudIratAmavara utparAsa iti pi tr?yAH faMsatyunmadhyamAH pitaraH somyAsa iti ye caivAvamA ye ca paramA ye ca madhyamAstAnsarvAnanantarAyampQNAtyAhampitQnsuvidatrAMM avitsIti dvitIyAM faMsati barhiSado ye svadhayA sutasyetyetaddha vA eSAmpriyaM dhAma yadbarhiSada iti priyeNaivainAMstaddhAmnA samardhayati priyeNa dhAmnA samqdhyate ya evaM vededampitqbhyo namo astvadyeti namaskAravatImantataH faMsati tasmAdantataH pitqbhyo namaskriyate tadAhurvyAhAvampi tr?yAH faMsedavyAhAvAmiti vyAhAvameva faMsedasaMsthitaM vai pitqyajxasya sAdhvasaMsthitaM vA eSa pitqyajxaM saMsthApayati yo'vyAhAvaM faMsati

devAnAmpatnIH faMsatyanUcIragniM gqhapatiM tasmAdanUcI patnI gArhapatyamAste tadAhU rAkAmpUrvAM faMsejjAmyai vai pUrvapeyamiti tattannAdqtyaM devAnAmeva patnIH pUrvAH faMsedeSa ha vA etatpatnISu reto dadhAti yadagnirgArhapatyo'gninaivAsu tadgArhapatyena patnISu pratyakSAdre to dadhAti prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM veda tasmAtsamAnodaryA svasAnyodAryayai jAyAyA anujIvinI jIvati rAkAM faMsati rAkA ha vA etAmpuruSasya sevanIM sIvyati yaiSA fifne'dhi pumAMso'sya putrA jAyante ya evaM veda pAvIravIM faMsati vAgvai sarasvatI pAvIravI vAcyeva tadvAcamdadhAti tadAhuryAmImpUrvAM faMset pitr! yAmiti yAmImeva pUrvAM faMsedimaM yama prastaramA hi sIdeti rAjxo vai pUrvapeyaM tasmAdyAmImeva pUrvAM faMsenmAtalI kavyairyamo azgirobhiriti kAvyAnAmanUcIM faMsatyavareNaiva vai devAnkAvyAH pareNaiva pitQMstasmAtkAvyAnAmanUcIM faMsatyudIratAmavara utparAsa iti pitr! yAH faMsatyunmadhyamAH pitaraH somyAsa iti ye caivAvamA ye ca paramA ye ca madhyamAstAnsarvAnanantarAyampQNAtyAhampitQnsuvidatrAMM avitsIti dvitIyAM faMsati barhiSado ye svadhayA sutasyetyetaddha vA eSAmpriyaM dhAma yadbarhiSada iti priyeNaivainAMstaddhAmnA samardhayati priyeNa dhAmnA samqdhyate ya evaM vededampitqbhyo namo astvadyeti namaskAravatImantataH faMsati tasmAdantataH pitqbhyo namaskriyate tadAhurvyAhAvampitr! yAH faMsedavyAhAvAmiti vyAhAvameva faMsedasaMsthitaM vai pitqyajxasya sAdhvasaMsthitaM vA eSa pitqyajxaM saMsthApayati yo'vyAhAvaM faMsati

देवानाम्पत्नीः शंसत्यनूचीरग्निं गृहपतिं तस्मादनूची पत्नी गार्हपत्यमास्ते तदाहू राकाम्पूर्वां शंसेज्जाम्यै वै पूर्वपेयमिति तत्तन्नादृत्यं देवानामेव पत्नीः पूर्वाः शंसेदेष ह वा एतत्पत्नीषु रेतो दधाति यदग्निर्गार्हपत्योऽग्निनैवासु तद्गार्हपत्येन पत्नीषु प्रत्यक्षाद्रे तो दधाति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेद तस्मात्समानोदर्या स्वसान्योदार्ययै जायाया अनुजीविनी जीवति राकां शंसति राका ह वा एताम्पुरुषस्य सेवनीं सीव्यति यैषा शिश्नेऽधि पुमांसोऽस्य पुत्रा जायन्ते य एवं वेद पावीरवीं शंसति वाग्वै सरस्वती पावीरवी वाच्येव तद्वाचम्दधाति तदाहुर्यामीम्पूर्वां शंसेत् पि त्र्?यामिति यामीमेव पूर्वां शंसेदिमं यम प्रस्तरमा हि सीदेति राज्ञो वै पूर्वपेयं तस्माद्यामीमेव पूर्वां शंसेन्मातली कव्यैर्यमो अङ्गिरोभिरिति काव्यानामनूचीं शंसत्यवरेणैव वै देवान्काव्याः परेणैव पितॄंस्तस्मात्काव्यानामनूचीं शंसत्युदीरतामवर उत्परास इति पि त्र्?याः शंसत्युन्मध्यमाः पितरः सोम्यास इति ये चैवावमा ये च परमा ये च मध्यमास्तान्सर्वाननन्तरायम्पॄणात्याहम्पितॄन्सुविदत्राँ अवित्सीति द्वितीयां शंसति बर्हिषदो ये स्वधया सुतस्येत्येतद्ध वा एषाम्प्रियं धाम यद्बर्हिषद इति प्रियेणैवैनांस्तद्धाम्ना समर्धयति प्रियेण धाम्ना समृध्यते य एवं वेदेदम्पितृभ्यो नमो अस्त्वद्येति नमस्कारवतीमन्ततः शंसति तस्मादन्ततः पितृभ्यो नमस्क्रियते तदाहुर्व्याहावम्पि त्र्?याः शंसेदव्याहावामिति व्याहावमेव शंसेदसंस्थितं वै पितृयज्ञस्य साध्वसंस्थितं वा एष पितृयज्ञं संस्थापयति योऽव्याहावं शंसति

देवानाम्पत्नीः शंसत्यनूचीरग्निं गृहपतिं तस्मादनूची पत्नी गार्हपत्यमास्ते तदाहू राकाम्पूर्वां शंसेज्जाम्यै वै पूर्वपेयमिति तत्तन्नादृत्यं देवानामेव पत्नीः पूर्वाः शंसेदेष ह वा एतत्पत्नीषु रेतो दधाति यदग्निर्गार्हपत्योऽग्निनैवासु तद्गार्हपत्येन पत्नीषु प्रत्यक्षाद्रे तो दधाति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेद तस्मात्समानोदर्या स्वसान्योदार्ययै जायाया अनुजीविनी जीवति राकां शंसति राका ह वा एताम्पुरुषस्य सेवनीं सीव्यति यैषा शिश्नेऽधि पुमांसोऽस्य पुत्रा जायन्ते य एवं वेद पावीरवीं शंसति वाग्वै सरस्वती पावीरवी वाच्येव तद्वाचम्दधाति तदाहुर्यामीम्पूर्वां शंसेत् पित्र्! यामिति यामीमेव पूर्वां शंसेदिमं यम प्रस्तरमा हि सीदेति राज्ञो वै पूर्वपेयं तस्माद्यामीमेव पूर्वां शंसेन्मातली कव्यैर्यमो अङ्गिरोभिरिति काव्यानामनूचीं शंसत्यवरेणैव वै देवान्काव्याः परेणैव पितॄंस्तस्मात्काव्यानामनूचीं शंसत्युदीरतामवर उत्परास इति पित्र्! याः शंसत्युन्मध्यमाः पितरः सोम्यास इति ये चैवावमा ये च परमा ये च मध्यमास्तान्सर्वाननन्तरायम्पॄणात्याहम्पितॄन्सुविदत्राँ अवित्सीति द्वितीयां शंसति बर्हिषदो ये स्वधया सुतस्येत्येतद्ध वा एषाम्प्रियं धाम यद्बर्हिषद इति प्रियेणैवैनांस्तद्धाम्ना समर्धयति प्रियेण धाम्ना समृध्यते य एवं वेदेदम्पितृभ्यो नमो अस्त्वद्येति नमस्कारवतीमन्ततः शंसति तस्मादन्ततः पितृभ्यो नमस्क्रियते तदाहुर्व्याहावम्पित्र्! याः शंसेदव्याहावामिति व्याहावमेव शंसेदसंस्थितं वै पितृयज्ञस्य साध्वसंस्थितं वा एष पितृयज्ञं संस्थापयति योऽव्याहावं शंसति

577

Sv;duâãkl;yMm/um;\ ¬t;yÉmtIN{ SywN{ Irnup;nIy;" x'sTyet;É.v;R N{ -StOtIysvnmNvipbÿdnup;nIy;n;mnup;nIy;TvMm;´NtIv vw tihR devt; ydet; hot; x'sit tSm;det;su mÃTp[itgIy| yyorojs; SkÉ.t; rj;'sIit vwã,uv;¨,ImOc' x'sit ivã,uvwR yDSy duár·Mp;it v¨," ¾Sv·' tyo-¨.yorev x;NTyw ivã,onuR kù vIy;RÉ, p[ vocÉmit vwã,vI' xNsit yq; vw mTymev' yDSy ivã,uSt´q; duãÕ·' dumRtIÕt' suÕ·' sumtIÕt' kÚvRÉ¥y;devmevwt´DSy du·t' du"xSt' su·t' suxSt' kÚvR¥eit ydet;' hot; x'sit tNtu' tNvn[jso .;numiNvhIit p[;j;pTy;' x'sit p[j; vw t*tu" p[j;mev;Sm EtTs'tnoit Jyoitãmt" pqo r= É/y; Õt;init devy;n; vw JyoitãmNt" pNq;nSt;nev;Sm; EtiÃtnoTynuLb,' vyt joguv;mpo mnu.Rv jny; dwVy' jnÉmTyevwn' tNmno" p[jy; s'tnoit p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR EvMvedwv; n N{ o m`v; ivrp(xITyuÿmy; párd/;tIy' v; N{ o m`v; ivrp(xI krTsTy; cWR,I/OdnveRtIy' vw sTy; cWR,I/Odnv;R Tv' r;j; jnuW;' /eçSme tIy' vw r;j; jnuW;mÉ/ Åvo m;ihn' yÆár] tIy' vw m;ihn' yD" Åvo yjm;no járt; yjm;n;ywvwt;m;²xWm;x;Ste tdupSpOxN.UÉmMpárd?y;ÿ´Sy;mev yD' sM.rit tSy;mevwn' tdNtt" p[itÏ;pyTy¦e m¨²º" xu.y²ºA³KvÉ.árTy;É¦m;¨tmuKq' xSTv;É¦-

svAduSkilAyammadhumAMM utAyamitIndra syaindra ?IranupAnIyAH faMsatyetAbhirvA indra -stqtIyasavanamanvapibattadanupAnIyAnAmanupAnIyAtvammAdyantIva vai tarhi devatA yadetA hotA faMsati tasmAdetAsu madvatpratigIryaM yayorojasA skabhitA rajAMsIti vaiSNuvAruNImqcaM faMsati viSNurvai yajxasya duriSTampAti varuNaH sviSTaM tayo-rubhayoreva fAntyai viSNornu kaM vIryANi pra vocamiti vaiSNavIM fansati yathA vai matyamevaM yajxasya viSNustadyathA duSkqSTaM durmatIkqtaM sukqSTaM sumatIkqtaM kurvanniyAdevamevaitadyajxasya duSTutaM duHfastaM suSTutaM sufastaM kurvanneti yadetAM hotA faMsati tantuM tanvanrajaso bhAnumanvihIti prAjApatyAM faMsati prajA vai tautuH prajAmevAsma etatsaMtanoti jyotiSmataH patho rakSa dhiyA kqtAniti devayAnA vai jyotiSmantaH panthAnastAnevAsmA etadvitanotyanulbaNaM vayata joguvAmapo manurbhava janayA daivyaM janamityevainaM tanmanoH prajayA saMtanoti prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evamvedaivA na indra ?o maghavA virapfItyuttamayA paridadhAtIyaM vA indra ?o maghavA virapfI karatsatyA carSaNIdhqdanarvetIyaM vai satyA carSaNIdhqdanarvA tvaM rAjA januSAM dhehyasme itIyaM vai rAjA januSAmadhi fravo mAhinaM yajjaritra itIyaM vai mAhinaM yajxaH fravo yajamAno jaritA yajamAnAyaivaitAmAfiSamAfAste tadupaspqfanbhUmimparidadhyAttadyasyAmeva yajxaM sambharati tasyAmevainaM tadantataH pratiSThApayatyagne marudbhiH fubhayadbhirqkvabhirityAgnimArutamukthaM fastvAgni-

svAduSkilAyammadhumAMM utAyamitIndra syaindrI ranupAnIyAH faMsatyetAbhirvA indra -stqtIyasavanamanvapibattadanupAnIyAnAmanupAnIyAtvammAdyantIva vai tarhi devatA yadetA hotA faMsati tasmAdetAsu madvatpratigIryaM yayorojasA skabhitA rajAMsIti vaiSNuvAruNImqcaM faMsati viSNurvai yajxasya duriSTampAti varuNaH sviSTaM tayo-rubhayoreva fAntyai viSNornu kaM vIryANi pra vocamiti vaiSNavIM fansati yathA vai matyamevaM yajxasya viSNustadyathA duSkqSTaM durmatIkqtaM sukqSTaM sumatIkqtaM kurvanniyAdevamevaitadyajxasya duSTutaM duHfastaM suSTutaM sufastaM kurvanneti yadetAM hotA faMsati tantuM tanvanrajaso bhAnumanvihIti prAjApatyAM faMsati prajA vai tautuH prajAmevAsma etatsaMtanoti jyotiSmataH patho rakSa dhiyA kqtAniti devayAnA vai jyotiSmantaH panthAnastAnevAsmA etadvitanotyanulbaNaM vayata joguvAmapo manurbhava janayA daivyaM janamityevainaM tanmanoH prajayA saMtanoti prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evamvedaivA na indro maghavA virapfItyuttamayA paridadhAtIyaM vA indro maghavA virapfI karatsatyA carSaNIdhqdanarvetIyaM vai satyA carSaNIdhqdanarvA tvaM rAjA januSAM dhehyasme itIyaM vai rAjA januSAmadhi fravo mAhinaM yajjaritra itIyaM vai mAhinaM yajxaH fravo yajamAno jaritA yajamAnAyaivaitAmAfiSamAfAste tadupaspqfanbhUmimparidadhyAttadyasyAmeva yajxaM sambharati tasyAmevainaM tadantataH pratiSThApayatyagne marudbhiH fubhayadbhirqkvabhirityAgnimArutamukthaM fastvAgni-

स्वादुष्किलायम्मधुमाँ उतायमितीन्द्र स्यैन्द्र ?ीरनुपानीयाः शंसत्येताभिर्वा इन्द्र -स्तृतीयसवनमन्वपिबत्तदनुपानीयानामनुपानीयात्वम्माद्यन्तीव वै तर्हि देवता यदेता होता शंसति तस्मादेतासु मद्वत्प्रतिगीर्यं ययोरोजसा स्कभिता रजांसीति वैष्णुवारुणीमृचं शंसति विष्णुर्वै यज्ञस्य दुरिष्टम्पाति वरुणः स्विष्टं तयो-रुभयोरेव शान्त्यै विष्णोर्नु कं वीर्याणि प्र वोचमिति वैष्णवीं शन्सति यथा वै मत्यमेवं यज्ञस्य विष्णुस्तद्यथा दुष्कृष्टं दुर्मतीकृतं सुकृष्टं सुमतीकृतं कुर्वन्नियादेवमेवैतद्यज्ञस्य दुष्टुतं दुःशस्तं सुष्टुतं सुशस्तं कुर्वन्नेति यदेतां होता शंसति तन्तुं तन्वन्रजसो भानुमन्विहीति प्राजापत्यां शंसति प्रजा वै तौतुः प्रजामेवास्म एतत्संतनोति ज्योतिष्मतः पथो रक्ष धिया कृतानिति देवयाना वै ज्योतिष्मन्तः पन्थानस्तानेवास्मा एतद्वितनोत्यनुल्बणं वयत जोगुवामपो मनुर्भव जनया दैव्यं जनमित्येवैनं तन्मनोः प्रजया संतनोति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवम्वेदैवा न इन्द्र ?ो मघवा विरप्शीत्युत्तमया परिदधातीयं वा इन्द्र ?ो मघवा विरप्शी करत्सत्या चर्षणीधृदनर्वेतीयं वै सत्या चर्षणीधृदनर्वा त्वं राजा जनुषां धेह्यस्मे इतीयं वै राजा जनुषामधि श्रवो माहिनं यज्जरित्र इतीयं वै माहिनं यज्ञः श्रवो यजमानो जरिता यजमानायैवैतामाशिषमाशास्ते तदुपस्पृशन्भूमिम्परिदध्यात्तद्यस्यामेव यज्ञं सम्भरति तस्यामेवैनं तदन्ततः प्रतिष्ठापयत्यग्ने मरुद्भिः शुभयद्भिरृक्वभिरित्याग्निमारुतमुक्थं शस्त्वाग्नि-

स्वादुष्किलायम्मधुमाँ उतायमितीन्द्र स्यैन्द्री रनुपानीयाः शंसत्येताभिर्वा इन्द्र -स्तृतीयसवनमन्वपिबत्तदनुपानीयानामनुपानीयात्वम्माद्यन्तीव वै तर्हि देवता यदेता होता शंसति तस्मादेतासु मद्वत्प्रतिगीर्यं ययोरोजसा स्कभिता रजांसीति वैष्णुवारुणीमृचं शंसति विष्णुर्वै यज्ञस्य दुरिष्टम्पाति वरुणः स्विष्टं तयो-रुभयोरेव शान्त्यै विष्णोर्नु कं वीर्याणि प्र वोचमिति वैष्णवीं शन्सति यथा वै मत्यमेवं यज्ञस्य विष्णुस्तद्यथा दुष्कृष्टं दुर्मतीकृतं सुकृष्टं सुमतीकृतं कुर्वन्नियादेवमेवैतद्यज्ञस्य दुष्टुतं दुःशस्तं सुष्टुतं सुशस्तं कुर्वन्नेति यदेतां होता शंसति तन्तुं तन्वन्रजसो भानुमन्विहीति प्राजापत्यां शंसति प्रजा वै तौतुः प्रजामेवास्म एतत्संतनोति ज्योतिष्मतः पथो रक्ष धिया कृतानिति देवयाना वै ज्योतिष्मन्तः पन्थानस्तानेवास्मा एतद्वितनोत्यनुल्बणं वयत जोगुवामपो मनुर्भव जनया दैव्यं जनमित्येवैनं तन्मनोः प्रजया संतनोति प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवम्वेदैवा न इन्द्रो मघवा विरप्शीत्युत्तमया परिदधातीयं वा इन्द्रो मघवा विरप्शी करत्सत्या चर्षणीधृदनर्वेतीयं वै सत्या चर्षणीधृदनर्वा त्वं राजा जनुषां धेह्यस्मे इतीयं वै राजा जनुषामधि श्रवो माहिनं यज्जरित्र इतीयं वै माहिनं यज्ञः श्रवो यजमानो जरिता यजमानायैवैतामाशिषमाशास्ते तदुपस्पृशन्भूमिम्परिदध्यात्तद्यस्यामेव यज्ञं सम्भरति तस्यामेवैनं तदन्ततः प्रतिष्ठापयत्यग्ने मरुद्भिः शुभयद्भिरृक्वभिरित्याग्निमारुतमुक्थं शस्त्वाग्नि-

584

dev; v; asurwyuRõmupp[;yiNvjy;y t;nÉ¦n;RNvk;mytwtu' t' dev; ab[uv¥( aip TvmeçSm;kù vw TvmekosIit s n;StutoNveãy;mITyb[vITStut nu meit t' te smuT£MyopinvOTy;Stuv'St;NStutonup[wTs i]"ÅeÉ,.URTv; } ynIkosur;Nyuõmupp[;yiÃjy;y i]"ÅeÉ,árit zNd;'Syev Åe,IrkÚ¨t } ynIk it svn;Nyev;nIk;in t;nsM.;VyMpr;.;vyÿto vw dev; a.vNpr;sur; .vTy;Tmn; pr;Sy iÃWNp;Pm; .[;tOVyo .vit y Ev' ved s; v; EW; g;y} yev ydÉ¦·omtuÉv|xTy=r; vw g;y]I ctu-Év|xitrÉ¦·omSy StutxS];É, tÃw yiddm;ó" su/;y;' h vw v;Éj suihto d/;tIit g;y]I vw t¥ h vw g;y]I =m; rmt è?v;R h v; EW; yjm;nm;d;y Sv;reitTyÉ¦·omo vw t¥ h v; aÉ¦·om" =m; rmt è?voR h v; EW yjm;nm;d;y Svreit s v; EW s'vTsr Ev ydÉ¦·omtuÉv|xTy/Rm;so vw s'vTsrtuÉv|xitrÉ¦·omSy StutxS];É, t' yq;

devA vA asurairyuddhamupaprAyanvijayAya tAnagnirnAnvakAmayataituM taM devA abruvann api tvamehyasmAkaM vai tvameko'sIti sa nAstuto'nveSyAmItyabravItstuta nu meti taM te samutkramyopanivqtyAstuvaMstAnstuto'nupraitsa triHfreNirbhUtvA tr?yanIko'surAnyuddhamupaprAyadvijayAya triHfreNiriti chandAMsyeva freNIrakuruta tr?yanIka iti savanAnyevAnIkAni tAnasambhAvyamparAbhAvayattato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda sA vA eSA gAya tr?yeva yadagniSTomafcaturviMfatyakSarA vai gAyatrI catu-rviMfatiragniSTomasya stutafastrANi tadvai yadidamAhuH sudhAyAM ha vai vAji suhito dadhAtIti gAyatrI vai tanna ha vai gAyatrI kSamA ramata UrdhvA ha vA eSA yajamAnamAdAya svAretityagniSTomo vai tanna ha vA agniSTomaH kSamA ramata Urdhvo ha vA eSa yajamAnamAdAya svareti sa vA eSa saMvatsara eva yadagniSTomafcaturviMfatyardhamAso vai saMvatsarafcaturviMfatiragniSTomasya stutafastrANi taM yathA

devA vA asurairyuddhamupaprAyanvijayAya tAnagnirnAnvakAmayataituM taM devA abruvann api tvamehyasmAkaM vai tvameko'sIti sa nAstuto'nveSyAmItyabravItstuta nu meti taM te samutkramyopanivqtyAstuvaMstAnstuto'nupraitsa triHfreNirbhUtvA tr! yanIko'surAnyuddhamupaprAyadvijayAya triHfreNiriti chandAMsyeva freNIrakuruta tr! yanIka iti savanAnyevAnIkAni tAnasambhAvyamparAbhAvayattato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda sA vA eSA gAyatr! yeva yadagniSTomafcaturviMfatyakSarA vai gAyatrI catu-rviMfatiragniSTomasya stutafastrANi tadvai yadidamAhuH sudhAyAM ha vai vAji suhito dadhAtIti gAyatrI vai tanna ha vai gAyatrI kSamA ramata UrdhvA ha vA eSA yajamAnamAdAya svAretityagniSTomo vai tanna ha vA agniSTomaH kSamA ramata Urdhvo ha vA eSa yajamAnamAdAya svareti sa vA eSa saMvatsara eva yadagniSTomafcaturviMfatyardhamAso vai saMvatsarafcaturviMfatiragniSTomasya stutafastrANi taM yathA

देवा वा असुरैर्युद्धमुपप्रायन्विजयाय तानग्निर्नान्वकामयतैतुं तं देवा अब्रुवन्न् अपि त्वमेह्यस्माकं वै त्वमेकोऽसीति स नास्तुतोऽन्वेष्यामीत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तं ते समुत्क्रम्योपनिवृत्यास्तुवंस्तान्स्तुतोऽनुप्रैत्स त्रिःश्रेणिर्भूत्वा त्र्?यनीकोऽसुरान्युद्धमुपप्रायद्विजयाय त्रिःश्रेणिरिति छन्दांस्येव श्रेणीरकुरुत त्र्?यनीक इति सवनान्येवानीकानि तानसम्भाव्यम्पराभावयत्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद सा वा एषा गाय त्र्?येव यदग्निष्टोमश्चतुर्विंशत्यक्षरा वै गायत्री चतु-र्विंशतिरग्निष्टोमस्य स्तुतशस्त्राणि तद्वै यदिदमाहुः सुधायां ह वै वाजि सुहितो दधातीति गायत्री वै तन्न ह वै गायत्री क्षमा रमत ऊर्ध्वा ह वा एषा यजमानमादाय स्वारेतित्यग्निष्टोमो वै तन्न ह वा अग्निष्टोमः क्षमा रमत ऊर्ध्वो ह वा एष यजमानमादाय स्वरेति स वा एष संवत्सर एव यदग्निष्टोमश्चतुर्विंशत्यर्धमासो वै संवत्सरश्चतुर्विंशतिरग्निष्टोमस्य स्तुतशस्त्राणि तं यथा

देवा वा असुरैर्युद्धमुपप्रायन्विजयाय तानग्निर्नान्वकामयतैतुं तं देवा अब्रुवन्न् अपि त्वमेह्यस्माकं वै त्वमेकोऽसीति स नास्तुतोऽन्वेष्यामीत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तं ते समुत्क्रम्योपनिवृत्यास्तुवंस्तान्स्तुतोऽनुप्रैत्स त्रिःश्रेणिर्भूत्वा त्र्! यनीकोऽसुरान्युद्धमुपप्रायद्विजयाय त्रिःश्रेणिरिति छन्दांस्येव श्रेणीरकुरुत त्र्! यनीक इति सवनान्येवानीकानि तानसम्भाव्यम्पराभावयत्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद सा वा एषा गायत्र्! येव यदग्निष्टोमश्चतुर्विंशत्यक्षरा वै गायत्री चतु-र्विंशतिरग्निष्टोमस्य स्तुतशस्त्राणि तद्वै यदिदमाहुः सुधायां ह वै वाजि सुहितो दधातीति गायत्री वै तन्न ह वै गायत्री क्षमा रमत ऊर्ध्वा ह वा एषा यजमानमादाय स्वारेतित्यग्निष्टोमो वै तन्न ह वा अग्निष्टोमः क्षमा रमत ऊर्ध्वो ह वा एष यजमानमादाय स्वरेति स वा एष संवत्सर एव यदग्निष्टोमश्चतुर्विंशत्यर्धमासो वै संवत्सरश्चतुर्विंशतिरग्निष्टोमस्य स्तुतशस्त्राणि तं यथा

589

dI=,Iyei·St;yte t;mev;nu y;" k;e·ySt;" sv;R aÉ¦·ommip-yNtIÂ;mup×yt Â;iv/; vw p;kyD; Â;mev;nu ye kc p;kyD;Ste sveRÉ¦·ommipy²Nt s;yMp[;trÉ¦ho]' ju×it s;yMp[;tv[RtMp[yz²Nt Sv;h;k;re,;É¦ho]' ju×it Sv;h;k;re, v[tMp[yz²Nt Sv;h;k;rme-v;NvÉ¦ho]mÉ¦·ommPyeit pdx p[;y,Iye s;Ém/enIrNv;h pdx dxRpU,Rm;syo" p[;y,Iymev;nu dxRpU,Rm;s;vÉ¦·ommpIt" som' r;j;n' £¡,NTy*W/o vw somo r;j;¬WÉ/É.StâM.WJy²Nt yâM.WJy²Nt sommev r;j;n' £¡ym;,mnu y;in k;inc .eWj;in t;in sv;R

dIkSaNIyeSTistAyate tAmevAnu yAH kAfceSTayastAH sarvA agniSTomamapi-yantILAmupahvayata iLAvidhA vai pAkayajxA iLAmevAnu ye keca pAkayajxAste sarve'gniSTomamapiyanti sAyamprAtaragnihotraM juhvati sAyamprAtarvratamprayachanti svAhAkAreNAgnihotraM juhvati svAhAkAreNa vratamprayachanti svAhAkArame-vAnvagnihotramagniSTomamapyeti paxcadafa prAyaNIye sAmidhenIranvAha paxcadafa darfapUrNamAsayoH prAyaNIyamevAnu darfapUrNamAsAvagniSTomamapItaH somaM rAjAnaM krINantyauSadho vai somo rAjAuSadhibhistambhiSajyanti yambhiSajyanti somameva rAjAnaM krIyamANamanu yAni kAnica bheSajAni tAni sarvANyagniSTomama-piyantyagnimAtithye manthantyagniM cAturmAsyeSvAtithyamevAnu cAturmAsyAnyagni-STomamapiyanti payasA pravargye caranti payasA dAkSAyaNayajxe pravargyamevAnu dAkSAyaNayajxo'gniSTomamapyeti pafurupavasathe bhavati tamevAnu ye keca pafu-bandhAste sarve'gniSTomamapiyantILAdadho nAma yajxakratustaM dadhnA caranti dadhnA

dIkSaNIyeSTistAyate tAmevAnu yAH kAfceSTayastAH sarvA agniSTomamapi-yantI[L]Amupahvayata i[L]AvidhA vai pAkayajxA i[L]AmevAnu ye keca pAkayajxAste sarve'gniSTomamapiyanti sAyamprAtaragnihotraM juhvati sAyamprAtarvratamprayachanti svAhAkAreNAgnihotraM juhvati svAhAkAreNa vratamprayachanti svAhAkArame-vAnvagnihotramagniSTomamapyeti paxcadafa prAyaNIye sAmidhenIranvAha paxcadafa darfapUrNamAsayoH prAyaNIyamevAnu darfapUrNamAsAvagniSTomamapItaH somaM rAjAnaM krINantyauSadho vai somo rAjAuSadhibhistambhiSajyanti yambhiSajyanti somameva rAjAnaM krIyamANamanu yAni kAnica bheSajAni tAni sarvANyagniSTomama-piyantyagnimAtithye manthantyagniM cAturmAsyeSvAtithyamevAnu cAturmAsyAnyagni-STomamapiyanti payasA pravargye caranti payasA dAkSAyaNayajxe pravargyamevAnu dAkSAyaNayajxo'gniSTomamapyeti pafurupavasathe bhavati tamevAnu ye keca pafu-bandhAste sarve'gniSTomamapiyantI[L]Adadho nAma yajxakratustaM dadhnA caranti dadhnA

दीक्षणीयेष्टिस्तायते तामेवानु याः काश्चेष्टयस्ताः सर्वा अग्निष्टोममपि-यन्तीळामुपह्वयत इळाविधा वै पाकयज्ञा इळामेवानु ये केच पाकयज्ञास्ते सर्वेऽग्निष्टोममपियन्ति सायम्प्रातरग्निहोत्रं जुह्वति सायम्प्रातर्व्रतम्प्रयछन्ति स्वाहाकारेणाग्निहोत्रं जुह्वति स्वाहाकारेण व्रतम्प्रयछन्ति स्वाहाकारमे-वान्वग्निहोत्रमग्निष्टोममप्येति पञ्चदश प्रायणीये सामिधेनीरन्वाह पञ्चदश दर्शपूर्णमासयोः प्रायणीयमेवानु दर्शपूर्णमासावग्निष्टोममपीतः सोमं राजानं क्रीणन्त्यौषधो वै सोमो राजाउषधिभिस्तम्भिषज्यन्ति यम्भिषज्यन्ति सोममेव राजानं क्रीयमाणमनु यानि कानिच भेषजानि तानि सर्वाण्यग्निष्टोमम-पियन्त्यग्निमातिथ्ये मन्थन्त्यग्निं चातुर्मास्येष्वातिथ्यमेवानु चातुर्मास्यान्यग्नि-ष्टोममपियन्ति पयसा प्रवर्ग्ये चरन्ति पयसा दाक्षायणयज्ञे प्रवर्ग्यमेवानु दाक्षायणयज्ञोऽग्निष्टोममप्येति पशुरुपवसथे भवति तमेवानु ये केच पशु-बन्धास्ते सर्वेऽग्निष्टोममपियन्तीळादधो नाम यज्ञक्रतुस्तं दध्ना चरन्ति दध्ना

591

dÉ/`meR dÉ/`mRmev;iNvÂ;d/oÉ¦·ommPyeit 40

dadhigharme dadhigharmamevAnviLAdadho'gniSTomamapyeti 40

dadhigharme dadhigharmamevAnvi[L]Adadho'gniSTomamapyeti 40

दधिघर्मे दधिघर्ममेवान्विळादधोऽग्निष्टोममप्येति ४०

594

it nu purSt;dqopár·;TpdxoKQySy Sto];É, pdx xS];É, s m;so m;s/; s'vTsro iviht" s'vTsroÉ¦vwR;nroÉ¦rÉ¦·om" s'vTsr-mev;nUKQyoÉ¦·ommPyeTyuKQymipyNtmnu v;jpeyoPyeTyuKQyo ih s .vit Ã;dx r;]e" py;Ry;" sveR pdx;Ste Ã*-Ã* sMp´ i]'xdekÉv'x' WoÂ²x s;m i]vOTs'É/" s; i]'xTs m;sâS]'xNm;sSy r;]yo m;s/; s'vTsro iviht" s'vTsroÉ¦vwR;nroÉ¦rÉ¦·om" s'vTsrmev;Nvitr;-]oÉ¦·ommPyeTyitr;]mipyNtmNv¢oy;RmoPyeTyitr;]o ih s .vTyetÃw ye c purSt;´e copár·;´D£tvSte sveRÉ¦·ommipy²Nt tSy s'StutSy nvitxt' Stoi]y;" s; y; nvitSte dx i]vOtoq y; nvitSte dx;q y; dx t;s;mek; Stoi]yodeit i]vOTpár²xãyte sos;vekÉv'so?y;-ihtStpit ivWuv;Nv; EW Stom;n;' dx v; EtSm;dv;R;²S]vOto dx pr;o m?y EW EkÉv'x ¬.yto?y;ihtStpit t´;s* Stoi]yodeit swtâSm¥?yUÀh; s yjmnSt¶Ùv' =]' sho blmXnute h vw dwv' =]' sho

iti nu purastAdathopariSTAtpaxcadafokthyasya stotrANi paxcadafa fastrANi sa mAso mAsadhA saMvatsaro vihitaH saMvatsaro'gnirvaifvAnaro'gniragniSTomaH saMvatsara-mevAnUkthyo'gniSTomamapyetyukthyamapiyantamanu vAjapeyo'pyetyukthyo hi sa bhavati dvAdafa rAtreH paryAyAH sarve paxcadafAste dvau-dvau sampadya triMfadekaviMfaM SoLafi sAma trivqtsaMdhiH sA triMfatsa mAsastriMfanmAsasya rAtrayo mAsadhA saMvatsaro vihitaH saMvatsaro'gnirvaifvAnaro'gniragniSTomaH saMvatsaramevAnvatirA-tro'gniSTomamapyetyatirAtramapiyantamanvaptoryAmo'pyetyatirAtro hi sa bhavatyetadvai ye ca purastAdye copariSTAdyajxakratavaste sarve'gniSTomamapiyanti tasya saMstutasya navatifataM stotriyAH sA yA navatiste dafa trivqto'tha yA navatiste dafAtha yA dafa tAsAmekA stotriyodeti trivqtparifiSyate so'sAvekaviMso'dhyA-hitastapati viSuvAnvA eSa stomAnAM dafa vA etasmAdarvAxcAstrivqto dafa parAxco madhya eSa ekaviMfa ubhayato'dhyAhitastapati tadyAsau stotriyodeti saitasminnadhyULhA sa yajamanastaddaivaM kSatraM saho balamafnute ha vai daivaM kSatraM saho

iti nu purastAdathopariSTAtpaxcadafokthyasya stotrANi paxcadafa fastrANi sa mAso mAsadhA saMvatsaro vihitaH saMvatsaro'gnirvaifvAnaro'gniragniSTomaH saMvatsara-mevAnUkthyo'gniSTomamapyetyukthyamapiyantamanu vAjapeyo'pyetyukthyo hi sa bhavati dvAdafa rAtreH paryAyAH sarve paxcadafAste dvau-dvau sampadya triMfadekaviMfaM So[L]afi sAma trivqtsaMdhiH sA triMfatsa mAsastriMfanmAsasya rAtrayo mAsadhA saMvatsaro vihitaH saMvatsaro'gnirvaifvAnaro'gniragniSTomaH saMvatsaramevAnvatirA-tro'gniSTomamapyetyatirAtramapiyantamanvaptoryAmo'pyetyatirAtro hi sa bhavatyetadvai ye ca purastAdye copariSTAdyajxakratavaste sarve'gniSTomamapiyanti tasya saMstutasya navatifataM stotriyAH sA yA navatiste dafa trivqto'tha yA navatiste dafAtha yA dafa tAsAmekA stotriyodeti trivqtparifiSyate so'sAvekaviMso'dhyA-hitastapati viSuvAnvA eSa stomAnAM dafa vA etasmAdarvAxcAstrivqto dafa parAxco madhya eSa ekaviMfa ubhayato'dhyAhitastapati tadyAsau stotriyodeti saitasminnadhyU[L]hA sa yajamanastaddaivaM kSatraM saho balamafnute ha vai daivaM kSatraM saho

इति नु पुरस्तादथोपरिष्टात्पञ्चदशोक्थ्यस्य स्तोत्राणि पञ्चदश शस्त्राणि स मासो मासधा संवत्सरो विहितः संवत्सरोऽग्निर्वैश्वानरोऽग्निरग्निष्टोमः संवत्सर-मेवानूक्थ्योऽग्निष्टोममप्येत्युक्थ्यमपियन्तमनु वाजपेयोऽप्येत्युक्थ्यो हि स भवति द्वादश रात्रेः पर्यायाः सर्वे पञ्चदशास्ते द्वौ-द्वौ सम्पद्य त्रिंशदेकविंशं षोळशि साम त्रिवृत्संधिः सा त्रिंशत्स मासस्त्रिंशन्मासस्य रात्रयो मासधा संवत्सरो विहितः संवत्सरोऽग्निर्वैश्वानरोऽग्निरग्निष्टोमः संवत्सरमेवान्वतिरा-त्रोऽग्निष्टोममप्येत्यतिरात्रमपियन्तमन्वप्तोर्यामोऽप्येत्यतिरात्रो हि स भवत्येतद्वै ये च पुरस्ताद्ये चोपरिष्टाद्यज्ञक्रतवस्ते सर्वेऽग्निष्टोममपियन्ति तस्य संस्तुतस्य नवतिशतं स्तोत्रियाः सा या नवतिस्ते दश त्रिवृतोऽथ या नवतिस्ते दशाथ या दश तासामेका स्तोत्रियोदेति त्रिवृत्परिशिष्यते सोऽसावेकविंसोऽध्या-हितस्तपति विषुवान्वा एष स्तोमानां दश वा एतस्मादर्वाञ्चास्त्रिवृतो दश पराञ्चो मध्य एष एकविंश उभयतोऽध्याहितस्तपति तद्यासौ स्तोत्रियोदेति सैतस्मिन्नध्यूळ्हा स यजमनस्तद्दैवं क्षत्रं सहो बलमश्नुते ह वै दैवं क्षत्रं सहो

599

dev; v; asurwivRÉjGy;n; è?v;R" Svg| lokm;yNsoÉ¦idRivSpOgU?vR ¬dÅyt s SvgRSy lokSy Ã;rmvO,odÉ¦vwR SvgRSy lokSy;É/pitSt' vsv" p[qm; a;gzÖSt Enmb[uv¥it nojRSv;k;x' n" kÚivRit s n;Stutoit§+y Tyb[vITStut nu meit tqeit t' te i]vOt; Stomen;-Stuv'St;NStutoTy;jRt te yq;lokmgzÖSt' ¨{ ; a;gzÖSt Enmb[uv¥it nojRSv;k;x' n" kÚivRit s n;Stutoit§+y Tyb[vITStut nu meit tqeit t' te pdxen Stomen;Stuv'St;NStutoTy;jRt te yq;lokmgzÖStm;idTy; a;gzÖSt Enmb[uv¥it nojRSv;k;x' n" kÚivRit s n;Stutoit§+y Tyb[vITStut nu meit tqeit t' te s¢dxen Stomen;Stuv'St;NStutoTy;jRt te yq;lokmgzÖSt' ive dev; a;gzÖSt Enmb[uv¥it nojRSv;k;x' n" kÚivRit s n;Stutoit§+y Tyb[vITStut nu meit tqeit t' t EkÉv'xen Stomen;Stuv'St;NStutoTy;jRt te yq;lokmgz¥ekkn vw t' dev;" Stomen;StuNv'St;NStutoTy;jRt te yq;lokmgz¥q hwnmeW Etw" svwR" Stomw" St*it yo yjte ywnmev' ved;itÿu tmj;Rt; ait h v; EnmjRte

devA vA asurairvijigyAnA UrdhvAH svargaM lokamAyanso'gnirdivispqgUrdhva udafrayata sa svargasya lokasya dvAramavqNodagnirvai svargasya lokasyAdhipatistaM vasavaH prathamA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM te trivqtA stomenA-stuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachaMstaM rudra ?A AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM te paxcadafena stomenAstuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachaMstamAdityA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM te saptadafena stomenAstuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachaMstaM vifve devA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM ta ekaviMfena stomenAstuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachannekaikena vai taM devAH stomenAstunvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachannatha hainameSa etaiH sarvaiH stomaiH stauti yo yajate yafcainamevaM vedAtittu tamarjAtA ati ha vA enamarjate

devA vA asurairvijigyAnA UrdhvAH svargaM lokamAyanso'gnirdivispqgUrdhva udafrayata sa svargasya lokasya dvAramavqNodagnirvai svargasya lokasyAdhipatistaM vasavaH prathamA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM te trivqtA stomenA-stuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachaMstaM rudrA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM te paxcadafena stomenAstuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachaMstamAdityA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM te saptadafena stomenAstuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachaMstaM vifve devA AgachaMsta enamabruvannati no'rjasvAkAfaM naH kurviti sa nAstuto'tisrakSya ityabravItstuta nu meti tatheti taM ta ekaviMfena stomenAstuvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachannekaikena vai taM devAH stomenAstunvaMstAnstuto'tyArjata te yathAlokamagachannatha hainameSa etaiH sarvaiH stomaiH stauti yo yajate yafcainamevaM vedAtittu tamarjAtA ati ha vA enamarjate

देवा वा असुरैर्विजिग्याना ऊर्ध्वाः स्वर्गं लोकमायन्सोऽग्निर्दिविस्पृगूर्ध्व उदश्रयत स स्वर्गस्य लोकस्य द्वारमवृणोदग्निर्वै स्वर्गस्य लोकस्याधिपतिस्तं वसवः प्रथमा आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं ते त्रिवृता स्तोमेना-स्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछंस्तं रुद्र ?ा आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं ते पञ्चदशेन स्तोमेनास्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछंस्तमादित्या आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं ते सप्तदशेन स्तोमेनास्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछंस्तं विश्वे देवा आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं त एकविंशेन स्तोमेनास्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछन्नेकैकेन वै तं देवाः स्तोमेनास्तुन्वंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछन्नथ हैनमेष एतैः सर्वैः स्तोमैः स्तौति यो यजते यश्चैनमेवं वेदातित्तु तमर्जाता अति ह वा एनमर्जते

देवा वा असुरैर्विजिग्याना ऊर्ध्वाः स्वर्गं लोकमायन्सोऽग्निर्दिविस्पृगूर्ध्व उदश्रयत स स्वर्गस्य लोकस्य द्वारमवृणोदग्निर्वै स्वर्गस्य लोकस्याधिपतिस्तं वसवः प्रथमा आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं ते त्रिवृता स्तोमेना-स्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछंस्तं रुद्रा आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं ते पञ्चदशेन स्तोमेनास्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछंस्तमादित्या आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं ते सप्तदशेन स्तोमेनास्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछंस्तं विश्वे देवा आगछंस्त एनमब्रुवन्नति नोऽर्जस्वाकाशं नः कुर्विति स नास्तुतोऽतिस्रक्ष्य इत्यब्रवीत्स्तुत नु मेति तथेति तं त एकविंशेन स्तोमेनास्तुवंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछन्नेकैकेन वै तं देवाः स्तोमेनास्तुन्वंस्तान्स्तुतोऽत्यार्जत ते यथालोकमगछन्नथ हैनमेष एतैः सर्वैः स्तोमैः स्तौति यो यजते यश्चैनमेवं वेदातित्तु तमर्जाता अति ह वा एनमर्जते

616

yDo vw deve>yo¥;´mud£;mÿe dev; ab[uvNyDo vw no¥;´mud£mIdiNvm' yDm¥ aiNvz;meit teb[uvNkqmiNvz;meit b[;÷,en c zNdoÉ.-eTyb[uv'Ste b[;÷,' zNdoÉ.rdI=y'StSy;Nt' yDmtNvt;ip pI" smy;j-y'StSm;õ;PyetihR dI=,Iy;a;Ém·;v;Ntmev yD' tNvteip pI" s'y;-jy²Nt tmnu Ny;ymNvv;y'Ste p[;y,IymtNvt tMp[;y,Iyen nedIyoNv;-gzÖSte kmRÉ." smTvrNt tCzÖYvNtmkÚv|StSm;õ;PyetihR p[;y,Iy' x'YvNtmev .vit tmnu Ny;ymNvv;y'St a;itQymtNvt tm;itQyen nedIyoNv;gzÖSte kmRÉ." smTvrNt tidÂ;NtmkÚv|StSm;õ;Pyetç;R-itQyÉmÂ;Ntmev .vit tmnu Ny;ymNvv;y'St ¬psdotNvt tmups-²ºneRdIyoNv;gzÖSte kmRÉ." smTvrNt te it§" s;Ém/enIrnUCy it§o devt; ayj'StSm;õ;PyetçuRpsTsu it§ Ev s;Ém/enIrnUCy it§o devt; yj²Nt tmnu Ny;ymNvv;y'St ¬pvsqmtNvt tmupvsQyehNy;Òuv'St-m;PTv;Nt' yDmtNvt;ip pI" smy;jy'StSm;õ;PyetçRupvsq a;Ntmev yD' tNvteip pI" s'y;jy²Nt tSm;deteWu pUveRWu kmRsu xnwStr;'-xnwStr;Émv;nub[Uy;dnUTsrÉmv ih te tm;y;'StSm;dupvsqe y;vTy; v;c; k;myIt t;vTy;nub[Uy;d;¢o ih s tihR .vtItI tm;PTv;b[uv'âStÏSv no¥;´;yeit s neTyb[vITkq' vâStÏ¼yeit t;nI=twv tmb[uvNb[;÷,en c nXzNdoÉ. syuG.UTv;¥;´;y itÏSveit tqeit tSm;õ;PyetihR yD"

yajxo vai devebhyo'nnAdyamudakrAmatte devA abruvanyajxo vai no'nnAdyamudakramIdanvimaM yajxamanna anvichAmeti te'bruvankathamanvichAmeti brAhmaNena ca chandobhi-fcetyabruvaMste brAhmaNaM chandobhiradIkSayaMstasyAntaM yajxamatanvatApi patnIH samayAja-yaMstasmAddhApyetarhi dIkSaNIyAAmiSTAvAntameva yajxaM tanvate'pi patnIH saMyA-jayanti tamanu nyAyamanvavAyaMste prAyaNIyamatanvata tamprAyaNIyena nedIyo'nvA-gachaMste karmabhiH samatvaranta tacchaMyvantamakurvaMstasmAddhApyetarhi prAyaNIyaM faMyvantameva bhavati tamanu nyAyamanvavAyaMsta Atithyamatanvata tamAtithyena nedIyo'nvAgachaMste karmabhiH samatvaranta tadiLAntamakurvaMstasmAddhApyetarhyA-tithyamiLAntameva bhavati tamanu nyAyamanvavAyaMsta upasado'tanvata tamupasa-dbhirnedIyo'nvAgachaMste karmabhiH samatvaranta te tisraH sAmidhenIranUcya tisro devatA ayajaMstasmAddhApyetarhyupasatsu tisra eva sAmidhenIranUcya tisro devatA yajanti tamanu nyAyamanvavAyaMsta upavasathamatanvata tamupavasathye'hanyApnuvaMsta-mAptvAntaM yajxamatanvatApi patnIH samayAjayaMstasmAddhApyetarhyupavasatha Antameva yajxaM tanvate'pi patnIH saMyAjayanti tasmAdeteSu pUrveSu karmasu fanaistarAM-fanaistarAmivAnubrUyAdanUtsaramiva hi te tamAyAMstasmAdupavasathe yAvatyA vAcA kAmayIta tAvatyAnubrUyAdApto hi sa tarhi bhavatItI tamAptvAbruvaMstiSThasva no'nnAdyAyeti sa netyabravItkathaM vastiSTheyeti tAnIkSataiva tamabruvanbrAhmaNena ca nafchandobhifca sayugbhUtvAnnAdyAya tiSThasveti tatheti tasmAddhApyetarhi yajxaH

yajxo vai devebhyo'nnAdyamudakrAmatte devA abruvanyajxo vai no'nnAdyamudakramIdanvimaM yajxamanna anvichAmeti te'bruvankathamanvichAmeti brAhmaNena ca chandobhi-fcetyabruvaMste brAhmaNaM chandobhiradIkSayaMstasyAntaM yajxamatanvatApi patnIH samayAja-yaMstasmAddhApyetarhi dIkSaNIyAAmiSTAvAntameva yajxaM tanvate'pi patnIH saMyA-jayanti tamanu nyAyamanvavAyaMste prAyaNIyamatanvata tamprAyaNIyena nedIyo'nvA-gachaMste karmabhiH samatvaranta tacchaMyvantamakurvaMstasmAddhApyetarhi prAyaNIyaM faMyvantameva bhavati tamanu nyAyamanvavAyaMsta Atithyamatanvata tamAtithyena nedIyo'nvAgachaMste karmabhiH samatvaranta tadi[L]AntamakurvaMstasmAddhApyetarhyA-tithyami[L]Antameva bhavati tamanu nyAyamanvavAyaMsta upasado'tanvata tamupasa-dbhirnedIyo'nvAgachaMste karmabhiH samatvaranta te tisraH sAmidhenIranUcya tisro devatA ayajaMstasmAddhApyetarhyupasatsu tisra eva sAmidhenIranUcya tisro devatA yajanti tamanu nyAyamanvavAyaMsta upavasathamatanvata tamupavasathye'hanyApnuvaMsta-mAptvAntaM yajxamatanvatApi patnIH samayAjayaMstasmAddhApyetarhyupavasatha Antameva yajxaM tanvate'pi patnIH saMyAjayanti tasmAdeteSu pUrveSu karmasu fanaistarAM-fanaistarAmivAnubrUyAdanUtsaramiva hi te tamAyAMstasmAdupavasathe yAvatyA vAcA kAmayIta tAvatyAnubrUyAdApto hi sa tarhi bhavatItI tamAptvAbruvaMstiSThasva no'nnAdyAyeti sa netyabravItkathaM vastiSTheyeti tAnIkSataiva tamabruvanbrAhmaNena ca nafchandobhifca sayugbhUtvAnnAdyAya tiSThasveti tatheti tasmAddhApyetarhi yajxaH

यज्ञो वै देवेभ्योऽन्नाद्यमुदक्रामत्ते देवा अब्रुवन्यज्ञो वै नोऽन्नाद्यमुदक्रमीदन्विमं यज्ञमन्न अन्विछामेति तेऽब्रुवन्कथमन्विछामेति ब्राह्मणेन च छन्दोभि-श्चेत्यब्रुवंस्ते ब्राह्मणं छन्दोभिरदीक्षयंस्तस्यान्तं यज्ञमतन्वतापि पत्नीः समयाज-यंस्तस्माद्धाप्येतर्हि दीक्षणीयाआमिष्टावान्तमेव यज्ञं तन्वतेऽपि पत्नीः संया-जयन्ति तमनु न्यायमन्ववायंस्ते प्रायणीयमतन्वत तम्प्रायणीयेन नेदीयोऽन्वा-गछंस्ते कर्मभिः समत्वरन्त तच्छंय्वन्तमकुर्वंस्तस्माद्धाप्येतर्हि प्रायणीयं शंय्वन्तमेव भवति तमनु न्यायमन्ववायंस्त आतिथ्यमतन्वत तमातिथ्येन नेदीयोऽन्वागछंस्ते कर्मभिः समत्वरन्त तदिळान्तमकुर्वंस्तस्माद्धाप्येतर्ह्या-तिथ्यमिळान्तमेव भवति तमनु न्यायमन्ववायंस्त उपसदोऽतन्वत तमुपस-द्भिर्नेदीयोऽन्वागछंस्ते कर्मभिः समत्वरन्त ते तिस्रः सामिधेनीरनूच्य तिस्रो देवता अयजंस्तस्माद्धाप्येतर्ह्युपसत्सु तिस्र एव सामिधेनीरनूच्य तिस्रो देवता यजन्ति तमनु न्यायमन्ववायंस्त उपवसथमतन्वत तमुपवसथ्येऽहन्याप्नुवंस्त-माप्त्वान्तं यज्ञमतन्वतापि पत्नीः समयाजयंस्तस्माद्धाप्येतर्ह्युपवसथ आन्तमेव यज्ञं तन्वतेऽपि पत्नीः संयाजयन्ति तस्मादेतेषु पूर्वेषु कर्मसु शनैस्तरां-शनैस्तरामिवानुब्रूयादनूत्सरमिव हि ते तमायांस्तस्मादुपवसथे यावत्या वाचा कामयीत तावत्यानुब्रूयादाप्तो हि स तर्हि भवतीती तमाप्त्वाब्रुवंस्तिष्ठस्व नोऽन्नाद्यायेति स नेत्यब्रवीत्कथं वस्तिष्ठेयेति तानीक्षतैव तमब्रुवन्ब्राह्मणेन च नश्छन्दोभिश्च सयुग्भूत्वान्नाद्याय तिष्ठस्वेति तथेति तस्माद्धाप्येतर्हि यज्ञः

621

]IÉ, h vw yDe i£yNte jG/' gI,| v;Nt' tõwtdev jG/' yd;x'sm'(nm;âTvRJy' k;ryt ¬t v; me d´;dut v; m; vO,Iteit tõ tTpr;¹v yq; jG/' n hwv t´jm;nM.unKTyq hwtdev gI,| yi>yd;âTvRJy' k;ryt ¬t v; m; n b;/etot v; me n yDvexx;' kÚy;Ridit tõ tTpr;¹v yq; gI,| n hwv t´jm;nM.unKTyq hwtdev v;Nt' ydÉ.xSym;nm;âTvRJy' k;ryte yq; h v; d' v;Nt;Nmnuãy; bI.TsNt Evm(tSm;¶¼v;Stõ tTpr;¹v yq; v;Nt' n hwv t´jm;nM.unáÿ_ s EteW;' ]y;,;m;x;»ey;ÿ' y´eteW;' ]y;,;-mekùÉcdk;mm>y;.veÿSy;âSt v;mdeVySy Sto]e p[;yÉáÿárd' v; d' v;mdeVy' yjm;nlokomOtlok" SvgoR lokSt²T]É.r=rwNyRUn' tSy Sto] ¬psOPy ]e/;Tm;n' ivgOðIy;t( pu¨W it s EteWu lokãv;Tm;n' d/;TyâSmNyjm;nlokâSm¥mOtlokâSmNSvgeR lok s sv;| duári·-

trINi ha vai yajxe kriyante jagdhaM gIrNaM vAntaM taddhaitadeva jagdhaM yadAfaMsamMnamArtvijyaM kArayata uta vA me dadyAduta vA mA vqNIteti taddha tatparAzeva yathA jagdhaM na haiva tadyajamAnambhunaktyatha haitadeva gIrNaM yadbibhyadArtvijyaM kArayata uta vA mA na bAdhetota vA me na yajxavefafAM kuryAditi taddha tatparAzeva yathA gIrNaM na haiva tadyajamAnambhunaktyatha haitadeva vAntaM yadabhifasyamAnamArtvijyaM kArayate yathA ha vA idaM vAntAnmanuSyA bIbhatsanta evamtasmAddevAstaddha tatparAzeva yathA vAntaM na haiva tadyajamAnambhunakti sa eteSAM trayANAmAfAmneyAttaM yadyeteSAM trayANA-mekaMcidakAmamabhyAbhavettasyAsti vAmadevyasya stotre prAyafcittiridaM vA idaM vAmadevyaM yajamAnaloko'mqtalokaH svargo lokastattribhirakSarairnyUnaM tasya stotra upasqpya tredhAtmAnaM vigqhNIyAt puruSa iti sa eteSu lokeSvAtmAnaM dadhAtyasminyajamAnaloke'sminnamqtaloke'sminsvarge loke sa sarvAM duriSTi-

trINi ha vai yajxe kriyante jagdhaM gIrNaM vAntaM taddhaitadeva jagdhaM yadAfaMsamnaMmArtvijyaM kArayata uta vA me dadyAduta vA mA vqNIteti taddha tatparAzeva yathA jagdhaM na haiva tadyajamAnambhunaktyatha haitadeva gIrNaM yadbibhyadArtvijyaM kArayata uta vA mA na bAdhetota vA me na yajxavefafAM kuryAditi taddha tatparAzeva yathA gIrNaM na haiva tadyajamAnambhunaktyatha haitadeva vAntaM yadabhifasyamAnamArtvijyaM kArayate yathA ha vA idaM vAntAnmanuSyA bIbhatsanta evamtasmAddevAstaddha tatparAzeva yathA vAntaM na haiva tadyajamAnambhunakti sa eteSAM trayANAmAfAmneyAttaM yadyeteSAM trayANA-mekaMcidakAmamabhyAbhavettasyAsti vAmadevyasya stotre prAyafcittiridaM vA idaM vAmadevyaM yajamAnaloko'mqtalokaH svargo lokastattribhirakSarairnyUnaM tasya stotra upasqpya tredhAtmAnaM vigqhNIyAt puruSa iti sa eteSu lokeSvAtmAnaM dadhAtyasminyajamAnaloke'sminnamqtaloke'sminsvarge loke sa sarvAM duriSTi-

त्रीणि ह वै यज्ञे क्रियन्ते जग्धं गीर्णं वान्तं तद्धैतदेव जग्धं यदाशंसम्ंनमार्त्विज्यं कारयत उत वा मे दद्यादुत वा मा वृणीतेति तद्ध तत्पराङेव यथा जग्धं न हैव तद्यजमानम्भुनक्त्यथ हैतदेव गीर्णं यद्बिभ्यदार्त्विज्यं कारयत उत वा मा न बाधेतोत वा मे न यज्ञवेशशां कुर्यादिति तद्ध तत्पराङेव यथा गीर्णं न हैव तद्यजमानम्भुनक्त्यथ हैतदेव वान्तं यदभिशस्यमानमार्त्विज्यं कारयते यथा ह वा इदं वान्तान्मनुष्या बीभत्सन्त एवम्तस्माद्देवास्तद्ध तत्पराङेव यथा वान्तं न हैव तद्यजमानम्भुनक्ति स एतेषां त्रयाणामाशाम्नेयात्तं यद्येतेषां त्रयाणा-मेकंचिदकाममभ्याभवेत्तस्यास्ति वामदेव्यस्य स्तोत्रे प्रायश्चित्तिरिदं वा इदं वामदेव्यं यजमानलोकोऽमृतलोकः स्वर्गो लोकस्तत्त्रिभिरक्षरैर्न्यूनं तस्य स्तोत्र उपसृप्य त्रेधात्मानं विगृह्णीयात् पुरुष इति स एतेषु लोकेष्वात्मानं दधात्यस्मिन्यजमानलोकेऽस्मिन्नमृतलोकेऽस्मिन्स्वर्गे लोके स सर्वां दुरिष्टि-

त्रीणि ह वै यज्ञे क्रियन्ते जग्धं गीर्णं वान्तं तद्धैतदेव जग्धं यदाशंसम्नंमार्त्विज्यं कारयत उत वा मे दद्यादुत वा मा वृणीतेति तद्ध तत्पराङेव यथा जग्धं न हैव तद्यजमानम्भुनक्त्यथ हैतदेव गीर्णं यद्बिभ्यदार्त्विज्यं कारयत उत वा मा न बाधेतोत वा मे न यज्ञवेशशां कुर्यादिति तद्ध तत्पराङेव यथा गीर्णं न हैव तद्यजमानम्भुनक्त्यथ हैतदेव वान्तं यदभिशस्यमानमार्त्विज्यं कारयते यथा ह वा इदं वान्तान्मनुष्या बीभत्सन्त एवम्तस्माद्देवास्तद्ध तत्पराङेव यथा वान्तं न हैव तद्यजमानम्भुनक्ति स एतेषां त्रयाणामाशाम्नेयात्तं यद्येतेषां त्रयाणा-मेकंचिदकाममभ्याभवेत्तस्यास्ति वामदेव्यस्य स्तोत्रे प्रायश्चित्तिरिदं वा इदं वामदेव्यं यजमानलोकोऽमृतलोकः स्वर्गो लोकस्तत्त्रिभिरक्षरैर्न्यूनं तस्य स्तोत्र उपसृप्य त्रेधात्मानं विगृह्णीयात् पुरुष इति स एतेषु लोकेष्वात्मानं दधात्यस्मिन्यजमानलोकेऽस्मिन्नमृतलोकेऽस्मिन्स्वर्गे लोके स सर्वां दुरिष्टि-

626

zNd;'És vw deve>yo hVymU!(v; Å;Nt;in j`n;/eR yDSy itÏ²Nt yq;o v;tro voihv;'âStÏ¼dev' te>y EtMmw];v¨,MpxupuroÂ;xmnu deivk;-hvI'iW invRpeõ;]e puroÂ;x' Ã;dxkp;l' yo /;t; s vW$(k;ronumTyw c¨ù y;numit" s; g;y]I r;k;yw c¨ù y; r;k; s; i]·p( ÉsnIv;Lyw c¨ù y; ÉsnIv;lI s; jgtI kÚ×Ù c¨ù y; kÚô" s;nu·bet;in v;v sv;RÉ, zNd;'És g;y]' ]w·.' j;gtm;nu·.mNvNy;Nyet;in ih yDe p[tm;Émv i£yNt EtwhR v; aSy zNdoÉ.yRjt" svwRXzNdoÉ.ár·M.v;it y Ev' ved tÃw yiddm;ó" su/;y;' h vw v;jI suihto d/;tIit zNd;'És vw tTsu/;y;' h v; En' zNd;'És d/Tynnu?y;Éyn' lokù jyit y Ev' ved tõwk a;ü/;Rt;rmev sv;Rs;MpurSt;TpurSt;d;Jyen páryjeÿd;su sv;Rsu Émqun' d/;tIit tdu v; a;üj;RÉm v; Et´De i£yte y] sm;nI>y;mOG>y' sm;nehNyjtIit yid h v; aip b×(y v j;y;" pitv;Rv t;s;âMmqun' t´d;s;' /;t;rMpur-

chandAMsi vai devebhyo havyamUDhvA frAntAni jaghanArdhe yajxasya tiSThanti yathAfvo vAfvataro vohivAMstiSThedevaM tebhya etammaitrAvaruNampafupuroLAfamanu devikA-havIMSi nirvapeddhAtre puroLAfaM dvAdafakapAlaM yo dhAtA sa vaSaTkAro'numatyai caruM yAnumatiH sA gAyatrI rAkAyai caruM yA rAkA sA triSTup sinIvAlyai caruM yA sinIvAlI sA jagatI kuhvai caruM yA kuhUH sAnuSTubetAni vAva sarvANi chandAMsi gAyatraM traiSTubhaM jAgatamAnuSTubhamanvanyAnyetAni hi yajxe pratamAmiva kriyanta etairha vA asya chandobhiryajataH sarvaifchandobhiriSTambhavAti ya evaM veda tadvai yadidamAhuH sudhAyAM ha vai vAjI suhito dadhAtIti chandAMsi vai tatsudhAyAM ha vA enaM chandAMsi dadhatyananudhyAyinaM lokaM jayati ya evaM veda taddhaika AhurdhAtArameva sarvAsAmpurastAtpurastAdAjyena pariyajettadAsu sarvAsu mithunaM dadhAtIti tadu vA AhurjAmi vA etadyajxe kriyate yatra samAnIbhyAmqgbhyaM samAne'hanyajatIti yadi ha vA api bahvya iva jAyAH patirvAva tAsAmmithunaM tadyadAsAM dhAtArampura-

chandAMsi vai devebhyo havyamUDhvA frAntAni jaghanArdhe yajxasya tiSThanti yathAfvo vAfvataro vohivAMstiSThedevaM tebhya etammaitrAvaruNampafupuro[L]Afamanu devikA-havIMSi nirvapeddhAtre puro[L]AfaM dvAdafakapAlaM yo dhAtA sa vaSaTkAro'numatyai caruM yAnumatiH sA gAyatrI rAkAyai caruM yA rAkA sA triSTup sinIvAlyai caruM yA sinIvAlI sA jagatI kuhvai caruM yA kuhUH sAnuSTubetAni vAva sarvANi chandAMsi gAyatraM traiSTubhaM jAgatamAnuSTubhamanvanyAnyetAni hi yajxe pratamAmiva kriyanta etairha vA asya chandobhiryajataH sarvaifchandobhiriSTambhavAti ya evaM veda tadvai yadidamAhuH sudhAyAM ha vai vAjI suhito dadhAtIti chandAMsi vai tatsudhAyAM ha vA enaM chandAMsi dadhatyananudhyAyinaM lokaM jayati ya evaM veda taddhaika AhurdhAtArameva sarvAsAmpurastAtpurastAdAjyena pariyajettadAsu sarvAsu mithunaM dadhAtIti tadu vA AhurjAmi vA etadyajxe kriyate yatra samAnIbhyAmqgbhyaM samAne'hanyajatIti yadi ha vA api bahvya iva jAyAH patirvAva tAsAmmithunaM tadyadAsAM dhAtArampura-

छन्दांसि वै देवेभ्यो हव्यमूढ्वा श्रान्तानि जघनार्धे यज्ञस्य तिष्ठन्ति यथाश्वो वाश्वतरो वोहिवांस्तिष्ठेदेवं तेभ्य एतम्मैत्रावरुणम्पशुपुरोळाशमनु देविका-हवींषि निर्वपेद्धात्रे पुरोळाशं द्वादशकपालं यो धाता स वषट्कारोऽनुमत्यै चरुं यानुमतिः सा गायत्री राकायै चरुं या राका सा त्रिष्टुप् सिनीवाल्यै चरुं या सिनीवाली सा जगती कुह्वै चरुं या कुहूः सानुष्टुबेतानि वाव सर्वाणि छन्दांसि गायत्रं त्रैष्टुभं जागतमानुष्टुभमन्वन्यान्येतानि हि यज्ञे प्रतमामिव क्रियन्त एतैर्ह वा अस्य छन्दोभिर्यजतः सर्वैश्छन्दोभिरिष्टम्भवाति य एवं वेद तद्वै यदिदमाहुः सुधायां ह वै वाजी सुहितो दधातीति छन्दांसि वै तत्सुधायां ह वा एनं छन्दांसि दधत्यननुध्यायिनं लोकं जयति य एवं वेद तद्धैक आहुर्धातारमेव सर्वासाम्पुरस्तात्पुरस्तादाज्येन परियजेत्तदासु सर्वासु मिथुनं दधातीति तदु वा आहुर्जामि वा एतद्यज्ञे क्रियते यत्र समानीभ्यामृग्भ्यं समानेऽहन्यजतीति यदि ह वा अपि बह्व्य इव जायाः पतिर्वाव तासाम्मिथुनं तद्यदासां धातारम्पुर-

631

aq devIn;' sUy;Ry puroÂ;xmekkp;l' y" sUyR" s /;t; s ¬ Ev vW$(k;ro idve c¨ù y; ´*" s;numit" so Ev g;y} yuWse c¨ù yoW;" s; r;k; so Ev i]·b(gve c¨ù y; g*" s; ÉsnIv;lI so Ev jgtI pOÉqVyw c¨ù y; pOÉqvI s; kÚô" so Ev;nu·bet;in v;v sv;RÉ, zNd;'És g;y]' ]w·.' j;g-tm;nu·.mNvNy;Nyet;in ih yDe p[tm;Émv i£yNt EtwhR v; aSy zNdoÉ.yRjt" svwRXzNdoÉ.ár·M.vit y Ev' ved tÃw yiddm;ó" su/;y;' h vw v;jI suihto d/;tIit zNd;'És vw tTsu/;y;' h v; En' zNd;'És d/Tynnu?y;Éyn' lokù jyit y Ev' ved tõwk a;ó" sUyRmev sv;Rs;-MpurSt;TpurSt;d;Jyen páryjeÿd;su sv;Rsu Émqun' d/;tIit tdu v; a;üj;RÉm v; Et´De i£yte y] sm;nI>y;mOG>y;' sm;nehNyjtIit yid h v; aip b×(y v j;y;" pitv;Rv t;s;âMmqun' t´d;s;' sUyRMpur-St;´jit td;su sv;Rsu Émqun' d/;it t; y; m;St; amUy;R amUSt; m; aNytr;É.v;Rv t' k;mm;Òoit y Et;sU.yIWu t; ¬.yIgRtÉÅy" p[j;-itk;mSy s'invRpe¥ TveiWãym;,Sy yden; EiWãym;,Sy s'invRpedIro h;Sy ivÿe dev; arNtoyRÃ; aym;Tmnelmm'Steit t; h xuÉcvO=o g*pl;yno vOõ´u»Sy;É.p[t;ár,Syo.yIyRDe s'in¨v;p tSy h rqgOTs' g;hm;n' dOov;ceTqmhmSy r;jNySy deivk; devIo.yIyRDe smm;dy' ydSyeTq' rqgOTso g;ht it ctu"Wi·" kvÉcn" xõ;Sy te pu]n¢;r

atha devInAM sUryAya puroLAfamekakapAlaM yaH sUryaH sa dhAtA sa u eva vaSaTkAro dive caruM yA dyauH sAnumatiH so eva gAya tr?yuSase caruM yoSAH sA rAkA so eva triSTubgave caruM yA gauH sA sinIvAlI so eva jagatI pqthivyai caruM yA pqthivI sA kuhUH so evAnuSTubetAni vAva sarvANi chandAMsi gAyatraM traiSTubhaM jAga-tamAnuSTubhamanvanyAnyetAni hi yajxe pratamAmiva kriyanta etairha vA asya chandobhiryajataH sarvaifchandobhiriSTambhavati ya evaM veda tadvai yadidamAhuH sudhAyAM ha vai vAjI suhito dadhAtIti chandAMsi vai tatsudhAyAM ha vA enaM chandAMsi dadhatyananudhyAyinaM lokaM jayati ya evaM veda taddhaika AhuH sUryameva sarvAsA-mpurastAtpurastAdAjyena pariyajettadAsu sarvAsu mithunaM dadhAtIti tadu vA AhurjAmi vA etadyajxe kriyate yatra samAnIbhyAmqgbhyAM samAne'hanyajatIti yadi ha vA api bahvya iva jAyAH patirvAva tAsAmmithunaM tadyadAsAM sUryampura-stAdyajati tadAsu sarvAsu mithunaM dadhAti tA yA imAstA amUryA amUstA imA anyatarAbhirvAva taM kAmamApnoti ya etAsUbhayISu tA ubhayIrgatafriyaH prajA-tikAmasya saMnirvapenna tveSiSyamANasya yadenA eSiSyamANasya saMnirvapedIfvaro hAsya vitte devA arantoryadvA ayamAtmane'lamamaMsteti tA ha fucivqkSo gaupalAyano vqddhadyumnasyAbhipratAriNasyobhayIryajxe saMniruvApa tasya ha rathagqtsaM gAhamAnaM dqSTvovAcetthamahamasya rAjanyasya devikAfca devIfcobhayIryajxe samamAdayaM yadasyetthaM rathagqtso gAhata iti catuHSaSTiH kavacinaH fafvaddhAsya te putranaptAra

atha devInAM sUryAya puro[L]AfamekakapAlaM yaH sUryaH sa dhAtA sa u eva vaSaTkAro dive caruM yA dyauH sAnumatiH so eva gAyatr! yuSase caruM yoSAH sA rAkA so eva triSTubgave caruM yA gauH sA sinIvAlI so eva jagatI pqthivyai caruM yA pqthivI sA kuhUH so evAnuSTubetAni vAva sarvANi chandAMsi gAyatraM traiSTubhaM jAga-tamAnuSTubhamanvanyAnyetAni hi yajxe pratamAmiva kriyanta etairha vA asya chandobhiryajataH sarvaifchandobhiriSTambhavati ya evaM veda tadvai yadidamAhuH sudhAyAM ha vai vAjI suhito dadhAtIti chandAMsi vai tatsudhAyAM ha vA enaM chandAMsi dadhatyananudhyAyinaM lokaM jayati ya evaM veda taddhaika AhuH sUryameva sarvAsA-mpurastAtpurastAdAjyena pariyajettadAsu sarvAsu mithunaM dadhAtIti tadu vA AhurjAmi vA etadyajxe kriyate yatra samAnIbhyAmqgbhyAM samAne'hanyajatIti yadi ha vA api bahvya iva jAyAH patirvAva tAsAmmithunaM tadyadAsAM sUryampura-stAdyajati tadAsu sarvAsu mithunaM dadhAti tA yA imAstA amUryA amUstA imA anyatarAbhirvAva taM kAmamApnoti ya etAsUbhayISu tA ubhayIrgatafriyaH prajA-tikAmasya saMnirvapenna tveSiSyamANasya yadenA eSiSyamANasya saMnirvapedIfvaro hAsya vitte devA arantoryadvA ayamAtmane'lamamaMsteti tA ha fucivqkSo gaupalAyano vqddhadyumnasyAbhipratAriNasyobhayIryajxe saMniruvApa tasya ha rathagqtsaM gAhamAnaM dqSTvovAcetthamahamasya rAjanyasya devikAfca devIfcobhayIryajxe samamAdayaM yadasyetthaM rathagqtso gAhata iti catuHSaSTiH kavacinaH fafvaddhAsya te putranaptAra

अथ देवीनां सूर्याय पुरोळाशमेककपालं यः सूर्यः स धाता स उ एव वषट्कारो दिवे चरुं या द्यौः सानुमतिः सो एव गाय त्र्?युषसे चरुं योषाः सा राका सो एव त्रिष्टुब्गवे चरुं या गौः सा सिनीवाली सो एव जगती पृथिव्यै चरुं या पृथिवी सा कुहूः सो एवानुष्टुबेतानि वाव सर्वाणि छन्दांसि गायत्रं त्रैष्टुभं जाग-तमानुष्टुभमन्वन्यान्येतानि हि यज्ञे प्रतमामिव क्रियन्त एतैर्ह वा अस्य छन्दोभिर्यजतः सर्वैश्छन्दोभिरिष्टम्भवति य एवं वेद तद्वै यदिदमाहुः सुधायां ह वै वाजी सुहितो दधातीति छन्दांसि वै तत्सुधायां ह वा एनं छन्दांसि दधत्यननुध्यायिनं लोकं जयति य एवं वेद तद्धैक आहुः सूर्यमेव सर्वासा-म्पुरस्तात्पुरस्तादाज्येन परियजेत्तदासु सर्वासु मिथुनं दधातीति तदु वा आहुर्जामि वा एतद्यज्ञे क्रियते यत्र समानीभ्यामृग्भ्यां समानेऽहन्यजतीति यदि ह वा अपि बह्व्य इव जायाः पतिर्वाव तासाम्मिथुनं तद्यदासां सूर्यम्पुर-स्ताद्यजति तदासु सर्वासु मिथुनं दधाति ता या इमास्ता अमूर्या अमूस्ता इमा अन्यतराभिर्वाव तं काममाप्नोति य एतासूभयीषु ता उभयीर्गतश्रियः प्रजा-तिकामस्य संनिर्वपेन्न त्वेषिष्यमाणस्य यदेना एषिष्यमाणस्य संनिर्वपेदीश्वरो हास्य वित्ते देवा अरन्तोर्यद्वा अयमात्मनेऽलममंस्तेति ता ह शुचिवृक्षो गौपलायनो वृद्धद्युम्नस्याभिप्रतारिणस्योभयीर्यज्ञे संनिरुवाप तस्य ह रथगृत्सं गाहमानं दृष्ट्वोवाचेत्थमहमस्य राजन्यस्य देविकाश्च देवीश्चोभयीर्यज्ञे सममादयं यदस्येत्थं रथगृत्सो गाहत इति चतुःषष्टिः कवचिनः शश्वद्धास्य ते पुत्रनप्तार

अथ देवीनां सूर्याय पुरोळाशमेककपालं यः सूर्यः स धाता स उ एव वषट्कारो दिवे चरुं या द्यौः सानुमतिः सो एव गायत्र्! युषसे चरुं योषाः सा राका सो एव त्रिष्टुब्गवे चरुं या गौः सा सिनीवाली सो एव जगती पृथिव्यै चरुं या पृथिवी सा कुहूः सो एवानुष्टुबेतानि वाव सर्वाणि छन्दांसि गायत्रं त्रैष्टुभं जाग-तमानुष्टुभमन्वन्यान्येतानि हि यज्ञे प्रतमामिव क्रियन्त एतैर्ह वा अस्य छन्दोभिर्यजतः सर्वैश्छन्दोभिरिष्टम्भवति य एवं वेद तद्वै यदिदमाहुः सुधायां ह वै वाजी सुहितो दधातीति छन्दांसि वै तत्सुधायां ह वा एनं छन्दांसि दधत्यननुध्यायिनं लोकं जयति य एवं वेद तद्धैक आहुः सूर्यमेव सर्वासा-म्पुरस्तात्पुरस्तादाज्येन परियजेत्तदासु सर्वासु मिथुनं दधातीति तदु वा आहुर्जामि वा एतद्यज्ञे क्रियते यत्र समानीभ्यामृग्भ्यां समानेऽहन्यजतीति यदि ह वा अपि बह्व्य इव जायाः पतिर्वाव तासाम्मिथुनं तद्यदासां सूर्यम्पुर-स्ताद्यजति तदासु सर्वासु मिथुनं दधाति ता या इमास्ता अमूर्या अमूस्ता इमा अन्यतराभिर्वाव तं काममाप्नोति य एतासूभयीषु ता उभयीर्गतश्रियः प्रजा-तिकामस्य संनिर्वपेन्न त्वेषिष्यमाणस्य यदेना एषिष्यमाणस्य संनिर्वपेदीश्वरो हास्य वित्ते देवा अरन्तोर्यद्वा अयमात्मनेऽलममंस्तेति ता ह शुचिवृक्षो गौपलायनो वृद्धद्युम्नस्याभिप्रतारिणस्योभयीर्यज्ञे संनिरुवाप तस्य ह रथगृत्सं गाहमानं दृष्ट्वोवाचेत्थमहमस्य राजन्यस्य देविकाश्च देवीश्चोभयीर्यज्ञे सममादयं यदस्येत्थं रथगृत्सो गाहत इति चतुःषष्टिः कवचिनः शश्वद्धास्य ते पुत्रनप्तार

641

te v; asur; mw];v¨,SyoKqmÅyNt sob[vIidN{ " k;h' cem;in-tosur;¥oTSy;vh; Tyh' ceTyb[vIÃ¨,StSm;dwN{ ;v¨,Mmw];v¨,StOtI-ysvne x'stIN{ ih t;Nv¨, ttonudet;' te vw ttopht; asur; b[;÷-n;CzÖÉsn ¬KqmÅyNt sob[vIidN{ " k;h' cem;intosur;¥oTSy;vh; Tyh' ceTyb[vIÈhSpitStSm;dwN{ ;b;hRSpTyMb[;÷,;CzÖsI tOtIysvne x'stIN{ ih t;NbOhSpit ttonudet;' te vw ttopht; asur; az;-v;kSyoKqmÅyNt sob[vIidN{ " k;h' cem;intosur;¥oTSy;vh; Tyh' ceTyb[vIiÃã,uStSm;dwN{ ;vwã,vmz;v;kStOtIysvne x'stIN{ ih t;-iNvã,u ttonudet;' ÃNÃÉmN{ e, devt;" xSyNte ÃNÃÖ vw Émqun' t-Sm;d(ÃNÃ;âNmqunMp[j;yte p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev' ved;q hwte po]Iy; ne·^Iy; cTv;r Atuy;j;" WÂOc" s; ivr;@±d²xnI tiÃr;Éj

te vA asurA maitrAvaruNasyokthamafrayanta so'bravIdindra ?H kafcAhaM cemAni-to'surAnnotsyAvahA ityahaM cetyabravIdvaruNastasmAdaindra ?AvaruNammaitrAvaruNastqtI-yasavane faMsatIndra fca hi tAnvaruNafca tato'nudetAM te vai tato'pahatA asurA brAhma-nAcchaMsina ukthamafrayanta so'bravIdindra ?H kafcAhaM cemAnito'surAnnotsyAvahA ityahaM cetyabravIdbqhaspatistasmAdaindra ?AbArhaspatyambrAhmaNAcchaMsI tqtIyasavane faMsatIndra fca hi tAnbqhaspatifca tato'nudetAM te vai tato'pahatA asurA achA-vAkasyokthamafrayanta so'bravIdindra ?H kafcAhaM cemAnito'surAnnotsyAvahA ityahaM cetyabravIdviSNustasmAdaindra ?AvaiSNavamachAvAkastqtIyasavane faMsatIndra fca hi tA-nviSNufca tato'nudetAM dvandvamindre Na devatAH fasyante dvandvaM vai mithunaM ta-smAddvandvAnmithunamprajAyate prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM vedAtha haite potrIyAfca neSTrIyAfca catvAra qtuyAjAH SaLqcaH sA virADdafinI tadvirAji

te vA asurA maitrAvaruNasyokthamafrayanta so'bravIdindra H! kafcAhaM cemAni-to'surAnnotsyAvahA ityahaM cetyabravIdvaruNastasmAdaindrA varuNammaitrAvaruNastqtI-yasavane faMsatIndra fca hi tAnvaruNafca tato'nudetAM te vai tato'pahatA asurA brAhma-nAcchaMsina ukthamafrayanta so'bravIdindra H! kafcAhaM cemAnito'surAnnotsyAvahA ityahaM cetyabravIdbqhaspatistasmAdaindrA bArhaspatyambrAhmaNAcchaMsI tqtIyasavane faMsatIndra fca hi tAnbqhaspatifca tato'nudetAM te vai tato'pahatA asurA achA-vAkasyokthamafrayanta so'bravIdindra H! kafcAhaM cemAnito'surAnnotsyAvahA ityahaM cetyabravIdviSNustasmAdaindrA vaiSNavamachAvAkastqtIyasavane faMsatIndra fca hi tA-nviSNufca tato'nudetAM dvandvamindre Na devatAH fasyante dvandvaM vai mithunaM ta-smAddvandvAnmithunamprajAyate prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM vedAtha haite potrIyAfca neSTrIyAfca catvAra qtuyAjAH Sa[L]qcaH sA virADdafinI tadvirAji

ते वा असुरा मैत्रावरुणस्योक्थमश्रयन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ?ः कश्चाहं चेमानि-तोऽसुरान्नोत्स्यावहा इत्यहं चेत्यब्रवीद्वरुणस्तस्मादैन्द्र ?ावरुणम्मैत्रावरुणस्तृती-यसवने शंसतीन्द्र श्च हि तान्वरुणश्च ततोऽनुदेतां ते वै ततोऽपहता असुरा ब्राह्म-नाच्छंसिन उक्थमश्रयन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ?ः कश्चाहं चेमानितोऽसुरान्नोत्स्यावहा इत्यहं चेत्यब्रवीद्बृहस्पतिस्तस्मादैन्द्र ?ाबार्हस्पत्यम्ब्राह्मणाच्छंसी तृतीयसवने शंसतीन्द्र श्च हि तान्बृहस्पतिश्च ततोऽनुदेतां ते वै ततोऽपहता असुरा अछा-वाकस्योक्थमश्रयन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ?ः कश्चाहं चेमानितोऽसुरान्नोत्स्यावहा इत्यहं चेत्यब्रवीद्विष्णुस्तस्मादैन्द्र ?ावैष्णवमछावाकस्तृतीयसवने शंसतीन्द्र श्च हि ता-न्विष्णुश्च ततोऽनुदेतां द्वन्द्वमिन्द्रे ण देवताः शस्यन्ते द्वन्द्वं वै मिथुनं त-स्माद्द्वन्द्वान्मिथुनम्प्रजायते प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेदाथ हैते पोत्रीयाश्च नेष्ट्रीयाश्च चत्वार ऋतुयाजाः षळृचः सा विराड्दशिनी तद्विराजि

ते वा असुरा मैत्रावरुणस्योक्थमश्रयन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ः! कश्चाहं चेमानि-तोऽसुरान्नोत्स्यावहा इत्यहं चेत्यब्रवीद्वरुणस्तस्मादैन्द्रा वरुणम्मैत्रावरुणस्तृती-यसवने शंसतीन्द्र श्च हि तान्वरुणश्च ततोऽनुदेतां ते वै ततोऽपहता असुरा ब्राह्म-नाच्छंसिन उक्थमश्रयन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ः! कश्चाहं चेमानितोऽसुरान्नोत्स्यावहा इत्यहं चेत्यब्रवीद्बृहस्पतिस्तस्मादैन्द्रा बार्हस्पत्यम्ब्राह्मणाच्छंसी तृतीयसवने शंसतीन्द्र श्च हि तान्बृहस्पतिश्च ततोऽनुदेतां ते वै ततोऽपहता असुरा अछा-वाकस्योक्थमश्रयन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ः! कश्चाहं चेमानितोऽसुरान्नोत्स्यावहा इत्यहं चेत्यब्रवीद्विष्णुस्तस्मादैन्द्रा वैष्णवमछावाकस्तृतीयसवने शंसतीन्द्र श्च हि ता-न्विष्णुश्च ततोऽनुदेतां द्वन्द्वमिन्द्रे ण देवताः शस्यन्ते द्वन्द्वं वै मिथुनं त-स्माद्द्वन्द्वान्मिथुनम्प्रजायते प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेदाथ हैते पोत्रीयाश्च नेष्ट्रीयाश्च चत्वार ऋतुयाजाः षळृचः सा विराड्दशिनी तद्विराजि

654

dev; vw p[qmen;öeN{ ;y vj[' sm.r'St' iÃtIyen;ö;És'St' tOtIyen;ö; p[;yzÖSt' ctuqeRhNp[;hrÿSm;°quqeRhNWoÂ²xn' x'sit vj[o v; EW yTWoÂ;xI t´°tuqeRhNWoÂ²xn' x'sit vj[mev tTp[hrit iÃWte .[;tOVy;y v/' yoSy StOTyStSmw SttRvw vj[o vw WoÂxI pxv ¬Kq;in tMprSt;duKq;n;MpyRSy x'sit t' yTprSt;duKq;n;MpyRSy x'sit vj[e,wv tTWoÂ²xn; pxUNpárgzit tSm;Tpxvo vj[e,wv WoÂ²xn; párgt; mnuãy;n>yup;vtRNte tSm;do v; pu¨Wo v; g*v;R hStI v; párgt Ev Svym;Tmnet Ev v;c;É.iWõ ¬p;vtRte vj[mev WoÂ²xnMpXyNvj[e,wv WoÂ²xn; párgto v;âG` vj[o v;=oÂxI td;ó" ikù WoÂ²xn" WoÂ²xTvÉmit WoÂx" Sto];,;' WoÂx" xS];,;' WoÂxÉ.r=rwr;dÿe WoÂ²xÉ." p[,*it WoÂxpd;' inivd' d/;it tTWoÂ²xn" WoÂ²xTv' Ã¹ v; a=re aitárCyete WoÂ²xnonu·.mÉ.sMp¥Sy v;co v;v t* Stn*

devA vai prathamenAhnendra ?Aya vajraM samabharaMstaM dvitIyenAhnAsixcaMstaM tqtIyenAhnA prAyachaMstaM caturthe'hanprAharattasmAccathurthe'hanSoLafinaM faMsati vajro vA eSa yatSoLAfI tadyaccaturthe'hanSoLafinaM faMsati vajrameva tatpraharati dviSate bhrAtqvyAya vadhaM yo'sya stqtyastasmai startavai vajro vai SoLafI pafava ukthAni tamparastAdukthAnAmparyasya faMsati taM yatparastAdukthAnAmparyasya faMsati vajreNaiva tatSoLafinA pafUnparigachati tasmAtpafavo vajreNaiva SoLafinA parigatA manuSyAnabhyupAvartante tasmAdafvo vA puruSo vA gaurvA hastI vA parigata eva svayamAtmaneta eva vAcAbhiSiddha upAvartate vajrameva SoLafinampafyanvajreNaiva SoLafinA parigato vAgghi vajro vAkSoLafI tadAhuH kiM SoLafinaH SoLafitvamiti SoLafaH stotrANAM SoLafaH fastrANAM SoLafabhirakSarairAdatte SoLafibhiH praNauti SoLafapadAM nividaM dadhAti tatSoLafinaH SoLafitvaM dve vA akSare atiricyete SoLafino'nuSTubhamabhisampannasya vAco vAva tau stanau

devA vai prathamenAhnendrA ya vajraM samabharaMstaM dvitIyenAhnAsixcaMstaM tqtIyenAhnA prAyachaMstaM caturthe'hanprAharattasmAccathurthe'hanSo[L]afinaM faMsati vajro vA eSa yatSo[L]AfI tadyaccaturthe'hanSo[L]afinaM faMsati vajrameva tatpraharati dviSate bhrAtqvyAya vadhaM yo'sya stqtyastasmai startavai vajro vai So[L]afI pafava ukthAni tamparastAdukthAnAmparyasya faMsati taM yatparastAdukthAnAmparyasya faMsati vajreNaiva tatSo[L]afinA pafUnparigachati tasmAtpafavo vajreNaiva So[L]afinA parigatA manuSyAnabhyupAvartante tasmAdafvo vA puruSo vA gaurvA hastI vA parigata eva svayamAtmaneta eva vAcAbhiSiddha upAvartate vajrameva So[L]afinampafyanvajreNaiva So[L]afinA parigato vAgghi vajro vAkSo[L]afI tadAhuH kiM So[L]afinaH So[L]afitvamiti So[L]afaH stotrANAM So[L]afaH fastrANAM So[L]afabhirakSarairAdatte So[L]afibhiH praNauti So[L]afapadAM nividaM dadhAti tatSo[L]afinaH So[L]afitvaM dve vA akSare atiricyete So[L]afino'nuSTubhamabhisampannasya vAco vAva tau stanau

देवा वै प्रथमेनाह्नेन्द्र ?ाय वज्रं समभरंस्तं द्वितीयेनाह्नासिञ्चंस्तं तृतीयेनाह्ना प्रायछंस्तं चतुर्थेऽहन्प्राहरत्तस्माच्चथुर्थेऽहन्षोळशिनं शंसति वज्रो वा एष यत्षोळाशी तद्यच्चतुर्थेऽहन्षोळशिनं शंसति वज्रमेव तत्प्रहरति द्विषते भ्रातृव्याय वधं योऽस्य स्तृत्यस्तस्मै स्तर्तवै वज्रो वै षोळशी पशव उक्थानि तम्परस्तादुक्थानाम्पर्यस्य शंसति तं यत्परस्तादुक्थानाम्पर्यस्य शंसति वज्रेणैव तत्षोळशिना पशून्परिगछति तस्मात्पशवो वज्रेणैव षोळशिना परिगता मनुष्यानभ्युपावर्तन्ते तस्मादश्वो वा पुरुषो वा गौर्वा हस्ती वा परिगत एव स्वयमात्मनेत एव वाचाभिषिद्ध उपावर्तते वज्रमेव षोळशिनम्पश्यन्वज्रेणैव षोळशिना परिगतो वाग्घि वज्रो वाक्षोळशी तदाहुः किं षोळशिनः षोळशित्वमिति षोळशः स्तोत्राणां षोळशः शस्त्राणां षोळशभिरक्षरैरादत्ते षोळशिभिः प्रणौति षोळशपदां निविदं दधाति तत्षोळशिनः षोळशित्वं द्वे वा अक्षरे अतिरिच्येते षोळशिनोऽनुष्टुभमभिसम्पन्नस्य वाचो वाव तौ स्तनौ

देवा वै प्रथमेनाह्नेन्द्रा य वज्रं समभरंस्तं द्वितीयेनाह्नासिञ्चंस्तं तृतीयेनाह्ना प्रायछंस्तं चतुर्थेऽहन्प्राहरत्तस्माच्चथुर्थेऽहन्षोळशिनं शंसति वज्रो वा एष यत्षोळाशी तद्यच्चतुर्थेऽहन्षोळशिनं शंसति वज्रमेव तत्प्रहरति द्विषते भ्रातृव्याय वधं योऽस्य स्तृत्यस्तस्मै स्तर्तवै वज्रो वै षोळशी पशव उक्थानि तम्परस्तादुक्थानाम्पर्यस्य शंसति तं यत्परस्तादुक्थानाम्पर्यस्य शंसति वज्रेणैव तत्षोळशिना पशून्परिगछति तस्मात्पशवो वज्रेणैव षोळशिना परिगता मनुष्यानभ्युपावर्तन्ते तस्मादश्वो वा पुरुषो वा गौर्वा हस्ती वा परिगत एव स्वयमात्मनेत एव वाचाभिषिद्ध उपावर्तते वज्रमेव षोळशिनम्पश्यन्वज्रेणैव षोळशिना परिगतो वाग्घि वज्रो वाक्षोळशी तदाहुः किं षोळशिनः षोळशित्वमिति षोळशः स्तोत्राणां षोळशः शस्त्राणां षोळशभिरक्षरैरादत्ते षोळशिभिः प्रणौति षोळशपदां निविदं दधाति तत्षोळशिनः षोळशित्वं द्वे वा अक्षरे अतिरिच्येते षोळशिनोऽनुष्टुभमभिसम्पन्नस्य वाचो वाव तौ स्तनौ

659

g*árvIt' WoÂ²x s;m kÚvIRt tejSk;mo b[÷vcRsk;mStejo vw b[÷vcRs' g*árvIt' tejSvI b[÷vcRsI .vit y Ev' ivÃ;n(g*árvIt' WoÂ²x sm kÚ¨te n;nd' WoÂ²x s;m ktRVyÉmTy;üárN{ o vw vO];y vj[mudyzÿmSmw p[;hrÿm>yhnTsoÉ.hto Vynd´Ãändÿ¥;nd' s;m;.vÿ¥;ndSy n;ndTvm.[;tOVy' v; Etº;tOVyh; s;m y¥;ndm.[;tOVyo .[;tOVyh; .vit y Ev' ivÃ;¥;nd' WoÂ²x s;m kÚ¨te t´id n;nd' kÚyuRrivút" WoÂxI x'StVyo ivút;su ih t;su Stuvte yid g*árvIt' ivút" WoÂxI x'StVyo

gaurivItaM SoLafi sAma kurvIta tejaskAmo brahmavarcasakAmastejo vai brahmavarcasaM gaurivItaM tejasvI brahmavarcasI bhavati ya evaM vidvAngaurivItaM SoLafi sama kurute nAnadaM SoLafi sAma kartavyamityAhurindra ?o vai vqtrAya vajramudayachattamasmai prAharattamabhyahanatso'bhihato vyanadadyadvyanadattannAnadaM sAmAbhavattannAnadasya nAnadatvamabhrAtqvyaM vA etadbhrAtqvyahA sAma yannAnadamabhrAtqvyo bhrAtqvyahA bhavati ya evaM vidvAnnAnadaM SoLafi sAma kurute tadyadi nAnadaM kuryuravihqtaH SoLafI faMstavyo 'vihqtAsu hi tAsu stuvate yadi gaurivItaM vihqtaH SoLafI faMstavyo

gaurivItaM So[L]afi sAma kurvIta tejaskAmo brahmavarcasakAmastejo vai brahmavarcasaM gaurivItaM tejasvI brahmavarcasI bhavati ya evaM vidvAngaurivItaM So[L]afi sama kurute nAnadaM So[L]afi sAma kartavyamityAhurindro vai vqtrAya vajramudayachattamasmai prAharattamabhyahanatso'bhihato vyanadadyadvyanadattannAnadaM sAmAbhavattannAnadasya nAnadatvamabhrAtqvyaM vA etadbhrAtqvyahA sAma yannAnadamabhrAtqvyo bhrAtqvyahA bhavati ya evaM vidvAnnAnadaM So[L]afi sAma kurute tadyadi nAnadaM kuryuravihqtaH So[L]afI faMstavyo 'vihqtAsu hi tAsu stuvate yadi gaurivItaM vihqtaH So[L]afI faMstavyo

गौरिवीतं षोळशि साम कुर्वीत तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसकामस्तेजो वै ब्रह्मवर्चसं गौरिवीतं तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति य एवं विद्वान्गौरिवीतं षोळशि सम कुरुते नानदं षोळशि साम कर्तव्यमित्याहुरिन्द्र ?ो वै वृत्राय वज्रमुदयछत्तमस्मै प्राहरत्तमभ्यहनत्सोऽभिहतो व्यनदद्यद्व्यनदत्तन्नानदं सामाभवत्तन्नानदस्य नानदत्वमभ्रातृव्यं वा एतद्भ्रातृव्यहा साम यन्नानदमभ्रातृव्यो भ्रातृव्यहा भवति य एवं विद्वान्नानदं षोळशि साम कुरुते तद्यदि नानदं कुर्युरविहृतः षोळशी शंस्तव्यो ऽविहृतासु हि तासु स्तुवते यदि गौरिवीतं विहृतः षोळशी शंस्तव्यो

गौरिवीतं षोळशि साम कुर्वीत तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसकामस्तेजो वै ब्रह्मवर्चसं गौरिवीतं तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति य एवं विद्वान्गौरिवीतं षोळशि सम कुरुते नानदं षोळशि साम कर्तव्यमित्याहुरिन्द्रो वै वृत्राय वज्रमुदयछत्तमस्मै प्राहरत्तमभ्यहनत्सोऽभिहतो व्यनदद्यद्व्यनदत्तन्नानदं सामाभवत्तन्नानदस्य नानदत्वमभ्रातृव्यं वा एतद्भ्रातृव्यहा साम यन्नानदमभ्रातृव्यो भ्रातृव्यहा भवति य एवं विद्वान्नानदं षोळशि साम कुरुते तद्यदि नानदं कुर्युरविहृतः षोळशी शंस्तव्यो ऽविहृतासु हि तासु स्तुवते यदि गौरिवीतं विहृतः षोळशी शंस्तव्यो

664

aq;tXzNd;'Syev VyitWjTy; Tv; vhNtu hry ¬po Wu ê,uhI Égr it g;y]I pÛ¡ VyitWjit g;y]o vw pu¨W" p;Û;" pxv" pu¨Wmev tTpxuÉ.VyRitWjit pxuWu p[itÏ;pyit ydu g;y]I c pÉÛ te Ã¹ anu·.* teno v;co åp;dnu·.o åp;Ã;j[åp;¥wit yidN{ pOtn;Jyey' te aStu hyRt Tyuâã,h bOhtI VyitWjTy*âã,ho vw pu¨Wo b;hRt;" pxv" pu¨Wmev tTpxuÉ.VyRitWjit pxuWu p[itÏ;pyit yduâã,Kc bOhtI c te Ã¹ anu·.* teno v;co åp;dnu·.o åp;Ãj[åp;¥wTy; /UWuR aSmw b[÷NvIr b[÷Õit' juW;, it iÃpd;' c i]·.' c VyitWjit iÃp;Ãw pu¨Wo vIy| i]·Ppu¨Wmev tÃÇyeR, VyitWjit vIyeR p[itÏ;pyit tSm;Tpu¨Wo vIyeR p[itiÏt" sveR-W;Mpxun;' vIyRvÿmo ydu iÃpd; c Év'xTy=r; i]·p(c te Ã¹ anu·.* teno v;co åp;dnu·.o åp;Ãj[åp¥wTyeW b[÷; p[ te mhe ivdqe x'ÉsW' hrI it iÃpd; jgtI VyitWjit iÃp;Ãw pu¨Wo j;gt;" pxv" pu¨Wmev tTp-xuÉ.VyRitWjit pxuWu p[itÏ;pyit tSm;Tpu¨W" pxuWu p[itiÏtoáÿ cw-n;nÉ/ c itÏit vxe c;Sy ydu iÃpd; c WoÂx;=r; jgtI c te Ã¹ anu·.* teno v;co åp;dnu·.o åp;Ãj[åp;¥wit i]k&kWu mihWo yv;-²xrMp[o ãvSmw purorqÉmTyitzNds" x'sit zNds;' vw yo rsoTy-=rTsoitzNdsm>yTy=rÿditzNdsoitzNdSTv' sveR>yo v; EW z-Ndo>y" s'inÉmRto yTWoÂxI t´ditzNds" x'sit sveR>y Evwn' tCzNdo>y" s'inÉmRmIte sveR>yXzNdo>y" s'inÉmRten WoÂ²xn; r;Ýoit y

athAtafchandAMsyeva vyatiSajatyA tvA vahantu haraya upo Su fqNuhI gira iti gAyatrIfca pazktIfca vyatiSajati gAyatro vai puruSaH pAzktAH pafavaH puruSameva tatpafubhirvyatiSajati pafuSu pratiSThApayati yadu gAyatrI ca pazktifca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvAjrarUpAnnaiti yadindra pqtanAjye'yaM te astu haryata ityuSNihafca bqhatIfca vyatiSajatyauSNiho vai puruSo bArhatAH pafavaH puruSameva tatpafubhirvyatiSajati pafuSu pratiSThApayati yaduSNikca bqhatI ca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvajrarUpAnnaityA dhUrSu asmai brahmanvIra brahmakqtiM juSANa iti dvipadAM ca triSTubhaM ca vyatiSajati dvipAdvai puruSo vIryaM triSTuppuruSameva tadvIryeNa vyatiSajati vIrye pratiSThApayati tasmAtpuruSo vIrye pratiSThitaH sarve-SAmpafunAM vIryavattamo yadu dvipadA ca viMfatyakSarA triSTupca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvajrarUpannaityeSa brahmA pra te mahe vidathe faMsiSaM harI iti dvipadAfca jagatIfca vyatiSajati dvipAdvai puruSo jAgatAH pafavaH puruSameva tatpa-fubhirvyatiSajati pafuSu pratiSThApayati tasmAtpuruSaH pafuSu pratiSThito'tti cai-nAnadhi ca tiSThati vafe cAsya yadu dvipadA ca SoLafAkSarA jagatI ca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvajrarUpAnnaiti trikadrukeSu mahiSo yavA-firampro Svasmai purorathamityatichandasaH faMsati chandasAM vai yo raso'tya-kSaratso'tichandasamabhyatyakSarattadatichandaso'tichandastvaM sarvebhyo vA eSa cha-ndobhyaH saMnirmito yatSoLafI tadyadatichandasaH faMsati sarvebhya evainaM tacchandobhyaH saMnirmimIte sarvebhyafchandobhyaH saMnirmitena SoLafinA rAdhnoti ya

athAtafchandAMsyeva vyatiSajatyA tvA vahantu haraya upo Su fqNuhI gira iti gAyatrIfca pazktIfca vyatiSajati gAyatro vai puruSaH pAzktAH pafavaH puruSameva tatpafubhirvyatiSajati pafuSu pratiSThApayati yadu gAyatrI ca pazktifca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvAjrarUpAnnaiti yadindra pqtanAjye'yaM te astu haryata ityuSNihafca bqhatIfca vyatiSajatyauSNiho vai puruSo bArhatAH pafavaH puruSameva tatpafubhirvyatiSajati pafuSu pratiSThApayati yaduSNikca bqhatI ca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvajrarUpAnnaityA dhUrSu asmai brahmanvIra brahmakqtiM juSANa iti dvipadAM ca triSTubhaM ca vyatiSajati dvipAdvai puruSo vIryaM triSTuppuruSameva tadvIryeNa vyatiSajati vIrye pratiSThApayati tasmAtpuruSo vIrye pratiSThitaH sarve-SAmpafunAM vIryavattamo yadu dvipadA ca viMfatyakSarA triSTupca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvajrarUpannaityeSa brahmA pra te mahe vidathe faMsiSaM harI iti dvipadAfca jagatIfca vyatiSajati dvipAdvai puruSo jAgatAH pafavaH puruSameva tatpa-fubhirvyatiSajati pafuSu pratiSThApayati tasmAtpuruSaH pafuSu pratiSThito'tti cai-nAnadhi ca tiSThati vafe cAsya yadu dvipadA ca So[L]afAkSarA jagatI ca te dve anuSTubhau teno vAco rUpAdanuSTubho rUpAdvajrarUpAnnaiti trikadrukeSu mahiSo yavA-firampro Svasmai purorathamityatichandasaH faMsati chandasAM vai yo raso'tya-kSaratso'tichandasamabhyatyakSarattadatichandaso'tichandastvaM sarvebhyo vA eSa cha-ndobhyaH saMnirmito yatSo[L]afI tadyadatichandasaH faMsati sarvebhya evainaM tacchandobhyaH saMnirmimIte sarvebhyafchandobhyaH saMnirmitena So[L]afinA rAdhnoti ya

अथातश्छन्दांस्येव व्यतिषजत्या त्वा वहन्तु हरय उपो षु शृणुही गिर इति गायत्रीश्च पङ्क्तीश्च व्यतिषजति गायत्रो वै पुरुषः पाङ्क्ताः पशवः पुरुषमेव तत्पशुभिर्व्यतिषजति पशुषु प्रतिष्ठापयति यदु गायत्री च पङ्क्तिश्च ते द्वे अनुष्टुभौ तेनो वाचो रूपादनुष्टुभो रूपाद्वाज्ररूपान्नैति यदिन्द्र पृतनाज्येऽयं ते अस्तु हर्यत इत्युष्णिहश्च बृहतीश्च व्यतिषजत्यौष्णिहो वै पुरुषो बार्हताः पशवः पुरुषमेव तत्पशुभिर्व्यतिषजति पशुषु प्रतिष्ठापयति यदुष्णिक्च बृहती च ते द्वे अनुष्टुभौ तेनो वाचो रूपादनुष्टुभो रूपाद्वज्ररूपान्नैत्या धूर्षु अस्मै ब्रह्मन्वीर ब्रह्मकृतिं जुषाण इति द्विपदां च त्रिष्टुभं च व्यतिषजति द्विपाद्वै पुरुषो वीर्यं त्रिष्टुप्पुरुषमेव तद्वीर्येण व्यतिषजति वीर्ये प्रतिष्ठापयति तस्मात्पुरुषो वीर्ये प्रतिष्ठितः सर्वे-षाम्पशुनां वीर्यवत्तमो यदु द्विपदा च विंशत्यक्षरा त्रिष्टुप्च ते द्वे अनुष्टुभौ तेनो वाचो रूपादनुष्टुभो रूपाद्वज्ररूपन्नैत्येष ब्रह्मा प्र ते महे विदथे शंसिषं हरी इति द्विपदाश्च जगतीश्च व्यतिषजति द्विपाद्वै पुरुषो जागताः पशवः पुरुषमेव तत्प-शुभिर्व्यतिषजति पशुषु प्रतिष्ठापयति तस्मात्पुरुषः पशुषु प्रतिष्ठितोऽत्ति चै-नानधि च तिष्ठति वशे चास्य यदु द्विपदा च षोळशाक्षरा जगती च ते द्वे अनुष्टुभौ तेनो वाचो रूपादनुष्टुभो रूपाद्वज्ररूपान्नैति त्रिकद्रुकेषु महिषो यवा-शिरम्प्रो ष्वस्मै पुरोरथमित्यतिछन्दसः शंसति छन्दसां वै यो रसोऽत्य-क्षरत्सोऽतिछन्दसमभ्यत्यक्षरत्तदतिछन्दसोऽतिछन्दस्त्वं सर्वेभ्यो वा एष छ-न्दोभ्यः संनिर्मितो यत्षोळशी तद्यदतिछन्दसः शंसति सर्वेभ्य एवैनं तच्छन्दोभ्यः संनिर्मिमीते सर्वेभ्यश्छन्दोभ्यः संनिर्मितेन षोळशिना राध्नोति य

669

mh;n;»In;mupsg;RnupsOjTyy' vw lok" p[qm; mh;n;»äNtár=loko iÃtIy;s* lokStOtIy; sveR>yo v; EW lok>y" s'inÉmRto yTWolxI t´Nmh;n;»In;mupsg;Rnup;sOjit sveR>y Evwn' tLlok>y" s'inÉmRmIte sveR>yo lok>y" s'inÉmRten WoÂ²xn; r;Ýoit y Ev' ved p[p[ v²S]-·.ÉmWmcRt p[;cRt yo VytI\ rf;,yidit p[D;t; anu·." x'sit t´qeh ceh c;pqen cárTv; pNq;nMpyRvey;ÿ;dOt´Tp[D;t; anu·." x'sit s yo Vy;¢o gtÅIárv mNyet;ivút' WoÂ²xn' x'sye¥eCzNds;' Õz^;dvp´; Tyq y" p;Pm;nmpÉj`;'su" Sy;iÃút' WoÂÉsn' x'syeÃäitWÿ_ v vw pu¨W" p;Pmn; VyitWÿ_mev;Smw tTp;Pm;n' xml' hNTyp p;Pm;n' hte y Ev' vedo´d(b[ÝSy iv·pÉmTyuÿmy; párd/;it SvgoR vw loko b[ÝSy iv·pm(SvgRmev tLlokù yjm;n' gmyTyp;" pUveRW;' hárv" sut;n;Émit yjit sveR>yo v; EW svne>y" s'inÉmRto yTWoÂxI t´dp;" pUveRW;' hárv" sut;n;Émit yjit pItvÃw p[;t"svnMp[;t"svn;devwn' tTs'inÉmRmIteqo d' svn' kvl' t it m;?y'idn' vw svn' kvlMm;?y'idn;devwn' tTsvn;Ts'inÉmRmIte mm²õ somMm/umNtÉmN{ eit mÃÃw tOtIysvn' tOtIysvn;devwn' tTs'inÉmRmIte s]; vOWï#r a; vOWSveit vOWyo v; EW svne>y" s'inÉmRto yTWoÂxI t´dp;" pUveRW;' hárv" sut;n;Émit yjit sveR>y Evwn' tTsvne>y" s'inÉmRmIte sveR>y" svne>y" s'inÉmRten WoÂ²xn; r;Ýoit y Ev' ved mh;n;»In;Mp;=r;nupsg;RnupsOjTyek;dx;=reWu p;deWu sveR>yo v; EW zNdo>y" s'inÉmRto yTWoÂxI t´Nmh;n;»In;Mp;=r;nupsg;RnupsOjTye-k;dx;=reWu p;deWu sveR>y Evwn' tCzNdo>y" s'inÉmRmIte sveR>yXzNdo>y"

mahAnAmnInAmupasargAnupasqjatyayaM vai lokaH prathamA mahAnAmnyantarikSaloko dvitIyAsau lokastqtIyA sarvebhyo vA eSa lokebhyaH saMnirmito yatSolafI tadyanmahAnAmnInAmupasargAnupAsqjati sarvebhya evainaM tallokebhyaH saMnirmimIte sarvebhyo lokebhyaH saMnirmitena SoLafinA rAdhnoti ya evaM veda prapra vastri-STubhamiSamarcata prArcata yo vyatIMM raphANayaditi prajxAtA anuSTubhaH faMsati tadyatheha ceha cApathena caritvA panthAnamparyaveyAttAdqtadyatprajxAtA anuSTubhaH faMsati sa yo vyApto gatafrIriva manyetAvihqtaM SoLafinaM faMsayennecchandasAM kqchrAdavapadyA ityatha yaH pApmAnamapajighAMsuH syAdvihqtaM SoLasinaM faMsayedvyatiSakta iva vai puruSaH pApmanA vyatiSaktamevAsmai tatpApmAnaM famalaM hantyapa pApmAnaM hate ya evaM vedodyadbradhnasya viSTapamityuttamayA paridadhAti svargo vai loko bradhnasya viSTapamsvargameva tallokaM yajamAnaM gamayatyapAH pUrveSAM harivaH sutAnAmiti yajati sarvebhyo vA eSa savanebhyaH saMnirmito yatSoLafI tadyadapAH pUrveSAM harivaH sutAnAmiti yajati pItavadvai prAtaHsavanamprAtaHsavanAdevainaM tatsaMnirmimIte'tho idaM savanaM kevalaM ta iti mAdhyaMdinaM vai savanaM kevalammAdhyaMdinAdevainaM tatsavanAtsaMnirmimIte mamaddhi somammadhumantamindre ti madvadvai tqtIyasavanaM tqtIyasavanAdevainaM tatsaMnirmimIte satrA vqSaxjaThara A vqSasveti vqSaNvadvai SoLafino rUpaM sarvebhyo vA eSa savanebhyaH saMnirmito yatSoLafI tadyadapAH pUrveSAM harivaH sutAnAmiti yajati sarvebhya evainaM tatsavanebhyaH saMnirmimIte sarvebhyaH savanebhyaH saMnirmitena SoLafinA rAdhnoti ya evaM veda mahAnAmnInAmpaxcAkSarAnupasargAnupasqjatyekAdafAkSareSu pAdeSu sarvebhyo vA eSa chandobhyaH saMnirmito yatSoLafI tadyanmahAnAmnInAmpaxcAkSarAnupasargAnupasqjatye-kAdafAkSareSu pAdeSu sarvebhya evainaM tacchandobhyaH saMnirmimIte sarvebhyafchandobhyaH

mahAnAmnInAmupasargAnupasqjatyayaM vai lokaH prathamA mahAnAmnyantarikSaloko dvitIyAsau lokastqtIyA sarvebhyo vA eSa lokebhyaH saMnirmito yatSolafI tadyanmahAnAmnInAmupasargAnupAsqjati sarvebhya evainaM tallokebhyaH saMnirmimIte sarvebhyo lokebhyaH saMnirmitena So[L]afinA rAdhnoti ya evaM veda prapra vastri-STubhamiSamarcata prArcata yo vyatIMM raphANayaditi prajxAtA anuSTubhaH faMsati tadyatheha ceha cApathena caritvA panthAnamparyaveyAttAdqtadyatprajxAtA anuSTubhaH faMsati sa yo vyApto gatafrIriva manyetAvihqtaM So[L]afinaM faMsayennecchandasAM kqchrAdavapadyA ityatha yaH pApmAnamapajighAMsuH syAdvihqtaM So[L]asinaM faMsayedvyatiSakta iva vai puruSaH pApmanA vyatiSaktamevAsmai tatpApmAnaM famalaM hantyapa pApmAnaM hate ya evaM vedodyadbradhnasya viSTapamityuttamayA paridadhAti svargo vai loko bradhnasya viSTapamsvargameva tallokaM yajamAnaM gamayatyapAH pUrveSAM harivaH sutAnAmiti yajati sarvebhyo vA eSa savanebhyaH saMnirmito yatSo[L]afI tadyadapAH pUrveSAM harivaH sutAnAmiti yajati pItavadvai prAtaHsavanamprAtaHsavanAdevainaM tatsaMnirmimIte'tho idaM savanaM kevalaM ta iti mAdhyaMdinaM vai savanaM kevalammAdhyaMdinAdevainaM tatsavanAtsaMnirmimIte mamaddhi somammadhumantamindre ti madvadvai tqtIyasavanaM tqtIyasavanAdevainaM tatsaMnirmimIte satrA vqSaxjaThara A vqSasveti vqSaNvadvai So[L]afino rUpaM sarvebhyo vA eSa savanebhyaH saMnirmito yatSo[L]afI tadyadapAH pUrveSAM harivaH sutAnAmiti yajati sarvebhya evainaM tatsavanebhyaH saMnirmimIte sarvebhyaH savanebhyaH saMnirmitena So[L]afinA rAdhnoti ya evaM veda mahAnAmnInAmpaxcAkSarAnupasargAnupasqjatyekAdafAkSareSu pAdeSu sarvebhyo vA eSa chandobhyaH saMnirmito yatSo[L]afI tadyanmahAnAmnInAmpaxcAkSarAnupasargAnupasqjatye-kAdafAkSareSu pAdeSu sarvebhya evainaM tacchandobhyaH saMnirmimIte sarvebhyafchandobhyaH

महानाम्नीनामुपसर्गानुपसृजत्ययं वै लोकः प्रथमा महानाम्न्यन्तरिक्षलोको द्वितीयासौ लोकस्तृतीया सर्वेभ्यो वा एष लोकेभ्यः संनिर्मितो यत्षोलशी तद्यन्महानाम्नीनामुपसर्गानुपासृजति सर्वेभ्य एवैनं तल्लोकेभ्यः संनिर्मिमीते सर्वेभ्यो लोकेभ्यः संनिर्मितेन षोळशिना राध्नोति य एवं वेद प्रप्र वस्त्रि-ष्टुभमिषमर्चत प्रार्चत यो व्यतीँ रफाणयदिति प्रज्ञाता अनुष्टुभः शंसति तद्यथेह चेह चापथेन चरित्वा पन्थानम्पर्यवेयात्तादृतद्यत्प्रज्ञाता अनुष्टुभः शंसति स यो व्याप्तो गतश्रीरिव मन्येताविहृतं षोळशिनं शंसयेन्नेच्छन्दसां कृछ्रादवपद्या इत्यथ यः पाप्मानमपजिघांसुः स्याद्विहृतं षोळसिनं शंसयेद्व्यतिषक्त इव वै पुरुषः पाप्मना व्यतिषक्तमेवास्मै तत्पाप्मानं शमलं हन्त्यप पाप्मानं हते य एवं वेदोद्यद्ब्रध्नस्य विष्टपमित्युत्तमया परिदधाति स्वर्गो वै लोको ब्रध्नस्य विष्टपम्स्वर्गमेव तल्लोकं यजमानं गमयत्यपाः पूर्वेषां हरिवः सुतानामिति यजति सर्वेभ्यो वा एष सवनेभ्यः संनिर्मितो यत्षोळशी तद्यदपाः पूर्वेषां हरिवः सुतानामिति यजति पीतवद्वै प्रातःसवनम्प्रातःसवनादेवैनं तत्संनिर्मिमीतेऽथो इदं सवनं केवलं त इति माध्यंदिनं वै सवनं केवलम्माध्यंदिनादेवैनं तत्सवनात्संनिर्मिमीते ममद्धि सोमम्मधुमन्तमिन्द्रे ति मद्वद्वै तृतीयसवनं तृतीयसवनादेवैनं तत्संनिर्मिमीते सत्रा वृषञ्जठर आ वृषस्वेति वृषण्वद्वै षोळशिनो रूपं सर्वेभ्यो वा एष सवनेभ्यः संनिर्मितो यत्षोळशी तद्यदपाः पूर्वेषां हरिवः सुतानामिति यजति सर्वेभ्य एवैनं तत्सवनेभ्यः संनिर्मिमीते सर्वेभ्यः सवनेभ्यः संनिर्मितेन षोळशिना राध्नोति य एवं वेद महानाम्नीनाम्पञ्चाक्षरानुपसर्गानुपसृजत्येकादशाक्षरेषु पादेषु सर्वेभ्यो वा एष छन्दोभ्यः संनिर्मितो यत्षोळशी तद्यन्महानाम्नीनाम्पञ्चाक्षरानुपसर्गानुपसृजत्ये-कादशाक्षरेषु पादेषु सर्वेभ्य एवैनं तच्छन्दोभ्यः संनिर्मिमीते सर्वेभ्यश्छन्दोभ्यः

671

s'inÉmRten WoÂ²xn; r;Ýoit y Ev' ved 4

saMnirmitena SoLafinA rAdhnoti ya evaM veda 4

saMnirmitena So[L]afinA rAdhnoti ya evaM veda 4

संनिर्मितेन षोळशिना राध्नोति य एवं वेद ४

674

ahvwR dev; aÅyNt r;]Imsur;Ste sm;vÃÇy;R Ev;s¥ Vy;vtRNt sob[vIidN{ " k;h' cem;intosur;n[;]ImNvveãy;v it s deveWu n p[TyivNddÉb.yU r;]eStmso mOTyoStSm;õ;PyetihR nÿ_' y;vNm]Ém-vwv;p£My Éb.eit tm v ih r;i]mORTyuárv t' vw zNd;'Syev;Nvv;y'St' yCzNd;'Syev;Nvv;y'StSm;idN{ wv zNd;'És c r;]I' vh²Nt n iniv-CzSyte n puro¨ªn /;Yy; n;Ny; devteN{ ç¼v zNd;'És c r;]I' vh²Nt t;Nvw py;Rywrev py;RymnudNt yTpy;Ryw" py;RymnudNt tTpy;Ry;,;Mpy;RyTv' t;Nvw p[qmenwv py;Rye,; pUvRr;];dnudNt m?ymen m?yr;];duÿmen;pr-r;];dip xvRy;R anuSmsITyb[uv¥ipxvRr;É, %lu v; Et;in zNd;'sIit h Sm;hwt;in hIN{ ' r;]eStmso mOTyoÉbR>ytmTyp;ry'StdipxvRr;,;mip-

aharvai devA afrayanta rAtrImasurAste samAvadvIryA evAsanna vyAvartanta so'bravIdindra ?H kafcAhaM cemAnito'surAnrAtrImanvaveSyAva iti sa deveSu na pratyavindadabibhayU rAtrestamaso mqtyostasmAddhApyetarhi naktaM yAvanmatrami-vaivApakramya bibheti tama iva hi rAtrirmqtyuriva taM vai chandAMsyevAnvavAyaMstaM yacchandAMsyevAnvavAyaMstasmAdindra fcaiva chandAMsi ca rAtrIM vahanti na nivi-cchasyate na puroruzna dhAyyA nAnyA devatendra fca hyeva chandAMsi ca rAtrIM vahanti tAnvai paryAyaireva paryAyamanudanta yatparyAyaiH paryAyamanudanta tatparyAyANAmparyAyatvaM tAnvai prathamenaiva paryAyeNA pUrvarAtrAdanudanta madhyamena madhyarAtrAduttamenApara-rAtrAdapi farvaryA anusmasItyabruvannapifarvarANi khalu vA etAni chandAMsIti ha smAhaitAni hIndraM rAtrestamaso mqtyorbibhyatamatyapArayaMstadapifarvarANAmapi-

aharvai devA afrayanta rAtrImasurAste samAvadvIryA evAsanna vyAvartanta so'bravIdindra H! kafcAhaM cemAnito'surAnrAtrImanvaveSyAva iti sa deveSu na pratyavindadabibhayU rAtrestamaso mqtyostasmAddhApyetarhi naktaM yAvanmatrami-vaivApakramya bibheti tama iva hi rAtrirmqtyuriva taM vai chandAMsyevAnvavAyaMstaM yacchandAMsyevAnvavAyaMstasmAdindra fcaiva chandAMsi ca rAtrIM vahanti na nivi-cchasyate na puroruzna dhAyyA nAnyA devatendra fca hyeva chandAMsi ca rAtrIM vahanti tAnvai paryAyaireva paryAyamanudanta yatparyAyaiH paryAyamanudanta tatparyAyANAmparyAyatvaM tAnvai prathamenaiva paryAyeNA pUrvarAtrAdanudanta madhyamena madhyarAtrAduttamenApara-rAtrAdapi farvaryA anusmasItyabruvannapifarvarANi khalu vA etAni chandAMsIti ha smAhaitAni hIndraM rAtrestamaso mqtyorbibhyatamatyapArayaMstadapifarvarANAmapi-

अहर्वै देवा अश्रयन्त रात्रीमसुरास्ते समावद्वीर्या एवासन्न व्यावर्तन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ?ः कश्चाहं चेमानितोऽसुरान्रात्रीमन्ववेष्याव इति स देवेषु न प्रत्यविन्ददबिभयू रात्रेस्तमसो मृत्योस्तस्माद्धाप्येतर्हि नक्तं यावन्मत्रमि-वैवापक्रम्य बिभेति तम इव हि रात्रिर्मृत्युरिव तं वै छन्दांस्येवान्ववायंस्तं यच्छन्दांस्येवान्ववायंस्तस्मादिन्द्र श्चैव छन्दांसि च रात्रीं वहन्ति न निवि-च्छस्यते न पुरोरुङ्न धाय्या नान्या देवतेन्द्र श्च ह्येव छन्दांसि च रात्रीं वहन्ति तान्वै पर्यायैरेव पर्यायमनुदन्त यत्पर्यायैः पर्यायमनुदन्त तत्पर्यायाणाम्पर्यायत्वं तान्वै प्रथमेनैव पर्यायेणा पूर्वरात्रादनुदन्त मध्यमेन मध्यरात्रादुत्तमेनापर-रात्रादपि शर्वर्या अनुस्मसीत्यब्रुवन्नपिशर्वराणि खलु वा एतानि छन्दांसीति ह स्माहैतानि हीन्द्रं रात्रेस्तमसो मृत्योर्बिभ्यतमत्यपारयंस्तदपिशर्वराणामपि-

अहर्वै देवा अश्रयन्त रात्रीमसुरास्ते समावद्वीर्या एवासन्न व्यावर्तन्त सोऽब्रवीदिन्द्र ः! कश्चाहं चेमानितोऽसुरान्रात्रीमन्ववेष्याव इति स देवेषु न प्रत्यविन्ददबिभयू रात्रेस्तमसो मृत्योस्तस्माद्धाप्येतर्हि नक्तं यावन्मत्रमि-वैवापक्रम्य बिभेति तम इव हि रात्रिर्मृत्युरिव तं वै छन्दांस्येवान्ववायंस्तं यच्छन्दांस्येवान्ववायंस्तस्मादिन्द्र श्चैव छन्दांसि च रात्रीं वहन्ति न निवि-च्छस्यते न पुरोरुङ्न धाय्या नान्या देवतेन्द्र श्च ह्येव छन्दांसि च रात्रीं वहन्ति तान्वै पर्यायैरेव पर्यायमनुदन्त यत्पर्यायैः पर्यायमनुदन्त तत्पर्यायाणाम्पर्यायत्वं तान्वै प्रथमेनैव पर्यायेणा पूर्वरात्रादनुदन्त मध्यमेन मध्यरात्रादुत्तमेनापर-रात्रादपि शर्वर्या अनुस्मसीत्यब्रुवन्नपिशर्वराणि खलु वा एतानि छन्दांसीति ह स्माहैतानि हीन्द्रं रात्रेस्तमसो मृत्योर्बिभ्यतमत्यपारयंस्तदपिशर्वराणामपि-

679

p;Ntm; vo aN/s TyN/SvTy;nu·.; r;]IMp[itp´l a;nu·.I vw r;i]ret{ ;i]åpmN/SvTy" pItvTyo mÃTy²S]·.o y;Jy; .vNTyÉ.åp; y´DeÉ.åp' tTsmOõMp[qmen py;Rye, Stuvte p[qm;Nyev pd;in punr;ddte ydevwW;m; g;v a;s'StdevwW;' ten;ddte m?ymen py;Rye, Stuvte m?ym;Nyev pd;in punr;ddte ydevwW;mnorq; a;s'StdevwW;' ten;ddt ¬ÿmen py;Rye, Stuvt ¬ÿm;Nyev pd;in punr;ddte ydevwW;' v;so ihry" sveR>yo lok>yo nudte y Ev' ved pvm;nvdhárTy;ünR r;i]" pvm;nvtI kqmu.e pvm;nvtI .vt" kn te sm;vº;j* .vt it ydeveN{ ;y mÃne sutÉmd' vso sutmN/ d' çNvojs; sutÉmit Stuv²Nt c x's²Nt c ten r;i]" pvm;nvtI teno.e pvm;nvtI .vtSten te sm;vº;j* .vt" pdxSto]mhárTy;ünR r;i]" pdxSto]; kqmu.e pdxSto]e .vt" kn te sm;vº;j* .vt it Ã;dx Sto];

pAntamA vo andhasa ityandhasvatyAnuSTubhA rAtrImpratipadyala AnuSTubhI vai rAtriretadra ?AtrirUpamandhasvatyaH pItavatyo madvatyastriSTubho yAjyA bhavantyabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamprathamena paryAyeNa stuvate prathamAnyeva padAni punarAdadate yadevaiSAmafvA gAva AsaMstadevaiSAM tenAdadate madhyamena paryAyeNa stuvate madhyamAnyeva padAni punarAdadate yadevaiSAmanorathA AsaMstadevaiSAM tenAdadata uttamena paryAyeNa stuvata uttamAnyeva padAni punarAdadate yadevaiSAM vAso hiraNyammaNiradhyAtmamAsIttadevaiSAM tenAdadata A dviSato vasu datte nirenamebhyaH sarvebhyo lokebhyo nudate ya evaM veda pavamAnavadaharityAhurna rAtriH pavamAnavatI kathamubhe pavamAnavatI bhavataH kena te samAvadbhAjau bhavata iti yadevendra ?Aya madvane sutamidaM vaso sutamandha idaM hyanvojasA sutamiti stuvanti ca faMsanti ca tena rAtriH pavamAnavatI tenobhe pavamAnavatI bhavatastena te samAvadbhAjau bhavataH paxcadafastotramaharityAhurna rAtriH paxcadafastotrA kathamubhe paxcadafastotre bhavataH kena te samAvadbhAjau bhavata iti dvAdafa stotrANyapifarvarANi tisqbhirdevatAbhiH saMdhinA rAthaMtareNa stuvate tena rAtriH paxcadafastotrA tenobhe paxcadafastotre bhavatastena te samAvadbhAjau bhavataH parimitaM stuvantyaparimitamanufaMsati parimitaM vai bhUtamaparimitambhavyamaparimitasyAvaruddhyA ityatifaMsati stotramati vai prajAtmAnamati pafavastadyatstotramatifaMsati yadevAsyAtyAtmAnaM tadevAsyai

pAntamA vo andhasa ityandhasvatyAnuSTubhA rAtrImpratipadyala AnuSTubhI vai rAtriretadrA trirUpamandhasvatyaH pItavatyo madvatyastriSTubho yAjyA bhavantyabhirUpA yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddhamprathamena paryAyeNa stuvate prathamAnyeva padAni punarAdadate yadevaiSAmafvA gAva AsaMstadevaiSAM tenAdadate madhyamena paryAyeNa stuvate madhyamAnyeva padAni punarAdadate yadevaiSAmanorathA AsaMstadevaiSAM tenAdadata uttamena paryAyeNa stuvata uttamAnyeva padAni punarAdadate yadevaiSAM vAso hiraNyammaNiradhyAtmamAsIttadevaiSAM tenAdadata A dviSato vasu datte nirenamebhyaH sarvebhyo lokebhyo nudate ya evaM veda pavamAnavadaharityAhurna rAtriH pavamAnavatI kathamubhe pavamAnavatI bhavataH kena te samAvadbhAjau bhavata iti yadevendrA ya madvane sutamidaM vaso sutamandha idaM hyanvojasA sutamiti stuvanti ca faMsanti ca tena rAtriH pavamAnavatI tenobhe pavamAnavatI bhavatastena te samAvadbhAjau bhavataH paxcadafastotramaharityAhurna rAtriH paxcadafastotrA kathamubhe paxcadafastotre bhavataH kena te samAvadbhAjau bhavata iti dvAdafa stotrANyapifarvarANi tisqbhirdevatAbhiH saMdhinA rAthaMtareNa stuvate tena rAtriH paxcadafastotrA tenobhe paxcadafastotre bhavatastena te samAvadbhAjau bhavataH parimitaM stuvantyaparimitamanufaMsati parimitaM vai bhUtamaparimitambhavyamaparimitasyAvaruddhyA ityatifaMsati stotramati vai prajAtmAnamati pafavastadyatstotramatifaMsati yadevAsyAtyAtmAnaM tadevAsyai

पान्तमा वो अन्धस इत्यन्धस्वत्यानुष्टुभा रात्रीम्प्रतिपद्यल आनुष्टुभी वै रात्रिरेतद्र ?ात्रिरूपमन्धस्वत्यः पीतवत्यो मद्वत्यस्त्रिष्टुभो याज्या भवन्त्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धम्प्रथमेन पर्यायेण स्तुवते प्रथमान्येव पदानि पुनराददते यदेवैषामश्वा गाव आसंस्तदेवैषां तेनाददते मध्यमेन पर्यायेण स्तुवते मध्यमान्येव पदानि पुनराददते यदेवैषामनोरथा आसंस्तदेवैषां तेनाददत उत्तमेन पर्यायेण स्तुवत उत्तमान्येव पदानि पुनराददते यदेवैषां वासो हिरण्यम्मणिरध्यात्ममासीत्तदेवैषां तेनाददत आ द्विषतो वसु दत्ते निरेनमेभ्यः सर्वेभ्यो लोकेभ्यो नुदते य एवं वेद पवमानवदहरित्याहुर्न रात्रिः पवमानवती कथमुभे पवमानवती भवतः केन ते समावद्भाजौ भवत इति यदेवेन्द्र ?ाय मद्वने सुतमिदं वसो सुतमन्ध इदं ह्यन्वोजसा सुतमिति स्तुवन्ति च शंसन्ति च तेन रात्रिः पवमानवती तेनोभे पवमानवती भवतस्तेन ते समावद्भाजौ भवतः पञ्चदशस्तोत्रमहरित्याहुर्न रात्रिः पञ्चदशस्तोत्रा कथमुभे पञ्चदशस्तोत्रे भवतः केन ते समावद्भाजौ भवत इति द्वादश स्तोत्राण्यपिशर्वराणि तिसृभिर्देवताभिः संधिना राथंतरेण स्तुवते तेन रात्रिः पञ्चदशस्तोत्रा तेनोभे पञ्चदशस्तोत्रे भवतस्तेन ते समावद्भाजौ भवतः परिमितं स्तुवन्त्यपरिमितमनुशंसति परिमितं वै भूतमपरिमितम्भव्यमपरिमितस्यावरुद्ध्या इत्यतिशंसति स्तोत्रमति वै प्रजात्मानमति पशवस्तद्यत्स्तोत्रमतिशंसति यदेवास्यात्यात्मानं तदेवास्यै

पान्तमा वो अन्धस इत्यन्धस्वत्यानुष्टुभा रात्रीम्प्रतिपद्यल आनुष्टुभी वै रात्रिरेतद्रा त्रिरूपमन्धस्वत्यः पीतवत्यो मद्वत्यस्त्रिष्टुभो याज्या भवन्त्यभिरूपा यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धम्प्रथमेन पर्यायेण स्तुवते प्रथमान्येव पदानि पुनराददते यदेवैषामश्वा गाव आसंस्तदेवैषां तेनाददते मध्यमेन पर्यायेण स्तुवते मध्यमान्येव पदानि पुनराददते यदेवैषामनोरथा आसंस्तदेवैषां तेनाददत उत्तमेन पर्यायेण स्तुवत उत्तमान्येव पदानि पुनराददते यदेवैषां वासो हिरण्यम्मणिरध्यात्ममासीत्तदेवैषां तेनाददत आ द्विषतो वसु दत्ते निरेनमेभ्यः सर्वेभ्यो लोकेभ्यो नुदते य एवं वेद पवमानवदहरित्याहुर्न रात्रिः पवमानवती कथमुभे पवमानवती भवतः केन ते समावद्भाजौ भवत इति यदेवेन्द्रा य मद्वने सुतमिदं वसो सुतमन्ध इदं ह्यन्वोजसा सुतमिति स्तुवन्ति च शंसन्ति च तेन रात्रिः पवमानवती तेनोभे पवमानवती भवतस्तेन ते समावद्भाजौ भवतः पञ्चदशस्तोत्रमहरित्याहुर्न रात्रिः पञ्चदशस्तोत्रा कथमुभे पञ्चदशस्तोत्रे भवतः केन ते समावद्भाजौ भवत इति द्वादश स्तोत्राण्यपिशर्वराणि तिसृभिर्देवताभिः संधिना राथंतरेण स्तुवते तेन रात्रिः पञ्चदशस्तोत्रा तेनोभे पञ्चदशस्तोत्रे भवतस्तेन ते समावद्भाजौ भवतः परिमितं स्तुवन्त्यपरिमितमनुशंसति परिमितं वै भूतमपरिमितम्भव्यमपरिमितस्यावरुद्ध्या इत्यतिशंसति स्तोत्रमति वै प्रजात्मानमति पशवस्तद्यत्स्तोत्रमतिशंसति यदेवास्यात्यात्मानं तदेवास्यै

696

atrIrqen;É¦r;Éjm/;vÿ;s;Mp[;jm;no yoinmkËÂyÿSm;ÿ; n ivj;-yNte goÉ.r¨,w¨W; a;Éjm/;vÿSm;duWSy;gt;y;m¨,Émvwv p[.;TyuWso åpmrqeneN{ a;Éjm/;vÿSm;Ts ¬°w`oRW ¬pâBdm;N=]Sy åpmwN{ o ih s gdR.rqen;Én; ¬djyt;mÉn;v;Xnuv;t;' ydÉn; ¬djyt;-mÉn;v;Xnuv;t;' tSm;Ts sOtjvo duG/doh" sveRW;metihR v;hn;-n;mn;²xÏo retsSTvSy vIy| n;hrt;' tSm;Ts iÃret; v;jI td;ó" s¢ s*y;RÉ, zNd;'És x'se´qwv;¦ey' yqoWSy' yq;Én' s¢ v devlok;" sveRWu devlokWu r;ÝotIit tÿ¥;dOTy' ]I

afvatarIrathenAgnirAjimadhAvattAsAmprAjamAno yonimakULayattasmAttA na vijA-yante gobhiraruNairuSA AjimadhAvattasmAduSasyAgatAyAmaruNamivaiva prabhAtyuSaso rUpamafvarathenendra AjimadhAvattasmAtsa uccairghoSa upabdimAnkSatrasya rUpamaindra ?o hi sa gardabharathenAfvinA udajayatAmafvinAvAfnuvAtAM yadafvinA udajayatA-mafvinAvAfnuvAtAM tasmAtsa sqtajavo dugdhadohaH sarveSAmetarhi vAhanA-nAmanAfiSTho retasastvasya vIryaM nAharatAM tasmAtsa dviretA vAjI tadAhuH sapta sauryANi chandAMsi faMsedyathaivAgneyaM yathoSasyaM yathAfvinaM sapta va devalokAH sarveSu devalokeSu rAdhnotIti tattannAdqtyaM trINyeva faMsettrayo vA ime trivqto lokA eSAmeva lokAnAmabhijityai tadAhurudu tyaM jAtavedasamiti sauryANi prati-padyeteti tattannAdqtyaM yathaiva gatvA kASThAmaparAdhnuyAttAdqktatsUryo no diva-spAtvityetenaiva pratipadyeta yathaiva gatvA kASThAmabhipadyeta tAdqktadudu tyaM jAta-vedasamiti dvitIyaM faMsati citraM devAnAmudagAdanIkamiti traiSTubhamasau vAva citraM devAnAmudeti tasmAdetacchaMsati namo mitrasya varuNasya cakSasa iti jAgataM

afvatarIrathenAgnirAjimadhAvattAsAmprAjamAno yonimakU[L]ayattasmAttA na vijA-yante gobhiraruNairuSA AjimadhAvattasmAduSasyAgatAyAmaruNamivaiva prabhAtyuSaso rUpamafvarathenendra AjimadhAvattasmAtsa uccairghoSa upabdimAnkSatrasya rUpamaindro hi sa gardabharathenAfvinA udajayatAmafvinAvAfnuvAtAM yadafvinA udajayatA-mafvinAvAfnuvAtAM tasmAtsa sqtajavo dugdhadohaH sarveSAmetarhi vAhanA-nAmanAfiSTho retasastvasya vIryaM nAharatAM tasmAtsa dviretA vAjI tadAhuH sapta sauryANi chandAMsi faMsedyathaivAgneyaM yathoSasyaM yathAfvinaM sapta va devalokAH sarveSu devalokeSu rAdhnotIti tattannAdqtyaM trINyeva faMsettrayo vA ime trivqto lokA eSAmeva lokAnAmabhijityai tadAhurudu tyaM jAtavedasamiti sauryANi prati-padyeteti tattannAdqtyaM yathaiva gatvA kASThAmaparAdhnuyAttAdqktatsUryo no diva-spAtvityetenaiva pratipadyeta yathaiva gatvA kASThAmabhipadyeta tAdqktadudu tyaM jAta-vedasamiti dvitIyaM faMsati citraM devAnAmudagAdanIkamiti traiSTubhamasau vAva citraM devAnAmudeti tasmAdetacchaMsati namo mitrasya varuNasya cakSasa iti jAgataM

अश्वतरीरथेनाग्निराजिमधावत्तासाम्प्राजमानो योनिमकूळयत्तस्मात्ता न विजा-यन्ते गोभिररुणैरुषा आजिमधावत्तस्मादुषस्यागतायामरुणमिवैव प्रभात्युषसो रूपमश्वरथेनेन्द्र आजिमधावत्तस्मात्स उच्चैर्घोष उपब्दिमान्क्षत्रस्य रूपमैन्द्र ?ो हि स गर्दभरथेनाश्विना उदजयतामश्विनावाश्नुवातां यदश्विना उदजयता-मश्विनावाश्नुवातां तस्मात्स सृतजवो दुग्धदोहः सर्वेषामेतर्हि वाहना-नामनाशिष्ठो रेतसस्त्वस्य वीर्यं नाहरतां तस्मात्स द्विरेता वाजी तदाहुः सप्त सौर्याणि छन्दांसि शंसेद्यथैवाग्नेयं यथोषस्यं यथाश्विनं सप्त व देवलोकाः सर्वेषु देवलोकेषु राध्नोतीति तत्तन्नादृत्यं त्रीण्येव शंसेत्त्रयो वा इमे त्रिवृतो लोका एषामेव लोकानामभिजित्यै तदाहुरुदु त्यं जातवेदसमिति सौर्याणि प्रति-पद्येतेति तत्तन्नादृत्यं यथैव गत्वा काष्ठामपराध्नुयात्तादृक्तत्सूर्यो नो दिव-स्पात्वित्येतेनैव प्रतिपद्येत यथैव गत्वा काष्ठामभिपद्येत तादृक्तदुदु त्यं जात-वेदसमिति द्वितीयं शंसति चित्रं देवानामुदगादनीकमिति त्रैष्टुभमसौ वाव चित्रं देवानामुदेति तस्मादेतच्छंसति नमो मित्रस्य वरुणस्य चक्षस इति जागतं

अश्वतरीरथेनाग्निराजिमधावत्तासाम्प्राजमानो योनिमकूळयत्तस्मात्ता न विजा-यन्ते गोभिररुणैरुषा आजिमधावत्तस्मादुषस्यागतायामरुणमिवैव प्रभात्युषसो रूपमश्वरथेनेन्द्र आजिमधावत्तस्मात्स उच्चैर्घोष उपब्दिमान्क्षत्रस्य रूपमैन्द्रो हि स गर्दभरथेनाश्विना उदजयतामश्विनावाश्नुवातां यदश्विना उदजयता-मश्विनावाश्नुवातां तस्मात्स सृतजवो दुग्धदोहः सर्वेषामेतर्हि वाहना-नामनाशिष्ठो रेतसस्त्वस्य वीर्यं नाहरतां तस्मात्स द्विरेता वाजी तदाहुः सप्त सौर्याणि छन्दांसि शंसेद्यथैवाग्नेयं यथोषस्यं यथाश्विनं सप्त व देवलोकाः सर्वेषु देवलोकेषु राध्नोतीति तत्तन्नादृत्यं त्रीण्येव शंसेत्त्रयो वा इमे त्रिवृतो लोका एषामेव लोकानामभिजित्यै तदाहुरुदु त्यं जातवेदसमिति सौर्याणि प्रति-पद्येतेति तत्तन्नादृत्यं यथैव गत्वा काष्ठामपराध्नुयात्तादृक्तत्सूर्यो नो दिव-स्पात्वित्येतेनैव प्रतिपद्येत यथैव गत्वा काष्ठामभिपद्येत तादृक्तदुदु त्यं जात-वेदसमिति द्वितीयं शंसति चित्रं देवानामुदगादनीकमिति त्रैष्टुभमसौ वाव चित्रं देवानामुदेति तस्मादेतच्छंसति नमो मित्रस्य वरुणस्य चक्षस इति जागतं

701

td;ó" sUyoR n;itxSyo bOhtI n;itsSy; yTsUyRmitx'sed(b[÷vcRs-mitp´et yÈhtImitx'seTp[;,;nitp´etetIN{ £tu' n a; .reTywN{ Mp[g;q' x'sit ²x=; ,o aâSmNpu¨ôt y;min jIv; JyoitrxImhITys* v;v JyoitSten sUy| n;itx'sit ydu b;hRt" p[g;qSten bOhtI' n;itx'sTyÉ. Tv; xUr nonum it r;q'trI' yoin' x'sit r;q'tre, vw s'É/n;Én;y Stuvte t´{ ;q;'t;rI' yoin' x'sit rq'trSywv syoinTv;yex;nmSy jgt" Svë³xÉmTys* v;v Svë³ÿ_n sUy| n;itx'sit ydu b;hRt" p[g;qSten bOhtI' n;itx'sit bhv" sUrc=s it mw];v¨,Mp[g;q' x'sTyhvwR Ém]o r;i]vR¨, ¬.e v; EWohor;]e a;r.te yoitr;]mupwit t´Nmw];v¨,Mp[g;q' x'sTyhor;]yorevwn' tTp[itÏ;pyit sUrc=s it ten sUy| n;itx'sit ydu b;hRt" p[g;qSten bOhtI' n;itx'sit mhI ´*" pOÉqvI c nSte ih ´;v;pOÉqiv ivxM.uveit ´;v;pOÉqvIye x'sit ´;v;pOÉqvI vw p[itÏ¼ ymeveh p[itÏ;s;vmu] t´¶ä;v;pOÉqvIye x'sit p[itÏyorevwn' tTp[itÏ;pyit devo devI /mR,; sUyR" xuÉcárit ten sUy| n;itx'sit ydu g;y]I c jgtI c te Ã¹ bOhTy* ten bOhtI' n;itx'sit ivSy devI mOcySy jNmno n y; roW;it n g[.idit iÃpd;m(x'sit Éctw/muKqÉmit h Sm v; Etd;c=te ydetd;Én' inA³ithR Sm p;²xNyup;Ste ydwv hot; pár/;-SyTyq p;x;Np[itmo+y;mIit tto v; Et;MbOhSpitiÃ³pd;mpXy¥; y roW;it n g[.idit ty; inA³Ty;" p;²xNy; a/r;c" p;x;np;Syÿ´det' iÃpd;' hot; x'sit inA³Ty; Ev tTp;²xNy; a/r;c" p;s;np;Syit SvSTyev hotoNmuCyte sv;Ryu" sv;RyuTv;y svRm;yureit y Ev' ved mOcySy jNmn Tys* v;v mcRytIv ten sUy| n;itx'sit ydu iÃpd; pu¨WzNds'

tadAhuH sUryo nAtifasyo bqhatI nAtisasyA yatsUryamatifaMsedbrahmavarcasa-matipadyeta yadbqhatImatifaMsetprANAnatipadyetetIndra kratuM na A bharetyaindra mpragAthaM faMsati fikSA No asminpuruhUta yAmani jIvA jyotirafImahItyasau vAva jyotistena sUryaM nAtifaMsati yadu bArhataH pragAthastena bqhatIM nAtifaMsatyabhi tvA fUra nonuma iti rAthaMtarIM yoniM faMsati rAthaMtareNa vai saMdhinAfvinAya stuvate tadyadra ?AthAMtArIM yoniM faMsati rathaMtarasyaiva sayonitvAyefAnamasya jagataH svardqfamityasau vAva svardqktena sUryaM nAtifaMsati yadu bArhataH pragAthastena bqhatIM nAtifaMsati bahavaH sUracakSasa iti maitrAvaruNampragAthaM faMsatyaharvai mitro rAtrirvaruNa ubhe vA eSo'horAtre Arabhate yo'tirAtramupaiti tadyanmaitrAvaruNampragAthaM faMsatyahorAtrayorevainaM tatpratiSThApayati sUracakSasa iti tena sUryaM nAtifaMsati yadu bArhataH pragAthastena bqhatIM nAtifaMsati mahI dyauH pqthivI ca naste hi dyAvApqthivi vifvafambhuveti dyAvApqthivIye faMsati dyAvApqthivI vai pratiSThe iyameveha pratiSThAsAvamutra tadyaddyAvApqthivIye faMsati pratiSThayorevainaM tatpratiSThApayati devo devI dharmaNA sUryaH fuciriti tena sUryaM nAtifaMsati yadu gAyatrI ca jagatI ca te dve bqhatyau tena bqhatIM nAtifaMsati vifvasya devI mqcayasya janmano na yA roSAti na grabhaditi dvipadAmfaMsati citaidhamukthamiti ha sma vA etadAcakSate yadetadAfvinaM nirqtirha sma pAfinyupAste yadaiva hotA paridhA-syatyatha pAfAnpratimokSyAmIti tato vA etAmbqhaspatirdvipadAmapafyannA ya roSAti na grabhaditi tayA nirqtyAH pAfinyA adharAcaH pAfAnapAsyattadyadetaM dvipadAM hotA faMsati nirqtyA eva tatpAfinyA adharAcaH pAsAnapAsyati svastyeva hotonmucyate sarvAyuH sarvAyutvAya sarvamAyureti ya evaM veda mqcayasya janmana ityasau vAva marcayatIva tena sUryaM nAtifaMsati yadu dvipadA puruSachandasaM

tadAhuH sUryo nAtifasyo bqhatI nAtisasyA yatsUryamatifaMsedbrahmavarcasa-matipadyeta yadbqhatImatifaMsetprANAnatipadyetetIndra kratuM na A bharetyaindra mpragAthaM faMsati fikSA No asminpuruhUta yAmani jIvA jyotirafImahItyasau vAva jyotistena sUryaM nAtifaMsati yadu bArhataH pragAthastena bqhatIM nAtifaMsatyabhi tvA fUra nonuma iti rAthaMtarIM yoniM faMsati rAthaMtareNa vai saMdhinAfvinAya stuvate tadyadrA thAMtArIM yoniM faMsati rathaMtarasyaiva sayonitvAyefAnamasya jagataH svardqfamityasau vAva svardqktena sUryaM nAtifaMsati yadu bArhataH pragAthastena bqhatIM nAtifaMsati bahavaH sUracakSasa iti maitrAvaruNampragAthaM faMsatyaharvai mitro rAtrirvaruNa ubhe vA eSo'horAtre Arabhate yo'tirAtramupaiti tadyanmaitrAvaruNampragAthaM faMsatyahorAtrayorevainaM tatpratiSThApayati sUracakSasa iti tena sUryaM nAtifaMsati yadu bArhataH pragAthastena bqhatIM nAtifaMsati mahI dyauH pqthivI ca naste hi dyAvApqthivi vifvafambhuveti dyAvApqthivIye faMsati dyAvApqthivI vai pratiSThe iyameveha pratiSThAsAvamutra tadyaddyAvApqthivIye faMsati pratiSThayorevainaM tatpratiSThApayati devo devI dharmaNA sUryaH fuciriti tena sUryaM nAtifaMsati yadu gAyatrI ca jagatI ca te dve bqhatyau tena bqhatIM nAtifaMsati vifvasya devI mqcayasya janmano na yA roSAti na grabhaditi dvipadAmfaMsati citaidhamukthamiti ha sma vA etadAcakSate yadetadAfvinaM nirqtirha sma pAfinyupAste yadaiva hotA paridhA-syatyatha pAfAnpratimokSyAmIti tato vA etAmbqhaspatirdvipadAmapafyannA ya roSAti na grabhaditi tayA nirqtyAH pAfinyA adharAcaH pAfAnapAsyattadyadetaM dvipadAM hotA faMsati nirqtyA eva tatpAfinyA adharAcaH pAsAnapAsyati svastyeva hotonmucyate sarvAyuH sarvAyutvAya sarvamAyureti ya evaM veda mqcayasya janmana ityasau vAva marcayatIva tena sUryaM nAtifaMsati yadu dvipadA puruSachandasaM

तदाहुः सूर्यो नातिशस्यो बृहती नातिसस्या यत्सूर्यमतिशंसेद्ब्रह्मवर्चस-मतिपद्येत यद्बृहतीमतिशंसेत्प्राणानतिपद्येतेतीन्द्र क्रतुं न आ भरेत्यैन्द्र म्प्रगाथं शंसति शिक्षा णो अस्मिन्पुरुहूत यामनि जीवा ज्योतिरशीमहीत्यसौ वाव ज्योतिस्तेन सूर्यं नातिशंसति यदु बार्हतः प्रगाथस्तेन बृहतीं नातिशंसत्यभि त्वा शूर नोनुम इति राथंतरीं योनिं शंसति राथंतरेण वै संधिनाश्विनाय स्तुवते तद्यद्र ?ाथांतारीं योनिं शंसति रथंतरस्यैव सयोनित्वायेशानमस्य जगतः स्वर्दृशमित्यसौ वाव स्वर्दृक्तेन सूर्यं नातिशंसति यदु बार्हतः प्रगाथस्तेन बृहतीं नातिशंसति बहवः सूरचक्षस इति मैत्रावरुणम्प्रगाथं शंसत्यहर्वै मित्रो रात्रिर्वरुण उभे वा एषोऽहोरात्रे आरभते योऽतिरात्रमुपैति तद्यन्मैत्रावरुणम्प्रगाथं शंसत्यहोरात्रयोरेवैनं तत्प्रतिष्ठापयति सूरचक्षस इति तेन सूर्यं नातिशंसति यदु बार्हतः प्रगाथस्तेन बृहतीं नातिशंसति मही द्यौः पृथिवी च नस्ते हि द्यावापृथिवि विश्वशम्भुवेति द्यावापृथिवीये शंसति द्यावापृथिवी वै प्रतिष्ठे इयमेवेह प्रतिष्ठासावमुत्र तद्यद्द्यावापृथिवीये शंसति प्रतिष्ठयोरेवैनं तत्प्रतिष्ठापयति देवो देवी धर्मणा सूर्यः शुचिरिति तेन सूर्यं नातिशंसति यदु गायत्री च जगती च ते द्वे बृहत्यौ तेन बृहतीं नातिशंसति विश्वस्य देवी मृचयस्य जन्मनो न या रोषाति न ग्रभदिति द्विपदाम्शंसति चितैधमुक्थमिति ह स्म वा एतदाचक्षते यदेतदाश्विनं निरृतिर्ह स्म पाशिन्युपास्ते यदैव होता परिधा-स्यत्यथ पाशान्प्रतिमोक्ष्यामीति ततो वा एताम्बृहस्पतिर्द्विपदामपश्यन्ना य रोषाति न ग्रभदिति तया निरृत्याः पाशिन्या अधराचः पाशानपास्यत्तद्यदेतं द्विपदां होता शंसति निरृत्या एव तत्पाशिन्या अधराचः पासानपास्यति स्वस्त्येव होतोन्मुच्यते सर्वायुः सर्वायुत्वाय सर्वमायुरेति य एवं वेद मृचयस्य जन्मन इत्यसौ वाव मर्चयतीव तेन सूर्यं नातिशंसति यदु द्विपदा पुरुषछन्दसं

तदाहुः सूर्यो नातिशस्यो बृहती नातिसस्या यत्सूर्यमतिशंसेद्ब्रह्मवर्चस-मतिपद्येत यद्बृहतीमतिशंसेत्प्राणानतिपद्येतेतीन्द्र क्रतुं न आ भरेत्यैन्द्र म्प्रगाथं शंसति शिक्षा णो अस्मिन्पुरुहूत यामनि जीवा ज्योतिरशीमहीत्यसौ वाव ज्योतिस्तेन सूर्यं नातिशंसति यदु बार्हतः प्रगाथस्तेन बृहतीं नातिशंसत्यभि त्वा शूर नोनुम इति राथंतरीं योनिं शंसति राथंतरेण वै संधिनाश्विनाय स्तुवते तद्यद्रा थांतारीं योनिं शंसति रथंतरस्यैव सयोनित्वायेशानमस्य जगतः स्वर्दृशमित्यसौ वाव स्वर्दृक्तेन सूर्यं नातिशंसति यदु बार्हतः प्रगाथस्तेन बृहतीं नातिशंसति बहवः सूरचक्षस इति मैत्रावरुणम्प्रगाथं शंसत्यहर्वै मित्रो रात्रिर्वरुण उभे वा एषोऽहोरात्रे आरभते योऽतिरात्रमुपैति तद्यन्मैत्रावरुणम्प्रगाथं शंसत्यहोरात्रयोरेवैनं तत्प्रतिष्ठापयति सूरचक्षस इति तेन सूर्यं नातिशंसति यदु बार्हतः प्रगाथस्तेन बृहतीं नातिशंसति मही द्यौः पृथिवी च नस्ते हि द्यावापृथिवि विश्वशम्भुवेति द्यावापृथिवीये शंसति द्यावापृथिवी वै प्रतिष्ठे इयमेवेह प्रतिष्ठासावमुत्र तद्यद्द्यावापृथिवीये शंसति प्रतिष्ठयोरेवैनं तत्प्रतिष्ठापयति देवो देवी धर्मणा सूर्यः शुचिरिति तेन सूर्यं नातिशंसति यदु गायत्री च जगती च ते द्वे बृहत्यौ तेन बृहतीं नातिशंसति विश्वस्य देवी मृचयस्य जन्मनो न या रोषाति न ग्रभदिति द्विपदाम्शंसति चितैधमुक्थमिति ह स्म वा एतदाचक्षते यदेतदाश्विनं निरृतिर्ह स्म पाशिन्युपास्ते यदैव होता परिधा-स्यत्यथ पाशान्प्रतिमोक्ष्यामीति ततो वा एताम्बृहस्पतिर्द्विपदामपश्यन्ना य रोषाति न ग्रभदिति तया निरृत्याः पाशिन्या अधराचः पाशानपास्यत्तद्यदेतं द्विपदां होता शंसति निरृत्या एव तत्पाशिन्या अधराचः पासानपास्यति स्वस्त्येव होतोन्मुच्यते सर्वायुः सर्वायुत्वाय सर्वमायुरेति य एवं वेद मृचयस्य जन्मन इत्यसौ वाव मर्चयतीव तेन सूर्यं नातिशंसति यदु द्विपदा पुरुषछन्दसं

706

b[;÷,SpTyy; párd/;it b[÷ vw bOhSpitb[R÷y;¢; ten bOhtI' n;itx'sit g;y} y; c i]·.; c vW$(kÚy;Rd(b[÷ vw g;y]I vIyRm(i]·Bb(r÷,wv tÃÇy| s'd/;it b[÷vcRsI b[÷yxsI vIyRv;N.vit y]wv' ivÃ;Ng;y} y; c i]·.; c vW$(kroTyÉn; v;yun; yuv' sud=o .; ipbtmÉneit g;y} y; c ivr;j; c vW$(kÚy;Rd(b[÷ vw g;y} y¥' ivr;d(b[÷,wv td¥;´' s'd/;it b[÷vcRsI b[÷yxsI .vit b[÷;´m¥máÿ y]wv' ivÃ;Ng;y} y; c ivr;j; c vW$(kroit tSm;dev' ivÃ;Ng;y} y; cwv ivr;j; c vW$(kÚy;RTp[

brAhmaNaspatyayA paridadhAti brahma vai bqhaspatirbrahmaNyevainaM tadantataH pratiSThA-payatyevA pitre vifvadevAya vqSNa ityetayA paridadhyAtprajAkAmaH pafukAmo bqhaspate suprajA vIravanta iti prajayA vai suprajA vIravAnvayaM syAma patayo rayINAmiti prajAvAnpafumAnrayimAnvIravAnbhavati yatraivaM vidvAnetayA parida-dhAti bqhaspate ati yadaryo arhAdityetayA paridadhyAttejaskAmo brahmavarca-sakAmo'tIva vAnyAnbrahmavarcasamarhati dyumaditi dyumadiva vai brahmavarcasaM vibhAtIti vIva vai brahmavarcasambhAti yaddIdayacchavasa qtaprajAteti dIdAyeva vai brahmavarcasaM tadasmAsu dra viNaM dhehi citramiti citramiva vai brahma-varcasambrahmavarcasI brahmayafasI bhavati yatraivaM vidvAnetayA paridadhAti tasmAdevaM vidvAnetayaiva paridadhyAdbrAhmaNaspatyA tena sUryaM nAtisaMsati yadu triSTubhaM triH faMsati sA sarvANi chandAMsyabhyAptA tena bqhatIM nAtifaMsati gAya tr?yA ca triSTubhA ca vaSaTkuryAdbrahma vai gAyatrI vIryamtriSTubbrahmaNaiva tadvIryaM saMdadhAti brahmavarcasI brahmayafasI vIryavAnbhavati yatraivaM vidvAngAya tr?yA ca triSTubhA ca vaSaTkarotyafvinA vAyunA yuvaM sudakSo bhA pibatamafvineti gAya tr?yA ca virAjA ca vaSaTkuryAdbrahma vai gAya tr?yannaM virAdbrahmaNaiva tadannAdyaM saMdadhAti brahmavarcasI brahmayafasI bhavati brahmAdyamannamatti yatraivaM vidvAngAya tr?yA ca virAjA ca vaSaTkaroti tasmAdevaM vidvAngAya tr?yA caiva virAjA ca vaSaTkuryAtpra

brAhmaNaspatyayA paridadhAti brahma vai bqhaspatirbrahmaNyevainaM tadantataH pratiSThA-payatyevA pitre vifvadevAya vqSNa ityetayA paridadhyAtprajAkAmaH pafukAmo bqhaspate suprajA vIravanta iti prajayA vai suprajA vIravAnvayaM syAma patayo rayINAmiti prajAvAnpafumAnrayimAnvIravAnbhavati yatraivaM vidvAnetayA parida-dhAti bqhaspate ati yadaryo arhAdityetayA paridadhyAttejaskAmo brahmavarca-sakAmo'tIva vAnyAnbrahmavarcasamarhati dyumaditi dyumadiva vai brahmavarcasaM vibhAtIti vIva vai brahmavarcasambhAti yaddIdayacchavasa qtaprajAteti dIdAyeva vai brahmavarcasaM tadasmAsu dra viNaM dhehi citramiti citramiva vai brahma-varcasambrahmavarcasI brahmayafasI bhavati yatraivaM vidvAnetayA paridadhAti tasmAdevaM vidvAnetayaiva paridadhyAdbrAhmaNaspatyA tena sUryaM nAtisaMsati yadu triSTubhaM triH faMsati sA sarvANi chandAMsyabhyAptA tena bqhatIM nAtifaMsati gAyatr! yA ca triSTubhA ca vaSaTkuryAdbrahma vai gAyatrI vIryamtriSTubbrahmaNaiva tadvIryaM saMdadhAti brahmavarcasI brahmayafasI vIryavAnbhavati yatraivaM vidvAngAyatr! yA ca triSTubhA ca vaSaTkarotyafvinA vAyunA yuvaM sudakSo bhA pibatamafvineti gAyatr! yA ca virAjA ca vaSaTkuryAdbrahma vai gAyatr! yannaM virAdbrahmaNaiva tadannAdyaM saMdadhAti brahmavarcasI brahmayafasI bhavati brahmAdyamannamatti yatraivaM vidvAngAyatr! yA ca virAjA ca vaSaTkaroti tasmAdevaM vidvAngAyatr! yA caiva virAjA ca vaSaTkuryAtpra

ब्राह्मणस्पत्यया परिदधाति ब्रह्म वै बृहस्पतिर्ब्रह्मण्येवैनं तदन्ततः प्रतिष्ठा-पयत्येवा पित्रे विश्वदेवाय वृष्ण इत्येतया परिदध्यात्प्रजाकामः पशुकामो बृहस्पते सुप्रजा वीरवन्त इति प्रजया वै सुप्रजा वीरवान्वयं स्याम पतयो रयीणामिति प्रजावान्पशुमान्रयिमान्वीरवान्भवति यत्रैवं विद्वानेतया परिद-धाति बृहस्पते अति यदर्यो अर्हादित्येतया परिदध्यात्तेजस्कामो ब्रह्मवर्च-सकामोऽतीव वान्यान्ब्रह्मवर्चसमर्हति द्युमदिति द्युमदिव वै ब्रह्मवर्चसं विभातीति वीव वै ब्रह्मवर्चसम्भाति यद्दीदयच्छवस ऋतप्रजातेति दीदायेव वै ब्रह्मवर्चसं तदस्मासु द्र विणं धेहि चित्रमिति चित्रमिव वै ब्रह्म-वर्चसम्ब्रह्मवर्चसी ब्रह्मयशसी भवति यत्रैवं विद्वानेतया परिदधाति तस्मादेवं विद्वानेतयैव परिदध्याद्ब्राह्मणस्पत्या तेन सूर्यं नातिसंसति यदु त्रिष्टुभं त्रिः शंसति सा सर्वाणि छन्दांस्यभ्याप्ता तेन बृहतीं नातिशंसति गाय त्र्?या च त्रिष्टुभा च वषट्कुर्याद्ब्रह्म वै गायत्री वीर्यम्त्रिष्टुब्ब्रह्मणैव तद्वीर्यं संदधाति ब्रह्मवर्चसी ब्रह्मयशसी वीर्यवान्भवति यत्रैवं विद्वान्गाय त्र्?या च त्रिष्टुभा च वषट्करोत्यश्विना वायुना युवं सुदक्षो भा पिबतमश्विनेति गाय त्र्?या च विराजा च वषट्कुर्याद्ब्रह्म वै गाय त्र्?यन्नं विराद्ब्रह्मणैव तदन्नाद्यं संदधाति ब्रह्मवर्चसी ब्रह्मयशसी भवति ब्रह्माद्यमन्नमत्ति यत्रैवं विद्वान्गाय त्र्?या च विराजा च वषट्करोति तस्मादेवं विद्वान्गाय त्र्?या चैव विराजा च वषट्कुर्यात्प्र

ब्राह्मणस्पत्यया परिदधाति ब्रह्म वै बृहस्पतिर्ब्रह्मण्येवैनं तदन्ततः प्रतिष्ठा-पयत्येवा पित्रे विश्वदेवाय वृष्ण इत्येतया परिदध्यात्प्रजाकामः पशुकामो बृहस्पते सुप्रजा वीरवन्त इति प्रजया वै सुप्रजा वीरवान्वयं स्याम पतयो रयीणामिति प्रजावान्पशुमान्रयिमान्वीरवान्भवति यत्रैवं विद्वानेतया परिद-धाति बृहस्पते अति यदर्यो अर्हादित्येतया परिदध्यात्तेजस्कामो ब्रह्मवर्च-सकामोऽतीव वान्यान्ब्रह्मवर्चसमर्हति द्युमदिति द्युमदिव वै ब्रह्मवर्चसं विभातीति वीव वै ब्रह्मवर्चसम्भाति यद्दीदयच्छवस ऋतप्रजातेति दीदायेव वै ब्रह्मवर्चसं तदस्मासु द्र विणं धेहि चित्रमिति चित्रमिव वै ब्रह्म-वर्चसम्ब्रह्मवर्चसी ब्रह्मयशसी भवति यत्रैवं विद्वानेतया परिदधाति तस्मादेवं विद्वानेतयैव परिदध्याद्ब्राह्मणस्पत्या तेन सूर्यं नातिसंसति यदु त्रिष्टुभं त्रिः शंसति सा सर्वाणि छन्दांस्यभ्याप्ता तेन बृहतीं नातिशंसति गायत्र्! या च त्रिष्टुभा च वषट्कुर्याद्ब्रह्म वै गायत्री वीर्यम्त्रिष्टुब्ब्रह्मणैव तद्वीर्यं संदधाति ब्रह्मवर्चसी ब्रह्मयशसी वीर्यवान्भवति यत्रैवं विद्वान्गायत्र्! या च त्रिष्टुभा च वषट्करोत्यश्विना वायुना युवं सुदक्षो भा पिबतमश्विनेति गायत्र्! या च विराजा च वषट्कुर्याद्ब्रह्म वै गायत्र्! यन्नं विराद्ब्रह्मणैव तदन्नाद्यं संदधाति ब्रह्मवर्चसी ब्रह्मयशसी भवति ब्रह्माद्यमन्नमत्ति यत्रैवं विद्वान्गायत्र्! या च विराजा च वषट्करोति तस्मादेवं विद्वान्गायत्र्! या चैव विराजा च वषट्कुर्यात्प्र

721

yÃw ctuÉv|x' tNmh;v[tMbOhi¶ven;] hot; ret" Ésit tddo mh;v[tIyen;ö; p[jnyit s'vTsres'vTsre vw ret" Ésÿ_' j;yte tSm;Tsm;nMbOhi¶vo inãkvLyM.vTyeW h v; EnMprSt;TkmRÉ.r;PTv;vSt;dupwit y Ev' ivÃ;netdh¨pwit SvâSt s'vTsrSy p;rmXnute y Ev' ved yo vw s'vTs-rSy;v;r' c p;r' c ved s vw SvâSt s'vTsrSy p;rmXnuteitr;]o v; aSy p[;y,Iyov;rmudynIy" p;r' SvâSt s'vTsrSy p;rmXnute y Ev' ved yo vw s'vTsrSy;vro/n' co{ o/n' c ved s vw SvâSt sMvTsrSy p;rmXnuteitr;]o v; aSy p[;y,Iyovro/nmudynIy ¬{ o/n' SvâSt s'vTsrSy p;rmXnute y Ev' ved yo vw s'vTsrSy p[;,od;n* ved s vw SvâSt s'vTsrSy p;rmXnuteitr;]o v; aSy p[;y,Iy" p[;, ¬d;n

yadvai caturviMfaM tanmahAvratambqhaddivenAtra hotA retaH sixcati tadado mahAvratIyenAhnA prajanayati saMvatsaresaMvatsare vai retaH siktaM jAyate tasmAtsamAnambqhaddivo niSkevalyambhavatyeSa ha vA enamparastAtkarmabhirAptvAvastAdupaiti ya evaM vidvAnetadaharupaiti svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai saMvatsa-rasyAvAraM ca pAraM ca veda sa vai svasti saMvatsarasya pAramafnute'tirAtro vA asya prAyaNIyo'vAramudayanIyaH pAraM svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai saMvatsarasyAvarodhanaM codra ?odhanaM ca veda sa vai svasti samvatsarasya pAramafnute'tirAtro vA asya prAyaNIyo'varodhanamudayanIya udra ?odhanaM svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai saMvatsarasya prANodAnau veda sa vai svasti saMvatsarasya pAramafnute'tirAtro vA asya prAyaNIyaH prANa udAna

yadvai caturviMfaM tanmahAvratambqhaddivenAtra hotA retaH sixcati tadado mahAvratIyenAhnA prajanayati saMvatsaresaMvatsare vai retaH siktaM jAyate tasmAtsamAnambqhaddivo niSkevalyambhavatyeSa ha vA enamparastAtkarmabhirAptvAvastAdupaiti ya evaM vidvAnetadaharupaiti svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai saMvatsa-rasyAvAraM ca pAraM ca veda sa vai svasti saMvatsarasya pAramafnute'tirAtro vA asya prAyaNIyo'vAramudayanIyaH pAraM svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai saMvatsarasyAvarodhanaM codro dhanaM ca veda sa vai svasti samvatsarasya pAramafnute'tirAtro vA asya prAyaNIyo'varodhanamudayanIya udro dhanaM svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai saMvatsarasya prANodAnau veda sa vai svasti saMvatsarasya pAramafnute'tirAtro vA asya prAyaNIyaH prANa udAna

यद्वै चतुर्विंशं तन्महाव्रतम्बृहद्दिवेनात्र होता रेतः सिञ्चति तददो महाव्रतीयेनाह्ना प्रजनयति संवत्सरेसंवत्सरे वै रेतः सिक्तं जायते तस्मात्समानम्बृहद्दिवो निष्केवल्यम्भवत्येष ह वा एनम्परस्तात्कर्मभिराप्त्वावस्तादुपैति य एवं विद्वानेतदहरुपैति स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै संवत्स-रस्यावारं च पारं च वेद स वै स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुतेऽतिरात्रो वा अस्य प्रायणीयोऽवारमुदयनीयः पारं स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै संवत्सरस्यावरोधनं चोद्र ?ोधनं च वेद स वै स्वस्ति सम्वत्सरस्य पारमश्नुतेऽतिरात्रो वा अस्य प्रायणीयोऽवरोधनमुदयनीय उद्र ?ोधनं स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै संवत्सरस्य प्राणोदानौ वेद स वै स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुतेऽतिरात्रो वा अस्य प्रायणीयः प्राण उदान

यद्वै चतुर्विंशं तन्महाव्रतम्बृहद्दिवेनात्र होता रेतः सिञ्चति तददो महाव्रतीयेनाह्ना प्रजनयति संवत्सरेसंवत्सरे वै रेतः सिक्तं जायते तस्मात्समानम्बृहद्दिवो निष्केवल्यम्भवत्येष ह वा एनम्परस्तात्कर्मभिराप्त्वावस्तादुपैति य एवं विद्वानेतदहरुपैति स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै संवत्स-रस्यावारं च पारं च वेद स वै स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुतेऽतिरात्रो वा अस्य प्रायणीयोऽवारमुदयनीयः पारं स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै संवत्सरस्यावरोधनं चोद्रो धनं च वेद स वै स्वस्ति सम्वत्सरस्य पारमश्नुतेऽतिरात्रो वा अस्य प्रायणीयोऽवरोधनमुदयनीय उद्रो धनं स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै संवत्सरस्य प्राणोदानौ वेद स वै स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुतेऽतिरात्रो वा अस्य प्रायणीयः प्राण उदान

728

Jyoitg*Rr;yuárit StomeÉ.yRNTyy' vw loko JyoitrNtár=' g*rs* lok a;yu" s EvwW ¬ÿrS} yho Jyoitg*Rr;yuárit ]Iy' gzit vw vtRm;nen y] k;myte tTSvâSt s'vTsrSy p;rmXnute y Ev' ved yo vw tÃ¹d yTp[qm" WÂh" s vw SvâSt s'vTsrSy p;rmXnute yStÃ¹d yâd(ÃtIyo yStÃ¹d yÿOtIyo yStÃ¹d

jyotirgaurAyuriti stomebhiryantyayaM vai loko jyotirantarikSaM gaurasau loka AyuH sa evaiSa uttara str?yaho jyotirgaurAyuriti trINyahAni gaurAyurjyotiriti trINyayaM vai loko jyotirasau loko jyotiste ete jyotiSI ubhayataH saMlokete tenaitenobhayatojyotiSA SaLahena yanti tadyadetenobhayatojyotiSA SaLahena yantyanayoreva tallokayorubhayataH pratitiSThanto yantyasmiMfca loke'muSmiMfcobhayoH pariyadvA etaddevacakraM yadabhiplavaH SaLahastasya yAvabhito'gniSTomau tau pradhI ye catvAro madhya ukthyAstannabhyaM gachati vai vartamAnena yatra kAmayate tatsvasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai tadveda yatprathamaH SaLahaH sa vai svasti saMvatsarasya pAramafnute yastadveda yaddvitIyo yastadveda yattqtIyo yastadveda

jyotirgaurAyuriti stomebhiryantyayaM vai loko jyotirantarikSaM gaurasau loka AyuH sa evaiSa uttarastr! yaho jyotirgaurAyuriti trINyahAni gaurAyurjyotiriti trINyayaM vai loko jyotirasau loko jyotiste ete jyotiSI ubhayataH saMlokete tenaitenobhayatojyotiSA Sa[L]ahena yanti tadyadetenobhayatojyotiSA Sa[L]ahena yantyanayoreva tallokayorubhayataH pratitiSThanto yantyasmiMfca loke'muSmiMfcobhayoH pariyadvA etaddevacakraM yadabhiplavaH Sa[L]ahastasya yAvabhito'gniSTomau tau pradhI ye catvAro madhya ukthyAstannabhyaM gachati vai vartamAnena yatra kAmayate tatsvasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yo vai tadveda yatprathamaH Sa[L]ahaH sa vai svasti saMvatsarasya pAramafnute yastadveda yaddvitIyo yastadveda yattqtIyo yastadveda

ज्योतिर्गौरायुरिति स्तोमेभिर्यन्त्ययं वै लोको ज्योतिरन्तरिक्षं गौरसौ लोक आयुः स एवैष उत्तर स्त्र्?यहो ज्योतिर्गौरायुरिति त्रीण्यहानि गौरायुर्ज्योतिरिति त्रीण्ययं वै लोको ज्योतिरसौ लोको ज्योतिस्ते एते ज्योतिषी उभयतः संलोकेते तेनैतेनोभयतोज्योतिषा षळहेन यन्ति तद्यदेतेनोभयतोज्योतिषा षळहेन यन्त्यनयोरेव तल्लोकयोरुभयतः प्रतितिष्ठन्तो यन्त्यस्मिंश्च लोकेऽमुष्मिंश्चोभयोः परियद्वा एतद्देवचक्रं यदभिप्लवः षळहस्तस्य यावभितोऽग्निष्टोमौ तौ प्रधी ये चत्वारो मध्य उक्थ्यास्तन्नभ्यं गछति वै वर्तमानेन यत्र कामयते तत्स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै तद्वेद यत्प्रथमः षळहः स वै स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते यस्तद्वेद यद्द्वितीयो यस्तद्वेद यत्तृतीयो यस्तद्वेद

ज्योतिर्गौरायुरिति स्तोमेभिर्यन्त्ययं वै लोको ज्योतिरन्तरिक्षं गौरसौ लोक आयुः स एवैष उत्तरस्त्र्! यहो ज्योतिर्गौरायुरिति त्रीण्यहानि गौरायुर्ज्योतिरिति त्रीण्ययं वै लोको ज्योतिरसौ लोको ज्योतिस्ते एते ज्योतिषी उभयतः संलोकेते तेनैतेनोभयतोज्योतिषा षळहेन यन्ति तद्यदेतेनोभयतोज्योतिषा षळहेन यन्त्यनयोरेव तल्लोकयोरुभयतः प्रतितिष्ठन्तो यन्त्यस्मिंश्च लोकेऽमुष्मिंश्चोभयोः परियद्वा एतद्देवचक्रं यदभिप्लवः षळहस्तस्य यावभितोऽग्निष्टोमौ तौ प्रधी ये चत्वारो मध्य उक्थ्यास्तन्नभ्यं गछति वै वर्तमानेन यत्र कामयते तत्स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद यो वै तद्वेद यत्प्रथमः षळहः स वै स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते यस्तद्वेद यद्द्वितीयो यस्तद्वेद यत्तृतीयो यस्तद्वेद

733

p[qm' WÂhmupy²Nt WÂ± ah;in .v²Nt W@±v; Atv Atux Ev tTs'vTsrm;ÒuvNTyOtux;Ns'vTsre p[ititÏNto y²Nt iÃtIy' WÂhmupy²Nt Ã;dx;h;in .v²Nt Ã;dx vw m;s; m;sx Ev tTs'vTsrm;Òuv²Nt m;sx" s'vTsre p[ititÏNto y²Nt tOtIy' WÂhmupyNTy·;dx;h;in .v²Nt t;in Ã¹/; nv;Ny;in nv;Ny;in nv vw p[;,; nv Svg;R lok;" p[;,;'wv tTSvg;| lok;n;Òuv²Nt p[;,eWu cwv tTSvgeRWu c lokWu p[ititÏNto y²Nt ctuq| WÂhmupy²Nt ctuÉv|xitrh;in .v²Nt ctuÉv|xitv;R a/Rm;s; a/Rm;sx Ev tTs'vTsrm;ÒuvNTy/Rm;xx" s'vTsre p[ititÏNto y²Nt pm' WÂhmupy²Nt i]'xdh;in .v²Nt i]'xd=r; vw ivr;®@±vr;Â± a¥;´' ivr;jmev tNm;Ésm;SyÉ.sMp;dyNto yNTy¥;´;k;m;" %lu vw s;]m;-st t´iÃr;jMm;Ésm;SyÉ.sMp;dyNto yNTy¥;´mev tNm;Ésm;Syv-

prathamaM SaLahamupayanti SaL ahAni bhavanti SaDvA qtava qtufa eva tatsaMvatsaramApnuvantyqtufAnsaMvatsare pratitiSThanto yanti dvitIyaM SaLahamupayanti dvAdafAhAni bhavanti dvAdafa vai mAsA mAsafa eva tatsaMvatsaramApnuvanti mAsafaH saMvatsare pratitiSThanto yanti tqtIyaM SaLahamupayantyaSTAdafAhAni bhavanti tAni dvedhA navAnyAni navAnyAni nava vai prANA nava svargA lokAH prANAMfcaiva tatsvargAMfca lokAnApnuvanti prANeSu caiva tatsvargeSu ca lokeSu pratitiSThanto yanti caturthaM SaLahamupayanti caturviMfatirahAni bhavanti caturviMfatirvA ardhamAsA ardhamAsafa eva tatsaMvatsaramApnuvantyardhamAfafaH saMvatsare pratitiSThanto yanti paxcamaM SaLahamupayanti triMfadahAni bhavanti triMfadakSarA vai virADvirAL annAdyaM virAjameva tanmAsimAsyabhisampAdayanto yantyannAdyAkAmAH khalu vai sAtramA-sata tadyadvirAjammAsimAsyabhisampAdayanto yantyannAdyameva tanmAsimAsyava-

prathamaM Sa[L]ahamupayanti Sa[L] ahAni bhavanti SaDvA qtava qtufa eva tatsaMvatsaramApnuvantyqtufAnsaMvatsare pratitiSThanto yanti dvitIyaM Sa[L]ahamupayanti dvAdafAhAni bhavanti dvAdafa vai mAsA mAsafa eva tatsaMvatsaramApnuvanti mAsafaH saMvatsare pratitiSThanto yanti tqtIyaM Sa[L]ahamupayantyaSTAdafAhAni bhavanti tAni dvedhA navAnyAni navAnyAni nava vai prANA nava svargA lokAH prANAMfcaiva tatsvargAMfca lokAnApnuvanti prANeSu caiva tatsvargeSu ca lokeSu pratitiSThanto yanti caturthaM Sa[L]ahamupayanti caturviMfatirahAni bhavanti caturviMfatirvA ardhamAsA ardhamAsafa eva tatsaMvatsaramApnuvantyardhamAfafaH saMvatsare pratitiSThanto yanti paxcamaM Sa[L]ahamupayanti triMfadahAni bhavanti triMfadakSarA vai virADvirA[L] annAdyaM virAjameva tanmAsimAsyabhisampAdayanto yantyannAdyAkAmAH khalu vai sAtramA-sata tadyadvirAjammAsimAsyabhisampAdayanto yantyannAdyameva tanmAsimAsyava-

प्रथमं षळहमुपयन्ति षळ् अहानि भवन्ति षड्वा ऋतव ऋतुश एव तत्संवत्सरमाप्नुवन्त्यृतुशान्संवत्सरे प्रतितिष्ठन्तो यन्ति द्वितीयं षळहमुपयन्ति द्वादशाहानि भवन्ति द्वादश वै मासा मासश एव तत्संवत्सरमाप्नुवन्ति मासशः संवत्सरे प्रतितिष्ठन्तो यन्ति तृतीयं षळहमुपयन्त्यष्टादशाहानि भवन्ति तानि द्वेधा नवान्यानि नवान्यानि नव वै प्राणा नव स्वर्गा लोकाः प्राणांश्चैव तत्स्वर्गांश्च लोकानाप्नुवन्ति प्राणेषु चैव तत्स्वर्गेषु च लोकेषु प्रतितिष्ठन्तो यन्ति चतुर्थं षळहमुपयन्ति चतुर्विंशतिरहानि भवन्ति चतुर्विंशतिर्वा अर्धमासा अर्धमासश एव तत्संवत्सरमाप्नुवन्त्यर्धमाशशः संवत्सरे प्रतितिष्ठन्तो यन्ति पञ्चमं षळहमुपयन्ति त्रिंशदहानि भवन्ति त्रिंशदक्षरा वै विराड्विराळ् अन्नाद्यं विराजमेव तन्मासिमास्यभिसम्पादयन्तो यन्त्यन्नाद्याकामाः खलु वै सात्रमा-सत तद्यद्विराजम्मासिमास्यभिसम्पादयन्तो यन्त्यन्नाद्यमेव तन्मासिमास्यव-

738

gv;mynen y²Nt g;vo v; a;idTy; a;idTy;n;mev tdynen y²Nt g;vo vw s]m;st xf;Hz©;É, ÉsW;sNTySt;s;' dxme m;És xf;" ê©;y;' yNTyu.;>y;' vw y¥ árãyTyu.yo"

gavAmayanena yanti gAvo vA AdityA AdityAnAmeva tadayanena yanti gAvo vai satramAsata faphAxchqzgANi siSAsantyastAsAM dafame mAsi faphAH fqzgANyajAyanta tA abruvanyasmai kAmAyAdIkSAmahyApAma tamuttiSThAmeti tA yA udatiSThaMstA etAH fqzgiNyo'tha yAH samApayiSyAmaH saMvatsaramityAsata tAsA-mafraddhayA fqzgANi prAvartanta tA etAstUparA UrjaM tvasunvaMstasmAdu tAH sarvA-nqtUnprAptvottaramuttiSThantyUrjaM hyasunvansarvasya vai gAvaH premANaM sarvasya cArutAM gatAH sarvasya premANaM sarvasya cArutAM gachati ya evaM vedAdityAfca ha vA azgirasafca svarge loke'spardhanta vayampUrva eSyAmo vayamiti te hAdityAH pUrve svargaM lokaM jagmuH pafcevAzgirasaH SaSTyAM vA varSeSu yathA vA prAyaNIyo'tirAtrafcaturviMfa ukthyaH sarve'bhiplavAH SaLahA AkSyantyanyA-nyahAni tadAdityAnAmayanamprAyaNIyo'tirAtrafcaturviMfa ukthyaH sarve pqSThyAH SaLahA AkSyantyanyAnyahAni tadazgirasAmayanaM sA yathA srutiraxjasAya-nyevamabhiplavaH SaLahaH svargasya lokasyAtha yathA mahApathaH paryANa evampqSThyaH SaLahaH svargasya lokasya tadyadubhAbhyAM yantyubhAbhyAM vai yanna riSyatyubhayoH

gavAmayanena yanti gAvo vA AdityA AdityAnAmeva tadayanena yanti gAvo vai satramAsata faphAxchqzgANi siSAsantyastAsAM dafame mAsi faphAH fqzgANyajAyanta tA abruvanyasmai kAmAyAdIkSAmahyApAma tamuttiSThAmeti tA yA udatiSThaMstA etAH fqzgiNyo'tha yAH samApayiSyAmaH saMvatsaramityAsata tAsA-mafraddhayA fqzgANi prAvartanta tA etAstUparA UrjaM tvasunvaMstasmAdu tAH sarvA-nqtUnprAptvottaramuttiSThantyUrjaM hyasunvansarvasya vai gAvaH premANaM sarvasya cArutAM gatAH sarvasya premANaM sarvasya cArutAM gachati ya evaM vedAdityAfca ha vA azgirasafca svarge loke'spardhanta vayampUrva eSyAmo vayamiti te hAdityAH pUrve svargaM lokaM jagmuH pafcevAzgirasaH SaSTyAM vA varSeSu yathA vA prAyaNIyo'tirAtrafcaturviMfa ukthyaH sarve'bhiplavAH Sa[L]ahA AkSyantyanyA-nyahAni tadAdityAnAmayanamprAyaNIyo'tirAtrafcaturviMfa ukthyaH sarve pqSThyAH Sa[L]ahA AkSyantyanyAnyahAni tadazgirasAmayanaM sA yathA srutiraxjasAya-nyevamabhiplavaH Sa[L]ahaH svargasya lokasyAtha yathA mahApathaH paryANa evampqSThyaH Sa[L]ahaH svargasya lokasya tadyadubhAbhyAM yantyubhAbhyAM vai yanna riSyatyubhayoH

गवामयनेन यन्ति गावो वा आदित्या आदित्यानामेव तदयनेन यन्ति गावो वै सत्रमासत शफाञ्छृङ्गाणि सिषासन्त्यस्तासां दशमे मासि शफाः शृङ्गाण्यजायन्त ता अब्रुवन्यस्मै कामायादीक्षामह्यापाम तमुत्तिष्ठामेति ता या उदतिष्ठंस्ता एताः शृङ्गिण्योऽथ याः समापयिष्यामः संवत्सरमित्यासत तासा-मश्रद्धया शृङ्गाणि प्रावर्तन्त ता एतास्तूपरा ऊर्जं त्वसुन्वंस्तस्मादु ताः सर्वा-नृतून्प्राप्त्वोत्तरमुत्तिष्ठन्त्यूर्जं ह्यसुन्वन्सर्वस्य वै गावः प्रेमाणं सर्वस्य चारुतां गताः सर्वस्य प्रेमाणं सर्वस्य चारुतां गछति य एवं वेदादित्याश्च ह वा अङ्गिरसश्च स्वर्गे लोकेऽस्पर्धन्त वयम्पूर्व एष्यामो वयमिति ते हादित्याः पूर्वे स्वर्गं लोकं जग्मुः पश्चेवाङ्गिरसः षष्ट्यां वा वर्षेषु यथा वा प्रायणीयोऽतिरात्रश्चतुर्विंश उक्थ्यः सर्वेऽभिप्लवाः षळहा आक्ष्यन्त्यन्या-न्यहानि तदादित्यानामयनम्प्रायणीयोऽतिरात्रश्चतुर्विंश उक्थ्यः सर्वे पृष्ठ्याः षळहा आक्ष्यन्त्यन्यान्यहानि तदङ्गिरसामयनं सा यथा स्रुतिरञ्जसाय-न्येवमभिप्लवः षळहः स्वर्गस्य लोकस्याथ यथा महापथः पर्याण एवम्पृष्ठ्यः षळहः स्वर्गस्य लोकस्य तद्यदुभाभ्यां यन्त्युभाभ्यां वै यन्न रिष्यत्युभयोः

740

k;myo¨p;¢äw y;É.Plve WÂhe y pOÏäe 17

kAmayorupAptyai yafcAbhiplave SaLahe yafca pqSThye 17

kAmayorupAptyai yafcAbhiplave Sa[L]ahe yafca pqSThye 17

कामयोरुपाप्त्यै यश्चाभिप्लवे षळहे यश्च पृष्ठ्ये १७

748

Svrs;» ¬pyNtIme vw lok;" Svrs;m;n m;Nvw lok;NSvrs;-mÉ.rSpOym;l.erNsUyRdevTy' ç¼tdhrekÉv'xit' s;Ém-/enIrnub[Uy;Tp[Ty=;õäetdhrekÉv'xmekp;xt' iÃp;xt' v; xSTv; m?ye inivd' d/;it t;vtI¨ÿr;" xªsit xt;yuvwR pu¨W" xtvIyR"

svarasAmna upayantIme vai lokAH svarasAmAna imAnvai lokAnsvarasA-mabhiraspqNvaMstatsvarasAmnAM svarasAmatvaM tadyatsvarasAmna upayantyeSvevainaM tallo-keSvAbhajanti teSAM vai devAH saptadafAnAmpravlayAdabibhayuH samA iva vai stomA avigULhA iveme ha na pravliyeranniti tAnsarvaiH stomairavastAtparyArSansarvaiH pqSThaiH parastAttadyadabhijitsarvastomo'vastAdbhavati vifvajitsarvapqSThaH parastAttatsapta-dafAnubhayataH paryqSanti dhqtyA apravlayAya tasya vai devA Adityasya svargA-llokAdavapAtAdabibhayustampaxcabhI rafmibhirudavayanrafmayo vai divAkIrtyAni mahAdivAkirtyampqSThambhavati vikarNambrahmasAma bhAsamagniSTomasAmobhe bqhadra thaMtare pavamAnayorbhavatastadAdityampaxcabhI rafmibhirudvayanti dhqtyA anavapAtAyodita Aditye prAtaranuvAkamanubrUyAtsarvaM hyevaitadahardivAkIrtyambhavati sauryampafuma-nyazafvetaM savaniyasyopAlambhyamAlabheransUryadevatyaM hyetadaharekaviMfatiM sAmi-dhenIranubrUyAtpratyakSAddhyetadaharekaviMfamekapaxcAfataM dvipaxcAfataM vA fastvA madhye nividaM dadhAti tAvatIruttarAH fazsati fatAyurvai puruSaH fatavIryaH

svarasAmna upayantIme vai lokAH svarasAmAna imAnvai lokAnsvarasA-mabhiraspqNvaMstatsvarasAmnAM svarasAmatvaM tadyatsvarasAmna upayantyeSvevainaM tallo-keSvAbhajanti teSAM vai devAH saptadafAnAmpravlayAdabibhayuH samA iva vai stomA avigU[L]hA iveme ha na pravliyeranniti tAnsarvaiH stomairavastAtparyArSansarvaiH pqSThaiH parastAttadyadabhijitsarvastomo'vastAdbhavati vifvajitsarvapqSThaH parastAttatsapta-dafAnubhayataH paryqSanti dhqtyA apravlayAya tasya vai devA Adityasya svargA-llokAdavapAtAdabibhayustampaxcabhI rafmibhirudavayanrafmayo vai divAkIrtyAni mahAdivAkirtyampqSThambhavati vikarNambrahmasAma bhAsamagniSTomasAmobhe bqhadra thaMtare pavamAnayorbhavatastadAdityampaxcabhI rafmibhirudvayanti dhqtyA anavapAtAyodita Aditye prAtaranuvAkamanubrUyAtsarvaM hyevaitadahardivAkIrtyambhavati sauryampafuma-nyazafvetaM savaniyasyopAlambhyamAlabheransUryadevatyaM hyetadaharekaviMfatiM sAmi-dhenIranubrUyAtpratyakSAddhyetadaharekaviMfamekapaxcAfataM dvipaxcAfataM vA fastvA madhye nividaM dadhAti tAvatIruttarAH fazsati fatAyurvai puruSaH fatavIryaH

स्वरसाम्न उपयन्तीमे वै लोकाः स्वरसामान इमान्वै लोकान्स्वरसा-मभिरस्पृण्वंस्तत्स्वरसाम्नां स्वरसामत्वं तद्यत्स्वरसाम्न उपयन्त्येष्वेवैनं तल्लो-केष्वाभजन्ति तेषां वै देवाः सप्तदशानाम्प्रव्लयादबिभयुः समा इव वै स्तोमा अविगूळ्हा इवेमे ह न प्रव्लियेरन्निति तान्सर्वैः स्तोमैरवस्तात्पर्यार्षन्सर्वैः पृष्ठैः परस्तात्तद्यदभिजित्सर्वस्तोमोऽवस्ताद्भवति विश्वजित्सर्वपृष्ठः परस्तात्तत्सप्त-दशानुभयतः पर्यृषन्ति धृत्या अप्रव्लयाय तस्य वै देवा आदित्यस्य स्वर्गा-ल्लोकादवपातादबिभयुस्तम्पञ्चभी रश्मिभिरुदवयन्रश्मयो वै दिवाकीर्त्यानि महादिवाकिर्त्यम्पृष्ठम्भवति विकर्णम्ब्रह्मसाम भासमग्निष्टोमसामोभे बृहद्र थंतरे पवमानयोर्भवतस्तदादित्यम्पञ्चभी रश्मिभिरुद्वयन्ति धृत्या अनवपातायोदित आदित्ये प्रातरनुवाकमनुब्रूयात्सर्वं ह्येवैतदहर्दिवाकीर्त्यम्भवति सौर्यम्पशुम-न्यङश्वेतं सवनियस्योपालम्भ्यमालभेरन्सूर्यदेवत्यं ह्येतदहरेकविंशतिं सामि-धेनीरनुब्रूयात्प्रत्यक्षाद्ध्येतदहरेकविंशमेकपञ्चाशतं द्विपञ्चाशतं वा शस्त्वा मध्ये निविदं दधाति तावतीरुत्तराः शङ्सति शतायुर्वै पुरुषः शतवीर्यः

752

dUroh,' rohit SvgoR vw loko dUroh;,' SvgRmev tLlokù rohit y Ev' ved ydev dUroh,;m( as* vw dUroho yos* t;pit kÉÃ; a] gzit s y¶roh,' rohTyetmev t{ ohit h'svTy; rohit h's" xuÉcWidTyeW vw h's" xuÉcWÃsurNtár=idTyeW vw vsurNtár=sõot; veidWidTyeW vw hot; veidWditÉqduRro,sidTyeW v; aitÉqduRro,s¥OWidTyeW vw nOWÃrsidTyeW vw vrsÃr' v; EtTsµn;' yâSm¥eW a;s¥StpTyOtsidTyeW vw sTy-sÃäomsidTyeW vw VyomsÃäom v; EtTsµn;' yâSm¥eW a;s¥StpTyBj; TyeW v; aBj; aÎo v; EW; p[;t¨deTyp" s;yMp[ivxit gol; TyeW vw goj; At;j; TyeW vw sTyj; ai{ j; TyeW v; ai{ j; AtÉmTyeW vw sTymeW Et;in sv;R

dUrohaNaM rohati svargo vai loko dUrohANaM svargameva tallokaM rohati ya evaM veda yadeva dUrohaNAm asau vai dUroho yo'sau tApati kafcidvA atra gachati sa yaddUrohaNaM rohatyetameva tadra ?ohati haMsavatyA rohati haMsaH fuciSadityeSa vai haMsaH fuciSadvasurantarikSadityeSa vai vasurantarikSasaddhotA vediSadityeSa vai hotA vediSadatithirduroNasadityeSa vA atithirduroNasannqSadityeSa vai nqSadvarasadityeSa vai varasadvaraM vA etatsadmanAM yasminneSa AsannastapatyqtasadityeSa vai satya-sadvyomasadityeSa vai vyomasadvyoma vA etatsadmanAM yasminneSa AsannastapatyabjA ityeSa vA abjA adbhyo vA eSA prAtarudetyapaH sAyampravifati golA ityeSa vai gojA qtAjA ityeSa vai satyajA adri jA ityeSa vA adri jA qtamityeSa vai satyameSa etAni sarvANyeSA ha vA asya chandassu pratyakSatamAdiva rUpaM tasmAdyatra kva ca dUrohaNaM roheddhaMsavatyaiva rohettArkSye svargakAmasya rohettArkSyo ha vA etampUrvo'dhvAnamaidyatrAdo gAyatrI suparNo bhUtva somAmAharattadyathA kSetrajxamadhvanaH puraetAraM kurvIta tAdqktadyadeva tArkSye'yaM vai tArkSyo yo'yampavata eSa svargasya lokasyAbhivoLhA tyamU Su vAjinaM devajUtamityeSa vai vAjI devajUtaH sahAvAnaM tarutAraM rathAnAmityeSa vai sahAvAMstarutaiSa hImAMM llokAnsadyastaratyariSTanemi-mpqtanAjamAfumityeSa va ariSTanemiH pqtanAjidAfuH svastaya iti svastitAmAfAste tArkSyamihA huvemeti hvayatyevainametadindra syeva rAtimAjo-huvAnAH svastaya iti svastitAmevAfAste nAvamivA ruhemeti samevainametada-dhirohati svargasya lokasya samaSTyai sampattyai saMgatyA urvI na pqthvI bahule gabhIre mA vAmetau mA paretau riSAmetIme evaitadanumantrayata AcaparAcameSya-nsadyafcidyaH favasA paxca kqSTIH sUrya iva jyotiSApastatAneti pratyakSaM sUrya-mabhivadati sahasrasAH fatasA asya raMhirna smA varante yuvatiM na fa-

dUrohaNaM rohati svargo vai loko dUrohANaM svargameva tallokaM rohati ya evaM veda yadeva dUrohaNAm asau vai dUroho yo'sau tApati kafcidvA atra gachati sa yaddUrohaNaM rohatyetameva tadro hati haMsavatyA rohati haMsaH fuciSadityeSa vai haMsaH fuciSadvasurantarikSadityeSa vai vasurantarikSasaddhotA vediSadityeSa vai hotA vediSadatithirduroNasadityeSa vA atithirduroNasannqSadityeSa vai nqSadvarasadityeSa vai varasadvaraM vA etatsadmanAM yasminneSa AsannastapatyqtasadityeSa vai satya-sadvyomasadityeSa vai vyomasadvyoma vA etatsadmanAM yasminneSa AsannastapatyabjA ityeSa vA abjA adbhyo vA eSA prAtarudetyapaH sAyampravifati golA ityeSa vai gojA qtAjA ityeSa vai satyajA adri jA ityeSa vA adri jA qtamityeSa vai satyameSa etAni sarvANyeSA ha vA asya chandassu pratyakSatamAdiva rUpaM tasmAdyatra kva ca dUrohaNaM roheddhaMsavatyaiva rohettArkSye svargakAmasya rohettArkSyo ha vA etampUrvo'dhvAnamaidyatrAdo gAyatrI suparNo bhUtva somAmAharattadyathA kSetrajxamadhvanaH puraetAraM kurvIta tAdqktadyadeva tArkSye'yaM vai tArkSyo yo'yampavata eSa svargasya lokasyAbhivo[L]hA tyamU Su vAjinaM devajUtamityeSa vai vAjI devajUtaH sahAvAnaM tarutAraM rathAnAmityeSa vai sahAvAMstarutaiSa hImAMM llokAnsadyastaratyariSTanemi-mpqtanAjamAfumityeSa va ariSTanemiH pqtanAjidAfuH svastaya iti svastitAmAfAste tArkSyamihA huvemeti hvayatyevainametadindra syeva rAtimAjo-huvAnAH svastaya iti svastitAmevAfAste nAvamivA ruhemeti samevainametada-dhirohati svargasya lokasya samaSTyai sampattyai saMgatyA urvI na pqthvI bahule gabhIre mA vAmetau mA paretau riSAmetIme evaitadanumantrayata AcaparAcameSya-nsadyafcidyaH favasA paxca kqSTIH sUrya iva jyotiSApastatAneti pratyakSaM sUrya-mabhivadati sahasrasAH fatasA asya raMhirna smA varante yuvatiM na fa-

दूरोहणं रोहति स्वर्गो वै लोको दूरोहाणं स्वर्गमेव तल्लोकं रोहति य एवं वेद यदेव दूरोहणाम् असौ वै दूरोहो योऽसौ तापति कश्चिद्वा अत्र गछति स यद्दूरोहणं रोहत्येतमेव तद्र ?ोहति हंसवत्या रोहति हंसः शुचिषदित्येष वै हंसः शुचिषद्वसुरन्तरिक्षदित्येष वै वसुरन्तरिक्षसद्धोता वेदिषदित्येष वै होता वेदिषदतिथिर्दुरोणसदित्येष वा अतिथिर्दुरोणसन्नृषदित्येष वै नृषद्वरसदित्येष वै वरसद्वरं वा एतत्सद्मनां यस्मिन्नेष आसन्नस्तपत्यृतसदित्येष वै सत्य-सद्व्योमसदित्येष वै व्योमसद्व्योम वा एतत्सद्मनां यस्मिन्नेष आसन्नस्तपत्यब्जा इत्येष वा अब्जा अद्भ्यो वा एषा प्रातरुदेत्यपः सायम्प्रविशति गोला इत्येष वै गोजा ऋताजा इत्येष वै सत्यजा अद्रि जा इत्येष वा अद्रि जा ऋतमित्येष वै सत्यमेष एतानि सर्वाण्येषा ह वा अस्य छन्दस्सु प्रत्यक्षतमादिव रूपं तस्माद्यत्र क्व च दूरोहणं रोहेद्धंसवत्यैव रोहेत्तार्क्ष्ये स्वर्गकामस्य रोहेत्तार्क्ष्यो ह वा एतम्पूर्वोऽध्वानमैद्यत्रादो गायत्री सुपर्णो भूत्व सोमामाहरत्तद्यथा क्षेत्रज्ञमध्वनः पुरएतारं कुर्वीत तादृक्तद्यदेव तार्क्ष्येऽयं वै तार्क्ष्यो योऽयम्पवत एष स्वर्गस्य लोकस्याभिवोळ्हा त्यमू षु वाजिनं देवजूतमित्येष वै वाजी देवजूतः सहावानं तरुतारं रथानामित्येष वै सहावांस्तरुतैष हीमाँ ल्लोकान्सद्यस्तरत्यरिष्टनेमि-म्पृतनाजमाशुमित्येष व अरिष्टनेमिः पृतनाजिदाशुः स्वस्तय इति स्वस्तितामाशास्ते तार्क्ष्यमिहा हुवेमेति ह्वयत्येवैनमेतदिन्द्र स्येव रातिमाजो-हुवानाः स्वस्तय इति स्वस्तितामेवाशास्ते नावमिवा रुहेमेति समेवैनमेतद-धिरोहति स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै सम्पत्त्यै संगत्या उर्वी न पृथ्वी बहुले गभीरे मा वामेतौ मा परेतौ रिषामेतीमे एवैतदनुमन्त्रयत आचपराचमेष्य-न्सद्यश्चिद्यः शवसा पञ्च कृष्टीः सूर्य इव ज्योतिषापस्ततानेति प्रत्यक्षं सूर्य-मभिवदति सहस्रसाः शतसा अस्य रंहिर्न स्मा वरन्ते युवतिं न श-

दूरोहणं रोहति स्वर्गो वै लोको दूरोहाणं स्वर्गमेव तल्लोकं रोहति य एवं वेद यदेव दूरोहणाम् असौ वै दूरोहो योऽसौ तापति कश्चिद्वा अत्र गछति स यद्दूरोहणं रोहत्येतमेव तद्रो हति हंसवत्या रोहति हंसः शुचिषदित्येष वै हंसः शुचिषद्वसुरन्तरिक्षदित्येष वै वसुरन्तरिक्षसद्धोता वेदिषदित्येष वै होता वेदिषदतिथिर्दुरोणसदित्येष वा अतिथिर्दुरोणसन्नृषदित्येष वै नृषद्वरसदित्येष वै वरसद्वरं वा एतत्सद्मनां यस्मिन्नेष आसन्नस्तपत्यृतसदित्येष वै सत्य-सद्व्योमसदित्येष वै व्योमसद्व्योम वा एतत्सद्मनां यस्मिन्नेष आसन्नस्तपत्यब्जा इत्येष वा अब्जा अद्भ्यो वा एषा प्रातरुदेत्यपः सायम्प्रविशति गोला इत्येष वै गोजा ऋताजा इत्येष वै सत्यजा अद्रि जा इत्येष वा अद्रि जा ऋतमित्येष वै सत्यमेष एतानि सर्वाण्येषा ह वा अस्य छन्दस्सु प्रत्यक्षतमादिव रूपं तस्माद्यत्र क्व च दूरोहणं रोहेद्धंसवत्यैव रोहेत्तार्क्ष्ये स्वर्गकामस्य रोहेत्तार्क्ष्यो ह वा एतम्पूर्वोऽध्वानमैद्यत्रादो गायत्री सुपर्णो भूत्व सोमामाहरत्तद्यथा क्षेत्रज्ञमध्वनः पुरएतारं कुर्वीत तादृक्तद्यदेव तार्क्ष्येऽयं वै तार्क्ष्यो योऽयम्पवत एष स्वर्गस्य लोकस्याभिवोळ्हा त्यमू षु वाजिनं देवजूतमित्येष वै वाजी देवजूतः सहावानं तरुतारं रथानामित्येष वै सहावांस्तरुतैष हीमाँ ल्लोकान्सद्यस्तरत्यरिष्टनेमि-म्पृतनाजमाशुमित्येष व अरिष्टनेमिः पृतनाजिदाशुः स्वस्तय इति स्वस्तितामाशास्ते तार्क्ष्यमिहा हुवेमेति ह्वयत्येवैनमेतदिन्द्र स्येव रातिमाजो-हुवानाः स्वस्तय इति स्वस्तितामेवाशास्ते नावमिवा रुहेमेति समेवैनमेतद-धिरोहति स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै सम्पत्त्यै संगत्या उर्वी न पृथ्वी बहुले गभीरे मा वामेतौ मा परेतौ रिषामेतीमे एवैतदनुमन्त्रयत आचपराचमेष्य-न्सद्यश्चिद्यः शवसा पञ्च कृष्टीः सूर्य इव ज्योतिषापस्ततानेति प्रत्यक्षं सूर्य-मभिवदति सहस्रसाः शतसा अस्य रंहिर्न स्मा वरन्ते युवतिं न श-

762

yq; vw pu¨W Ev' ivWuv;'StSy yq; d²=,o/R EvMpUvoR/oR ivWuvto yqoÿro/R Evmuÿro/oR ivWuvtStSm;duÿr Ty;c=te p[b;üKst" ²xr Ev ivWuv;âNbdls'iht v vw pu¨WStõ;ip SyUmev m?ye xIã,oR ivD;yte td;üivRWuvTyevwtdh" x'seiÃWuv;Nv; EtduKq;n;muKq' ivWuv;iNvWuv;init h ivWuvNto .v²Nt ÅeÏt;mXnuvt it tÿ¥;dOTy' s'vTsr Ev x'se{ eto v; EtTs'vTsr' d/to y²Nt y;in vw pur; s'vTsr;{ et;'És j;yNte y;in pm;Sy;in y;in Wyo hwv m;sw"p;Pm;nmphte xIã,oR ivWuvtp s'vTsre, p;Pm;n' hlep ivWuvt y Ev' ved vwkmR,mOW.' svnIySyop;lM>ym;l.er²NÃåpmu.yt EtMmh;v[tIyehnIN{ o vw vO]' hTv ivkm;R.vTp[j;pit" p[j;" sO; ivkm;R.vTs'vTsro iv-kmeRN{ mev td;Tm;nMp[j;pit' s'vTsr' ivkm;R,m;ÒuvNtIN{ Ev td;Tmin p[j;pt* s'vTsre ivkmR

yathA vai puruSa evaM viSuvAMstasya yathA dakSiNo'rdha evampUrvo'rdho viSuvato yathottaro'rdha evamuttaro'rdho viSuvatastasmAduttara ityAcakSate prabAhuksataH fira eva viSuvAnbidalasaMhita iva vai puruSastaddhApi syUmeva madhye fIrSNo vijxAyate tadAhurviSuvatyevaitadahaH faMsedviSuvAnvA etadukthAnAmukthaM viSuvAnviSuvAniti ha viSuvanto bhavanti freSThatAmafnuvata iti tattannAdqtyaM saMvatsara eva faMsedre to vA etatsaMvatsaraM dadhato yanti yAni vai purA saMvatsarAdre tAMsi jAyante yAni paxcamAsyAni yAni SaNmAsyAni srIvyanti vai tAni na vai tairbhuxjate'tha yAnyeva dafamAsyAni jAyante yAni sAMvatsarikANi tairbhuxjate tasmAtsaMvatsara evaitadahaH faMsetsaMvatsaro hyetadaharApnoti saMvatsaraM hyetadaharApnuvantyeSa ha vai saMvatsareNa pApmAnamapahataiSa viSuvatAzgebhyo haiva mAsaiHpApmAnamapahate fIrSNo viSuvatapa saMvatsareNa pApmAnaM hale'pa viSuvata ya evaM veda vaifvakarmaNamqSabhaM savanIyasyopAlambhyamAlabherandvirUpamubhayata etammahAvratIye'hanIndra ?o vai vqtraM hatva vifvakarmAbhavatprajApatiH prajAH sqSTvA vifvakarmAbhavatsaMvatsaro vifva-karmendra meva tadAtmAnamprajApatiM saMvatsaraM vifvakarmANamApnuvantIndra eva tadAtmani prajApatau saMvatsare vifvakarmaNyantataH pratitiSThanti pratitiSThati ya evaM veda ya

yathA vai puruSa evaM viSuvAMstasya yathA dakSiNo'rdha evampUrvo'rdho viSuvato yathottaro'rdha evamuttaro'rdho viSuvatastasmAduttara ityAcakSate prabAhuksataH fira eva viSuvAnbidalasaMhita iva vai puruSastaddhApi syUmeva madhye fIrSNo vijxAyate tadAhurviSuvatyevaitadahaH faMsedviSuvAnvA etadukthAnAmukthaM viSuvAnviSuvAniti ha viSuvanto bhavanti freSThatAmafnuvata iti tattannAdqtyaM saMvatsara eva faMsedre to vA etatsaMvatsaraM dadhato yanti yAni vai purA saMvatsarAdre tAMsi jAyante yAni paxcamAsyAni yAni SaNmAsyAni srIvyanti vai tAni na vai tairbhuxjate'tha yAnyeva dafamAsyAni jAyante yAni sAMvatsarikANi tairbhuxjate tasmAtsaMvatsara evaitadahaH faMsetsaMvatsaro hyetadaharApnoti saMvatsaraM hyetadaharApnuvantyeSa ha vai saMvatsareNa pApmAnamapahataiSa viSuvatAzgebhyo haiva mAsaiHpApmAnamapahate fIrSNo viSuvatapa saMvatsareNa pApmAnaM hale'pa viSuvata ya evaM veda vaifvakarmaNamqSabhaM savanIyasyopAlambhyamAlabherandvirUpamubhayata etammahAvratIye'hanIndro vai vqtraM hatva vifvakarmAbhavatprajApatiH prajAH sqSTvA vifvakarmAbhavatsaMvatsaro vifva-karmendra meva tadAtmAnamprajApatiM saMvatsaraM vifvakarmANamApnuvantIndra eva tadAtmani prajApatau saMvatsare vifvakarmaNyantataH pratitiSThanti pratitiSThati ya evaM veda ya

यथा वै पुरुष एवं विषुवांस्तस्य यथा दक्षिणोऽर्ध एवम्पूर्वोऽर्धो विषुवतो यथोत्तरोऽर्ध एवमुत्तरोऽर्धो विषुवतस्तस्मादुत्तर इत्याचक्षते प्रबाहुक्सतः शिर एव विषुवान्बिदलसंहित इव वै पुरुषस्तद्धापि स्यूमेव मध्ये शीर्ष्णो विज्ञायते तदाहुर्विषुवत्येवैतदहः शंसेद्विषुवान्वा एतदुक्थानामुक्थं विषुवान्विषुवानिति ह विषुवन्तो भवन्ति श्रेष्ठतामश्नुवत इति तत्तन्नादृत्यं संवत्सर एव शंसेद्रे तो वा एतत्संवत्सरं दधतो यन्ति यानि वै पुरा संवत्सराद्रे तांसि जायन्ते यानि पञ्चमास्यानि यानि षण्मास्यानि स्रीव्यन्ति वै तानि न वै तैर्भुञ्जतेऽथ यान्येव दशमास्यानि जायन्ते यानि सांवत्सरिकाणि तैर्भुञ्जते तस्मात्संवत्सर एवैतदहः शंसेत्संवत्सरो ह्येतदहराप्नोति संवत्सरं ह्येतदहराप्नुवन्त्येष ह वै संवत्सरेण पाप्मानमपहतैष विषुवताङ्गेभ्यो हैव मासैःपाप्मानमपहते शीर्ष्णो विषुवतप संवत्सरेण पाप्मानं हलेऽप विषुवत य एवं वेद वैश्वकर्मणमृषभं सवनीयस्योपालम्भ्यमालभेरन्द्विरूपमुभयत एतम्महाव्रतीयेऽहनीन्द्र ?ो वै वृत्रं हत्व विश्वकर्माभवत्प्रजापतिः प्रजाः सृष्ट्वा विश्वकर्माभवत्संवत्सरो विश्व-कर्मेन्द्र मेव तदात्मानम्प्रजापतिं संवत्सरं विश्वकर्माणमाप्नुवन्तीन्द्र एव तदात्मनि प्रजापतौ संवत्सरे विश्वकर्मण्यन्ततः प्रतितिष्ठन्ति प्रतितिष्ठति य एवं वेद य

यथा वै पुरुष एवं विषुवांस्तस्य यथा दक्षिणोऽर्ध एवम्पूर्वोऽर्धो विषुवतो यथोत्तरोऽर्ध एवमुत्तरोऽर्धो विषुवतस्तस्मादुत्तर इत्याचक्षते प्रबाहुक्सतः शिर एव विषुवान्बिदलसंहित इव वै पुरुषस्तद्धापि स्यूमेव मध्ये शीर्ष्णो विज्ञायते तदाहुर्विषुवत्येवैतदहः शंसेद्विषुवान्वा एतदुक्थानामुक्थं विषुवान्विषुवानिति ह विषुवन्तो भवन्ति श्रेष्ठतामश्नुवत इति तत्तन्नादृत्यं संवत्सर एव शंसेद्रे तो वा एतत्संवत्सरं दधतो यन्ति यानि वै पुरा संवत्सराद्रे तांसि जायन्ते यानि पञ्चमास्यानि यानि षण्मास्यानि स्रीव्यन्ति वै तानि न वै तैर्भुञ्जतेऽथ यान्येव दशमास्यानि जायन्ते यानि सांवत्सरिकाणि तैर्भुञ्जते तस्मात्संवत्सर एवैतदहः शंसेत्संवत्सरो ह्येतदहराप्नोति संवत्सरं ह्येतदहराप्नुवन्त्येष ह वै संवत्सरेण पाप्मानमपहतैष विषुवताङ्गेभ्यो हैव मासैःपाप्मानमपहते शीर्ष्णो विषुवतप संवत्सरेण पाप्मानं हलेऽप विषुवत य एवं वेद वैश्वकर्मणमृषभं सवनीयस्योपालम्भ्यमालभेरन्द्विरूपमुभयत एतम्महाव्रतीयेऽहनीन्द्रो वै वृत्रं हत्व विश्वकर्माभवत्प्रजापतिः प्रजाः सृष्ट्वा विश्वकर्माभवत्संवत्सरो विश्व-कर्मेन्द्र मेव तदात्मानम्प्रजापतिं संवत्सरं विश्वकर्माणमाप्नुवन्तीन्द्र एव तदात्मनि प्रजापतौ संवत्सरे विश्वकर्मण्यन्ततः प्रतितिष्ठन्ति प्रतितिष्ठति य एवं वेद य

769

p[j;pitrk;myt p[j;yey .Uy;NSy;Émit s tpotPyt s tpStPTvem' Ã;dx;hmp(Xyd;Tmn Ev;©¹Wu c p[;,eWu c tm;Tmn Ev;©¹>y p[;,e>y Ã;dx/; inrÉmmIt tm;hrÿen;yjt tto vw so.vd;Tmn; p[ p[jy; pxuÉ.rj;yt .vTy;Tmn; p[ p[jy; pxuÉ.j;Ryte y Ev' ved sok;myt kq' nu g;y} y; svRto Ã;dx;hMpár.Uy sv;RmO²õmOÝuy;Émit t' vw tejswv purSt;TpyR.vCzNdoÉ.mR?yto=rw¨pár·;í;y} y; svRto Ã;dx;hMpár.Uy sv;RmO²õm;ÝoRTsv;RmO²õmOÝoit y Ev' ved yo vw g;y]I' p²=,I' c=uãmtI' JyoitãmtIM.;SvtI' ved g;y} y; p²=

prajApatirakAmayata prajAyeya bhUyAnsyAmiti sa tapo'tapyata sa tapastaptvemaM dvAdafAhamapfyadAtmana evAzgeSu ca prANeSu ca tamAtmana evAzgebhyafca prANebhyafca dvAdafadhA niramimIta tamAharattenAyajata tato vai so'bhavadAtmanA pra prajayA pafubhirajAyata bhavatyAtmanA pra prajayA pafubhirjAyate ya evaM veda so'kAmayata kathaM nu gAya tr?yA sarvato dvAdafAhamparibhUya sarvAmqddhimqdhnuyAmiti taM vai tejasaiva purastAtparyabhavacchandobhirmadhyato'kSarairupariSTAdgAya tr?yA sarvato dvAdafAhamparibhUya sarvAmqddhimArdhnotsarvAmqddhimqdhnoti ya evaM veda yo vai gAyatrIM pakSiNIM cakSuSmatIM jyotiSmatImbhAsvatIM veda gAya tr?yA pakSiNyA cakSuSmatyA jyotiSmatyA bhAsvatyA svargaM lokametyeSA vai gAyatrI pakSiNI cakSuSmatI jyotiSmatI bhAsvatI yaddvAdafAhastasya yAvabhito'tirAtrau tau pakSau yAvantarAgniSTomau te cakSuSI ye'STau madhya ukthyAH sa AtmA gAya tr?yA pakSiNyA cakSuSmatyA

prajApatirakAmayata prajAyeya bhUyAnsyAmiti sa tapo'tapyata sa tapastaptvemaM dvAdafAhamapfyadAtmana evAzgeSu ca prANeSu ca tamAtmana evAzgebhyafca prANebhyafca dvAdafadhA niramimIta tamAharattenAyajata tato vai so'bhavadAtmanA pra prajayA pafubhirajAyata bhavatyAtmanA pra prajayA pafubhirjAyate ya evaM veda so'kAmayata kathaM nu gAyatr! yA sarvato dvAdafAhamparibhUya sarvAmqddhimqdhnuyAmiti taM vai tejasaiva purastAtparyabhavacchandobhirmadhyato'kSarairupariSTAdgAyatr! yA sarvato dvAdafAhamparibhUya sarvAmqddhimArdhnotsarvAmqddhimqdhnoti ya evaM veda yo vai gAyatrIM pakSiNIM cakSuSmatIM jyotiSmatImbhAsvatIM veda gAyatr! yA pakSiNyA cakSuSmatyA jyotiSmatyA bhAsvatyA svargaM lokametyeSA vai gAyatrI pakSiNI cakSuSmatI jyotiSmatI bhAsvatI yaddvAdafAhastasya yAvabhito'tirAtrau tau pakSau yAvantarAgniSTomau te cakSuSI ye'STau madhya ukthyAH sa AtmA gAyatr! yA pakSiNyA cakSuSmatyA

प्रजापतिरकामयत प्रजायेय भूयान्स्यामिति स तपोऽतप्यत स तपस्तप्त्वेमं द्वादशाहमप्श्यदात्मन एवाङ्गेषु च प्राणेषु च तमात्मन एवाङ्गेभ्यश्च प्राणेभ्यश्च द्वादशधा निरमिमीत तमाहरत्तेनायजत ततो वै सोऽभवदात्मना प्र प्रजया पशुभिरजायत भवत्यात्मना प्र प्रजया पशुभिर्जायते य एवं वेद सोऽकामयत कथं नु गाय त्र्?या सर्वतो द्वादशाहम्परिभूय सर्वामृद्धिमृध्नुयामिति तं वै तेजसैव पुरस्तात्पर्यभवच्छन्दोभिर्मध्यतोऽक्षरैरुपरिष्टाद्गाय त्र्?या सर्वतो द्वादशाहम्परिभूय सर्वामृद्धिमार्ध्नोत्सर्वामृद्धिमृध्नोति य एवं वेद यो वै गायत्रीं पक्षिणीं चक्षुष्मतीं ज्योतिष्मतीम्भास्वतीं वेद गाय त्र्?या पक्षिण्या चक्षुष्मत्या ज्योतिष्मत्या भास्वत्या स्वर्गं लोकमेत्येषा वै गायत्री पक्षिणी चक्षुष्मती ज्योतिष्मती भास्वती यद्द्वादशाहस्तस्य यावभितोऽतिरात्रौ तौ पक्षौ यावन्तराग्निष्टोमौ ते चक्षुषी येऽष्टौ मध्य उक्थ्याः स आत्मा गाय त्र्?या पक्षिण्या चक्षुष्मत्या

प्रजापतिरकामयत प्रजायेय भूयान्स्यामिति स तपोऽतप्यत स तपस्तप्त्वेमं द्वादशाहमप्श्यदात्मन एवाङ्गेषु च प्राणेषु च तमात्मन एवाङ्गेभ्यश्च प्राणेभ्यश्च द्वादशधा निरमिमीत तमाहरत्तेनायजत ततो वै सोऽभवदात्मना प्र प्रजया पशुभिरजायत भवत्यात्मना प्र प्रजया पशुभिर्जायते य एवं वेद सोऽकामयत कथं नु गायत्र्! या सर्वतो द्वादशाहम्परिभूय सर्वामृद्धिमृध्नुयामिति तं वै तेजसैव पुरस्तात्पर्यभवच्छन्दोभिर्मध्यतोऽक्षरैरुपरिष्टाद्गायत्र्! या सर्वतो द्वादशाहम्परिभूय सर्वामृद्धिमार्ध्नोत्सर्वामृद्धिमृध्नोति य एवं वेद यो वै गायत्रीं पक्षिणीं चक्षुष्मतीं ज्योतिष्मतीम्भास्वतीं वेद गायत्र्! या पक्षिण्या चक्षुष्मत्या ज्योतिष्मत्या भास्वत्या स्वर्गं लोकमेत्येषा वै गायत्री पक्षिणी चक्षुष्मती ज्योतिष्मती भास्वती यद्द्वादशाहस्तस्य यावभितोऽतिरात्रौ तौ पक्षौ यावन्तराग्निष्टोमौ ते चक्षुषी येऽष्टौ मध्य उक्थ्याः स आत्मा गायत्र्! या पक्षिण्या चक्षुष्मत्या

774

]y v; Ete } yh; a; dxmmhr; Ã;vitr;]* yd(Ã;dx;ho Ã;dx;h;in dI²=to .vit yÉDy Ev tw.Rvit Ã;dx r;]I¨psd ¬pwit xrIrmev t;É./URnute Ã;dx;hMp[suto .UTv; xrIr' /UTv; xuõ" pUto devt; aPyeit y Ev' ved W¾$(]'xdho v; EW yd(Ã;dx;h" W¾$(]'xd=r; vw bOhtI bOhTy; v; Etdyn' yd(Ã;dx;ho bOhTy; vw dev; m;\ Llok;n;Xnuvt te vw dxÉ.rev;=rwárm' lokm;Xnuvt dxÉ.rNtár=m(dxÉ.idRv' ctuÉ.Rt§o idxo Ã;>y;mev;âSm\ Llok p[TyitÏNp[ititÏit y Ev' ved td;üyRdNy;in zNd;'És vWIRy;'És .Uyo=rtr;y;mev;âSm\ Llok

trayafca vA ete tr?yahA A dafamamaharA dvAvatirAtrau yaddvAdafAho dvAdafAhAni dIkSito bhavati yajxiya eva tairbhavati dvAdafa rAtrIrupasada upaiti farIrameva tAbhirdhUnute dvAdafAhamprasuto bhUtvA farIraM dhUtvA fuddhaH pUto devatA apyeti ya evaM veda SaTtriMfadaho vA eSa yaddvAdafAhaH SaTtriMfadakSarA vai bqhatI bqhatyA vA etadayanaM yaddvAdafAho bqhatyA vai devA imAMM llokAnAfnuvata te vai dafabhirevAkSarairimaM lokamAfnuvata dafabhirantarikSamdafabhirdivaM caturbhifcatasro difo dvAbhyAmevAsmiMM lloke pratyatiSThanpratitiSThati ya evaM veda tadAhuryadanyAni chandAMsi varSIyAMsi bhUyo'kSaratarANyatha kasmAdetAmbqhatItyAcakSata ityetayA hi devA imAMM llokAnAfnuvata te vai dafabhirevAkSarairimaM lokamAfnuvata dafabhirantarikSaMfabhirdivaM caturbhifcatasro difo dvAbhyAmevAsmiMM lloke

trayafca vA ete tr! yahA A dafamamaharA dvAvatirAtrau yaddvAdafAho dvAdafAhAni dIkSito bhavati yajxiya eva tairbhavati dvAdafa rAtrIrupasada upaiti farIrameva tAbhirdhUnute dvAdafAhamprasuto bhUtvA farIraM dhUtvA fuddhaH pUto devatA apyeti ya evaM veda SaTtriMfadaho vA eSa yaddvAdafAhaH SaTtriMfadakSarA vai bqhatI bqhatyA vA etadayanaM yaddvAdafAho bqhatyA vai devA imAMM llokAnAfnuvata te vai dafabhirevAkSarairimaM lokamAfnuvata dafabhirantarikSamdafabhirdivaM caturbhifcatasro difo dvAbhyAmevAsmiMM lloke pratyatiSThanpratitiSThati ya evaM veda tadAhuryadanyAni chandAMsi varSIyAMsi bhUyo'kSaratarANyatha kasmAdetAmbqhatItyAcakSata ityetayA hi devA imAMM llokAnAfnuvata te vai dafabhirevAkSarairimaM lokamAfnuvata dafabhirantarikSaMfabhirdivaM caturbhifcatasro difo dvAbhyAmevAsmiMM lloke

त्रयश्च वा एते त्र्?यहा आ दशममहरा द्वावतिरात्रौ यद्द्वादशाहो द्वादशाहानि दीक्षितो भवति यज्ञिय एव तैर्भवति द्वादश रात्रीरुपसद उपैति शरीरमेव ताभिर्धूनुते द्वादशाहम्प्रसुतो भूत्वा शरीरं धूत्वा शुद्धः पूतो देवता अप्येति य एवं वेद षट्त्रिंशदहो वा एष यद्द्वादशाहः षट्त्रिंशदक्षरा वै बृहती बृहत्या वा एतदयनं यद्द्वादशाहो बृहत्या वै देवा इमाँ ल्लोकानाश्नुवत ते वै दशभिरेवाक्षरैरिमं लोकमाश्नुवत दशभिरन्तरिक्षम्दशभिर्दिवं चतुर्भिश्चतस्रो दिशो द्वाभ्यामेवास्मिँ ल्लोके प्रत्यतिष्ठन्प्रतितिष्ठति य एवं वेद तदाहुर्यदन्यानि छन्दांसि वर्षीयांसि भूयोऽक्षरतराण्यथ कस्मादेताम्बृहतीत्याचक्षत इत्येतया हि देवा इमाँ ल्लोकानाश्नुवत ते वै दशभिरेवाक्षरैरिमं लोकमाश्नुवत दशभिरन्तरिक्षंशभिर्दिवं चतुर्भिश्चतस्रो दिशो द्वाभ्यामेवास्मिँ ल्लोके

त्रयश्च वा एते त्र्! यहा आ दशममहरा द्वावतिरात्रौ यद्द्वादशाहो द्वादशाहानि दीक्षितो भवति यज्ञिय एव तैर्भवति द्वादश रात्रीरुपसद उपैति शरीरमेव ताभिर्धूनुते द्वादशाहम्प्रसुतो भूत्वा शरीरं धूत्वा शुद्धः पूतो देवता अप्येति य एवं वेद षट्त्रिंशदहो वा एष यद्द्वादशाहः षट्त्रिंशदक्षरा वै बृहती बृहत्या वा एतदयनं यद्द्वादशाहो बृहत्या वै देवा इमाँ ल्लोकानाश्नुवत ते वै दशभिरेवाक्षरैरिमं लोकमाश्नुवत दशभिरन्तरिक्षम्दशभिर्दिवं चतुर्भिश्चतस्रो दिशो द्वाभ्यामेवास्मिँ ल्लोके प्रत्यतिष्ठन्प्रतितिष्ठति य एवं वेद तदाहुर्यदन्यानि छन्दांसि वर्षीयांसि भूयोऽक्षरतराण्यथ कस्मादेताम्बृहतीत्याचक्षत इत्येतया हि देवा इमाँ ल्लोकानाश्नुवत ते वै दशभिरेवाक्षरैरिमं लोकमाश्नुवत दशभिरन्तरिक्षंशभिर्दिवं चतुर्भिश्चतस्रो दिशो द्वाभ्यामेवास्मिँ ल्लोके

779

p[;j;pityDo v; EW yd(Ã;dx;h" p[j;pitv;R Eten;g[eyjt Ã;dx;hen sob[vIdOtU' m;s;' y;jyt m; Ã;dx;heneit t' dI=ÉyTv;np£m' gmÉyTv;b[uvNdeih nu noq Tv; y;jÉyãy;m it te>y WmUjRMp[;y-zTswWogORtuWu c m;seWu c iniht; ddt' vw te tmy;jy'StSm;¶d´;Jy" p[itgOðNto vw te tmy;jy'StSm;Tp[itgOðt; y;Jymu.ye r;Ýuv²Nt y Ev' ivÃ;'so yjNte c y;jy²Nt c te v; m Atv m;s; gurv v;mNyNt Ã;dx;he p[itgOç teb[uvNp[j;pit' y;jy no Ã;dx;heneit s tqeTyb[vIÿe vw dI=?vÉmit te pUvRp=;" pUveR dI=Nt te p;Pm;nmp;ht tSm;ÿe idvev idvev çphtp;Pm;noprp=; apredI=Nt te ntr;Mp;Pm;nmp;ht tSm;ÿe tm v tm v çnphtp;Pm;nStSm;dev' ivÃ;NdI=m;,eWu pUvR"-pUvR Ev iddI²=Wet; p p;Pm;n' hte y Ev' ved s v; ayMp[j;pit" s'vTsr AtuWu c m;seWu c p[TyitÏÿe v; m Atv m;s; p[j;pt;vev s'vTsre p[TyitÏ'St EteNyoNyâSmNp[itiÏt; Ev' h v;v s AâTvÉj p[ititÏit yo Ã;dx;hen yjte tSm;d;ünR p;p" pu¨Wo y;Jyo Ã;dx;hen nedyMmÉy p[ititÏ;idit JyeãvhyDo v; EW yd(Ã;dx;h" s vw dev;n;' JyeÏo y Eten;g[eyjt ÅeÏyDo v; EW yd(Ã;dx;h" s vw dev;n;' ÅeÏo y Eten;g[eyjt JyeÏ" ÅeÏo yjet kLy;,Ih sm; .vit n p;p" pu¨Wo y;Jyo Ã;dx;hen nedyMmÉy p[ititÏidtIN{ ;y vw dev JywÏä;y ÅwÏä;y n;itÏNt sob[vIÈhSpit' y;jy m; Ã;dx;heneit tmy;jyÿlo vw tSmw dev; JywÏä;y ÅwÏä;y;itÏNt itÏNteSmw Sv; JywÏä;y ÅwÏä;y smâSmNSv;" ÅeÏt;y;' j;nte y Ev' vedo?voR vw p[qmS} yhâStyR?ymov;RÚÿm" s ydU?vR" p[qmS} yhStSm;dymÉ¦å?vR ¬¶IPyt è?v;R ç¼tSy idg( yáÿyR?ymStSm;dy' v;yuâStyRªpvte itrIr;po vh²Nt itrI ç¼tSy idg( ydv;RÚÿmStSm;ds;vv;RªtpTyv;RªvWRTyv;R² n=];

prAjApatiyajxo vA eSa yaddvAdafAhaH prajApatirvA etenAgre'yajata dvAdafAhena so'bravIdqtUMfca mAsAMfca yAjayata mA dvAdafAheneti taM dIkSayitvAnapakramaM gamayitvAbruvandehi nu no'tha tvA yAjayiSyAma iti tebhya iSamUrjamprAya-chatsaiSorgqtuSu ca mAseSu ca nihitA dadataM vai te tamayAjayaMstasmAddadadyAjyaH pratigqhNanto vai te tamayAjayaMstasmAtpratigqhNatA yAjyamubhaye rAdhnuvanti ya evaM vidvAMso yajante ca yAjayanti ca te vA ima qtavafca mAsAfca gurava ivAmanyanta dvAdafAhe pratigqhya te'bruvanprajApatiM yAjaya no dvAdafAheneti sa tathetyabravItte vai dIkSadhvamiti te pUrvapakSAH pUrve dIkSanta te pApmAnamapAhata tasmAtte diveva diveva hyapahatapApmAno'parapakSA apare'dIkSanta te natarAmpApmAnamapAhata tasmAtte tama iva tama iva hyanapahatapApmAnastasmAdevaM vidvAndIkSamANeSu pUrvaH-pUrva eva didIkSiSetA pa pApmAnaM hate ya evaM veda sa vA ayamprajApatiH saMvatsara qtuSu ca mAseSu ca pratyatiSThatte vA ima qtavafca mAsAfca prajApatAveva saMvatsare pratyatiSThaMsta ete'nyonyasminpratiSThitA evaM ha vAva sa qtviji pratitiSThati yo dvAdafAhena yajate tasmAdAhurna pApaH puruSo yAjyo dvAdafAhena nedayammayi pratitiSThAditi jyeSvahayajxo vA eSa yaddvAdafAhaH sa vai devAnAM jyeSTho ya etenAgre'yajata freSThayajxo vA eSa yaddvAdafAhaH sa vai devAnAM freSTho ya etenAgre'yajata jyeSThaH freSTho yajeta kalyANIha samA bhavati na pApaH puruSo yAjyo dvAdafAhena nedayammayi pratitiSThaditIndra ?Aya vai deva jyaiSThyAya fraiSThyAya nAtiSThanta so'bravIdbqhaspatiM yAjaya mA dvAdafAheneti tamayAjayattalo vai tasmai devA jyaiSThyAya fraiSThyAyAtiSThanta tiSThante'smai svA jyaiSThyAya fraiSThyAya samasminsvAH freSThatAyAM jAnate ya evaM vedordhvo vai prathama str?yahastiryazmadhyamo'rvAzuttamaH sa yadUrdhvaH prathama str?yahastasmAdayamagnirUrdhva uddIpyata UrdhvA hyetasya dig yattiryazmadhyamastasmAdayaM vAyustiryazpavate tirafcIrApo vahanti tirafcI hyetasya dig yadarvAzuttamastasmAdasAvarvAztapatyarvAzvarSatyarvAxci nakSatrANyArvAci hyetasya dik samyaxco vA ime lokAH samyaxca ete tr?yahAH samyaxco'smA ime

prAjApatiyajxo vA eSa yaddvAdafAhaH prajApatirvA etenAgre'yajata dvAdafAhena so'bravIdqtUMfca mAsAMfca yAjayata mA dvAdafAheneti taM dIkSayitvAnapakramaM gamayitvAbruvandehi nu no'tha tvA yAjayiSyAma iti tebhya iSamUrjamprAya-chatsaiSorgqtuSu ca mAseSu ca nihitA dadataM vai te tamayAjayaMstasmAddadadyAjyaH pratigqhNanto vai te tamayAjayaMstasmAtpratigqhNatA yAjyamubhaye rAdhnuvanti ya evaM vidvAMso yajante ca yAjayanti ca te vA ima qtavafca mAsAfca gurava ivAmanyanta dvAdafAhe pratigqhya te'bruvanprajApatiM yAjaya no dvAdafAheneti sa tathetyabravItte vai dIkSadhvamiti te pUrvapakSAH pUrve dIkSanta te pApmAnamapAhata tasmAtte diveva diveva hyapahatapApmAno'parapakSA apare'dIkSanta te natarAmpApmAnamapAhata tasmAtte tama iva tama iva hyanapahatapApmAnastasmAdevaM vidvAndIkSamANeSu pUrvaH-pUrva eva didIkSiSetA pa pApmAnaM hate ya evaM veda sa vA ayamprajApatiH saMvatsara qtuSu ca mAseSu ca pratyatiSThatte vA ima qtavafca mAsAfca prajApatAveva saMvatsare pratyatiSThaMsta ete'nyonyasminpratiSThitA evaM ha vAva sa qtviji pratitiSThati yo dvAdafAhena yajate tasmAdAhurna pApaH puruSo yAjyo dvAdafAhena nedayammayi pratitiSThAditi jyeSvahayajxo vA eSa yaddvAdafAhaH sa vai devAnAM jyeSTho ya etenAgre'yajata freSThayajxo vA eSa yaddvAdafAhaH sa vai devAnAM freSTho ya etenAgre'yajata jyeSThaH freSTho yajeta kalyANIha samA bhavati na pApaH puruSo yAjyo dvAdafAhena nedayammayi pratitiSThaditIndrA ya vai deva jyaiSThyAya fraiSThyAya nAtiSThanta so'bravIdbqhaspatiM yAjaya mA dvAdafAheneti tamayAjayattalo vai tasmai devA jyaiSThyAya fraiSThyAyAtiSThanta tiSThante'smai svA jyaiSThyAya fraiSThyAya samasminsvAH freSThatAyAM jAnate ya evaM vedordhvo vai prathamastr! yahastiryazmadhyamo'rvAzuttamaH sa yadUrdhvaH prathamastr! yahastasmAdayamagnirUrdhva uddIpyata UrdhvA hyetasya dig yattiryazmadhyamastasmAdayaM vAyustiryazpavate tirafcIrApo vahanti tirafcI hyetasya dig yadarvAzuttamastasmAdasAvarvAztapatyarvAzvarSatyarvAxci nakSatrANyArvAci hyetasya dik samyaxco vA ime lokAH samyaxca ete tr! yahAH samyaxco'smA ime

प्राजापतियज्ञो वा एष यद्द्वादशाहः प्रजापतिर्वा एतेनाग्रेऽयजत द्वादशाहेन सोऽब्रवीदृतूंश्च मासांश्च याजयत मा द्वादशाहेनेति तं दीक्षयित्वानपक्रमं गमयित्वाब्रुवन्देहि नु नोऽथ त्वा याजयिष्याम इति तेभ्य इषमूर्जम्प्राय-छत्सैषोर्गृतुषु च मासेषु च निहिता ददतं वै ते तमयाजयंस्तस्माद्ददद्याज्यः प्रतिगृह्णन्तो वै ते तमयाजयंस्तस्मात्प्रतिगृह्णता याज्यमुभये राध्नुवन्ति य एवं विद्वांसो यजन्ते च याजयन्ति च ते वा इम ऋतवश्च मासाश्च गुरव इवामन्यन्त द्वादशाहे प्रतिगृह्य तेऽब्रुवन्प्रजापतिं याजय नो द्वादशाहेनेति स तथेत्यब्रवीत्ते वै दीक्षध्वमिति ते पूर्वपक्षाः पूर्वे दीक्षन्त ते पाप्मानमपाहत तस्मात्ते दिवेव दिवेव ह्यपहतपाप्मानोऽपरपक्षा अपरेऽदीक्षन्त ते नतराम्पाप्मानमपाहत तस्मात्ते तम इव तम इव ह्यनपहतपाप्मानस्तस्मादेवं विद्वान्दीक्षमाणेषु पूर्वः-पूर्व एव दिदीक्षिषेता प पाप्मानं हते य एवं वेद स वा अयम्प्रजापतिः संवत्सर ऋतुषु च मासेषु च प्रत्यतिष्ठत्ते वा इम ऋतवश्च मासाश्च प्रजापतावेव संवत्सरे प्रत्यतिष्ठंस्त एतेऽन्योन्यस्मिन्प्रतिष्ठिता एवं ह वाव स ऋत्विजि प्रतितिष्ठति यो द्वादशाहेन यजते तस्मादाहुर्न पापः पुरुषो याज्यो द्वादशाहेन नेदयम्मयि प्रतितिष्ठादिति ज्येष्वहयज्ञो वा एष यद्द्वादशाहः स वै देवानां ज्येष्ठो य एतेनाग्रेऽयजत श्रेष्ठयज्ञो वा एष यद्द्वादशाहः स वै देवानां श्रेष्ठो य एतेनाग्रेऽयजत ज्येष्ठः श्रेष्ठो यजेत कल्याणीह समा भवति न पापः पुरुषो याज्यो द्वादशाहेन नेदयम्मयि प्रतितिष्ठदितीन्द्र ?ाय वै देव ज्यैष्ठ्याय श्रैष्ठ्याय नातिष्ठन्त सोऽब्रवीद्बृहस्पतिं याजय मा द्वादशाहेनेति तमयाजयत्तलो वै तस्मै देवा ज्यैष्ठ्याय श्रैष्ठ्यायातिष्ठन्त तिष्ठन्तेऽस्मै स्वा ज्यैष्ठ्याय श्रैष्ठ्याय समस्मिन्स्वाः श्रेष्ठतायां जानते य एवं वेदोर्ध्वो वै प्रथम स्त्र्?यहस्तिर्यङ्मध्यमोऽर्वाङुत्तमः स यदूर्ध्वः प्रथम स्त्र्?यहस्तस्मादयमग्निरूर्ध्व उद्दीप्यत ऊर्ध्वा ह्येतस्य दिग् यत्तिर्यङ्मध्यमस्तस्मादयं वायुस्तिर्यङ्पवते तिरश्चीरापो वहन्ति तिरश्ची ह्येतस्य दिग् यदर्वाङुत्तमस्तस्मादसावर्वाङ्तपत्यर्वाङ्वर्षत्यर्वाञ्चि नक्षत्राण्यार्वाचि ह्येतस्य दिक् सम्यञ्चो वा इमे लोकाः सम्यञ्च एते त्र्?यहाः सम्यञ्चोऽस्मा इमे

प्राजापतियज्ञो वा एष यद्द्वादशाहः प्रजापतिर्वा एतेनाग्रेऽयजत द्वादशाहेन सोऽब्रवीदृतूंश्च मासांश्च याजयत मा द्वादशाहेनेति तं दीक्षयित्वानपक्रमं गमयित्वाब्रुवन्देहि नु नोऽथ त्वा याजयिष्याम इति तेभ्य इषमूर्जम्प्राय-छत्सैषोर्गृतुषु च मासेषु च निहिता ददतं वै ते तमयाजयंस्तस्माद्ददद्याज्यः प्रतिगृह्णन्तो वै ते तमयाजयंस्तस्मात्प्रतिगृह्णता याज्यमुभये राध्नुवन्ति य एवं विद्वांसो यजन्ते च याजयन्ति च ते वा इम ऋतवश्च मासाश्च गुरव इवामन्यन्त द्वादशाहे प्रतिगृह्य तेऽब्रुवन्प्रजापतिं याजय नो द्वादशाहेनेति स तथेत्यब्रवीत्ते वै दीक्षध्वमिति ते पूर्वपक्षाः पूर्वे दीक्षन्त ते पाप्मानमपाहत तस्मात्ते दिवेव दिवेव ह्यपहतपाप्मानोऽपरपक्षा अपरेऽदीक्षन्त ते नतराम्पाप्मानमपाहत तस्मात्ते तम इव तम इव ह्यनपहतपाप्मानस्तस्मादेवं विद्वान्दीक्षमाणेषु पूर्वः-पूर्व एव दिदीक्षिषेता प पाप्मानं हते य एवं वेद स वा अयम्प्रजापतिः संवत्सर ऋतुषु च मासेषु च प्रत्यतिष्ठत्ते वा इम ऋतवश्च मासाश्च प्रजापतावेव संवत्सरे प्रत्यतिष्ठंस्त एतेऽन्योन्यस्मिन्प्रतिष्ठिता एवं ह वाव स ऋत्विजि प्रतितिष्ठति यो द्वादशाहेन यजते तस्मादाहुर्न पापः पुरुषो याज्यो द्वादशाहेन नेदयम्मयि प्रतितिष्ठादिति ज्येष्वहयज्ञो वा एष यद्द्वादशाहः स वै देवानां ज्येष्ठो य एतेनाग्रेऽयजत श्रेष्ठयज्ञो वा एष यद्द्वादशाहः स वै देवानां श्रेष्ठो य एतेनाग्रेऽयजत ज्येष्ठः श्रेष्ठो यजेत कल्याणीह समा भवति न पापः पुरुषो याज्यो द्वादशाहेन नेदयम्मयि प्रतितिष्ठदितीन्द्रा य वै देव ज्यैष्ठ्याय श्रैष्ठ्याय नातिष्ठन्त सोऽब्रवीद्बृहस्पतिं याजय मा द्वादशाहेनेति तमयाजयत्तलो वै तस्मै देवा ज्यैष्ठ्याय श्रैष्ठ्यायातिष्ठन्त तिष्ठन्तेऽस्मै स्वा ज्यैष्ठ्याय श्रैष्ठ्याय समस्मिन्स्वाः श्रेष्ठतायां जानते य एवं वेदोर्ध्वो वै प्रथमस्त्र्! यहस्तिर्यङ्मध्यमोऽर्वाङुत्तमः स यदूर्ध्वः प्रथमस्त्र्! यहस्तस्मादयमग्निरूर्ध्व उद्दीप्यत ऊर्ध्वा ह्येतस्य दिग् यत्तिर्यङ्मध्यमस्तस्मादयं वायुस्तिर्यङ्पवते तिरश्चीरापो वहन्ति तिरश्ची ह्येतस्य दिग् यदर्वाङुत्तमस्तस्मादसावर्वाङ्तपत्यर्वाङ्वर्षत्यर्वाञ्चि नक्षत्राण्यार्वाचि ह्येतस्य दिक् सम्यञ्चो वा इमे लोकाः सम्यञ्च एते त्र्! यहाः सम्यञ्चोऽस्मा इमे

784

dI=; vw deve>yop;£;mÿ;' v;s²Ntk;>y;Mm;s;>y;mNvyuït t;' v;s²Ntk;>y;Mm;s;>y;' nod;Òuv'St;' g[wãm;>y;' t;' v;iWRk;>y;' t;' x;rd;>y;' t;' hwm²Ntk;>y;Mm;s;>y;mNvyuït t;' hwm²Ntk;>y;Mm;s;>y;' nod;Òuv'St;' xw²xr;>y;Mm;a;>y;mNvyuït t;' xw²xr;>y;Mm;s;>y;-m;Òuv¥;Òoit ymIPsit nwn' iÃW¥;Òoit y Ev' ved tSm;´' si]y; dI=opnmedetyorev xw²xryom;Rsyor;gtyodIR=et s;=;dev t¶I=;y;m;-gt;y;m(dI=te p[Ty=;¶I=;MpárgOð;it tSm;detyorev xw²xryom;Rsyo-r;gtyoyeR cwv g[;My;" pxvo ye c;r

dIkSA vai devebhyo'pAkrAmattAM vAsantikAbhyAmmAsAbhyAmanvayuxjata tAM vAsantikAbhyAmmAsAbhyAM nodApnuvaMstAM graiSmAbhyAM tAM vArSikAbhyAM tAM fAradAbhyAM tAM haimantikAbhyAmmAsAbhyAmanvayuxjata tAM haimantikAbhyAmmAsAbhyAM nodApnuvaMstAM faifirAbhyAmmAAbhyAmanvayuxjata tAM faifirAbhyAmmAsAbhyA-mApnuvannApnoti yamIpsati nainaM dviSannApnoti ya evaM veda tasmAdyaM satriyA dIkSopanamedetayoreva faifirayormAsayorAgatayordIkSeta sAkSAdeva taddIkSAyAmA-gatAyAmdIkSate pratyakSAddIkSAmparigqhNAti tasmAdetayoreva faifirayormAsayo-rAgatayorye caiva grAmyAH pafavo ye cAraNyA aNimAnameva tatparuSimANaM niyanti dIkSArUpameva tadupaniplavante sa purastAddIkSAyAH prAjApatyampafumAlabhate tasya saptadafa sAmidhenIranubrUyAtsaptadafo vai prajApatiH prajApaterAptyai tasyApriyo jAmadagnyo bhavanti tadAhuryadanyeSu pafuSu yathaqSyApriyo bhavantyatha kasmAdasminsarveSAM jAmadagnya eveti sarvarUpA vai jAmadagnyaH sarvasamqddhAH sarvarUpa eSa pafuH sarvasamqddhastadyajjAmadagnyo bhavanti sarvarUpatAyai sarvasamqddhyai tasya vAyavyaH pafupuroLAfo bhavati tadAhuryadanyadevatya uta pafurbhavatyatha kasmAdvAyavyaH pafupuroLAfaH kriyata iti prajApatirvai yajxo yajxasyAyAtayA-matAyA iti brUyAdyadu vAyavyastena prajApaternaiti vAyurhyeva prajApati-staduktamqSiNA pavamAnaH prajApatiriti satramu cetsaMnyupyAgnInyajeransarve dIkSera-

dIkSA vai devebhyo'pAkrAmattAM vAsantikAbhyAmmAsAbhyAmanvayuxjata tAM vAsantikAbhyAmmAsAbhyAM nodApnuvaMstAM graiSmAbhyAM tAM vArSikAbhyAM tAM fAradAbhyAM tAM haimantikAbhyAmmAsAbhyAmanvayuxjata tAM haimantikAbhyAmmAsAbhyAM nodApnuvaMstAM faifirAbhyAmmAAbhyAmanvayuxjata tAM faifirAbhyAmmAsAbhyA-mApnuvannApnoti yamIpsati nainaM dviSannApnoti ya evaM veda tasmAdyaM satriyA dIkSopanamedetayoreva faifirayormAsayorAgatayordIkSeta sAkSAdeva taddIkSAyAmA-gatAyAmdIkSate pratyakSAddIkSAmparigqhNAti tasmAdetayoreva faifirayormAsayo-rAgatayorye caiva grAmyAH pafavo ye cAraNyA aNimAnameva tatparuSimANaM niyanti dIkSArUpameva tadupaniplavante sa purastAddIkSAyAH prAjApatyampafumAlabhate tasya saptadafa sAmidhenIranubrUyAtsaptadafo vai prajApatiH prajApaterAptyai tasyApriyo jAmadagnyo bhavanti tadAhuryadanyeSu pafuSu yathaqSyApriyo bhavantyatha kasmAdasminsarveSAM jAmadagnya eveti sarvarUpA vai jAmadagnyaH sarvasamqddhAH sarvarUpa eSa pafuH sarvasamqddhastadyajjAmadagnyo bhavanti sarvarUpatAyai sarvasamqddhyai tasya vAyavyaH pafupuro[L]Afo bhavati tadAhuryadanyadevatya uta pafurbhavatyatha kasmAdvAyavyaH pafupuro[L]AfaH kriyata iti prajApatirvai yajxo yajxasyAyAtayA-matAyA iti brUyAdyadu vAyavyastena prajApaternaiti vAyurhyeva prajApati-staduktamqSiNA pavamAnaH prajApatiriti satramu cetsaMnyupyAgnInyajeransarve dIkSera-

दीक्षा वै देवेभ्योऽपाक्रामत्तां वासन्तिकाभ्याम्मासाभ्यामन्वयुञ्जत तां वासन्तिकाभ्याम्मासाभ्यां नोदाप्नुवंस्तां ग्रैष्माभ्यां तां वार्षिकाभ्यां तां शारदाभ्यां तां हैमन्तिकाभ्याम्मासाभ्यामन्वयुञ्जत तां हैमन्तिकाभ्याम्मासाभ्यां नोदाप्नुवंस्तां शैशिराभ्याम्माआभ्यामन्वयुञ्जत तां शैशिराभ्याम्मासाभ्या-माप्नुवन्नाप्नोति यमीप्सति नैनं द्विषन्नाप्नोति य एवं वेद तस्माद्यं सत्रिया दीक्षोपनमेदेतयोरेव शैशिरयोर्मासयोरागतयोर्दीक्षेत साक्षादेव तद्दीक्षायामा-गतायाम्दीक्षते प्रत्यक्षाद्दीक्षाम्परिगृह्णाति तस्मादेतयोरेव शैशिरयोर्मासयो-रागतयोर्ये चैव ग्राम्याः पशवो ये चारण्या अणिमानमेव तत्परुषिमाणं नियन्ति दीक्षारूपमेव तदुपनिप्लवन्ते स पुरस्ताद्दीक्षायाः प्राजापत्यम्पशुमालभते तस्य सप्तदश सामिधेनीरनुब्रूयात्सप्तदशो वै प्रजापतिः प्रजापतेराप्त्यै तस्याप्रियो जामदग्न्यो भवन्ति तदाहुर्यदन्येषु पशुषु यथऋष्याप्रियो भवन्त्यथ कस्मादस्मिन्सर्वेषां जामदग्न्य एवेति सर्वरूपा वै जामदग्न्यः सर्वसमृद्धाः सर्वरूप एष पशुः सर्वसमृद्धस्तद्यज्जामदग्न्यो भवन्ति सर्वरूपतायै सर्वसमृद्ध्यै तस्य वायव्यः पशुपुरोळाशो भवति तदाहुर्यदन्यदेवत्य उत पशुर्भवत्यथ कस्माद्वायव्यः पशुपुरोळाशः क्रियत इति प्रजापतिर्वै यज्ञो यज्ञस्यायातया-मताया इति ब्रूयाद्यदु वायव्यस्तेन प्रजापतेर्नैति वायुर्ह्येव प्रजापति-स्तदुक्तमृषिणा पवमानः प्रजापतिरिति सत्रमु चेत्संन्युप्याग्नीन्यजेरन्सर्वे दीक्षेर-

789

zNd;'És v; aNyoNySy;ytnm>y?y;yNg;y]I i]·. jgTyw c;ytnm->y?y;y²T]·b(g;y} yw c jgTyw c jgtI g;y} yw c i]·. tto v; EtMp[j;pitVyURÀhzNds' Ã;dx;hmpXyÿm;hrÿen;yjt ten s sv;R-Nk;m;'XzNd;'SygmyTsv;RNk;m;Ngzit y Ev' ved zNd;'És VyUhTyy;t-y;mt;yw zNd;'Syev VyUhit t´q;dowv;RnÂ²ºv;RNywrNywrÅ;NttrwrÅ;-Nttrw¨pivmokù y;NTyevmevwtCzNdoÉ.rNywrNywrÅ;NttrwrÅ;Nttrw¨pivmokù Svg| lokMy²Nt yCzNd;'És VyUhtIm* vw lok* sh;St;' t* Vywt;' n;vWR¥ smtpÿe pjn; n smj;nt t* dev;" smny'St* s'yNt;vet' devivv;h' Vyvhet;' rq'tre,wveymmU' ÉjNvit bOht;s;ivm;' n*/senwveymmU' ÉjNvit Xywten;s;ivm;' /UmenwveymmU' ÉjNvit vO·ä;s;ivm;' devyjnmeveymmuãy;md/;TpxUns;vSy;metÃ; ymmuãy;' devyjnmd/;´det°N{ mÉs Õã,Émv tSm;d;pUyRm;,p=eWu yjNt EtdevopePsNt èW;ns;vSy;' tõ;ip tur"k;vWey ¬v;coW" poWo jnmejykit tSm;õ;PyetihR gVy-MmIm;'sm;n;" pOz²Nt s²Nt t]oW;" it èWo ih poWos* vw lok m' lokmÉ.py;RvtRt tto vw ´;v;pOÉqvI a.vt;' n ´;v;-

chandAMsi vA anyonyasyAyatanamabhyadhyAyangAyatrI triSTubhafca jagatyai cAyatanama-bhyadhyAyattriSTubgAya tr?yai ca jagatyai ca jagatI gAya tr?yai ca triSTubhafca tato vA etamprajApatirvyULhachandasaM dvAdafAhamapafyattamAharattenAyajata tena sa sarvA-nkAmAMfchandAMsyagamayatsarvAnkAmAngachati ya evaM veda chandAMsi vyUhatyayAta-yAmatAyai chandAMsyeva vyUhati tadyathAdo'fvairvAnaLudbhirvAnyairanyairafrAntatarairafrA-ntatarairupavimokaM yAntyevamevaitacchandobhiranyairanyairafrAntatarairafrAntatarairupavimokaM svargaM lokamyanti yacchandAMsi vyUhatImau vai lokau sahAstAM tau vyaitAM nAvarSanna samatapatte paxcajanA na samajAnata tau devAH samanayaMstau saMyantAvetaM devavivAhaM vyavahetAM rathaMtareNaiveyamamUM jinvati bqhatAsAvimAM naudhasenaiveyamamUM jinvati fyaitenAsAvimAM dhUmenaiveyamamUM jinvati vqSTyAsAvimAM devayajanameveyamamuSyAmadadhAtpafUnasAvasyAmetadvA iyamamuSyAM devayajanamadadhAdyadetaccandra masi kqSNamiva tasmAdApUryamANapakSeSu yajanta etadevopepsanta USAnasAvasyAM taddhApi turaHkAvaSeya uvAcoSaH poSo janamejayaketi tasmAddhApyetarhi gavya-mmImAMsamAnAH pqchanti santi tatroSAH iti USo hi poSo'sau vai loka imaM lokamabhiparyAvartata tato vai dyAvApqthivI abhavatAM na dyAvA-

chandAMsi vA anyonyasyAyatanamabhyadhyAyangAyatrI triSTubhafca jagatyai cAyatanama-bhyadhyAyattriSTubgAyatr! yai ca jagatyai ca jagatI gAyatr! yai ca triSTubhafca tato vA etamprajApatirvyU[L]hachandasaM dvAdafAhamapafyattamAharattenAyajata tena sa sarvA-nkAmAMfchandAMsyagamayatsarvAnkAmAngachati ya evaM veda chandAMsi vyUhatyayAta-yAmatAyai chandAMsyeva vyUhati tadyathAdo'fvairvAna[L]udbhirvAnyairanyairafrAntatarairafrA-ntatarairupavimokaM yAntyevamevaitacchandobhiranyairanyairafrAntatarairafrAntatarairupavimokaM svargaM lokamyanti yacchandAMsi vyUhatImau vai lokau sahAstAM tau vyaitAM nAvarSanna samatapatte paxcajanA na samajAnata tau devAH samanayaMstau saMyantAvetaM devavivAhaM vyavahetAM rathaMtareNaiveyamamUM jinvati bqhatAsAvimAM naudhasenaiveyamamUM jinvati fyaitenAsAvimAM dhUmenaiveyamamUM jinvati vqSTyAsAvimAM devayajanameveyamamuSyAmadadhAtpafUnasAvasyAmetadvA iyamamuSyAM devayajanamadadhAdyadetaccandra masi kqSNamiva tasmAdApUryamANapakSeSu yajanta etadevopepsanta USAnasAvasyAM taddhApi turaHkAvaSeya uvAcoSaH poSo janamejayaketi tasmAddhApyetarhi gavya-mmImAMsamAnAH pqchanti santi tatroSAH iti USo hi poSo'sau vai loka imaM lokamabhiparyAvartata tato vai dyAvApqthivI abhavatAM na dyAvA-

छन्दांसि वा अन्योन्यस्यायतनमभ्यध्यायन्गायत्री त्रिष्टुभश्च जगत्यै चायतनम-भ्यध्यायत्त्रिष्टुब्गाय त्र्?यै च जगत्यै च जगती गाय त्र्?यै च त्रिष्टुभश्च ततो वा एतम्प्रजापतिर्व्यूळ्हछन्दसं द्वादशाहमपश्यत्तमाहरत्तेनायजत तेन स सर्वा-न्कामांश्छन्दांस्यगमयत्सर्वान्कामान्गछति य एवं वेद छन्दांसि व्यूहत्ययात-यामतायै छन्दांस्येव व्यूहति तद्यथादोऽश्वैर्वानळुद्भिर्वान्यैरन्यैरश्रान्ततरैरश्रा-न्ततरैरुपविमोकं यान्त्येवमेवैतच्छन्दोभिरन्यैरन्यैरश्रान्ततरैरश्रान्ततरैरुपविमोकं स्वर्गं लोकम्यन्ति यच्छन्दांसि व्यूहतीमौ वै लोकौ सहास्तां तौ व्यैतां नावर्षन्न समतपत्ते पञ्चजना न समजानत तौ देवाः समनयंस्तौ संयन्तावेतं देवविवाहं व्यवहेतां रथंतरेणैवेयममूं जिन्वति बृहतासाविमां नौधसेनैवेयममूं जिन्वति श्यैतेनासाविमां धूमेनैवेयममूं जिन्वति वृष्ट्यासाविमां देवयजनमेवेयममुष्यामदधात्पशूनसावस्यामेतद्वा इयममुष्यां देवयजनमदधाद्यदेतच्चन्द्र मसि कृष्णमिव तस्मादापूर्यमाणपक्षेषु यजन्त एतदेवोपेप्सन्त ऊषानसावस्यां तद्धापि तुरःकावषेय उवाचोषः पोषो जनमेजयकेति तस्माद्धाप्येतर्हि गव्य-म्मीमांसमानाः पृछन्ति सन्ति तत्रोषाः इति ऊषो हि पोषोऽसौ वै लोक इमं लोकमभिपर्यावर्तत ततो वै द्यावापृथिवी अभवतां न द्यावा-

छन्दांसि वा अन्योन्यस्यायतनमभ्यध्यायन्गायत्री त्रिष्टुभश्च जगत्यै चायतनम-भ्यध्यायत्त्रिष्टुब्गायत्र्! यै च जगत्यै च जगती गायत्र्! यै च त्रिष्टुभश्च ततो वा एतम्प्रजापतिर्व्यूळ्हछन्दसं द्वादशाहमपश्यत्तमाहरत्तेनायजत तेन स सर्वा-न्कामांश्छन्दांस्यगमयत्सर्वान्कामान्गछति य एवं वेद छन्दांसि व्यूहत्ययात-यामतायै छन्दांस्येव व्यूहति तद्यथादोऽश्वैर्वानळुद्भिर्वान्यैरन्यैरश्रान्ततरैरश्रा-न्ततरैरुपविमोकं यान्त्येवमेवैतच्छन्दोभिरन्यैरन्यैरश्रान्ततरैरश्रान्ततरैरुपविमोकं स्वर्गं लोकम्यन्ति यच्छन्दांसि व्यूहतीमौ वै लोकौ सहास्तां तौ व्यैतां नावर्षन्न समतपत्ते पञ्चजना न समजानत तौ देवाः समनयंस्तौ संयन्तावेतं देवविवाहं व्यवहेतां रथंतरेणैवेयममूं जिन्वति बृहतासाविमां नौधसेनैवेयममूं जिन्वति श्यैतेनासाविमां धूमेनैवेयममूं जिन्वति वृष्ट्यासाविमां देवयजनमेवेयममुष्यामदधात्पशूनसावस्यामेतद्वा इयममुष्यां देवयजनमदधाद्यदेतच्चन्द्र मसि कृष्णमिव तस्मादापूर्यमाणपक्षेषु यजन्त एतदेवोपेप्सन्त ऊषानसावस्यां तद्धापि तुरःकावषेय उवाचोषः पोषो जनमेजयकेति तस्माद्धाप्येतर्हि गव्य-म्मीमांसमानाः पृछन्ति सन्ति तत्रोषाः इति ऊषो हि पोषोऽसौ वै लोक इमं लोकमभिपर्यावर्तत ततो वै द्यावापृथिवी अभवतां न द्यावा-

796

y]wvmet;' zNds;' c pOÏ;n;' c kª²À¢' ivÃ;NdI=te dI=te 28 4

yatraivametAM chandasAM ca pqSThAnAM ca kLptiM vidvAndIkSate dIkSate 28 4

yatraivametAM chandasAM ca pqSThAnAM ca k[L]ptiM vidvAndIkSate dIkSate 28 4

यत्रैवमेतां छन्दसां च पृष्ठानां च क्ळ्प्तिं विद्वान्दीक्षते दीक्षते २८ ४

801

aÉ¦vwR devt; p[qmmhvRhit i]vOTStomo rq'tr' s;m g;y]I zNdo yq;devtmenen yq;Stom' yq;s;m yq;zNds' r;Ýoit y Ev' ved yÃ; Eit c p[eit c tTp[qmSy;öo åp' y´uÿ_v´{ qv´d;xum´²Tpbv´Tp[qme pde devt; in¨Cyte ydy' loko>yuidto y{ ;q'tr' yí;y]' yTkárãydet;in vw p[qmSy;öo åp;

agnirvai devatA prathamamaharvahati trivqtstomo rathaMtaraM sAma gAyatrI chando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvA eti ca preti ca tatprathamasyAhno rUpaM yadyuktavadyadra thavadyadAfumadyatpibavadyatprathame pade devatA nirucyate yadayaM loko'bhyudito yadra ?AthaMtaraM yadgAyatraM yatkariSyadetAni vai prathamasyAhno rUpANyupaprayanto adhvaramiti prathamasyAhna Ajyambhavati preti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM vAyavA yAhi darfateti pra\ugameti prathame'hani prathamasyAhno rUpamA tvA rathaM yathotaya idaM vaso sutamandha iti marutvatIyasya pratipadanucarau rathavacca pibavacca prathame'hani prathamasyAhno rUpamindra nedIya edihItIndra nihavaH pragAthaH prathame pade devatA nirucyate prathame'hani prathamasyAhno rUpampraitu brahmaNaspatiriti brAhmaNaspatyaH preti prathame'hani prathamasyAhno rUpamagnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapa iti dhAyyAH prathameSu padeSu devatA nirucyante prathame'hani prathamasyAhno rUpampra vA indra ?Aya bqhata iti marutvatIyaH pragAthaH preti prathame'hani prathamasyAhno rUpamA yAtvindra ?o'vasa upa na iti sUktameti prathame'hani prathamasyAhno rUpamabhi tvA fUra nonumo'bhi tvA pUrvapItaya iti rathaMtarampqSThambhavati rAthaMtare'hani prathame'hani prathamasyAhno rUpaM yadvAvAna purutamampurASAL iti dhAyyA vqtrahendra ?o nAmAnyaprA ityeti prathame'hani prathamasyAhno rUpampibA sutasya rasina iti sAmapragAthaH pibavAnprathame'hani prathamasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti tArkSyampurastAtsUktasya faMsati svastyayanaM vai tArkSyaH svastitAyai svastyayanameva tatkurute svasti saMvatsarasya

agnirvai devatA prathamamaharvahati trivqtstomo rathaMtaraM sAma gAyatrI chando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvA eti ca preti ca tatprathamasyAhno rUpaM yadyuktavadyadra thavadyadAfumadyatpibavadyatprathame pade devatA nirucyate yadayaM loko'bhyudito yadrA thaMtaraM yadgAyatraM yatkariSyadetAni vai prathamasyAhno rUpANyupaprayanto adhvaramiti prathamasyAhna Ajyambhavati preti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM vAyavA yAhi darfateti praugameti prathame'hani prathamasyAhno rUpamA tvA rathaM yathotaya idaM vaso sutamandha iti marutvatIyasya pratipadanucarau rathavacca pibavacca prathame'hani prathamasyAhno rUpamindra nedIya edihItIndra nihavaH pragAthaH prathame pade devatA nirucyate prathame'hani prathamasyAhno rUpampraitu brahmaNaspatiriti brAhmaNaspatyaH preti prathame'hani prathamasyAhno rUpamagnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapa iti dhAyyAH prathameSu padeSu devatA nirucyante prathame'hani prathamasyAhno rUpampra vA indrA ya bqhata iti marutvatIyaH pragAthaH preti prathame'hani prathamasyAhno rUpamA yAtvindro 'vasa upa na iti sUktameti prathame'hani prathamasyAhno rUpamabhi tvA fUra nonumo'bhi tvA pUrvapItaya iti rathaMtarampqSThambhavati rAthaMtare'hani prathame'hani prathamasyAhno rUpaM yadvAvAna purutamampurASA[L] iti dhAyyA vqtrahendro nAmAnyaprA ityeti prathame'hani prathamasyAhno rUpampibA sutasya rasina iti sAmapragAthaH pibavAnprathame'hani prathamasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti tArkSyampurastAtsUktasya faMsati svastyayanaM vai tArkSyaH svastitAyai svastyayanameva tatkurute svasti saMvatsarasya

अग्निर्वै देवता प्रथममहर्वहति त्रिवृत्स्तोमो रथंतरं साम गायत्री छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वा एति च प्रेति च तत्प्रथमस्याह्नो रूपं यद्युक्तवद्यद्र थवद्यदाशुमद्यत्पिबवद्यत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते यदयं लोकोऽभ्युदितो यद्र ?ाथंतरं यद्गायत्रं यत्करिष्यदेतानि वै प्रथमस्याह्नो रूपाण्युपप्रयन्तो अध्वरमिति प्रथमस्याह्न आज्यम्भवति प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं वायवा याहि दर्शतेति प्रउगमेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमा त्वा रथं यथोतय इदं वसो सुतमन्ध इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदनुचरौ रथवच्च पिबवच्च प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमिन्द्र नेदीय एदिहीतीन्द्र निहवः प्रगाथः प्रथमे पदे देवता निरुच्यते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरिति ब्राह्मणस्पत्यः प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यप इति धाय्याः प्रथमेषु पदेषु देवता निरुच्यन्ते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्र वा इन्द्र ?ाय बृहत इति मरुत्वतीयः प्रगाथः प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमा यात्विन्द्र ?ोऽवस उप न इति सूक्तमेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमभि त्वा शूर नोनुमोऽभि त्वा पूर्वपीतय इति रथंतरम्पृष्ठम्भवति राथंतरेऽहनि प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं यद्वावान पुरुतमम्पुराषाळ् इति धाय्या वृत्रहेन्द्र ?ो नामान्यप्रा इत्येति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्पिबा सुतस्य रसिन इति सामप्रगाथः पिबवान्प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति तार्क्ष्यम्पुरस्तात्सूक्तस्य शंसति स्वस्त्ययनं वै तार्क्ष्यः स्वस्तितायै स्वस्त्ययनमेव तत्कुरुते स्वस्ति संवत्सरस्य

अग्निर्वै देवता प्रथममहर्वहति त्रिवृत्स्तोमो रथंतरं साम गायत्री छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वा एति च प्रेति च तत्प्रथमस्याह्नो रूपं यद्युक्तवद्यद्र थवद्यदाशुमद्यत्पिबवद्यत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते यदयं लोकोऽभ्युदितो यद्रा थंतरं यद्गायत्रं यत्करिष्यदेतानि वै प्रथमस्याह्नो रूपाण्युपप्रयन्तो अध्वरमिति प्रथमस्याह्न आज्यम्भवति प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं वायवा याहि दर्शतेति प्रौगमेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमा त्वा रथं यथोतय इदं वसो सुतमन्ध इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदनुचरौ रथवच्च पिबवच्च प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमिन्द्र नेदीय एदिहीतीन्द्र निहवः प्रगाथः प्रथमे पदे देवता निरुच्यते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरिति ब्राह्मणस्पत्यः प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यप इति धाय्याः प्रथमेषु पदेषु देवता निरुच्यन्ते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्र वा इन्द्रा य बृहत इति मरुत्वतीयः प्रगाथः प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमा यात्विन्द्रो ऽवस उप न इति सूक्तमेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमभि त्वा शूर नोनुमोऽभि त्वा पूर्वपीतय इति रथंतरम्पृष्ठम्भवति राथंतरेऽहनि प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं यद्वावान पुरुतमम्पुराषाळ् इति धाय्या वृत्रहेन्द्रो नामान्यप्रा इत्येति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्पिबा सुतस्य रसिन इति सामप्रगाथः पिबवान्प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति तार्क्ष्यम्पुरस्तात्सूक्तस्य शंसति स्वस्त्ययनं वै तार्क्ष्यः स्वस्तितायै स्वस्त्ययनमेव तत्कुरुते स्वस्ति संवत्सरस्य

806

a; n N{ o dUr;d; n a;s;idit sUÿ_meit p[qmehin p[qmSy;öo åp' sMp;t* .vto inãkvLym¨TvtIyyoinRivõ;ne v;mdevo v; m;\ Llok;n-pXyÿ;NsMp;tw" smpt´TsMp;tw" smptÿTsMp;t;n;' sMp;tTv' t´-TsMp;t* p[qmehin x'sit SvgRSy lokSy sm·äw sMpæyw s'gTyw tTs-ivtuvOR,Imhe´; no dev sivtárit vwdevSy p[itpdnucr* r;q'trehin p[qmehin p[qmSy;öo åp' yuïte mn ¬t yuïte É/y it s;iv]' yuÿ_vTp[qmehin p[qmSy;öo åpMp[ ´;v; yDw" pOÉqvI At;vO/eit ´;v;pOÉqvIyMp[eit p[qmehin p[qmSy;öo åpÉmheh vo mns; bN/ut; nr Ty;.Rv' yÃ; Eit c p[eit c tTp[qmSy;öo åp' t´Tp[eit svRm.-ivãyTp[wãy¥ev;Sm;Llok;´jm;n; it t´idheh vo mns; bN/ut; nr Ty;.RvMp[qmehin x'sTyy' vw lok heh;âSm¥evwn;'StLlok rmyit dev;n(üve bOhCz^vs" SvSty it vwdevMp[qme pde devt; in¨CyNte p[qmehin p[qmSy;öo åpMmh;Nt' v; Ete?v;nmeãyNto .v²Nt ye s'vTsr' v; Ã;dx;h' v;ste t´¶¼v;n(üve bOhCz^vs" SvSty it vwdev-Mp[qmehin x'sit SvâStt;yw SvSTyynmev tTkÚ¨te SvâSt s'vTsrSy p;rmXnute y Ev' ved yeW;' cwv' ivÃ;netõot; dev;n(üve bOhCz^vs" SvSty it vwdevMp[qmehin x'sit vw;nr;y pOqup;jse ivp Ty;É¦m;¨tSy p[itpTp[qme pde devt; in¨Cyte p[qmehin p[qmSy;öo åpMp[Tv=so p[tvso ivrp(²xn it m;¨tMp[eit p[qmehin p[qmSy;öo åp' j;tvedse sunv;m somÉmit j;tvedSy;MpurSt;TsUÿ_Sy x'sit SvSTyyn' vw j;tvedSy;" SvâStt;yw SvSTyynmev tTkÚ¨te SvâSt s'vTsrSy p;r-mXnute y Ev' ved p[ tVysI' nVysI' /Iitm¦y it j;tvedSyMp[eit p[qmehin p[qmSy;öo åp' sm;nm;É¦m;¨tM.vit y°;É¦·ome yÃw yDe

A na indra ?o dUrAdA na AsAditi sUktameti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM sampAtau bhavato niSkevalyamarutvatIyayornividdhAne vAmadevo vA imAMM llokAna-pafyattAnsampAtaiH samapatadyatsampAtaiH samapatattatsampAtAnAM sampAtatvaM tadya-tsampAtau prathame'hani faMsati svargasya lokasya samaSTyai sampattyai saMgatyai tatsa-viturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rAthaMtare'hani prathame'hani prathamasyAhno rUpaM yuxjate mana uta yuxjate dhiya iti sAvitraM yuktavatprathame'hani prathamasyAhno rUpampra dyAvA yajxaiH pqthivI qtAvqdheti dyAvApqthivIyampreti prathame'hani prathamasyAhno rUpamiheha vo manasA bandhutA nara ityArbhavaM yadvA eti ca preti ca tatprathamasyAhno rUpaM tadyatpreti sarvamabha-viSyatpraiSyannevAsmAllokAdyajamAnA iti tadyadiheha vo manasA bandhutA nara ityArbhavamprathame'hani faMsatyayaM vai loka ihehAsminnevainAMstalloke ramayati devAnhuve bqhacchravasaH svastaya iti vaifvadevamprathame pade devatA nirucyante prathame'hani prathamasyAhno rUpammahAntaM vA ete'dhvAnameSyanto bhavanti ye saMvatsaraM vA dvAdafAhaM vAsate tadyaddevAnhuve bqhacchravasaH svastaya iti vaifvadeva-mprathame'hani faMsati svastitAyai svastyayanameva tatkurute svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yeSAM caivaM vidvAnetaddhotA devAnhuve bqhacchravasaH svastaya iti vaifvadevamprathame'hani faMsati vaifvAnarAya pqthupAjase vipa ityAgnimArutasya pratipatprathame pade devatA nirucyate prathame'hani prathamasyAhno rUpampratvakSaso pratavaso virapfina iti mArutampreti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAmpurastAtsUktasya faMsati svastyayanaM vai jAtavedasyAH svastitAyai svastyayanameva tatkurute svasti saMvatsarasya pAra-mafnute ya evaM veda pra tavyasIM navyasIM dhItimagnaya iti jAtavedasyampreti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM samAnamAgnimArutambhavati yaccAgniSTome yadvai yajxe

A na indro dUrAdA na AsAditi sUktameti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM sampAtau bhavato niSkevalyamarutvatIyayornividdhAne vAmadevo vA imAMM llokAna-pafyattAnsampAtaiH samapatadyatsampAtaiH samapatattatsampAtAnAM sampAtatvaM tadya-tsampAtau prathame'hani faMsati svargasya lokasya samaSTyai sampattyai saMgatyai tatsa-viturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rAthaMtare'hani prathame'hani prathamasyAhno rUpaM yuxjate mana uta yuxjate dhiya iti sAvitraM yuktavatprathame'hani prathamasyAhno rUpampra dyAvA yajxaiH pqthivI qtAvqdheti dyAvApqthivIyampreti prathame'hani prathamasyAhno rUpamiheha vo manasA bandhutA nara ityArbhavaM yadvA eti ca preti ca tatprathamasyAhno rUpaM tadyatpreti sarvamabha-viSyatpraiSyannevAsmAllokAdyajamAnA iti tadyadiheha vo manasA bandhutA nara ityArbhavamprathame'hani faMsatyayaM vai loka ihehAsminnevainAMstalloke ramayati devAnhuve bqhacchravasaH svastaya iti vaifvadevamprathame pade devatA nirucyante prathame'hani prathamasyAhno rUpammahAntaM vA ete'dhvAnameSyanto bhavanti ye saMvatsaraM vA dvAdafAhaM vAsate tadyaddevAnhuve bqhacchravasaH svastaya iti vaifvadeva-mprathame'hani faMsati svastitAyai svastyayanameva tatkurute svasti saMvatsarasya pAramafnute ya evaM veda yeSAM caivaM vidvAnetaddhotA devAnhuve bqhacchravasaH svastaya iti vaifvadevamprathame'hani faMsati vaifvAnarAya pqthupAjase vipa ityAgnimArutasya pratipatprathame pade devatA nirucyate prathame'hani prathamasyAhno rUpampratvakSaso pratavaso virapfina iti mArutampreti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAmpurastAtsUktasya faMsati svastyayanaM vai jAtavedasyAH svastitAyai svastyayanameva tatkurute svasti saMvatsarasya pAra-mafnute ya evaM veda pra tavyasIM navyasIM dhItimagnaya iti jAtavedasyampreti prathame'hani prathamasyAhno rUpaM samAnamAgnimArutambhavati yaccAgniSTome yadvai yajxe

आ न इन्द्र ?ो दूरादा न आसादिति सूक्तमेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं सम्पातौ भवतो निष्केवल्यमरुत्वतीययोर्निविद्धाने वामदेवो वा इमाँ ल्लोकान-पश्यत्तान्सम्पातैः समपतद्यत्सम्पातैः समपतत्तत्सम्पातानां सम्पातत्वं तद्य-त्सम्पातौ प्रथमेऽहनि शंसति स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै सम्पत्त्यै संगत्यै तत्स-वितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ राथंतरेऽहनि प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं युञ्जते मन उत युञ्जते धिय इति सावित्रं युक्तवत्प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्र द्यावा यज्ञैः पृथिवी ऋतावृधेति द्यावापृथिवीयम्प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमिहेह वो मनसा बन्धुता नर इत्यार्भवं यद्वा एति च प्रेति च तत्प्रथमस्याह्नो रूपं तद्यत्प्रेति सर्वमभ-विष्यत्प्रैष्यन्नेवास्माल्लोकाद्यजमाना इति तद्यदिहेह वो मनसा बन्धुता नर इत्यार्भवम्प्रथमेऽहनि शंसत्ययं वै लोक इहेहास्मिन्नेवैनांस्तल्लोके रमयति देवान्हुवे बृहच्छ्रवसः स्वस्तय इति वैश्वदेवम्प्रथमे पदे देवता निरुच्यन्ते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्महान्तं वा एतेऽध्वानमेष्यन्तो भवन्ति ये संवत्सरं वा द्वादशाहं वासते तद्यद्देवान्हुवे बृहच्छ्रवसः स्वस्तय इति वैश्वदेव-म्प्रथमेऽहनि शंसति स्वस्तितायै स्वस्त्ययनमेव तत्कुरुते स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद येषां चैवं विद्वानेतद्धोता देवान्हुवे बृहच्छ्रवसः स्वस्तय इति वैश्वदेवम्प्रथमेऽहनि शंसति वैश्वानराय पृथुपाजसे विप इत्याग्निमारुतस्य प्रतिपत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्रत्वक्षसो प्रतवसो विरप्शिन इति मारुतम्प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याम्पुरस्तात्सूक्तस्य शंसति स्वस्त्ययनं वै जातवेदस्याः स्वस्तितायै स्वस्त्ययनमेव तत्कुरुते स्वस्ति संवत्सरस्य पार-मश्नुते य एवं वेद प्र तव्यसीं नव्यसीं धीतिमग्नय इति जातवेदस्यम्प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं समानमाग्निमारुतम्भवति यच्चाग्निष्टोमे यद्वै यज्ञे

आ न इन्द्रो दूरादा न आसादिति सूक्तमेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं सम्पातौ भवतो निष्केवल्यमरुत्वतीययोर्निविद्धाने वामदेवो वा इमाँ ल्लोकान-पश्यत्तान्सम्पातैः समपतद्यत्सम्पातैः समपतत्तत्सम्पातानां सम्पातत्वं तद्य-त्सम्पातौ प्रथमेऽहनि शंसति स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै सम्पत्त्यै संगत्यै तत्स-वितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ राथंतरेऽहनि प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं युञ्जते मन उत युञ्जते धिय इति सावित्रं युक्तवत्प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्र द्यावा यज्ञैः पृथिवी ऋतावृधेति द्यावापृथिवीयम्प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपमिहेह वो मनसा बन्धुता नर इत्यार्भवं यद्वा एति च प्रेति च तत्प्रथमस्याह्नो रूपं तद्यत्प्रेति सर्वमभ-विष्यत्प्रैष्यन्नेवास्माल्लोकाद्यजमाना इति तद्यदिहेह वो मनसा बन्धुता नर इत्यार्भवम्प्रथमेऽहनि शंसत्ययं वै लोक इहेहास्मिन्नेवैनांस्तल्लोके रमयति देवान्हुवे बृहच्छ्रवसः स्वस्तय इति वैश्वदेवम्प्रथमे पदे देवता निरुच्यन्ते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्महान्तं वा एतेऽध्वानमेष्यन्तो भवन्ति ये संवत्सरं वा द्वादशाहं वासते तद्यद्देवान्हुवे बृहच्छ्रवसः स्वस्तय इति वैश्वदेव-म्प्रथमेऽहनि शंसति स्वस्तितायै स्वस्त्ययनमेव तत्कुरुते स्वस्ति संवत्सरस्य पारमश्नुते य एवं वेद येषां चैवं विद्वानेतद्धोता देवान्हुवे बृहच्छ्रवसः स्वस्तय इति वैश्वदेवम्प्रथमेऽहनि शंसति वैश्वानराय पृथुपाजसे विप इत्याग्निमारुतस्य प्रतिपत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपम्प्रत्वक्षसो प्रतवसो विरप्शिन इति मारुतम्प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याम्पुरस्तात्सूक्तस्य शंसति स्वस्त्ययनं वै जातवेदस्याः स्वस्तितायै स्वस्त्ययनमेव तत्कुरुते स्वस्ति संवत्सरस्य पार-मश्नुते य एवं वेद प्र तव्यसीं नव्यसीं धीतिमग्नय इति जातवेदस्यम्प्रेति प्रथमेऽहनि प्रथमस्याह्नो रूपं समानमाग्निमारुतम्भवति यच्चाग्निष्टोमे यद्वै यज्ञे

811

N{ o vw devt; iÃtIymhvRhit pdx" Stomo bOhTs;m i]·PzNdo yq;devtmenen yq;Stom' yq;s;m yq;zNds' r;Ýoit y Ev' ved yÃw neit n p[eit y®TSqt' tâd(ÃtIySy;öo åp' ydU?vRv´Tp[itv´dNtvR´ÃWyuidt' y;hRt' yT]w·.' yTkÚvRdet;in vw iÃtIySy;öo åp;

indra ?o vai devatA dvitIyamaharvahati paxcadafaH stomo bqhatsAma triSTupchando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai neti na preti yatsthitaM taddvitIyasyAhno rUpaM yadUrdhvavadyatprativadyadantarvadyadvqSaNva-dyadvqdhanvadyanmadhyame pade devatA nirucyate yadantarikSamabhyuditaM yadbArhataM yattraiSTubhaM yatkurvadetAni vai dvitIyasyAhno rUpANyagniM dUtaM vqNImaha iti dvitIyasyAhna Ajyambhavati kurvaddvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM vAyo ye te sahasriNa iti pra\ugaM sutaH soma qtAvqdheti vqdhanvaddvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM vifvAnarasya vaspatimindra itsomapA eka iti marutvatIyasya pratipadanucarau vqdhanvaccAntarvacca dvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpamindra nedIya edihItyacyutaH pragAtha uttiSTha brahmaNaspata iti brAhmaNaspatya UrdhvavAndvitIye'hani dvitIya-syAhno rUpamagnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapa iti dhAyyA acyutA bqhadindra ?Aya gAyateti marutvatIyaH pragAtho yena jyotirajanayannqtAvqdha iti vqdhanvAndvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpamindra somaM somapate pibemamiti sUktamsajoSA rudrai stqpadA vqSasveti vqSaNvaddvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM tvAmiddhi havAmahe tvaM hyehi cerava iti bqhatpqSThambhavati bArhate'hani dvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutobhayaM fqNavacca na iti sAmapragAtho yaccedamadya yadu ca hya AsIditi bArhate'hani dvitIye'hani

indro vai devatA dvitIyamaharvahati paxcadafaH stomo bqhatsAma triSTupchando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai neti na preti yatsthitaM taddvitIyasyAhno rUpaM yadUrdhvavadyatprativadyadantarvadyadvqSaNva-dyadvqdhanvadyanmadhyame pade devatA nirucyate yadantarikSamabhyuditaM yadbArhataM yattraiSTubhaM yatkurvadetAni vai dvitIyasyAhno rUpANyagniM dUtaM vqNImaha iti dvitIyasyAhna Ajyambhavati kurvaddvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM vAyo ye te sahasriNa iti praugaM sutaH soma qtAvqdheti vqdhanvaddvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM vifvAnarasya vaspatimindra itsomapA eka iti marutvatIyasya pratipadanucarau vqdhanvaccAntarvacca dvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpamindra nedIya edihItyacyutaH pragAtha uttiSTha brahmaNaspata iti brAhmaNaspatya UrdhvavAndvitIye'hani dvitIya-syAhno rUpamagnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapa iti dhAyyA acyutA bqhadindrA ya gAyateti marutvatIyaH pragAtho yena jyotirajanayannqtAvqdha iti vqdhanvAndvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpamindra somaM somapate pibemamiti sUktamsajoSA rudrai stqpadA vqSasveti vqSaNvaddvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM tvAmiddhi havAmahe tvaM hyehi cerava iti bqhatpqSThambhavati bArhate'hani dvitIye'hani dvitIyasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutobhayaM fqNavacca na iti sAmapragAtho yaccedamadya yadu ca hya AsIditi bArhate'hani dvitIye'hani

इन्द्र ?ो वै देवता द्वितीयमहर्वहति पञ्चदशः स्तोमो बृहत्साम त्रिष्टुप्छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै नेति न प्रेति यत्स्थितं तद्द्वितीयस्याह्नो रूपं यदूर्ध्ववद्यत्प्रतिवद्यदन्तर्वद्यद्वृषण्व-द्यद्वृधन्वद्यन्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिक्षमभ्युदितं यद्बार्हतं यत्त्रैष्टुभं यत्कुर्वदेतानि वै द्वितीयस्याह्नो रूपाण्यग्निं दूतं वृणीमह इति द्वितीयस्याह्न आज्यम्भवति कुर्वद्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं वायो ये ते सहस्रिण इति प्रउगं सुतः सोम ऋतावृधेति वृधन्वद्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं विश्वानरस्य वस्पतिमिन्द्र इत्सोमपा एक इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदनुचरौ वृधन्वच्चान्तर्वच्च द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपमिन्द्र नेदीय एदिहीत्यच्युतः प्रगाथ उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पत इति ब्राह्मणस्पत्य ऊर्ध्ववान्द्वितीयेऽहनि द्वितीय-स्याह्नो रूपमग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यप इति धाय्या अच्युता बृहदिन्द्र ?ाय गायतेति मरुत्वतीयः प्रगाथो येन ज्योतिरजनयन्नृतावृध इति वृधन्वान्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपमिन्द्र सोमं सोमपते पिबेममिति सूक्तम्सजोषा रुद्रै स्तृपदा वृषस्वेति वृषण्वद्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं त्वामिद्धि हवामहे त्वं ह्येहि चेरव इति बृहत्पृष्ठम्भवति बार्हतेऽहनि द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युतोभयं शृणवच्च न इति सामप्रगाथो यच्चेदमद्य यदु च ह्य आसीदिति बार्हतेऽहनि द्वितीयेऽहनि

इन्द्रो वै देवता द्वितीयमहर्वहति पञ्चदशः स्तोमो बृहत्साम त्रिष्टुप्छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै नेति न प्रेति यत्स्थितं तद्द्वितीयस्याह्नो रूपं यदूर्ध्ववद्यत्प्रतिवद्यदन्तर्वद्यद्वृषण्व-द्यद्वृधन्वद्यन्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिक्षमभ्युदितं यद्बार्हतं यत्त्रैष्टुभं यत्कुर्वदेतानि वै द्वितीयस्याह्नो रूपाण्यग्निं दूतं वृणीमह इति द्वितीयस्याह्न आज्यम्भवति कुर्वद्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं वायो ये ते सहस्रिण इति प्रौगं सुतः सोम ऋतावृधेति वृधन्वद्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं विश्वानरस्य वस्पतिमिन्द्र इत्सोमपा एक इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदनुचरौ वृधन्वच्चान्तर्वच्च द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपमिन्द्र नेदीय एदिहीत्यच्युतः प्रगाथ उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पत इति ब्राह्मणस्पत्य ऊर्ध्ववान्द्वितीयेऽहनि द्वितीय-स्याह्नो रूपमग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यप इति धाय्या अच्युता बृहदिन्द्रा य गायतेति मरुत्वतीयः प्रगाथो येन ज्योतिरजनयन्नृतावृध इति वृधन्वान्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपमिन्द्र सोमं सोमपते पिबेममिति सूक्तम्सजोषा रुद्रै स्तृपदा वृषस्वेति वृषण्वद्द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं त्वामिद्धि हवामहे त्वं ह्येहि चेरव इति बृहत्पृष्ठम्भवति बार्हतेऽहनि द्वितीयेऽहनि द्वितीयस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युतोभयं शृणवच्च न इति सामप्रगाथो यच्चेदमद्य यदु च ह्य आसीदिति बार्हतेऽहनि द्वितीयेऽहनि

823

ive vw dev; devt;StOtIymhvRh²Nt s¢dx" Stomo vwåp' s;m jgtI zNdo yq;devtmenen yq;Stom' yq;s;m yq;zNds' r;Ýoit y Ev' ved yÃw sm;nodk| tÿOtIySy;öo åp' ydv´dNtv´Tpunr;vOÿ' yTpunnuR¬Aÿ' y{ tv´TpyRStv´²T]v´dNtåp' yduÿme pde devt; in¨Cyte yds* loko>yuidto yÃwåp' yÆ;gt' yTÕtmet;in vw tOtIySy;öo åp;É, yu+v; ih devôtm;\ a;\ a¦e rqIárveit tOtIySy;ö a;JyM.vit dev; vw tOtIyen;ö; Svg| lokm;y'St;nsur; r=;'SyNvv;ryNt te ivåp; .vt ivåp; .vteit .vNt a;y'Ste yiÃåp; .vt ivåp; .vteit .vNt a;y'StÃwåp' s;m;.vÿÃwåpSy vwåpTv' ivåp" p;Pmn; .UTv; p;Pm;-nmphte y Ev' ved t;Nh Sm;Nvev;gz²Nt smev sOJyNte t;n; .UTv; p²ºrp;ßt yd; .UTv; p²ºrp;ßt td;n;mTvmXnute y´Tk;myte y Ev' ved tSm;d" pxUn;' jivÏStSm;d" p[Tyªpd; ihnSTyp p;Pm;n' hte y Ev' ved tSm;detdvd;JyM.vit tOtIyehin tOtIySy;öo åp' v;yv; y;ih vItye v;yo y;ih ²xv; idv N{ v;yveW;' sut;n;m; Ém]e v¨,e vymÉn;veh gztm; y;çi{ É." sut' sjUivReÉ.deRveÉ.¨t n" ip[y; ip[y;¾SvTy*âã,hMp[¬g' sm;nodk| tOtIyehin tOtIySy;öo åp' t'-tÉm{ ;/se mhe ]y N{ Sy som; it m¨TvtIySy p[itpdnucr* innOÿv-²T]vÿOtIyehin tOtIySy;öo åpÉmN{ nedIy EidhITyCyut" p[g;q" p[ nUnMb[÷,Spitárit b[;÷,SpTyo innOÿv;'StOtIyehin tOtIySy;öo åpm-É¦neRt; Tv' som £tuÉ." ipNvNTy;p it /;Yy; aCyut; nik" sud;so rqMpy;Rs n rIrmidit m¨TvtIy" p[g;q" pyRStv;'StOtIyehin tOtIy-Sy;öo åp' } yyRm; mnuWo devt;teit sUÿ_' i]vÿOtIyehin tOtIySy;öo åp' y¶ä;v N{ te xt' yidN{ y;vtSTvÉmit vwåpMpOÏM.vit r;q'trehin t¿ityehin tOtIySy;öo åp' yÃ;v;neit /;Yy;Cyut;É. Tv; xUr nonum it rq'trSy yoinmnu invtRyit r;q'tr' ç¼tdhr;ytneneN{ i]/;tu xr,Émit s;mp[g;q²S]v;'StOtIyehin tOtIySy;öo åp' TymU Wu v;Éjn' devjUtÉmit

vifve vai devA devatAstqtIyamaharvahanti saptadafaH stomo vairUpaM sAma jagatI chando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai samAnodarkaM tattqtIyasyAhno rUpaM yadafvavadyadantavadyatpunarAvqttaM yatpunarnuuqttaM yadra tavadyatparyastavadyattrivadyadantarUpaM yaduttame pade devatA nirucyate yadasau loko'bhyudito yadvairUpaM yajjAgataM yatkqtametAni vai tqtIyasyAhno rUpANi yukSvA hi devahUtamAMM afvAMM agne rathIriveti tqtIyasyAhna Ajyambhavati devA vai tqtIyenAhnA svargaM lokamAyaMstAnasurA rakSAMsyanvavArayanta te virUpA bhavata virUpA bhavateti bhavanta AyaMste yadvirUpA bhavata virUpA bhavateti bhavanta AyaMstadvairUpaM sAmAbhavattadvairUpasya vairUpatvaM virUpaH pApmanA bhUtvA pApmA-namapahate ya evaM veda tAnha smAnvevAgachanti sameva sqjyante tAnafvA bhUtvA padbhirapAghnata yadafvA bhUtvA padbhirapAghnata tadafvAnAmafvatvamafnute yadyatkAmayate ya evaM veda tasmAdafvaH pafUnAM javiSThastasmAdafvaH pratyazpadA hinastyapa pApmAnaM hate ya evaM veda tasmAdetadafvavadAjyambhavati tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM vAyavA yAhi vItaye vAyo yAhi fivA diva indra fca vAyaveSAM sutAnAmA mitre varuNe vayamafvinAveha gachatamA yAhyadri bhiH sutaM sajUrvifvebhirdevebhiruta naH priyA priyAsvityauSNihampra\ugaM samAnodarkaM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM taM-tamidra ?Adhase mahe traya indra sya somA iti marutvatIyasya pratipadanucarau ninqttava-ttrivattqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpamindra nedIya edihItyacyutaH pragAthaH pra nUnambrahmaNaspatiriti brAhmaNaspatyo ninqttavAMstqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpama-gnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyApa iti dhAyyA acyutA nakiH sudAso rathamparyAsa na rIramaditi marutvatIyaH pragAthaH paryastavAMstqtIye'hani tqtIya-syAhno rUpaM tr?yaryamA manuSo devatAteti sUktaM trivattqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM yaddyAva indra te fataM yadindra yAvatastvamiti vairUpampqSThambhavati rAthaMtare'hani tQtiye'hani tqtIyasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanenendra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthastrivAMstqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti

vifve vai devA devatAstqtIyamaharvahanti saptadafaH stomo vairUpaM sAma jagatI chando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai samAnodarkaM tattqtIyasyAhno rUpaM yadafvavadyadantavadyatpunarAvqttaM yatpunarnuuqttaM yadra tavadyatparyastavadyattrivadyadantarUpaM yaduttame pade devatA nirucyate yadasau loko'bhyudito yadvairUpaM yajjAgataM yatkqtametAni vai tqtIyasyAhno rUpANi yukSvA hi devahUtamAMM afvAMM agne rathIriveti tqtIyasyAhna Ajyambhavati devA vai tqtIyenAhnA svargaM lokamAyaMstAnasurA rakSAMsyanvavArayanta te virUpA bhavata virUpA bhavateti bhavanta AyaMste yadvirUpA bhavata virUpA bhavateti bhavanta AyaMstadvairUpaM sAmAbhavattadvairUpasya vairUpatvaM virUpaH pApmanA bhUtvA pApmA-namapahate ya evaM veda tAnha smAnvevAgachanti sameva sqjyante tAnafvA bhUtvA padbhirapAghnata yadafvA bhUtvA padbhirapAghnata tadafvAnAmafvatvamafnute yadyatkAmayate ya evaM veda tasmAdafvaH pafUnAM javiSThastasmAdafvaH pratyazpadA hinastyapa pApmAnaM hate ya evaM veda tasmAdetadafvavadAjyambhavati tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM vAyavA yAhi vItaye vAyo yAhi fivA diva indra fca vAyaveSAM sutAnAmA mitre varuNe vayamafvinAveha gachatamA yAhyadri bhiH sutaM sajUrvifvebhirdevebhiruta naH priyA priyAsvityauSNihampraugaM samAnodarkaM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM taM-tamidrA dhase mahe traya indra sya somA iti marutvatIyasya pratipadanucarau ninqttava-ttrivattqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpamindra nedIya edihItyacyutaH pragAthaH pra nUnambrahmaNaspatiriti brAhmaNaspatyo ninqttavAMstqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpama-gnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyApa iti dhAyyA acyutA nakiH sudAso rathamparyAsa na rIramaditi marutvatIyaH pragAthaH paryastavAMstqtIye'hani tqtIya-syAhno rUpaM tr! yaryamA manuSo devatAteti sUktaM trivattqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM yaddyAva indra te fataM yadindra yAvatastvamiti vairUpampqSThambhavati rAthaMtare'hani tQtiye'hani tqtIyasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanenendra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthastrivAMstqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti

विश्वे वै देवा देवतास्तृतीयमहर्वहन्ति सप्तदशः स्तोमो वैरूपं साम जगती छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै समानोदर्कं तत्तृतीयस्याह्नो रूपं यदश्ववद्यदन्तवद्यत्पुनरावृत्तं यत्पुनर्नुउऋत्तं यद्र तवद्यत्पर्यस्तवद्यत्त्रिवद्यदन्तरूपं यदुत्तमे पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोकोऽभ्युदितो यद्वैरूपं यज्जागतं यत्कृतमेतानि वै तृतीयस्याह्नो रूपाणि युक्ष्वा हि देवहूतमाँ अश्वाँ अग्ने रथीरिवेति तृतीयस्याह्न आज्यम्भवति देवा वै तृतीयेनाह्ना स्वर्गं लोकमायंस्तानसुरा रक्षांस्यन्ववारयन्त ते विरूपा भवत विरूपा भवतेति भवन्त आयंस्ते यद्विरूपा भवत विरूपा भवतेति भवन्त आयंस्तद्वैरूपं सामाभवत्तद्वैरूपस्य वैरूपत्वं विरूपः पाप्मना भूत्वा पाप्मा-नमपहते य एवं वेद तान्ह स्मान्वेवागछन्ति समेव सृज्यन्ते तानश्वा भूत्वा पद्भिरपाघ्नत यदश्वा भूत्वा पद्भिरपाघ्नत तदश्वानामश्वत्वमश्नुते यद्यत्कामयते य एवं वेद तस्मादश्वः पशूनां जविष्ठस्तस्मादश्वः प्रत्यङ्पदा हिनस्त्यप पाप्मानं हते य एवं वेद तस्मादेतदश्ववदाज्यम्भवति तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं वायवा याहि वीतये वायो याहि शिवा दिव इन्द्र श्च वायवेषां सुतानामा मित्रे वरुणे वयमश्विनावेह गछतमा याह्यद्रि भिः सुतं सजूर्विश्वेभिर्देवेभिरुत नः प्रिया प्रियास्वित्यौष्णिहम्प्रउगं समानोदर्कं तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं तं-तमिद्र ?ाधसे महे त्रय इन्द्र स्य सोमा इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदनुचरौ निनृत्तव-त्त्रिवत्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपमिन्द्र नेदीय एदिहीत्यच्युतः प्रगाथः प्र नूनम्ब्रह्मणस्पतिरिति ब्राह्मणस्पत्यो निनृत्तवांस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपम-ग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्याप इति धाय्या अच्युता नकिः सुदासो रथम्पर्यास न रीरमदिति मरुत्वतीयः प्रगाथः पर्यस्तवांस्तृतीयेऽहनि तृतीय-स्याह्नो रूपं त्र्?यर्यमा मनुषो देवतातेति सूक्तं त्रिवत्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं यद्द्याव इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस्त्वमिति वैरूपम्पृष्ठम्भवति राथंतरेऽहनि तॄतियेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेनेन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथस्त्रिवांस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति

विश्वे वै देवा देवतास्तृतीयमहर्वहन्ति सप्तदशः स्तोमो वैरूपं साम जगती छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै समानोदर्कं तत्तृतीयस्याह्नो रूपं यदश्ववद्यदन्तवद्यत्पुनरावृत्तं यत्पुनर्नुउऋत्तं यद्र तवद्यत्पर्यस्तवद्यत्त्रिवद्यदन्तरूपं यदुत्तमे पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोकोऽभ्युदितो यद्वैरूपं यज्जागतं यत्कृतमेतानि वै तृतीयस्याह्नो रूपाणि युक्ष्वा हि देवहूतमाँ अश्वाँ अग्ने रथीरिवेति तृतीयस्याह्न आज्यम्भवति देवा वै तृतीयेनाह्ना स्वर्गं लोकमायंस्तानसुरा रक्षांस्यन्ववारयन्त ते विरूपा भवत विरूपा भवतेति भवन्त आयंस्ते यद्विरूपा भवत विरूपा भवतेति भवन्त आयंस्तद्वैरूपं सामाभवत्तद्वैरूपस्य वैरूपत्वं विरूपः पाप्मना भूत्वा पाप्मा-नमपहते य एवं वेद तान्ह स्मान्वेवागछन्ति समेव सृज्यन्ते तानश्वा भूत्वा पद्भिरपाघ्नत यदश्वा भूत्वा पद्भिरपाघ्नत तदश्वानामश्वत्वमश्नुते यद्यत्कामयते य एवं वेद तस्मादश्वः पशूनां जविष्ठस्तस्मादश्वः प्रत्यङ्पदा हिनस्त्यप पाप्मानं हते य एवं वेद तस्मादेतदश्ववदाज्यम्भवति तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं वायवा याहि वीतये वायो याहि शिवा दिव इन्द्र श्च वायवेषां सुतानामा मित्रे वरुणे वयमश्विनावेह गछतमा याह्यद्रि भिः सुतं सजूर्विश्वेभिर्देवेभिरुत नः प्रिया प्रियास्वित्यौष्णिहम्प्रौगं समानोदर्कं तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं तं-तमिद्रा धसे महे त्रय इन्द्र स्य सोमा इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदनुचरौ निनृत्तव-त्त्रिवत्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपमिन्द्र नेदीय एदिहीत्यच्युतः प्रगाथः प्र नूनम्ब्रह्मणस्पतिरिति ब्राह्मणस्पत्यो निनृत्तवांस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपम-ग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्याप इति धाय्या अच्युता नकिः सुदासो रथम्पर्यास न रीरमदिति मरुत्वतीयः प्रगाथः पर्यस्तवांस्तृतीयेऽहनि तृतीय-स्याह्नो रूपं त्र्! यर्यमा मनुषो देवतातेति सूक्तं त्रिवत्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं यद्द्याव इन्द्र ते शतं यदिन्द्र यावतस्त्वमिति वैरूपम्पृष्ठम्भवति राथंतरेऽहनि तॄतियेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेनेन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथस्त्रिवांस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति

828

yo j;t Ev p[qmo mnSv;init sUÿ_' sm;nodk| tOtIyehin tOtIySy;öo ¨p;' tdu sjnIymetÃ; N{ Sye²N{ y' yTsjnIymetâSmNvw xSym;n N{ Ém²N{ ym;ivxit tõ;Py;üXzNdog;StOtIyehin b×Èc; N{ Sye²N{ y' x'sNtIit tdu g;TsRmdmeten vw gOTsmd N{ Sy ip[y' /;mop;gzTs prm' lokmjydupeN{Sy ip[y' /;m gzit jyit prm' lokù y Ev' ved tTsivtuvOR,Imhe´; no dev sivtárit vwdevSy p[itpdnucr* r;-q'trehin tOtIyehin tOtIySy;öo åp' t¶¼vSy sivtuv;RyRMmhidit s;iv]mNto vw mhdNtStOtIymhStOtIyehin tOtIySy;öo åp' `Oten ´;v;pOÉqvI a.IvOte it ´;v;pOÉqvIy' É`AtÉÅy; `OtpOc; `Ot;vO/eit punr;vOÿMpuninRnOÿ;' tOtIyehin tOtIySy;öo åpmno j;to an.Ixu¨KQy Ty;.Rvm[q²S]c£ it i]vÿOtIyehin tOtIySy;öo åpMpr;vto ye idÉ/WNt a;PyÉmit vwdevmNto vw pr;vtoNtStOtIymhStOtIyehin-tOtIySy;öo åp' tdu g;ymeten vw gy" Pl;to iveW;' dev;n;MpOy' /;mop;gzTs prm' lokmjydup iveW;' dev;n;âMp[y' /;m gzit jyit prm' lokù y Ev' ved vw;nr;y É/W,;mOt;vO/ Ty;É¦m;¨tSy p[itpdNto vw É/W,;NtStOtIymhStOtIyehin tOtIySy;öo åp' /;r;vr; m¨to /Oã

yo jAta eva prathamo manasvAniti sUktaM samAnodarkaM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rupAM tadu sajanIyametadvA indra syendri yaM yatsajanIyametasminvai fasyamAna indra mindri yamAvifati taddhApyAhufchandogAstqtIye'hani bahvqcA indra syendri yaM faMsantIti tadu gArtsamadametena vai gqtsamada indra sya priyaM dhAmopAgachatsa paramaM lokamajayadupendrasya priyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rA-thaMtare'hani tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM taddevasya saviturvAryammahaditi sAvitramanto vai mahadantastqtIyamahastqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM ghqtena dyAvApqthivI abhIvqte iti dyAvApqthivIyaM ghiqtafriyA ghqtapqcA ghqtAvqdheti punarAvqttampunarninqttAM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpamanafvo jAto anabhIfurukthya ityArbhavamrathastricakra iti trivattqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpamparAvato ye didhiSanta Apyamiti vaifvadevamanto vai parAvato'ntastqtIyamahastqtIye'hani-'tqtIyasyAhno rUpaM tadu gAyametena vai gayaH plAto vifveSAM devAnAmpqyaM dhAmopAgachatsa paramaM lokamajayadupa vifveSAM devAnAmpriyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda vaifvAnarAya dhiSaNAmqtAvqdha ityAgnimArutasya pratipadanto vai dhiSaNAntastqtIyamahastqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM dhArAvarA maruto dhqSNvojasa iti mArutambahvabhivyAhqtyamanto vai bahvantastqtiyamahastqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA tvamagne prathamo azgirA qSiriti jAtavedasyampurastAdudarkaM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM tvaMtvamityuttaraM tr?yahamabhivadati saMtatyai saMtatai str?yahairavyavachinnairyanti ya evaM

yo jAta eva prathamo manasvAniti sUktaM samAnodarkaM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rupAM tadu sajanIyametadvA indra syendri yaM yatsajanIyametasminvai fasyamAna indra mindri yamAvifati taddhApyAhufchandogAstqtIye'hani bahvqcA indra syendri yaM faMsantIti tadu gArtsamadametena vai gqtsamada indra sya priyaM dhAmopAgachatsa paramaM lokamajayadupendrasya priyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rA-thaMtare'hani tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM taddevasya saviturvAryammahaditi sAvitramanto vai mahadantastqtIyamahastqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM ghqtena dyAvApqthivI abhIvqte iti dyAvApqthivIyaM ghiqtafriyA ghqtapqcA ghqtAvqdheti punarAvqttampunarninqttAM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpamanafvo jAto anabhIfurukthya ityArbhavamrathastricakra iti trivattqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpamparAvato ye didhiSanta Apyamiti vaifvadevamanto vai parAvato'ntastqtIyamahastqtIye'hani-'tqtIyasyAhno rUpaM tadu gAyametena vai gayaH plAto vifveSAM devAnAmpqyaM dhAmopAgachatsa paramaM lokamajayadupa vifveSAM devAnAmpriyaM dhAma gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda vaifvAnarAya dhiSaNAmqtAvqdha ityAgnimArutasya pratipadanto vai dhiSaNAntastqtIyamahastqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM dhArAvarA maruto dhqSNvojasa iti mArutambahvabhivyAhqtyamanto vai bahvantastqtiyamahastqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA tvamagne prathamo azgirA qSiriti jAtavedasyampurastAdudarkaM tqtIye'hani tqtIyasyAhno rUpaM tvaMtvamityuttaraM tr! yahamabhivadati saMtatyai saMtataistr! yahairavyavachinnairyanti ya evaM

यो जात एव प्रथमो मनस्वानिति सूक्तं समानोदर्कं तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रुपां तदु सजनीयमेतद्वा इन्द्र स्येन्द्रि यं यत्सजनीयमेतस्मिन्वै शस्यमान इन्द्र मिन्द्रि यमाविशति तद्धाप्याहुश्छन्दोगास्तृतीयेऽहनि बह्वृचा इन्द्र स्येन्द्रि यं शंसन्तीति तदु गार्त्समदमेतेन वै गृत्समद इन्द्र स्य प्रियं धामोपागछत्स परमं लोकमजयदुपेन्द्रस्य प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ रा-थंतरेऽहनि तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं तद्देवस्य सवितुर्वार्यम्महदिति सावित्रमन्तो वै महदन्तस्तृतीयमहस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं घृतेन द्यावापृथिवी अभीवृते इति द्यावापृथिवीयं घिऋतश्रिया घृतपृचा घृतावृधेति पुनरावृत्तम्पुनर्निनृत्तां तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपमनश्वो जातो अनभीशुरुक्थ्य इत्यार्भवम्रथस्त्रिचक्र इति त्रिवत्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपम्परावतो ये दिधिषन्त आप्यमिति वैश्वदेवमन्तो वै परावतोऽन्तस्तृतीयमहस्तृतीयेऽहनि-ऽतृतीयस्याह्नो रूपं तदु गायमेतेन वै गयः प्लातो विश्वेषां देवानाम्पृयं धामोपागछत्स परमं लोकमजयदुप विश्वेषां देवानाम्प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद वैश्वानराय धिषणामृतावृध इत्याग्निमारुतस्य प्रतिपदन्तो वै धिषणान्तस्तृतीयमहस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं धारावरा मरुतो धृष्ण्वोजस इति मारुतम्बह्वभिव्याहृत्यमन्तो वै बह्वन्तस्तृतियमहस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता त्वमग्ने प्रथमो अङ्गिरा ऋषिरिति जातवेदस्यम्पुरस्तादुदर्कं तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं त्वंत्वमित्युत्तरं त्र्?यहमभिवदति संतत्यै संततै स्त्र्?यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं

यो जात एव प्रथमो मनस्वानिति सूक्तं समानोदर्कं तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रुपां तदु सजनीयमेतद्वा इन्द्र स्येन्द्रि यं यत्सजनीयमेतस्मिन्वै शस्यमान इन्द्र मिन्द्रि यमाविशति तद्धाप्याहुश्छन्दोगास्तृतीयेऽहनि बह्वृचा इन्द्र स्येन्द्रि यं शंसन्तीति तदु गार्त्समदमेतेन वै गृत्समद इन्द्र स्य प्रियं धामोपागछत्स परमं लोकमजयदुपेन्द्रस्य प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ रा-थंतरेऽहनि तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं तद्देवस्य सवितुर्वार्यम्महदिति सावित्रमन्तो वै महदन्तस्तृतीयमहस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं घृतेन द्यावापृथिवी अभीवृते इति द्यावापृथिवीयं घिऋतश्रिया घृतपृचा घृतावृधेति पुनरावृत्तम्पुनर्निनृत्तां तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपमनश्वो जातो अनभीशुरुक्थ्य इत्यार्भवम्रथस्त्रिचक्र इति त्रिवत्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपम्परावतो ये दिधिषन्त आप्यमिति वैश्वदेवमन्तो वै परावतोऽन्तस्तृतीयमहस्तृतीयेऽहनि-ऽतृतीयस्याह्नो रूपं तदु गायमेतेन वै गयः प्लातो विश्वेषां देवानाम्पृयं धामोपागछत्स परमं लोकमजयदुप विश्वेषां देवानाम्प्रियं धाम गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद वैश्वानराय धिषणामृतावृध इत्याग्निमारुतस्य प्रतिपदन्तो वै धिषणान्तस्तृतीयमहस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं धारावरा मरुतो धृष्ण्वोजस इति मारुतम्बह्वभिव्याहृत्यमन्तो वै बह्वन्तस्तृतियमहस्तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता त्वमग्ने प्रथमो अङ्गिरा ऋषिरिति जातवेदस्यम्पुरस्तादुदर्कं तृतीयेऽहनि तृतीयस्याह्नो रूपं त्वंत्वमित्युत्तरं त्र्! यहमभिवदति संतत्यै संततैस्त्र्! यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं

833

a;PyNte vw Stom; a;PyNte zNd;'És tOtIyehNyetdev tt ¬¾Czãyte v;ÉgTyev tdetd=r' } y=r' v;ÉgTyekm=rm=rÉmit } y=r' s EvwW ¬ÿrS} y;ho v;gekù g*rekù ´*rekù tto vw v;gev ctuqRmhvRhit t´°tuqRmhNyRUÄyNTyetdev td=rm>y;yzNTyetÃ/RyNTyetTp[Éb.;vÉyW-²Nt ctuqRSy;ö ¬´Ty; a¥' vw NyUÄo ydelv; aÉ.geã,;rNTy-q;¥;´Mp[j;yte t´°tqRmhNyRUÄyNTy¥mev tTp[jnyNTy¥;´Sy p[j;Tyw tSm;°tuqRmhj;Rtvºvit ctur=re, NyUÄyeidTy;ütuãp;d; vw pxv" pxUn;mv¨õäw } y=re, NyUÄyeidTy;üS]yo v; me i]vOto lok; EW;mev lok;n;mÉ.ÉjTy; Ek;=re, NyUÄyeidit h Sm;h l;©l;yno b[÷; m*íLy Ek;=r; vw v;g( EW v;v sMp[it NyUÄÖ NyUÄyit y Ek;=re, NyUÄytIit Ãä=re,wv NyUÄyeTp[itÏ;y; Ev iÃp[itÏo vw pu¨Wtuãp;d;" pxvo yjm;nmev tâd(Ãp[itÏ' ctuãp;Tsu pxuWu p[itÏ;pyit tSm;-d(Ãä=re,wv NyUÄyeNmu%t" p[;trnuv;k NyUÄyit mu%to vw p[j; a¥md²Nt mu%t Ev td¥;´Sy yjm;n' d/;it m?yt a;Jye NyUÄyit m?yto vw p[j; a¥' É/noit m?yt Ev td¥;´Sy yjm;n' d/;it mu%to m?y'idne NyUÄyit mu%to vw p[j; a¥md²Nt mu%t Ev td¥;´Sy yjm;n' d/;it

Apyante vai stomA Apyante chandAMsi tqtIye'hanyetadeva tata ucchiSyate vAgityeva tadetadakSaraM tr?yakSaraM vAgityekamakSaramakSaramiti tr?yakSaraM sa evaiSa uttara str?yAho vAgekaM gaurekaM dyaurekaM tato vai vAgeva caturthamaharvahati tadyaccaturthamaharnyUzkhayantyetadeva tadakSaramabhyAyachantyetadvardhayantyetatprabibhAvayiSa-nti caturthasyAhna udyatyA annaM vai nyUzkho yadelavA abhigeSNAfcarantya-thAnnAdyamprajAyate tadyaccatarthamaharnyUzkhayantyannameva tatprajanayantyannAdyasya prajAtyai tasmAccaturthamaharjAtavadbhavati caturakSareNa nyUzkhayedityAhufcatuSpAdA vai pafavaH pafUnAmavaruddhyai tr?yakSareNa nyUzkhayedityAhustrayo vA ime trivqto lokA eSAmeva lokAnAmabhijityA ekAkSareNa nyUzkhayediti ha smAha lAzgalAyano brahmA maudgalya ekAkSarA vai vAg eSa vAva samprati nyUzkhaM nyUzkhayati ya ekAkSareNa nyUzkhayatIti dvyakSareNaiva nyUzkhayetpratiSThAyA eva dvipratiSTho vai puruSafcatuSpAdAH pafavo yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati tasmA-ddvyakSareNaiva nyUzkhayenmukhataH prAtaranuvAke nyUzkhayati mukhato vai prajA annamadanti mukhata eva tadannAdyasya yajamAnaM dadhAti madhyata Ajye nyUzkhayati madhyato vai prajA annaM dhinoti madhyata eva tadannAdyasya yajamAnaM dadhAti mukhato madhyaMdine nyUzkhayati mukhato vai prajA annamadanti mukhata eva tadannAdyasya yajamAnaM dadhAti

Apyante vai stomA Apyante chandAMsi tqtIye'hanyetadeva tata ucchiSyate vAgityeva tadetadakSaraM tr! yakSaraM vAgityekamakSaramakSaramiti tr! yakSaraM sa evaiSa uttarastr! yAho vAgekaM gaurekaM dyaurekaM tato vai vAgeva caturthamaharvahati tadyaccaturthamaharnyUzkhayantyetadeva tadakSaramabhyAyachantyetadvardhayantyetatprabibhAvayiSa-nti caturthasyAhna udyatyA annaM vai nyUzkho yadelavA abhigeSNAfcarantya-thAnnAdyamprajAyate tadyaccatarthamaharnyUzkhayantyannameva tatprajanayantyannAdyasya prajAtyai tasmAccaturthamaharjAtavadbhavati caturakSareNa nyUzkhayedityAhufcatuSpAdA vai pafavaH pafUnAmavaruddhyai tr! yakSareNa nyUzkhayedityAhustrayo vA ime trivqto lokA eSAmeva lokAnAmabhijityA ekAkSareNa nyUzkhayediti ha smAha lAzgalAyano brahmA maudgalya ekAkSarA vai vAg eSa vAva samprati nyUzkhaM nyUzkhayati ya ekAkSareNa nyUzkhayatIti dvyakSareNaiva nyUzkhayetpratiSThAyA eva dvipratiSTho vai puruSafcatuSpAdAH pafavo yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati tasmA-ddvyakSareNaiva nyUzkhayenmukhataH prAtaranuvAke nyUzkhayati mukhato vai prajA annamadanti mukhata eva tadannAdyasya yajamAnaM dadhAti madhyata Ajye nyUzkhayati madhyato vai prajA annaM dhinoti madhyata eva tadannAdyasya yajamAnaM dadhAti mukhato madhyaMdine nyUzkhayati mukhato vai prajA annamadanti mukhata eva tadannAdyasya yajamAnaM dadhAti

आप्यन्ते वै स्तोमा आप्यन्ते छन्दांसि तृतीयेऽहन्येतदेव तत उच्छिष्यते वागित्येव तदेतदक्षरं त्र्?यक्षरं वागित्येकमक्षरमक्षरमिति त्र्?यक्षरं स एवैष उत्तर स्त्र्?याहो वागेकं गौरेकं द्यौरेकं ततो वै वागेव चतुर्थमहर्वहति तद्यच्चतुर्थमहर्न्यूङ्खयन्त्येतदेव तदक्षरमभ्यायछन्त्येतद्वर्धयन्त्येतत्प्रबिभावयिष-न्ति चतुर्थस्याह्न उद्यत्या अन्नं वै न्यूङ्खो यदेलवा अभिगेष्णाश्चरन्त्य-थान्नाद्यम्प्रजायते तद्यच्चतर्थमहर्न्यूङ्खयन्त्यन्नमेव तत्प्रजनयन्त्यन्नाद्यस्य प्रजात्यै तस्माच्चतुर्थमहर्जातवद्भवति चतुरक्षरेण न्यूङ्खयेदित्याहुश्चतुष्पादा वै पशवः पशूनामवरुद्ध्यै त्र्?यक्षरेण न्यूङ्खयेदित्याहुस्त्रयो वा इमे त्रिवृतो लोका एषामेव लोकानामभिजित्या एकाक्षरेण न्यूङ्खयेदिति ह स्माह लाङ्गलायनो ब्रह्मा मौद्गल्य एकाक्षरा वै वाग् एष वाव सम्प्रति न्यूङ्खं न्यूङ्खयति य एकाक्षरेण न्यूङ्खयतीति द्व्यक्षरेणैव न्यूङ्खयेत्प्रतिष्ठाया एव द्विप्रतिष्ठो वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवो यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति तस्मा-द्द्व्यक्षरेणैव न्यूङ्खयेन्मुखतः प्रातरनुवाके न्यूङ्खयति मुखतो वै प्रजा अन्नमदन्ति मुखत एव तदन्नाद्यस्य यजमानं दधाति मध्यत आज्ये न्यूङ्खयति मध्यतो वै प्रजा अन्नं धिनोति मध्यत एव तदन्नाद्यस्य यजमानं दधाति मुखतो मध्यंदिने न्यूङ्खयति मुखतो वै प्रजा अन्नमदन्ति मुखत एव तदन्नाद्यस्य यजमानं दधाति

आप्यन्ते वै स्तोमा आप्यन्ते छन्दांसि तृतीयेऽहन्येतदेव तत उच्छिष्यते वागित्येव तदेतदक्षरं त्र्! यक्षरं वागित्येकमक्षरमक्षरमिति त्र्! यक्षरं स एवैष उत्तरस्त्र्! याहो वागेकं गौरेकं द्यौरेकं ततो वै वागेव चतुर्थमहर्वहति तद्यच्चतुर्थमहर्न्यूङ्खयन्त्येतदेव तदक्षरमभ्यायछन्त्येतद्वर्धयन्त्येतत्प्रबिभावयिष-न्ति चतुर्थस्याह्न उद्यत्या अन्नं वै न्यूङ्खो यदेलवा अभिगेष्णाश्चरन्त्य-थान्नाद्यम्प्रजायते तद्यच्चतर्थमहर्न्यूङ्खयन्त्यन्नमेव तत्प्रजनयन्त्यन्नाद्यस्य प्रजात्यै तस्माच्चतुर्थमहर्जातवद्भवति चतुरक्षरेण न्यूङ्खयेदित्याहुश्चतुष्पादा वै पशवः पशूनामवरुद्ध्यै त्र्! यक्षरेण न्यूङ्खयेदित्याहुस्त्रयो वा इमे त्रिवृतो लोका एषामेव लोकानामभिजित्या एकाक्षरेण न्यूङ्खयेदिति ह स्माह लाङ्गलायनो ब्रह्मा मौद्गल्य एकाक्षरा वै वाग् एष वाव सम्प्रति न्यूङ्खं न्यूङ्खयति य एकाक्षरेण न्यूङ्खयतीति द्व्यक्षरेणैव न्यूङ्खयेत्प्रतिष्ठाया एव द्विप्रतिष्ठो वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवो यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति तस्मा-द्द्व्यक्षरेणैव न्यूङ्खयेन्मुखतः प्रातरनुवाके न्यूङ्खयति मुखतो वै प्रजा अन्नमदन्ति मुखत एव तदन्नाद्यस्य यजमानं दधाति मध्यत आज्ये न्यूङ्खयति मध्यतो वै प्रजा अन्नं धिनोति मध्यत एव तदन्नाद्यस्य यजमानं दधाति मुखतो मध्यंदिने न्यूङ्खयति मुखतो वै प्रजा अन्नमदन्ति मुखत एव तदन्नाद्यस्य यजमानं दधाति

838

v;Gvw devt; ctuqRmhvRhTyekÉv'x" Stomo vwr;j' s;m;nu·PzNdo yq;-devtmenen yq;Stom' yq;s;m yq;zNds' r;d(n(noit y Ev' ved yÃ; Eit c p[eit c t°tuqRSy;öo åp' yõäev p[qmmhStdetTpunyR°tuq| y´uÿ_-v´{ qv´d;xum´²Tpbv´Tp[qme pde devt; in¨Cyte ydy' loko>yuidto yÆ;tv´õvv´CzÚ£v´Ã;co åp' yÃwmd' yiÃárift' yiÃzNd; ydUn;itárÿ_' yÃwr;j' yd;nu·.' yTkárãy´Tp[qmSy;öo åpmet;in vw ctuqRSy;öo åp;y;y;MyÉmvwtdhSten ctuqRSy;öo åpÉmd' vso sutmN/ N{ nedIy Eidih p[wtu b[÷,SpitrÉ¦neRt; Tv' som £tuÉ." ipNvNTyp" p[ v N{ y bOht it p[qmen;ö; sm;n a;t;ntuqeRhin ctuqRSy;öo åp' Åu/I hvÉmN{ m; árW

vAgvai devatA caturthamaharvahatyekaviMfaH stomo vairAjaM sAmAnuSTupchando yathA-devatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdnnoti ya evaM veda yadvA eti ca preti ca taccaturthasyAhno rUpaM yaddhyeva prathamamahastadetatpunaryaccaturthaM yadyukta-vadyadra thavadyadAfumadyatpibavadyatprathame pade devatA nirucyate yadayaM loko'bhyudito yajjAtavadyaddhavavadyacchukravadyadvAco rUpaM yadvaimadaM yadviriphitaM yadvichandA yadUnAtiriktaM yadvairAjaM yadAnuSTubhaM yatkariSyadyatprathamasyAhno rUpametAni vai caturthasyAhno rUpANyAgniM na svavqktibhiriti caturthasyAhna Ajyambhavati vaimadaM viriphitaM viriphitasya qSefcaturthe'hani caturthasyAhno rUpamaSTarcampAzktampAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafUnAmavaruddhyai tA u dafa jagatyo jagatprAtaHsavana eSa tr?yahastena caturthasyAhno rUpaM tA u paxcadafAnuSTubha AnuSTubhaM hyetadahastena catu-rthasyAhno rUpaM tA u viMfatirgAya tr?yaH punaH prAyaNIyaM hyetadahastena caturthasyAhno rUpaM tadetadastutamasastamayAtayAma sUktaM yajxa eva sAkSAttadyadetaccaturthasyAhna Ajyambhavati yajxAdeva tadyajxaM tanvate vAcameva tatpunarupayanti saMtatyai saMtatai str?yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yanti vAyo fukro ayAmi te vihi hotrA avItA vAyo fataM harINAmindra fca vAyaveSAM somAnAmA cikitAna sukratU A no vifvAbhirUtibhistyamu vo aprahaNamapa tyaM vqjinaM ripumambitame nadItama ityAnuSTubhampra\ugameti ca preti ca fukravaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM taM tvA yajxebhirImaha iti marutvatIyasya pratipadImaha ityabhyAyAmyamivaitadahastena caturthasyAhno rUpamidaM vaso sutamandha indra nedIya edihi praitu brahmaNaspatiragnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapaH pra va indra ya bqhata iti prathamenAhnA samAna AtAnafcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM frudhI havamindra mA riSaNya iti sUktaM havavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpammarutvAMM indra vqSabho raNayeti sUktamugraM sahodAmiha taM huvemeti havavaccaturthe'hani caturthasyAhno rupAM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavata imaM nu mAyinaM huva iti paryAso havavAMfcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u gAya tr?yo gAya tr?yo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti pibA somamindra mandatu tvA frudhI havaM vipipAnasyAdre riti vairAjampqSThambhavati bArhate'hani caturthe'hani caturthasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutA tvAmiddhi havAmaha iti bqhato yonimanu nivartayati bArhataM hyetadaharAyatanena tvamindra pratUrtiSviti sAmapragAtho'fastihA janiteti jAta-vAMfcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti tArkSyo'cyutaH

vAgvai devatA caturthamaharvahatyekaviMfaH stomo vairAjaM sAmAnuSTupchando yathA-devatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdnnoti ya evaM veda yadvA eti ca preti ca taccaturthasyAhno rUpaM yaddhyeva prathamamahastadetatpunaryaccaturthaM yadyukta-vadyadra thavadyadAfumadyatpibavadyatprathame pade devatA nirucyate yadayaM loko'bhyudito yajjAtavadyaddhavavadyacchukravadyadvAco rUpaM yadvaimadaM yadviriphitaM yadvichandA yadUnAtiriktaM yadvairAjaM yadAnuSTubhaM yatkariSyadyatprathamasyAhno rUpametAni vai caturthasyAhno rUpANyAgniM na svavqktibhiriti caturthasyAhna Ajyambhavati vaimadaM viriphitaM viriphitasya qSefcaturthe'hani caturthasyAhno rUpamaSTarcampAzktampAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafUnAmavaruddhyai tA u dafa jagatyo jagatprAtaHsavana eSa tr! yahastena caturthasyAhno rUpaM tA u paxcadafAnuSTubha AnuSTubhaM hyetadahastena catu-rthasyAhno rUpaM tA u viMfatirgAyatr! yaH punaH prAyaNIyaM hyetadahastena caturthasyAhno rUpaM tadetadastutamasastamayAtayAma sUktaM yajxa eva sAkSAttadyadetaccaturthasyAhna Ajyambhavati yajxAdeva tadyajxaM tanvate vAcameva tatpunarupayanti saMtatyai saMtataistr! yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yanti vAyo fukro ayAmi te vihi hotrA avItA vAyo fataM harINAmindra fca vAyaveSAM somAnAmA cikitAna sukratU A no vifvAbhirUtibhistyamu vo aprahaNamapa tyaM vqjinaM ripumambitame nadItama ityAnuSTubhampraugameti ca preti ca fukravaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM taM tvA yajxebhirImaha iti marutvatIyasya pratipadImaha ityabhyAyAmyamivaitadahastena caturthasyAhno rUpamidaM vaso sutamandha indra nedIya edihi praitu brahmaNaspatiragnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapaH pra va indra ya bqhata iti prathamenAhnA samAna AtAnafcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM frudhI havamindra mA riSaNya iti sUktaM havavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpammarutvAMM indra vqSabho raNayeti sUktamugraM sahodAmiha taM huvemeti havavaccaturthe'hani caturthasyAhno rupAM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavata imaM nu mAyinaM huva iti paryAso havavAMfcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u gAyatr! yo gAyatr! yo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti pibA somamindra mandatu tvA frudhI havaM vipipAnasyAdre riti vairAjampqSThambhavati bArhate'hani caturthe'hani caturthasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutA tvAmiddhi havAmaha iti bqhato yonimanu nivartayati bArhataM hyetadaharAyatanena tvamindra pratUrtiSviti sAmapragAtho'fastihA janiteti jAta-vAMfcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti tArkSyo'cyutaH

वाग्वै देवता चतुर्थमहर्वहत्येकविंशः स्तोमो वैराजं सामानुष्टुप्छन्दो यथा-देवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राद्न्नोति य एवं वेद यद्वा एति च प्रेति च तच्चतुर्थस्याह्नो रूपं यद्ध्येव प्रथममहस्तदेतत्पुनर्यच्चतुर्थं यद्युक्त-वद्यद्र थवद्यदाशुमद्यत्पिबवद्यत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते यदयं लोकोऽभ्युदितो यज्जातवद्यद्धववद्यच्छुक्रवद्यद्वाचो रूपं यद्वैमदं यद्विरिफितं यद्विछन्दा यदूनातिरिक्तं यद्वैराजं यदानुष्टुभं यत्करिष्यद्यत्प्रथमस्याह्नो रूपमेतानि वै चतुर्थस्याह्नो रूपाण्याग्निं न स्ववृक्तिभिरिति चतुर्थस्याह्न आज्यम्भवति वैमदं विरिफितं विरिफितस्य ऋषेश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपमष्टर्चम्पाङ्क्तम्पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशूनामवरुद्ध्यै ता उ दश जगत्यो जगत्प्रातःसवन एष त्र्?यहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ पञ्चदशानुष्टुभ आनुष्टुभं ह्येतदहस्तेन चतु-र्थस्याह्नो रूपं ता उ विंशतिर्गाय त्र्?यः पुनः प्रायणीयं ह्येतदहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं तदेतदस्तुतमसस्तमयातयाम सूक्तं यज्ञ एव साक्षात्तद्यदेतच्चतुर्थस्याह्न आज्यम्भवति यज्ञादेव तद्यज्ञं तन्वते वाचमेव तत्पुनरुपयन्ति संतत्यै संततै स्त्र्?यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्ति वायो शुक्रो अयामि ते विहि होत्रा अवीता वायो शतं हरीणामिन्द्र श्च वायवेषां सोमानामा चिकितान सुक्रतू आ नो विश्वाभिरूतिभिस्त्यमु वो अप्रहणमप त्यं वृजिनं रिपुमम्बितमे नदीतम इत्यानुष्टुभम्प्रउगमेति च प्रेति च शुक्रवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं तं त्वा यज्ञेभिरीमह इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदीमह इत्यभ्यायाम्यमिवैतदहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपमिदं वसो सुतमन्ध इन्द्र नेदीय एदिहि प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपः प्र व इन्द्र य बृहत इति प्रथमेनाह्ना समान आतानश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं श्रुधी हवमिन्द्र मा रिषण्य इति सूक्तं हववच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्मरुत्वाँ इन्द्र वृषभो रणयेति सूक्तमुग्रं सहोदामिह तं हुवेमेति हववच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रुपां तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवत इमं नु मायिनं हुव इति पर्यासो हववांश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ गाय त्र्?यो गाय त्र्?यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वा श्रुधी हवं विपिपानस्याद्रे रिति वैराजम्पृष्ठम्भवति बार्हतेऽहनि चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युता त्वामिद्धि हवामह इति बृहतो योनिमनु निवर्तयति बार्हतं ह्येतदहरायतनेन त्वमिन्द्र प्रतूर्तिष्विति सामप्रगाथोऽशस्तिहा जनितेति जात-वांश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति तार्क्ष्योऽच्युतः

वाग्वै देवता चतुर्थमहर्वहत्येकविंशः स्तोमो वैराजं सामानुष्टुप्छन्दो यथा-देवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राद्न्नोति य एवं वेद यद्वा एति च प्रेति च तच्चतुर्थस्याह्नो रूपं यद्ध्येव प्रथममहस्तदेतत्पुनर्यच्चतुर्थं यद्युक्त-वद्यद्र थवद्यदाशुमद्यत्पिबवद्यत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते यदयं लोकोऽभ्युदितो यज्जातवद्यद्धववद्यच्छुक्रवद्यद्वाचो रूपं यद्वैमदं यद्विरिफितं यद्विछन्दा यदूनातिरिक्तं यद्वैराजं यदानुष्टुभं यत्करिष्यद्यत्प्रथमस्याह्नो रूपमेतानि वै चतुर्थस्याह्नो रूपाण्याग्निं न स्ववृक्तिभिरिति चतुर्थस्याह्न आज्यम्भवति वैमदं विरिफितं विरिफितस्य ऋषेश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपमष्टर्चम्पाङ्क्तम्पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशूनामवरुद्ध्यै ता उ दश जगत्यो जगत्प्रातःसवन एष त्र्! यहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ पञ्चदशानुष्टुभ आनुष्टुभं ह्येतदहस्तेन चतु-र्थस्याह्नो रूपं ता उ विंशतिर्गायत्र्! यः पुनः प्रायणीयं ह्येतदहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं तदेतदस्तुतमसस्तमयातयाम सूक्तं यज्ञ एव साक्षात्तद्यदेतच्चतुर्थस्याह्न आज्यम्भवति यज्ञादेव तद्यज्ञं तन्वते वाचमेव तत्पुनरुपयन्ति संतत्यै संततैस्त्र्! यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्ति वायो शुक्रो अयामि ते विहि होत्रा अवीता वायो शतं हरीणामिन्द्र श्च वायवेषां सोमानामा चिकितान सुक्रतू आ नो विश्वाभिरूतिभिस्त्यमु वो अप्रहणमप त्यं वृजिनं रिपुमम्बितमे नदीतम इत्यानुष्टुभम्प्रौगमेति च प्रेति च शुक्रवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं तं त्वा यज्ञेभिरीमह इति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदीमह इत्यभ्यायाम्यमिवैतदहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपमिदं वसो सुतमन्ध इन्द्र नेदीय एदिहि प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपः प्र व इन्द्र य बृहत इति प्रथमेनाह्ना समान आतानश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं श्रुधी हवमिन्द्र मा रिषण्य इति सूक्तं हववच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्मरुत्वाँ इन्द्र वृषभो रणयेति सूक्तमुग्रं सहोदामिह तं हुवेमेति हववच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रुपां तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवत इमं नु मायिनं हुव इति पर्यासो हववांश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ गायत्र्! यो गायत्र्! यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वा श्रुधी हवं विपिपानस्याद्रे रिति वैराजम्पृष्ठम्भवति बार्हतेऽहनि चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युता त्वामिद्धि हवामह इति बृहतो योनिमनु निवर्तयति बार्हतं ह्येतदहरायतनेन त्वमिन्द्र प्रतूर्तिष्विति सामप्रगाथोऽशस्तिहा जनितेति जात-वांश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति तार्क्ष्योऽच्युतः

843

kÚh Åut N{ " kâSm¥´eit sUÿ_' vwmd' ivárift' iváriftSy AWetuqeRhin ctuqRSy;öo åp' yu?mSy te vOW.Sy Svr;j it sUÿ_mug[' g.Ir' jnuW;>yug[Émit j;tv°tuqeRhin ctuqRSy;öo åp' tdu ]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cyvte Tymu v" s];s;hÉmit py;Rso iv;su gIãv;RytÉmTy>y;y;MyÉmvwtdhSten ctuqRSy;öo åp' t; ¬ g;y} yo g;y} yo v; EtSy } yhSy m?y'idnMvh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;í;y]IWu inivd' d/;it ivo devSy netuStTsivtuvRre

kuha fruta indra ?H kasminnadyeti sUktaM vaimadaM viriphitaM viriphitasya qSefcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM yudhmasya te vqSabhasya svarAja iti sUktamugraM gabhIraM januSAbhyugramiti jAtavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tyamu vaH satrAsAhamiti paryAso vifvAsu gIrSvAyatamityabhyAyAmyamivaitadahastena caturthasyAhno rUpaM tA u gAya tr?yo gAya tr?yo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinamvahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti vifvo devasya netustatsaviturvareNyamA vifvadevaM satpatimiti vaifvadevasya pratipadanucarau bArhate'hani caturthe'hani caturhasyAhno rUpamA devo yAtu savitA suratna iti sAvitrameti caturthe'hani caturthasyAhno rUpampra dyAvA yajxaiH pqthivI namobhiriti dyAvApqthivIyampreti caturthe'hani caturthasyAhno rUpampra qbhubyoo dUtamiva vAcamiSya ityArbhavampreti ca vAcamiSya iti ca caturthe'hani caturthasyAhno rUpampra fukraitu devI manISeti vaifvadevampreti ca fukravacca caturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u vichandasaH santi dvipadAH santi catuSpadAstena caturthasyAhno rUpaM vaifvAnarasya sumatau syAmetyAgnimArutasya pratipadito jAta iti jAtava-ccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM ka IM vyaktA naraH sanILA iti mArutaM nakirhyeSAM janUMSi vedeti jAtavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u vichandasaH santi dvipadAH santi catuSpadAstena caturthasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutAgniM naro dIdhitibhiraraNyoriti jAtavedasyaM hastacyutI janayanteti jAtavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u vichandasaH santi virAjaH

kuha fruta indra H! kasminnadyeti sUktaM vaimadaM viriphitaM viriphitasya qSefcaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM yudhmasya te vqSabhasya svarAja iti sUktamugraM gabhIraM januSAbhyugramiti jAtavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tyamu vaH satrAsAhamiti paryAso vifvAsu gIrSvAyatamityabhyAyAmyamivaitadahastena caturthasyAhno rUpaM tA u gAyatr! yo gAyatr! yo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinamvahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti vifvo devasya netustatsaviturvareNyamA vifvadevaM satpatimiti vaifvadevasya pratipadanucarau bArhate'hani caturthe'hani caturhasyAhno rUpamA devo yAtu savitA suratna iti sAvitrameti caturthe'hani caturthasyAhno rUpampra dyAvA yajxaiH pqthivI namobhiriti dyAvApqthivIyampreti caturthe'hani caturthasyAhno rUpampra qbhubyoo dUtamiva vAcamiSya ityArbhavampreti ca vAcamiSya iti ca caturthe'hani caturthasyAhno rUpampra fukraitu devI manISeti vaifvadevampreti ca fukravacca caturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u vichandasaH santi dvipadAH santi catuSpadAstena caturthasyAhno rUpaM vaifvAnarasya sumatau syAmetyAgnimArutasya pratipadito jAta iti jAtava-ccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM ka IM vyaktA naraH sanI[L]A iti mArutaM nakirhyeSAM janUMSi vedeti jAtavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u vichandasaH santi dvipadAH santi catuSpadAstena caturthasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutAgniM naro dIdhitibhiraraNyoriti jAtavedasyaM hastacyutI janayanteti jAtavaccaturthe'hani caturthasyAhno rUpaM tA u vichandasaH santi virAjaH

कुह श्रुत इन्द्र ?ः कस्मिन्नद्येति सूक्तं वैमदं विरिफितं विरिफितस्य ऋषेश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं युध्मस्य ते वृषभस्य स्वराज इति सूक्तमुग्रं गभीरं जनुषाभ्युग्रमिति जातवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते त्यमु वः सत्रासाहमिति पर्यासो विश्वासु गीर्ष्वायतमित्यभ्यायाम्यमिवैतदहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ गाय त्र्?यो गाय त्र्?यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनम्वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति विश्वो देवस्य नेतुस्तत्सवितुर्वरेण्यमा विश्वदेवं सत्पतिमिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ बार्हतेऽहनि चतुर्थेऽहनि चतुर्हस्याह्नो रूपमा देवो यातु सविता सुरत्न इति सावित्रमेति चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्प्र द्यावा यज्ञैः पृथिवी नमोभिरिति द्यावापृथिवीयम्प्रेति चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्प्र ऋभुब्योओ दूतमिव वाचमिष्य इत्यार्भवम्प्रेति च वाचमिष्य इति च चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्प्र शुक्रैतु देवी मनीषेति वैश्वदेवम्प्रेति च शुक्रवच्च चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ विछन्दसः सन्ति द्विपदाः सन्ति चतुष्पदास्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं वैश्वानरस्य सुमतौ स्यामेत्याग्निमारुतस्य प्रतिपदितो जात इति जातव-च्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं क ईं व्यक्ता नरः सनीळा इति मारुतं नकिर्ह्येषां जनूंषि वेदेति जातवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ विछन्दसः सन्ति द्विपदाः सन्ति चतुष्पदास्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युताग्निं नरो दीधितिभिररण्योरिति जातवेदस्यं हस्तच्युती जनयन्तेति जातवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ विछन्दसः सन्ति विराजः

कुह श्रुत इन्द्र ः! कस्मिन्नद्येति सूक्तं वैमदं विरिफितं विरिफितस्य ऋषेश्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं युध्मस्य ते वृषभस्य स्वराज इति सूक्तमुग्रं गभीरं जनुषाभ्युग्रमिति जातवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते त्यमु वः सत्रासाहमिति पर्यासो विश्वासु गीर्ष्वायतमित्यभ्यायाम्यमिवैतदहस्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ गायत्र्! यो गायत्र्! यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनम्वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति विश्वो देवस्य नेतुस्तत्सवितुर्वरेण्यमा विश्वदेवं सत्पतिमिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ बार्हतेऽहनि चतुर्थेऽहनि चतुर्हस्याह्नो रूपमा देवो यातु सविता सुरत्न इति सावित्रमेति चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्प्र द्यावा यज्ञैः पृथिवी नमोभिरिति द्यावापृथिवीयम्प्रेति चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्प्र ऋभुब्योओ दूतमिव वाचमिष्य इत्यार्भवम्प्रेति च वाचमिष्य इति च चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपम्प्र शुक्रैतु देवी मनीषेति वैश्वदेवम्प्रेति च शुक्रवच्च चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ विछन्दसः सन्ति द्विपदाः सन्ति चतुष्पदास्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं वैश्वानरस्य सुमतौ स्यामेत्याग्निमारुतस्य प्रतिपदितो जात इति जातव-च्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं क ईं व्यक्ता नरः सनीळा इति मारुतं नकिर्ह्येषां जनूंषि वेदेति जातवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ विछन्दसः सन्ति द्विपदाः सन्ति चतुष्पदास्तेन चतुर्थस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युताग्निं नरो दीधितिभिररण्योरिति जातवेदस्यं हस्तच्युती जनयन्तेति जातवच्चतुर्थेऽहनि चतुर्थस्याह्नो रूपं ता उ विछन्दसः सन्ति विराजः

850

g*vwR devt; pmmhvRhit i],v"Stom" x;Kvr' s;m p;ÉÛXzNdo yq;devtmenen yq;Stom' yq;s;m yq;zNds' r;Ýoit y Ev' ved yÃw neit n p[eit y®TSqt' tTpmSy;öo åp' yõäev iÃtIymhStdetTpunyRTpm' ydU?vRv´Tp[itv´dNtvR´ÃWyuidt' y¶uG/v´dU/v´õenum´TpOâXnm´NmÃ´Tpxuåp' yd-?y;svd( iv=u{ ; v ih pxvo yÆ;gt' j;gt; ih pxvo y;hRtm(- b;hRt; ih px;vo yTp;Ûm( p;Û; ih pxvo yÃ;m' v;m' ih pxvo yõivãmd(/ivihR pxvo yÃpuãmd(- vpuihR pxvo - yCz;Kvr' yTp;Ûù yTkÚvR´âd(ÃtIySy;öo åpmet;in vw pmSy;öo åp;,ImmU Wu vo aitÉqmuWbuR/Émit pmSy;ö a;JyM.vit j;gtm?y;svTpxuå-pMpmehin pmSy;öo åpm; no yD' idivSpOxm; no v;yo mhe tne rqen pOqup;js; bhv" sUrc=s m; ¬ v;' idiv·y" ipb; sutSy rÉsno dev'-dev' vovse dev'devMbOhdu g;ÉyWe vc it b;hRtMp[¬gMpmehin pmSy;öo åpMyTp;jNyy; ivxeit m¨TvtIySy p[itpTp;jNyyeit pmehin pmSy;öo åpÉmN{ Tsomp; Ek N{ nedIy EidçuáÿÏ b[÷,SpteÉ¦neRt; Tv' som £tuÉ." ipNvNTypo bOhidN{ ;y g;yteit iÃtIyen;ö; sm;n a;t;n" pmehin pmSy;öo åpmivt;És suNvto vOÿ_bihRW it sUÿ_MmÃTp;ÛMppdMpmehin pmSy;öo åpÉmTq ih som Nmd it sUÿ_MmÃTp;ÛMppdMpmehin pmSy;öo åpÉmN{ ipb tu>y' suto md;yeit sUÿ_MmÃT]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cyvte m¨Tv;\ N{ mI!(v it py;Rso neit n p[eit pmehin pmSy;öo åp' t; ¬ g;y} yo g;y} yo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;í;y]IWu inivd'

gaurvai devatA paxcamamaharvahati triNavaHstomaH fAkvaraM sAma pAzktifchando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai neti na preti yatsthitaM tatpaxcamasyAhno rUpaM yaddhyeva dvitIyamahastadetatpunaryatpaxcamaM yadUrdhvavadyatprativadyadantarvadyadvqSaNvadyadvqdhanvadyanmadhyame pade devatA nirucyate yadantarikSamabhyuditaM yaddugdhavadyadUdhavadyaddhenumadyatpqfnimadyanmadvadyatpafurUpaM yada-dhyAsavad vikSudra ?A iva hi pafavo yajjAgataM jAgatA hi pafavo yadbArhatam- bArhatA hi pafAvo yatpAzktam pAzktA hi pafavo yadvAmaM vAmaM hi pafavo yaddhaviSmaddhavirhi pafavo yadvapuSmad- vapurhi pafavo - yacchAkvaraM yatpAzktaM yatkurvadyaddvitIyasyAhno rUpametAni vai paxcamasyAhno rUpANImamU Su vo atithimuSarbudhamiti paxcamasyAhna Ajyambhavati jAgatamadhyAsavatpafurU-pampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamA no yajxaM divispqfamA no vAyo mahe tane rathena pqthupAjasA bahavaH sUracakSasa imA u vAM diviSTayaH pibA sutasya rasino devaM-devaM vo'vase devaMdevambqhadu gAyiSe vaca iti bArhatampra\ugampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamyatpAxcajanyayA vifeti marutvatIyasya pratipatpAxcajanyayeti paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamindra itsomapA eka indra nedIya edihyuttiSTha brahmaNaspate'gnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapo bqhadindra ?Aya gAyateti dvitIyenAhnA samAna AtAnaH paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamavitAsi sunvato vqktabarhiSa iti sUktammadvatpAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamittha hi soma inmada iti sUktammadvatpAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamindra piba tubhyaM suto madAyeti sUktammadvattraiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate marutvAMM indra mIDhva iti paryAso neti na preti paxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM tA u gAya tr?yo gAya tr?yo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM

gaurvai devatA paxcamamaharvahati triNavaHstomaH fAkvaraM sAma pAzktifchando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai neti na preti yatsthitaM tatpaxcamasyAhno rUpaM yaddhyeva dvitIyamahastadetatpunaryatpaxcamaM yadUrdhvavadyatprativadyadantarvadyadvqSaNvadyadvqdhanvadyanmadhyame pade devatA nirucyate yadantarikSamabhyuditaM yaddugdhavadyadUdhavadyaddhenumadyatpqfnimadyanmadvadyatpafurUpaM yada-dhyAsavad vikSudrA iva hi pafavo yajjAgataM jAgatA hi pafavo yadbArhatam- bArhatA hi pafAvo yatpAzktam pAzktA hi pafavo yadvAmaM vAmaM hi pafavo yaddhaviSmaddhavirhi pafavo yadvapuSmad- vapurhi pafavo - yacchAkvaraM yatpAzktaM yatkurvadyaddvitIyasyAhno rUpametAni vai paxcamasyAhno rUpANImamU Su vo atithimuSarbudhamiti paxcamasyAhna Ajyambhavati jAgatamadhyAsavatpafurU-pampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamA no yajxaM divispqfamA no vAyo mahe tane rathena pqthupAjasA bahavaH sUracakSasa imA u vAM diviSTayaH pibA sutasya rasino devaM-devaM vo'vase devaMdevambqhadu gAyiSe vaca iti bArhatampraugampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamyatpAxcajanyayA vifeti marutvatIyasya pratipatpAxcajanyayeti paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamindra itsomapA eka indra nedIya edihyuttiSTha brahmaNaspate'gnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapo bqhadindrA ya gAyateti dvitIyenAhnA samAna AtAnaH paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamavitAsi sunvato vqktabarhiSa iti sUktammadvatpAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamittha hi soma inmada iti sUktammadvatpAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamindra piba tubhyaM suto madAyeti sUktammadvattraiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate marutvAMM indra mIDhva iti paryAso neti na preti paxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM tA u gAyatr! yo gAyatr! yo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM

गौर्वै देवता पञ्चममहर्वहति त्रिणवःस्तोमः शाक्वरं साम पाङ्क्तिश्छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै नेति न प्रेति यत्स्थितं तत्पञ्चमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव द्वितीयमहस्तदेतत्पुनर्यत्पञ्चमं यदूर्ध्ववद्यत्प्रतिवद्यदन्तर्वद्यद्वृषण्वद्यद्वृधन्वद्यन्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिक्षमभ्युदितं यद्दुग्धवद्यदूधवद्यद्धेनुमद्यत्पृश्निमद्यन्मद्वद्यत्पशुरूपं यद-ध्यासवद् विक्षुद्र ?ा इव हि पशवो यज्जागतं जागता हि पशवो यद्बार्हतम्- बार्हता हि पशावो यत्पाङ्क्तम् पाङ्क्ता हि पशवो यद्वामं वामं हि पशवो यद्धविष्मद्धविर्हि पशवो यद्वपुष्मद्- वपुर्हि पशवो - यच्छाक्वरं यत्पाङ्क्तं यत्कुर्वद्यद्द्वितीयस्याह्नो रूपमेतानि वै पञ्चमस्याह्नो रूपाणीममू षु वो अतिथिमुषर्बुधमिति पञ्चमस्याह्न आज्यम्भवति जागतमध्यासवत्पशुरू-पम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमा नो यज्ञं दिविस्पृशमा नो वायो महे तने रथेन पृथुपाजसा बहवः सूरचक्षस इमा उ वां दिविष्टयः पिबा सुतस्य रसिनो देवं-देवं वोऽवसे देवंदेवम्बृहदु गायिषे वच इति बार्हतम्प्रउगम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपम्यत्पाञ्चजन्यया विशेति मरुत्वतीयस्य प्रतिपत्पाञ्चजन्ययेति पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमिन्द्र इत्सोमपा एक इन्द्र नेदीय एदिह्युत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पतेऽग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो बृहदिन्द्र ?ाय गायतेति द्वितीयेनाह्ना समान आतानः पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमवितासि सुन्वतो वृक्तबर्हिष इति सूक्तम्मद्वत्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमित्थ हि सोम इन्मद इति सूक्तम्मद्वत्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमिन्द्र पिब तुभ्यं सुतो मदायेति सूक्तम्मद्वत्त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते मरुत्वाँ इन्द्र मीढ्व इति पर्यासो नेति न प्रेति पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं ता उ गाय त्र्?यो गाय त्र्?यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं

गौर्वै देवता पञ्चममहर्वहति त्रिणवःस्तोमः शाक्वरं साम पाङ्क्तिश्छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै नेति न प्रेति यत्स्थितं तत्पञ्चमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव द्वितीयमहस्तदेतत्पुनर्यत्पञ्चमं यदूर्ध्ववद्यत्प्रतिवद्यदन्तर्वद्यद्वृषण्वद्यद्वृधन्वद्यन्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिक्षमभ्युदितं यद्दुग्धवद्यदूधवद्यद्धेनुमद्यत्पृश्निमद्यन्मद्वद्यत्पशुरूपं यद-ध्यासवद् विक्षुद्रा इव हि पशवो यज्जागतं जागता हि पशवो यद्बार्हतम्- बार्हता हि पशावो यत्पाङ्क्तम् पाङ्क्ता हि पशवो यद्वामं वामं हि पशवो यद्धविष्मद्धविर्हि पशवो यद्वपुष्मद्- वपुर्हि पशवो - यच्छाक्वरं यत्पाङ्क्तं यत्कुर्वद्यद्द्वितीयस्याह्नो रूपमेतानि वै पञ्चमस्याह्नो रूपाणीममू षु वो अतिथिमुषर्बुधमिति पञ्चमस्याह्न आज्यम्भवति जागतमध्यासवत्पशुरू-पम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमा नो यज्ञं दिविस्पृशमा नो वायो महे तने रथेन पृथुपाजसा बहवः सूरचक्षस इमा उ वां दिविष्टयः पिबा सुतस्य रसिनो देवं-देवं वोऽवसे देवंदेवम्बृहदु गायिषे वच इति बार्हतम्प्रौगम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपम्यत्पाञ्चजन्यया विशेति मरुत्वतीयस्य प्रतिपत्पाञ्चजन्ययेति पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमिन्द्र इत्सोमपा एक इन्द्र नेदीय एदिह्युत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पतेऽग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो बृहदिन्द्रा य गायतेति द्वितीयेनाह्ना समान आतानः पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमवितासि सुन्वतो वृक्तबर्हिष इति सूक्तम्मद्वत्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमित्थ हि सोम इन्मद इति सूक्तम्मद्वत्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमिन्द्र पिब तुभ्यं सुतो मदायेति सूक्तम्मद्वत्त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते मरुत्वाँ इन्द्र मीढ्व इति पर्यासो नेति न प्रेति पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं ता उ गायत्र्! यो गायत्र्! यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं

855

mh;n;»Iãv] Stuvte x;Kvre, s;»; r;q'trehin pmehin pmSy;öo åpÉmN{ o v; Et;É.mRh;n;Tm;n' inrÉmmIt tSm;Nmh;n;»äoqo me vw lok; mh;n;»ä me mh;Nt m;Nvw lok;Np[j;pit" sO¼d' svRmxKno´iddâMkùc yidm;\ Llok;Np[j;pit" sO¼d' svRmxKno´idd' ikùc tCzKvyoR.v'StCzKvrI,;' xKvrITv' t; è?v;R" sI»o>ysOjt ydU?v;R" sI»o>ysOjt tâTsm; a.v'StâTsm;n;' Ésm;Tv' Sv;doárTq; ivWUvt ¬p no hárÉ." sutÉmN{ ' iv; avIvO/É¥Tynuåpo vOW

mahAnAmnISvatra stuvate fAkvareNa sAmnA rAthaMtare'hani paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamindra ?o vA etAbhirmahAnAtmAnaM niramimIta tasmAnmahAnAmnyo'tho ime vai lokA mahAnAmnya ime mahAnta imAnvai lokAnprajApatiH sqSTvedaM sarvamafaknodyadidamkiMca yadimAMM llokAnprajApatiH sqSTvedaM sarvamafaknodyadidaM kiMca tacchakvaryo'bhavaMstacchakvarINAM fakvarItvaM tA UrdhvAH sImno'bhyasqjata yadUrdhvAH sImno'bhyasqjata tatsimA abhavaMstatsimAnAM simAtvaM svAdoritthA viSUvata upa no haribhiH sutamindraM vifvA avIvqdhannityanurUpo vqSaNvA-npqfnimAnmadvAnvqdhanvAnpaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyA-cyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanena mo Su tvA vAghatafcaneti sAmapragAtho'dhyAsavAnpafurUpa-

mahAnAmnISvatra stuvate fAkvareNa sAmnA rAthaMtare'hani paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamindro vA etAbhirmahAnAtmAnaM niramimIta tasmAnmahAnAmnyo'tho ime vai lokA mahAnAmnya ime mahAnta imAnvai lokAnprajApatiH sqSTvedaM sarvamafaknodyadidamkiMca yadimAMM llokAnprajApatiH sqSTvedaM sarvamafaknodyadidaM kiMca tacchakvaryo'bhavaMstacchakvarINAM fakvarItvaM tA UrdhvAH sImno'bhyasqjata yadUrdhvAH sImno'bhyasqjata tatsimA abhavaMstatsimAnAM simAtvaM svAdoritthA viSUvata upa no haribhiH sutamindraM vifvA avIvqdhannityanurUpo vqSaNvA-npqfnimAnmadvAnvqdhanvAnpaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyA-cyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanena mo Su tvA vAghatafcaneti sAmapragAtho'dhyAsavAnpafurUpa-

महानाम्नीष्वत्र स्तुवते शाक्वरेण साम्ना राथंतरेऽहनि पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमिन्द्र ?ो वा एताभिर्महानात्मानं निरमिमीत तस्मान्महानाम्न्योऽथो इमे वै लोका महानाम्न्य इमे महान्त इमान्वै लोकान्प्रजापतिः सृष्ट्वेदं सर्वमशक्नोद्यदिदम्किंच यदिमाँ ल्लोकान्प्रजापतिः सृष्ट्वेदं सर्वमशक्नोद्यदिदं किंच तच्छक्वर्योऽभवंस्तच्छक्वरीणां शक्वरीत्वं ता ऊर्ध्वाः सीम्नोऽभ्यसृजत यदूर्ध्वाः सीम्नोऽभ्यसृजत तत्सिमा अभवंस्तत्सिमानां सिमात्वं स्वादोरित्था विषूवत उप नो हरिभिः सुतमिन्द्रं विश्वा अवीवृधन्नित्यनुरूपो वृषण्वा-न्पृश्निमान्मद्वान्वृधन्वान्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्या-च्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेन मो षु त्वा वाघतश्चनेति सामप्रगाथोऽध्यासवान्पशुरूप-

महानाम्नीष्वत्र स्तुवते शाक्वरेण साम्ना राथंतरेऽहनि पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमिन्द्रो वा एताभिर्महानात्मानं निरमिमीत तस्मान्महानाम्न्योऽथो इमे वै लोका महानाम्न्य इमे महान्त इमान्वै लोकान्प्रजापतिः सृष्ट्वेदं सर्वमशक्नोद्यदिदम्किंच यदिमाँ ल्लोकान्प्रजापतिः सृष्ट्वेदं सर्वमशक्नोद्यदिदं किंच तच्छक्वर्योऽभवंस्तच्छक्वरीणां शक्वरीत्वं ता ऊर्ध्वाः सीम्नोऽभ्यसृजत यदूर्ध्वाः सीम्नोऽभ्यसृजत तत्सिमा अभवंस्तत्सिमानां सिमात्वं स्वादोरित्था विषूवत उप नो हरिभिः सुतमिन्द्रं विश्वा अवीवृधन्नित्यनुरूपो वृषण्वा-न्पृश्निमान्मद्वान्वृधन्वान्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्या-च्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेन मो षु त्वा वाघतश्चनेति सामप्रगाथोऽध्यासवान्पशुरूप-

860

p[edMb[÷ vO]tUyeRãv;ivqeit sUÿ_Mp;ÛMppdMpmehin pn;Sy;öo åpÉmN{ o md;y v;vO/ it sUÿ_MmÃTp;ÛMppdMpmehin pmSy;öo åp' s]; md;sStv ivjNy; it sUÿ_MmÃT]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cyvte tÉmN{ ' v;jy;msIit py;Rs" s vOW; vOW.o .uvidit pxuåpMpmehin pmSy;öo åp' t; ¬ g;y} yo g;y} yo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;í;y]IWu inivd' d/;it tTsivtuvOR,Imhe´; no dev sivtárit vwdevSy p[itpdnucr* r;q'trehin pmehin pmSy;öo åpmudu ãy dev" sivt; dmUn; it s;iv]m; d;xuWe suvit .Uár v;mÉmit v;m-MpxuåpMpmehin pmSy;öo åpMmhI ´;v;pOÉqvI h JyeÏ¼ it ´;v;pOÉqvIy' ¨võo=eit pxuåpMpmehin pmSy;öo åpmO.uivR>v; v;j N{ o no az¹Ty;.Rv' v;jo vw pxv" pxuåpMpmehin pmSy;öo åpm(StuWe jn' suv[t' nVysIÉ.árit vwdevm?y;svTpxuåpMpmehin pmSy;öo åp' ôivs" p;Ntmjr' SvivRdITy;É¦m;¨tSy p[itpõiv-ãmTpmehin pmSy;öo åp' vpunuR t²°iktuWe Écd®STvit m;¨t' vpuãm-Tpmehin pmSy;öo åp' j;tvedse sunv;m somÉmit j;tve-dSy;Cyut;É¦hoRt; gOhpit" s r;jeit j;tvedSym?y;svTpxuåpMp-

predambrahma vqtratUryeSvAvitheti sUktampAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcanAsyAhno rUpamindra ?o madAya vAvqdha iti sUktammadvatpAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM satrA madAsastava vifvajanyA iti sUktammadvattraiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tamindraM vAjayAmasIti paryAsaH sa vqSA vqSabho bhuvaditi pafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM tA u gAya tr?yo gAya tr?yo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rAthaMtare'hani paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamudu Sya devaH savitA damUnA iti sAvitramA dAfuSe suvati bhUri vAmamiti vAma-mpafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpammahI dyAvApqthivI iha jyeSThe iti dyAvApqthivIyaM ruvaddhokSeti pafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamqbhurvibhvA vAja indra ?o no achetyArbhavaM vAjo vai pafavaH pafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamstuSe janaM suvrataM navyasIbhiriti vaifvadevamadhyAsavatpafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM hUvisaH pAntamajaraM svarvidItyAgnimArutasya pratipaddhavi-Smatpaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM vapurnu taccikituSe cidastviti mArutaM vapuSma-tpaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtave-dasyAcyutAgnirhotA gqhapatiH sa rAjeti jAtavedasyamadhyAsavatpafurUpampa-

predambrahma vqtratUryeSvAvitheti sUktampAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcanAsyAhno rUpamindro madAya vAvqdha iti sUktammadvatpAzktampaxcapadampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM satrA madAsastava vifvajanyA iti sUktammadvattraiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tamindraM vAjayAmasIti paryAsaH sa vqSA vqSabho bhuvaditi pafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM tA u gAyatr! yo gAyatr! yo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rAthaMtare'hani paxcame'hani paxcamasyAhno rUpamudu Sya devaH savitA damUnA iti sAvitramA dAfuSe suvati bhUri vAmamiti vAma-mpafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpammahI dyAvApqthivI iha jyeSThe iti dyAvApqthivIyaM ruvaddhokSeti pafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamqbhurvibhvA vAja indro no achetyArbhavaM vAjo vai pafavaH pafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpamstuSe janaM suvrataM navyasIbhiriti vaifvadevamadhyAsavatpafurUpampaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM hUvisaH pAntamajaraM svarvidItyAgnimArutasya pratipaddhavi-Smatpaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM vapurnu taccikituSe cidastviti mArutaM vapuSma-tpaxcame'hani paxcamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtave-dasyAcyutAgnirhotA gqhapatiH sa rAjeti jAtavedasyamadhyAsavatpafurUpampa-

प्रेदम्ब्रह्म वृत्रतूर्येष्वाविथेति सूक्तम्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चनास्याह्नो रूपमिन्द्र ?ो मदाय वावृध इति सूक्तम्मद्वत्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं सत्रा मदासस्तव विश्वजन्या इति सूक्तम्मद्वत्त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते तमिन्द्रं वाजयामसीति पर्यासः स वृषा वृषभो भुवदिति पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं ता उ गाय त्र्?यो गाय त्र्?यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ राथंतरेऽहनि पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमुदु ष्य देवः सविता दमूना इति सावित्रमा दाशुषे सुवति भूरि वाममिति वाम-म्पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपम्मही द्यावापृथिवी इह ज्येष्ठे इति द्यावापृथिवीयं रुवद्धोक्षेति पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमृभुर्विभ्वा वाज इन्द्र ?ो नो अछेत्यार्भवं वाजो वै पशवः पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपम्स्तुषे जनं सुव्रतं नव्यसीभिरिति वैश्वदेवमध्यासवत्पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं हूविसः पान्तमजरं स्वर्विदीत्याग्निमारुतस्य प्रतिपद्धवि-ष्मत्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं वपुर्नु तच्चिकितुषे चिदस्त्विति मारुतं वपुष्म-त्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवे-दस्याच्युताग्निर्होता गृहपतिः स राजेति जातवेदस्यमध्यासवत्पशुरूपम्प-

प्रेदम्ब्रह्म वृत्रतूर्येष्वाविथेति सूक्तम्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चनास्याह्नो रूपमिन्द्रो मदाय वावृध इति सूक्तम्मद्वत्पाङ्क्तम्पञ्चपदम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं सत्रा मदासस्तव विश्वजन्या इति सूक्तम्मद्वत्त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते तमिन्द्रं वाजयामसीति पर्यासः स वृषा वृषभो भुवदिति पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं ता उ गायत्र्! यो गायत्र्! यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ राथंतरेऽहनि पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमुदु ष्य देवः सविता दमूना इति सावित्रमा दाशुषे सुवति भूरि वाममिति वाम-म्पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपम्मही द्यावापृथिवी इह ज्येष्ठे इति द्यावापृथिवीयं रुवद्धोक्षेति पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपमृभुर्विभ्वा वाज इन्द्रो नो अछेत्यार्भवं वाजो वै पशवः पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपम्स्तुषे जनं सुव्रतं नव्यसीभिरिति वैश्वदेवमध्यासवत्पशुरूपम्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं हूविसः पान्तमजरं स्वर्विदीत्याग्निमारुतस्य प्रतिपद्धवि-ष्मत्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं वपुर्नु तच्चिकितुषे चिदस्त्विति मारुतं वपुष्म-त्पञ्चमेऽहनि पञ्चमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवे-दस्याच्युताग्निर्होता गृहपतिः स राजेति जातवेदस्यमध्यासवत्पशुरूपम्प-

870

p;¨Cz¹pI¨pd/it pUvRyo" svnyo" purSt;Tp[iSqty;Jy;n;' roiht' vw n;mwtCzNdo yTp;¨Cz¹pmeten v; N{ " s¢ Svg;\ ÜLlok;nroh{ ohit s¢ Svg;\ ÜLlokNy Ev' ved td;üyRTppd; Ev pmSy;öo åp' W$(pd;" WÏSy;q kSm;Ts¢pd;" WÏ¼hHzSyNt it W²@±.rev pdw" WÏmh-r;ÒuvNTypÉz´evwtdhyRTs¢m' tdev s¢men pden;>y;r>y vs²Nt v;cmev

pArucchepIrupadadhati pUrvayoH savanayoH purastAtprasthitayAjyAnAM rohitaM vai nAmaitacchando yatpArucchepametena vA indra ?H sapta svargAMM llokAnarohadra ?ohati sapta svargAMM llokanya evaM veda tadAhuryatpaxcapadA eva paxcamasyAhno rUpaM SaTpadAH SaSThasyAtha kasmAtsaptapadAH SaSThe'haxchasyanta iti SaDbhireva padaiH SaSThamaha-rApnuvantyapachidyevaitadaharyatsaptamaM tadeva saptamena padenAbhyArabhya vasanti vAcameva

pArucchepIrupadadhati pUrvayoH savanayoH purastAtprasthitayAjyAnAM rohitaM vai nAmaitacchando yatpArucchepametena vA indra H! sapta svargAMM llokAnarohadro hati sapta svargAMM llokanya evaM veda tadAhuryatpaxcapadA eva paxcamasyAhno rUpaM SaTpadAH SaSThasyAtha kasmAtsaptapadAH SaSThe'haxchasyanta iti SaDbhireva padaiH SaSThamaha-rApnuvantyapachidyevaitadaharyatsaptamaM tadeva saptamena padenAbhyArabhya vasanti vAcameva

पारुच्छेपीरुपदधति पूर्वयोः सवनयोः पुरस्तात्प्रस्थितयाज्यानां रोहितं वै नामैतच्छन्दो यत्पारुच्छेपमेतेन वा इन्द्र ?ः सप्त स्वर्गाँ ल्लोकानरोहद्र ?ोहति सप्त स्वर्गाँ ल्लोकन्य एवं वेद तदाहुर्यत्पञ्चपदा एव पञ्चमस्याह्नो रूपं षट्पदाः षष्ठस्याथ कस्मात्सप्तपदाः षष्ठेऽहञ्छस्यन्त इति षड्भिरेव पदैः षष्ठमह-राप्नुवन्त्यपछिद्येवैतदहर्यत्सप्तमं तदेव सप्तमेन पदेनाभ्यारभ्य वसन्ति वाचमेव

पारुच्छेपीरुपदधति पूर्वयोः सवनयोः पुरस्तात्प्रस्थितयाज्यानां रोहितं वै नामैतच्छन्दो यत्पारुच्छेपमेतेन वा इन्द्र ः! सप्त स्वर्गाँ ल्लोकानरोहद्रो हति सप्त स्वर्गाँ ल्लोकन्य एवं वेद तदाहुर्यत्पञ्चपदा एव पञ्चमस्याह्नो रूपं षट्पदाः षष्ठस्याथ कस्मात्सप्तपदाः षष्ठेऽहञ्छस्यन्त इति षड्भिरेव पदैः षष्ठमह-राप्नुवन्त्यपछिद्येवैतदहर्यत्सप्तमं तदेव सप्तमेन पदेनाभ्यारभ्य वसन्ति वाचमेव

872

tTpun¨py²Nt s'tTyw s'ttwS} yhwrVyvÉz¥wyR²Nt y Ev' ivÃ;'so y²Nt 10

tatpunarupayanti saMtatyai saMtatai str?yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yanti 10

tatpunarupayanti saMtatyai saMtataistr! yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yanti 10

तत्पुनरुपयन्ति संतत्यै संततै स्त्र्?यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्ति १०

तत्पुनरुपयन्ति संतत्यै संततैस्त्र्! यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्ति १०

880

´*vwR devt; WÏmhvRhit ]yâS]'x" Stomo rwvt' s;m;itzNd;XzNdo yq;devtmenen yq;Stom' yq;s;m yq;zNds' r;Ýoit y Ev' ved yÃw sm;nodk| tTWÏSy;öo åp' yõäev tOtIymhStdetTpunyRTWÏ' yd-v´dNtv´Tpunr;vOÿ' yTpuninRnOÿ' y{ tv´TpyRStv´²T]v´dNtåp' y-duÿme pde devt; in¨Cyte yds* loko>yuidto yTp;¨Cz¹p' yTs¢pd' y¥;r;x's' y¥;.;neidÏ' y{ wvt' yditzNd; yTÕt' yÿOtIySy;öo åp' Et;in vw WÏSy;öo åp;

dyaurvai devatA SaSThamaharvahati trayastriMfaH stomo raivataM sAmAtichandAfchando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai samAnodarkaM tatSaSThasyAhno rUpaM yaddhyeva tqtIyamahastadetatpunaryatSaSThaM yada-fvavadyadantavadyatpunarAvqttaM yatpunarninqttaM yadra tavadyatparyastavadyattrivadyadantarUpaM ya-duttame pade devatA nirucyate yadasau loko'bhyudito yatpArucchepaM yatsaptapadaM yannArAfaMsaM yannAbhAnediSThaM yadrai vataM yadatichandA yatkqtaM yattqtIyasyAhno rUpaM etAni vai SaSThasyAhno rUpANyayaM jAyata manuSo dharImaNIti SaSThasyAhna Ayambhavati pArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM stIrNa-mbarhirupa no yAhI vitaya A vAM ratho niyutvAnvakSadavase suSumA yAtamadri bhiryuvAM stomebhirdevayanto afvinAvarmaha indra vqSannindra ?Astu frauSaLo SU No agne fqNuhi tvamILito ye devAso divyekAdafa stheyamadadAdra bhasa-mqNacyutamiti pra\ugampArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM sa pUrvyo mahAnAmiti marutvatIyasya pratipadanto vai mahadantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM traya indra sya somA indra nedIya edihi pra nUnambrahmaNaspatiragnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapo nakiH sudAso rathamiti tqtIyenAhnA samAna AtAnaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM yaM tvaM rathamindra medhasAtaya iti sUkta-mpArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM sa yo vqSA vqSNyebhiH samokA iti sUktaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpamindra marutva iha pAhi somamiti sUktaM tebhiH sAkampibatu vqtrakhAda ityanto vai khAdo'ntaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhA-rAyatanAdevaitena na pracyavate'yaM ha yena vA idamiti paryAsaH svarmarutvatA jitamityanto vai jitamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tA u gAya tr?yo gAya tr?yo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasmi-nnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti revatIrnaH sadhamAde revAMM idre vata stoteti raivatampqSThambhavati bArhate'hani SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutA tvAmiddhi havAmaha iti bqhato yonimanu nivartayati bArhataM hyetadaharAyatanenendra middevatAtaya iti sAmapragAtho ninqttavAnSaSThe'hani SaSThasyAhno

dyaurvai devatA SaSThamaharvahati trayastriMfaH stomo raivataM sAmAtichandAfchando yathAdevatamenena yathAstomaM yathAsAma yathAchandasaM rAdhnoti ya evaM veda yadvai samAnodarkaM tatSaSThasyAhno rUpaM yaddhyeva tqtIyamahastadetatpunaryatSaSThaM yada-fvavadyadantavadyatpunarAvqttaM yatpunarninqttaM yadra tavadyatparyastavadyattrivadyadantarUpaM ya-duttame pade devatA nirucyate yadasau loko'bhyudito yatpArucchepaM yatsaptapadaM yannArAfaMsaM yannAbhAnediSThaM yadrai vataM yadatichandA yatkqtaM yattqtIyasyAhno rUpaM etAni vai SaSThasyAhno rUpANyayaM jAyata manuSo dharImaNIti SaSThasyAhna Ayambhavati pArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM stIrNa-mbarhirupa no yAhI vitaya A vAM ratho niyutvAnvakSadavase suSumA yAtamadri bhiryuvAM stomebhirdevayanto afvinAvarmaha indra vqSannindrA stu frauSa[L]o SU No agne fqNuhi tvamI[L]ito ye devAso divyekAdafa stheyamadadAdra bhasa-mqNacyutamiti praugampArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM sa pUrvyo mahAnAmiti marutvatIyasya pratipadanto vai mahadantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM traya indra sya somA indra nedIya edihi pra nUnambrahmaNaspatiragnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapo nakiH sudAso rathamiti tqtIyenAhnA samAna AtAnaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM yaM tvaM rathamindra medhasAtaya iti sUkta-mpArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM sa yo vqSA vqSNyebhiH samokA iti sUktaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpamindra marutva iha pAhi somamiti sUktaM tebhiH sAkampibatu vqtrakhAda ityanto vai khAdo'ntaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhA-rAyatanAdevaitena na pracyavate'yaM ha yena vA idamiti paryAsaH svarmarutvatA jitamityanto vai jitamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tA u gAyatr! yo gAyatr! yo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasmi-nnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAti revatIrnaH sadhamAde revAMM idre vata stoteti raivatampqSThambhavati bArhate'hani SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM yadvAvAneti dhAyyAcyutA tvAmiddhi havAmaha iti bqhato yonimanu nivartayati bArhataM hyetadaharAyatanenendra middevatAtaya iti sAmapragAtho ninqttavAnSaSThe'hani SaSThasyAhno

द्यौर्वै देवता षष्ठमहर्वहति त्रयस्त्रिंशः स्तोमो रैवतं सामातिछन्दाश्छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै समानोदर्कं तत्षष्ठस्याह्नो रूपं यद्ध्येव तृतीयमहस्तदेतत्पुनर्यत्षष्ठं यद-श्ववद्यदन्तवद्यत्पुनरावृत्तं यत्पुनर्निनृत्तं यद्र तवद्यत्पर्यस्तवद्यत्त्रिवद्यदन्तरूपं य-दुत्तमे पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोकोऽभ्युदितो यत्पारुच्छेपं यत्सप्तपदं यन्नाराशंसं यन्नाभानेदिष्ठं यद्रै वतं यदतिछन्दा यत्कृतं यत्तृतीयस्याह्नो रूपं एतानि वै षष्ठस्याह्नो रूपाण्ययं जायत मनुषो धरीमणीति षष्ठस्याह्न आयम्भवति पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं स्तीर्ण-म्बर्हिरुप नो याही वितय आ वां रथो नियुत्वान्वक्षदवसे सुषुमा यातमद्रि भिर्युवां स्तोमेभिर्देवयन्तो अश्विनावर्मह इन्द्र वृषन्निन्द्र ?ास्तु श्रौषळो षू णो अग्ने शृणुहि त्वमीळितो ये देवासो दिव्येकादश स्थेयमददाद्र भस-मृणच्युतमिति प्रउगम्पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं स पूर्व्यो महानामिति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदन्तो वै महदन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं त्रय इन्द्र स्य सोमा इन्द्र नेदीय एदिहि प्र नूनम्ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो नकिः सुदासो रथमिति तृतीयेनाह्ना समान आतानः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं यं त्वं रथमिन्द्र मेधसातय इति सूक्त-म्पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं स यो वृषा वृष्ण्येभिः समोका इति सूक्तं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमिन्द्र मरुत्व इह पाहि सोममिति सूक्तं तेभिः साकम्पिबतु वृत्रखाद इत्यन्तो वै खादोऽन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधा-रायतनादेवैतेन न प्रच्यवतेऽयं ह येन वा इदमिति पर्यासः स्वर्मरुत्वता जितमित्यन्तो वै जितमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं ता उ गाय त्र्?यो गाय त्र्?यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मि-न्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति रेवतीर्नः सधमादे रेवाँ इद्रे वत स्तोतेति रैवतम्पृष्ठम्भवति बार्हतेऽहनि षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युता त्वामिद्धि हवामह इति बृहतो योनिमनु निवर्तयति बार्हतं ह्येतदहरायतनेनेन्द्र मिद्देवतातय इति सामप्रगाथो निनृत्तवान्षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो

द्यौर्वै देवता षष्ठमहर्वहति त्रयस्त्रिंशः स्तोमो रैवतं सामातिछन्दाश्छन्दो यथादेवतमेनेन यथास्तोमं यथासाम यथाछन्दसं राध्नोति य एवं वेद यद्वै समानोदर्कं तत्षष्ठस्याह्नो रूपं यद्ध्येव तृतीयमहस्तदेतत्पुनर्यत्षष्ठं यद-श्ववद्यदन्तवद्यत्पुनरावृत्तं यत्पुनर्निनृत्तं यद्र तवद्यत्पर्यस्तवद्यत्त्रिवद्यदन्तरूपं य-दुत्तमे पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोकोऽभ्युदितो यत्पारुच्छेपं यत्सप्तपदं यन्नाराशंसं यन्नाभानेदिष्ठं यद्रै वतं यदतिछन्दा यत्कृतं यत्तृतीयस्याह्नो रूपं एतानि वै षष्ठस्याह्नो रूपाण्ययं जायत मनुषो धरीमणीति षष्ठस्याह्न आयम्भवति पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं स्तीर्ण-म्बर्हिरुप नो याही वितय आ वां रथो नियुत्वान्वक्षदवसे सुषुमा यातमद्रि भिर्युवां स्तोमेभिर्देवयन्तो अश्विनावर्मह इन्द्र वृषन्निन्द्रा स्तु श्रौषळो षू णो अग्ने शृणुहि त्वमीळितो ये देवासो दिव्येकादश स्थेयमददाद्र भस-मृणच्युतमिति प्रौगम्पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं स पूर्व्यो महानामिति मरुत्वतीयस्य प्रतिपदन्तो वै महदन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं त्रय इन्द्र स्य सोमा इन्द्र नेदीय एदिहि प्र नूनम्ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो नकिः सुदासो रथमिति तृतीयेनाह्ना समान आतानः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं यं त्वं रथमिन्द्र मेधसातय इति सूक्त-म्पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं स यो वृषा वृष्ण्येभिः समोका इति सूक्तं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमिन्द्र मरुत्व इह पाहि सोममिति सूक्तं तेभिः साकम्पिबतु वृत्रखाद इत्यन्तो वै खादोऽन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधा-रायतनादेवैतेन न प्रच्यवतेऽयं ह येन वा इदमिति पर्यासः स्वर्मरुत्वता जितमित्यन्तो वै जितमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं ता उ गायत्र्! यो गायत्र्! यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मि-न्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधाति रेवतीर्नः सधमादे रेवाँ इद्रे वत स्तोतेति रैवतम्पृष्ठम्भवति बार्हतेऽहनि षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं यद्वावानेति धाय्याच्युता त्वामिद्धि हवामह इति बृहतो योनिमनु निवर्तयति बार्हतं ह्येतदहरायतनेनेन्द्र मिद्देवतातय इति सामप्रगाथो निनृत्तवान्षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो

885

EN{ y;çup n" pr;vt it sUÿ_Mp;¨Cz¹pmitzNd;" s¢pd' WÏ¼hin WÏSy;öo åpMp[ `; NvSy mbto mh;nIit sUÿ_' sm;nodk| WÏ¼hin WÏSy;öo åpm.Ureko rÉypte ryI,;Émit sUÿ_' rqm; itÏ tuivnOM, .ImÉmTyNto vw iSqtmNt" WÏmh" WÏ¼hin WÏSy;öo åp' tdu ]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cy;vt ¬p no hárÉ." sutÉmit py;Rs" sm;nodk" WÏ¼hin WÏSy;öo åp' t; ¬ g;y} yo g;y;} yo v; EtSy } yhSy m?y'idnMvh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;í;y]IWu inivd' d/;TyÉ. Ty' dev' sivt;rmo

endra yAhyupa naH parAvata iti sUktampArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpampra ghA nvasya mabato mahAnIti sUktaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpamabhUreko rayipate rayINAmiti sUktaM rathamA tiSTha tuvinqmNa bhImamityanto vai sthitamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyAvata upa no haribhiH sutamiti paryAsaH samAnodarkaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tA u gAya tr?yo gAyA tr?yo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinamvahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAtyabhi tyaM devaM savitAramoNyoriti vaifvadevasya pratipadatichandAH SASThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tatsaviturvareNyaM doSo AgAdi-tyanucaro'nto vai gatamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpamudu Sya devaH savitA savAyeti sAvitraM fafvattamaM tadapA vahnirasthAdityanto vai sthitamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM katarA pUrvA katarAparAyoriti dyAvApqthivIyaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM kimu freSThaH kiM yaviSTho na Ajagannupa no vAjA adhvaramqbhukSA ityArbhavaM nArAfaMsaM trivatSaSThe'hani SaSThasyAhno rUpami-

endra yAhyupa naH parAvata iti sUktampArucchepamatichandAH saptapadaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpampra ghA nvasya mabato mahAnIti sUktaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpamabhUreko rayipate rayINAmiti sUktaM rathamA tiSTha tuvinqmNa bhImamityanto vai sthitamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyAvata upa no haribhiH sutamiti paryAsaH samAnodarkaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tA u gAyatr! yo gAyAtr! yo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinamvahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAdgAyatrISu nividaM dadhAtyabhi tyaM devaM savitAramoNyoriti vaifvadevasya pratipadatichandAH SASThe'hani SaSThasyAhno rUpaM tatsaviturvareNyaM doSo AgAdi-tyanucaro'nto vai gatamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpamudu Sya devaH savitA savAyeti sAvitraM fafvattamaM tadapA vahnirasthAdityanto vai sthitamantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM katarA pUrvA katarAparAyoriti dyAvApqthivIyaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM kimu freSThaH kiM yaviSTho na Ajagannupa no vAjA adhvaramqbhukSA ityArbhavaM nArAfaMsaM trivatSaSThe'hani SaSThasyAhno rUpami-

एन्द्र याह्युप नः परावत इति सूक्तम्पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपम्प्र घा न्वस्य मबतो महानीति सूक्तं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमभूरेको रयिपते रयीणामिति सूक्तं रथमा तिष्ठ तुविनृम्ण भीममित्यन्तो वै स्थितमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यावत उप नो हरिभिः सुतमिति पर्यासः समानोदर्कः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं ता उ गाय त्र्?यो गाया त्र्?यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनम्वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधात्यभि त्यं देवं सवितारमोण्योरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदतिछन्दाः षाष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं तत्सवितुर्वरेण्यं दोषो आगादि-त्यनुचरोऽन्तो वै गतमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमुदु ष्य देवः सविता सवायेति सावित्रं शश्वत्तमं तदपा वह्निरस्थादित्यन्तो वै स्थितमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं कतरा पूर्वा कतरापरायोरिति द्यावापृथिवीयं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं किमु श्रेष्ठः किं यविष्ठो न आजगन्नुप नो वाजा अध्वरमृभुक्षा इत्यार्भवं नाराशंसं त्रिवत्षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमि-

एन्द्र याह्युप नः परावत इति सूक्तम्पारुच्छेपमतिछन्दाः सप्तपदं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपम्प्र घा न्वस्य मबतो महानीति सूक्तं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमभूरेको रयिपते रयीणामिति सूक्तं रथमा तिष्ठ तुविनृम्ण भीममित्यन्तो वै स्थितमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यावत उप नो हरिभिः सुतमिति पर्यासः समानोदर्कः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं ता उ गायत्र्! यो गायात्र्! यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनम्वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माद्गायत्रीषु निविदं दधात्यभि त्यं देवं सवितारमोण्योरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदतिछन्दाः षाष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं तत्सवितुर्वरेण्यं दोषो आगादि-त्यनुचरोऽन्तो वै गतमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमुदु ष्य देवः सविता सवायेति सावित्रं शश्वत्तमं तदपा वह्निरस्थादित्यन्तो वै स्थितमन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं कतरा पूर्वा कतरापरायोरिति द्यावापृथिवीयं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं किमु श्रेष्ठः किं यविष्ठो न आजगन्नुप नो वाजा अध्वरमृभुक्षा इत्यार्भवं नाराशंसं त्रिवत्षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपमि-

895

t;Nyet;in shcr;¾

tAnyetAni sahacarANyityAcakSate nAbhAnediSThaM vAlakhilyA vqSAkapimevA-yamarutaM tAni sahaiva faMsedyadeSAmantariyAttadyajamAnasyAntariyAdyadi nAbhAnediSThaM reto'syAntariyAdyadi vAlakhilyAH prANAnasyAntariyAdyadi vqSAkapimAtmAna-masyAntariyAdyadyevayAmarutamprahSThAyA enaM cyAvayeddaivyai ca mAnuSyai ca nA-bhAnediSThenaiva reto'sixcattadvAlakhilyAbhirvyakarotsukIrtinA kAkSIvatena yoniM vyahApayadurau yathA tava farmanmademeti tasmAjjyAyAnsangarbhaH kanIyAMsaM santa-myoniM na hinasti brahmaNA hi sa kl\qpta evayAmarutaitavai karoti tenedaM sarvametavai kqtameti yadidaM kiMcAhafca kqSNamahararjunaM cetyAgnimArutAsya pratipadahafcAhafceti punarAvqttampunarninqttaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpammadhvo vo nAma mArutaM yajatrA iti mArutambahvabhivyAhqtyamanto vai bahvantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM jA-tavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA sa pratnathA sahasA jAyamAna iti jAtavedasyaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM dhArayandhArayanniti faMsati prasraMsAdvA antasya bibhAya tadyathA punarAgranthampunarnigranthamantambadhnIyAnmayUkhaM vAntato dhAraNAya nihanyAttAdqktadyaddhArayan-dhArayanniti faMsati saMtatyai

tAnyetAni sahacarANyityAcakSate nAbhAnediSThaM vAlakhilyA vqSAkapimevA-yamarutaM tAni sahaiva faMsedyadeSAmantariyAttadyajamAnasyAntariyAdyadi nAbhAnediSThaM reto'syAntariyAdyadi vAlakhilyAH prANAnasyAntariyAdyadi vqSAkapimAtmAna-masyAntariyAdyadyevayAmarutamprahSThAyA enaM cyAvayeddaivyai ca mAnuSyai ca nA-bhAnediSThenaiva reto'sixcattadvAlakhilyAbhirvyakarotsukIrtinA kAkSIvatena yoniM vyahApayadurau yathA tava farmanmademeti tasmAjjyAyAnsangarbhaH kanIyAMsaM santa-myoniM na hinasti brahmaNA hi sa k\pta evayAmarutaitavai karoti tenedaM sarvametavai kqtameti yadidaM kiMcAhafca kqSNamahararjunaM cetyAgnimArutAsya pratipadahafcAhafceti punarAvqttampunarninqttaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpammadhvo vo nAma mArutaM yajatrA iti mArutambahvabhivyAhqtyamanto vai bahvantaH SaSThamahaH SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM jA-tavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA sa pratnathA sahasA jAyamAna iti jAtavedasyaM samAnodarkaM SaSThe'hani SaSThasyAhno rUpaM dhArayandhArayanniti faMsati prasraMsAdvA antasya bibhAya tadyathA punarAgranthampunarnigranthamantambadhnIyAnmayUkhaM vAntato dhAraNAya nihanyAttAdqktadyaddhArayan-dhArayanniti faMsati saMtatyai

तान्येतानि सहचराण्यित्याचक्षते नाभानेदिष्ठं वालखिल्या वृषाकपिमेवा-यमरुतं तानि सहैव शंसेद्यदेषामन्तरियात्तद्यजमानस्यान्तरियाद्यदि नाभानेदिष्ठं रेतोऽस्यान्तरियाद्यदि वालखिल्याः प्राणानस्यान्तरियाद्यदि वृषाकपिमात्मान-मस्यान्तरियाद्यद्येवयामरुतम्प्रह्ष्ठाया एनं च्यावयेद्दैव्यै च मानुष्यै च ना-भानेदिष्ठेनैव रेतोऽसिञ्चत्तद्वालखिल्याभिर्व्यकरोत्सुकीर्तिना काक्षीवतेन योनिं व्यहापयदुरौ यथा तव शर्मन्मदेमेति तस्माज्ज्यायान्सन्गर्भः कनीयांसं सन्त-म्योनिं न हिनस्ति ब्रह्मणा हि स क्लृप्त एवयामरुतैतवै करोति तेनेदं सर्वमेतवै कृतमेति यदिदं किंचाहश्च कृष्णमहरर्जुनं चेत्याग्निमारुतास्य प्रतिपदहश्चाहश्चेति पुनरावृत्तम्पुनर्निनृत्तं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपम्मध्वो वो नाम मारुतं यजत्रा इति मारुतम्बह्वभिव्याहृत्यमन्तो वै बह्वन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं जा-तवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता स प्रत्नथा सहसा जायमान इति जातवेदस्यं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं धारयन्धारयन्निति शंसति प्रस्रंसाद्वा अन्तस्य बिभाय तद्यथा पुनराग्रन्थम्पुनर्निग्रन्थमन्तम्बध्नीयान्मयूखं वान्ततो धारणाय निहन्यात्तादृक्तद्यद्धारयन्-धारयन्निति शंसति संतत्यै

तान्येतानि सहचराण्यित्याचक्षते नाभानेदिष्ठं वालखिल्या वृषाकपिमेवा-यमरुतं तानि सहैव शंसेद्यदेषामन्तरियात्तद्यजमानस्यान्तरियाद्यदि नाभानेदिष्ठं रेतोऽस्यान्तरियाद्यदि वालखिल्याः प्राणानस्यान्तरियाद्यदि वृषाकपिमात्मान-मस्यान्तरियाद्यद्येवयामरुतम्प्रह्ष्ठाया एनं च्यावयेद्दैव्यै च मानुष्यै च ना-भानेदिष्ठेनैव रेतोऽसिञ्चत्तद्वालखिल्याभिर्व्यकरोत्सुकीर्तिना काक्षीवतेन योनिं व्यहापयदुरौ यथा तव शर्मन्मदेमेति तस्माज्ज्यायान्सन्गर्भः कनीयांसं सन्त-म्योनिं न हिनस्ति ब्रह्मणा हि स कॢप्त एवयामरुतैतवै करोति तेनेदं सर्वमेतवै कृतमेति यदिदं किंचाहश्च कृष्णमहरर्जुनं चेत्याग्निमारुतास्य प्रतिपदहश्चाहश्चेति पुनरावृत्तम्पुनर्निनृत्तं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपम्मध्वो वो नाम मारुतं यजत्रा इति मारुतम्बह्वभिव्याहृत्यमन्तो वै बह्वन्तः षष्ठमहः षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं जा-तवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता स प्रत्नथा सहसा जायमान इति जातवेदस्यं समानोदर्कं षष्ठेऽहनि षष्ठस्याह्नो रूपं धारयन्धारयन्निति शंसति प्रस्रंसाद्वा अन्तस्य बिभाय तद्यथा पुनराग्रन्थम्पुनर्निग्रन्थमन्तम्बध्नीयान्मयूखं वान्ततो धारणाय निहन्यात्तादृक्तद्यद्धारयन्-धारयन्निति शंसति संतत्यै

897

s'ttwS} yhwrVyvÉz¥wyR²Nt y Ev' ivÃ;'so y²Nt y²Nt 15 2

saMtatai str?yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yanti yanti 15 2

saMtataistr! yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yanti yanti 15 2

संततै स्त्र्?यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्ति यन्ति १५ २

संततैस्त्र्! यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्ति यन्ति १५ २

902

yÃ; Eit c p[eit c tTs¢mSy;öo åp' yõäev p[qmmhStdevwtTpunyRTs¢m' y´uÿ_v´{ qv´d;xum´w ipbv´Tp[qme pde devt; in¨Cyte ydy' loko>yuidto yÆ;tv´din¨ÿ_' yTkárãy´ p[qmSy;öo åp' Et;in vw s¢mSy;öo åp;É, smu{ ;dUÉmRmR/um;\ ¬d;ridit s¢mSy;ö a;JyM.v-Tyin¨ÿ_m(s¢mehin s¢mSy;öo åp' v;Gvw smu{ o n vw v;ÔªWIyte n smu{ " =Iyte t´detTs¢mSy;ö a;JyM.vit yD;dev t´D' tNvte v;cmev tTpun¨py²Nt s'tTyw s'ttwS} yhwrVyvÉz¥wyR²Nt y Ev' ivÃ;'so yNTy;PyNte vw Stom; a;PyNte zNd;'És WÏ¼hin t´qwv;d a;Jyen;vd;n;in pun" p[TyÉ.`;ryNTyy;ty;mt;y; EvmevwtTStom;' zNd;'És c pun" p[TyupyNTyy;ty;mt;yw ydetTs¢mSy;ö a;JyM.vit tdu ]w·.' i]·-Pp[;t"svn EW } yh a; v;yo .UW xuÉcp; ¬p n" p[ y;É.y;RÉs d;;'smz; no inyu²º" xitnIÉ.r?vrMp[ sot; jIro a?vreãvSq;´ v;yv N{ m;dn;so y; v;' xt' inyuto y;" sh§Mp[ yÃ;âMm];v¨,; SpU/R¥; gomt; n;sTy; rqen; no dev xvs; y;ih xuâãmNp[ vo yDeWu devyNto acRNp[ =ods /;ys; s§ EWeit p[¬gmeit c p[eit c s¢mehin s¢mSy;öo åp' tdu ]w·.' i]·Pp(r;t"svn EW } yh a; Tv; rq' yqoty d' vso sutmN/ N{ nedIy Eidih p[wtu b[÷,SpitrÉ¦neRt; Tv' som £tuÉ." ipNvNTyp" p[ v N{ ;y bObt it p[qmen;ö; sm;n a;t;n" s¢mehin s¢mSy;öo åp' ky; xu.; svys" snIÂ; it sUÿ_' n j;ym;no nxte n j;t it j;tvTs¢mehin s¢mSy;öo åp' tdu ky;xu.IymetÃw s'D;n' s'tin sUÿ_' yTky;xu.Iymeten h v; N{ ogSTyo m¨tSte smj;nt t´Tky;xu.Iy' x'sit s'D;Ty; Ev tÃ;yuãy' t´oSy ip[y" Sy;TkÚ-y;Rdev;Sy ky;xu.Iy' tdu ]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cyvte Ty' su meWMmhy; SvivRdÉmit sUÿ_mTy' n v;j' hvnSyd' rqÉmit rqvTs¢mehin s¢mSy;öo åp' tdu j;gt' jgTyo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;ÆgtIWu inivd' d/;it Émqun;in sUÿ_;in xSyNte ]w·.;in c j;gt;nI c Émqun' vw pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw Tv;Ém²õ hv;mhe Tv' ç¼ih cerv it bOhTpOÏM.vit s¢mehin ydev WÏSy;öSt´Ãw rq'tr' tÃwåp' yÈhÿÃwr;j' y{ q'tr' tCz;Kvr' yÈhÿ{ wvt' t´ÈhTpOÏM.vit bOhtwv tÈhTp[Tyuÿ>nuvNTyStomÕNt];y y{ q'tr' Sy;TÕNt]' Sy;ÿSm;Èhdev ktRVy' yÃ;v;neit /;Yy;Cyut;É. Tv; xUr nonum it rq'trSy yoinmnu invtRyit r;q'tr' ç¼tdhr;ytnen ipb; sutSy rÉsn it s;mp[g;q" ipbv;Ns¢mehin s¢mSy;öo åpm(TymU Wu v;Éjn' devjUtÉmit

yadvA eti ca preti ca tatsaptamasyAhno rUpaM yaddhyeva prathamamahastadevaitatpunaryatsaptamaM yadyuktavadyadra thavadyadAfumadyai pibavadyatprathame pade devatA nirucyate yadayaM loko'bhyudito yajjAtavadyadaniruktaM yatkariSyadya prathamasyAhno rUpaM etAni vai saptamasyAhno rUpANi samudra ?AdUrmirmadhumAMM udAraditi saptamasyAhna Ajyambhava-tyaniruktamsaptame'hani saptamasyAhno rUpaM vAgvai samudra ?o na vai vAkkSIyate na samudra ?H kSIyate tadyadetatsaptamasyAhna Ajyambhavati yajxAdeva tadyajxaM tanvate vAcameva tatpunarupayanti saMtatyai saMtatai str?yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yantyApyante vai stomA Apyante chandAMsi SaSThe'hani tadyathaivAda AjyenAvadAnAni punaH pratyabhighArayantyayAtayAmatAyA evamevaitatstomAMfca chandAMsi ca punaH pratyupayantyayAtayAmatAyai yadetatsaptamasyAhna Ajyambhavati tadu traiSTubhaM triSTu-pprAtaHsavana eSa tr?yaha A vAyo bhUSa fucipA upa naH pra yAbhiryAsi dAfvAMsamachA no niyudbhiH fatinIbhiradhvarampra sotA jIro adhvareSvasthAdya vAyava indra mAdanAso yA vAM fataM niyuto yAH sahasrampra yadvAmmitrAvaruNA spUrdhannA gomatA nAsatyA rathenA no deva favasA yAhi fuSminpra vo yajxeSu devayanto arcanpra kSodasa dhAyasA sasra eSeti pra\ugameti ca preti ca saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr?yaha A tvA rathaM yathotaya idaM vaso sutamandha indra nedIya edihi praitu brahmaNaspatiragnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapaH pra va indra ?Aya bqbata iti prathamenAhnA samAna AtAnaH saptame'hani saptamasyAhno rUpaM kayA fubhA savayasaH sanILA iti sUktaM na jAyamAno nafate na jAta iti jAtavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu kayAfubhIyametadvai saMjxAnaM saMtani sUktaM yatkayAfubhIyametena ha vA indra ?o'gastyo marutaste samajAnata tadyatkayAfubhIyaM faMsati saMjxAtyA eva tadvAyuSyaM tadyo'sya priyaH syAtku-ryAdevAsya kayAfubhIyaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tyaM su meSammahayA svarvidamiti sUktamatyaM na vAjaM havanasyadaM rathamiti rathavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAnI ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tvAmiddhi havAmahe tvaM hyehi cerava iti bqhatpqSThambhavati saptame'hani yadeva SaSThasyAhnastadyadvai rathaMtaraM tadvairUpaM yadbqhattadvairAjaM yadra thaMtaraM tacchAkvaraM yadbqhattadrai vataM tadyadbqhatpqSThambhavati bqhataiva tadbqhatpratyuttabhnuvantyastomakqntatrAya yadra thaMtaraM syAtkqntatraM syAttasmAdbqhadeva kartavyaM yadvAvAneti dhAyyAcyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanena pibA sutasya rasina iti sAmapragAthaH pibavAnsaptame'hani saptamasyAhno rUpamtyamU Su vAjinaM devajUtamiti

yadvA eti ca preti ca tatsaptamasyAhno rUpaM yaddhyeva prathamamahastadevaitatpunaryatsaptamaM yadyuktavadyadra thavadyadAfumadyai pibavadyatprathame pade devatA nirucyate yadayaM loko'bhyudito yajjAtavadyadaniruktaM yatkariSyadya prathamasyAhno rUpaM etAni vai saptamasyAhno rUpANi samudrA dUrmirmadhumAMM udAraditi saptamasyAhna Ajyambhava-tyaniruktamsaptame'hani saptamasyAhno rUpaM vAgvai samudro na vai vAkkSIyate na samudra H! kSIyate tadyadetatsaptamasyAhna Ajyambhavati yajxAdeva tadyajxaM tanvate vAcameva tatpunarupayanti saMtatyai saMtataistr! yahairavyavachinnairyanti ya evaM vidvAMso yantyApyante vai stomA Apyante chandAMsi SaSThe'hani tadyathaivAda AjyenAvadAnAni punaH pratyabhighArayantyayAtayAmatAyA evamevaitatstomAMfca chandAMsi ca punaH pratyupayantyayAtayAmatAyai yadetatsaptamasyAhna Ajyambhavati tadu traiSTubhaM triSTu-pprAtaHsavana eSa tr! yaha A vAyo bhUSa fucipA upa naH pra yAbhiryAsi dAfvAMsamachA no niyudbhiH fatinIbhiradhvarampra sotA jIro adhvareSvasthAdya vAyava indra mAdanAso yA vAM fataM niyuto yAH sahasrampra yadvAmmitrAvaruNA spUrdhannA gomatA nAsatyA rathenA no deva favasA yAhi fuSminpra vo yajxeSu devayanto arcanpra kSodasa dhAyasA sasra eSeti praugameti ca preti ca saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr! yaha A tvA rathaM yathotaya idaM vaso sutamandha indra nedIya edihi praitu brahmaNaspatiragnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapaH pra va indrA ya bqbata iti prathamenAhnA samAna AtAnaH saptame'hani saptamasyAhno rUpaM kayA fubhA savayasaH sanI[L]A iti sUktaM na jAyamAno nafate na jAta iti jAtavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu kayAfubhIyametadvai saMjxAnaM saMtani sUktaM yatkayAfubhIyametena ha vA indro 'gastyo marutaste samajAnata tadyatkayAfubhIyaM faMsati saMjxAtyA eva tadvAyuSyaM tadyo'sya priyaH syAtku-ryAdevAsya kayAfubhIyaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tyaM su meSammahayA svarvidamiti sUktamatyaM na vAjaM havanasyadaM rathamiti rathavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAnI ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tvAmiddhi havAmahe tvaM hyehi cerava iti bqhatpqSThambhavati saptame'hani yadeva SaSThasyAhnastadyadvai rathaMtaraM tadvairUpaM yadbqhattadvairAjaM yadra thaMtaraM tacchAkvaraM yadbqhattadrai vataM tadyadbqhatpqSThambhavati bqhataiva tadbqhatpratyuttabhnuvantyastomakqntatrAya yadra thaMtaraM syAtkqntatraM syAttasmAdbqhadeva kartavyaM yadvAvAneti dhAyyAcyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanena pibA sutasya rasina iti sAmapragAthaH pibavAnsaptame'hani saptamasyAhno rUpamtyamU Su vAjinaM devajUtamiti

यद्वा एति च प्रेति च तत्सप्तमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव प्रथममहस्तदेवैतत्पुनर्यत्सप्तमं यद्युक्तवद्यद्र थवद्यदाशुमद्यै पिबवद्यत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते यदयं लोकोऽभ्युदितो यज्जातवद्यदनिरुक्तं यत्करिष्यद्य प्रथमस्याह्नो रूपं एतानि वै सप्तमस्याह्नो रूपाणि समुद्र ?ादूर्मिर्मधुमाँ उदारदिति सप्तमस्याह्न आज्यम्भव-त्यनिरुक्तम्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं वाग्वै समुद्र ?ो न वै वाक्क्षीयते न समुद्र ?ः क्षीयते तद्यदेतत्सप्तमस्याह्न आज्यम्भवति यज्ञादेव तद्यज्ञं तन्वते वाचमेव तत्पुनरुपयन्ति संतत्यै संततै स्त्र्?यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्त्याप्यन्ते वै स्तोमा आप्यन्ते छन्दांसि षष्ठेऽहनि तद्यथैवाद आज्येनावदानानि पुनः प्रत्यभिघारयन्त्ययातयामताया एवमेवैतत्स्तोमांश्च छन्दांसि च पुनः प्रत्युपयन्त्ययातयामतायै यदेतत्सप्तमस्याह्न आज्यम्भवति तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टु-प्प्रातःसवन एष त्र्?यह आ वायो भूष शुचिपा उप नः प्र याभिर्यासि दाश्वांसमछा नो नियुद्भिः शतिनीभिरध्वरम्प्र सोता जीरो अध्वरेष्वस्थाद्य वायव इन्द्र मादनासो या वां शतं नियुतो याः सहस्रम्प्र यद्वाम्मित्रावरुणा स्पूर्धन्ना गोमता नासत्या रथेना नो देव शवसा याहि शुष्मिन्प्र वो यज्ञेषु देवयन्तो अर्चन्प्र क्षोदस धायसा सस्र एषेति प्रउगमेति च प्रेति च सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्?यह आ त्वा रथं यथोतय इदं वसो सुतमन्ध इन्द्र नेदीय एदिहि प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपः प्र व इन्द्र ?ाय बृबत इति प्रथमेनाह्ना समान आतानः सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं कया शुभा सवयसः सनीळा इति सूक्तं न जायमानो नशते न जात इति जातवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु कयाशुभीयमेतद्वै संज्ञानं संतनि सूक्तं यत्कयाशुभीयमेतेन ह वा इन्द्र ?ोऽगस्त्यो मरुतस्ते समजानत तद्यत्कयाशुभीयं शंसति संज्ञात्या एव तद्वायुष्यं तद्योऽस्य प्रियः स्यात्कु-र्यादेवास्य कयाशुभीयं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते त्यं सु मेषम्महया स्वर्विदमिति सूक्तमत्यं न वाजं हवनस्यदं रथमिति रथवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानी च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै त्वामिद्धि हवामहे त्वं ह्येहि चेरव इति बृहत्पृष्ठम्भवति सप्तमेऽहनि यदेव षष्ठस्याह्नस्तद्यद्वै रथंतरं तद्वैरूपं यद्बृहत्तद्वैराजं यद्र थंतरं तच्छाक्वरं यद्बृहत्तद्रै वतं तद्यद्बृहत्पृष्ठम्भवति बृहतैव तद्बृहत्प्रत्युत्तभ्नुवन्त्यस्तोमकृन्तत्राय यद्र थंतरं स्यात्कृन्तत्रं स्यात्तस्माद्बृहदेव कर्तव्यं यद्वावानेति धाय्याच्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेन पिबा सुतस्य रसिन इति सामप्रगाथः पिबवान्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपम्त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति

यद्वा एति च प्रेति च तत्सप्तमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव प्रथममहस्तदेवैतत्पुनर्यत्सप्तमं यद्युक्तवद्यद्र थवद्यदाशुमद्यै पिबवद्यत्प्रथमे पदे देवता निरुच्यते यदयं लोकोऽभ्युदितो यज्जातवद्यदनिरुक्तं यत्करिष्यद्य प्रथमस्याह्नो रूपं एतानि वै सप्तमस्याह्नो रूपाणि समुद्रा दूर्मिर्मधुमाँ उदारदिति सप्तमस्याह्न आज्यम्भव-त्यनिरुक्तम्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं वाग्वै समुद्रो न वै वाक्क्षीयते न समुद्र ः! क्षीयते तद्यदेतत्सप्तमस्याह्न आज्यम्भवति यज्ञादेव तद्यज्ञं तन्वते वाचमेव तत्पुनरुपयन्ति संतत्यै संततैस्त्र्! यहैरव्यवछिन्नैर्यन्ति य एवं विद्वांसो यन्त्याप्यन्ते वै स्तोमा आप्यन्ते छन्दांसि षष्ठेऽहनि तद्यथैवाद आज्येनावदानानि पुनः प्रत्यभिघारयन्त्ययातयामताया एवमेवैतत्स्तोमांश्च छन्दांसि च पुनः प्रत्युपयन्त्ययातयामतायै यदेतत्सप्तमस्याह्न आज्यम्भवति तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टु-प्प्रातःसवन एष त्र्! यह आ वायो भूष शुचिपा उप नः प्र याभिर्यासि दाश्वांसमछा नो नियुद्भिः शतिनीभिरध्वरम्प्र सोता जीरो अध्वरेष्वस्थाद्य वायव इन्द्र मादनासो या वां शतं नियुतो याः सहस्रम्प्र यद्वाम्मित्रावरुणा स्पूर्धन्ना गोमता नासत्या रथेना नो देव शवसा याहि शुष्मिन्प्र वो यज्ञेषु देवयन्तो अर्चन्प्र क्षोदस धायसा सस्र एषेति प्रौगमेति च प्रेति च सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्! यह आ त्वा रथं यथोतय इदं वसो सुतमन्ध इन्द्र नेदीय एदिहि प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपः प्र व इन्द्रा य बृबत इति प्रथमेनाह्ना समान आतानः सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं कया शुभा सवयसः सनीळा इति सूक्तं न जायमानो नशते न जात इति जातवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु कयाशुभीयमेतद्वै संज्ञानं संतनि सूक्तं यत्कयाशुभीयमेतेन ह वा इन्द्रो ऽगस्त्यो मरुतस्ते समजानत तद्यत्कयाशुभीयं शंसति संज्ञात्या एव तद्वायुष्यं तद्योऽस्य प्रियः स्यात्कु-र्यादेवास्य कयाशुभीयं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते त्यं सु मेषम्महया स्वर्विदमिति सूक्तमत्यं न वाजं हवनस्यदं रथमिति रथवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानी च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै त्वामिद्धि हवामहे त्वं ह्येहि चेरव इति बृहत्पृष्ठम्भवति सप्तमेऽहनि यदेव षष्ठस्याह्नस्तद्यद्वै रथंतरं तद्वैरूपं यद्बृहत्तद्वैराजं यद्र थंतरं तच्छाक्वरं यद्बृहत्तद्रै वतं तद्यद्बृहत्पृष्ठम्भवति बृहतैव तद्बृहत्प्रत्युत्तभ्नुवन्त्यस्तोमकृन्तत्राय यद्र थंतरं स्यात्कृन्तत्रं स्यात्तस्माद्बृहदेव कर्तव्यं यद्वावानेति धाय्याच्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेन पिबा सुतस्य रसिन इति सामप्रगाथः पिबवान्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपम्त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति

907

N{ Sy nu vIy;RÉ, p[ vocÉmit sUÿ_Mp[eit s¢mehin s¢mSy;öo åp' tdu ]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[CyvteÉ. TyMmeWMpu¨ôtmO²GmyÉmit suÿ_' yÃ;v p[eit td.Iit s¢mehin s¢mSy;öo åp' tdu j;gt' jgTyo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;ÆgtIWu inivd' d/;it Émqun;in sUÿ_;in xSyNte ]w·.;in c j;gt;in c Émqun' vw pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw tTsivtuvOR,Imhe´; no dev sivtárit vwdevSy p[itpdnucr* r;q'trehin s¢mehin s¢mSy;öo åpmÉ. Tv; dev sivtárit s;iv]' yÃ;v p[eit td.Iit s¢mehin s¢mSy;öo åpMp[et;' yDSy xM.uveit ´;v;pOÉqvIyMp[eit s¢mehin s¢mSy;öo åpmy' dev;y jNmn Ty;.Rv' j;tvTs¢mehin s¢mSy;öo åpm; y;hI vns; sheit iÃpd;" x'sit iÃp;Ãw pu¨Wtuãp;d;" pxv" pxvXzNdom;" pxUn;-mv¨õäw t´âd(Ãpd;" x'sit yjm;nmev tâd(Ãp[itÏ' ctuãp;Tsu pxuWu p[itÏ;pyTywÉ.r¦e duvo Égr it vwdevmeit s¢mehin s¢mSy;öo åp' t;Nyu g;y];É, g;y]tOtIysvn EW } yho vw;nro a;jIjnidTy;-É¦m;¨tSy p[itpÆ;tvTs¢mehin s¢mSy;öo åpMp[ yTv²S]·.Ém-WÉmit m;¨tMp[eit s¢mehin s¢mSy;öo åp' j;tvedse sunv;m somÉmit j;tvedSy;Cyut; dUt' vo ivvedsÉmit j;tvedSymin¨ÿ_'

indra sya nu vIryANi pra vocamiti sUktampreti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate'bhi tyammeSampuruhUtamqgmiyamiti suktaM yadvAva preti tadabhIti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rAthaMtare'hani saptame'hani saptamasyAhno rUpamabhi tvA deva savitariti sAvitraM yadvAva preti tadabhIti saptame'hani saptamasyAhno rUpampretAM yajxasya fambhuveti dyAvApqthivIyampreti saptame'hani saptamasyAhno rUpamayaM devAya janmana ityArbhavaM jAtavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpamA yAhI vanasA saheti dvipadAH faMsati dvipAdvai puruSafcatuSpAdAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnA-mavaruddhyai tadyaddvipadAH faMsati yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayatyaibhiragne duvo gira iti vaifvadevameti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr?yaho vaifvAnaro AjIjanadityA-gnimArutasya pratipajjAtavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpampra yatvastriSTubhami-Samiti mArutampreti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA dUtaM vo vifvavedasamiti jAtavedasyamaniruktaM

indra sya nu vIryANi pra vocamiti sUktampreti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate'bhi tyammeSampuruhUtamqgmiyamiti suktaM yadvAva preti tadabhIti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya pratipadanucarau rAthaMtare'hani saptame'hani saptamasyAhno rUpamabhi tvA deva savitariti sAvitraM yadvAva preti tadabhIti saptame'hani saptamasyAhno rUpampretAM yajxasya fambhuveti dyAvApqthivIyampreti saptame'hani saptamasyAhno rUpamayaM devAya janmana ityArbhavaM jAtavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpamA yAhI vanasA saheti dvipadAH faMsati dvipAdvai puruSafcatuSpAdAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnA-mavaruddhyai tadyaddvipadAH faMsati yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayatyaibhiragne duvo gira iti vaifvadevameti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr! yaho vaifvAnaro AjIjanadityA-gnimArutasya pratipajjAtavatsaptame'hani saptamasyAhno rUpampra yatvastriSTubhami-Samiti mArutampreti saptame'hani saptamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA dUtaM vo vifvavedasamiti jAtavedasyamaniruktaM

इन्द्र स्य नु वीर्याणि प्र वोचमिति सूक्तम्प्रेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवतेऽभि त्यम्मेषम्पुरुहूतमृग्मियमिति सुक्तं यद्वाव प्रेति तदभीति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ राथंतरेऽहनि सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपमभि त्वा देव सवितरिति सावित्रं यद्वाव प्रेति तदभीति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपम्प्रेतां यज्ञस्य शम्भुवेति द्यावापृथिवीयम्प्रेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपमयं देवाय जन्मन इत्यार्भवं जातवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपमा याही वनसा सहेति द्विपदाः शंसति द्विपाद्वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूना-मवरुद्ध्यै तद्यद्द्विपदाः शंसति यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयत्यैभिरग्ने दुवो गिर इति वैश्वदेवमेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्?यहो वैश्वानरो आजीजनदित्या-ग्निमारुतस्य प्रतिपज्जातवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपम्प्र यत्वस्त्रिष्टुभमि-षमिति मारुतम्प्रेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता दूतं वो विश्ववेदसमिति जातवेदस्यमनिरुक्तं

इन्द्र स्य नु वीर्याणि प्र वोचमिति सूक्तम्प्रेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवतेऽभि त्यम्मेषम्पुरुहूतमृग्मियमिति सुक्तं यद्वाव प्रेति तदभीति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ राथंतरेऽहनि सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपमभि त्वा देव सवितरिति सावित्रं यद्वाव प्रेति तदभीति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपम्प्रेतां यज्ञस्य शम्भुवेति द्यावापृथिवीयम्प्रेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपमयं देवाय जन्मन इत्यार्भवं जातवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपमा याही वनसा सहेति द्विपदाः शंसति द्विपाद्वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूना-मवरुद्ध्यै तद्यद्द्विपदाः शंसति यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयत्यैभिरग्ने दुवो गिर इति वैश्वदेवमेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्! यहो वैश्वानरो आजीजनदित्या-ग्निमारुतस्य प्रतिपज्जातवत्सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपम्प्र यत्वस्त्रिष्टुभमि-षमिति मारुतम्प्रेति सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता दूतं वो विश्ववेदसमिति जातवेदस्यमनिरुक्तं

909

s¢mehin s¢mSy;öo åp' t;Nyu g;y];in g;y]tOtIysvn EW } yh" 17

saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrAni gAyatratqtIyasavana eSa tr?yahaH 17

saptame'hani saptamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrAni gAyatratqtIyasavana eSa tr! yahaH 17

सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्रानि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्?यहः १७

सप्तमेऽहनि सप्तमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्रानि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्! यहः १७

912

yÃw neit n p[eit y®TSqt' td·mSy;öo åp' yõäev iÃtIymhStdevw-tTpunyRd·m' ydU?vRv´Tp[itv´dNtvR´ÃWyuidt' yd(ÃäÉ¦ yNmhÃ´âd(Ãôtv´TpunvR´TkÚvR-´âd(ÃtIySy;öo åp' Et;in v; a·mSy;öo åp;

yadvai neti na preti yatsthitaM tadaSTamasyAhno rUpaM yaddhyeva dvitIyamahastadevai-tatpunaryadaSTamaM yadUrdhvavadyatprativadyadantarvadyadvqSaNvadyadvqdhanvadyanmadhyame pade devatA nirucyate yadantarikSamabhyuditaM yaddvyagni yanmahadvadyaddvihUtavadyatpunarvadyatkurva-dyaddvitIyasyAhno rUpaM etAni vA aSTamasyAhno rUpANyagniM vo devamagnibhiH sajoSA ityaSTamasyAhna Ajyambhavati dvyagnyaSTame'hani aSTamasyAhno rUpamtadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr?yahaH kuvidazga namasA ye vqdhAsaH pIvo\annAMM rayivqdhaH sumedhA uchannuSasaH sudinA ariprA ufantA dUtA na dabhAya gopA yAvattarastanvo yAvadojaH prati vAM sUra udite sUktairdhenuH pratnasya kAmyaM duhAnA brahmA NA indra ?opa yAhi vidvAnUrdhvo agniH sumatiM vasvo afreduta syA naH sarasvatI juSANeti pra\ugamprativadantarvaddvihUtavadUrdhvavadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr?yaho vifvAnarasya vaspatimindra itsomapA eka indra nedIya edihyuttiSTha brahmaNaspate'gnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapo bqhadindra ?Aya gAyateti dvitIyenAhnA samAna AtAno'STame'hani aSTamasyAhno rUpamfaMsA mahAmindraM yasminvifvA iti sUktammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpammahafci-ttvamindra yata etAniti sUktammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpampibA somamabhi yamugra tarda iti sUktamUrvaM gavyammahi gqNAna indre ti mahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpammahAMM indra ?o nqvadA carSaNiprA iti sUktammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tamasya dyAvApqthivI sacetaseti sUktaM yadaitkqNvAno mahimAnamindri yamiti mahadvadaSTa-me'hanyaSTamasyAhno rUpamtadu jAgataM jagatyo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai mahadvanti sUktAni fasyante mahadvA antari-kSamantarikSasyAptyai paxca sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyA abhi tvA fUra nonumo'bhi tvA pUrvapItaya iti rathaMtarampqSThambhavatyaSTame'hani yadvAvAneti dhAyyAcyutA tvAmiddhi havAmaha iti bqhato yonimanu nivartayati bArhataM hyetadaharAyatanenobhayaM fqNavacca na iti sAmapragAtho yaccedamadya yadu ca hya AsIditi bArhate'hanyaSTame'hani

yadvai neti na preti yatsthitaM tadaSTamasyAhno rUpaM yaddhyeva dvitIyamahastadevai-tatpunaryadaSTamaM yadUrdhvavadyatprativadyadantarvadyadvqSaNvadyadvqdhanvadyanmadhyame pade devatA nirucyate yadantarikSamabhyuditaM yaddvyagni yanmahadvadyaddvihUtavadyatpunarvadyatkurva-dyaddvitIyasyAhno rUpaM etAni vA aSTamasyAhno rUpANyagniM vo devamagnibhiH sajoSA ityaSTamasyAhna Ajyambhavati dvyagnyaSTame'hani aSTamasyAhno rUpamtadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr! yahaH kuvidazga namasA ye vqdhAsaH pIvoannAMM rayivqdhaH sumedhA uchannuSasaH sudinA ariprA ufantA dUtA na dabhAya gopA yAvattarastanvo yAvadojaH prati vAM sUra udite sUktairdhenuH pratnasya kAmyaM duhAnA brahmA NA indro pa yAhi vidvAnUrdhvo agniH sumatiM vasvo afreduta syA naH sarasvatI juSANeti praugamprativadantarvaddvihUtavadUrdhvavadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr! yaho vifvAnarasya vaspatimindra itsomapA eka indra nedIya edihyuttiSTha brahmaNaspate'gnirnetA tvaM soma kratubhiH pinvantyapo bqhadindrA ya gAyateti dvitIyenAhnA samAna AtAno'STame'hani aSTamasyAhno rUpamfaMsA mahAmindraM yasminvifvA iti sUktammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpammahafci-ttvamindra yata etAniti sUktammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpampibA somamabhi yamugra tarda iti sUktamUrvaM gavyammahi gqNAna indre ti mahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpammahAMM indro nqvadA carSaNiprA iti sUktammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate tamasya dyAvApqthivI sacetaseti sUktaM yadaitkqNvAno mahimAnamindri yamiti mahadvadaSTa-me'hanyaSTamasyAhno rUpamtadu jAgataM jagatyo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai mahadvanti sUktAni fasyante mahadvA antari-kSamantarikSasyAptyai paxca sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyA abhi tvA fUra nonumo'bhi tvA pUrvapItaya iti rathaMtarampqSThambhavatyaSTame'hani yadvAvAneti dhAyyAcyutA tvAmiddhi havAmaha iti bqhato yonimanu nivartayati bArhataM hyetadaharAyatanenobhayaM fqNavacca na iti sAmapragAtho yaccedamadya yadu ca hya AsIditi bArhate'hanyaSTame'hani

यद्वै नेति न प्रेति यत्स्थितं तदष्टमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव द्वितीयमहस्तदेवै-तत्पुनर्यदष्टमं यदूर्ध्ववद्यत्प्रतिवद्यदन्तर्वद्यद्वृषण्वद्यद्वृधन्वद्यन्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिक्षमभ्युदितं यद्द्व्यग्नि यन्महद्वद्यद्द्विहूतवद्यत्पुनर्वद्यत्कुर्व-द्यद्द्वितीयस्याह्नो रूपं एतानि वा अष्टमस्याह्नो रूपाण्यग्निं वो देवमग्निभिः सजोषा इत्यष्टमस्याह्न आज्यम्भवति द्व्यग्न्यष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपम्तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्?यहः कुविदङ्ग नमसा ये वृधासः पीवोअन्नाँ रयिवृधः सुमेधा उछन्नुषसः सुदिना अरिप्रा उशन्ता दूता न दभाय गोपा यावत्तरस्तन्वो यावदोजः प्रति वां सूर उदिते सूक्तैर्धेनुः प्रत्नस्य काम्यं दुहाना ब्रह्मा णा इन्द्र ?ोप याहि विद्वानूर्ध्वो अग्निः सुमतिं वस्वो अश्रेदुत स्या नः सरस्वती जुषाणेति प्रउगम्प्रतिवदन्तर्वद्द्विहूतवदूर्ध्ववदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्?यहो विश्वानरस्य वस्पतिमिन्द्र इत्सोमपा एक इन्द्र नेदीय एदिह्युत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पतेऽग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो बृहदिन्द्र ?ाय गायतेति द्वितीयेनाह्ना समान आतानोऽष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपम्शंसा महामिन्द्रं यस्मिन्विश्वा इति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्महश्चि-त्त्वमिन्द्र यत एतानिति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्पिबा सोममभि यमुग्र तर्द इति सूक्तमूर्वं गव्यम्महि गृणान इन्द्रे ति महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्महाँ इन्द्र ?ो नृवदा चर्षणिप्रा इति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते तमस्य द्यावापृथिवी सचेतसेति सूक्तं यदैत्कृण्वानो महिमानमिन्द्रि यमिति महद्वदष्ट-मेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै महद्वन्ति सूक्तानि शस्यन्ते महद्वा अन्तरि-क्षमन्तरिक्षस्याप्त्यै पञ्च सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्या अभि त्वा शूर नोनुमोऽभि त्वा पूर्वपीतय इति रथंतरम्पृष्ठम्भवत्यष्टमेऽहनि यद्वावानेति धाय्याच्युता त्वामिद्धि हवामह इति बृहतो योनिमनु निवर्तयति बार्हतं ह्येतदहरायतनेनोभयं शृणवच्च न इति सामप्रगाथो यच्चेदमद्य यदु च ह्य आसीदिति बार्हतेऽहन्यष्टमेऽहनि

यद्वै नेति न प्रेति यत्स्थितं तदष्टमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव द्वितीयमहस्तदेवै-तत्पुनर्यदष्टमं यदूर्ध्ववद्यत्प्रतिवद्यदन्तर्वद्यद्वृषण्वद्यद्वृधन्वद्यन्मध्यमे पदे देवता निरुच्यते यदन्तरिक्षमभ्युदितं यद्द्व्यग्नि यन्महद्वद्यद्द्विहूतवद्यत्पुनर्वद्यत्कुर्व-द्यद्द्वितीयस्याह्नो रूपं एतानि वा अष्टमस्याह्नो रूपाण्यग्निं वो देवमग्निभिः सजोषा इत्यष्टमस्याह्न आज्यम्भवति द्व्यग्न्यष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपम्तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्! यहः कुविदङ्ग नमसा ये वृधासः पीवोअन्नाँ रयिवृधः सुमेधा उछन्नुषसः सुदिना अरिप्रा उशन्ता दूता न दभाय गोपा यावत्तरस्तन्वो यावदोजः प्रति वां सूर उदिते सूक्तैर्धेनुः प्रत्नस्य काम्यं दुहाना ब्रह्मा णा इन्द्रो प याहि विद्वानूर्ध्वो अग्निः सुमतिं वस्वो अश्रेदुत स्या नः सरस्वती जुषाणेति प्रौगम्प्रतिवदन्तर्वद्द्विहूतवदूर्ध्ववदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्! यहो विश्वानरस्य वस्पतिमिन्द्र इत्सोमपा एक इन्द्र नेदीय एदिह्युत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पतेऽग्निर्नेता त्वं सोम क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो बृहदिन्द्रा य गायतेति द्वितीयेनाह्ना समान आतानोऽष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपम्शंसा महामिन्द्रं यस्मिन्विश्वा इति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्महश्चि-त्त्वमिन्द्र यत एतानिति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्पिबा सोममभि यमुग्र तर्द इति सूक्तमूर्वं गव्यम्महि गृणान इन्द्रे ति महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्महाँ इन्द्रो नृवदा चर्षणिप्रा इति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते तमस्य द्यावापृथिवी सचेतसेति सूक्तं यदैत्कृण्वानो महिमानमिन्द्रि यमिति महद्वदष्ट-मेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै महद्वन्ति सूक्तानि शस्यन्ते महद्वा अन्तरि-क्षमन्तरिक्षस्याप्त्यै पञ्च सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्या अभि त्वा शूर नोनुमोऽभि त्वा पूर्वपीतय इति रथंतरम्पृष्ठम्भवत्यष्टमेऽहनि यद्वावानेति धाय्याच्युता त्वामिद्धि हवामह इति बृहतो योनिमनु निवर्तयति बार्हतं ह्येतदहरायतनेनोभयं शृणवच्च न इति सामप्रगाथो यच्चेदमद्य यदु च ह्य आसीदिति बार्हतेऽहन्यष्टमेऽहनि

917

apUVy;R pu¨tm;NySm; it sUÿ_Mmhe vIr;y tvse tur;yeit mhÃd·mehin a·mSy;öo åp' t;' su te k¡itRMm`vNmihTveit sUÿ_MmhÃd·mehin a·mSy;öo åp' TvMmh;\ N{ yo h xuãmwárit sUÿ_MmhÃd·mehin a·mSy;öo åp' TvMmh;\ N{ tu>y' h =; it sUÿ_MmhÃd·mehNy-·mSy;öo åpm(tdu ]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cyvte idvÉdSy várm; iv pp[q it sUÿ_ÉmN{ ' n möeit mhÃd-·mehin a·mSy;öo åpm(tdu j;gt;' jgTyo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;ÆgtIWu inivd' d/;it Émqun;in sUÿ_;in xSyNte ]w·.;in c j;gt;in c Émqun' vw pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw mhÃ²Nt sUÿ_;in xSyNte mhÃ; aNtár-=mNtár=Sy;¢äw pp sUÿ_;in xSyNte ppd; pÉÛ" p;Ûo yD" p;Û;" pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw t;in Ã¹/; p;Ny;in p;Ny;in dx sMp´Nte s; d²xnI ivr;Â¥âMvr;Â± a¥Mpxv"pxvXzNdom;" pxU-n;mv¨õäw ivo devSy netuStTsivtuvRre

apUrvyA purutamAnyasmA iti sUktammahe vIrAya tavase turAyeti mahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tAM su te kIrtimmaghavanmahitveti sUktammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tvammahAMM indra yo ha fuSmairiti sUktammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tvammahAMM indra tubhyaM ha kSA iti sUktammahadvadaSTame'hanya-STamasyAhno rUpamtadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate divafcidasya varimA vi papratha iti sUktamindraM na mahneti mahadvada-STame'hani aSTamasyAhno rUpamtadu jAgatAM jagatyo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai mahadvanti sUktAni fasyante mahadvA antari-kSamantarikSasyAptyai paxcapaxca sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tAni dvedhA paxcAnyAni paxcAnyAni dafa sampadyante sA dafinI virALannamvirAL annampafavaHpafavafchandomAH pafU-nAmavaruddhyai vifvo devasya netustatsaviturvareNyamA vifvadevaM satpatimiti vaifvadevasya pratipadanucarau bArhate'hani aSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM hiraNya-pANimUtaya iti sAvitramUrdhvavadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpammahI dyauH pqthivI ca na iti dyAvApqthivIyammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM yuvAnA pitarA punarityArbhavampunarvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpamimA nu kambhuvanA sISadhAmeti dvipadAH faMsati dvipAdvai puruSafcatuSpAdAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAma-varuddhyai tadyaddvipadAH faMsati yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati devAnAmidavo mahaditi vaifvadevammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr?yaha qtAvAnaM vaifvAnaramityA-gnimArutasya pratipadagnirvaifvAnaro mahAniti mahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM krILaM vaH fardho mArutamiti mArutaM jambhe rasasya vAvqdha iti vqdha-nvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyA-cyutAgne mqLa mahAMM asIti jAtavedasyammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM tAnyu

apUrvyA purutamAnyasmA iti sUktammahe vIrAya tavase turAyeti mahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tAM su te kIrtimmaghavanmahitveti sUktammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tvammahAMM indra yo ha fuSmairiti sUktammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM tvammahAMM indra tubhyaM ha kSA iti sUktammahadvadaSTame'hanya-STamasyAhno rUpamtadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate divafcidasya varimA vi papratha iti sUktamindraM na mahneti mahadvada-STame'hani aSTamasyAhno rUpamtadu jAgatAM jagatyo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai mahadvanti sUktAni fasyante mahadvA antari-kSamantarikSasyAptyai paxcapaxca sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tAni dvedhA paxcAnyAni paxcAnyAni dafa sampadyante sA dafinI virA[L]annamvirA[L] annampafavaHpafavafchandomAH pafU-nAmavaruddhyai vifvo devasya netustatsaviturvareNyamA vifvadevaM satpatimiti vaifvadevasya pratipadanucarau bArhate'hani aSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM hiraNya-pANimUtaya iti sAvitramUrdhvavadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpammahI dyauH pqthivI ca na iti dyAvApqthivIyammahadvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpaM yuvAnA pitarA punarityArbhavampunarvadaSTame'hani aSTamasyAhno rUpamimA nu kambhuvanA sISadhAmeti dvipadAH faMsati dvipAdvai puruSafcatuSpAdAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAma-varuddhyai tadyaddvipadAH faMsati yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati devAnAmidavo mahaditi vaifvadevammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr! yaha qtAvAnaM vaifvAnaramityA-gnimArutasya pratipadagnirvaifvAnaro mahAniti mahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM krI[L]aM vaH fardho mArutamiti mArutaM jambhe rasasya vAvqdha iti vqdha-nvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM jAtavedase sunavAma somamiti jAtavedasyA-cyutAgne mq[L]a mahAMM asIti jAtavedasyammahadvadaSTame'hanyaSTamasyAhno rUpaM tAnyu

अपूर्व्या पुरुतमान्यस्मा इति सूक्तम्महे वीराय तवसे तुरायेति महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं तां सु ते कीर्तिम्मघवन्महित्वेति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं त्वम्महाँ इन्द्र यो ह शुष्मैरिति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं त्वम्महाँ इन्द्र तुभ्यं ह क्षा इति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहन्य-ष्टमस्याह्नो रूपम्तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते दिवश्चिदस्य वरिमा वि पप्रथ इति सूक्तमिन्द्रं न मह्नेति महद्वद-ष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपम्तदु जागतां जगत्यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै महद्वन्ति सूक्तानि शस्यन्ते महद्वा अन्तरि-क्षमन्तरिक्षस्याप्त्यै पञ्चपञ्च सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तानि द्वेधा पञ्चान्यानि पञ्चान्यानि दश सम्पद्यन्ते सा दशिनी विराळन्नम्विराळ् अन्नम्पशवःपशवश्छन्दोमाः पशू-नामवरुद्ध्यै विश्वो देवस्य नेतुस्तत्सवितुर्वरेण्यमा विश्वदेवं सत्पतिमिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ बार्हतेऽहनि अष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं हिरण्य-पाणिमूतय इति सावित्रमूर्ध्ववदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्मही द्यौः पृथिवी च न इति द्यावापृथिवीयम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं युवाना पितरा पुनरित्यार्भवम्पुनर्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपमिमा नु कम्भुवना सीषधामेति द्विपदाः शंसति द्विपाद्वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनाम-वरुद्ध्यै तद्यद्द्विपदाः शंसति यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति देवानामिदवो महदिति वैश्वदेवम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्?यह ऋतावानं वैश्वानरमित्या-ग्निमारुतस्य प्रतिपदग्निर्वैश्वानरो महानिति महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं क्रीळं वः शर्धो मारुतमिति मारुतं जम्भे रसस्य वावृध इति वृध-न्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्या-च्युताग्ने मृळ महाँ असीति जातवेदस्यम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं तान्यु

अपूर्व्या पुरुतमान्यस्मा इति सूक्तम्महे वीराय तवसे तुरायेति महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं तां सु ते कीर्तिम्मघवन्महित्वेति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं त्वम्महाँ इन्द्र यो ह शुष्मैरिति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं त्वम्महाँ इन्द्र तुभ्यं ह क्षा इति सूक्तम्महद्वदष्टमेऽहन्य-ष्टमस्याह्नो रूपम्तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते दिवश्चिदस्य वरिमा वि पप्रथ इति सूक्तमिन्द्रं न मह्नेति महद्वद-ष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपम्तदु जागतां जगत्यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै महद्वन्ति सूक्तानि शस्यन्ते महद्वा अन्तरि-क्षमन्तरिक्षस्याप्त्यै पञ्चपञ्च सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तानि द्वेधा पञ्चान्यानि पञ्चान्यानि दश सम्पद्यन्ते सा दशिनी विराळन्नम्विराळ् अन्नम्पशवःपशवश्छन्दोमाः पशू-नामवरुद्ध्यै विश्वो देवस्य नेतुस्तत्सवितुर्वरेण्यमा विश्वदेवं सत्पतिमिति वैश्वदेवस्य प्रतिपदनुचरौ बार्हतेऽहनि अष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं हिरण्य-पाणिमूतय इति सावित्रमूर्ध्ववदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपम्मही द्यौः पृथिवी च न इति द्यावापृथिवीयम्महद्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपं युवाना पितरा पुनरित्यार्भवम्पुनर्वदष्टमेऽहनि अष्टमस्याह्नो रूपमिमा नु कम्भुवना सीषधामेति द्विपदाः शंसति द्विपाद्वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनाम-वरुद्ध्यै तद्यद्द्विपदाः शंसति यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति देवानामिदवो महदिति वैश्वदेवम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्! यह ऋतावानं वैश्वानरमित्या-ग्निमारुतस्य प्रतिपदग्निर्वैश्वानरो महानिति महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं क्रीळं वः शर्धो मारुतमिति मारुतं जम्भे रसस्य वावृध इति वृध-न्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं जातवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्या-च्युताग्ने मृळ महाँ असीति जातवेदस्यम्महद्वदष्टमेऽहन्यष्टमस्याह्नो रूपं तान्यु

919

g;y];É, g;y]tOtIysvn EW } yh EW } yh" 19 3

gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr?yaha eSa tr?yahaH 19 3

gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr! yaha eSa tr! yahaH 19 3

गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्?यह एष त्र्?यहः १९ ३

गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्! यह एष त्र्! यहः १९ ३

924

yÃw sm;nodk| t¥vmSy;öo åp' yõäev tOtIçmhStdevwtTpuny*R nvm' ydv´dNtv´Tpunr;vOÿ' yTpuninRnOÿ' y{ tv´TpyRStv´²T]v´dNtåp' yduÿme pde devt; in¨Cyte yds* loko>yuidto yCzÚÉcv´TsTyv´-T=eitv´ítv´dokv´TÕt' yÿOtIySy;öo åpmet;in vw nvmSy;öo åp;y' suNv a; tu p[ b[÷;,o ai©rso n=Nt srSvtI' devyNto hvNt a; no idvo bOht" pvRt;d; srSvTyÉ. no neiW vSy it p[¬g' xuÉcvTsTyvT=eitvítvdokv¥vmehin nvmSy;öo åp' tdu ]w·.' i]·Pp(r;t"svn EW } yhSt'tÉm{ ;/se mhe ]y N{ Sy som; N{ nedIy Eidih p[ nUnMb[÷,SpitrÉ¦neRt; Tv' som; £tuÉ." ipNvNTypo nik" sud;so rqÉmit tOtIyen;ö; sm;n a;t;no nvmehin nvmSy;öo åpÉmN{ " Sv;h; ipbtu ySy som it sUÿ_mNto vw Sv;h;-k;roNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åp' g;yTs;m n.Ny' yq; veárit sUÿ_mc;Rm tÃ;vO/;n' SvvRidTyNto vw SvrNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åp' itÏ; hrI rq a; yuJym;neit sUÿ_mNto vw iSqtmNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åpÉmm; ¬ Tv; pu¨tmSy k;roárit sUÿ_' É/yo rqeÏ;ÉmTyNto vw iSqtmNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åp' tdu ]w·.' ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[Cyvte p[ m²Ndne iptumdcRt; vc it sUÿ_m(sm;nodk| nvmehin nvmSy;öo åp' tdu j;gt' jgTyo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw tCzNdo vhit yâSmÉ¥Vl(õIyte tSm;ÆgtIWu inivd' d/;it Émqun;in sUÿ_;in sSyNte ]w·.;in c j;gt;in c Émqun' vw pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw p; sUÿ_;in xSyNte ppd; pÉÛ" p;Ûo yD" p;Û;" pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw Tv;Ém²õ hv;mhe Tv' ç¼ih cerv it bOhTpOÏM.vit nvmehin yÃ;v;neit /;Yy;Cyut;É. Tv; xUr nonum it rq'trSy yoinmnu invtRyit r;q'tr' ç¼tdhr;ytneneN{ i]/;tu xr,Émit s;mp[g;q²S]v;¥vmehin nvmSy;öo åp' TymU Wu v;Éjn' devjUtÉmit

yadvai samAnodarkaM tannavamasyAhno rUpaM yaddhyeva tqtIhyamahastadevaitatpunaryau navamaM yadafvavadyadantavadyatpunarAvqttaM yatpunarninqttaM yadra tavadyatparyastavadyattrivadyadantarUpaM yaduttame pade devatA nirucyate yadasau loko'bhyudito yacchucivadyatsatyavadya-tkSetivadyadgatavadyadokavadyatkqtaM yattqtIyasyAhno rUpametAni vai navamasyAhno rUpANyaganma mahA namasA yaviSThamiti navamasyAhna Ajyambhavati gatava-nnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr?yahaH pra vIrayA fucayo dadri re te te satyena manasA dIdhyAnA divi kSayantA rajasaH pqthivyAmA vifvavArAfvinA gataM no'yaM soma indra tubhyaM sunva A tu pra brahmANo azgiraso nakSanta sarasvatIM devayanto havanta A no divo bqhataH parvatAdA sarasvatyabhi no neSi vasya iti pra\ugaM fucivatsatyavatkSetivadgatavadokavannavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr?yahastaMtamidra ?Adhase mahe traya indra sya somA indra nedIya edihi pra nUnambrahmaNaspatiragnirnetA tvaM somA kratubhiH pinvantyapo nakiH sudAso rathamiti tqtIyenAhnA samAna AtAno navame'hani navamasyAhno rUpamindra ?H svAhA pibatu yasya soma iti sUktamanto vai svAhA-kAro'nto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM gAyatsAma nabhanyaM yathA veriti sUktamarcAma tadvAvqdhAnaM svarvadityanto vai svaranto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tiSThA harI ratha A yujyamAneti sUktamanto vai sthitamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpamimA u tvA purutamasya kAroriti sUktaM dhiyo ratheSThAmityanto vai sthitamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate pra mandine pitumadarcatA vaca iti sUktamsamAnodarkaM navame'hani navamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnivlddhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni sasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai paxcA sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tvAmiddhi havAmahe tvaM hyehi cerava iti bqhatpqSThambhavati navame'hani yadvAvAneti dhAyyAcyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanenendra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthastrivAnnavame'hani navamasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti

yadvai samAnodarkaM tannavamasyAhno rUpaM yaddhyeva tqtIhyamahastadevaitatpunaryau navamaM yadafvavadyadantavadyatpunarAvqttaM yatpunarninqttaM yadra tavadyatparyastavadyattrivadyadantarUpaM yaduttame pade devatA nirucyate yadasau loko'bhyudito yacchucivadyatsatyavadya-tkSetivadyadgatavadyadokavadyatkqtaM yattqtIyasyAhno rUpametAni vai navamasyAhno rUpANyaganma mahA namasA yaviSThamiti navamasyAhna Ajyambhavati gatava-nnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr! yahaH pra vIrayA fucayo dadri re te te satyena manasA dIdhyAnA divi kSayantA rajasaH pqthivyAmA vifvavArAfvinA gataM no'yaM soma indra tubhyaM sunva A tu pra brahmANo azgiraso nakSanta sarasvatIM devayanto havanta A no divo bqhataH parvatAdA sarasvatyabhi no neSi vasya iti praugaM fucivatsatyavatkSetivadgatavadokavannavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM triSTupprAtaHsavana eSa tr! yahastaMtamidrA dhase mahe traya indra sya somA indra nedIya edihi pra nUnambrahmaNaspatiragnirnetA tvaM somA kratubhiH pinvantyapo nakiH sudAso rathamiti tqtIyenAhnA samAna AtAno navame'hani navamasyAhno rUpamindra H! svAhA pibatu yasya soma iti sUktamanto vai svAhA-kAro'nto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM gAyatsAma nabhanyaM yathA veriti sUktamarcAma tadvAvqdhAnaM svarvadityanto vai svaranto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tiSThA harI ratha A yujyamAneti sUktamanto vai sthitamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpamimA u tvA purutamasya kAroriti sUktaM dhiyo ratheSThAmityanto vai sthitamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhaM tena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate pra mandine pitumadarcatA vaca iti sUktamsamAnodarkaM navame'hani navamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai tacchando vahati yasminnivlddhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni sasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai paxcA sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tvAmiddhi havAmahe tvaM hyehi cerava iti bqhatpqSThambhavati navame'hani yadvAvAneti dhAyyAcyutAbhi tvA fUra nonuma iti rathaMtarasya yonimanu nivartayati rAthaMtaraM hyetadaharAyatanenendra tridhAtu faraNamiti sAmapragAthastrivAnnavame'hani navamasyAhno rUpaM tyamU Su vAjinaM devajUtamiti

यद्वै समानोदर्कं तन्नवमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव तृतीह्यमहस्तदेवैतत्पुनर्यौ नवमं यदश्ववद्यदन्तवद्यत्पुनरावृत्तं यत्पुनर्निनृत्तं यद्र तवद्यत्पर्यस्तवद्यत्त्रिवद्यदन्तरूपं यदुत्तमे पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोकोऽभ्युदितो यच्छुचिवद्यत्सत्यवद्य-त्क्षेतिवद्यद्गतवद्यदोकवद्यत्कृतं यत्तृतीयस्याह्नो रूपमेतानि वै नवमस्याह्नो रूपाण्यगन्म महा नमसा यविष्ठमिति नवमस्याह्न आज्यम्भवति गतव-न्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्?यहः प्र वीरया शुचयो दद्रि रे ते ते सत्येन मनसा दीध्याना दिवि क्षयन्ता रजसः पृथिव्यामा विश्ववाराश्विना गतं नोऽयं सोम इन्द्र तुभ्यं सुन्व आ तु प्र ब्रह्माणो अङ्गिरसो नक्षन्त सरस्वतीं देवयन्तो हवन्त आ नो दिवो बृहतः पर्वतादा सरस्वत्यभि नो नेषि वस्य इति प्रउगं शुचिवत्सत्यवत्क्षेतिवद्गतवदोकवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्?यहस्तंतमिद्र ?ाधसे महे त्रय इन्द्र स्य सोमा इन्द्र नेदीय एदिहि प्र नूनम्ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोमा क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो नकिः सुदासो रथमिति तृतीयेनाह्ना समान आतानो नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमिन्द्र ?ः स्वाहा पिबतु यस्य सोम इति सूक्तमन्तो वै स्वाहा-कारोऽन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं गायत्साम नभन्यं यथा वेरिति सूक्तमर्चाम तद्वावृधानं स्वर्वदित्यन्तो वै स्वरन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तिष्ठा हरी रथ आ युज्यमानेति सूक्तमन्तो वै स्थितमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमिमा उ त्वा पुरुतमस्य कारोरिति सूक्तं धियो रथेष्ठामित्यन्तो वै स्थितमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते प्र मन्दिने पितुमदर्चता वच इति सूक्तम्समानोदर्कं नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निव्ल्द्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि सस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै पञ्चा सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै त्वामिद्धि हवामहे त्वं ह्येहि चेरव इति बृहत्पृष्ठम्भवति नवमेऽहनि यद्वावानेति धाय्याच्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेनेन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथस्त्रिवान्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति

यद्वै समानोदर्कं तन्नवमस्याह्नो रूपं यद्ध्येव तृतीह्यमहस्तदेवैतत्पुनर्यौ नवमं यदश्ववद्यदन्तवद्यत्पुनरावृत्तं यत्पुनर्निनृत्तं यद्र तवद्यत्पर्यस्तवद्यत्त्रिवद्यदन्तरूपं यदुत्तमे पदे देवता निरुच्यते यदसौ लोकोऽभ्युदितो यच्छुचिवद्यत्सत्यवद्य-त्क्षेतिवद्यद्गतवद्यदोकवद्यत्कृतं यत्तृतीयस्याह्नो रूपमेतानि वै नवमस्याह्नो रूपाण्यगन्म महा नमसा यविष्ठमिति नवमस्याह्न आज्यम्भवति गतव-न्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्! यहः प्र वीरया शुचयो दद्रि रे ते ते सत्येन मनसा दीध्याना दिवि क्षयन्ता रजसः पृथिव्यामा विश्ववाराश्विना गतं नोऽयं सोम इन्द्र तुभ्यं सुन्व आ तु प्र ब्रह्माणो अङ्गिरसो नक्षन्त सरस्वतीं देवयन्तो हवन्त आ नो दिवो बृहतः पर्वतादा सरस्वत्यभि नो नेषि वस्य इति प्रौगं शुचिवत्सत्यवत्क्षेतिवद्गतवदोकवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं त्रिष्टुप्प्रातःसवन एष त्र्! यहस्तंतमिद्रा धसे महे त्रय इन्द्र स्य सोमा इन्द्र नेदीय एदिहि प्र नूनम्ब्रह्मणस्पतिरग्निर्नेता त्वं सोमा क्रतुभिः पिन्वन्त्यपो नकिः सुदासो रथमिति तृतीयेनाह्ना समान आतानो नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमिन्द्र ः! स्वाहा पिबतु यस्य सोम इति सूक्तमन्तो वै स्वाहा-कारोऽन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं गायत्साम नभन्यं यथा वेरिति सूक्तमर्चाम तद्वावृधानं स्वर्वदित्यन्तो वै स्वरन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तिष्ठा हरी रथ आ युज्यमानेति सूक्तमन्तो वै स्थितमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमिमा उ त्वा पुरुतमस्य कारोरिति सूक्तं धियो रथेष्ठामित्यन्तो वै स्थितमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभं तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवते प्र मन्दिने पितुमदर्चता वच इति सूक्तम्समानोदर्कं नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै तच्छन्दो वहति यस्मिन्निव्ल्द्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि सस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै पञ्चा सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै त्वामिद्धि हवामहे त्वं ह्येहि चेरव इति बृहत्पृष्ठम्भवति नवमेऽहनि यद्वावानेति धाय्याच्युताभि त्वा शूर नोनुम इति रथंतरस्य योनिमनु निवर्तयति राथंतरं ह्येतदहरायतनेनेन्द्र त्रिधातु शरणमिति सामप्रगाथस्त्रिवान्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं त्यमू षु वाजिनं देवजूतमिति

929

s' c Tve jGmuÉgRr N{ pUvIRárit sUÿ_' gtv¥vmehin nvmSy;öo åp' kd; .uvn[q=y;É, b[÷ei$ sUÿ_' =eitvdNtåp' =etIv v; aNt' gTv; nvmehin nvmSy;öo åpm; sTyo y;tu m`v;\ AjIWIit sUÿ_' sTyv¥vmehin nvmSy;öo åpm(tÿ ²N{ yMprmMpr;cwárit sUÿ_mNto vw prmmNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åp' tdu ]w·.m(ten p[itiÏtpden svn' d;/;r;ytn;devwten n p[CyvtehM.uv' vsun" pUVyRSpitárit sUÿ_mh' /n;in s' jy;Ém xt TyNto vw ÉjtmNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åp' tdu j;gt' jgTyo v; EtSy } yhSy m?y'idn' vh²Nt tÃw vCzNdo vhit yâSmÉ¥ivõIyte tSm;ÆgtIWu inivd' d/;it Émqun;in sUÿ_;in xSyNte ]w·.;in c j;gt;in c Émqun' vw pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw pp sUÿ_;in xSyNte ppd; pÉÛ" p;Ûo yD" p;Û;" pxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw t;in Ã¹/; p;Ny;in p;Ny;in dx sMp´Nte s; d²xnI ivr;Â± a¥âMvr;Â± a¥Mpxv" pxvXzNdom;" pxUn;mv¨õäw tTsivtuvOR,Imhe´; no dev sivtárit vwdevSy p[it-pdnucr* r;q'trehin nvmehin nvmSy;öo åp' doWo a;g;idit s;iv]' aNto vw gtmNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åpMp[ v;Mmih´vI a.Iit ´;v;pOÉqvIy' xucI ¬p p[xSty it xuÉcv¥vmehin nvmSy;öo åpÉmN{ We dd;tu nSte no r;in /ÿneTy;.Rv' i]r; s;¢;in suNvt it i]v¥vmehin nvmSy;öo åp;Mb.[ureko ivWu," sUnro yuveit iÃpd;" x'sit iÃp;Ãw pu¨Wtuãp;d;" pxv" pxvXzNdom;h( pxUn;mv¨õäw t´âd(Ãpd;" x'sit yjm;nmev tâd(Ãp[itÏ' ctuãp;Tsu pxuWu p[itÏ;pyit ye i]'xit ]ySpr it vwdev' i]v¥vmehin nvmSy;öo åp' t;Nyu g;y];É, g;y]tOtIysvn EW } yho vw;nro n èty Ty;É¦m;¨tSy p[itpd; p[ ytu pr;vt TyNto vw pr;vtoNto nvmmhnRvmehin nvmSy;öo åpMm¨to ySy ih =y it m;¨t' =eitvdNtåp' =etIv v; aNt' gTv; nvmehin nvmSy;öo åp' jtvedse sunv;m somÉmit j;tvedSy;Cyut; p[;¦ye v;cmIryeit j;tvedSy' sm;nodk| nvmenvmSy;öo åp' s n" pWRdit iÃW" s n" pWRdit iÃW it s'sh( bü v; EtâSm¥vr;]e ikùc-ikùc v;r,' i£yte x;NTy; Ev t´Ts n" pWRdit iÃW" s n" pWRdit iÃW it x'sit svRSm;devwn;'Stdens" p[muit

saM ca tve jagmurgira indra pUrvIriti sUktaM gatavannavame'hani navamasyAhno rUpaM kadA bhuvanrathakSayANi brahmeTi sUktaM kSetivadantarUpaM kSetIva vA antaM gatvA navame'hani navamasyAhno rUpamA satyo yAtu maghavAMM qjISIti sUktaM satyavannavame'hani navamasyAhno rUpamtatta indri yamparamamparAcairiti sUktamanto vai paramamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhamtena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate'hambhuvaM vasunaH pUrvyaspatiriti sUktamahaM dhanAni saM jayAmi fafvata ityanto vai jitamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr?yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai vacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai paxcapaxca sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tAni dvedhA paxcAnyAni paxcAnyAni dafa sampadyante sA dafinI virAL annamvirAL annampafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya prati-padanucarau rAthaMtare'hani navame'hani navamasyAhno rUpaM doSo AgAditi sAvitraM anto vai gatamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpampra vAmmahidyavI abhIti dyAvApqthivIyaM fucI upa prafastaya iti fucivannavame'hani navamasyAhno rUpamindra iSe dadAtu naste no ratnAni dhattanetyArbhavaM trirA sAptAni sunvata iti trivannavame'hani navamasyAhno rUpAmbabhrureko viSuNaH sUnaro yuveti dvipadAH faMsati dvipAdvai puruSafcatuSpAdAH pafavaH pafavafchandomAh pafUnAmavaruddhyai tadyaddvipadAH faMsati yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati ye triMfati trayaspara iti vaifvadevaM trivannavame'hani navamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr?yaho vaifvAnaro na Utaya ityAgnimArutasya pratipadA pra yatu parAvata ityanto vai parAvato'nto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpammaruto yasya hi kSaya iti mArutaM kSetivadantarUpaM kSetIva vA antaM gatvA navame'hani navamasyAhno rUpaM jatavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA prAgnaye vAcamIrayeti jAtavedasyaM samAnodarkaM navame'navamasyAhno rUpaM sa naH parSadati dviSaH sa naH parSadati dviSa iti saMsah bahu vA etasminnavarAtre kiMca-kiMca vAraNaM kriyate fAntyA eva tadyatsa naH parSadati dviSaH sa naH parSadati dviSa iti faMsati sarvasmAdevainAMstadenasaH pramuxcati

saM ca tve jagmurgira indra pUrvIriti sUktaM gatavannavame'hani navamasyAhno rUpaM kadA bhuvanrathakSayANi brahmeTi sUktaM kSetivadantarUpaM kSetIva vA antaM gatvA navame'hani navamasyAhno rUpamA satyo yAtu maghavAMM qjISIti sUktaM satyavannavame'hani navamasyAhno rUpamtatta indri yamparamamparAcairiti sUktamanto vai paramamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu traiSTubhamtena pratiSThitapadena savanaM dAdhArAyatanAdevaitena na pracyavate'hambhuvaM vasunaH pUrvyaspatiriti sUktamahaM dhanAni saM jayAmi fafvata ityanto vai jitamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpaM tadu jAgataM jagatyo vA etasya tr! yahasya madhyaMdinaM vahanti tadvai vacchando vahati yasminnividdhIyate tasmAjjagatISu nividaM dadhAti mithunAni sUktAni fasyante traiSTubhAni ca jAgatAni ca mithunaM vai pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai paxcapaxca sUktAni fasyante paxcapadA pazktiH pAzkto yajxaH pAzktAH pafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tAni dvedhA paxcAnyAni paxcAnyAni dafa sampadyante sA dafinI virA[L] annamvirA[L] annampafavaH pafavafchandomAH pafUnAmavaruddhyai tatsaviturvqNImahe'dyA no deva savitariti vaifvadevasya prati-padanucarau rAthaMtare'hani navame'hani navamasyAhno rUpaM doSo AgAditi sAvitraM anto vai gatamanto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpampra vAmmahidyavI abhIti dyAvApqthivIyaM fucI upa prafastaya iti fucivannavame'hani navamasyAhno rUpamindra iSe dadAtu naste no ratnAni dhattanetyArbhavaM trirA sAptAni sunvata iti trivannavame'hani navamasyAhno rUpAmbabhrureko viSuNaH sUnaro yuveti dvipadAH faMsati dvipAdvai puruSafcatuSpAdAH pafavaH pafavafchandomAh pafUnAmavaruddhyai tadyaddvipadAH faMsati yajamAnameva taddvipratiSThaM catuSpAtsu pafuSu pratiSThApayati ye triMfati trayaspara iti vaifvadevaM trivannavame'hani navamasyAhno rUpaM tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr! yaho vaifvAnaro na Utaya ityAgnimArutasya pratipadA pra yatu parAvata ityanto vai parAvato'nto navamamaharnavame'hani navamasyAhno rUpammaruto yasya hi kSaya iti mArutaM kSetivadantarUpaM kSetIva vA antaM gatvA navame'hani navamasyAhno rUpaM jatavedase sunavAma somamiti jAtavedasyAcyutA prAgnaye vAcamIrayeti jAtavedasyaM samAnodarkaM navame'navamasyAhno rUpaM sa naH parSadati dviSaH sa naH parSadati dviSa iti saMsah bahu vA etasminnavarAtre kiMca-kiMca vAraNaM kriyate fAntyA eva tadyatsa naH parSadati dviSaH sa naH parSadati dviSa iti faMsati sarvasmAdevainAMstadenasaH pramuxcati

सं च त्वे जग्मुर्गिर इन्द्र पूर्वीरिति सूक्तं गतवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं कदा भुवन्रथक्षयाणि ब्रह्मेटि सूक्तं क्षेतिवदन्तरूपं क्षेतीव वा अन्तं गत्वा नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमा सत्यो यातु मघवाँ ऋजीषीति सूक्तं सत्यवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपम्तत्त इन्द्रि यम्परमम्पराचैरिति सूक्तमन्तो वै परममन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभम्तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवतेऽहम्भुवं वसुनः पूर्व्यस्पतिरिति सूक्तमहं धनानि सं जयामि शश्वत इत्यन्तो वै जितमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्?यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै वच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै पञ्चपञ्च सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तानि द्वेधा पञ्चान्यानि पञ्चान्यानि दश सम्पद्यन्ते सा दशिनी विराळ् अन्नम्विराळ् अन्नम्पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रति-पदनुचरौ राथंतरेऽहनि नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं दोषो आगादिति सावित्रं अन्तो वै गतमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपम्प्र वाम्महिद्यवी अभीति द्यावापृथिवीयं शुची उप प्रशस्तय इति शुचिवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमिन्द्र इषे ददातु नस्ते नो रत्नानि धत्तनेत्यार्भवं त्रिरा साप्तानि सुन्वत इति त्रिवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपाम्बभ्रुरेको विषुणः सूनरो युवेति द्विपदाः शंसति द्विपाद्वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवः पशवश्छन्दोमाह् पशूनामवरुद्ध्यै तद्यद्द्विपदाः शंसति यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति ये त्रिंशति त्रयस्पर इति वैश्वदेवं त्रिवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्?यहो वैश्वानरो न ऊतय इत्याग्निमारुतस्य प्रतिपदा प्र यतु परावत इत्यन्तो वै परावतोऽन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपम्मरुतो यस्य हि क्षय इति मारुतं क्षेतिवदन्तरूपं क्षेतीव वा अन्तं गत्वा नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं जतवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता प्राग्नये वाचमीरयेति जातवेदस्यं समानोदर्कं नवमेऽनवमस्याह्नो रूपं स नः पर्षदति द्विषः स नः पर्षदति द्विष इति संसह् बहु वा एतस्मिन्नवरात्रे किंच-किंच वारणं क्रियते शान्त्या एव तद्यत्स नः पर्षदति द्विषः स नः पर्षदति द्विष इति शंसति सर्वस्मादेवैनांस्तदेनसः प्रमुञ्चति

सं च त्वे जग्मुर्गिर इन्द्र पूर्वीरिति सूक्तं गतवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं कदा भुवन्रथक्षयाणि ब्रह्मेटि सूक्तं क्षेतिवदन्तरूपं क्षेतीव वा अन्तं गत्वा नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमा सत्यो यातु मघवाँ ऋजीषीति सूक्तं सत्यवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपम्तत्त इन्द्रि यम्परमम्पराचैरिति सूक्तमन्तो वै परममन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु त्रैष्टुभम्तेन प्रतिष्ठितपदेन सवनं दाधारायतनादेवैतेन न प्रच्यवतेऽहम्भुवं वसुनः पूर्व्यस्पतिरिति सूक्तमहं धनानि सं जयामि शश्वत इत्यन्तो वै जितमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तदु जागतं जगत्यो वा एतस्य त्र्! यहस्य मध्यंदिनं वहन्ति तद्वै वच्छन्दो वहति यस्मिन्निविद्धीयते तस्माज्जगतीषु निविदं दधाति मिथुनानि सूक्तानि शस्यन्ते त्रैष्टुभानि च जागतानि च मिथुनं वै पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै पञ्चपञ्च सूक्तानि शस्यन्ते पञ्चपदा पङ्क्तिः पाङ्क्तो यज्ञः पाङ्क्ताः पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तानि द्वेधा पञ्चान्यानि पञ्चान्यानि दश सम्पद्यन्ते सा दशिनी विराळ् अन्नम्विराळ् अन्नम्पशवः पशवश्छन्दोमाः पशूनामवरुद्ध्यै तत्सवितुर्वृणीमहेऽद्या नो देव सवितरिति वैश्वदेवस्य प्रति-पदनुचरौ राथंतरेऽहनि नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं दोषो आगादिति सावित्रं अन्तो वै गतमन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपम्प्र वाम्महिद्यवी अभीति द्यावापृथिवीयं शुची उप प्रशस्तय इति शुचिवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपमिन्द्र इषे ददातु नस्ते नो रत्नानि धत्तनेत्यार्भवं त्रिरा साप्तानि सुन्वत इति त्रिवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपाम्बभ्रुरेको विषुणः सूनरो युवेति द्विपदाः शंसति द्विपाद्वै पुरुषश्चतुष्पादाः पशवः पशवश्छन्दोमाह् पशूनामवरुद्ध्यै तद्यद्द्विपदाः शंसति यजमानमेव तद्द्विप्रतिष्ठं चतुष्पात्सु पशुषु प्रतिष्ठापयति ये त्रिंशति त्रयस्पर इति वैश्वदेवं त्रिवन्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्! यहो वैश्वानरो न ऊतय इत्याग्निमारुतस्य प्रतिपदा प्र यतु परावत इत्यन्तो वै परावतोऽन्तो नवममहर्नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपम्मरुतो यस्य हि क्षय इति मारुतं क्षेतिवदन्तरूपं क्षेतीव वा अन्तं गत्वा नवमेऽहनि नवमस्याह्नो रूपं जतवेदसे सुनवाम सोममिति जातवेदस्याच्युता प्राग्नये वाचमीरयेति जातवेदस्यं समानोदर्कं नवमेऽनवमस्याह्नो रूपं स नः पर्षदति द्विषः स नः पर्षदति द्विष इति संसह् बहु वा एतस्मिन्नवरात्रे किंच-किंच वारणं क्रियते शान्त्या एव तद्यत्स नः पर्षदति द्विषः स नः पर्षदति द्विष इति शंसति सर्वस्मादेवैनांस्तदेनसः प्रमुञ्चति

931

t;Nyu g;y];É, g;y]tOtIysvn EW } yh" 21

tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr?yahaH 21

tAnyu gAyatrANi gAyatratqtIyasavana eSa tr! yahaH 21

तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्?यहः २१

तान्यु गायत्राणि गायत्रतृतीयसवन एष त्र्! यहः २१

934

pOÏä' WÂhmupy²Nt yq; vw mu%mevMpOÏä" WÂhSt´q;NtrMmu%Sy Éj×; t;lu dNt; Ev' zNdom; aq yenwv v;c' Vy;kroit yen Sv;du c;Sv;du c ivj;n;it t¶xmmhyRq; vw n;Ésk EvMpOÏä" WÂhSt´q;Ntr»;-Éskyorev' zNdom; aq yenwv gN/;iNvj;n;it t¶xmmhyRq; v; a+yevMpOÏä" WÂhSt´q;Ntrm+," Õã,mev' zNdom; aq ywv knIink; yen pXyit t¶xmmhyRq; vw k,R EvMpOÏä" WÂhSt´q;Ntr' k,RSywv' zNdom; aq yenwv ê,oit t¶xmmh" ÅIvwR dxmmh" ÉÅy' v; Et a;gz²Nt ye dxmmhr;gz²Nt tSm;¶xmmhrivv;KyM.vit m; ÉÅyo-vv;idãmeit durvvd' ih ÅeysSte tt" spR²Nt te m;jRyNte te pIx;l;' sMp[p´Nte teW;' y Et;m;üit' iv´;Ts b[Uy;TsmNv;r.?vÉmit s juü-y;idh rmeh rm?vÉmh /Oitárh Sv/Oitr¦e v;$(Sv;h; v;Â± it s yidh rmeTy;h;âSm¥evwn;'StLlok rmytIh rm?vÉmit yd;h p[j;mevwWu t{ m-ytIh /Oitárh Sv/Oitárit yd;h p[j;' cwv tÃ;c' c yjm;neWu d/;Ty¦e v;iÂit rq'trm(Sv;h; v;Â± it bOh¶¼v;n;' v; EtâNmqun' yÈh{ q'tre dev;n;mev tâNmqunen Émqunmv¨N/te dev;n;âMmqunen ÉmqunMp[j;yNte p[j;Tyw p[j;yte p[jy; pxuÉ.yR Ev' ved te tt" spR²Nt te m;jRyNte t a;¦I/[' sMp[p´Nte teW;' y Et;m;üit' iv´;Ts b[UyTsmNv;r.?vÉmit s juüy;-dupsOjN/¨,Mm;tr' /¨,o /yn[;ySpoWÉmWmUjRmSm;su dI/rTSv;heit r;ySpoWÉmWmUjRmv¨Nõ a;Tmne c yjm;ne>y y]wv' ivÃ;net;m;üit'

pqSThyaM SaLahamupayanti yathA vai mukhamevampqSThyaH SaLahastadyathAntarammukhasya jihvA tAlu dantA evaM chandomA atha yenaiva vAcaM vyAkaroti yena svAdu cAsvAdu ca vijAnAti taddafamamaharyathA vai nAsike evampqSThyaH SaLahastadyathAntaramnA-sikayorevaM chandomA atha yenaiva gandhAnvijAnAti taddafamamaharyathA vA akSyevampqSThyaH SaLahastadyathAntaramakSNaH kqSNamevaM chandomA atha yaiva kanInikA yena pafyati taddafamamaharyathA vai karNa evampqSThyaH SaLahastadyathAntaraM karNasyaivaM chandomA atha yenaiva fqNoti taddafamamahaH frIrvai dafamamahaH friyaM vA eta Agachanti ye dafamamaharAgachanti tasmAddafamamaharavivAkyambhavati mA friyo-'vavAdiSmeti duravavadaM hi freyasaste tataH sarpanti te mArjayante te patnIfAlAM samprapadyante teSAM ya etAmAhutiM vidyAtsa brUyAtsamanvArabhadhvamiti sa juhu-yAdiha rameha ramadhvamiha dhqtiriha svadhqtiragne vATsvAhA vAL iti sa yadiha rametyAhAsminnevainAMstalloke ramayatIha ramadhvamiti yadAha prajAmevaiSu tadra ma-yatIha dhqtiriha svadhqtiriti yadAha prajAM caiva tadvAcaM ca yajamAneSu dadhAtyagne vALiti rathaMtaramsvAhA vAL iti bqhaddevAnAM vA etanmithunaM yadbqhadra thaMtare devAnAmeva tanmithunena mithunamavarundhate devAnAmmithunena mithunamprajAyante prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM veda te tataH sarpanti te mArjayante ta AgnIdhraM samprapadyante teSAM ya etAmAhutiM vidyAtsa brUyatsamanvArabhadhvamiti sa juhuyA-dupasqjandharuNammAtaraM dharuNo dhayanrAyaspoSamiSamUrjamasmAsu dIdharatsvAheti rAyaspoSamiSamUrjamavarunddha Atmane ca yajamAnebhyafca yatraivaM vidvAnetAmAhutiM

pqSThyaM Sa[L]ahamupayanti yathA vai mukhamevampqSThyaH Sa[L]ahastadyathAntarammukhasya jihvA tAlu dantA evaM chandomA atha yenaiva vAcaM vyAkaroti yena svAdu cAsvAdu ca vijAnAti taddafamamaharyathA vai nAsike evampqSThyaH Sa[L]ahastadyathAntaramnA-sikayorevaM chandomA atha yenaiva gandhAnvijAnAti taddafamamaharyathA vA akSyevampqSThyaH Sa[L]ahastadyathAntaramakSNaH kqSNamevaM chandomA atha yaiva kanInikA yena pafyati taddafamamaharyathA vai karNa evampqSThyaH Sa[L]ahastadyathAntaraM karNasyaivaM chandomA atha yenaiva fqNoti taddafamamahaH frIrvai dafamamahaH friyaM vA eta Agachanti ye dafamamaharAgachanti tasmAddafamamaharavivAkyambhavati mA friyo-'vavAdiSmeti duravavadaM hi freyasaste tataH sarpanti te mArjayante te patnIfAlAM samprapadyante teSAM ya etAmAhutiM vidyAtsa brUyAtsamanvArabhadhvamiti sa juhu-yAdiha rameha ramadhvamiha dhqtiriha svadhqtiragne vATsvAhA vA[L] iti sa yadiha rametyAhAsminnevainAMstalloke ramayatIha ramadhvamiti yadAha prajAmevaiSu tadra ma-yatIha dhqtiriha svadhqtiriti yadAha prajAM caiva tadvAcaM ca yajamAneSu dadhAtyagne vA[L]iti rathaMtaramsvAhA vA[L] iti bqhaddevAnAM vA etanmithunaM yadbqhadra thaMtare devAnAmeva tanmithunena mithunamavarundhate devAnAmmithunena mithunamprajAyante prajAtyai prajAyate prajayA pafubhirya evaM veda te tataH sarpanti te mArjayante ta AgnIdhraM samprapadyante teSAM ya etAmAhutiM vidyAtsa brUyatsamanvArabhadhvamiti sa juhuyA-dupasqjandharuNammAtaraM dharuNo dhayanrAyaspoSamiSamUrjamasmAsu dIdharatsvAheti rAyaspoSamiSamUrjamavarunddha Atmane ca yajamAnebhyafca yatraivaM vidvAnetAmAhutiM

पृष्ठ्यं षळहमुपयन्ति यथा वै मुखमेवम्पृष्ठ्यः षळहस्तद्यथान्तरम्मुखस्य जिह्वा तालु दन्ता एवं छन्दोमा अथ येनैव वाचं व्याकरोति येन स्वादु चास्वादु च विजानाति तद्दशममहर्यथा वै नासिके एवम्पृष्ठ्यः षळहस्तद्यथान्तरम्ना-सिकयोरेवं छन्दोमा अथ येनैव गन्धान्विजानाति तद्दशममहर्यथा वा अक्ष्येवम्पृष्ठ्यः षळहस्तद्यथान्तरमक्ष्णः कृष्णमेवं छन्दोमा अथ यैव कनीनिका येन पश्यति तद्दशममहर्यथा वै कर्ण एवम्पृष्ठ्यः षळहस्तद्यथान्तरं कर्णस्यैवं छन्दोमा अथ येनैव शृणोति तद्दशममहः श्रीर्वै दशममहः श्रियं वा एत आगछन्ति ये दशममहरागछन्ति तस्माद्दशममहरविवाक्यम्भवति मा श्रियो-ऽववादिष्मेति दुरववदं हि श्रेयसस्ते ततः सर्पन्ति ते मार्जयन्ते ते पत्नीशालां सम्प्रपद्यन्ते तेषां य एतामाहुतिं विद्यात्स ब्रूयात्समन्वारभध्वमिति स जुहु-यादिह रमेह रमध्वमिह धृतिरिह स्वधृतिरग्ने वाट्स्वाहा वाळ् इति स यदिह रमेत्याहास्मिन्नेवैनांस्तल्लोके रमयतीह रमध्वमिति यदाह प्रजामेवैषु तद्र म-यतीह धृतिरिह स्वधृतिरिति यदाह प्रजां चैव तद्वाचं च यजमानेषु दधात्यग्ने वाळिति रथंतरम्स्वाहा वाळ् इति बृहद्देवानां वा एतन्मिथुनं यद्बृहद्र थंतरे देवानामेव तन्मिथुनेन मिथुनमवरुन्धते देवानाम्मिथुनेन मिथुनम्प्रजायन्ते प्रजात्यै प्रजायते प्रजया पशुभिर्य एवं वेद ते ततः सर्पन्ति ते मार्जयन्ते त आग्नीध्रं सम्प्रपद्यन्ते तेषां य एतामाहुतिं विद्यात्स ब्रूयत्समन्वारभध्वमिति स जुहुया-दुपसृजन्धरुणम्मातरं धरुणो धयन्रायस्पोषमिषमूर्जमस्मासु दीधरत्स्वाहेति रायस्पोषमिषमूर्जमवरुन्द्ध आत्मने च यजमानेभ्यश्च यत्रैवं विद्वानेतामाहुतिं

949

a?vyoR Ty;×yte ctuhoRtOWu vidãym;,Std;h;vSy åpmo' hotStq; hotárTy?vyuR" p[itgO,;TyvÉstevÉste dxsu pdeWu teW;' Écáÿ" §ug;sIt(Écÿm;Jym;sITv;Gveidr;sIt;/ItMbihRr;sITkto aÉ¦r;sI-âTvD;tm¦Id;sITp[;,o hivr;sITs;m;?vyuRr;sITv;cSpithoRt;sITmn ¬pvÿ_;sIÿe v; Et' g[hmgOðt v;cSpte iv/e n;mn( iv/em te n;m iv/eSTvmSm;kù n;»; ´;' gz y;' dev;" p[j;pitgOhpty A²õmr;-Ýuv'St;mO²õ' r;TSy;moq p[j;pteStnUrnu{ vit b[÷o´' c;¥;d; c;¥pI c;¥;d; tdÉ¦r¥pI td;idTyo .{ ; c kLy;,I c; .{ ; tTsom" kLy;,I tTpx;voinly; c;p.y; c;inly; tÃ;yunR ç¼W kd; cnelyTyp.y; tNmOTyu" sv| ç¼tSm;I.;y;n;¢; c;n;Py; c;n;¢; tTpOÉqVyn;Py; t-¶ä*rn;/Oãy; c;p[it/Oãy; c;n;/Oãy; tdÉ¦rp[it/Oãy; td;idTyopUv;R c;.[;tOVy; c;pUv;R tNm;no.[;tOVy; tTs'vTsr Et; v;v Ã;dx p[j;pteStNv EW ÕT" p[j;pitStTÕTMp[j;pitm;Òoit dxmmhrq b[÷o´MvdNTyÉ¦gORhpitárit hwk a;ó" soSy lokSy gOhpitv;R-yugORhpitárit hwk a;ó" soNtár=lokSy gOhpitrs* vw gOhpityoRs* tpTyeW pitA³tvo gOh; yeW;' vw gOhpit' dev' ivÃ;NgOhpit.Rvit r;Ýoit s gOhpit' r;Ýuv²Nt te yjm;n; yeW;' v; aphtp;Pm;n' dev' ivÃ;-NgOhpit.RvTyp s gOhpit" p;Pm;n' htep te yjm;n;" p;Pm;n' ßte?vyoR

adhvaryo ityAhvayate caturhotqSu vadiSyamANastadAhAvasya rUpamoM hotastathA hotarityadhvaryuH pratigqNAtyavasite'vasite dafasu padeSu teSAM cittiH srugAsItcittamAjyamAsItvAgvedirAsItAdhItambarhirAsItketo agnirAsI-tvijxAtamagnIdAsItprANo havirAsItsAmAdhvaryurAsItvAcaspatirhotAsItmana upavaktAsItte vA etaM grahamagqhNata vAcaspate vidhe nAman vidhema te nAma vidhestvamasmAkaM nAmnA dyAM gacha yAM devAH prajApatigqhapataya qddhimarA-dhnuvaMstAmqddhiM rAtsyAmo'tha prajApatestanUranudra vati brahmodyaM cAnnAdA cAnnapatnI cAnnAdA tadagnirannapatnI tadAdityo bhadra ?A ca kalyANI cA bhadra ?A tatsomaH kalyANI tatpafAvo'nilayA cApabhayA cAnilayA tadvAyurna hyeSa kadA canelayatyapabhayA tanmqtyuH sarvaM hyetasmAdbIbhAyAnAptA cAnApyA cAnAptA tatpqthivyanApyA ta-ddyauranAdhqSyA cApratidhqSyA cAnAdhqSyA tadagnirapratidhqSyA tadAdityo'pUrvA cAbhrAtqvyA cApUrvA tanmAno'bhrAtqvyA tatsaMvatsara etA vAva dvAdafa prajApatestanva eSa kqtsnaH prajApatistatkqtsnamprajApatimApnoti dafamamaharatha brahmodyamvadantyagnirgqhapatiriti haika AhuH so'sya lokasya gqhapatirvA-yurgqhapatiriti haika AhuH so'ntarikSalokasya gqhapatirasau vai gqhapatiryo'sau tapatyeSa patirqtavo gqhA yeSAM vai gqhapatiM devaM vidvAngqhapatirbhavati rAdhnoti sa gqhapatiM rAdhnuvanti te yajamAnA yeSAM vA apahatapApmAnaM devaM vidvA-ngqhapatirbhavatyapa sa gqhapatiH pApmAnaM hate'pa te yajamAnAH pApmAnaM ghnate'dhvaryo

adhvaryo ityAhvayate caturhotqSu vadiSyamANastadAhAvasya rUpamO hotastathA hotarityadhvaryuH pratigqNAtyavasite'vasite dafasu padeSu teSAM cittiH srugAsItcittamAjyamAsItvAgvedirAsItAdhItambarhirAsItketo agnirAsI-tvijxAtamagnIdAsItprANo havirAsItsAmAdhvaryurAsItvAcaspatirhotAsItmana upavaktAsItte vA etaM grahamagqhNata vAcaspate vidhe nAman vidhema te nAma vidhestvamasmAkaM nAmnA dyAM gacha yAM devAH prajApatigqhapataya qddhimarA-dhnuvaMstAmqddhiM rAtsyAmo'tha prajApatestanUranudra vati brahmodyaM cAnnAdA cAnnapatnI cAnnAdA tadagnirannapatnI tadAdityo bhadrA ca kalyANI cA bhadrA tatsomaH kalyANI tatpafAvo'nilayA cApabhayA cAnilayA tadvAyurna hyeSa kadA canelayatyapabhayA tanmqtyuH sarvaM hyetasmAdbIbhAyAnAptA cAnApyA cAnAptA tatpqthivyanApyA ta-ddyauranAdhqSyA cApratidhqSyA cAnAdhqSyA tadagnirapratidhqSyA tadAdityo'pUrvA cAbhrAtqvyA cApUrvA tanmAno'bhrAtqvyA tatsaMvatsara etA vAva dvAdafa prajApatestanva eSa kqtsnaH prajApatistatkqtsnamprajApatimApnoti dafamamaharatha brahmodyamvadantyagnirgqhapatiriti haika AhuH so'sya lokasya gqhapatirvA-yurgqhapatiriti haika AhuH so'ntarikSalokasya gqhapatirasau vai gqhapatiryo'sau tapatyeSa patirqtavo gqhA yeSAM vai gqhapatiM devaM vidvAngqhapatirbhavati rAdhnoti sa gqhapatiM rAdhnuvanti te yajamAnA yeSAM vA apahatapApmAnaM devaM vidvA-ngqhapatirbhavatyapa sa gqhapatiH pApmAnaM hate'pa te yajamAnAH pApmAnaM ghnate'dhvaryo

अध्वर्यो इत्याह्वयते चतुर्होतृषु वदिष्यमाणस्तदाहावस्य रूपमों होतस्तथा होतरित्यध्वर्युः प्रतिगृणात्यवसितेऽवसिते दशसु पदेषु तेषां चित्तिः स्रुगासीत्चित्तमाज्यमासीत्वाग्वेदिरासीताधीतम्बर्हिरासीत्केतो अग्निरासी-त्विज्ञातमग्नीदासीत्प्राणो हविरासीत्सामाध्वर्युरासीत्वाचस्पतिर्होतासीत्मन उपवक्तासीत्ते वा एतं ग्रहमगृह्णत वाचस्पते विधे नामन् विधेम ते नाम विधेस्त्वमस्माकं नाम्ना द्यां गछ यां देवाः प्रजापतिगृहपतय ऋद्धिमरा-ध्नुवंस्तामृद्धिं रात्स्यामोऽथ प्रजापतेस्तनूरनुद्र वति ब्रह्मोद्यं चान्नादा चान्नपत्नी चान्नादा तदग्निरन्नपत्नी तदादित्यो भद्र ?ा च कल्याणी चा भद्र ?ा तत्सोमः कल्याणी तत्पशावोऽनिलया चापभया चानिलया तद्वायुर्न ह्येष कदा चनेलयत्यपभया तन्मृत्युः सर्वं ह्येतस्माद्बीभायानाप्ता चानाप्या चानाप्ता तत्पृथिव्यनाप्या त-द्द्यौरनाधृष्या चाप्रतिधृष्या चानाधृष्या तदग्निरप्रतिधृष्या तदादित्योऽपूर्वा चाभ्रातृव्या चापूर्वा तन्मानोऽभ्रातृव्या तत्संवत्सर एता वाव द्वादश प्रजापतेस्तन्व एष कृत्स्नः प्रजापतिस्तत्कृत्स्नम्प्रजापतिमाप्नोति दशममहरथ ब्रह्मोद्यम्वदन्त्यग्निर्गृहपतिरिति हैक आहुः सोऽस्य लोकस्य गृहपतिर्वा-युर्गृहपतिरिति हैक आहुः सोऽन्तरिक्षलोकस्य गृहपतिरसौ वै गृहपतिर्योऽसौ तपत्येष पतिरृतवो गृहा येषां वै गृहपतिं देवं विद्वान्गृहपतिर्भवति राध्नोति स गृहपतिं राध्नुवन्ति ते यजमाना येषां वा अपहतपाप्मानं देवं विद्वा-न्गृहपतिर्भवत्यप स गृहपतिः पाप्मानं हतेऽप ते यजमानाः पाप्मानं घ्नतेऽध्वर्यो

अध्वर्यो इत्याह्वयते चतुर्होतृषु वदिष्यमाणस्तदाहावस्य रूपमॐ होतस्तथा होतरित्यध्वर्युः प्रतिगृणात्यवसितेऽवसिते दशसु पदेषु तेषां चित्तिः स्रुगासीत्चित्तमाज्यमासीत्वाग्वेदिरासीताधीतम्बर्हिरासीत्केतो अग्निरासी-त्विज्ञातमग्नीदासीत्प्राणो हविरासीत्सामाध्वर्युरासीत्वाचस्पतिर्होतासीत्मन उपवक्तासीत्ते वा एतं ग्रहमगृह्णत वाचस्पते विधे नामन् विधेम ते नाम विधेस्त्वमस्माकं नाम्ना द्यां गछ यां देवाः प्रजापतिगृहपतय ऋद्धिमरा-ध्नुवंस्तामृद्धिं रात्स्यामोऽथ प्रजापतेस्तनूरनुद्र वति ब्रह्मोद्यं चान्नादा चान्नपत्नी चान्नादा तदग्निरन्नपत्नी तदादित्यो भद्रा च कल्याणी चा भद्रा तत्सोमः कल्याणी तत्पशावोऽनिलया चापभया चानिलया तद्वायुर्न ह्येष कदा चनेलयत्यपभया तन्मृत्युः सर्वं ह्येतस्माद्बीभायानाप्ता चानाप्या चानाप्ता तत्पृथिव्यनाप्या त-द्द्यौरनाधृष्या चाप्रतिधृष्या चानाधृष्या तदग्निरप्रतिधृष्या तदादित्योऽपूर्वा चाभ्रातृव्या चापूर्वा तन्मानोऽभ्रातृव्या तत्संवत्सर एता वाव द्वादश प्रजापतेस्तन्व एष कृत्स्नः प्रजापतिस्तत्कृत्स्नम्प्रजापतिमाप्नोति दशममहरथ ब्रह्मोद्यम्वदन्त्यग्निर्गृहपतिरिति हैक आहुः सोऽस्य लोकस्य गृहपतिर्वा-युर्गृहपतिरिति हैक आहुः सोऽन्तरिक्षलोकस्य गृहपतिरसौ वै गृहपतिर्योऽसौ तपत्येष पतिरृतवो गृहा येषां वै गृहपतिं देवं विद्वान्गृहपतिर्भवति राध्नोति स गृहपतिं राध्नुवन्ति ते यजमाना येषां वा अपहतपाप्मानं देवं विद्वा-न्गृहपतिर्भवत्यप स गृहपतिः पाप्मानं हतेऽप ते यजमानाः पाप्मानं घ्नतेऽध्वर्यो

956

¬õr;hvnIyÉmTypr;ð a;h ydev;ö; s;/u kroit tdev tTp[;ÚõÈTy td.ye in/ÿ ¬õr;hvnIyÉmit p[;tr;h ydev r;} y; s;/u kroit tdev tTp[;ÚõÈTy td.ye in/ÿe yDo v; a;hvnIy" SvgoR lok a;hvnIyo yD Ev tTSvgeR lok Svg| lokù in/ÿe y Ev' ved yo v; aÉ¦ho]' vwdev' WoÂxklMpxuWu p[itiÏt' ved vwdeven;É¦ho]e, WoÂxklen pxuWu p[itiÏten r;Ýoit r*{ ' giv sÃ;yVymup;vsO·m;Én' duçm;n' s*My' duG/' v;¨,mÉ/ÉÅtMp*ã,' smudNtMm;¨t' ivãyNdm;n' vwdevâMbNdumNmw]' xrogOhIt' ´;v;pOÉqvIymuÃ;Ést' s;iv]Mp[£;Nt' vwã,v' iîym;,Mb;hR-SpTymups¥m¦e" pUv;Rüit" p[j;pte¨ÿrwN{ ' ütmetÃ; aÉ¦ho]' vwdev' Wo-ÂxklMpxuWu p[itiÏt' vwdeven;É¦ho]e, WoÂxklen pxuWu p[itiÏten

uddharAhavanIyamityaparAhNa Aha yadevAhnA sAdhu karoti tadeva tatprAzuddhqtya tadabhaye nidhatta uddharAhavanIyamiti prAtarAha yadeva rA tr?yA sAdhu karoti tadeva tatprAzuddhqtya tadabhaye nidhatte yajxo vA AhavanIyaH svargo loka AhavanIyo yajxa eva tatsvarge loke svargaM lokaM nidhatte ya evaM veda yo vA agnihotraM vaifvadevaM SoLafakalampafuSu pratiSThitaM veda vaifvadevenAgnihotreNa SoLafakalena pafuSu pratiSThitena rAdhnoti raudraM gavi sadvAyavyamupAvasqSTamAfvinaM duhyamAnaM saumyaM dugdhaM vAruNamadhifritampauSNaM samudantammArutaM viSyandamAnaM vaifvadevambindumanmaitraM farogqhItaM dyAvApqthivIyamudvAsitaM sAvitramprakrAntaM vaiSNavaM hriyamANambArha-spatyamupasannamagneH pUrvAhutiH prajApateruttaraindraM hutametadvA agnihotraM vaifvadevaM So-LafakalampafuSu pratiSThitaM vaifvadevenAgnihotreNa SoLafakalena pafuSu pratiSThitena

uddharAhavanIyamityaparAhNa Aha yadevAhnA sAdhu karoti tadeva tatprAzuddhqtya tadabhaye nidhatta uddharAhavanIyamiti prAtarAha yadeva rAtr! yA sAdhu karoti tadeva tatprAzuddhqtya tadabhaye nidhatte yajxo vA AhavanIyaH svargo loka AhavanIyo yajxa eva tatsvarge loke svargaM lokaM nidhatte ya evaM veda yo vA agnihotraM vaifvadevaM So[L]afakalampafuSu pratiSThitaM veda vaifvadevenAgnihotreNa So[L]afakalena pafuSu pratiSThitena rAdhnoti raudraM gavi sadvAyavyamupAvasqSTamAfvinaM duhyamAnaM saumyaM dugdhaM vAruNamadhifritampauSNaM samudantammArutaM viSyandamAnaM vaifvadevambindumanmaitraM farogqhItaM dyAvApqthivIyamudvAsitaM sAvitramprakrAntaM vaiSNavaM hriyamANambArha-spatyamupasannamagneH pUrvAhutiH prajApateruttaraindraM hutametadvA agnihotraM vaifvadevaM So-[L]afakalampafuSu pratiSThitaM vaifvadevenAgnihotreNa So[L]afakalena pafuSu pratiSThitena

उद्धराहवनीयमित्यपराह्ण आह यदेवाह्ना साधु करोति तदेव तत्प्राङुद्धृत्य तदभये निधत्त उद्धराहवनीयमिति प्रातराह यदेव रा त्र्?या साधु करोति तदेव तत्प्राङुद्धृत्य तदभये निधत्ते यज्ञो वा आहवनीयः स्वर्गो लोक आहवनीयो यज्ञ एव तत्स्वर्गे लोके स्वर्गं लोकं निधत्ते य एवं वेद यो वा अग्निहोत्रं वैश्वदेवं षोळशकलम्पशुषु प्रतिष्ठितं वेद वैश्वदेवेनाग्निहोत्रेण षोळशकलेन पशुषु प्रतिष्ठितेन राध्नोति रौद्रं गवि सद्वायव्यमुपावसृष्टमाश्विनं दुह्यमानं सौम्यं दुग्धं वारुणमधिश्रितम्पौष्णं समुदन्तम्मारुतं विष्यन्दमानं वैश्वदेवम्बिन्दुमन्मैत्रं शरोगृहीतं द्यावापृथिवीयमुद्वासितं सावित्रम्प्रक्रान्तं वैष्णवं ह्रियमाणम्बार्ह-स्पत्यमुपसन्नमग्नेः पूर्वाहुतिः प्रजापतेरुत्तरैन्द्रं हुतमेतद्वा अग्निहोत्रं वैश्वदेवं षो-ळशकलम्पशुषु प्रतिष्ठितं वैश्वदेवेनाग्निहोत्रेण षोळशकलेन पशुषु प्रतिष्ठितेन

उद्धराहवनीयमित्यपराह्ण आह यदेवाह्ना साधु करोति तदेव तत्प्राङुद्धृत्य तदभये निधत्त उद्धराहवनीयमिति प्रातराह यदेव रात्र्! या साधु करोति तदेव तत्प्राङुद्धृत्य तदभये निधत्ते यज्ञो वा आहवनीयः स्वर्गो लोक आहवनीयो यज्ञ एव तत्स्वर्गे लोके स्वर्गं लोकं निधत्ते य एवं वेद यो वा अग्निहोत्रं वैश्वदेवं षोळशकलम्पशुषु प्रतिष्ठितं वेद वैश्वदेवेनाग्निहोत्रेण षोळशकलेन पशुषु प्रतिष्ठितेन राध्नोति रौद्रं गवि सद्वायव्यमुपावसृष्टमाश्विनं दुह्यमानं सौम्यं दुग्धं वारुणमधिश्रितम्पौष्णं समुदन्तम्मारुतं विष्यन्दमानं वैश्वदेवम्बिन्दुमन्मैत्रं शरोगृहीतं द्यावापृथिवीयमुद्वासितं सावित्रम्प्रक्रान्तं वैष्णवं ह्रियमाणम्बार्ह-स्पत्यमुपसन्नमग्नेः पूर्वाहुतिः प्रजापतेरुत्तरैन्द्रं हुतमेतद्वा अग्निहोत्रं वैश्वदेवं षो-ळशकलम्पशुषु प्रतिष्ठितं वैश्वदेवेनाग्निहोत्रेण षोळशकलेन पशुषु प्रतिष्ठितेन

961

ySy;É¦ho} yup;vsO·; duçm;nopivxeTk; t] p[;yÉáÿárit t;mÉ.mN]yet ySm;ºIW; inWIdÉs tto no a.y' i£É/ pxU¥" sv;RNgop;y nmo ¨{ ;y mIÀüW it t;muTq;pyedudSq;¶¼Vyiditr;yuyRDpt;v/;itN{ ;y i£

yasyAgniho tr?yupAvasqSTA duhyamAnopavifetkA tatra prAyafcittiriti tAmabhimantrayeta yasmAdbhISA niSIdasi tato no abhayaM kridhi pafUnnaH sarvAngopAya namo rudra ?Aya mILhuSa iti tAmutthApayedudasthAddevyaditirAyuryajxapatAvadhAtindra ?Aya kriNvatI bhAgammitrAya varuNaya cetyathAsyA udapAtramUdhasi ca mukhe copagqhNIyAda-thainAmbrAhmaNAya dadyAtsA tatra prAyafcittiryasyAgniho tr?yupAvasqSTA duhyamAnA vAfyeta kA tatra prAyafcittirityafanAyAM ha vA eSa yajamAnasya pratikhyAya vAfyate tAmannamapyAdayecchAntyai fAntirvA annaM sUyavasAdbhagavatI hi bhUyA iti sA tatra prAyafcittiryasyAgniho tr?yupAvasqSTA duhyamAnA spandeta kA tatra prAyafcittiriti sA yattatra skandayettadabhimqfya japedyadadya dugdhampqthivImasqpta yadoSadhIratyasqpadyadApaH payo gqheSu payo aghnyAyAmpayo vatseSu payo astu tanmAyiti tatra yatparifiSTaM syAttena juhuyAdyadalaM homAya syAdyadyu vai sarvaM siktaM syAdathAnyAmAhUya tAM dugdhvA tena juhuyAdA tveva fraddhAyai hotavyAM sA tatra prAyafcittiH sarvaM vA asya barhiSyaM sarvamparigqhItaM ya evaM vidvAnagnihotraM juhoti

yasyAgnihotr! yupAvasqSTA duhyamAnopavifetkA tatra prAyafcittiriti tAmabhimantrayeta yasmAdbhISA niSIdasi tato no abhayaM kridhi pafUnnaH sarvAngopAya namo rudrA ya mI[L]huSa iti tAmutthApayedudasthAddevyaditirAyuryajxapatAvadhAtindrA ya kriNvatI bhAgammitrAya varuNaya cetyathAsyA udapAtramUdhasi ca mukhe copagqhNIyAda-thainAmbrAhmaNAya dadyAtsA tatra prAyafcittiryasyAgnihotr! yupAvasqSTA duhyamAnA vAfyeta kA tatra prAyafcittirityafanAyAM ha vA eSa yajamAnasya pratikhyAya vAfyate tAmannamapyAdayecchAntyai fAntirvA annaM sUyavasAdbhagavatI hi bhUyA iti sA tatra prAyafcittiryasyAgnihotr! yupAvasqSTA duhyamAnA spandeta kA tatra prAyafcittiriti sA yattatra skandayettadabhimqfya japedyadadya dugdhampqthivImasqpta yadoSadhIratyasqpadyadApaH payo gqheSu payo aghnyAyAmpayo vatseSu payo astu tanmAyiti tatra yatparifiSTaM syAttena juhuyAdyadalaM homAya syAdyadyu vai sarvaM siktaM syAdathAnyAmAhUya tAM dugdhvA tena juhuyAdA tveva fraddhAyai hotavyAM sA tatra prAyafcittiH sarvaM vA asya barhiSyaM sarvamparigqhItaM ya evaM vidvAnagnihotraM juhoti

यस्याग्निहो त्र्?युपावसृष्टा दुह्यमानोपविशेत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति तामभिमन्त्रयेत यस्माद्भीषा निषीदसि ततो नो अभयं क्रिधि पशून्नः सर्वान्गोपाय नमो रुद्र ?ाय मीळ्हुष इति तामुत्थापयेदुदस्थाद्देव्यदितिरायुर्यज्ञपतावधातिन्द्र ?ाय क्रिण्वती भागम्मित्राय वरुणय चेत्यथास्या उदपात्रमूधसि च मुखे चोपगृह्णीयाद-थैनाम्ब्राह्मणाय दद्यात्सा तत्र प्रायश्चित्तिर्यस्याग्निहो त्र्?युपावसृष्टा दुह्यमाना वाश्येत का तत्र प्रायश्चित्तिरित्यशनायां ह वा एष यजमानस्य प्रतिख्याय वाश्यते तामन्नमप्यादयेच्छान्त्यै शान्तिर्वा अन्नं सूयवसाद्भगवती हि भूया इति सा तत्र प्रायश्चित्तिर्यस्याग्निहो त्र्?युपावसृष्टा दुह्यमाना स्पन्देत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सा यत्तत्र स्कन्दयेत्तदभिमृश्य जपेद्यदद्य दुग्धम्पृथिवीमसृप्त यदोषधीरत्यसृपद्यदापः पयो गृहेषु पयो अघ्न्यायाम्पयो वत्सेषु पयो अस्तु तन्मायिति तत्र यत्परिशिष्टं स्यात्तेन जुहुयाद्यदलं होमाय स्याद्यद्यु वै सर्वं सिक्तं स्यादथान्यामाहूय तां दुग्ध्वा तेन जुहुयादा त्वेव श्रद्धायै होतव्यां सा तत्र प्रायश्चित्तिः सर्वं वा अस्य बर्हिष्यं सर्वम्परिगृहीतं य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोति

यस्याग्निहोत्र्! युपावसृष्टा दुह्यमानोपविशेत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति तामभिमन्त्रयेत यस्माद्भीषा निषीदसि ततो नो अभयं क्रिधि पशून्नः सर्वान्गोपाय नमो रुद्रा य मीळ्हुष इति तामुत्थापयेदुदस्थाद्देव्यदितिरायुर्यज्ञपतावधातिन्द्रा य क्रिण्वती भागम्मित्राय वरुणय चेत्यथास्या उदपात्रमूधसि च मुखे चोपगृह्णीयाद-थैनाम्ब्राह्मणाय दद्यात्सा तत्र प्रायश्चित्तिर्यस्याग्निहोत्र्! युपावसृष्टा दुह्यमाना वाश्येत का तत्र प्रायश्चित्तिरित्यशनायां ह वा एष यजमानस्य प्रतिख्याय वाश्यते तामन्नमप्यादयेच्छान्त्यै शान्तिर्वा अन्नं सूयवसाद्भगवती हि भूया इति सा तत्र प्रायश्चित्तिर्यस्याग्निहोत्र्! युपावसृष्टा दुह्यमाना स्पन्देत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सा यत्तत्र स्कन्दयेत्तदभिमृश्य जपेद्यदद्य दुग्धम्पृथिवीमसृप्त यदोषधीरत्यसृपद्यदापः पयो गृहेषु पयो अघ्न्यायाम्पयो वत्सेषु पयो अस्तु तन्मायिति तत्र यत्परिशिष्टं स्यात्तेन जुहुयाद्यदलं होमाय स्याद्यद्यु वै सर्वं सिक्तं स्यादथान्यामाहूय तां दुग्ध्वा तेन जुहुयादा त्वेव श्रद्धायै होतव्यां सा तत्र प्रायश्चित्तिः सर्वं वा अस्य बर्हिष्यं सर्वम्परिगृहीतं य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोति

966

as* v; aSy;idTyo yUp" pOÉqvI veidroW/yo bihRvRnSpty ?m; a;p" p[o=yo d²=,; nyit sv| ced' yidd' ikùc t Ete p[lIn; Nyoks v xere mnuãy; deve>yo d²=,; nIt; dev;Nv; EW p[;tr;üTy; mnuãye>yo d²=,; nyit sv| ced' yidd' ikùc t Ete ivivd;n; voTptNTydoh' kárãyedo h' gÉmãy;mIit vdNto y;vNt' h vw svRÉmd' dæv; lokù jyit t;vNt' h lokù jyit y Ev' ivÃ;nÉ¦ho]' juhoTy¦ye v; EW s;ym;üTy;Énmup;kroh( tÃ;Kp[itgO,;it v;g(-v;ÉgTyÉ¦n; h;Sy r;} y;Én' xStM.vit y Ev' ivÃ;nÉ¦ho]' juho-Ty;idTy;y; v; EW p[;tr;üTy; mh;v[tmup;kroit tTp[;," p[itgO,;-Ty¥m¥ÉmTy;idTyen h;Sy;ö; mh;v[t' xStM.vit y Ev' ivÃ;nÉ¦ho]' juhoit tSy v; EtSy;É¦ho]Sy s¢ c xt;in Év'xit s'vTsre s;ym;üty" s¢ co Ev xt;in Év'xit s'vTsre p[;tr;üt-ySt;vTyo¦eyRjuãmTy ·k;" s'vTsre, h;Sy;É¦n; ÉcTyene·M.vit y

asau vA asyAdityo yUpaH pqthivI vediroSadhayo barhirvanaspataya idhmA ApaH prokSaNyo difaH paridhayo yaddha vA asya kiMca nafyati yanmriyate yadapAjanti sarvaM haivanaM tadamuSmiMM lloke yathA barhiSi dattamAgachedevamAgachati ya evaM vidvAnagnihotraM juhotyubhayAnvA eSa devamanuSyAnviparyAsaM dakSiNA nayati sarvaM cedaM yadidaM kiMca manuSyAnvA eSa sAyamAhutyA devebhyo dakSiNA nayati sarvaM cedaM yadidaM kiMca ta ete pralInA nyokasa iva fere manuSyA devebhyo dakSiNA nItA devAnvA eSa prAtarAhutyA manuSyebhyo dakSiNA nayati sarvaM cedaM yadidaM kiMca ta ete vividAnA ivotpatantyado'haM kariSye'do haM gamiSyAmIti vadanto yAvantaM ha vai sarvamidaM dattvA lokaM jayati tAvantaM ha lokaM jayati ya evaM vidvAnagnihotraM juhotyagnaye vA eSa sAyamAhutyAfvinamupAkaroh tadvAkpratigqNAti vAg-vAgityagninA hAsya rA tr?yAfvinaM fastambhavati ya evaM vidvAnagnihotraM juho-tyAdityAyA vA eSa prAtarAhutyA mahAvratamupAkaroti tatprANaH pratigqNA-tyannamannamityAdityena hAsyAhnA mahAvrataM fastambhavati ya evaM vidvAnagnihotraM juhoti tasya vA etasyAgnihotrasya sapta ca fatAni viMfatifca saMvatsare sAyamAhutayaH sapta co eva fatAni viMfatifca saMvatsare prAtarAhuta-yastAvatyo'gneryajuSmatya iSTakAH saMvatsareNa hAsyAgninA cityeneSTambhavati ya

asau vA asyAdityo yUpaH pqthivI vediroSadhayo barhirvanaspataya idhmA ApaH prokSaNyo difaH paridhayo yaddha vA asya kiMca nafyati yanmriyate yadapAjanti sarvaM haivanaM tadamuSmiMM lloke yathA barhiSi dattamAgachedevamAgachati ya evaM vidvAnagnihotraM juhotyubhayAnvA eSa devamanuSyAnviparyAsaM dakSiNA nayati sarvaM cedaM yadidaM kiMca manuSyAnvA eSa sAyamAhutyA devebhyo dakSiNA nayati sarvaM cedaM yadidaM kiMca ta ete pralInA nyokasa iva fere manuSyA devebhyo dakSiNA nItA devAnvA eSa prAtarAhutyA manuSyebhyo dakSiNA nayati sarvaM cedaM yadidaM kiMca ta ete vividAnA ivotpatantyado'haM kariSye'do haM gamiSyAmIti vadanto yAvantaM ha vai sarvamidaM dattvA lokaM jayati tAvantaM ha lokaM jayati ya evaM vidvAnagnihotraM juhotyagnaye vA eSa sAyamAhutyAfvinamupAkaroh tadvAkpratigqNAti vAg-vAgityagninA hAsya rAtr! yAfvinaM fastambhavati ya evaM vidvAnagnihotraM juho-tyAdityAyA vA eSa prAtarAhutyA mahAvratamupAkaroti tatprANaH pratigqNA-tyannamannamityAdityena hAsyAhnA mahAvrataM fastambhavati ya evaM vidvAnagnihotraM juhoti tasya vA etasyAgnihotrasya sapta ca fatAni viMfatifca saMvatsare sAyamAhutayaH sapta co eva fatAni viMfatifca saMvatsare prAtarAhuta-yastAvatyo'gneryajuSmatya iSTakAH saMvatsareNa hAsyAgninA cityeneSTambhavati ya

असौ वा अस्यादित्यो यूपः पृथिवी वेदिरोषधयो बर्हिर्वनस्पतय इध्मा आपः प्रोक्षण्यो दिशः परिधयो यद्ध वा अस्य किंच नश्यति यन्म्रियते यदपाजन्ति सर्वं हैवनं तदमुष्मिँ ल्लोके यथा बर्हिषि दत्तमागछेदेवमागछति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोत्युभयान्वा एष देवमनुष्यान्विपर्यासं दक्षिणा नयति सर्वं चेदं यदिदं किंच मनुष्यान्वा एष सायमाहुत्या देवेभ्यो दक्षिणा नयति सर्वं चेदं यदिदं किंच त एते प्रलीना न्योकस इव शेरे मनुष्या देवेभ्यो दक्षिणा नीता देवान्वा एष प्रातराहुत्या मनुष्येभ्यो दक्षिणा नयति सर्वं चेदं यदिदं किंच त एते विविदाना इवोत्पतन्त्यदोऽहं करिष्येऽदो हं गमिष्यामीति वदन्तो यावन्तं ह वै सर्वमिदं दत्त्वा लोकं जयति तावन्तं ह लोकं जयति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोत्यग्नये वा एष सायमाहुत्याश्विनमुपाकरोह् तद्वाक्प्रतिगृणाति वाग्-वागित्यग्निना हास्य रा त्र्?याश्विनं शस्तम्भवति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहो-त्यादित्याया वा एष प्रातराहुत्या महाव्रतमुपाकरोति तत्प्राणः प्रतिगृणा-त्यन्नमन्नमित्यादित्येन हास्याह्ना महाव्रतं शस्तम्भवति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोति तस्य वा एतस्याग्निहोत्रस्य सप्त च शतानि विंशतिश्च संवत्सरे सायमाहुतयः सप्त चो एव शतानि विंशतिश्च संवत्सरे प्रातराहुत-यस्तावत्योऽग्नेर्यजुष्मत्य इष्टकाः संवत्सरेण हास्याग्निना चित्येनेष्टम्भवति य

असौ वा अस्यादित्यो यूपः पृथिवी वेदिरोषधयो बर्हिर्वनस्पतय इध्मा आपः प्रोक्षण्यो दिशः परिधयो यद्ध वा अस्य किंच नश्यति यन्म्रियते यदपाजन्ति सर्वं हैवनं तदमुष्मिँ ल्लोके यथा बर्हिषि दत्तमागछेदेवमागछति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोत्युभयान्वा एष देवमनुष्यान्विपर्यासं दक्षिणा नयति सर्वं चेदं यदिदं किंच मनुष्यान्वा एष सायमाहुत्या देवेभ्यो दक्षिणा नयति सर्वं चेदं यदिदं किंच त एते प्रलीना न्योकस इव शेरे मनुष्या देवेभ्यो दक्षिणा नीता देवान्वा एष प्रातराहुत्या मनुष्येभ्यो दक्षिणा नयति सर्वं चेदं यदिदं किंच त एते विविदाना इवोत्पतन्त्यदोऽहं करिष्येऽदो हं गमिष्यामीति वदन्तो यावन्तं ह वै सर्वमिदं दत्त्वा लोकं जयति तावन्तं ह लोकं जयति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोत्यग्नये वा एष सायमाहुत्याश्विनमुपाकरोह् तद्वाक्प्रतिगृणाति वाग्-वागित्यग्निना हास्य रात्र्! याश्विनं शस्तम्भवति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहो-त्यादित्याया वा एष प्रातराहुत्या महाव्रतमुपाकरोति तत्प्राणः प्रतिगृणा-त्यन्नमन्नमित्यादित्येन हास्याह्ना महाव्रतं शस्तम्भवति य एवं विद्वानग्निहोत्रं जुहोति तस्य वा एतस्याग्निहोत्रस्य सप्त च शतानि विंशतिश्च संवत्सरे सायमाहुतयः सप्त चो एव शतानि विंशतिश्च संवत्सरे प्रातराहुत-यस्तावत्योऽग्नेर्यजुष्मत्य इष्टकाः संवत्सरेण हास्याग्निना चित्येनेष्टम्भवति य

976

Ete h vw s'vTsrSy c£ ydhor;]e t;>y;mev tTs'vTsrmeit s yonuidte juhoit yqwkt£, y;y;ÿ;dOÿ_dq y ¬idte juhoit yqo.yt£, y;n(²=p[m?v;n' smXn(vIt t;dOÿ_ÿdeW;É. yDg;q; gIyte bOh{ q'tr;->y;Émdmeit yuÿ_' yºËt' .ivãy°;ip svR' t;>y;Émy;d¦In;/;y /Iro idvwv;NyÆuüy;¥ÿ_mNyd( it r;qm(trI vw r;} yhb;RhRtmÉ¦k rq'trm;-idTyo bOhdete h v; En' devte b[ÝSy iv·p' Svg| lokù gmyto y Ev' ivÃ;nuidte juhoit tSm;duidte hotVy' tdeW;É. yDg;q; gIyte yq; h v; SqUár,wkn y;y;dÕTv;Nydupyojn;y Ev' y²Nt te bhvo jn;s" purody;Æu×it yeÉ¦ho]m( it t;' v; Et;' devt;Mp[ytI' svRÉmdmnup[wit yidd' ikùcwtSyw hId' devt;y; anucr' sv| yidd' ikùc swW;nucrvtI devt; ivNdte h v; anucrM.vTySy;nucro y Ev' ved s v; EW Ek;itÉq" s

ete ha vai saMvatsarasya cakre yadahorAtre tAbhyAmeva tatsaMvatsarameti sa yo'nudite juhoti yathaikatafcakreNa yAyAttAdqktadatha ya udite juhoti yathobhayatafcakreNa yAnkSipramadhvAnaM samafnvIta tAdqktattadeSAbhi yajxagAthA gIyate bqhadra thaMtarA-bhyAmidameti yuktaM yadbhUtaM bhaviSyaccApi sarvaM tAbhyAmiyAdagnInAdhAya dhIro divaivAnyajjuhuyAnnaktamanyad iti rAthamtarI vai rA tr?yaharbArhatamagnirkai rathaMtaramA-dityo bqhadete ha vA enaM devate bradhnasya viSTapaM svargaM lokaM gamayato ya evaM vidvAnudite juhoti tasmAdudite hotavyaM tadeSAbhi yajxagAthA gIyate yathA ha vA sthUriNaikena yAyAdakqtvAnyadupayojanAya evaM yanti te bahavo janAsaH purodayAjjuhvati ye'gnihotram iti tAM vA etAM devatAmprayatIM sarvamidamanupraiti yadidaM kiMcaitasyai hIdaM devatAyA anucaraM sarvaM yadidaM kiMca saiSAnucaravatI devatA vindate ha vA anucarambhavatyasyAnucaro ya evaM veda sa vA eSa ekAtithiH sa

ete ha vai saMvatsarasya cakre yadahorAtre tAbhyAmeva tatsaMvatsarameti sa yo'nudite juhoti yathaikatafcakreNa yAyAttAdqktadatha ya udite juhoti yathobhayatafcakreNa yAnkSipramadhvAnaM samafnvIta tAdqktattadeSAbhi yajxagAthA gIyate bqhadra thaMtarA-bhyAmidameti yuktaM yadbhUtaM bhaviSyaccApi sarvaM tAbhyAmiyAdagnInAdhAya dhIro divaivAnyajjuhuyAnnaktamanyad iti rAthamtarI vai rAtr! yaharbArhatamagnirkai rathaMtaramA-dityo bqhadete ha vA enaM devate bradhnasya viSTapaM svargaM lokaM gamayato ya evaM vidvAnudite juhoti tasmAdudite hotavyaM tadeSAbhi yajxagAthA gIyate yathA ha vA sthUriNaikena yAyAdakqtvAnyadupayojanAya evaM yanti te bahavo janAsaH purodayAjjuhvati ye'gnihotram iti tAM vA etAM devatAmprayatIM sarvamidamanupraiti yadidaM kiMcaitasyai hIdaM devatAyA anucaraM sarvaM yadidaM kiMca saiSAnucaravatI devatA vindate ha vA anucarambhavatyasyAnucaro ya evaM veda sa vA eSa ekAtithiH sa

एते ह वै संवत्सरस्य चक्रे यदहोरात्रे ताभ्यामेव तत्संवत्सरमेति स योऽनुदिते जुहोति यथैकतश्चक्रेण यायात्तादृक्तदथ य उदिते जुहोति यथोभयतश्चक्रेण यान्क्षिप्रमध्वानं समश्न्वीत तादृक्तत्तदेषाभि यज्ञगाथा गीयते बृहद्र थंतरा-भ्यामिदमेति युक्तं यद्भूतं भविष्यच्चापि सर्वं ताभ्यामियादग्नीनाधाय धीरो दिवैवान्यज्जुहुयान्नक्तमन्यद् इति राथम्तरी वै रा त्र्?यहर्बार्हतमग्निर्कै रथंतरमा-दित्यो बृहदेते ह वा एनं देवते ब्रध्नस्य विष्टपं स्वर्गं लोकं गमयतो य एवं विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्यं तदेषाभि यज्ञगाथा गीयते यथा ह वा स्थूरिणैकेन यायादकृत्वान्यदुपयोजनाय एवं यन्ति ते बहवो जनासः पुरोदयाज्जुह्वति येऽग्निहोत्रम् इति तां वा एतां देवताम्प्रयतीं सर्वमिदमनुप्रैति यदिदं किंचैतस्यै हीदं देवताया अनुचरं सर्वं यदिदं किंच सैषानुचरवती देवता विन्दते ह वा अनुचरम्भवत्यस्यानुचरो य एवं वेद स वा एष एकातिथिः स

एते ह वै संवत्सरस्य चक्रे यदहोरात्रे ताभ्यामेव तत्संवत्सरमेति स योऽनुदिते जुहोति यथैकतश्चक्रेण यायात्तादृक्तदथ य उदिते जुहोति यथोभयतश्चक्रेण यान्क्षिप्रमध्वानं समश्न्वीत तादृक्तत्तदेषाभि यज्ञगाथा गीयते बृहद्र थंतरा-भ्यामिदमेति युक्तं यद्भूतं भविष्यच्चापि सर्वं ताभ्यामियादग्नीनाधाय धीरो दिवैवान्यज्जुहुयान्नक्तमन्यद् इति राथम्तरी वै रात्र्! यहर्बार्हतमग्निर्कै रथंतरमा-दित्यो बृहदेते ह वा एनं देवते ब्रध्नस्य विष्टपं स्वर्गं लोकं गमयतो य एवं विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्यं तदेषाभि यज्ञगाथा गीयते यथा ह वा स्थूरिणैकेन यायादकृत्वान्यदुपयोजनाय एवं यन्ति ते बहवो जनासः पुरोदयाज्जुह्वति येऽग्निहोत्रम् इति तां वा एतां देवताम्प्रयतीं सर्वमिदमनुप्रैति यदिदं किंचैतस्यै हीदं देवताया अनुचरं सर्वं यदिदं किंच सैषानुचरवती देवता विन्दते ह वा अनुचरम्भवत्यस्यानुचरो य एवं वेद स वा एष एकातिथिः स

987

;c=te p[;,e h;Sy sMp[it ütM.vit y Ev' ivÃ;nuidte juhoit tSm;duidte hotVymeW h vw sTy' vdNsTye juhoit yoStÉmte s;y' juhoTyuidte p[;t.UR.uRv" SvromÉ¦JyoRitJyoRitrÉ¦árit s;y' juhoit .U.uRv" Svro' sUyoR JyoitJyoRit" sUyR it p[;t" sTy' h;Sy vdt" sTye ütM.vit y Ev' ivÃ;nuidte juhoit tSm;duidte hotVy' tdeW;É. yDg;q; gIyte p[t;"p[;trnOt' te vd²Nt purody;Æu×it yeÉ¦ho]m(idv;

?AcakSate prANe hAsya samprati hutambhavati ya evaM vidvAnudite juhoti tasmAdudite hotavyameSa ha vai satyaM vadansatye juhoti yo'stamite sAyaM juhotyudite prAtarbhUrbhuvaH svaromagnirjyotirjyotiragniriti sAyaM juhoti bhUrbhuvaH svaroM sUryo jyotirjyotiH sUrya iti prAtaH satyaM hAsya vadataH satye hutambhavati ya evaM vidvAnudite juhoti tasmAdudite hotavyaM tadeSAbhi yajxagAthA gIyate pratAHprAtaranqtaM te vadanti purodayAjjuhvati ye'gnihotramdivA

cA!kSate prANe hAsya samprati hutambhavati ya evaM vidvAnudite juhoti tasmAdudite hotavyameSa ha vai satyaM vadansatye juhoti yo'stamite sAyaM juhotyudite prAtarbhUrbhuvaH svaromagnirjyotirjyotiragniriti sAyaM juhoti bhUrbhuvaH svarO sUryo jyotirjyotiH sUrya iti prAtaH satyaM hAsya vadataH satye hutambhavati ya evaM vidvAnudite juhoti tasmAdudite hotavyaM tadeSAbhi yajxagAthA gIyate pratAHprAtaranqtaM te vadanti purodayAjjuhvati ye'gnihotramdivA

?ाचक्षते प्राणे हास्य सम्प्रति हुतम्भवति य एवं विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्यमेष ह वै सत्यं वदन्सत्ये जुहोति योऽस्तमिते सायं जुहोत्युदिते प्रातर्भूर्भुवः स्वरोमग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निरिति सायं जुहोति भूर्भुवः स्वरों सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः सूर्य इति प्रातः सत्यं हास्य वदतः सत्ये हुतम्भवति य एवं विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्यं तदेषाभि यज्ञगाथा गीयते प्रताःप्रातरनृतं ते वदन्ति पुरोदयाज्जुह्वति येऽग्निहोत्रम्दिवा

चा!क्षते प्राणे हास्य सम्प्रति हुतम्भवति य एवं विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्यमेष ह वै सत्यं वदन्सत्ये जुहोति योऽस्तमिते सायं जुहोत्युदिते प्रातर्भूर्भुवः स्वरोमग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निरिति सायं जुहोति भूर्भुवः स्वरॐ सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः सूर्य इति प्रातः सत्यं हास्य वदतः सत्ये हुतम्भवति य एवं विद्वानुदिते जुहोति तस्मादुदिते होतव्यं तदेषाभि यज्ञगाथा गीयते प्रताःप्रातरनृतं ते वदन्ति पुरोदयाज्जुह्वति येऽग्निहोत्रम्दिवा

1002

td;üyRí[h;Nmeg[hITp[;c;rINm a;ütImeRh*WIidTy?vyRve d²=,; nIyNt ¬dg;sINm Tyuí;]eNvvocNmex'sINmey;=INm it ho]e ikù ¾Svdev c£ÚWe b[÷,e d²=,; nIyNteÕTv;ho ¾Svdev hrNt; it yDSy hwW É.WGyd(b[÷; yD;ywv tº¼Wj' ÕTv; hrTyqo yºËÉyÏ¼nwv b[÷,; zNds;' rsen;âTvRJy' kroit yd(b[÷; tSm;d(b[÷;/R.;G` v; EW treW;mOâTvj;mg[ a;s yd(b[÷;/Rmev b[÷, a;s;/RÉmtreW;mOâTvj;' tSm;´id yD Aÿ_ a;itR" Sy;´id yju·o yid s;mto y´ivD;t; svRVy;pÃ; b[÷, Ev invedyNte tSm;´id yD Aÿ_ a;itR.Rvit .Uárit b[÷; g;hRpTye juüy;´id yju·o .uv Ty;¦I/[IyeNv;h;yRpcne v; hivyRDeWu yid s;mt" SvárTy;hvnIye y´ivD;t; svRVy;pÃ; .U.uRv" Svárit sv;R anu&-Ty;hvnIy Ev juüyTs p[Stotop;Õte Sto] a;h b[÷NStoãy;m" p[x;-Stárit s .Uárit b[÷; p[;t"svne b[Uy;idN{ vNt" Stu?vÉmit .uv it m;?y'idne svne b[Uy;idN{ vNt" Stu?vÉmit Svárit tOtIysvne b[Uy;id-N{ vNt" Stu?vÉmit .U.uRv" SvárTyuKqe v;itr;]e v; b[Uy;idN{ vNt" Stu?vÉmit s yd;heN{ vNt" Stu?vÉmTywN{ o vw yD N{ o yDSy devt; seN{ mev tduíIq' krotIN{ ;Nm; g;idN{ vNt" Stu?vÉmit Evwn;'Std;h td;h

tadAhuryadgrahAnme'grahItprAcArInma AhutIrme'hauSIdityadhvaryave dakSiNA nIyanta udagAsInma ityudgAtre'nvavocanme'faMsInme'yAkSInma iti hotre kiM svideva cakruSe brahmaNe dakSiNA nIyante'kqtvAho svideva harantA iti yajxasya haiSa bhiSagyadbrahmA yajxAyaiva tadbheSajaM kqtvA haratyatho yadbhUyiSThenaiva brahmaNA chandasAM rasenArtvijyaM karoti yadbrahmA tasmAdbrahmArdhabhAggha vA eSa itareSAmqtvijAmagra Asa yadbrahmArdhameva brahmaNa AsArdhamitareSAmqtvijAM tasmAdyadi yajxa qkta ArtiH syAdyadi yajuSTo yadi sAmato yadyavijxAtA sarvavyApadvA brahmaNa eva nivedayante tasmAdyadi yajxa qkta Artirbhavati bhUriti brahmA gArhapatye juhuyAdyadi yajuSTo bhuva ityAgnIdhrIye'nvAhAryapacane vA haviryajxeSu yadi sAmataH svarityAhavanIye yadyavijxAtA sarvavyApadvA bhUrbhuvaH svariti sarvA anudru-tyAhavanIya eva juhuyatsa prastotopAkqte stotra Aha brahmanstoSyAmaH prafA-stariti sa bhUriti brahmA prAtaHsavane brUyAdindra vantaH studhvamiti bhuva iti mAdhyaMdine savane brUyAdindra vantaH studhvamiti svariti tqtIyasavane brUyAdi-ndra vantaH studhvamiti bhUrbhuvaH svarityukthe vAtirAtre vA brUyAdindra vantaH studhvamiti sa yadAhendra vantaH studhvamityaindra ?o vai yajxa indra ?o yajxasya devatA sendra meva tadudgIthaM karotIndra ?AnmA gAdindra vantaH studhvamiti evainAMstadAha tadAha

tadAhuryadgrahAnme'grahItprAcArInma AhutIrme'hauSIdityadhvaryave dakSiNA nIyanta udagAsInma ityudgAtre'nvavocanme'faMsInme'yAkSInma iti hotre kiM svideva cakruSe brahmaNe dakSiNA nIyante'kqtvAho svideva harantA iti yajxasya haiSa bhiSagyadbrahmA yajxAyaiva tadbheSajaM kqtvA haratyatho yadbhUyiSThenaiva brahmaNA chandasAM rasenArtvijyaM karoti yadbrahmA tasmAdbrahmArdhabhAggha vA eSa itareSAmqtvijAmagra Asa yadbrahmArdhameva brahmaNa AsArdhamitareSAmqtvijAM tasmAdyadi yajxa qkta ArtiH syAdyadi yajuSTo yadi sAmato yadyavijxAtA sarvavyApadvA brahmaNa eva nivedayante tasmAdyadi yajxa qkta Artirbhavati bhUriti brahmA gArhapatye juhuyAdyadi yajuSTo bhuva ityAgnIdhrIye'nvAhAryapacane vA haviryajxeSu yadi sAmataH svarityAhavanIye yadyavijxAtA sarvavyApadvA bhUrbhuvaH svariti sarvA anudru-tyAhavanIya eva juhuyatsa prastotopAkqte stotra Aha brahmanstoSyAmaH prafA-stariti sa bhUriti brahmA prAtaHsavane brUyAdindra vantaH studhvamiti bhuva iti mAdhyaMdine savane brUyAdindra vantaH studhvamiti svariti tqtIyasavane brUyAdi-ndra vantaH studhvamiti bhUrbhuvaH svarityukthe vAtirAtre vA brUyAdindra vantaH studhvamiti sa yadAhendra vantaH studhvamityaindro vai yajxa indro yajxasya devatA sendra meva tadudgIthaM karotIndrA nmA gAdindra vantaH studhvamiti evainAMstadAha tadAha

तदाहुर्यद्ग्रहान्मेऽग्रहीत्प्राचारीन्म आहुतीर्मेऽहौषीदित्यध्वर्यवे दक्षिणा नीयन्त उदगासीन्म इत्युद्गात्रेऽन्ववोचन्मेऽशंसीन्मेऽयाक्षीन्म इति होत्रे किं स्विदेव चक्रुषे ब्रह्मणे दक्षिणा नीयन्तेऽकृत्वाहो स्विदेव हरन्ता इति यज्ञस्य हैष भिषग्यद्ब्रह्मा यज्ञायैव तद्भेषजं कृत्वा हरत्यथो यद्भूयिष्ठेनैव ब्रह्मणा छन्दसां रसेनार्त्विज्यं करोति यद्ब्रह्मा तस्माद्ब्रह्मार्धभाग्घ वा एष इतरेषामृत्विजामग्र आस यद्ब्रह्मार्धमेव ब्रह्मण आसार्धमितरेषामृत्विजां तस्माद्यदि यज्ञ ऋक्त आर्तिः स्याद्यदि यजुष्टो यदि सामतो यद्यविज्ञाता सर्वव्यापद्वा ब्रह्मण एव निवेदयन्ते तस्माद्यदि यज्ञ ऋक्त आर्तिर्भवति भूरिति ब्रह्मा गार्हपत्ये जुहुयाद्यदि यजुष्टो भुव इत्याग्नीध्रीयेऽन्वाहार्यपचने वा हविर्यज्ञेषु यदि सामतः स्वरित्याहवनीये यद्यविज्ञाता सर्वव्यापद्वा भूर्भुवः स्वरिति सर्वा अनुद्रु-त्याहवनीय एव जुहुयत्स प्रस्तोतोपाकृते स्तोत्र आह ब्रह्मन्स्तोष्यामः प्रशा-स्तरिति स भूरिति ब्रह्मा प्रातःसवने ब्रूयादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति भुव इति माध्यंदिने सवने ब्रूयादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति स्वरिति तृतीयसवने ब्रूयादि-न्द्र वन्तः स्तुध्वमिति भूर्भुवः स्वरित्युक्थे वातिरात्रे वा ब्रूयादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति स यदाहेन्द्र वन्तः स्तुध्वमित्यैन्द्र ?ो वै यज्ञ इन्द्र ?ो यज्ञस्य देवता सेन्द्र मेव तदुद्गीथं करोतीन्द्र ?ान्मा गादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति एवैनांस्तदाह तदाह

तदाहुर्यद्ग्रहान्मेऽग्रहीत्प्राचारीन्म आहुतीर्मेऽहौषीदित्यध्वर्यवे दक्षिणा नीयन्त उदगासीन्म इत्युद्गात्रेऽन्ववोचन्मेऽशंसीन्मेऽयाक्षीन्म इति होत्रे किं स्विदेव चक्रुषे ब्रह्मणे दक्षिणा नीयन्तेऽकृत्वाहो स्विदेव हरन्ता इति यज्ञस्य हैष भिषग्यद्ब्रह्मा यज्ञायैव तद्भेषजं कृत्वा हरत्यथो यद्भूयिष्ठेनैव ब्रह्मणा छन्दसां रसेनार्त्विज्यं करोति यद्ब्रह्मा तस्माद्ब्रह्मार्धभाग्घ वा एष इतरेषामृत्विजामग्र आस यद्ब्रह्मार्धमेव ब्रह्मण आसार्धमितरेषामृत्विजां तस्माद्यदि यज्ञ ऋक्त आर्तिः स्याद्यदि यजुष्टो यदि सामतो यद्यविज्ञाता सर्वव्यापद्वा ब्रह्मण एव निवेदयन्ते तस्माद्यदि यज्ञ ऋक्त आर्तिर्भवति भूरिति ब्रह्मा गार्हपत्ये जुहुयाद्यदि यजुष्टो भुव इत्याग्नीध्रीयेऽन्वाहार्यपचने वा हविर्यज्ञेषु यदि सामतः स्वरित्याहवनीये यद्यविज्ञाता सर्वव्यापद्वा भूर्भुवः स्वरिति सर्वा अनुद्रु-त्याहवनीय एव जुहुयत्स प्रस्तोतोपाकृते स्तोत्र आह ब्रह्मन्स्तोष्यामः प्रशा-स्तरिति स भूरिति ब्रह्मा प्रातःसवने ब्रूयादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति भुव इति माध्यंदिने सवने ब्रूयादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति स्वरिति तृतीयसवने ब्रूयादि-न्द्र वन्तः स्तुध्वमिति भूर्भुवः स्वरित्युक्थे वातिरात्रे वा ब्रूयादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति स यदाहेन्द्र वन्तः स्तुध्वमित्यैन्द्रो वै यज्ञ इन्द्रो यज्ञस्य देवता सेन्द्र मेव तदुद्गीथं करोतीन्द्रा न्मा गादिन्द्र वन्तः स्तुध्वमिति एवैनांस्तदाह तदाह

1031

dev; vw yDmtNvt t;'StNv;n;nsur; a>y;yNyDvexsmeW;' kárãy;m it t;Nd²=,t ¬p;yNyt EW;' yDSy tinÏmmNyNt te dev;" p[itbu?y Ém];v¨,* d²=,t" py*Rh'Ste Ém];v¨,;>y;mev d²=,t" p[;t"sv-nesurr=;'Syp;ßt tqwvwt´jm;n; Ém];v¨,;>y;mev d²=,t" p[;t"-svnesurr='Sypßte tSm;Nmw];v¨,Mmw];v¨," p[;t"svne x'sit Ém];-v¨,;>y;' ih dev; d²=,t" p[;t"svnesurr=;'Syp;ßt te vw d²=,-topht; asur; m?yto yDMp[;ivx'Ste dev;" p[itbu?yeN{ Mm?ytod/uSt N{ e,wv m?yt" p[;t"svnesurr=;'Syp;ßt tqwvwt´jm;n; N{ e,wv m?y-t" p[;t"svnesurr=;'Sypßte tSm;dwN{ Mb[;÷,;CzÖsI p[;t"svne x'-stIN{ e, ih dev; m?yt" p[;t"svnesurr=;'Syp;ßt te vw m?ytopht; asur; ¬ÿrto yDMp[;ivx'Ste dev;" p[itbu?yeN{ ;¦I ¬ÿrt" py*Rh'St N{ ;É¦>y;' Evoÿrt" p[;t"svnesurr;=;'Syp;ßt tqwvwt´jm;n; N{ ;-É¦>y;mevoÿrt" p[;t"svnesurr=;'Sypßte tSm;dwN{ ;¦mz;v;k" p[;t"-svne x'stIN{ ;É¦>y;' ih dev; ¬ÿrt" p[;t"svnesurr=;'Syp;ßt te v; ¬ÿrtopht; asur;" purSt;TpyR{ vNsmnIktSte dev;" p[itbu?y;É¦-MpurSt;Tp[;t"svne py*Rh'SteÉ¦nwv purSt;Tp[;t"svnesurr=;'Syp;ßt tqwvwt´jm;n; aÉ¦nwv purSt;Tp[;t"svnesurr=;'Sypßte tSm;d;¦ey-Mp[;t"svnmp p;Pm;n' hte y Ev' ved te vw purSt;dpht; asur;" p;TprITy p[;ivx'Ste dev;" p[itbu?y iv;Ndev;n;Tm;n' p;ÿOtIysvne py*Rh'Ste ivwrev devwr;TmÉ." p;ÿOtIysvnesurr=;'Syp;ßt tqwvwt´jm;n; ivwrev devwr;TmÉ." p;ÿOtIysvnesurr=;'Sypßte tSm;Ãwdev' tOtIy-svnmp p;Pm;n' hte y Ev' ved te vw dev; asur;nevmp;ßt svRSm;dev yD;ÿto vw dev; a.vNpr;sur; .vTy;Tmn; pr;Sy iÃWNp;Pm; .[;tOVyo .vit y Ev' ved te dev; Ev' KlO¢en yDen;p;sur;Np;Pm;nmßt;jyNSvg| lokmp h vw iÃWNtMp;Pm;nM.[;tOVy' hte jyit Svg| lokù y Ev' ved

devA vai yajxamatanvata tAMstanvAnAnasurA abhyAyanyajxavefasameSAM kariSyAma iti tAndakSiNata upAyanyata eSAM yajxasya taniSThamamanyanta te devAH pratibudhya mitrAvaruNau dakSiNataH paryauhaMste mitrAvaruNAbhyAmeva dakSiNataH prAtaHsava-ne'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA mitrAvaruNAbhyAmeva dakSiNataH prAtaH-savane'surarakSaMsyapaghnate tasmAnmaitrAvaruNammaitrAvaruNaH prAtaHsavane faMsati mitrA-varuNAbhyAM hi devA dakSiNataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata te vai dakSiNa-to'pahatA asurA madhyato yajxamprAvifaMste devAH pratibudhyendra mmadhyato'dadhusta indre Naiva madhyataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA indre Naiva madhya-taH prAtaHsavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdaindra mbrAhmaNAcchaMsI prAtaHsavane faM-satIndre Na hi devA madhyataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata te vai madhyato'pahatA asurA uttarato yajxamprAvifaMste devAH pratibudhyendra ?AgnI uttarataH paryauhaMsta indra ?AgnibhyAM evottarataH prAtaHsavane'surarAkSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA indra ?A-gnibhyAmevottarataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdaindra ?AgnamachAvAkaH prAtaH-savane faMsatIndra ?AgnibhyAM hi devA uttarataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata te vA uttarato'pahatA asurAH purastAtparyadra vansamanIkataste devAH pratibudhyAgni-mpurastAtprAtaHsavane paryauhaMste'gninaiva purastAtprAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA agninaiva purastAtprAtaHsavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdAgneya-mprAtaHsavanamapa pApmAnaM hate ya evaM veda te vai purastAdapahatA asurAH pafcAtparItya prAvifaMste devAH pratibudhya vifvAndevAnAtmAnaM pafcAttqtIyasavane paryauhaMste vifvaireva devairAtmabhiH pafcAttqtIyasavane'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA vifvaireva devairAtmabhiH pafcAttqtIyasavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdvaifvadevaM tqtIya-savanamapa pApmAnaM hate ya evaM veda te vai devA asurAnevamapAghnata sarvasmAdeva yajxAttato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda te devA evaM kl\qptena yajxenApAsurAnpApmAnamaghnatAjayansvargaM lokamapa ha vai dviSantampApmAnambhrAtqvyaM hate jayati svargaM lokaM ya evaM veda

devA vai yajxamatanvata tAMstanvAnAnasurA abhyAyanyajxavefasameSAM kariSyAma iti tAndakSiNata upAyanyata eSAM yajxasya taniSThamamanyanta te devAH pratibudhya mitrAvaruNau dakSiNataH paryauhaMste mitrAvaruNAbhyAmeva dakSiNataH prAtaHsava-ne'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA mitrAvaruNAbhyAmeva dakSiNataH prAtaH-savane'surarakSaMsyapaghnate tasmAnmaitrAvaruNammaitrAvaruNaH prAtaHsavane faMsati mitrA-varuNAbhyAM hi devA dakSiNataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata te vai dakSiNa-to'pahatA asurA madhyato yajxamprAvifaMste devAH pratibudhyendra mmadhyato'dadhusta indre Naiva madhyataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA indre Naiva madhya-taH prAtaHsavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdaindra mbrAhmaNAcchaMsI prAtaHsavane faM-satIndre Na hi devA madhyataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata te vai madhyato'pahatA asurA uttarato yajxamprAvifaMste devAH pratibudhyendrA gnI uttarataH paryauhaMsta indrA gnibhyAM evottarataH prAtaHsavane'surarAkSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA indrA -gnibhyAmevottarataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdaindrA gnamachAvAkaH prAtaH-savane faMsatIndrA gnibhyAM hi devA uttarataH prAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata te vA uttarato'pahatA asurAH purastAtparyadra vansamanIkataste devAH pratibudhyAgni-mpurastAtprAtaHsavane paryauhaMste'gninaiva purastAtprAtaHsavane'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA agninaiva purastAtprAtaHsavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdAgneya-mprAtaHsavanamapa pApmAnaM hate ya evaM veda te vai purastAdapahatA asurAH pafcAtparItya prAvifaMste devAH pratibudhya vifvAndevAnAtmAnaM pafcAttqtIyasavane paryauhaMste vifvaireva devairAtmabhiH pafcAttqtIyasavane'surarakSAMsyapAghnata tathaivaitadyajamAnA vifvaireva devairAtmabhiH pafcAttqtIyasavane'surarakSAMsyapaghnate tasmAdvaifvadevaM tqtIya-savanamapa pApmAnaM hate ya evaM veda te vai devA asurAnevamapAghnata sarvasmAdeva yajxAttato vai devA abhavanparAsurA bhavatyAtmanA parAsya dviSanpApmA bhrAtqvyo bhavati ya evaM veda te devA evaM k\ptena yajxenApAsurAnpApmAnamaghnatAjayansvargaM lokamapa ha vai dviSantampApmAnambhrAtqvyaM hate jayati svargaM lokaM ya evaM veda

देवा वै यज्ञमतन्वत तांस्तन्वानानसुरा अभ्यायन्यज्ञवेशसमेषां करिष्याम इति तान्दक्षिणत उपायन्यत एषां यज्ञस्य तनिष्ठममन्यन्त ते देवाः प्रतिबुध्य मित्रावरुणौ दक्षिणतः पर्यौहंस्ते मित्रावरुणाभ्यामेव दक्षिणतः प्रातःसव-नेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना मित्रावरुणाभ्यामेव दक्षिणतः प्रातः-सवनेऽसुररक्षंस्यपघ्नते तस्मान्मैत्रावरुणम्मैत्रावरुणः प्रातःसवने शंसति मित्रा-वरुणाभ्यां हि देवा दक्षिणतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत ते वै दक्षिण-तोऽपहता असुरा मध्यतो यज्ञम्प्राविशंस्ते देवाः प्रतिबुध्येन्द्र म्मध्यतोऽदधुस्त इन्द्रे णैव मध्यतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना इन्द्रे णैव मध्य-तः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्मादैन्द्र म्ब्राह्मणाच्छंसी प्रातःसवने शं-सतीन्द्रे ण हि देवा मध्यतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत ते वै मध्यतोऽपहता असुरा उत्तरतो यज्ञम्प्राविशंस्ते देवाः प्रतिबुध्येन्द्र ?ाग्नी उत्तरतः पर्यौहंस्त इन्द्र ?ाग्निभ्यां एवोत्तरतः प्रातःसवनेऽसुरराक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना इन्द्र ?ा-ग्निभ्यामेवोत्तरतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्मादैन्द्र ?ाग्नमछावाकः प्रातः-सवने शंसतीन्द्र ?ाग्निभ्यां हि देवा उत्तरतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत ते वा उत्तरतोऽपहता असुराः पुरस्तात्पर्यद्र वन्समनीकतस्ते देवाः प्रतिबुध्याग्नि-म्पुरस्तात्प्रातःसवने पर्यौहंस्तेऽग्निनैव पुरस्तात्प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना अग्निनैव पुरस्तात्प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्मादाग्नेय-म्प्रातःसवनमप पाप्मानं हते य एवं वेद ते वै पुरस्तादपहता असुराः पश्चात्परीत्य प्राविशंस्ते देवाः प्रतिबुध्य विश्वान्देवानात्मानं पश्चात्तृतीयसवने पर्यौहंस्ते विश्वैरेव देवैरात्मभिः पश्चात्तृतीयसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना विश्वैरेव देवैरात्मभिः पश्चात्तृतीयसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्माद्वैश्वदेवं तृतीय-सवनमप पाप्मानं हते य एवं वेद ते वै देवा असुरानेवमपाघ्नत सर्वस्मादेव यज्ञात्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद ते देवा एवं क्लृप्तेन यज्ञेनापासुरान्पाप्मानमघ्नताजयन्स्वर्गं लोकमप ह वै द्विषन्तम्पाप्मानम्भ्रातृव्यं हते जयति स्वर्गं लोकं य एवं वेद

देवा वै यज्ञमतन्वत तांस्तन्वानानसुरा अभ्यायन्यज्ञवेशसमेषां करिष्याम इति तान्दक्षिणत उपायन्यत एषां यज्ञस्य तनिष्ठममन्यन्त ते देवाः प्रतिबुध्य मित्रावरुणौ दक्षिणतः पर्यौहंस्ते मित्रावरुणाभ्यामेव दक्षिणतः प्रातःसव-नेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना मित्रावरुणाभ्यामेव दक्षिणतः प्रातः-सवनेऽसुररक्षंस्यपघ्नते तस्मान्मैत्रावरुणम्मैत्रावरुणः प्रातःसवने शंसति मित्रा-वरुणाभ्यां हि देवा दक्षिणतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत ते वै दक्षिण-तोऽपहता असुरा मध्यतो यज्ञम्प्राविशंस्ते देवाः प्रतिबुध्येन्द्र म्मध्यतोऽदधुस्त इन्द्रे णैव मध्यतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना इन्द्रे णैव मध्य-तः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्मादैन्द्र म्ब्राह्मणाच्छंसी प्रातःसवने शं-सतीन्द्रे ण हि देवा मध्यतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत ते वै मध्यतोऽपहता असुरा उत्तरतो यज्ञम्प्राविशंस्ते देवाः प्रतिबुध्येन्द्रा ग्नी उत्तरतः पर्यौहंस्त इन्द्रा ग्निभ्यां एवोत्तरतः प्रातःसवनेऽसुरराक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना इन्द्रा -ग्निभ्यामेवोत्तरतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्मादैन्द्रा ग्नमछावाकः प्रातः-सवने शंसतीन्द्रा ग्निभ्यां हि देवा उत्तरतः प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत ते वा उत्तरतोऽपहता असुराः पुरस्तात्पर्यद्र वन्समनीकतस्ते देवाः प्रतिबुध्याग्नि-म्पुरस्तात्प्रातःसवने पर्यौहंस्तेऽग्निनैव पुरस्तात्प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना अग्निनैव पुरस्तात्प्रातःसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्मादाग्नेय-म्प्रातःसवनमप पाप्मानं हते य एवं वेद ते वै पुरस्तादपहता असुराः पश्चात्परीत्य प्राविशंस्ते देवाः प्रतिबुध्य विश्वान्देवानात्मानं पश्चात्तृतीयसवने पर्यौहंस्ते विश्वैरेव देवैरात्मभिः पश्चात्तृतीयसवनेऽसुररक्षांस्यपाघ्नत तथैवैतद्यजमाना विश्वैरेव देवैरात्मभिः पश्चात्तृतीयसवनेऽसुररक्षांस्यपघ्नते तस्माद्वैश्वदेवं तृतीय-सवनमप पाप्मानं हते य एवं वेद ते वै देवा असुरानेवमपाघ्नत सर्वस्मादेव यज्ञात्ततो वै देवा अभवन्परासुरा भवत्यात्मना परास्य द्विषन्पाप्मा भ्रातृव्यो भवति य एवं वेद ते देवा एवं कॢप्तेन यज्ञेनापासुरान्पाप्मानमघ्नताजयन्स्वर्गं लोकमप ह वै द्विषन्तम्पाप्मानम्भ्रातृव्यं हते जयति स्वर्गं लोकं य एवं वेद

1041

aq;t a;rM.,Iy; Ev AjunItI no v¨, it mw];v¨,Sy Ém]o nytu ivÃ;init p[,et; v; EW ho]k;,;' yNmw];v¨,StSm;deW; p[,etOmtI .vtIN{ ' vo ivtSprIit b[;÷,;CzÖÉsno hv;mhe jne>y tIN{ mevwty;hrh;inR×yNte n hwW;' ivhveNy N{ ' vOÛ¹ y]wv' ivÃ;Nb[;÷,;-CzÖSyet;mhrh" x'sit yTsom a; sute nr Tyz;v;kSyeN{ ;¦I ajo-hvuártIN{ ;¦I Evwty;hrhinR×yNte n hwW;' ivhveNy N{ ;¦I vOÛ¹ y]wv' ivÃ;nz;v;k Et;mhrh" x'sit t; v; Et;" SvgRSy lokSy n;v"

athAta ArambhaNIyA eva qjunItI no varuNa iti maitrAvaruNasya mitro nayatu vidvAniti praNetA vA eSa hotrakANAM yanmaitrAvaruNastasmAdeSA praNetqmatI bhavatIndraM vo vifvatasparIti brAhmaNAcchaMsino havAmahe janebhya itIndra mevaitayAharahArnihvayante na haiSAM vihave'nya indraM vqzkte yatraivaM vidvAnbrAhmaNA-cchaMsyetAmaharahaH faMsati yatsoma A sute nara ityachAvAkasyendra ?AgnI ajo-havuritIndra ?AgnI evaitayAharaharnihvayante na haiSAM vihave'nya indra ?AgnI vqzkte yatraivaM vidvAnachAvAka etAmaharahaH faMsati tA vA etAH svargasya lokasya nAvaH

athAta ArambhaNIyA eva qjunItI no varuNa iti maitrAvaruNasya mitro nayatu vidvAniti praNetA vA eSa hotrakANAM yanmaitrAvaruNastasmAdeSA praNetqmatI bhavatIndraM vo vifvatasparIti brAhmaNAcchaMsino havAmahe janebhya itIndra mevaitayAharahArnihvayante na haiSAM vihave'nya indraM vqzkte yatraivaM vidvAnbrAhmaNA-cchaMsyetAmaharahaH faMsati yatsoma A sute nara ityachAvAkasyendrA gnI ajo-havuritIndrA gnI evaitayAharaharnihvayante na haiSAM vihave'nya indrA gnI vqzkte yatraivaM vidvAnachAvAka etAmaharahaH faMsati tA vA etAH svargasya lokasya nAvaH

अथात आरम्भणीया एव ऋजुनीती नो वरुण इति मैत्रावरुणस्य मित्रो नयतु विद्वानिति प्रणेता वा एष होत्रकाणां यन्मैत्रावरुणस्तस्मादेषा प्रणेतृमती भवतीन्द्रं वो विश्वतस्परीति ब्राह्मणाच्छंसिनो हवामहे जनेभ्य इतीन्द्र मेवैतयाहरहार्निह्वयन्ते न हैषां विहवेऽन्य इन्द्रं वृङ्क्ते यत्रैवं विद्वान्ब्राह्मणा-च्छंस्येतामहरहः शंसति यत्सोम आ सुते नर इत्यछावाकस्येन्द्र ?ाग्नी अजो-हवुरितीन्द्र ?ाग्नी एवैतयाहरहर्निह्वयन्ते न हैषां विहवेऽन्य इन्द्र ?ाग्नी वृङ्क्ते यत्रैवं विद्वानछावाक एतामहरहः शंसति ता वा एताः स्वर्गस्य लोकस्य नावः

अथात आरम्भणीया एव ऋजुनीती नो वरुण इति मैत्रावरुणस्य मित्रो नयतु विद्वानिति प्रणेता वा एष होत्रकाणां यन्मैत्रावरुणस्तस्मादेषा प्रणेतृमती भवतीन्द्रं वो विश्वतस्परीति ब्राह्मणाच्छंसिनो हवामहे जनेभ्य इतीन्द्र मेवैतयाहरहार्निह्वयन्ते न हैषां विहवेऽन्य इन्द्रं वृङ्क्ते यत्रैवं विद्वान्ब्राह्मणा-च्छंस्येतामहरहः शंसति यत्सोम आ सुते नर इत्यछावाकस्येन्द्रा ग्नी अजो-हवुरितीन्द्रा ग्नी एवैतयाहरहर्निह्वयन्ते न हैषां विहवेऽन्य इन्द्रा ग्नी वृङ्क्ते यत्रैवं विद्वानछावाक एतामहरहः शंसति ता वा एताः स्वर्गस्य लोकस्य नावः

1046

aq;t" pár/;nIy; Ev te Sy;m dev v¨,eit mw];v¨,SyeW' Sv /ImhITyy' vw lok WÉmTys* lok" SvárTyu.;vevwty; lok;v;r.Nte VyNtár=mitridit b[;÷n;CzÖÉsno ivvÿOc' SvgRmevw>y Et;y lokù ivvO,oit mde somSy rocn; N{ o ydÉ.nÃlÉmit ÉsW;svo v; Ete y¶I²=t;StSm;deW; vlvtI .vTyuí; a;jdi©ro>y a;ivs"( Õy Ety;v¨Nõ N{ e, rocn; idv it SvgoR vw lok N{ e, rocn; idvo dOÀh;in ë'iht;in c iSqr;É, n pr;,ud it SvgR Evwty; lokhrh" p[ititÏNto yNTy;h' srSvtI-vtoárTyz;v;kSy v;Gvw srSvtI v;Gvtoárit hwtd;heN{ ;¦äorvo vO, Tyetõ v; N{ ;¦äo" ip[y' /;m yÃ;Égit ip[ye,wvwn* tõ;»; sm/Ryit

athAtaH paridhAnIyA eva te syAma deva varuNeti maitrAvaruNasyeSaM svafca dhImahItyayaM vai loka iSamityasau lokaH svarityubhAvevaitayA lokAvArabhante vyantarikSamatiraditi brAhmanAcchaMsino vivattqcaM svargamevaibhya etAya lokaM vivqNoti made somasya rocanA indra ?o yadabhinadvalamiti siSAsavo vA ete yaddIkSitAstasmAdeSA valavatI bhavatyudgA Ajadazgirobhya AvisH kqNvanguhA satIH arvAxcaM nunude valamiti sanimevaibhya etayAvarunddha indre Na rocanA diva iti svargo vai loka indre Na rocanA divo dqLhAni dqMhitAni ca sthirANi na parANuda iti svarga evaitayA loke'harahaH pratitiSThanto yantyAhaM sarasvatI-vatorityachAvAkasya vAgvai sarasvatI vAgvatoriti haitadAhendra ?Agnyoravo vqNa ityetaddha vA indra ?AgnyoH priyaM dhAma yadvAgiti priyeNaivainau taddhAmnA samardhayati

athAtaH paridhAnIyA eva te syAma deva varuNeti maitrAvaruNasyeSaM svafca dhImahItyayaM vai loka iSamityasau lokaH svarityubhAvevaitayA lokAvArabhante vyantarikSamatiraditi brAhmanAcchaMsino vivattqcaM svargamevaibhya etAya lokaM vivqNoti made somasya rocanA indro yadabhinadvalamiti siSAsavo vA ete yaddIkSitAstasmAdeSA valavatI bhavatyudgA Ajadazgirobhya AvisH kqNvanguhA satIH arvAxcaM nunude valamiti sanimevaibhya etayAvarunddha indre Na rocanA diva iti svargo vai loka indre Na rocanA divo dq[L]hAni dqMhitAni ca sthirANi na parANuda iti svarga evaitayA loke'harahaH pratitiSThanto yantyAhaM sarasvatI-vatorityachAvAkasya vAgvai sarasvatI vAgvatoriti haitadAhendrA gnyoravo vqNa ityetaddha vA indrA gnyoH priyaM dhAma yadvAgiti priyeNaivainau taddhAmnA samardhayati

अथातः परिधानीया एव ते स्याम देव वरुणेति मैत्रावरुणस्येषं स्वश्च धीमहीत्ययं वै लोक इषमित्यसौ लोकः स्वरित्युभावेवैतया लोकावारभन्ते व्यन्तरिक्षमतिरदिति ब्राह्मनाच्छंसिनो विवत्तृचं स्वर्गमेवैभ्य एताय लोकं विवृणोति मदे सोमस्य रोचना इन्द्र ?ो यदभिनद्वलमिति सिषासवो वा एते यद्दीक्षितास्तस्मादेषा वलवती भवत्युद्गा आजदङ्गिरोभ्य आविस्ः कृण्वन्गुहा सतीः अर्वाञ्चं नुनुदे वलमिति सनिमेवैभ्य एतयावरुन्द्ध इन्द्रे ण रोचना दिव इति स्वर्गो वै लोक इन्द्रे ण रोचना दिवो दृळ्हानि दृंहितानि च स्थिराणि न पराणुद इति स्वर्ग एवैतया लोकेऽहरहः प्रतितिष्ठन्तो यन्त्याहं सरस्वती-वतोरित्यछावाकस्य वाग्वै सरस्वती वाग्वतोरिति हैतदाहेन्द्र ?ाग्न्योरवो वृण इत्येतद्ध वा इन्द्र ?ाग्न्योः प्रियं धाम यद्वागिति प्रियेणैवैनौ तद्धाम्ना समर्धयति

अथातः परिधानीया एव ते स्याम देव वरुणेति मैत्रावरुणस्येषं स्वश्च धीमहीत्ययं वै लोक इषमित्यसौ लोकः स्वरित्युभावेवैतया लोकावारभन्ते व्यन्तरिक्षमतिरदिति ब्राह्मनाच्छंसिनो विवत्तृचं स्वर्गमेवैभ्य एताय लोकं विवृणोति मदे सोमस्य रोचना इन्द्रो यदभिनद्वलमिति सिषासवो वा एते यद्दीक्षितास्तस्मादेषा वलवती भवत्युद्गा आजदङ्गिरोभ्य आविसः कृण्वन्गुहा सतीः अर्वाञ्चं नुनुदे वलमिति सनिमेवैभ्य एतयावरुन्द्ध इन्द्रे ण रोचना दिव इति स्वर्गो वै लोक इन्द्रे ण रोचना दिवो दृळ्हानि दृंहितानि च स्थिराणि न पराणुद इति स्वर्ग एवैतया लोकेऽहरहः प्रतितिष्ठन्तो यन्त्याहं सरस्वती-वतोरित्यछावाकस्य वाग्वै सरस्वती वाग्वतोरिति हैतदाहेन्द्रा ग्न्योरवो वृण इत्येतद्ध वा इन्द्रा ग्न्योः प्रियं धाम यद्वागिति प्रियेणैवैनौ तद्धाम्ना समर्धयति

1058

a; Tv; vhNtu hry it p[;t"svn ¬¥Iym;ne>yoNv;h vOWyNtár-=loko ih JyeÏonvÉ.rmuãm;Llok;TSvg| lokmÉ. n h vw te yjm;n;' Svg| lokmÉ. voÀümhR²Nt ye s¢s¢;Nv;üStSm;Tkvlx Ev

A tvA vahantu haraya iti prAtaHsavana unnIyamAnebhyo'nvAha vqSaNvatIH pItavatIH sutavatIrmadvatI rUpasamqddhA aindra ?IranvAhaindra ?o vai yajxo gAyatrIranvAha gAyatraM vai prAtaHsavanaM nava nyUnAH prAtaHsavane'nvAha nyUne vai retaH sicyate dafa madhyaMdine'nvAha nyUne vai retaH siktammadhyaM striyai prApya sthaviSThambhavati nava nyUnAstqtIyasavane'nvAha nyUnAdvai prajAH prajAyante tadyadetAni kevalasUktA-nyanvAha yajamAnameva tadgarbhambhUtamprajanayati yajxAddevayonyai te haike saptasaptA-nvAhuH sapta prAtaHsavane sapta mAdhyaMdine sapta tqtIyasavane yAvatyo vai puronuvAkyAstAvatyo yAjyAH sapta vai prAxco yajanti sapta vaSaTkurvanti tAsA-metAH puronnvAkyA iti vadantastattathA na kuryAdyajamAnasya ha te reto vilu-mpantyatho yajamAnameva yajamAno hi sUktaM navabhirvA etammaitrAvaruNo'smA-llokAdantarikSalokamabhi pravahati dafabhirantarikSalokAdamuM lokamabhyantari-kSaloko hi jyeSTho'navabhiramuSmAllokAtsvargaM lokamabhi na ha vai te yajamAnAM svargaM lokamabhi voLhumarhanti ye saptasaptAnvAhustasmAtkevalafa eva

A tvA vahantu haraya iti prAtaHsavana unnIyamAnebhyo'nvAha vqSaNvatIH pItavatIH sutavatIrmadvatI rUpasamqddhA aindrI ranvAhaindro vai yajxo gAyatrIranvAha gAyatraM vai prAtaHsavanaM nava nyUnAH prAtaHsavane'nvAha nyUne vai retaH sicyate dafa madhyaMdine'nvAha nyUne vai retaH siktammadhyaM striyai prApya sthaviSThambhavati nava nyUnAstqtIyasavane'nvAha nyUnAdvai prajAH prajAyante tadyadetAni kevalasUktA-nyanvAha yajamAnameva tadgarbhambhUtamprajanayati yajxAddevayonyai te haike saptasaptA-nvAhuH sapta prAtaHsavane sapta mAdhyaMdine sapta tqtIyasavane yAvatyo vai puronuvAkyAstAvatyo yAjyAH sapta vai prAxco yajanti sapta vaSaTkurvanti tAsA-metAH puronnvAkyA iti vadantastattathA na kuryAdyajamAnasya ha te reto vilu-mpantyatho yajamAnameva yajamAno hi sUktaM navabhirvA etammaitrAvaruNo'smA-llokAdantarikSalokamabhi pravahati dafabhirantarikSalokAdamuM lokamabhyantari-kSaloko hi jyeSTho'navabhiramuSmAllokAtsvargaM lokamabhi na ha vai te yajamAnAM svargaM lokamabhi vo[L]humarhanti ye saptasaptAnvAhustasmAtkevalafa eva

आ त्वा वहन्तु हरय इति प्रातःसवन उन्नीयमानेभ्योऽन्वाह वृषण्वतीः पीतवतीः सुतवतीर्मद्वती रूपसमृद्धा ऐन्द्र ?ीरन्वाहैन्द्र ?ो वै यज्ञो गायत्रीरन्वाह गायत्रं वै प्रातःसवनं नव न्यूनाः प्रातःसवनेऽन्वाह न्यूने वै रेतः सिच्यते दश मध्यंदिनेऽन्वाह न्यूने वै रेतः सिक्तम्मध्यं स्त्रियै प्राप्य स्थविष्ठम्भवति नव न्यूनास्तृतीयसवनेऽन्वाह न्यूनाद्वै प्रजाः प्रजायन्ते तद्यदेतानि केवलसूक्ता-न्यन्वाह यजमानमेव तद्गर्भम्भूतम्प्रजनयति यज्ञाद्देवयोन्यै ते हैके सप्तसप्ता-न्वाहुः सप्त प्रातःसवने सप्त माध्यंदिने सप्त तृतीयसवने यावत्यो वै पुरोनुवाक्यास्तावत्यो याज्याः सप्त वै प्राञ्चो यजन्ति सप्त वषट्कुर्वन्ति तासा-मेताः पुरोन्न्वाक्या इति वदन्तस्तत्तथा न कुर्याद्यजमानस्य ह ते रेतो विलु-म्पन्त्यथो यजमानमेव यजमानो हि सूक्तं नवभिर्वा एतम्मैत्रावरुणोऽस्मा-ल्लोकादन्तरिक्षलोकमभि प्रवहति दशभिरन्तरिक्षलोकादमुं लोकमभ्यन्तरि-क्षलोको हि ज्येष्ठोऽनवभिरमुष्माल्लोकात्स्वर्गं लोकमभि न ह वै ते यजमानां स्वर्गं लोकमभि वोळ्हुमर्हन्ति ये सप्तसप्तान्वाहुस्तस्मात्केवलश एव

आ त्वा वहन्तु हरय इति प्रातःसवन उन्नीयमानेभ्योऽन्वाह वृषण्वतीः पीतवतीः सुतवतीर्मद्वती रूपसमृद्धा ऐन्द्री रन्वाहैन्द्रो वै यज्ञो गायत्रीरन्वाह गायत्रं वै प्रातःसवनं नव न्यूनाः प्रातःसवनेऽन्वाह न्यूने वै रेतः सिच्यते दश मध्यंदिनेऽन्वाह न्यूने वै रेतः सिक्तम्मध्यं स्त्रियै प्राप्य स्थविष्ठम्भवति नव न्यूनास्तृतीयसवनेऽन्वाह न्यूनाद्वै प्रजाः प्रजायन्ते तद्यदेतानि केवलसूक्ता-न्यन्वाह यजमानमेव तद्गर्भम्भूतम्प्रजनयति यज्ञाद्देवयोन्यै ते हैके सप्तसप्ता-न्वाहुः सप्त प्रातःसवने सप्त माध्यंदिने सप्त तृतीयसवने यावत्यो वै पुरोनुवाक्यास्तावत्यो याज्याः सप्त वै प्राञ्चो यजन्ति सप्त वषट्कुर्वन्ति तासा-मेताः पुरोन्न्वाक्या इति वदन्तस्तत्तथा न कुर्याद्यजमानस्य ह ते रेतो विलु-म्पन्त्यथो यजमानमेव यजमानो हि सूक्तं नवभिर्वा एतम्मैत्रावरुणोऽस्मा-ल्लोकादन्तरिक्षलोकमभि प्रवहति दशभिरन्तरिक्षलोकादमुं लोकमभ्यन्तरि-क्षलोको हि ज्येष्ठोऽनवभिरमुष्माल्लोकात्स्वर्गं लोकमभि न ह वै ते यजमानां स्वर्गं लोकमभि वोळ्हुमर्हन्ति ये सप्तसप्तान्वाहुस्तस्मात्केवलश एव

1063

aq;h ydwN{ o vw yDoq kSm;d(Ã;dev p[;t"svne p[iSqt;n;Mp[Ty-=;dwN{ I>y;' yjto hot; cwv b[;÷,;°"_ ced' te soMyMm¾?vit hot; yjtIN{ Tv; vOW.' vy' it b[;÷,;CzÖsI n;n;de aTy;É.ártre kq' teW;mwN{ (yo .vNtIit Ém]' vy' hv;mh it mw];v¨,o yjit v¨,' sompIty it yÃw ikùc pItvTpd' tdwN{ ' åp' teneN{ Mp[I,;it m¨to ySy ih =y it pot; yjit s sugop;tmo jn tIN{ o vw gop;StdwN{ ' åp'teneN{ Mp[I,;Ty¦e pIárh; vheit ne·; yjit Tv·;r' sompIty tIN{ o vw Tv·; tdwN{ ' åp' teneN{ Mp[I,;Tyu=;¥;y vx;¥;yeTy;¦I/[o y;jit sompOÏ;y ve/s tIN{ o vw ve/StdwN{ ' åp' teneN{ Mp[I,it p[;ty;RvÉ.r; gt' deveÉ.jeRNy;vsU N{ ;¦I sompIty it Svy'smOõ;z;v;k;Sywvmu hwt; EeN{ (yo .v²Nt y¥;n;devTy;Sten;Ny; devt;" p[I,;it ydu g;y} ySten;¦eYy

athAha yadaindra ?o vai yajxo'tha kasmAddvAdeva prAtaHsavane prasthitAnAmpratya-kSAdaindra ?IbhyAM yajato hotA caiva brAhmaNAccaH?i cedaM te somyammadhviti hotA yajatIndra tvA vqSabhaM vayaM iti brAhmaNAcchaMsI nAnAde atyAbhiritare kathaM teSAmaindr yo bhavantIti mitraM vayaM havAmaha iti maitrAvaruNo yajati varuNaM somapItaya iti yadvai kiMca pItavatpadaM tadaindraM rUpaM tenendra mprINAti maruto yasya hi kSaya iti potA yajati sa sugopAtamo jana itIndra ?o vai gopAstadaindraM rUpaMtenendra mprINAtyagne patnIrihA vaheti neSTA yajati tvaSTAraM somapItaya itIndra ?o vai tvaSTA tadaindraM rUpaM tenendra mprINAtyukSAnnAya vafAnnAyetyAgnIdhro yAjati somapqSThAya vedhasa itIndra ?o vai vedhastadaindraM rUpaM tenendra mprINati prAtaryAvabhirA gataM devebhirjenyAvasU indra ?AgnI somapItaya iti svayaMsamqddhAchAvAkAsyaivamu haitA aindr yo bhavanti yannAnAdevatyAstenAnyA devatAH prINAti yadu gAya tr?yastenAgneyya

athAha yadaindro vai yajxo'tha kasmAddvAdeva prAtaHsavane prasthitAnAmpratya-kSAdaindrI bhyAM yajato hotA caiva brAhmaNAccktaHi cedaM te somyammadhviti hotA yajatIndra tvA vqSabhaM vayaM iti brAhmaNAcchaMsI nAnAde atyAbhiritare kathaM teSAmaindr yo bhavantIti mitraM vayaM havAmaha iti maitrAvaruNo yajati varuNaM somapItaya iti yadvai kiMca pItavatpadaM tadaindraM rUpaM tenendra mprINAti maruto yasya hi kSaya iti potA yajati sa sugopAtamo jana itIndro vai gopAstadaindraM rUpaMtenendra mprINAtyagne patnIrihA vaheti neSTA yajati tvaSTAraM somapItaya itIndro vai tvaSTA tadaindraM rUpaM tenendra mprINAtyukSAnnAya vafAnnAyetyAgnIdhro yAjati somapqSThAya vedhasa itIndro vai vedhastadaindraM rUpaM tenendra mprINati prAtaryAvabhirA gataM devebhirjenyAvasU indrA gnI somapItaya iti svayaMsamqddhAchAvAkAsyaivamu haitA aindr yo bhavanti yannAnAdevatyAstenAnyA devatAH prINAti yadu gAyatr! yastenAgneyya

अथाह यदैन्द्र ?ो वै यज्ञोऽथ कस्माद्द्वादेव प्रातःसवने प्रस्थितानाम्प्रत्य-क्षादैन्द्र ?ीभ्यां यजतो होता चैव ब्राह्मणाच्चः?ि चेदं ते सोम्यम्मध्विति होता यजतीन्द्र त्वा वृषभं वयं इति ब्राह्मणाच्छंसी नानादे अत्याभिरितरे कथं तेषामैन्द्र् यो भवन्तीति मित्रं वयं हवामह इति मैत्रावरुणो यजति वरुणं सोमपीतय इति यद्वै किंच पीतवत्पदं तदैन्द्रं रूपं तेनेन्द्र म्प्रीणाति मरुतो यस्य हि क्षय इति पोता यजति स सुगोपातमो जन इतीन्द्र ?ो वै गोपास्तदैन्द्रं रूपंतेनेन्द्र म्प्रीणात्यग्ने पत्नीरिहा वहेति नेष्टा यजति त्वष्टारं सोमपीतय इतीन्द्र ?ो वै त्वष्टा तदैन्द्रं रूपं तेनेन्द्र म्प्रीणात्युक्षान्नाय वशान्नायेत्याग्नीध्रो याजति सोमपृष्ठाय वेधस इतीन्द्र ?ो वै वेधस्तदैन्द्रं रूपं तेनेन्द्र म्प्रीणति प्रातर्यावभिरा गतं देवेभिर्जेन्यावसू इन्द्र ?ाग्नी सोमपीतय इति स्वयंसमृद्धाछावाकास्यैवमु हैता ऐन्द्र् यो भवन्ति यन्नानादेवत्यास्तेनान्या देवताः प्रीणाति यदु गाय त्र्?यस्तेनाग्नेय्य

अथाह यदैन्द्रो वै यज्ञोऽथ कस्माद्द्वादेव प्रातःसवने प्रस्थितानाम्प्रत्य-क्षादैन्द्री भ्यां यजतो होता चैव ब्राह्मणाच्च्क्तःइ चेदं ते सोम्यम्मध्विति होता यजतीन्द्र त्वा वृषभं वयं इति ब्राह्मणाच्छंसी नानादे अत्याभिरितरे कथं तेषामैन्द्र् यो भवन्तीति मित्रं वयं हवामह इति मैत्रावरुणो यजति वरुणं सोमपीतय इति यद्वै किंच पीतवत्पदं तदैन्द्रं रूपं तेनेन्द्र म्प्रीणाति मरुतो यस्य हि क्षय इति पोता यजति स सुगोपातमो जन इतीन्द्रो वै गोपास्तदैन्द्रं रूपंतेनेन्द्र म्प्रीणात्यग्ने पत्नीरिहा वहेति नेष्टा यजति त्वष्टारं सोमपीतय इतीन्द्रो वै त्वष्टा तदैन्द्रं रूपं तेनेन्द्र म्प्रीणात्युक्षान्नाय वशान्नायेत्याग्नीध्रो याजति सोमपृष्ठाय वेधस इतीन्द्रो वै वेधस्तदैन्द्रं रूपं तेनेन्द्र म्प्रीणति प्रातर्यावभिरा गतं देवेभिर्जेन्यावसू इन्द्रा ग्नी सोमपीतय इति स्वयंसमृद्धाछावाकास्यैवमु हैता ऐन्द्र् यो भवन्ति यन्नानादेवत्यास्तेनान्या देवताः प्रीणाति यदु गायत्र्! यस्तेनाग्नेय्य

1068

as;iv dev' goAjIkmN/ it m?y'idn ¬¥Iym;ne>yoNv;h vOWytO,´d>y-

asAvi devaM goqjIkamandha iti madhyaMdina unnIyamAnebhyo'nvAha vqSaNvatIH pItavatIH sutavatIrmadvatI rUpasamqddhA aindra ?IranvAhaindra ?o vai yajxastriSTubho'nvAha traiSTubhamvai mAdhyaMdinaM savanaM tadAhuryattqtIyasavanasyaiva rUpammadvadatha kasmA-nmadhyaMdine madvatIranu cAha yajanti cAbhiriti mAdyantIva vai madhyaMdine devatAH sameva tqtIyasavane mAdayante tasmAnmadhyaMdine madvatIranu cAha yajanti cAbhiste vai khalu sarva eva mAdhyaMdine prasthitAnAmpratyakSAdaindra ?IbhiryajantyabhitqNNava-tIbhireke pibA somamabhi yamugra tarda iti hotA yajati sa ImpAhi ya qjISI tarutra iti maitrAvaruNo yajatyevA pAhi pratnathA mandatu tveti brAhmaNAcchaMsI yajatyarvAzehi somakAmaM tvAhuriti potA yajati tavAyaM somastvamehyarvAziti neSTA yajatIndra ya somAH pradivo vidAnA ityachAvAko yajatyApUrNo asya kalafaH svAhetyAgnIdhro yajati tAsAmetA abhitqNNavatyo bhavantIndra ?o vai prAtaHsavane na vyajayata sa etAbhireva mAdhyaMdinaM savanamabhyatqNadyadabhya-

asAvi devaM goqjIkamandha iti madhyaMdina unnIyamAnebhyo'nvAha vqSaNvatIH pItavatIH sutavatIrmadvatI rUpasamqddhA aindrI ranvAhaindro vai yajxastriSTubho'nvAha traiSTubhamvai mAdhyaMdinaM savanaM tadAhuryattqtIyasavanasyaiva rUpammadvadatha kasmA-nmadhyaMdine madvatIranu cAha yajanti cAbhiriti mAdyantIva vai madhyaMdine devatAH sameva tqtIyasavane mAdayante tasmAnmadhyaMdine madvatIranu cAha yajanti cAbhiste vai khalu sarva eva mAdhyaMdine prasthitAnAmpratyakSAdaindrI bhiryajantyabhitqNNava-tIbhireke pibA somamabhi yamugra tarda iti hotA yajati sa ImpAhi ya qjISI tarutra iti maitrAvaruNo yajatyevA pAhi pratnathA mandatu tveti brAhmaNAcchaMsI yajatyarvAzehi somakAmaM tvAhuriti potA yajati tavAyaM somastvamehyarvAziti neSTA yajatIndra ya somAH pradivo vidAnA ityachAvAko yajatyApUrNo asya kalafaH svAhetyAgnIdhro yajati tAsAmetA abhitqNNavatyo bhavantIndro vai prAtaHsavane na vyajayata sa etAbhireva mAdhyaMdinaM savanamabhyatqNadyadabhya-

असावि देवं गोऋजीकमन्ध इति मध्यंदिन उन्नीयमानेभ्योऽन्वाह वृषण्वतीः पीतवतीः सुतवतीर्मद्वती रूपसमृद्धा ऐन्द्र ?ीरन्वाहैन्द्र ?ो वै यज्ञस्त्रिष्टुभोऽन्वाह त्रैष्टुभम्वै माध्यंदिनं सवनं तदाहुर्यत्तृतीयसवनस्यैव रूपम्मद्वदथ कस्मा-न्मध्यंदिने मद्वतीरनु चाह यजन्ति चाभिरिति माद्यन्तीव वै मध्यंदिने देवताः समेव तृतीयसवने मादयन्ते तस्मान्मध्यंदिने मद्वतीरनु चाह यजन्ति चाभिस्ते वै खलु सर्व एव माध्यंदिने प्रस्थितानाम्प्रत्यक्षादैन्द्र ?ीभिर्यजन्त्यभितृण्णव-तीभिरेके पिबा सोममभि यमुग्र तर्द इति होता यजति स ईम्पाहि य ऋजीषी तरुत्र इति मैत्रावरुणो यजत्येवा पाहि प्रत्नथा मन्दतु त्वेति ब्राह्मणाच्छंसी यजत्यर्वाङेहि सोमकामं त्वाहुरिति पोता यजति तवायं सोमस्त्वमेह्यर्वाङिति नेष्टा यजतीन्द्र य सोमाः प्रदिवो विदाना इत्यछावाको यजत्यापूर्णो अस्य कलशः स्वाहेत्याग्नीध्रो यजति तासामेता अभितृण्णवत्यो भवन्तीन्द्र ?ो वै प्रातःसवने न व्यजयत स एताभिरेव माध्यंदिनं सवनमभ्यतृणद्यदभ्य-

असावि देवं गोऋजीकमन्ध इति मध्यंदिन उन्नीयमानेभ्योऽन्वाह वृषण्वतीः पीतवतीः सुतवतीर्मद्वती रूपसमृद्धा ऐन्द्री रन्वाहैन्द्रो वै यज्ञस्त्रिष्टुभोऽन्वाह त्रैष्टुभम्वै माध्यंदिनं सवनं तदाहुर्यत्तृतीयसवनस्यैव रूपम्मद्वदथ कस्मा-न्मध्यंदिने मद्वतीरनु चाह यजन्ति चाभिरिति माद्यन्तीव वै मध्यंदिने देवताः समेव तृतीयसवने मादयन्ते तस्मान्मध्यंदिने मद्वतीरनु चाह यजन्ति चाभिस्ते वै खलु सर्व एव माध्यंदिने प्रस्थितानाम्प्रत्यक्षादैन्द्री भिर्यजन्त्यभितृण्णव-तीभिरेके पिबा सोममभि यमुग्र तर्द इति होता यजति स ईम्पाहि य ऋजीषी तरुत्र इति मैत्रावरुणो यजत्येवा पाहि प्रत्नथा मन्दतु त्वेति ब्राह्मणाच्छंसी यजत्यर्वाङेहि सोमकामं त्वाहुरिति पोता यजति तवायं सोमस्त्वमेह्यर्वाङिति नेष्टा यजतीन्द्र य सोमाः प्रदिवो विदाना इत्यछावाको यजत्यापूर्णो अस्य कलशः स्वाहेत्याग्नीध्रो यजति तासामेता अभितृण्णवत्यो भवन्तीन्द्रो वै प्रातःसवने न व्यजयत स एताभिरेव माध्यंदिनं सवनमभ्यतृणद्यदभ्य-

1073

hop y;t xvso np;t it tOtIysvn ¬¥Iym;ne>yoNv;h vOW

ihopa yAta favaso napAta iti tqtIyasavana unnIyamAnebhyo'nvAha vqSaNvatIH pItavatIH sutavatIrmadvatI rUpasamqddhAstA aindra ?Arbhavyo bhavanti tadAhuryannArbhavISu stuvate'tha kasmAdArbhavaH pavamAna ityAcakSata iti prajApatirvai pita qbhU-nmartyAnsato'martyAnkqtvA tqtIyasavana AbhajattasmAnnArbhavISu stuvate'thArbhavaH pavamAna ityAcakSate'thAha yadyathAchandasampUrvayoH savanayoranvAha gAyatrIH prAtaHsavane triSTubho mAdhyaMdine'tha kasmAjjAgate sati tqtIyasavane triSTubho-'nvAheti dhItarasaM vai tqtIyasavanamathaitadadhItarasaM fukriyaM chando yattriSTupsa-vanasya sarasatAyA iti brUyAdatho indraM evaitatsavane'nvAbhajatItyathAha yadaindra ?ArbhavaM vai tqtIyasavanamatha kasmAdeSa eva tqtIyasavane prasthitAnA-mpratyakSAdaindra ?ArbhavyA yajatIndra qbhubhirvAjavadbhiH samukSitamiti hotaiva nAnA-devatyAbhiritare kathaM teSAmaindra ?Arbhavyo bhavantItIndra ?AvaruNA sutapAvimaM sutamiti maitrAvaruNo yajati yuvo ratho adhvaraM devavItaya iti bahUni vaha tadqbhUNAmrUpamindra fca somampibatambqhaspata iti brAhmaNAcchaMsI yajatyA vAM vifantvindavaH svAbhuva iti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamA vo vahantu saptayo raghuSyada iti potA yajati raghupatvAnaH pra jigAta bAhubhiriti bahUni vaha tadqbhUNAM rUpamameva naH suhavA A hi gantaneti neSTA yajati gantaneti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamindra ?AviSNU pibatammadhvo asyetyachAvAko yajatyA vAmandhAMsi madi-rANyagmanniti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamimaM stomamarhate jAtavedasa ityAgnIdhro yajati rathamiva sammahemA manISayeti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamevamu haitA aindra ?Arbhavyo bhavanti yannAnAdevatyAstenAnyA devatAH prINAti yadu jagatprAsAhA

ihopa yAta favaso napAta iti tqtIyasavana unnIyamAnebhyo'nvAha vqSaNvatIH pItavatIH sutavatIrmadvatI rUpasamqddhAstA aindrA rbhavyo bhavanti tadAhuryannArbhavISu stuvate'tha kasmAdArbhavaH pavamAna ityAcakSata iti prajApatirvai pita qbhU-nmartyAnsato'martyAnkqtvA tqtIyasavana AbhajattasmAnnArbhavISu stuvate'thArbhavaH pavamAna ityAcakSate'thAha yadyathAchandasampUrvayoH savanayoranvAha gAyatrIH prAtaHsavane triSTubho mAdhyaMdine'tha kasmAjjAgate sati tqtIyasavane triSTubho-'nvAheti dhItarasaM vai tqtIyasavanamathaitadadhItarasaM fukriyaM chando yattriSTupsa-vanasya sarasatAyA iti brUyAdatho indraM evaitatsavane'nvAbhajatItyathAha yadaindrA rbhavaM vai tqtIyasavanamatha kasmAdeSa eva tqtIyasavane prasthitAnA-mpratyakSAdaindrA rbhavyA yajatIndra qbhubhirvAjavadbhiH samukSitamiti hotaiva nAnA-devatyAbhiritare kathaM teSAmaindrA rbhavyo bhavantItIndrA varuNA sutapAvimaM sutamiti maitrAvaruNo yajati yuvo ratho adhvaraM devavItaya iti bahUni vaha tadqbhUNAmrUpamindra fca somampibatambqhaspata iti brAhmaNAcchaMsI yajatyA vAM vifantvindavaH svAbhuva iti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamA vo vahantu saptayo raghuSyada iti potA yajati raghupatvAnaH pra jigAta bAhubhiriti bahUni vaha tadqbhUNAM rUpamameva naH suhavA A hi gantaneti neSTA yajati gantaneti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamindrA viSNU pibatammadhvo asyetyachAvAko yajatyA vAmandhAMsi madi-rANyagmanniti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamimaM stomamarhate jAtavedasa ityAgnIdhro yajati rathamiva sammahemA manISayeti bahUni vAha tadqbhUNAM rUpamevamu haitA aindrA rbhavyo bhavanti yannAnAdevatyAstenAnyA devatAH prINAti yadu jagatprAsAhA

इहोप यात शवसो नपात इति तृतीयसवन उन्नीयमानेभ्योऽन्वाह वृषण्वतीः पीतवतीः सुतवतीर्मद्वती रूपसमृद्धास्ता ऐन्द्र ?ार्भव्यो भवन्ति तदाहुर्यन्नार्भवीषु स्तुवतेऽथ कस्मादार्भवः पवमान इत्याचक्षत इति प्रजापतिर्वै पित ऋभू-न्मर्त्यान्सतोऽमर्त्यान्कृत्वा तृतीयसवन आभजत्तस्मान्नार्भवीषु स्तुवतेऽथार्भवः पवमान इत्याचक्षतेऽथाह यद्यथाछन्दसम्पूर्वयोः सवनयोरन्वाह गायत्रीः प्रातःसवने त्रिष्टुभो माध्यंदिनेऽथ कस्माज्जागते सति तृतीयसवने त्रिष्टुभो-ऽन्वाहेति धीतरसं वै तृतीयसवनमथैतदधीतरसं शुक्रियं छन्दो यत्त्रिष्टुप्स-वनस्य सरसताया इति ब्रूयादथो इन्द्रं एवैतत्सवनेऽन्वाभजतीत्यथाह यदैन्द्र ?ार्भवं वै तृतीयसवनमथ कस्मादेष एव तृतीयसवने प्रस्थिताना-म्प्रत्यक्षादैन्द्र ?ार्भव्या यजतीन्द्र ऋभुभिर्वाजवद्भिः समुक्षितमिति होतैव नाना-देवत्याभिरितरे कथं तेषामैन्द्र ?ार्भव्यो भवन्तीतीन्द्र ?ावरुणा सुतपाविमं सुतमिति मैत्रावरुणो यजति युवो रथो अध्वरं देववीतय इति बहूनि वह तदृभूणाम्रूपमिन्द्र श्च सोमम्पिबतम्बृहस्पत इति ब्राह्मणाच्छंसी यजत्या वां विशन्त्विन्दवः स्वाभुव इति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमा वो वहन्तु सप्तयो रघुष्यद इति पोता यजति रघुपत्वानः प्र जिगात बाहुभिरिति बहूनि वह तदृभूणां रूपममेव नः सुहवा आ हि गन्तनेति नेष्टा यजति गन्तनेति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमिन्द्र ?ाविष्णू पिबतम्मध्वो अस्येत्यछावाको यजत्या वामन्धांसि मदि-राण्यग्मन्निति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमिमं स्तोममर्हते जातवेदस इत्याग्नीध्रो यजति रथमिव सम्महेमा मनीषयेति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमेवमु हैता ऐन्द्र ?ार्भव्यो भवन्ति यन्नानादेवत्यास्तेनान्या देवताः प्रीणाति यदु जगत्प्रासाहा

इहोप यात शवसो नपात इति तृतीयसवन उन्नीयमानेभ्योऽन्वाह वृषण्वतीः पीतवतीः सुतवतीर्मद्वती रूपसमृद्धास्ता ऐन्द्रा र्भव्यो भवन्ति तदाहुर्यन्नार्भवीषु स्तुवतेऽथ कस्मादार्भवः पवमान इत्याचक्षत इति प्रजापतिर्वै पित ऋभू-न्मर्त्यान्सतोऽमर्त्यान्कृत्वा तृतीयसवन आभजत्तस्मान्नार्भवीषु स्तुवतेऽथार्भवः पवमान इत्याचक्षतेऽथाह यद्यथाछन्दसम्पूर्वयोः सवनयोरन्वाह गायत्रीः प्रातःसवने त्रिष्टुभो माध्यंदिनेऽथ कस्माज्जागते सति तृतीयसवने त्रिष्टुभो-ऽन्वाहेति धीतरसं वै तृतीयसवनमथैतदधीतरसं शुक्रियं छन्दो यत्त्रिष्टुप्स-वनस्य सरसताया इति ब्रूयादथो इन्द्रं एवैतत्सवनेऽन्वाभजतीत्यथाह यदैन्द्रा र्भवं वै तृतीयसवनमथ कस्मादेष एव तृतीयसवने प्रस्थिताना-म्प्रत्यक्षादैन्द्रा र्भव्या यजतीन्द्र ऋभुभिर्वाजवद्भिः समुक्षितमिति होतैव नाना-देवत्याभिरितरे कथं तेषामैन्द्रा र्भव्यो भवन्तीतीन्द्रा वरुणा सुतपाविमं सुतमिति मैत्रावरुणो यजति युवो रथो अध्वरं देववीतय इति बहूनि वह तदृभूणाम्रूपमिन्द्र श्च सोमम्पिबतम्बृहस्पत इति ब्राह्मणाच्छंसी यजत्या वां विशन्त्विन्दवः स्वाभुव इति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमा वो वहन्तु सप्तयो रघुष्यद इति पोता यजति रघुपत्वानः प्र जिगात बाहुभिरिति बहूनि वह तदृभूणां रूपममेव नः सुहवा आ हि गन्तनेति नेष्टा यजति गन्तनेति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमिन्द्रा विष्णू पिबतम्मध्वो अस्येत्यछावाको यजत्या वामन्धांसि मदि-राण्यग्मन्निति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमिमं स्तोममर्हते जातवेदस इत्याग्नीध्रो यजति रथमिव सम्महेमा मनीषयेति बहूनि वाह तदृभूणां रूपमेवमु हैता ऐन्द्रा र्भव्यो भवन्ति यन्नानादेवत्यास्तेनान्या देवताः प्रीणाति यदु जगत्प्रासाहा

1083

aq;h ydet;âSt§ ¬®KqNyo ho];" kqÉmtr; ¬®KqNyo .vNtITy;Jy-mev;¦I/[Iy;y; ¬KqMm¨TvtIyMpo]Iy;yw vwdev' ne·^Iy;yw t; v; Et; ho]; Ev'Ny©; Ev .vNTyq;h ydekp[wW; aNye ho]k; aq kSm;âd(Ãp[wW" pot; iÃp[wWo ne·eit y];do g;y]I sup,oR .UTv; somm;hrÿdet;s;' ho];,;ÉmN{ ¬Kq;in párluPy ho]e p[dd* yUyMm;>y×y?v' yUymSy;veid·eit te hocudeRv; v;ceme ho]e p[.;vy;meit tSm;ÿe iÃp[wWe .vt Ac;¦I/[Iy;Mp[.;vy;' c£ÚStSm;ÿSywkyc;R .UySyo y;Jy; .vNTyq;h yõot; y=õot; y=idit mw];v¨no ho]e p[eãyTyq kSm;dhotO>y" sÎo ho]x'És>yo hot; y=õot; y=idit p[eãytIit p[;,o vw hot; p[;," svR AâTvj" p[;,o y=Tp[;no y=idTyev td;h;q;h;STyuí;t¿,;Mp[wW;" n;\ it aStIi$ b[Uy;´-devwtTp[x;St; jp' jipTv; Stu?vÉmTy;h s EW;Mp[wWoq;h;STyz;v;kSy p[vr;" n;\ it aStIit b[Uy;´devwnm?vyuRr;h;z;v;k vdSv yÿe v;´ÉmTyeWoSy p[vroq;h ydwN{ ;v¨,Mmw];v¨,StOtIysvne x'sTyq kSm;dSy;¦ey* Stoi]y;nuåpN.vt TyÉ¦n; vw mu%en dev; asur;nuKqe>yo injRßuStSm;dSy;¦ey* Stoi]y;nuåpN.vtoq;h ydwN{ ;b;hRSpTyMb[;÷-,;Cz;'sI tOtIysvne x'sTywN{ ;vwã,vmz;v;k" kqmenyorwN{ ;" Stoi]-y;nuåp; .vNtItIN{ o h Sm v; asur;nuKqe>y" p[Éjg;y sob[vITk;h' ceTyh' c;h' ceit h Sm devt; aNvvy²Nt s yidN{ " pUvR" p[Éjg;y tSm;denyorwN{ ;" Stoi]y;nuåp; .v²Nt yÃh' c;h' ceit h Sm devt;

athAha yadetAstisra ukthinyo hotrAH kathamitarA ukthinyo bhavantItyAjya-mevAgnIdhrIyAyA ukthammarutvatIyampotrIyAyai vaifvadevaM neSTrIyAyai tA vA etA hotrA evaMnyazgA eva bhavantyathAha yadekapraiSA anye hotrakA atha kasmAddvipraiSaH potA dvipraiSo neSTeti yatrAdo gAyatrI suparNo bhUtvA somamAharattadetAsAM hotrANAmindra ukthAni parilupya hotre pradadau yUyammAbhyahvayadhvaM yUyamasyAvediSTeti te hocurdevA vAceme hotre prabhAvayAmeti tasmAtte dvipraiSe bhavata qcAgnIdhrIyAmprabhAvayAM cakrustasmAttasyaikayarcA bhUyasyo yAjyA bhavantyathAha yaddhotA yakSaddhotA yakSaditi maitrAvaruno hotre preSyatyatha kasmAdahotqbhyaH sadbhyo hotrafaMsibhyo hotA yakSaddhotA yakSaditi preSyatIti prANo vai hotA prANaH sarva qtvijaH prANo yakSatprAno yakSadityeva tadAhAthAhAstyudgAtQNAmpraiSAH nAMM iti astITi brUyAdya-devaitatprafAstA japaM japitvA studhvamityAha sa eSAmpraiSo'thAhAstyachAvAkasya pravarAH nAMM iti astIti brUyAdyadevainamadhvaryurAhAchAvAka vadasva yatte vAdyamityeSo'sya pravaro'thAha yadaindra ?AvaruNammaitrAvaruNastqtIyasavane faMsatyatha kasmAdasyAgneyau stotriyAnurUpanbhavata ityagninA vai mukhena devA asurAnukthebhyo nirjaghnustasmAdasyAgneyau stotriyAnurUpanbhavato'thAha yadaindra ?AbArhaspatyambrAhma-NAcchAMsI tqtIyasavane faMsatyaindra ?AvaiSNavamachAvAkaH kathamenayoraindra ?AH stotri-yAnurUpA bhavantItIndra ?o ha sma vA asurAnukthebhyaH prajigAya so'bravItkafcAhaM cetyahaM cAhaM ceti ha sma devatA anvavayanti sa yadindra ?H pUrvaH prajigAya tasmAdenayoraindra ?AH stotriyAnurUpA bhavanti yadvahaM cAhaM ceti ha sma devatA

athAha yadetAstisra ukthinyo hotrAH kathamitarA ukthinyo bhavantItyAjya-mevAgnIdhrIyAyA ukthammarutvatIyampotrIyAyai vaifvadevaM neSTrIyAyai tA vA etA hotrA evaMnyazgA eva bhavantyathAha yadekapraiSA anye hotrakA atha kasmAddvipraiSaH potA dvipraiSo neSTeti yatrAdo gAyatrI suparNo bhUtvA somamAharattadetAsAM hotrANAmindra ukthAni parilupya hotre pradadau yUyammAbhyahvayadhvaM yUyamasyAvediSTeti te hocurdevA vAceme hotre prabhAvayAmeti tasmAtte dvipraiSe bhavata qcAgnIdhrIyAmprabhAvayAM cakrustasmAttasyaikayarcA bhUyasyo yAjyA bhavantyathAha yaddhotA yakSaddhotA yakSaditi maitrAvaruno hotre preSyatyatha kasmAdahotqbhyaH sadbhyo hotrafaMsibhyo hotA yakSaddhotA yakSaditi preSyatIti prANo vai hotA prANaH sarva qtvijaH prANo yakSatprAno yakSadityeva tadAhAthAhAstyudgAtQNAmpraiSAH nAMM iti astITi brUyAdya-devaitatprafAstA japaM japitvA studhvamityAha sa eSAmpraiSo'thAhAstyachAvAkasya pravarAH nAMM iti astIti brUyAdyadevainamadhvaryurAhAchAvAka vadasva yatte vAdyamityeSo'sya pravaro'thAha yadaindrA varuNammaitrAvaruNastqtIyasavane faMsatyatha kasmAdasyAgneyau stotriyAnurUpanbhavata ityagninA vai mukhena devA asurAnukthebhyo nirjaghnustasmAdasyAgneyau stotriyAnurUpanbhavato'thAha yadaindrA bArhaspatyambrAhma-NAcchAMsI tqtIyasavane faMsatyaindrA vaiSNavamachAvAkaH kathamenayoraindrA H! stotri-yAnurUpA bhavantItIndro ha sma vA asurAnukthebhyaH prajigAya so'bravItkafcAhaM cetyahaM cAhaM ceti ha sma devatA anvavayanti sa yadindra H! pUrvaH prajigAya tasmAdenayoraindrA H! stotriyAnurUpA bhavanti yadvahaM cAhaM ceti ha sma devatA

अथाह यदेतास्तिस्र उक्थिन्यो होत्राः कथमितरा उक्थिन्यो भवन्तीत्याज्य-मेवाग्नीध्रीयाया उक्थम्मरुत्वतीयम्पोत्रीयायै वैश्वदेवं नेष्ट्रीयायै ता वा एता होत्रा एवंन्यङ्गा एव भवन्त्यथाह यदेकप्रैषा अन्ये होत्रका अथ कस्माद्द्विप्रैषः पोता द्विप्रैषो नेष्टेति यत्रादो गायत्री सुपर्णो भूत्वा सोममाहरत्तदेतासां होत्राणामिन्द्र उक्थानि परिलुप्य होत्रे प्रददौ यूयम्माभ्यह्वयध्वं यूयमस्यावेदिष्टेति ते होचुर्देवा वाचेमे होत्रे प्रभावयामेति तस्मात्ते द्विप्रैषे भवत ऋचाग्नीध्रीयाम्प्रभावयां चक्रुस्तस्मात्तस्यैकयर्चा भूयस्यो याज्या भवन्त्यथाह यद्धोता यक्षद्धोता यक्षदिति मैत्रावरुनो होत्रे प्रेष्यत्यथ कस्मादहोतृभ्यः सद्भ्यो होत्रशंसिभ्यो होता यक्षद्धोता यक्षदिति प्रेष्यतीति प्राणो वै होता प्राणः सर्व ऋत्विजः प्राणो यक्षत्प्रानो यक्षदित्येव तदाहाथाहास्त्युद्गातॄणाम्प्रैषाः नाँ इति अस्तीटि ब्रूयाद्य-देवैतत्प्रशास्ता जपं जपित्वा स्तुध्वमित्याह स एषाम्प्रैषोऽथाहास्त्यछावाकस्य प्रवराः नाँ इति अस्तीति ब्रूयाद्यदेवैनमध्वर्युराहाछावाक वदस्व यत्ते वाद्यमित्येषोऽस्य प्रवरोऽथाह यदैन्द्र ?ावरुणम्मैत्रावरुणस्तृतीयसवने शंसत्यथ कस्मादस्याग्नेयौ स्तोत्रियानुरूपन्भवत इत्यग्निना वै मुखेन देवा असुरानुक्थेभ्यो निर्जघ्नुस्तस्मादस्याग्नेयौ स्तोत्रियानुरूपन्भवतोऽथाह यदैन्द्र ?ाबार्हस्पत्यम्ब्राह्म-णाच्छांसी तृतीयसवने शंसत्यैन्द्र ?ावैष्णवमछावाकः कथमेनयोरैन्द्र ?ाः स्तोत्रि-यानुरूपा भवन्तीतीन्द्र ?ो ह स्म वा असुरानुक्थेभ्यः प्रजिगाय सोऽब्रवीत्कश्चाहं चेत्यहं चाहं चेति ह स्म देवता अन्ववयन्ति स यदिन्द्र ?ः पूर्वः प्रजिगाय तस्मादेनयोरैन्द्र ?ाः स्तोत्रियानुरूपा भवन्ति यद्वहं चाहं चेति ह स्म देवता

अथाह यदेतास्तिस्र उक्थिन्यो होत्राः कथमितरा उक्थिन्यो भवन्तीत्याज्य-मेवाग्नीध्रीयाया उक्थम्मरुत्वतीयम्पोत्रीयायै वैश्वदेवं नेष्ट्रीयायै ता वा एता होत्रा एवंन्यङ्गा एव भवन्त्यथाह यदेकप्रैषा अन्ये होत्रका अथ कस्माद्द्विप्रैषः पोता द्विप्रैषो नेष्टेति यत्रादो गायत्री सुपर्णो भूत्वा सोममाहरत्तदेतासां होत्राणामिन्द्र उक्थानि परिलुप्य होत्रे प्रददौ यूयम्माभ्यह्वयध्वं यूयमस्यावेदिष्टेति ते होचुर्देवा वाचेमे होत्रे प्रभावयामेति तस्मात्ते द्विप्रैषे भवत ऋचाग्नीध्रीयाम्प्रभावयां चक्रुस्तस्मात्तस्यैकयर्चा भूयस्यो याज्या भवन्त्यथाह यद्धोता यक्षद्धोता यक्षदिति मैत्रावरुनो होत्रे प्रेष्यत्यथ कस्मादहोतृभ्यः सद्भ्यो होत्रशंसिभ्यो होता यक्षद्धोता यक्षदिति प्रेष्यतीति प्राणो वै होता प्राणः सर्व ऋत्विजः प्राणो यक्षत्प्रानो यक्षदित्येव तदाहाथाहास्त्युद्गातॄणाम्प्रैषाः नाँ इति अस्तीटि ब्रूयाद्य-देवैतत्प्रशास्ता जपं जपित्वा स्तुध्वमित्याह स एषाम्प्रैषोऽथाहास्त्यछावाकस्य प्रवराः नाँ इति अस्तीति ब्रूयाद्यदेवैनमध्वर्युराहाछावाक वदस्व यत्ते वाद्यमित्येषोऽस्य प्रवरोऽथाह यदैन्द्रा वरुणम्मैत्रावरुणस्तृतीयसवने शंसत्यथ कस्मादस्याग्नेयौ स्तोत्रियानुरूपन्भवत इत्यग्निना वै मुखेन देवा असुरानुक्थेभ्यो निर्जघ्नुस्तस्मादस्याग्नेयौ स्तोत्रियानुरूपन्भवतोऽथाह यदैन्द्रा बार्हस्पत्यम्ब्राह्म-णाच्छांसी तृतीयसवने शंसत्यैन्द्रा वैष्णवमछावाकः कथमेनयोरैन्द्रा ः! स्तोत्रि-यानुरूपा भवन्तीतीन्द्रो ह स्म वा असुरानुक्थेभ्यः प्रजिगाय सोऽब्रवीत्कश्चाहं चेत्यहं चाहं चेति ह स्म देवता अन्ववयन्ति स यदिन्द्र ः! पूर्वः प्रजिगाय तस्मादेनयोरैन्द्रा ः! स्तोत्रियानुरूपा भवन्ति यद्वहं चाहं चेति ह स्म देवता

1088

aq;h yÃwdev' vw tOtIysvnmq kSm;det;NywN{ ;É, j;gt;in sUÿ_in tOtIysvn a;rM.,Iy;in xSyNt tIN{ mevwtwr;r>y yNtIit b[Uy;dqo yÆ;gt' vw tOtIysvn' tÆgTk;Mywv t´²Tkùc;t è?v| zNd" xSyte tõ sv| j;gtM.vTyet;in cedwN{ ;É, j;gt;in sUÿ_;in tOtIysvn a;rM.-,Iy;in xSyNteq ]w·.mz;v;koNtt" s'sit s' v;' kmR,eit ydev pn;Yy' kmR tdetdÉ.vdit sÉmWeTy¥' v; Wo¥;´Sy;v¨õä; aár·wnR" pÉqÉ." p;ryNteit SvâStt;y; Evwtdhrh" x'sTyq;h yÆ;gt' vw tOtIysvnmq kSm;deW;' i]·." pár/;nIy; .vNtIit vIy| vw i]·BvIyR Ev tdNtt" p[ititÏNto yNtIyÉmN{ ' v¨,m· me gIárit mw]v¨,Sy bOhSpitnR" pár p;tu p;idit b[;÷,;Cz;'Ésn ¬.; ÉjGyquárTyz;-v;kSyo .* ih t* ÉjGytunR pr; jyeqe n pr; ÉjGy it n ih tyo" ktrn pr;ÉjGy N{ ivã,o ydpSpO/eq;' ]e/; sh§' iv tdwryeq;ÉmtIN{ h vw ivã,u;surwyuRyu/;te t;Nh Sm ÉjTvoctu" kLp;mh; it te h tqeTysur; ¬cu" sob[vIidN{ o y;vdev;y' ivã,u²S]ivR£mte t;vdSm;kmq yuãm;k-Émtridit s m;\ Llok;iNvc£meqo ved;nqo v;c' td;ó" ikù tTsh§-ÉmtIme lok; me ved; aqo v;Égit b[Uy;dwryeq;m(-Eeryeq;ÉmTyz;v;k ¬KQye>ySyit s ih t];NTyo .vTyÉ¦·ome hot;itr;]e c s ih t];NTyo .vTy>ySyeTWoÂ²xnIm( n;>ySyeidit a>ySyeidTy;ó" kqmNyeãvh-

athAha yadvaifvadevaM vai tqtIyasavanamatha kasmAdetAnyaindra ?ANi jAgatAni sUktani tqtIyasavana ArambhaNIyAni fasyanta itIndra mevaitairArabhya yantIti brUyAdatho yajjAgataM vai tqtIyasavanaM tajjagatkAmyaiva tadyatkiMcAta UrdhvaM chandaH fasyate taddha sarvaM jAgatambhavatyetAni cedaindra ?ANi jAgatAni sUktAni tqtIyasavana Arambha-NIyAni fasyante'tha traiSTubhamachAvAko'ntataH saMsati saM vAM karmaNeti yadeva panAyyaM karma tadetadabhivadati samiSetyannaM vA iSo'nnAdyasyAvaruddhyA ariSTairnaH pathibhiH pArayanteti svastitAyA evaitadaharahaH faMsatyathAha yajjAgataM vai tqtIyasavanamatha kasmAdeSAM triSTubhaH paridhAnIyA bhavantIti vIryaM vai triSTubvIrya eva tadantataH pratitiSThanto yantIyamindraM varuNamaSTa me gIriti maitravaruNasya bqhaspatirnaH pari pAtu pafcAditi brAhmaNAcchAMsina ubhA jigyathurityachA-vAkasyo bhau hi tau jigyaturna parA jayethe na parA jigya iti na hi tayoH katarafcana parAjigya indra fca viSNo yadapaspqdhethAM tredhA sahasraM vi tadairayethAmitIndra fca ha vai viSNufcAsurairyuyudhAte tAnha sma jitvocatuH kalpAmahA iti te ha tathetyasurA ucuH so'bravIdindra ?o yAvadevAyaM viSNustrirvikramate tAvadasmAkamatha yuSmAka-mitaraditi sa imAMM llokAnvicakrame'tho vedAnatho vAcaM tadAhuH kiM tatsahasra-mitIme lokA ime vedA atho vAgiti brUyAdairayethAm-airayethAmityachAvAka ukthye'bhyasyati sa hi tatrAntyo bhavatyagniSTome hotAtirAtre ca sa hi tatrAntyo bhavatyabhyasyetSoLafinIm nAbhyasyediti abhyasyedityAhuH kathamanyeSvaha-

athAha yadvaifvadevaM vai tqtIyasavanamatha kasmAdetAnyaindrA Ni jAgatAni sUktani tqtIyasavana ArambhaNIyAni fasyanta itIndra mevaitairArabhya yantIti brUyAdatho yajjAgataM vai tqtIyasavanaM tajjagatkAmyaiva tadyatkiMcAta UrdhvaM chandaH fasyate taddha sarvaM jAgatambhavatyetAni cedaindrA Ni jAgatAni sUktAni tqtIyasavana Arambha-NIyAni fasyante'tha traiSTubhamachAvAko'ntataH saMsati saM vAM karmaNeti yadeva panAyyaM karma tadetadabhivadati samiSetyannaM vA iSo'nnAdyasyAvaruddhyA ariSTairnaH pathibhiH pArayanteti svastitAyA evaitadaharahaH faMsatyathAha yajjAgataM vai tqtIyasavanamatha kasmAdeSAM triSTubhaH paridhAnIyA bhavantIti vIryaM vai triSTubvIrya eva tadantataH pratitiSThanto yantIyamindraM varuNamaSTa me gIriti maitravaruNasya bqhaspatirnaH pari pAtu pafcAditi brAhmaNAcchAMsina ubhA jigyathurityachA-vAkasyo bhau hi tau jigyaturna parA jayethe na parA jigya iti na hi tayoH katarafcana parAjigya indra fca viSNo yadapaspqdhethAM tredhA sahasraM vi tadairayethAmitIndra fca ha vai viSNufcAsurairyuyudhAte tAnha sma jitvocatuH kalpAmahA iti te ha tathetyasurA ucuH so'bravIdindro yAvadevAyaM viSNustrirvikramate tAvadasmAkamatha yuSmAka-mitaraditi sa imAMM llokAnvicakrame'tho vedAnatho vAcaM tadAhuH kiM tatsahasra-mitIme lokA ime vedA atho vAgiti brUyAdairayethAm-airayethAmityachAvAka ukthye'bhyasyati sa hi tatrAntyo bhavatyagniSTome hotAtirAtre ca sa hi tatrAntyo bhavatyabhyasyetSo[L]afinIm nAbhyasyediti abhyasyedityAhuH kathamanyeSvaha-

अथाह यद्वैश्वदेवं वै तृतीयसवनमथ कस्मादेतान्यैन्द्र ?ाणि जागतानि सूक्तनि तृतीयसवन आरम्भणीयानि शस्यन्त इतीन्द्र मेवैतैरारभ्य यन्तीति ब्रूयादथो यज्जागतं वै तृतीयसवनं तज्जगत्काम्यैव तद्यत्किंचात ऊर्ध्वं छन्दः शस्यते तद्ध सर्वं जागतम्भवत्येतानि चेदैन्द्र ?ाणि जागतानि सूक्तानि तृतीयसवन आरम्भ-णीयानि शस्यन्तेऽथ त्रैष्टुभमछावाकोऽन्ततः संसति सं वां कर्मणेति यदेव पनाय्यं कर्म तदेतदभिवदति समिषेत्यन्नं वा इषोऽन्नाद्यस्यावरुद्ध्या अरिष्टैर्नः पथिभिः पारयन्तेति स्वस्तिताया एवैतदहरहः शंसत्यथाह यज्जागतं वै तृतीयसवनमथ कस्मादेषां त्रिष्टुभः परिधानीया भवन्तीति वीर्यं वै त्रिष्टुब्वीर्य एव तदन्ततः प्रतितिष्ठन्तो यन्तीयमिन्द्रं वरुणमष्ट मे गीरिति मैत्रवरुणस्य बृहस्पतिर्नः परि पातु पश्चादिति ब्राह्मणाच्छांसिन उभा जिग्यथुरित्यछा-वाकस्यो भौ हि तौ जिग्यतुर्न परा जयेथे न परा जिग्य इति न हि तयोः कतरश्चन पराजिग्य इन्द्र श्च विष्णो यदपस्पृधेथां त्रेधा सहस्रं वि तदैरयेथामितीन्द्र श्च ह वै विष्णुश्चासुरैर्युयुधाते तान्ह स्म जित्वोचतुः कल्पामहा इति ते ह तथेत्यसुरा उचुः सोऽब्रवीदिन्द्र ?ो यावदेवायं विष्णुस्त्रिर्विक्रमते तावदस्माकमथ युष्माक-मितरदिति स इमाँ ल्लोकान्विचक्रमेऽथो वेदानथो वाचं तदाहुः किं तत्सहस्र-मितीमे लोका इमे वेदा अथो वागिति ब्रूयादैरयेथाम्-ऐरयेथामित्यछावाक उक्थ्येऽभ्यस्यति स हि तत्रान्त्यो भवत्यग्निष्टोमे होतातिरात्रे च स हि तत्रान्त्यो भवत्यभ्यस्येत्षोळशिनीम् नाभ्यस्येदिति अभ्यस्येदित्याहुः कथमन्येष्वह-

अथाह यद्वैश्वदेवं वै तृतीयसवनमथ कस्मादेतान्यैन्द्रा णि जागतानि सूक्तनि तृतीयसवन आरम्भणीयानि शस्यन्त इतीन्द्र मेवैतैरारभ्य यन्तीति ब्रूयादथो यज्जागतं वै तृतीयसवनं तज्जगत्काम्यैव तद्यत्किंचात ऊर्ध्वं छन्दः शस्यते तद्ध सर्वं जागतम्भवत्येतानि चेदैन्द्रा णि जागतानि सूक्तानि तृतीयसवन आरम्भ-णीयानि शस्यन्तेऽथ त्रैष्टुभमछावाकोऽन्ततः संसति सं वां कर्मणेति यदेव पनाय्यं कर्म तदेतदभिवदति समिषेत्यन्नं वा इषोऽन्नाद्यस्यावरुद्ध्या अरिष्टैर्नः पथिभिः पारयन्तेति स्वस्तिताया एवैतदहरहः शंसत्यथाह यज्जागतं वै तृतीयसवनमथ कस्मादेषां त्रिष्टुभः परिधानीया भवन्तीति वीर्यं वै त्रिष्टुब्वीर्य एव तदन्ततः प्रतितिष्ठन्तो यन्तीयमिन्द्रं वरुणमष्ट मे गीरिति मैत्रवरुणस्य बृहस्पतिर्नः परि पातु पश्चादिति ब्राह्मणाच्छांसिन उभा जिग्यथुरित्यछा-वाकस्यो भौ हि तौ जिग्यतुर्न परा जयेथे न परा जिग्य इति न हि तयोः कतरश्चन पराजिग्य इन्द्र श्च विष्णो यदपस्पृधेथां त्रेधा सहस्रं वि तदैरयेथामितीन्द्र श्च ह वै विष्णुश्चासुरैर्युयुधाते तान्ह स्म जित्वोचतुः कल्पामहा इति ते ह तथेत्यसुरा उचुः सोऽब्रवीदिन्द्रो यावदेवायं विष्णुस्त्रिर्विक्रमते तावदस्माकमथ युष्माक-मितरदिति स इमाँ ल्लोकान्विचक्रमेऽथो वेदानथो वाचं तदाहुः किं तत्सहस्र-मितीमे लोका इमे वेदा अथो वागिति ब्रूयादैरयेथाम्-ऐरयेथामित्यछावाक उक्थ्येऽभ्यस्यति स हि तत्रान्त्यो भवत्यग्निष्टोमे होतातिरात्रे च स हि तत्रान्त्यो भवत्यभ्यस्येत्षोळशिनीम् नाभ्यस्येदिति अभ्यस्येदित्याहुः कथमन्येष्वह-

1093

aq;h y¥;r;x's' vw tO$Iysvnmq kSm;dz;v;koNtt" ²xLpeãvn;-r;x'sI" x'stIit ivÕitvwR n;r;x's' ikÉmv c vw ikÉmv c reto ivi£yte tÿd ivÕtMp[j;tM.vTyqwtNmOiÃv zNd" ²xÉqrNy¥;r;x'smqwWoNTyo ydz;v;kSt¶ÈÀht;yw dOÀhe p[itÏ;Sy;m it tSm;dz;v;koNtt" ²xLpeãvn;r;x'És" x'sit dOÀht;yw dOÀhe p[itÏ;Sy;m dOÀhe p[itÏ;Sy;m

athAha yannArAfaMsaM vai tqTIyasavanamatha kasmAdachAvAko'ntataH filpeSvanA-rAfaMsIH faMsatIti vikqtirvai nArAfaMsaM kimiva ca vai kimiva ca reto vikriyate tattada vikqtamprajAtambhavatyathaitanmqdviva chandaH fithiranyannArAfaMsamathaiSo'ntyo yadachAvAkastaddqLhatAyai dqLhe pratiSThAsyAma iti tasmAdachAvAko'ntataH filpeSvanArAfaMsiH faMsati dqLhatAyai dqLhe pratiSThAsyAma dqLhe pratiSThAsyAma

athAha yannArAfaMsaM vai tqTIyasavanamatha kasmAdachAvAko'ntataH filpeSvanA-rAfaMsIH faMsatIti vikqtirvai nArAfaMsaM kimiva ca vai kimiva ca reto vikriyate tattada vikqtamprajAtambhavatyathaitanmqdviva chandaH fithiranyannArAfaMsamathaiSo'ntyo yadachAvAkastaddq[L]hatAyai dq[L]he pratiSThAsyAma iti tasmAdachAvAko'ntataH filpeSvanArAfaMsiH faMsati dq[L]hatAyai dq[L]he pratiSThAsyAma dq[L]he pratiSThAsyAma

अथाह यन्नाराशंसं वै तृटीयसवनमथ कस्मादछावाकोऽन्ततः शिल्पेष्वना-राशंसीः शंसतीति विकृतिर्वै नाराशंसं किमिव च वै किमिव च रेतो विक्रियते तत्तद विकृतम्प्रजातम्भवत्यथैतन्मृद्विव छन्दः शिथिरन्यन्नाराशंसमथैषोऽन्त्यो यदछावाकस्तद्दृळ्हतायै दृळ्हे प्रतिष्ठास्याम इति तस्मादछावाकोऽन्ततः शिल्पेष्वनाराशंसिः शंसति दृळ्हतायै दृळ्हे प्रतिष्ठास्याम दृळ्हे प्रतिष्ठास्याम

1100

y" "Stoi]yStmnuåp' kÚvR²Nt p[;t"svnehIns'tTyw yq; v; Ek;h" sut EvmhInSt´qwk;hSy sutSy svn;in s'itÏm;n;in yNTyevmev;-hInSy;h;in s'itÏm;n;in y²Nt t´c(zªv"Stoi]ymnuåp' kÚvR²Nt p[;t"-svnehIns'tTy; ahInmev tTs'tNv²Nt te vw dev; AWy;i{ yNt sm;nen yD' s'tnv;meit t EtTsm;n' yDSy;pXy* sm;n;Np[g;-q;Nsm;nI" p[itpd" sm;n;in sUÿ_;Nyok"s;rI v; N{ o y] v; N{ " pUv|

yaH fvaHstotriyastamanurUpaM kurvanti prAtaHsavane'hInasaMtatyai yathA vA ekAhaH suta evamahInastadyathaikAhasya sutasya savanAni saMtiSThamAnAni yantyevamevA-hInasyAhAni saMtiSThamAnAni yanti tadyacchvaHstotriyamanurUpaM kurvanti prAtaH-savane'hInasaMtatyA ahInameva tatsaMtanvanti te vai devAfca qSayafcAdri yanta samAnena yajxaM saMtanavAmeti ta etatsamAnaM yajxasyApafyau samAnAnpragA-thAnsamAnIH pratipadaH samAnAni sUktAnyokaHsArI vA indra ?o yatra vA indra ?H pUrvaM

यः श्वःस्तोत्रियस्तमनुरूपं कुर्वन्ति प्रातःसवनेऽहीनसंतत्यै यथा वा एकाहः सुत एवमहीनस्तद्यथैकाहस्य सुतस्य सवनानि संतिष्ठमानानि यन्त्येवमेवा-हीनस्याहानि संतिष्ठमानानि यन्ति तद्यच्छ्वःस्तोत्रियमनुरूपं कुर्वन्ति प्रातः-सवनेऽहीनसंतत्या अहीनमेव तत्संतन्वन्ति ते वै देवाश्च ऋषयश्चाद्रि यन्त समानेन यज्ञं संतनवामेति त एतत्समानं यज्ञस्यापश्यौ समानान्प्रगा-थान्समानीः प्रतिपदः समानानि सूक्तान्योकःसारी वा इन्द्र ?ो यत्र वा इन्द्र ?ः पूर्वं

यः श्वःस्तोत्रियस्तमनुरूपं कुर्वन्ति प्रातःसवनेऽहीनसंतत्यै यथा वा एकाहः सुत एवमहीनस्तद्यथैकाहस्य सुतस्य सवनानि संतिष्ठमानानि यन्त्येवमेवा-हीनस्याहानि संतिष्ठमानानि यन्ति तद्यच्छ्वःस्तोत्रियमनुरूपं कुर्वन्ति प्रातः-सवनेऽहीनसंतत्या अहीनमेव तत्संतन्वन्ति ते वै देवाश्च ऋषयश्चाद्रि यन्त समानेन यज्ञं संतनवामेति त एतत्समानं यज्ञस्यापश्यौ समानान्प्रगा-थान्समानीः प्रतिपदः समानानि सूक्तान्योकःसारी वा इन्द्रो यत्र वा इन्द्र ः! पूर्वं

1105

t;Nv; Et;NsMp;t;iNv;Ém]" p[qmmpXyÿ;iNv;Ém]e, dO·;Nv;mdevo-sOjtw v; Tv;ÉmN{ vÉj[¥] y¥ N{ o jujuWe y° vi· kq; mh;mvO/TkSy hotuárit t;n(²=p[' smpt´¾T=p[' smptÿTsMp;t;n;' sMp;tTv' s he=;' c£ iv;Ém]o y;Nv; ah' sMp;t;npXy' t;Nv;mdevosO· k;in Nvh' sUÿ_;in sMp;t;'StTp[itm;NsOjeyeit s Et;in sUÿ_;in sMp;t;'StTp[-itm;nsOjt s´o h j;to vOW." knIn N{ " pUÉ.Rd;itr¶;smkárm;mU Wu p[.Oit' s;tye /; z²Nt Tv; soMy;s" s%;y" x;sÃiöduRihtunR¢ä' g;dÉ. t·ev dI/y; mnIW;Émit y Ek õVyWR,In;Émit .rÃ;jo yâStGmê©o vOW.o n .Im ¬du b[÷;y;vitRWu ceit vIyRv;Nv; EW b×Èco viövdetTsuÿ_' vhit h vw viö/uRro y;su yuJyte tSm;dz;v;ko viövdetTsUÿ_mu.y] x'sit pr;²Wu cwv;hSSv>y;vitRWu c t;in pSvhSsu .v²Nt ctu-Év|xeÉ.Éjit ivWuvit ivÉjit mh;v[tehIn;in h v; Et;Nyh;in n ç¼Wu ikù cn hIyte pr;Iin h v; Et;Nyh;Nyn>y;vtIRin tSm;den;-NyeteãvhSsu x's²Nt yden;in x'sNTyhIn;NSvg;\ ÜLlok;NsvRåp;NsvRs-mOõ;nv;Òv;meit ydevwn;in x'sNtIN{ mevwtwinR×yNte yq AW.' v;²xt;yw

tAnvA etAnsampAtAnvifvAmitraH prathamamapafyattAnvifvAmitreNa dqSTAnvAmadevo-'sqjatai vA tvAmindra vajrinnatra yanna indra ?o jujuSe yacca vaSTi kathA mahAmavqdhatkasya hoturiti tAnkSipraM samapatadyatkSipraM samapatattatsampAtAnAM sampAtatvaM sa hekSAM cakre vifvAmitro yAnvA ahaM sampAtAnapafyaM tAnvAmadevo'sqSTa kAni nvahaM sUktAni sampAtAMstatpratimAnsqjeyeti sa etAni sUktAni sampAtAMstatpra-timAnasqjata sadyo ha jAto vqSabhaH kanIna indra ?H pUrbhidAtiraddAsamarkairimAmU Su prabhqtiM sAtaye dhA ichanti tvA somyAsaH sakhAyaH fAsadvahnirduhiturnaptyaM gAdabhi taSTeva dIdhayA manISAmiti ya eka iddhavyafcarSaNInAmiti bharadvAjo yastigmafqzgo vqSabho na bhIma udu brahmANyairata fravasyeti vasiSTho'smA idu pra tavase turAyeti nodhAsta ete prAtaHsavane SaLahastotriyAxchastvA mAdhyaMdine'hInasUktAni faMsanti tAnyetAnyahInasUktAnyA satyo yAtu maghavAMM qijISIti satya-vanmaitrAvaruno 'smA idu pra tavase turAyendra ?Aya brahmANi rAtatamA indra brahmANi gotamAso akranniti brahmaNvadbrAhmaNAcchaMsI fAsadvahnirjanayanta vahnimiti vahnivadachAvAkastadAhuH kasmAdachAvAko vahnivadetatsUktamubhayatra faMsati parAxciSu caivAhassvabhyAvartiSu ceti vIryavAnvA eSa bahvqco vahnivadetatsuktaM vahati ha vai vahnirdhuro yAsu yujyate tasmAdachAvAko vahnivadetatsUktamubhayatra faMsati parAxciSu caivAhassvabhyAvartiSu ca tAni paxcasvahassu bhavanti catu-rviMfe'bhijiti viSuvati vifvajiti mahAvrate'hInAni ha vA etAnyahAni na hyeSu kiM cana hIyate parAxcIni ha vA etAnyahAnyanabhyAvartIni tasmAdenA-nyeteSvahassu faMsanti yadenAni faMsantyahInAnsvargAMM llokAnsarvarUpAnsarvasa-mqddhAnavApnavAmeti yadevainAni faMsantIndra mevaitairnihvayante yatha qSabhaM vAfitAyai

tAnvA etAnsampAtAnvifvAmitraH prathamamapafyattAnvifvAmitreNa dqSTAnvAmadevo-'sqjatai vA tvAmindra vajrinnatra yanna indro jujuSe yacca vaSTi kathA mahAmavqdhatkasya hoturiti tAnkSipraM samapatadyatkSipraM samapatattatsampAtAnAM sampAtatvaM sa hekSAM cakre vifvAmitro yAnvA ahaM sampAtAnapafyaM tAnvAmadevo'sqSTa kAni nvahaM sUktAni sampAtAMstatpratimAnsqjeyeti sa etAni sUktAni sampAtAMstatpra-timAnasqjata sadyo ha jAto vqSabhaH kanIna indra H! pUrbhidAtiraddAsamarkairimAmU Su prabhqtiM sAtaye dhA ichanti tvA somyAsaH sakhAyaH fAsadvahnirduhiturnaptyaM gAdabhi taSTeva dIdhayA manISAmiti ya eka iddhavyafcarSaNInAmiti bharadvAjo yastigmafqzgo vqSabho na bhIma udu brahmANyairata fravasyeti vasiSTho'smA idu pra tavase turAyeti nodhAsta ete prAtaHsavane Sa[L]ahastotriyAxchastvA mAdhyaMdine'hInasUktAni faMsanti tAnyetAnyahInasUktAnyA satyo yAtu maghavAMM qijISIti satya-vanmaitrAvaruno 'smA idu pra tavase turAyendrA ya brahmANi rAtatamA indra brahmANi gotamAso akranniti brahmaNvadbrAhmaNAcchaMsI fAsadvahnirjanayanta vahnimiti vahnivadachAvAkastadAhuH kasmAdachAvAko vahnivadetatsUktamubhayatra faMsati parAxciSu caivAhassvabhyAvartiSu ceti vIryavAnvA eSa bahvqco vahnivadetatsuktaM vahati ha vai vahnirdhuro yAsu yujyate tasmAdachAvAko vahnivadetatsUktamubhayatra faMsati parAxciSu caivAhassvabhyAvartiSu ca tAni paxcasvahassu bhavanti catu-rviMfe'bhijiti viSuvati vifvajiti mahAvrate'hInAni ha vA etAnyahAni na hyeSu kiM cana hIyate parAxcIni ha vA etAnyahAnyanabhyAvartIni tasmAdenA-nyeteSvahassu faMsanti yadenAni faMsantyahInAnsvargAMM llokAnsarvarUpAnsarvasa-mqddhAnavApnavAmeti yadevainAni faMsantIndra mevaitairnihvayante yatha qSabhaM vAfitAyai

तान्वा एतान्सम्पातान्विश्वामित्रः प्रथममपश्यत्तान्विश्वामित्रेण दृष्टान्वामदेवो-ऽसृजतै वा त्वामिन्द्र वज्रिन्नत्र यन्न इन्द्र ?ो जुजुषे यच्च वष्टि कथा महामवृधत्कस्य होतुरिति तान्क्षिप्रं समपतद्यत्क्षिप्रं समपतत्तत्सम्पातानां सम्पातत्वं स हेक्षां चक्रे विश्वामित्रो यान्वा अहं सम्पातानपश्यं तान्वामदेवोऽसृष्ट कानि न्वहं सूक्तानि सम्पातांस्तत्प्रतिमान्सृजेयेति स एतानि सूक्तानि सम्पातांस्तत्प्र-तिमानसृजत सद्यो ह जातो वृषभः कनीन इन्द्र ?ः पूर्भिदातिरद्दासमर्कैरिमामू षु प्रभृतिं सातये धा इछन्ति त्वा सोम्यासः सखायः शासद्वह्निर्दुहितुर्नप्त्यं गादभि तष्टेव दीधया मनीषामिति य एक इद्धव्यश्चर्षणीनामिति भरद्वाजो यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो न भीम उदु ब्रह्माण्यैरत श्रवस्येति वसिष्ठोऽस्मा इदु प्र तवसे तुरायेति नोधास्त एते प्रातःसवने षळहस्तोत्रियाञ्छस्त्वा माध्यंदिनेऽहीनसूक्तानि शंसन्ति तान्येतान्यहीनसूक्तान्या सत्यो यातु मघवाँ ऋइजीषीति सत्य-वन्मैत्रावरुनो ऽस्मा इदु प्र तवसे तुरायेन्द्र ?ाय ब्रह्माणि राततमा इन्द्र ब्रह्माणि गोतमासो अक्रन्निति ब्रह्मण्वद्ब्राह्मणाच्छंसी शासद्वह्निर्जनयन्त वह्निमिति वह्निवदछावाकस्तदाहुः कस्मादछावाको वह्निवदेतत्सूक्तमुभयत्र शंसति पराञ्चिषु चैवाहस्स्वभ्यावर्तिषु चेति वीर्यवान्वा एष बह्वृचो वह्निवदेतत्सुक्तं वहति ह वै वह्निर्धुरो यासु युज्यते तस्मादछावाको वह्निवदेतत्सूक्तमुभयत्र शंसति पराञ्चिषु चैवाहस्स्वभ्यावर्तिषु च तानि पञ्चस्वहस्सु भवन्ति चतु-र्विंशेऽभिजिति विषुवति विश्वजिति महाव्रतेऽहीनानि ह वा एतान्यहानि न ह्येषु किं चन हीयते पराञ्चीनि ह वा एतान्यहान्यनभ्यावर्तीनि तस्मादेना-न्येतेष्वहस्सु शंसन्ति यदेनानि शंसन्त्यहीनान्स्वर्गाँ ल्लोकान्सर्वरूपान्सर्वस-मृद्धानवाप्नवामेति यदेवैनानि शंसन्तीन्द्र मेवैतैर्निह्वयन्ते यथ ऋषभं वाशितायै

तान्वा एतान्सम्पातान्विश्वामित्रः प्रथममपश्यत्तान्विश्वामित्रेण दृष्टान्वामदेवो-ऽसृजतै वा त्वामिन्द्र वज्रिन्नत्र यन्न इन्द्रो जुजुषे यच्च वष्टि कथा महामवृधत्कस्य होतुरिति तान्क्षिप्रं समपतद्यत्क्षिप्रं समपतत्तत्सम्पातानां सम्पातत्वं स हेक्षां चक्रे विश्वामित्रो यान्वा अहं सम्पातानपश्यं तान्वामदेवोऽसृष्ट कानि न्वहं सूक्तानि सम्पातांस्तत्प्रतिमान्सृजेयेति स एतानि सूक्तानि सम्पातांस्तत्प्र-तिमानसृजत सद्यो ह जातो वृषभः कनीन इन्द्र ः! पूर्भिदातिरद्दासमर्कैरिमामू षु प्रभृतिं सातये धा इछन्ति त्वा सोम्यासः सखायः शासद्वह्निर्दुहितुर्नप्त्यं गादभि तष्टेव दीधया मनीषामिति य एक इद्धव्यश्चर्षणीनामिति भरद्वाजो यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो न भीम उदु ब्रह्माण्यैरत श्रवस्येति वसिष्ठोऽस्मा इदु प्र तवसे तुरायेति नोधास्त एते प्रातःसवने षळहस्तोत्रियाञ्छस्त्वा माध्यंदिनेऽहीनसूक्तानि शंसन्ति तान्येतान्यहीनसूक्तान्या सत्यो यातु मघवाँ ऋइजीषीति सत्य-वन्मैत्रावरुनो ऽस्मा इदु प्र तवसे तुरायेन्द्रा य ब्रह्माणि राततमा इन्द्र ब्रह्माणि गोतमासो अक्रन्निति ब्रह्मण्वद्ब्राह्मणाच्छंसी शासद्वह्निर्जनयन्त वह्निमिति वह्निवदछावाकस्तदाहुः कस्मादछावाको वह्निवदेतत्सूक्तमुभयत्र शंसति पराञ्चिषु चैवाहस्स्वभ्यावर्तिषु चेति वीर्यवान्वा एष बह्वृचो वह्निवदेतत्सुक्तं वहति ह वै वह्निर्धुरो यासु युज्यते तस्मादछावाको वह्निवदेतत्सूक्तमुभयत्र शंसति पराञ्चिषु चैवाहस्स्वभ्यावर्तिषु च तानि पञ्चस्वहस्सु भवन्ति चतु-र्विंशेऽभिजिति विषुवति विश्वजिति महाव्रतेऽहीनानि ह वा एतान्यहानि न ह्येषु किं चन हीयते पराञ्चीनि ह वा एतान्यहान्यनभ्यावर्तीनि तस्मादेना-न्येतेष्वहस्सु शंसन्ति यदेनानि शंसन्त्यहीनान्स्वर्गाँ ल्लोकान्सर्वरूपान्सर्वस-मृद्धानवाप्नवामेति यदेवैनानि शंसन्तीन्द्र मेवैतैर्निह्वयन्ते यथ ऋषभं वाशितायै

1110

tto v; Et;'S]INsMp;t;Nmw];v¨,o ivpy;Rsmekkmhrh" x'sTyev; Tv;-ÉmN{ vÉj[¥]eit p[qmehin y¥ N{ o jujuWe y° v·Iit iÃtIye kq; mh;mvO/TkSy hotuárit tOtIye ]Inev sMp;t;Nb[;÷,;CzÖsI ivp-y;Rsmekkmhrh" x'stIN{ " pUÉ.Rd;itr¶;smkárit p[qmehin y Ek õVyWR,In;Émit iÃtIye yâStGmê©o vOW.o n .Im it tOtIye ]Inev sMp;t;nz;v;ko ivpy;Rsmekkmhrh" x'stIm;mU Wu p[.Oit' s;tye /; it p[qmehnIz²Nt Tv; soMy;s" s%;y it iÃtIye x;sÃiöduRihtunR¢ä' g;idit tOtIye t;in v; Et;in nv ]IÉ, c;hrh"xSy;in t;in Ã;dx sMp´Nte Ã;dx vw m;s;" s'vTsr" s'vTsr" p[j;pit" p[j;pit-yRDStTs'vTsrMp[j;pit' yDm;Òuv²Nt tTs'vTsre p[j;pt* yDehrh" p[ititÏNto y²Nt t;NyNtre,;v;pm;vper¥NyUÄä; ivr;jo vwmdItuqeRhin pÛ¡" pme p;¨Cz¹pI" WÏ¼q y;Nyh;in mh;Stom;in Syu" ko a´ nyoR devk;m it mw];v¨, a;vpet vne n v; yo Ny/;Éy c;kÉ¥it b[;÷-,;CzÖSy; y;çv;RÚp vN/ureÏ; Tyz;v;k Et;in v; a;vpn;Nyetwv;R a;vpnwdeRv;" SvgRMlokmjy¥etwA³WyStqwvwt´jm;n; Etwr;vpnw" Svg|

tato vA etAMstrInsampAtAnmaitrAvaruNo viparyAsamekaikamaharahaH faMsatyevA tvA-mindra vajrinnatreti prathame'hani yanna indra ?o jujuSe yacca vaSTIti dvitIye kathA mahAmavqdhatkasya hoturiti tqtIye trIneva sampAtAnbrAhmaNAcchaMsI vipa-ryAsamekaikamaharahaH faMsatIndra ?H pUrbhidAtiraddAsamarkairiti prathame'hani ya eka iddhavyafcarSaNInAmiti dvitIye yastigmafqzgo vqSabho na bhIma iti tqtIye trIneva sampAtAnachAvAko viparyAsamekaikamaharahaH faMsatImAmU Su prabhqtiM sAtaye dhA iti prathame'hanIchanti tvA somyAsaH sakhAya iti dvitIye fAsadvahnirduhiturnaptyaM gAditi tqtIye tAni vA etAni nava trINi cAharahaHfasyAni tAni dvAdafa sampadyante dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApati-ryajxastatsaMvatsaramprajApatiM yajxamApnuvanti tatsaMvatsare prajApatau yajxe'harahaH pratitiSThanto yanti tAnyantareNAvApamAvaperannanyUzkhyA virAjo vaimadIfcaturthe'hani pazktIH paxcame pArucchepIH SaSThe'tha yAnyahAni mahAstomAni syuH ko adya naryo devakAma iti maitrAvaruNa Avapeta vane na vA yo nyadhAyi cAkanniti brAhma-NAcchaMsyA yAhyarvAzupa vandhureSThA ityachAvAka etAni vA AvapanAnyetairvA AvapanairdevAH svargamlokamajayannetairqSayastathaivaitadyajamAnA etairAvapanaiH svargaM

tato vA etAMstrInsampAtAnmaitrAvaruNo viparyAsamekaikamaharahaH faMsatyevA tvA-mindra vajrinnatreti prathame'hani yanna indro jujuSe yacca vaSTIti dvitIye kathA mahAmavqdhatkasya hoturiti tqtIye trIneva sampAtAnbrAhmaNAcchaMsI vipa-ryAsamekaikamaharahaH faMsatIndra H! pUrbhidAtiraddAsamarkairiti prathame'hani ya eka iddhavyafcarSaNInAmiti dvitIye yastigmafqzgo vqSabho na bhIma iti tqtIye trIneva sampAtAnachAvAko viparyAsamekaikamaharahaH faMsatImAmU Su prabhqtiM sAtaye dhA iti prathame'hanIchanti tvA somyAsaH sakhAya iti dvitIye fAsadvahnirduhiturnaptyaM gAditi tqtIye tAni vA etAni nava trINi cAharahaHfasyAni tAni dvAdafa sampadyante dvAdafa vai mAsAH saMvatsaraH saMvatsaraH prajApatiH prajApati-ryajxastatsaMvatsaramprajApatiM yajxamApnuvanti tatsaMvatsare prajApatau yajxe'harahaH pratitiSThanto yanti tAnyantareNAvApamAvaperannanyUzkhyA virAjo vaimadIfcaturthe'hani pazktIH paxcame pArucchepIH SaSThe'tha yAnyahAni mahAstomAni syuH ko adya naryo devakAma iti maitrAvaruNa Avapeta vane na vA yo nyadhAyi cAkanniti brAhma-NAcchaMsyA yAhyarvAzupa vandhureSThA ityachAvAka etAni vA AvapanAnyetairvA AvapanairdevAH svargamlokamajayannetairqSayastathaivaitadyajamAnA etairAvapanaiH svargaM

ततो वा एतांस्त्रीन्सम्पातान्मैत्रावरुणो विपर्यासमेकैकमहरहः शंसत्येवा त्वा-मिन्द्र वज्रिन्नत्रेति प्रथमेऽहनि यन्न इन्द्र ?ो जुजुषे यच्च वष्टीति द्वितीये कथा महामवृधत्कस्य होतुरिति तृतीये त्रीनेव सम्पातान्ब्राह्मणाच्छंसी विप-र्यासमेकैकमहरहः शंसतीन्द्र ?ः पूर्भिदातिरद्दासमर्कैरिति प्रथमेऽहनि य एक इद्धव्यश्चर्षणीनामिति द्वितीये यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो न भीम इति तृतीये त्रीनेव सम्पातानछावाको विपर्यासमेकैकमहरहः शंसतीमामू षु प्रभृतिं सातये धा इति प्रथमेऽहनीछन्ति त्वा सोम्यासः सखाय इति द्वितीये शासद्वह्निर्दुहितुर्नप्त्यं गादिति तृतीये तानि वा एतानि नव त्रीणि चाहरहःशस्यानि तानि द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापति-र्यज्ञस्तत्संवत्सरम्प्रजापतिं यज्ञमाप्नुवन्ति तत्संवत्सरे प्रजापतौ यज्ञेऽहरहः प्रतितिष्ठन्तो यन्ति तान्यन्तरेणावापमावपेरन्नन्यूङ्ख्या विराजो वैमदीश्चतुर्थेऽहनि पङ्क्तीः पञ्चमे पारुच्छेपीः षष्ठेऽथ यान्यहानि महास्तोमानि स्युः को अद्य नर्यो देवकाम इति मैत्रावरुण आवपेत वने न वा यो न्यधायि चाकन्निति ब्राह्म-णाच्छंस्या याह्यर्वाङुप वन्धुरेष्ठा इत्यछावाक एतानि वा आवपनान्येतैर्वा आवपनैर्देवाः स्वर्गम्लोकमजयन्नेतैरृषयस्तथैवैतद्यजमाना एतैरावपनैः स्वर्गं

ततो वा एतांस्त्रीन्सम्पातान्मैत्रावरुणो विपर्यासमेकैकमहरहः शंसत्येवा त्वा-मिन्द्र वज्रिन्नत्रेति प्रथमेऽहनि यन्न इन्द्रो जुजुषे यच्च वष्टीति द्वितीये कथा महामवृधत्कस्य होतुरिति तृतीये त्रीनेव सम्पातान्ब्राह्मणाच्छंसी विप-र्यासमेकैकमहरहः शंसतीन्द्र ः! पूर्भिदातिरद्दासमर्कैरिति प्रथमेऽहनि य एक इद्धव्यश्चर्षणीनामिति द्वितीये यस्तिग्मशृङ्गो वृषभो न भीम इति तृतीये त्रीनेव सम्पातानछावाको विपर्यासमेकैकमहरहः शंसतीमामू षु प्रभृतिं सातये धा इति प्रथमेऽहनीछन्ति त्वा सोम्यासः सखाय इति द्वितीये शासद्वह्निर्दुहितुर्नप्त्यं गादिति तृतीये तानि वा एतानि नव त्रीणि चाहरहःशस्यानि तानि द्वादश सम्पद्यन्ते द्वादश वै मासाः संवत्सरः संवत्सरः प्रजापतिः प्रजापति-र्यज्ञस्तत्संवत्सरम्प्रजापतिं यज्ञमाप्नुवन्ति तत्संवत्सरे प्रजापतौ यज्ञेऽहरहः प्रतितिष्ठन्तो यन्ति तान्यन्तरेणावापमावपेरन्नन्यूङ्ख्या विराजो वैमदीश्चतुर्थेऽहनि पङ्क्तीः पञ्चमे पारुच्छेपीः षष्ठेऽथ यान्यहानि महास्तोमानि स्युः को अद्य नर्यो देवकाम इति मैत्रावरुण आवपेत वने न वा यो न्यधायि चाकन्निति ब्राह्म-णाच्छंस्या याह्यर्वाङुप वन्धुरेष्ठा इत्यछावाक एतानि वा आवपनान्येतैर्वा आवपनैर्देवाः स्वर्गम्लोकमजयन्नेतैरृषयस्तथैवैतद्यजमाना एतैरावपनैः स्वर्गं

1115

s´o h j;to vOW." knIn it mw];v¨n" purSt;TsUÿ_;n;mhrh" x'sit tdetTsUÿ_;' SvGyRmeten vw sUÿ_n dev;" Svg| lokmjy¥eten AWyStqwvwt´jm;n; Eten sUÿ_n Svg| lokù jy²Nt tdu vw;Ém]' ivSy h vw Ém]' iv;Ém] a;s iv' h;Smw Ém]M.vit y Ev' ved yeW;' cwv' ivÃ;netNmw];v¨," purSt;TsUÿ_;n;mhrh" x'sit tdOW.vTpxumºvit pxUn;mv¨õäw tTpcRM.vit ppd; pÉÛ" pÉÛv;R a¥m¥;´Sy;v¨õä; ¬du b[÷;y;r.m;,;" pro v; aSm;Llok;TSvgoR lokStmev tdÉ.vdit kvI\ árz;Ém s'dOxe sume/; it ye vw te n AWy" pUveR p[et;Ste vw kvySt;nev td>yitvdit tdu vwÉm]' ivSy h vw Ém]' iv;Ém] a;s iv' h;Smw Ém]M.vit y Ev' ved tdin¨ÿ_Mp[;j;p;Ty' x'sTyin¨ÿ_o vw p[j;pit" p[j;pter;¢äw sÕidN{ ' inr;h tenwN{ ;{ Up;¥ p[Cyvte tÃw dxc| dx;=r; ivr;Â± a¥' ivr;Â± a¥;´Sy;v¨õäw ydev dxc;| dx vw p[;,;" p[;,;nev td;Òuv²Nt p[;,;n;TmNd/te tdupár·;TsMp;t;n;' x'sTy;PTvwv

sadyo ha jAto vqSabhaH kanIna iti maitrAvarunaH purastAtsUktAnAmaharahaH faMsati tadetatsUktAM svargyametena vai sUktena devAH svargaM lokamajayannetena qSayastathaivaitadyajamAnA etena sUktena svargaM lokaM jayanti tadu vaifvAmitraM vifvasya ha vai mitraM vifvAmitra Asa vifvaM hAsmai mitrambhavati ya evaM veda yeSAM caivaM vidvAnetanmaitrAvaruNaH purastAtsUktAnAmaharahaH faMsati tadqSabhavatpafumadbhavati pafUnAmavaruddhyai tatpaxcarcambhavati paxcapadA pazktiH pazktirvA annamannAdyasyAvaruddhyA udu brahmANyairata fravasyeti brAhmaNAcchaMsI brahmaNvatsamqddhaM sUktamaharahaH faMsati tadetatsUktaM svargyAmetena vai sUktena devAH svargaM lokamajayannetena qSaya-stathaivaitadyajamAnA etena sUktena svargaM lokaM jayanti tadu vAsiSThametena vai vasiSTha indra sya priyaM dhAmopAgachatsa paramaM lokamajayadupendra sya priyaM lokaM gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda tadvai SaLqcaM SaDvA qtava qtUnAmAptyai tadupariSTAtsampAtAnAM faMsatyAptvaiva tatsvargaM lokaM yajamAnA asmiMM lloke pratitiSThantyabhi taSTeva dIdhayA manISAmityachAvAko'harahaH faMsatyabhivattatyai rUpamabhi priyANi marmqfatparANIti yAnyeva parANyahAni tAni priyANi tAnyeva tadabhimarmqfato yantyabhyArabhamANAH paro vA asmAllokAtsvargo lokastameva tadabhivadati kavIMM richAmi saMdqfe sumedhA iti ye vai te na qSayaH pUrve pretAste vai kavayastAneva tadabhyativadati tadu vaifvamitraM vifvasya ha vai mitraM vifvAmitra Asa vifvaM hAsmai mitrambhavati ya evaM veda tadaniruktamprAjApAtyaM faMsatyanirukto vai prajApatiH prajApaterAptyai sakqdindraM nirAha tenaindra ?AdrU pAnna pracyavate tadvai dafarcaM dafAkSarA virAL annaM virAL annAdyasyAvaruddhyai yadeva dafarcAM dafa vai prANAH prANAneva tadApnuvanti prANAnAtmandadhate tadupariSTAtsampAtAnAM faMsatyAptvaiva

sadyo ha jAto vqSabhaH kanIna iti maitrAvarunaH purastAtsUktAnAmaharahaH faMsati tadetatsUktAM svargyametena vai sUktena devAH svargaM lokamajayannetena qSayastathaivaitadyajamAnA etena sUktena svargaM lokaM jayanti tadu vaifvAmitraM vifvasya ha vai mitraM vifvAmitra Asa vifvaM hAsmai mitrambhavati ya evaM veda yeSAM caivaM vidvAnetanmaitrAvaruNaH purastAtsUktAnAmaharahaH faMsati tadqSabhavatpafumadbhavati pafUnAmavaruddhyai tatpaxcarcambhavati paxcapadA pazktiH pazktirvA annamannAdyasyAvaruddhyA udu brahmANyairata fravasyeti brAhmaNAcchaMsI brahmaNvatsamqddhaM sUktamaharahaH faMsati tadetatsUktaM svargyAmetena vai sUktena devAH svargaM lokamajayannetena qSaya-stathaivaitadyajamAnA etena sUktena svargaM lokaM jayanti tadu vAsiSThametena vai vasiSTha indra sya priyaM dhAmopAgachatsa paramaM lokamajayadupendra sya priyaM lokaM gachati jayati paramaM lokaM ya evaM veda tadvai Sa[L]qcaM SaDvA qtava qtUnAmAptyai tadupariSTAtsampAtAnAM faMsatyAptvaiva tatsvargaM lokaM yajamAnA asmiMM lloke pratitiSThantyabhi taSTeva dIdhayA manISAmityachAvAko'harahaH faMsatyabhivattatyai rUpamabhi priyANi marmqfatparANIti yAnyeva parANyahAni tAni priyANi tAnyeva tadabhimarmqfato yantyabhyArabhamANAH paro vA asmAllokAtsvargo lokastameva tadabhivadati kavIMM richAmi saMdqfe sumedhA iti ye vai te na qSayaH pUrve pretAste vai kavayastAneva tadabhyativadati tadu vaifvamitraM vifvasya ha vai mitraM vifvAmitra Asa vifvaM hAsmai mitrambhavati ya evaM veda tadaniruktamprAjApAtyaM faMsatyanirukto vai prajApatiH prajApaterAptyai sakqdindraM nirAha tenaindrA drU pAnna pracyavate tadvai dafarcaM dafAkSarA virA[L] annaM virA[L] annAdyasyAvaruddhyai yadeva dafarcAM dafa vai prANAH prANAneva tadApnuvanti prANAnAtmandadhate tadupariSTAtsampAtAnAM faMsatyAptvaiva

सद्यो ह जातो वृषभः कनीन इति मैत्रावरुनः पुरस्तात्सूक्तानामहरहः शंसति तदेतत्सूक्तां स्वर्ग्यमेतेन वै सूक्तेन देवाः स्वर्गं लोकमजयन्नेतेन ऋषयस्तथैवैतद्यजमाना एतेन सूक्तेन स्वर्गं लोकं जयन्ति तदु वैश्वामित्रं विश्वस्य ह वै मित्रं विश्वामित्र आस विश्वं हास्मै मित्रम्भवति य एवं वेद येषां चैवं विद्वानेतन्मैत्रावरुणः पुरस्तात्सूक्तानामहरहः शंसति तदृषभवत्पशुमद्भवति पशूनामवरुद्ध्यै तत्पञ्चर्चम्भवति पञ्चपदा पङ्क्तिः पङ्क्तिर्वा अन्नमन्नाद्यस्यावरुद्ध्या उदु ब्रह्माण्यैरत श्रवस्येति ब्राह्मणाच्छंसी ब्रह्मण्वत्समृद्धं सूक्तमहरहः शंसति तदेतत्सूक्तं स्वर्ग्यामेतेन वै सूक्तेन देवाः स्वर्गं लोकमजयन्नेतेन ऋषय-स्तथैवैतद्यजमाना एतेन सूक्तेन स्वर्गं लोकं जयन्ति तदु वासिष्ठमेतेन वै वसिष्ठ इन्द्र स्य प्रियं धामोपागछत्स परमं लोकमजयदुपेन्द्र स्य प्रियं लोकं गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद तद्वै षळृचं षड्वा ऋतव ऋतूनामाप्त्यै तदुपरिष्टात्सम्पातानां शंसत्याप्त्वैव तत्स्वर्गं लोकं यजमाना अस्मिँ ल्लोके प्रतितिष्ठन्त्यभि तष्टेव दीधया मनीषामित्यछावाकोऽहरहः शंसत्यभिवत्तत्यै रूपमभि प्रियाणि मर्मृशत्पराणीति यान्येव पराण्यहानि तानि प्रियाणि तान्येव तदभिमर्मृशतो यन्त्यभ्यारभमाणाः परो वा अस्माल्लोकात्स्वर्गो लोकस्तमेव तदभिवदति कवीँ रिछामि संदृशे सुमेधा इति ये वै ते न ऋषयः पूर्वे प्रेतास्ते वै कवयस्तानेव तदभ्यतिवदति तदु वैश्वमित्रं विश्वस्य ह वै मित्रं विश्वामित्र आस विश्वं हास्मै मित्रम्भवति य एवं वेद तदनिरुक्तम्प्राजापात्यं शंसत्यनिरुक्तो वै प्रजापतिः प्रजापतेराप्त्यै सकृदिन्द्रं निराह तेनैन्द्र ?ाद्रू पान्न प्रच्यवते तद्वै दशर्चं दशाक्षरा विराळ् अन्नं विराळ् अन्नाद्यस्यावरुद्ध्यै यदेव दशर्चां दश वै प्राणाः प्राणानेव तदाप्नुवन्ति प्राणानात्मन्दधते तदुपरिष्टात्सम्पातानां शंसत्याप्त्वैव

सद्यो ह जातो वृषभः कनीन इति मैत्रावरुनः पुरस्तात्सूक्तानामहरहः शंसति तदेतत्सूक्तां स्वर्ग्यमेतेन वै सूक्तेन देवाः स्वर्गं लोकमजयन्नेतेन ऋषयस्तथैवैतद्यजमाना एतेन सूक्तेन स्वर्गं लोकं जयन्ति तदु वैश्वामित्रं विश्वस्य ह वै मित्रं विश्वामित्र आस विश्वं हास्मै मित्रम्भवति य एवं वेद येषां चैवं विद्वानेतन्मैत्रावरुणः पुरस्तात्सूक्तानामहरहः शंसति तदृषभवत्पशुमद्भवति पशूनामवरुद्ध्यै तत्पञ्चर्चम्भवति पञ्चपदा पङ्क्तिः पङ्क्तिर्वा अन्नमन्नाद्यस्यावरुद्ध्या उदु ब्रह्माण्यैरत श्रवस्येति ब्राह्मणाच्छंसी ब्रह्मण्वत्समृद्धं सूक्तमहरहः शंसति तदेतत्सूक्तं स्वर्ग्यामेतेन वै सूक्तेन देवाः स्वर्गं लोकमजयन्नेतेन ऋषय-स्तथैवैतद्यजमाना एतेन सूक्तेन स्वर्गं लोकं जयन्ति तदु वासिष्ठमेतेन वै वसिष्ठ इन्द्र स्य प्रियं धामोपागछत्स परमं लोकमजयदुपेन्द्र स्य प्रियं लोकं गछति जयति परमं लोकं य एवं वेद तद्वै षळृचं षड्वा ऋतव ऋतूनामाप्त्यै तदुपरिष्टात्सम्पातानां शंसत्याप्त्वैव तत्स्वर्गं लोकं यजमाना अस्मिँ ल्लोके प्रतितिष्ठन्त्यभि तष्टेव दीधया मनीषामित्यछावाकोऽहरहः शंसत्यभिवत्तत्यै रूपमभि प्रियाणि मर्मृशत्पराणीति यान्येव पराण्यहानि तानि प्रियाणि तान्येव तदभिमर्मृशतो यन्त्यभ्यारभमाणाः परो वा अस्माल्लोकात्स्वर्गो लोकस्तमेव तदभिवदति कवीँ रिछामि संदृशे सुमेधा इति ये वै ते न ऋषयः पूर्वे प्रेतास्ते वै कवयस्तानेव तदभ्यतिवदति तदु वैश्वमित्रं विश्वस्य ह वै मित्रं विश्वामित्र आस विश्वं हास्मै मित्रम्भवति य एवं वेद तदनिरुक्तम्प्राजापात्यं शंसत्यनिरुक्तो वै प्रजापतिः प्रजापतेराप्त्यै सकृदिन्द्रं निराह तेनैन्द्रा द्रू पान्न प्रच्यवते तद्वै दशर्चं दशाक्षरा विराळ् अन्नं विराळ् अन्नाद्यस्यावरुद्ध्यै यदेव दशर्चां दश वै प्राणाः प्राणानेव तदाप्नुवन्ति प्राणानात्मन्दधते तदुपरिष्टात्सम्पातानां शंसत्याप्त्वैव

1125

ap p[;c N{ iv;\ aÉm];init mw];v¨," purSt;TsUÿ_;n;mhrh" x'sTyp;p;co aÉ..Ute nudSv apodIco ap xUr;/r;c ¬r* yq; tv xmRNmdemeTy.ySy åpm.yÉmv ih yÉ¥zit b[÷,; te b[÷yuj; yunJmIit b[;÷,;CzÖSyhrh" x'sit yunJmIit yuÿ_vtI yuÿ_ v çhInohInSy åpmu¨ù no lokmnu neiW ivÃ;inTyz;v;kohrh" x'sTynu neiWTyetIv çhInohInSy åp' neWIit s];y,åp' t; v; Et; ahrh" xSyNte sm;nIÉ." párd?yurok"s;rI hwW;ÉmN{ o yDM.vtI' yq AW.o v;²xt;' yq; v; g*" p[D;t' goÏmev' hwW;ÉmN{ o yDmwv gzit n xun'üvIyy;hInSy

apa prAca indra vifvAMM amitrAniti maitrAvaruNaH purastAtsUktAnAmaharahaH faMsatyapApAco abhibhUte nudasva apodIco apa fUrAdharAca urau yathA tava farmanmademetyabhayasya rUpamabhayamiva hi yannichati brahmaNA te brahmayujA yunajmIti brAhmaNAcchaMsyaharahaH faMsati yunajmIti yuktavatI yukta iva hyahIno'hInasya rUpamuruM no lokamanu neSi vidvAnityachAvAko'harahaH faMsatyanu neSityetIva hyahIno'hInasya rUpaM neSIti satrAyaNarUpaM tA vA etA aharahaH fasyante samAnIbhiH paridadhyurokaHsArI haiSAmindra ?o yajxambhavatIM yatha qSabho vAfitAM yathA vA gauH prajxAtaM goSThamevaM haiSAmindra ?o yajxamaiva gachati na funaMhuvIyayAhInasya

apa prAca indra vifvAMM amitrAniti maitrAvaruNaH purastAtsUktAnAmaharahaH faMsatyapApAco abhibhUte nudasva apodIco apa fUrAdharAca urau yathA tava farmanmademetyabhayasya rUpamabhayamiva hi yannichati brahmaNA te brahmayujA yunajmIti brAhmaNAcchaMsyaharahaH faMsati yunajmIti yuktavatI yukta iva hyahIno'hInasya rUpamuruM no lokamanu neSi vidvAnityachAvAko'harahaH faMsatyanu neSityetIva hyahIno'hInasya rUpaM neSIti satrAyaNarUpaM tA vA etA aharahaH fasyante samAnIbhiH paridadhyurokaHsArI haiSAmindro yajxambhavatIM yatha qSabho vAfitAM yathA vA gauH prajxAtaM goSThamevaM haiSAmindro yajxamaiva gachati na funaMhuvIyayAhInasya

अप प्राच इन्द्र विश्वाँ अमित्रानिति मैत्रावरुणः पुरस्तात्सूक्तानामहरहः शंसत्यपापाचो अभिभूते नुदस्व अपोदीचो अप शूराधराच उरौ यथा तव शर्मन्मदेमेत्यभयस्य रूपमभयमिव हि यन्निछति ब्रह्मणा ते ब्रह्मयुजा युनज्मीति ब्राह्मणाच्छंस्यहरहः शंसति युनज्मीति युक्तवती युक्त इव ह्यहीनोऽहीनस्य रूपमुरुं नो लोकमनु नेषि विद्वानित्यछावाकोऽहरहः शंसत्यनु नेषित्येतीव ह्यहीनोऽहीनस्य रूपं नेषीति सत्रायणरूपं ता वा एता अहरहः शस्यन्ते समानीभिः परिदध्युरोकःसारी हैषामिन्द्र ?ो यज्ञम्भवतीं यथ ऋषभो वाशितां यथा वा गौः प्रज्ञातं गोष्ठमेवं हैषामिन्द्र ?ो यज्ञमैव गछति न शुनंहुवीययाहीनस्य

अप प्राच इन्द्र विश्वाँ अमित्रानिति मैत्रावरुणः पुरस्तात्सूक्तानामहरहः शंसत्यपापाचो अभिभूते नुदस्व अपोदीचो अप शूराधराच उरौ यथा तव शर्मन्मदेमेत्यभयस्य रूपमभयमिव हि यन्निछति ब्रह्मणा ते ब्रह्मयुजा युनज्मीति ब्राह्मणाच्छंस्यहरहः शंसति युनज्मीति युक्तवती युक्त इव ह्यहीनोऽहीनस्य रूपमुरुं नो लोकमनु नेषि विद्वानित्यछावाकोऽहरहः शंसत्यनु नेषित्येतीव ह्यहीनोऽहीनस्य रूपं नेषीति सत्रायणरूपं ता वा एता अहरहः शस्यन्ते समानीभिः परिदध्युरोकःसारी हैषामिन्द्रो यज्ञम्भवतीं यथ ऋषभो वाशितां यथा वा गौः प्रज्ञातं गोष्ठमेवं हैषामिन्द्रो यज्ञमैव गछति न शुनंहुवीययाहीनस्य

1135

dev; vw vle g;" pyRpXy'St; yDenwvePs'St;" WÏ¼n;ö;Òuv'Ste p[;t"svne n.;kn vlmn.y'St' ydn.y;\ aÅqy¥evwn' tÿ ¬ tOtIysvne vj[e, v;l²%Ly;É.v;Rc" kË$enwkpdy; vl' iv¨Jy g; ¬d;j'Stqwvwt´jm;n;" p[;t"svne n.;kn vl' n.y²Nt t' y¥.yNtI\ ÅqyNTyevwn' tÿSm;õo]k;" p[;t"svne n;.;k;'StOc;HzÖs²Nt y" kkÚ.o in/;ry it mw];v¨," pUvIR· N{ opm;ty it b[;÷,;CzÖsI t; ih m?yM.r;,;ÉmTyz;v;kSt ¬ tO$Iysvne vj[e, v;l²%Ly;É.v;Rc" kË$enwkpdy; vl' iv¨Jy g; a;Òuv²Nt pCz" p[qm' W@±v;l²%Ly;n;' sUÿ_;in ivhrTy/RcRxo iÃtIy-mOKxStOtIy' s pCzo ivhrNp[g;qe-p[g;q Evwkpd;' d?y;Ts v;c" kË$St; Et;" pwkpd;t§o dxm;dö Ek; mh;v[t;dq;·;=r;É, m;h;n;mn;in pd;in teW;' y;v²º" sMp´et t;v²Nt xNse¥etr;y Ev' inn;y tdetTpxVy' c

devA vai vale gAH paryapafyaMstA yajxenaivepsaMstAH SaSThenAhnApnuvaMste prAtaHsavane nabhAkena valamanabhayaMstaM yadanabhayAMM afrathayannevainaM tatta u tqtIyasavane vajreNa vAlakhilyAbhirvAcaH kUTenaikapadayA valaM virujya gA udAjaMstathaivaitadyajamAnAH prAtaHsavane nabhAkena valaM nabhayanti taM yannabhayantIMM frathayantyevainaM tattasmAddhotrakAH prAtaHsavane nAbhAkAMstqcAxchaMsanti yaH kakubho nidhAraya iti maitrAvaruNaH pUrvISTa indra ?opamAtaya iti brAhmaNAcchaMsI tA hi madhyambharANAmityachAvAkasta u tqTIyasavane vajreNa vAlakhilyAbhirvAcaH kUTenaikapadayA valaM virujya gA Apnuvanti pacchaH prathamaM SaDvAlakhilyAnAM sUktAni viharatyardharcafo dvitIya-mqkfastqtIyaM sa paccho viharanpragAthe-pragAtha evaikapadAM dadhyAtsa vAcaH kUTastA etAH paxcaikapadAfcatasro dafamAdahna ekA mahAvratAdathASTAkSarANi mAhAnAmanAni padAni teSAM yAvadbhiH sampadyeta tAvanti fansennetarANyAdri yetAthArdharcafo viha-raMstAfcaivaikapadAH faMsettAni caivASTAkSarANi mAhAnAmanAni padAnyatha qkfo viharaMstAfcaivaikapadAH faMsettAni caivASTAkSarANi mAhAnAmanAni padAni sa yatprathamaM SaDvAlakhilyAnAM sUktAni viharati prANaM ca tadvAcaM ca viharati yaddvitIyaM cakSufca tanmanafca viharati yattqtIyaM frotraM ca tadAtmAnaM ca viharati tadupApto vihAre kAma upApto vajre vAlakhilyAsUpApto vAcaH kUTa ekapadAyAmupAptaH prANakl\qptyAmavihqtAneva caturthampragAthAxchaMsati pafavo vai pragAthAH pafUnAmavaruddhyai nAtraikapadAM vyavadadhyAdyadatraikapadAM vyavadadhyAdvAcaH kUTena yajamAnAtpafUnnirhaNyAdya enaM tatra brUyAdvAcaH kUTena yajamAnAtpa-fUnniravadhIrapafumenamakariti fafvattathA syAttasmAttatraikapadAM na vyavadadhyA-dvyevottame sUkte paryasyati sa eva tayorvihArastadetatsaubalAya sarpirvAtsiH fafaMsa sa hovAca bhUyiSThAnahaM yajamAne pafUnparyagrahaiSamakaniSThA u mAmA-gamiSyantIti tasmai ha yathA mahadbhya qtvigbhya evaM ninAya tadetatpafavyaM ca

devA vai vale gAH paryapafyaMstA yajxenaivepsaMstAH SaSThenAhnApnuvaMste prAtaHsavane nabhAkena valamanabhayaMstaM yadanabhayAMM afrathayannevainaM tatta u tqtIyasavane vajreNa vAlakhilyAbhirvAcaH kUTenaikapadayA valaM virujya gA udAjaMstathaivaitadyajamAnAH prAtaHsavane nabhAkena valaM nabhayanti taM yannabhayantIMM frathayantyevainaM tattasmAddhotrakAH prAtaHsavane nAbhAkAMstqcAxchaMsanti yaH kakubho nidhAraya iti maitrAvaruNaH pUrvISTa indro pamAtaya iti brAhmaNAcchaMsI tA hi madhyambharANAmityachAvAkasta u tqTIyasavane vajreNa vAlakhilyAbhirvAcaH kUTenaikapadayA valaM virujya gA Apnuvanti pacchaH prathamaM SaDvAlakhilyAnAM sUktAni viharatyardharcafo dvitIya-mqkfastqtIyaM sa paccho viharanpragAthe-pragAtha evaikapadAM dadhyAtsa vAcaH kUTastA etAH paxcaikapadAfcatasro dafamAdahna ekA mahAvratAdathASTAkSarANi mAhAnAmanAni padAni teSAM yAvadbhiH sampadyeta tAvanti fansennetarANyAdri yetAthArdharcafo viha-raMstAfcaivaikapadAH faMsettAni caivASTAkSarANi mAhAnAmanAni padAnyatha qkfo viharaMstAfcaivaikapadAH faMsettAni caivASTAkSarANi mAhAnAmanAni padAni sa yatprathamaM SaDvAlakhilyAnAM sUktAni viharati prANaM ca tadvAcaM ca viharati yaddvitIyaM cakSufca tanmanafca viharati yattqtIyaM frotraM ca tadAtmAnaM ca viharati tadupApto vihAre kAma upApto vajre vAlakhilyAsUpApto vAcaH kUTa ekapadAyAmupAptaH prANak\ptyAmavihqtAneva caturthampragAthAxchaMsati pafavo vai pragAthAH pafUnAmavaruddhyai nAtraikapadAM vyavadadhyAdyadatraikapadAM vyavadadhyAdvAcaH kUTena yajamAnAtpafUnnirhaNyAdya enaM tatra brUyAdvAcaH kUTena yajamAnAtpa-fUnniravadhIrapafumenamakariti fafvattathA syAttasmAttatraikapadAM na vyavadadhyA-dvyevottame sUkte paryasyati sa eva tayorvihArastadetatsaubalAya sarpirvAtsiH fafaMsa sa hovAca bhUyiSThAnahaM yajamAne pafUnparyagrahaiSamakaniSThA u mAmA-gamiSyantIti tasmai ha yathA mahadbhya qtvigbhya evaM ninAya tadetatpafavyaM ca

देवा वै वले गाः पर्यपश्यंस्ता यज्ञेनैवेप्संस्ताः षष्ठेनाह्नाप्नुवंस्ते प्रातःसवने नभाकेन वलमनभयंस्तं यदनभयाँ अश्रथयन्नेवैनं तत्त उ तृतीयसवने वज्रेण वालखिल्याभिर्वाचः कूटेनैकपदया वलं विरुज्य गा उदाजंस्तथैवैतद्यजमानाः प्रातःसवने नभाकेन वलं नभयन्ति तं यन्नभयन्तीँ श्रथयन्त्येवैनं तत्तस्माद्धोत्रकाः प्रातःसवने नाभाकांस्तृचाञ्छंसन्ति यः ककुभो निधारय इति मैत्रावरुणः पूर्वीष्ट इन्द्र ?ोपमातय इति ब्राह्मणाच्छंसी ता हि मध्यम्भराणामित्यछावाकस्त उ तृटीयसवने वज्रेण वालखिल्याभिर्वाचः कूटेनैकपदया वलं विरुज्य गा आप्नुवन्ति पच्छः प्रथमं षड्वालखिल्यानां सूक्तानि विहरत्यर्धर्चशो द्वितीय-मृक्शस्तृतीयं स पच्छो विहरन्प्रगाथे-प्रगाथ एवैकपदां दध्यात्स वाचः कूटस्ता एताः पञ्चैकपदाश्चतस्रो दशमादह्न एका महाव्रतादथाष्टाक्षराणि माहानामनानि पदानि तेषां यावद्भिः सम्पद्येत तावन्ति शन्सेन्नेतराण्याद्रि येताथार्धर्चशो विह-रंस्ताश्चैवैकपदाः शंसेत्तानि चैवाष्टाक्षराणि माहानामनानि पदान्यथ ऋक्शो विहरंस्ताश्चैवैकपदाः शंसेत्तानि चैवाष्टाक्षराणि माहानामनानि पदानि स यत्प्रथमं षड्वालखिल्यानां सूक्तानि विहरति प्राणं च तद्वाचं च विहरति यद्द्वितीयं चक्षुश्च तन्मनश्च विहरति यत्तृतीयं श्रोत्रं च तदात्मानं च विहरति तदुपाप्तो विहारे काम उपाप्तो वज्रे वालखिल्यासूपाप्तो वाचः कूट एकपदायामुपाप्तः प्राणक्लृप्त्यामविहृतानेव चतुर्थम्प्रगाथाञ्छंसति पशवो वै प्रगाथाः पशूनामवरुद्ध्यै नात्रैकपदां व्यवदध्याद्यदत्रैकपदां व्यवदध्याद्वाचः कूटेन यजमानात्पशून्निर्हण्याद्य एनं तत्र ब्रूयाद्वाचः कूटेन यजमानात्प-शून्निरवधीरपशुमेनमकरिति शश्वत्तथा स्यात्तस्मात्तत्रैकपदां न व्यवदध्या-द्व्येवोत्तमे सूक्ते पर्यस्यति स एव तयोर्विहारस्तदेतत्सौबलाय सर्पिर्वात्सिः शशंस स होवाच भूयिष्ठानहं यजमाने पशून्पर्यग्रहैषमकनिष्ठा उ मामा-गमिष्यन्तीति तस्मै ह यथा महद्भ्य ऋत्विग्भ्य एवं निनाय तदेतत्पशव्यं च

देवा वै वले गाः पर्यपश्यंस्ता यज्ञेनैवेप्संस्ताः षष्ठेनाह्नाप्नुवंस्ते प्रातःसवने नभाकेन वलमनभयंस्तं यदनभयाँ अश्रथयन्नेवैनं तत्त उ तृतीयसवने वज्रेण वालखिल्याभिर्वाचः कूटेनैकपदया वलं विरुज्य गा उदाजंस्तथैवैतद्यजमानाः प्रातःसवने नभाकेन वलं नभयन्ति तं यन्नभयन्तीँ श्रथयन्त्येवैनं तत्तस्माद्धोत्रकाः प्रातःसवने नाभाकांस्तृचाञ्छंसन्ति यः ककुभो निधारय इति मैत्रावरुणः पूर्वीष्ट इन्द्रो पमातय इति ब्राह्मणाच्छंसी ता हि मध्यम्भराणामित्यछावाकस्त उ तृटीयसवने वज्रेण वालखिल्याभिर्वाचः कूटेनैकपदया वलं विरुज्य गा आप्नुवन्ति पच्छः प्रथमं षड्वालखिल्यानां सूक्तानि विहरत्यर्धर्चशो द्वितीय-मृक्शस्तृतीयं स पच्छो विहरन्प्रगाथे-प्रगाथ एवैकपदां दध्यात्स वाचः कूटस्ता एताः पञ्चैकपदाश्चतस्रो दशमादह्न एका महाव्रतादथाष्टाक्षराणि माहानामनानि पदानि तेषां यावद्भिः सम्पद्येत तावन्ति शन्सेन्नेतराण्याद्रि येताथार्धर्चशो विह-रंस्ताश्चैवैकपदाः शंसेत्तानि चैवाष्टाक्षराणि माहानामनानि पदान्यथ ऋक्शो विहरंस्ताश्चैवैकपदाः शंसेत्तानि चैवाष्टाक्षराणि माहानामनानि पदानि स यत्प्रथमं षड्वालखिल्यानां सूक्तानि विहरति प्राणं च तद्वाचं च विहरति यद्द्वितीयं चक्षुश्च तन्मनश्च विहरति यत्तृतीयं श्रोत्रं च तदात्मानं च विहरति तदुपाप्तो विहारे काम उपाप्तो वज्रे वालखिल्यासूपाप्तो वाचः कूट एकपदायामुपाप्तः प्राणकॢप्त्यामविहृतानेव चतुर्थम्प्रगाथाञ्छंसति पशवो वै प्रगाथाः पशूनामवरुद्ध्यै नात्रैकपदां व्यवदध्याद्यदत्रैकपदां व्यवदध्याद्वाचः कूटेन यजमानात्पशून्निर्हण्याद्य एनं तत्र ब्रूयाद्वाचः कूटेन यजमानात्प-शून्निरवधीरपशुमेनमकरिति शश्वत्तथा स्यात्तस्मात्तत्रैकपदां न व्यवदध्या-द्व्येवोत्तमे सूक्ते पर्यस्यति स एव तयोर्विहारस्तदेतत्सौबलाय सर्पिर्वात्सिः शशंस स होवाच भूयिष्ठानहं यजमाने पशून्पर्यग्रहैषमकनिष्ठा उ मामा-गमिष्यन्तीति तस्मै ह यथा महद्भ्य ऋत्विग्भ्य एवं निनाय तदेतत्पशव्यं च

1140

dUroh,' rohit tSyoÿ_Mb[;÷,mwN{ e pxuk;mSy rohedwN{ ; vw pxvStÆ;gt' Sy;Æ;gt; vw pxvStNmh;sUÿ_' Sy;ºËÉyÏ¼ãvev tTpxuWu yjm;nMp[it-Ï;pyit br* roheÿNmh;sUÿ_' c j;gt' cwN{ ;v¨,e p[itÏ;k;mSy rohe-det¶¼vt; v; EW; ho]wtTp[itÏ; ydwN{ ;v¨,; tdenTSv;y;mev p[itÏ;y;-mNtt" p[itÏ;pyit ydevwN{ ;v¨,;á3 EW; h v; a] inivÉ¥ivd; vw k;m; a;PyNte s y´wN{ ;v¨,e roheTs*p,Re roheÿdup;¢ EeN{ ;v¨,e k;m ¬p;¢"

dUrohaNaM rohati tasyoktambrAhmaNamaindre pafukAmasya rohedaindra ?A vai pafavastajjAgataM syAjjAgatA vai pafavastanmahAsUktaM syAdbhUyiSTheSveva tatpafuSu yajamAnamprati-SThApayati barau rohettanmahAsUktaM ca jAgataM caindra ?AvaruNe pratiSThAkAmasya rohe-detaddevatA vA eSA hotraitatpratiSThA yadaindra ?AvaruNA tadenatsvAyAmeva pratiSThAyA-mantataH pratiSThApayati yadevaindra ?AvaruNA3 ?iSA ha vA atra nivinnividA vai kAmA Apyante sa yadyaindra ?AvaruNe rohetsauparNe rohettadupApta aindra ?AvaruNe kAma upAptaH

dUrohaNaM rohati tasyoktambrAhmaNamaindre pafukAmasya rohedaindrA vai pafavastajjAgataM syAjjAgatA vai pafavastanmahAsUktaM syAdbhUyiSTheSveva tatpafuSu yajamAnamprati-SThApayati barau rohettanmahAsUktaM ca jAgataM caindrA varuNe pratiSThAkAmasya rohe-detaddevatA vA eSA hotraitatpratiSThA yadaindrA varuNA tadenatsvAyAmeva pratiSThAyA-mantataH pratiSThApayati yadevaindrA varuNAi!3 eSA ha vA atra nivinnividA vai kAmA Apyante sa yadyaindrA varuNe rohetsauparNe rohettadupApta aindrA varuNe kAma upAptaH

दूरोहणं रोहति तस्योक्तम्ब्राह्मणमैन्द्रे पशुकामस्य रोहेदैन्द्र ?ा वै पशवस्तज्जागतं स्याज्जागता वै पशवस्तन्महासूक्तं स्याद्भूयिष्ठेष्वेव तत्पशुषु यजमानम्प्रति-ष्ठापयति बरौ रोहेत्तन्महासूक्तं च जागतं चैन्द्र ?ावरुणे प्रतिष्ठाकामस्य रोहे-देतद्देवता वा एषा होत्रैतत्प्रतिष्ठा यदैन्द्र ?ावरुणा तदेनत्स्वायामेव प्रतिष्ठाया-मन्ततः प्रतिष्ठापयति यदेवैन्द्र ?ावरुणा३ ?िषा ह वा अत्र निविन्निविदा वै कामा आप्यन्ते स यद्यैन्द्र ?ावरुणे रोहेत्सौपर्णे रोहेत्तदुपाप्त ऐन्द्र ?ावरुणे काम उपाप्तः

दूरोहणं रोहति तस्योक्तम्ब्राह्मणमैन्द्रे पशुकामस्य रोहेदैन्द्रा वै पशवस्तज्जागतं स्याज्जागता वै पशवस्तन्महासूक्तं स्याद्भूयिष्ठेष्वेव तत्पशुषु यजमानम्प्रति-ष्ठापयति बरौ रोहेत्तन्महासूक्तं च जागतं चैन्द्रा वरुणे प्रतिष्ठाकामस्य रोहे-देतद्देवता वा एषा होत्रैतत्प्रतिष्ठा यदैन्द्रा वरुणा तदेनत्स्वायामेव प्रतिष्ठाया-मन्ततः प्रतिष्ठापयति यदेवैन्द्रा वरुणाइ!३ एषा ह वा अत्र निविन्निविदा वै कामा आप्यन्ते स यद्यैन्द्रा वरुणे रोहेत्सौपर्णे रोहेत्तदुपाप्त ऐन्द्रा वरुणे काम उपाप्तः

1145

td;ó" s'x'seTWÏ¼h;n( n sm(x'seidit s'x'seidTy;ó" kqmNyeãvhSsu s'x'sit kqm] n s'x'seidTyqo %Lv;ünwRv s'x'seTSvgoR vw lok" WÏmhrsm;yI vw SvgoR lok" kÉÃw SvgeR lok smetIit s yTs'x'seTsm;n' tTkÚy;Rdq y¥ s'x'stI\ tTSvgRSy lokSy åp' tSm;¥ s'x'se´dev n s'x'stI3\ a;Tm; vw Stoi]y" p[;,; v;l²%Ly;" s yTs'x'sedet;>y;' devt;>y;' yjm;nSy p[;,;NvIy;´ En't] b[Uy;det;>y;' devt;>y;' yjm;nSy p[;,;NVy;g;Tp[;, En' h;Sy;itit xÿq; Sy;ÿSm;¥ s'x'seTs ydI=et;x'ÉsW' v;l²%Ly; hNt purSt;¶roh,Sy s'x's;nIit no Ev tSy;x;Émy;ÿ' yid dpR Ev ivNdedupár·;¶roh,Sy;ip bôin xt;in x'se´Syo tTk;m;y tq; kÚy;Rd]wv tdup;¢mwN{ (yo v;l²%Ly;St;s;' Ã;dx;=r;É, pd;in t] s k;m ¬p;¢o y EeN{ e j;gteqedmwN{ ;v¨,' sUÿ_mwN{ ;v¨,I pár/;nIy; tSm;¥ s'x'seÿd;üyRq; v;v Sto]mev' xS]' ivút; v;l²%Ly;" xSyNte ivút;' Sto];m( aivút;Émit ivútÉmit b[Uy;d·;=re, Ã;dx;=rÉmit td;üyRq; v;v xS]mev' y;Jy; it§o devt;" xSyNteÉ¦árN{ o v¨, TyqwN{ ;v¨

tadAhuH saMfaMsetSaSThe'hAn na samfaMsediti saMfaMsedityAhuH kathamanyeSvahassu saMfaMsati kathamatra na saMfaMsedityatho khalvAhurnaiva saMfaMsetsvargo vai lokaH SaSThamaharasamAyI vai svargo lokaH kafcidvai svarge loke sametIti sa yatsaMfaMsetsamAnaM tatkuryAdatha yanna saMfaMsatIMM tatsvargasya lokasya rUpaM tasmAnna saMfaMsedyadeva na saMfaMsatI3?MM AtmA vai stotriyaH prANA vAlakhilyAH sa yatsaMfaMsedetAbhyAM devatAbhyAM yajamAnasya prANAnvIyAdya enaMtatra brUyAdetAbhyAM devatAbhyAM yajamAnasya prANAnvyAgAtprANa enaM hAsyAtiti fafvattathA syAttasmAnna saMfaMsetsa yadIkSetAfaMsiSaM vAlakhilyA hanta purastAddUrohaNasya saMfaMsAnIti no eva tasyAfAmiyAttaM yadi darpa eva vindedupariSTAddUrohaNasyApi bahUni fatAni faMsedyasyo tatkAmAya tathA kuryAdatraiva tadupAptamaindr yo vAlakhilyAstAsAM dvAdafAkSarANi padAni tatra sa kAma upApto ya aindre jAgate'thedamaindra ?AvaruNaM sUktamaindra ?AvaruNI paridhAnIyA tasmAnna saMfaMsettadAhuryathA vAva stotramevaM fastraM vihqtA vAlakhilyAH fasyante vihqtAM stotrAm avihqtAmiti vihqtamiti brUyAdaSTAkSareNa dvAdafAkSaramiti tadAhuryathA vAva fastramevaM yAjyA tisro devatAH fasyante'gnirindra ?o varuNa ityathaindra ?AvaruNyA yajati kathamagniranantarita iti yo vA agniH sa varuNastadapyetadqSiNoktaM tvamagne varuNo jAyase yaditi tadyadevaindra ?AvaruNyA yajati tenAgniranantarito'nantaritaH

tadAhuH saMfaMsetSaSThe'hAn na samfaMsediti saMfaMsedityAhuH kathamanyeSvahassu saMfaMsati kathamatra na saMfaMsedityatho khalvAhurnaiva saMfaMsetsvargo vai lokaH SaSThamaharasamAyI vai svargo lokaH kafcidvai svarge loke sametIti sa yatsaMfaMsetsamAnaM tatkuryAdatha yanna saMfaMsatIMM tatsvargasya lokasya rUpaM tasmAnna saMfaMsedyadeva na saMfaMsatI3MM! AtmA vai stotriyaH prANA vAlakhilyAH sa yatsaMfaMsedetAbhyAM devatAbhyAM yajamAnasya prANAnvIyAdya enaMtatra brUyAdetAbhyAM devatAbhyAM yajamAnasya prANAnvyAgAtprANa enaM hAsyAtiti fafvattathA syAttasmAnna saMfaMsetsa yadIkSetAfaMsiSaM vAlakhilyA hanta purastAddUrohaNasya saMfaMsAnIti no eva tasyAfAmiyAttaM yadi darpa eva vindedupariSTAddUrohaNasyApi bahUni fatAni faMsedyasyo tatkAmAya tathA kuryAdatraiva tadupAptamaindr yo vAlakhilyAstAsAM dvAdafAkSarANi padAni tatra sa kAma upApto ya aindre jAgate'thedamaindrA varuNaM sUktamaindrA varuNI paridhAnIyA tasmAnna saMfaMsettadAhuryathA vAva stotramevaM fastraM vihqtA vAlakhilyAH fasyante vihqtAM stotrAm avihqtAmiti vihqtamiti brUyAdaSTAkSareNa dvAdafAkSaramiti tadAhuryathA vAva fastramevaM yAjyA tisro devatAH fasyante'gnirindro varuNa ityathaindrA varuNyA yajati kathamagniranantarita iti yo vA agniH sa varuNastadapyetadqSiNoktaM tvamagne varuNo jAyase yaditi tadyadevaindrA varuNyA yajati tenAgniranantarito'nantaritaH

तदाहुः संशंसेत्षष्ठेऽहान् न सम्शंसेदिति संशंसेदित्याहुः कथमन्येष्वहस्सु संशंसति कथमत्र न संशंसेदित्यथो खल्वाहुर्नैव संशंसेत्स्वर्गो वै लोकः षष्ठमहरसमायी वै स्वर्गो लोकः कश्चिद्वै स्वर्गे लोके समेतीति स यत्संशंसेत्समानं तत्कुर्यादथ यन्न संशंसतीँ तत्स्वर्गस्य लोकस्य रूपं तस्मान्न संशंसेद्यदेव न संशंसती३?ँ आत्मा वै स्तोत्रियः प्राणा वालखिल्याः स यत्संशंसेदेताभ्यां देवताभ्यां यजमानस्य प्राणान्वीयाद्य एनंतत्र ब्रूयादेताभ्यां देवताभ्यां यजमानस्य प्राणान्व्यागात्प्राण एनं हास्यातिति शश्वत्तथा स्यात्तस्मान्न संशंसेत्स यदीक्षेताशंसिषं वालखिल्या हन्त पुरस्ताद्दूरोहणस्य संशंसानीति नो एव तस्याशामियात्तं यदि दर्प एव विन्देदुपरिष्टाद्दूरोहणस्यापि बहूनि शतानि शंसेद्यस्यो तत्कामाय तथा कुर्यादत्रैव तदुपाप्तमैन्द्र् यो वालखिल्यास्तासां द्वादशाक्षराणि पदानि तत्र स काम उपाप्तो य ऐन्द्रे जागतेऽथेदमैन्द्र ?ावरुणं सूक्तमैन्द्र ?ावरुणी परिधानीया तस्मान्न संशंसेत्तदाहुर्यथा वाव स्तोत्रमेवं शस्त्रं विहृता वालखिल्याः शस्यन्ते विहृतां स्तोत्राम् अविहृतामिति विहृतमिति ब्रूयादष्टाक्षरेण द्वादशाक्षरमिति तदाहुर्यथा वाव शस्त्रमेवं याज्या तिस्रो देवताः शस्यन्तेऽग्निरिन्द्र ?ो वरुण इत्यथैन्द्र ?ावरुण्या यजति कथमग्निरनन्तरित इति यो वा अग्निः स वरुणस्तदप्येतदृषिणोक्तं त्वमग्ने वरुणो जायसे यदिति तद्यदेवैन्द्र ?ावरुण्या यजति तेनाग्निरनन्तरितोऽनन्तरितः

तदाहुः संशंसेत्षष्ठेऽहान् न सम्शंसेदिति संशंसेदित्याहुः कथमन्येष्वहस्सु संशंसति कथमत्र न संशंसेदित्यथो खल्वाहुर्नैव संशंसेत्स्वर्गो वै लोकः षष्ठमहरसमायी वै स्वर्गो लोकः कश्चिद्वै स्वर्गे लोके समेतीति स यत्संशंसेत्समानं तत्कुर्यादथ यन्न संशंसतीँ तत्स्वर्गस्य लोकस्य रूपं तस्मान्न संशंसेद्यदेव न संशंसती३ँ! आत्मा वै स्तोत्रियः प्राणा वालखिल्याः स यत्संशंसेदेताभ्यां देवताभ्यां यजमानस्य प्राणान्वीयाद्य एनंतत्र ब्रूयादेताभ्यां देवताभ्यां यजमानस्य प्राणान्व्यागात्प्राण एनं हास्यातिति शश्वत्तथा स्यात्तस्मान्न संशंसेत्स यदीक्षेताशंसिषं वालखिल्या हन्त पुरस्ताद्दूरोहणस्य संशंसानीति नो एव तस्याशामियात्तं यदि दर्प एव विन्देदुपरिष्टाद्दूरोहणस्यापि बहूनि शतानि शंसेद्यस्यो तत्कामाय तथा कुर्यादत्रैव तदुपाप्तमैन्द्र् यो वालखिल्यास्तासां द्वादशाक्षराणि पदानि तत्र स काम उपाप्तो य ऐन्द्रे जागतेऽथेदमैन्द्रा वरुणं सूक्तमैन्द्रा वरुणी परिधानीया तस्मान्न संशंसेत्तदाहुर्यथा वाव स्तोत्रमेवं शस्त्रं विहृता वालखिल्याः शस्यन्ते विहृतां स्तोत्राम् अविहृतामिति विहृतमिति ब्रूयादष्टाक्षरेण द्वादशाक्षरमिति तदाहुर्यथा वाव शस्त्रमेवं याज्या तिस्रो देवताः शस्यन्तेऽग्निरिन्द्रो वरुण इत्यथैन्द्रा वरुण्या यजति कथमग्निरनन्तरित इति यो वा अग्निः स वरुणस्तदप्येतदृषिणोक्तं त्वमग्ने वरुणो जायसे यदिति तद्यदेवैन्द्रा वरुण्या यजति तेनाग्निरनन्तरितोऽनन्तरितः

1167

Evy;m¨t' x'sit p[itÏ; v; Evy;m¨Tp[itÏ;mev;Sy tTkLpyit t' NyUÄyTy¥' vw NyUÄo¥;´mev;âSm'St¶/;it s j;gto v;itj;gto v; sv| v; d' j;gt' v;itj;gt' v; s ¬ m;¨t a;po vw m¨t a;po-¥mÉ.pUvRmev;âSm'Std¥;´' d/;it t;Nyet;in shcr;,ITy;c=te n;.;-neidÏ' v;l²%Ly; vOW;kipmevy;m¨t' t;in sh v; x'seTsh v; n x'se´den;in n;n; x'se´q; pu¨W' v; reto v; ivÉzN´;ÿ;dOÿ_ÿSm;den;in sh v; x'seTsh v; n x'seTs h bu²ll a;tr a;ÉvwRÉjto hot; s¥I=;' c£ EW;' v; EW;' ²xLp;n;' ivÉjit s;'vTsárk Ã¹ m?y'idnmÉ. p[TyetohRNt;hÉmTqmevy;m¨t' x'sy;nIit tõ tq; x'sy;' ck;r tõ tq; xSy;mne g*Xl a;jg;m s hov;c hot" kq; te xS]' ivc£Mp(lvt it ikç(ç.UidTyevy;m¨dymuÿrt" xSyt it s hov;cwN{ o vw m?y'idn" kqeN{ Mm?y'idn;É¥nIWsIit neN{ Mm?y'idn;-É¥nIW;mIit hov;c zNd®STvdmm?y'idns;Cyy' j;gto v;itj;gto v; sv| v; d' j;gt' v;itj;gt' v; s ¬ m;¨to mwv x'És·eit s hov;c;rm;z;vkTyq h;âSm¥nux;snmIWe s hov;cwN{ meW ivã,uNy©Ö x'sTvq Tvmet' hot¨pár·;{ *{ äw /;Yy;yw purSt;Nm;¨tSy;PySy;q; it

evayAmarutaM faMsati pratiSThA vA evayAmarutpratiSThAmevAsya tatkalpayati taM nyUzkhayatyannaM vai nyUzkho'nnAdyamevAsmiMstaddadhAti sa jAgato vAtijAgato vA sarvaM vA idaM jAgataM vAtijAgataM vA sa u mAruta Apo vai maruta Apo-'nnamabhipUrvamevAsmiMstadannAdyaM dadhAti tAnyetAni sahacarANItyAcakSate nAbhA-nediSThaM vAlakhilyA vqSAkapimevayAmarutaM tAni saha vA faMsetsaha vA na faMsedyadenAni nAnA faMsedyathA puruSaM vA reto vA vichindyAttAdqktattasmAdenAni saha vA faMsetsaha vA na faMsetsa ha bulila Afvatara Afvirvaifvajito hotA sannIkSAM cakra eSAM vA eSAM filpAnAM vifvajiti sAMvatsarike dve madhyaMdinamabhi pratyetorhantAhamitthamevayAmarutaM faMsayAnIti taddha tathA faMsayAM cakAra taddha tathA fasyAmane gaufla AjagAma sa hovAca hotaH kathA te fastraM vicakramplavata iti kihyhyabhUdityevayAmarudayamuttarataH fasyata iti sa hovAcaindra ?o vai madhyaMdinaH kathendra mmadhyaMdinAnninISasIti nendra mmadhyaMdinA-nninISAmIti hovAca chandastvidamamadhyaMdinasAcyayaM jAgato vAtijAgato vA sarvaM vA idaM jAgataM vAtijAgataM vA sa u mAruto maiva faMsiSTeti sa hovAcAramAchAvaketyatha hAsminnanufAsanamISe sa hovAcaindra meSa viSNunyazgaM faMsatvatha tvametaM hotarupariSTAdra ?audra ?? dhAyyAyai purastAnmArutasyApyasyAthA iti

evayAmarutaM faMsati pratiSThA vA evayAmarutpratiSThAmevAsya tatkalpayati taM nyUzkhayatyannaM vai nyUzkho'nnAdyamevAsmiMstaddadhAti sa jAgato vAtijAgato vA sarvaM vA idaM jAgataM vAtijAgataM vA sa u mAruta Apo vai maruta Apo-'nnamabhipUrvamevAsmiMstadannAdyaM dadhAti tAnyetAni sahacarANItyAcakSate nAbhA-nediSThaM vAlakhilyA vqSAkapimevayAmarutaM tAni saha vA faMsetsaha vA na faMsedyadenAni nAnA faMsedyathA puruSaM vA reto vA vichindyAttAdqktattasmAdenAni saha vA faMsetsaha vA na faMsetsa ha bulila Afvatara Afvirvaifvajito hotA sannIkSAM cakra eSAM vA eSAM filpAnAM vifvajiti sAMvatsarike dve madhyaMdinamabhi pratyetorhantAhamitthamevayAmarutaM faMsayAnIti taddha tathA faMsayAM cakAra taddha tathA fasyAmane gaufla AjagAma sa hovAca hotaH kathA te fastraM vicakramplavata iti kihyhyabhUdityevayAmarudayamuttarataH fasyata iti sa hovAcaindro vai madhyaMdinaH kathendra mmadhyaMdinAnninISasIti nendra mmadhyaMdinA-nninISAmIti hovAca chandastvidamamadhyaMdinasAcyayaM jAgato vAtijAgato vA sarvaM vA idaM jAgataM vAtijAgataM vA sa u mAruto maiva faMsiSTeti sa hovAcAramAchAvaketyatha hAsminnanufAsanamISe sa hovAcaindra meSa viSNunyazgaM faMsatvatha tvametaM hotarupariSTAdrau dra yai! dhAyyAyai purastAnmArutasyApyasyAthA iti

एवयामरुतं शंसति प्रतिष्ठा वा एवयामरुत्प्रतिष्ठामेवास्य तत्कल्पयति तं न्यूङ्खयत्यन्नं वै न्यूङ्खोऽन्नाद्यमेवास्मिंस्तद्दधाति स जागतो वातिजागतो वा सर्वं वा इदं जागतं वातिजागतं वा स उ मारुत आपो वै मरुत आपो-ऽन्नमभिपूर्वमेवास्मिंस्तदन्नाद्यं दधाति तान्येतानि सहचराणीत्याचक्षते नाभा-नेदिष्ठं वालखिल्या वृषाकपिमेवयामरुतं तानि सह वा शंसेत्सह वा न शंसेद्यदेनानि नाना शंसेद्यथा पुरुषं वा रेतो वा विछिन्द्यात्तादृक्तत्तस्मादेनानि सह वा शंसेत्सह वा न शंसेत्स ह बुलिल आश्वतर आश्विर्वैश्वजितो होता सन्नीक्षां चक्र एषां वा एषां शिल्पानां विश्वजिति सांवत्सरिके द्वे मध्यंदिनमभि प्रत्येतोर्हन्ताहमित्थमेवयामरुतं शंसयानीति तद्ध तथा शंसयां चकार तद्ध तथा शस्यामने गौश्ल आजगाम स होवाच होतः कथा ते शस्त्रं विचक्रम्प्लवत इति किह्य्ह्यभूदित्येवयामरुदयमुत्तरतः शस्यत इति स होवाचैन्द्र ?ो वै मध्यंदिनः कथेन्द्र म्मध्यंदिनान्निनीषसीति नेन्द्र म्मध्यंदिना-न्निनीषामीति होवाच छन्दस्त्विदममध्यंदिनसाच्ययं जागतो वातिजागतो वा सर्वं वा इदं जागतं वातिजागतं वा स उ मारुतो मैव शंसिष्टेति स होवाचारमाछावकेत्यथ हास्मिन्ननुशासनमीषे स होवाचैन्द्र मेष विष्णुन्यङ्गं शंसत्वथ त्वमेतं होतरुपरिष्टाद्र ?ौद्र ?? धाय्यायै पुरस्तान्मारुतस्याप्यस्याथा इति

एवयामरुतं शंसति प्रतिष्ठा वा एवयामरुत्प्रतिष्ठामेवास्य तत्कल्पयति तं न्यूङ्खयत्यन्नं वै न्यूङ्खोऽन्नाद्यमेवास्मिंस्तद्दधाति स जागतो वातिजागतो वा सर्वं वा इदं जागतं वातिजागतं वा स उ मारुत आपो वै मरुत आपो-ऽन्नमभिपूर्वमेवास्मिंस्तदन्नाद्यं दधाति तान्येतानि सहचराणीत्याचक्षते नाभा-नेदिष्ठं वालखिल्या वृषाकपिमेवयामरुतं तानि सह वा शंसेत्सह वा न शंसेद्यदेनानि नाना शंसेद्यथा पुरुषं वा रेतो वा विछिन्द्यात्तादृक्तत्तस्मादेनानि सह वा शंसेत्सह वा न शंसेत्स ह बुलिल आश्वतर आश्विर्वैश्वजितो होता सन्नीक्षां चक्र एषां वा एषां शिल्पानां विश्वजिति सांवत्सरिके द्वे मध्यंदिनमभि प्रत्येतोर्हन्ताहमित्थमेवयामरुतं शंसयानीति तद्ध तथा शंसयां चकार तद्ध तथा शस्यामने गौश्ल आजगाम स होवाच होतः कथा ते शस्त्रं विचक्रम्प्लवत इति किह्य्ह्यभूदित्येवयामरुदयमुत्तरतः शस्यत इति स होवाचैन्द्रो वै मध्यंदिनः कथेन्द्र म्मध्यंदिनान्निनीषसीति नेन्द्र म्मध्यंदिना-न्निनीषामीति होवाच छन्दस्त्विदममध्यंदिनसाच्ययं जागतो वातिजागतो वा सर्वं वा इदं जागतं वातिजागतं वा स उ मारुतो मैव शंसिष्टेति स होवाचारमाछावकेत्यथ हास्मिन्ननुशासनमीषे स होवाचैन्द्र मेष विष्णुन्यङ्गं शंसत्वथ त्वमेतं होतरुपरिष्टाद्रौ द्र यै! धाय्यायै पुरस्तान्मारुतस्याप्यस्याथा इति

1172

td;üyRdâSmiNvÉjTyitr;] Ev' WÏ¼hin kLpte yD" kLpte yjm;nSy p[j;it" kqm];xSt Ev n;.;neidÏo .vTyq mw];v;¨,o v;l²%Ly;" x'sit te p[;,; -- reto v; ag[eq p[;,; -- EvMb[;÷,;CzNSyxSt Ev n;.;neidÏo .vTyq vOW;kip' x'sit s a;Tm; -- reto v; ag[eq;Tm; -- kqm] yjm;nSy p[j;it" kqMp[;,; aivKlO¢; .vNtIit yjm;n' h v; Eten sveR, yD£tun; s'SkÚvR²Nt s yq; g.oR yoNy;mNtrev' sM.vHz¹te n vw sÕdev;g[e svR" sM.vTyekkù v; a©Ö sM.vt" sM.vtIit sv;RÉ, ceTsm;neh²N£yerNkLpt Ev yD" kLpte yjm;nSy p[j;itrqwt' hotwvy;m¨t' tOtIysvne x'sit t´;Sy p[itÏ; tSy;mevwn' tdNtt"

tadAhuryadasminvifvajityatirAtra evaM SaSThe'hani kalpate yajxaH kalpate yajamAnasya prajAtiH kathamatrAfasta eva nAbhAnediSTho bhavatyatha maitrAvAruNo vAlakhilyAH faMsati te prANA -- reto vA agre'tha prANA -- evambrAhmaNAcchansyafasta eva nAbhAnediSTho bhavatyatha vqSAkapiM faMsati sa AtmA -- reto vA agre'thAtmA -- kathamatra yajamAnasya prajAtiH kathamprANA avikl\qptA bhavantIti yajamAnaM ha vA etena sarveNa yajxakratunA saMskurvanti sa yathA garbho yonyAmantarevaM sambhavaxchete na vai sakqdevAgre sarvaH sambhavatyekaikaM vA azgaM sambhavataH sambhavatIti sarvANi cetsamAne'hankriyerankalpata eva yajxaH kalpate yajamAnasya prajAtirathaitaM hotaivayAmarutaM tqtIyasavane faMsati tadyAsya pratiSThA tasyAmevainaM tadantataH

tadAhuryadasminvifvajityatirAtra evaM SaSThe'hani kalpate yajxaH kalpate yajamAnasya prajAtiH kathamatrAfasta eva nAbhAnediSTho bhavatyatha maitrAvAruNo vAlakhilyAH faMsati te prANA -- reto vA agre'tha prANA -- evambrAhmaNAcchansyafasta eva nAbhAnediSTho bhavatyatha vqSAkapiM faMsati sa AtmA -- reto vA agre'thAtmA -- kathamatra yajamAnasya prajAtiH kathamprANA avik\ptA bhavantIti yajamAnaM ha vA etena sarveNa yajxakratunA saMskurvanti sa yathA garbho yonyAmantarevaM sambhavaxchete na vai sakqdevAgre sarvaH sambhavatyekaikaM vA azgaM sambhavataH sambhavatIti sarvANi cetsamAne'hankriyerankalpata eva yajxaH kalpate yajamAnasya prajAtirathaitaM hotaivayAmarutaM tqtIyasavane faMsati tadyAsya pratiSThA tasyAmevainaM tadantataH

तदाहुर्यदस्मिन्विश्वजित्यतिरात्र एवं षष्ठेऽहनि कल्पते यज्ञः कल्पते यजमानस्य प्रजातिः कथमत्राशस्त एव नाभानेदिष्ठो भवत्यथ मैत्रावारुणो वालखिल्याः शंसति ते प्राणा -- रेतो वा अग्रेऽथ प्राणा -- एवम्ब्राह्मणाच्छन्स्यशस्त एव नाभानेदिष्ठो भवत्यथ वृषाकपिं शंसति स आत्मा -- रेतो वा अग्रेऽथात्मा -- कथमत्र यजमानस्य प्रजातिः कथम्प्राणा अविक्लृप्ता भवन्तीति यजमानं ह वा एतेन सर्वेण यज्ञक्रतुना संस्कुर्वन्ति स यथा गर्भो योन्यामन्तरेवं सम्भवञ्छेते न वै सकृदेवाग्रे सर्वः सम्भवत्येकैकं वा अङ्गं सम्भवतः सम्भवतीति सर्वाणि चेत्समानेऽहन्क्रियेरन्कल्पत एव यज्ञः कल्पते यजमानस्य प्रजातिरथैतं होतैवयामरुतं तृतीयसवने शंसति तद्यास्य प्रतिष्ठा तस्यामेवैनं तदन्ततः

तदाहुर्यदस्मिन्विश्वजित्यतिरात्र एवं षष्ठेऽहनि कल्पते यज्ञः कल्पते यजमानस्य प्रजातिः कथमत्राशस्त एव नाभानेदिष्ठो भवत्यथ मैत्रावारुणो वालखिल्याः शंसति ते प्राणा -- रेतो वा अग्रेऽथ प्राणा -- एवम्ब्राह्मणाच्छन्स्यशस्त एव नाभानेदिष्ठो भवत्यथ वृषाकपिं शंसति स आत्मा -- रेतो वा अग्रेऽथात्मा -- कथमत्र यजमानस्य प्रजातिः कथम्प्राणा अविकॢप्ता भवन्तीति यजमानं ह वा एतेन सर्वेण यज्ञक्रतुना संस्कुर्वन्ति स यथा गर्भो योन्यामन्तरेवं सम्भवञ्छेते न वै सकृदेवाग्रे सर्वः सम्भवत्येकैकं वा अङ्गं सम्भवतः सम्भवतीति सर्वाणि चेत्समानेऽहन्क्रियेरन्कल्पत एव यज्ञः कल्पते यजमानस्य प्रजातिरथैतं होतैवयामरुतं तृतीयसवने शंसति तद्यास्य प्रतिष्ठा तस्यामेवैनं तदन्ततः

1177

zNds;' vw WÏ¼n;ö;¢;n;' rsoTynedTs p[j;pitrÉb.eTpr;y' zNds;' rso lok;nTyeãytIit tMprSt;CzNdoÉ." pyRgOö;¥;r;x'Sy; g;y} y; rw>y; i]·." p;ár²=Ty; jgTy;" k;rVyy;nu·.StTpunXzNdSsu rsmd/;-Tsrswh;RSy zNdoÉ.ár·M.vit srswXzNdoÉ.yRD' tnute y Ev' ved n;r;x'sI" x'sit p[j; vw nro v;Kx's" p[j;Svev tÃ;c' d/;it tSm;idm;" p[j; vdNTyo j;yNte y Ev' ved ydev n;r;x'sI" xNsNto vw dev; AWy Svg| lokm;y'Stqwvwt´jm;n;" x'sNt Ev Svg| lokù y²Nt t;" p[g[;h' x'sit yq; vOW;kip' v;W;Rkp' ih vOW;kpeSt¥ä; ymeit t;su n NyUÄye¥Ivwv ndeRTs ih t;s;' NyUÄo rw.I" x'sit re.Nto vw dev; AWy Svg| lokm;y'Stqwvwt´jm;n; re.Nt Ev Svg| lokù y²Nt t;" p[g[;h' x'sit yq; vOW;kip' v;W;Rkp' ih vOW;kpex(t¥ä;ymeit t;su n NyUÄye¥Ivwv ndeRTs ih t;s;' NyUÄ" p;ár²=tI" x'sTyÉ¦vwR pár²=dÉ¦hIRm;" p[j;" pár=eTyÉ¦' hIm;" p[j;" pár²=yNTy¦erev s;yuJy' såpt;' slokt;mXnute y Ev' ved ydev p;ár²=tI3" s'vTsro vw pár²=Ts'vTsro hIm;" p[j;" pár=eit s'vTsr' hIm;" p[j;" pár²=y²Nt s'vTsrSywv s;yuJy' såpt;' slokt;mXnute y Ev' ved t;" p[g[;h' x'sit yq; vOW;kip' v;W;Rkp' ih vOW;kpeSt¥ä;ymeit t;su n NyUÄye¥Ivwv ndeRTs ih t;s;' NyUÄ" k;rVy;" x'sit dev; vw y²Tkùc kLy;,' km;RkÚv|-StTk;rVy;É.r;Òuv'Stqwvwt´jm;n; y²Tkùc kLy;,' kmR kÚvR²Nt tTk;-rVy;É.r;Òuv²Nt t;" p[g[;h' x'sit yq; vOW;kip' v;W;Rkp' ih vOW;-kpeSt¥ä;ymeit t;su n NyUÄye¥Ivwv ndeRTs ih t;s;' NyUÄo idx;' KlO¢I" x'sit idx Ev tTkLpyit t;" p x'sit p v; m; idxt§âSträ Eko?v;R t;su n NyUÄye¥evwv c inndeR¥eidm; idxo NyuÄy;nIit t; a/RcRx" x'sit p[itÏ;y; Ev jnkLp;" x'sit p[j; vw jnkLp; idx Ev tTkLpÉyTv; t;su p[j;" p[itÏ;pyit t;su n NyUÄye¥evwv c inndeR¥eidm;" p[j; NyUÄy;nIit t; a/RcRx" x'sit p[itÏ;y; EveN{ g;q;" x's-tIN{ g;q;É.vwR dev; asur;nÉ.g;y;qwn;nTy;y'Stqwvwt´jm;n; N{ g;-q;É.rev;ip[yM.[;tOVymÉ.g;y;qwnmity²Nt t; a/RcRx" x'sit p[itÏ;y;

chandasAM vai SaSThenAhnAptAnAM raso'tyanedatsa prajApatirabibhetparAzayaM chandasAM raso lokAnatyeSyatIti tamparastAcchandobhiH paryagqhnAnnArAfaMsyA gAya tr?yA raibhyA triSTubhaH pArikSityA jagatyAH kAravyayAnuSTubhastatpunafchandassu rasamadadhA-tsarasairhAsya chandobhiriSTambhavati sarasaifchandobhiryajxaM tanute ya evaM veda nArAfaMsIH faMsati prajA vai naro vAkfaMsaH prajAsveva tadvAcaM dadhAti tasmAdimAH prajA vadantyo jAyante ya evaM veda yadeva nArAfaMsIH fansanto vai devAfca qSayafca svargaM lokamAyaMstathaivaitadyajamAnAH faMsanta eva svargaM lokaM yanti tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSAkapestannyA yameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkho raibhIH faMsati rebhanto vai devAfca qSayafca svargaM lokamAyaMstathaivaitadyajamAnA rebhanta eva svargaM lokaM yanti tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSAkapeftannyAyameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkhaH pArikSitIH faMsatyagnirvai parikSidagnirhImAH prajAH parikSetyagniM hImAH prajAH parikSiyantyagnereva sAyujyaM sarUpatAM salokatAmafnute ya evaM veda yadeva pArikSitI3?H saMvatsaro vai parikSitsaMvatsaro hImAH prajAH parikSeti saMvatsaraM hImAH prajAH parikSiyanti saMvatsarasyaiva sAyujyaM sarUpatAM salokatAmafnute ya evaM veda tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSAkapestannyAyameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkhaH kAravyAH faMsati devA vai yatkiMca kalyANaM karmAkurvaM-statkAravyAbhirApnuvaMstathaivaitadyajamAnA yatkiMca kalyANaM karma kurvanti tatkA-ravyAbhirApnuvanti tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSA-kapestannyAyameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkho difAM kl\qptIH faMsati difa eva tatkalpayati tAH paxca faMsati paxca vA imA difafcatasrastirafcya ekordhvA tAsu na nyUzkhayennevaiva ca ninardennedimA difo nyuzkhayAnIti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA eva janakalpAH faMsati prajA vai janakalpA difa eva tatkalpayitvA tAsu prajAH pratiSThApayati tAsu na nyUzkhayennevaiva ca ninardennedimAH prajA nyUzkhayAnIti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA evendra gAthAH faMsa-tIndra gAthAbhirvai devA asurAnabhigAyAthainAnatyAyaMstathaivaitadyajamAnA indra gA-thAbhirevApriyambhrAtqvyamabhigAyAthainamatiyanti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA

chandasAM vai SaSThenAhnAptAnAM raso'tyanedatsa prajApatirabibhetparAzayaM chandasAM raso lokAnatyeSyatIti tamparastAcchandobhiH paryagqhnAnnArAfaMsyA gAyatr! yA raibhyA triSTubhaH pArikSityA jagatyAH kAravyayAnuSTubhastatpunafchandassu rasamadadhA-tsarasairhAsya chandobhiriSTambhavati sarasaifchandobhiryajxaM tanute ya evaM veda nArAfaMsIH faMsati prajA vai naro vAkfaMsaH prajAsveva tadvAcaM dadhAti tasmAdimAH prajA vadantyo jAyante ya evaM veda yadeva nArAfaMsIH fansanto vai devAfca qSayafca svargaM lokamAyaMstathaivaitadyajamAnAH faMsanta eva svargaM lokaM yanti tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSAkapestannyA yameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkho raibhIH faMsati rebhanto vai devAfca qSayafca svargaM lokamAyaMstathaivaitadyajamAnA rebhanta eva svargaM lokaM yanti tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSAkapeftannyAyameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkhaH pArikSitIH faMsatyagnirvai parikSidagnirhImAH prajAH parikSetyagniM hImAH prajAH parikSiyantyagnereva sAyujyaM sarUpatAM salokatAmafnute ya evaM veda yadeva pArikSitI3H! saMvatsaro vai parikSitsaMvatsaro hImAH prajAH parikSeti saMvatsaraM hImAH prajAH parikSiyanti saMvatsarasyaiva sAyujyaM sarUpatAM salokatAmafnute ya evaM veda tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSAkapestannyAyameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkhaH kAravyAH faMsati devA vai yatkiMca kalyANaM karmAkurvaM-statkAravyAbhirApnuvaMstathaivaitadyajamAnA yatkiMca kalyANaM karma kurvanti tatkA-ravyAbhirApnuvanti tAH pragrAhaM faMsati yathA vqSAkapiM vArSAkapaM hi vqSA-kapestannyAyameti tAsu na nyUzkhayennIvaiva nardetsa hi tAsAM nyUzkho difAM k\ptIH faMsati difa eva tatkalpayati tAH paxca faMsati paxca vA imA difafcatasrastirafcya ekordhvA tAsu na nyUzkhayennevaiva ca ninardennedimA difo nyuzkhayAnIti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA eva janakalpAH faMsati prajA vai janakalpA difa eva tatkalpayitvA tAsu prajAH pratiSThApayati tAsu na nyUzkhayennevaiva ca ninardennedimAH prajA nyUzkhayAnIti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA evendra gAthAH faMsa-tIndra gAthAbhirvai devA asurAnabhigAyAthainAnatyAyaMstathaivaitadyajamAnA indra gA-thAbhirevApriyambhrAtqvyamabhigAyAthainamatiyanti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA

छन्दसां वै षष्ठेनाह्नाप्तानां रसोऽत्यनेदत्स प्रजापतिरबिभेत्पराङयं छन्दसां रसो लोकानत्येष्यतीति तम्परस्ताच्छन्दोभिः पर्यगृह्नान्नाराशंस्या गाय त्र्?या रैभ्या त्रिष्टुभः पारिक्षित्या जगत्याः कारव्ययानुष्टुभस्तत्पुनश्छन्दस्सु रसमदधा-त्सरसैर्हास्य छन्दोभिरिष्टम्भवति सरसैश्छन्दोभिर्यज्ञं तनुते य एवं वेद नाराशंसीः शंसति प्रजा वै नरो वाक्शंसः प्रजास्वेव तद्वाचं दधाति तस्मादिमाः प्रजा वदन्त्यो जायन्ते य एवं वेद यदेव नाराशंसीः शन्सन्तो वै देवाश्च ऋषयश्च स्वर्गं लोकमायंस्तथैवैतद्यजमानाः शंसन्त एव स्वर्गं लोकं यन्ति ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषाकपेस्तन्न्या यमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खो रैभीः शंसति रेभन्तो वै देवाश्च ऋषयश्च स्वर्गं लोकमायंस्तथैवैतद्यजमाना रेभन्त एव स्वर्गं लोकं यन्ति ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषाकपेश्तन्न्यायमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खः पारिक्षितीः शंसत्यग्निर्वै परिक्षिदग्निर्हीमाः प्रजाः परिक्षेत्यग्निं हीमाः प्रजाः परिक्षियन्त्यग्नेरेव सायुज्यं सरूपतां सलोकतामश्नुते य एवं वेद यदेव पारिक्षिती३?ः संवत्सरो वै परिक्षित्संवत्सरो हीमाः प्रजाः परिक्षेति संवत्सरं हीमाः प्रजाः परिक्षियन्ति संवत्सरस्यैव सायुज्यं सरूपतां सलोकतामश्नुते य एवं वेद ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषाकपेस्तन्न्यायमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खः कारव्याः शंसति देवा वै यत्किंच कल्याणं कर्माकुर्वं-स्तत्कारव्याभिराप्नुवंस्तथैवैतद्यजमाना यत्किंच कल्याणं कर्म कुर्वन्ति तत्का-रव्याभिराप्नुवन्ति ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषा-कपेस्तन्न्यायमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खो दिशां क्लृप्तीः शंसति दिश एव तत्कल्पयति ताः पञ्च शंसति पञ्च वा इमा दिशश्चतस्रस्तिरश्च्य एकोर्ध्वा तासु न न्यूङ्खयेन्नेवैव च निनर्देन्नेदिमा दिशो न्युङ्खयानीति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया एव जनकल्पाः शंसति प्रजा वै जनकल्पा दिश एव तत्कल्पयित्वा तासु प्रजाः प्रतिष्ठापयति तासु न न्यूङ्खयेन्नेवैव च निनर्देन्नेदिमाः प्रजा न्यूङ्खयानीति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया एवेन्द्र गाथाः शंस-तीन्द्र गाथाभिर्वै देवा असुरानभिगायाथैनानत्यायंस्तथैवैतद्यजमाना इन्द्र गा-थाभिरेवाप्रियम्भ्रातृव्यमभिगायाथैनमतियन्ति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया

छन्दसां वै षष्ठेनाह्नाप्तानां रसोऽत्यनेदत्स प्रजापतिरबिभेत्पराङयं छन्दसां रसो लोकानत्येष्यतीति तम्परस्ताच्छन्दोभिः पर्यगृह्नान्नाराशंस्या गायत्र्! या रैभ्या त्रिष्टुभः पारिक्षित्या जगत्याः कारव्ययानुष्टुभस्तत्पुनश्छन्दस्सु रसमदधा-त्सरसैर्हास्य छन्दोभिरिष्टम्भवति सरसैश्छन्दोभिर्यज्ञं तनुते य एवं वेद नाराशंसीः शंसति प्रजा वै नरो वाक्शंसः प्रजास्वेव तद्वाचं दधाति तस्मादिमाः प्रजा वदन्त्यो जायन्ते य एवं वेद यदेव नाराशंसीः शन्सन्तो वै देवाश्च ऋषयश्च स्वर्गं लोकमायंस्तथैवैतद्यजमानाः शंसन्त एव स्वर्गं लोकं यन्ति ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषाकपेस्तन्न्या यमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खो रैभीः शंसति रेभन्तो वै देवाश्च ऋषयश्च स्वर्गं लोकमायंस्तथैवैतद्यजमाना रेभन्त एव स्वर्गं लोकं यन्ति ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषाकपेश्तन्न्यायमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खः पारिक्षितीः शंसत्यग्निर्वै परिक्षिदग्निर्हीमाः प्रजाः परिक्षेत्यग्निं हीमाः प्रजाः परिक्षियन्त्यग्नेरेव सायुज्यं सरूपतां सलोकतामश्नुते य एवं वेद यदेव पारिक्षिती३ः! संवत्सरो वै परिक्षित्संवत्सरो हीमाः प्रजाः परिक्षेति संवत्सरं हीमाः प्रजाः परिक्षियन्ति संवत्सरस्यैव सायुज्यं सरूपतां सलोकतामश्नुते य एवं वेद ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषाकपेस्तन्न्यायमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खः कारव्याः शंसति देवा वै यत्किंच कल्याणं कर्माकुर्वं-स्तत्कारव्याभिराप्नुवंस्तथैवैतद्यजमाना यत्किंच कल्याणं कर्म कुर्वन्ति तत्का-रव्याभिराप्नुवन्ति ताः प्रग्राहं शंसति यथा वृषाकपिं वार्षाकपं हि वृषा-कपेस्तन्न्यायमेति तासु न न्यूङ्खयेन्नीवैव नर्देत्स हि तासां न्यूङ्खो दिशां कॢप्तीः शंसति दिश एव तत्कल्पयति ताः पञ्च शंसति पञ्च वा इमा दिशश्चतस्रस्तिरश्च्य एकोर्ध्वा तासु न न्यूङ्खयेन्नेवैव च निनर्देन्नेदिमा दिशो न्युङ्खयानीति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया एव जनकल्पाः शंसति प्रजा वै जनकल्पा दिश एव तत्कल्पयित्वा तासु प्रजाः प्रतिष्ठापयति तासु न न्यूङ्खयेन्नेवैव च निनर्देन्नेदिमाः प्रजा न्यूङ्खयानीति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया एवेन्द्र गाथाः शंस-तीन्द्र गाथाभिर्वै देवा असुरानभिगायाथैनानत्यायंस्तथैवैतद्यजमाना इन्द्र गा-थाभिरेवाप्रियम्भ्रातृव्यमभिगायाथैनमतियन्ति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया

1192

te h;idTy;ni©rsoy;jy'Ste>y y;jyÎ m;MpOÉqvIMpU,;| d²=,;n;md-duSt;inyMp[itgOhIt;tpÿ;' NyvOïNs; És'hI .UTv; ivjOM.NtI jn;n-crÿSy;" xocTy; me p[dr;" p[;dIyRNt yeSy; me p[dr;" smev hwv tt" pur; tSm;d;ünR invOÿd²=,;Mp[itgOðIy;¥eNm; xuc; ivõ; xuc; iv?y;-idit yid Tven;Mp[itgOðIy;dip[y;ywn;M.[;tOVy;y d´;Tpr; hwv .vTyq yos* tptI\ EWo" eto åp' ÕTv;;É./;Nyipihten;Tmn; p[itc£m m' vo ny;m it s EW devnIqonUCyt a;idTy; h jártri©ro>yo d²=,;mnyNt;' h jártnR p[Ty;yÉ¥it n ih t m;Mp[Ty;y'St;mu h járt" p[Ty;yÉ¥it p[it ih temum;y'St;' h jártnR p[TygO>,É¥it n ih t m;Mp[TygO>,'St;mu h járt' p[TygO>,É¥it p[it ih temumgO>,¥h; neds¥ivcetn;nITyeW h v; aö;' ivcetÉyt; jD; neds¥purogv;s it d²=,; vw yD;n;MpurogvI yq; h v; dmnopurogv' árãyTyev' hwv yDod²=,o árãyit tSm;d;üd;RtVywv yDe d²=,; .vTyPyâLpk;Pyut et a;xupTv; ¬to p´;É.jRivÏ" ¬tem;xu m;nâMppitR a;idTy; ¨{ ; vsvSTveÂte d' r;/" p[it gO>,IQyi© r it p[itg[hmev t{ ;/s EezÉ¥d' r;/o bOhTpOqu dev; ddTv; vrm(tÃo aStu sucetnMyuãme aStu idve-idve p[Tyev gO.;yteit p[Tyevwn' tdjg[.wW' t' v; Et' devnIq' x'sit pd;vg[;h'

te hAdityAnazgiraso'yAjayaMstebhya yAjayadbhya imAmpqthivImpUrNAM dakSiNAnAmada-dustAniyampratigqhItAtapattAM nyavqxjansA siMhI bhUtvA vijqmbhantI janAna-carattasyAH focatyA ime pradarAH prAdIryanta ye'syA ime pradarAH sameva haiva tataH purA tasmAdAhurna nivqttadakSiNAmpratigqhNIyAnnenmA fucA viddhA fucA vidhyA-diti yadi tvenAmpratigqhNIyAdapriyAyainAmbhrAtqvyAya dadyAtparA haiva bhavatyatha yo'sau tapatIMM eSo'fvaH fveto rUpaM kqtvAfvAbhidhAnyapihitenAtmanA praticakrama imaM vo nayAma iti sa eSa devanItho'nUcyata AdityA ha jaritarazgirobhyo dakSiNAmanayantAM ha jaritarna pratyAyanniti na hi ta imAmpratyAyaMstAmu ha jaritaH pratyAyanniti prati hi te'mumAyaMstAM ha jaritarna pratyagqbhNanniti na hi ta imAmpratyagqbhNaMstAmu ha jaritaM pratyagqbhNanniti prati hi te'mumagqbhNannahA nedasannavicetanAnItyeSa ha vA ahnAM vicetayitA jajxA nedasannapurogavAsa iti dakSiNA vai yajxAnAmpurogavI yathA ha vA idamano'purogavaM riSyatyevaM haiva yajxo'dakSiNo riSyati tasmAdAhurdAtavyaiva yajxe dakSiNA bhavatyapyalpikApyuta fveta AfupatvA uto padyAbhirjaviSThaH utemAfu mAnampiparti AdityA rudra ?A vasavastveLate idaM rAdhaH prati gqbhNIthyazgi ra iti pratigrahameva tadra ?Adhasa aichannidaM rAdho bqhatpqthu devA dadatvA varamtadvo astu sucetanamyuSme astu dive-dive pratyeva gqbhAyateti pratyevainaM tadajagrabhaiSaM taM vA etaM devanIthaM faMsati padAvagrAhaM

te hAdityAnazgiraso'yAjayaMstebhya yAjayadbhya imAmpqthivImpUrNAM dakSiNAnAmada-dustAniyampratigqhItAtapattAM nyavqxjansA siMhI bhUtvA vijqmbhantI janAna-carattasyAH focatyA ime pradarAH prAdIryanta ye'syA ime pradarAH sameva haiva tataH purA tasmAdAhurna nivqttadakSiNAmpratigqhNIyAnnenmA fucA viddhA fucA vidhyA-diti yadi tvenAmpratigqhNIyAdapriyAyainAmbhrAtqvyAya dadyAtparA haiva bhavatyatha yo'sau tapatIMM eSo'fvaH fveto rUpaM kqtvAfvAbhidhAnyapihitenAtmanA praticakrama imaM vo nayAma iti sa eSa devanItho'nUcyata AdityA ha jaritarazgirobhyo dakSiNAmanayantAM ha jaritarna pratyAyanniti na hi ta imAmpratyAyaMstAmu ha jaritaH pratyAyanniti prati hi te'mumAyaMstAM ha jaritarna pratyagqbhNanniti na hi ta imAmpratyagqbhNaMstAmu ha jaritaM pratyagqbhNanniti prati hi te'mumagqbhNannahA nedasannavicetanAnItyeSa ha vA ahnAM vicetayitA jajxA nedasannapurogavAsa iti dakSiNA vai yajxAnAmpurogavI yathA ha vA idamano'purogavaM riSyatyevaM haiva yajxo'dakSiNo riSyati tasmAdAhurdAtavyaiva yajxe dakSiNA bhavatyapyalpikApyuta fveta AfupatvA uto padyAbhirjaviSThaH utemAfu mAnampiparti AdityA rudrA vasavastve[L]ate idaM rAdhaH prati gqbhNIthyazgi ra iti pratigrahameva tadrA dhasa aichannidaM rAdho bqhatpqthu devA dadatvA varamtadvo astu sucetanamyuSme astu dive-dive pratyeva gqbhAyateti pratyevainaM tadajagrabhaiSaM taM vA etaM devanIthaM faMsati padAvagrAhaM

ते हादित्यानङ्गिरसोऽयाजयंस्तेभ्य याजयद्भ्य इमाम्पृथिवीम्पूर्णां दक्षिणानामद-दुस्तानियम्प्रतिगृहीतातपत्तां न्यवृञ्जन्सा सिंही भूत्वा विजृम्भन्ती जनान-चरत्तस्याः शोचत्या इमे प्रदराः प्रादीर्यन्त येऽस्या इमे प्रदराः समेव हैव ततः पुरा तस्मादाहुर्न निवृत्तदक्षिणाम्प्रतिगृह्णीयान्नेन्मा शुचा विद्धा शुचा विध्या-दिति यदि त्वेनाम्प्रतिगृह्णीयादप्रियायैनाम्भ्रातृव्याय दद्यात्परा हैव भवत्यथ योऽसौ तपतीँ एषोऽश्वः श्वेतो रूपं कृत्वाश्वाभिधान्यपिहितेनात्मना प्रतिचक्रम इमं वो नयाम इति स एष देवनीथोऽनूच्यत आदित्या ह जरितरङ्गिरोभ्यो दक्षिणामनयन्तां ह जरितर्न प्रत्यायन्निति न हि त इमाम्प्रत्यायंस्तामु ह जरितः प्रत्यायन्निति प्रति हि तेऽमुमायंस्तां ह जरितर्न प्रत्यगृभ्णन्निति न हि त इमाम्प्रत्यगृभ्णंस्तामु ह जरितं प्रत्यगृभ्णन्निति प्रति हि तेऽमुमगृभ्णन्नहा नेदसन्नविचेतनानीत्येष ह वा अह्नां विचेतयिता जज्ञा नेदसन्नपुरोगवास इति दक्षिणा वै यज्ञानाम्पुरोगवी यथा ह वा इदमनोऽपुरोगवं रिष्यत्येवं हैव यज्ञोऽदक्षिणो रिष्यति तस्मादाहुर्दातव्यैव यज्ञे दक्षिणा भवत्यप्यल्पिकाप्युत श्वेत आशुपत्वा उतो पद्याभिर्जविष्ठः उतेमाशु मानम्पिपर्ति आदित्या रुद्र ?ा वसवस्त्वेळते इदं राधः प्रति गृभ्णीथ्यङ्गि र इति प्रतिग्रहमेव तद्र ?ाधस ऐछन्निदं राधो बृहत्पृथु देवा ददत्वा वरम्तद्वो अस्तु सुचेतनम्युष्मे अस्तु दिवे-दिवे प्रत्येव गृभायतेति प्रत्येवैनं तदजग्रभैषं तं वा एतं देवनीथं शंसति पदावग्राहं

ते हादित्यानङ्गिरसोऽयाजयंस्तेभ्य याजयद्भ्य इमाम्पृथिवीम्पूर्णां दक्षिणानामद-दुस्तानियम्प्रतिगृहीतातपत्तां न्यवृञ्जन्सा सिंही भूत्वा विजृम्भन्ती जनान-चरत्तस्याः शोचत्या इमे प्रदराः प्रादीर्यन्त येऽस्या इमे प्रदराः समेव हैव ततः पुरा तस्मादाहुर्न निवृत्तदक्षिणाम्प्रतिगृह्णीयान्नेन्मा शुचा विद्धा शुचा विध्या-दिति यदि त्वेनाम्प्रतिगृह्णीयादप्रियायैनाम्भ्रातृव्याय दद्यात्परा हैव भवत्यथ योऽसौ तपतीँ एषोऽश्वः श्वेतो रूपं कृत्वाश्वाभिधान्यपिहितेनात्मना प्रतिचक्रम इमं वो नयाम इति स एष देवनीथोऽनूच्यत आदित्या ह जरितरङ्गिरोभ्यो दक्षिणामनयन्तां ह जरितर्न प्रत्यायन्निति न हि त इमाम्प्रत्यायंस्तामु ह जरितः प्रत्यायन्निति प्रति हि तेऽमुमायंस्तां ह जरितर्न प्रत्यगृभ्णन्निति न हि त इमाम्प्रत्यगृभ्णंस्तामु ह जरितं प्रत्यगृभ्णन्निति प्रति हि तेऽमुमगृभ्णन्नहा नेदसन्नविचेतनानीत्येष ह वा अह्नां विचेतयिता जज्ञा नेदसन्नपुरोगवास इति दक्षिणा वै यज्ञानाम्पुरोगवी यथा ह वा इदमनोऽपुरोगवं रिष्यत्येवं हैव यज्ञोऽदक्षिणो रिष्यति तस्मादाहुर्दातव्यैव यज्ञे दक्षिणा भवत्यप्यल्पिकाप्युत श्वेत आशुपत्वा उतो पद्याभिर्जविष्ठः उतेमाशु मानम्पिपर्ति आदित्या रुद्रा वसवस्त्वेळते इदं राधः प्रति गृभ्णीथ्यङ्गि र इति प्रतिग्रहमेव तद्रा धस ऐछन्निदं राधो बृहत्पृथु देवा ददत्वा वरम्तद्वो अस्तु सुचेतनम्युष्मे अस्तु दिवे-दिवे प्रत्येव गृभायतेति प्रत्येवैनं तदजग्रभैषं तं वा एतं देवनीथं शंसति पदावग्राहं

1197

.Utezd" x'sit .Utez²ºvwR dev; asur;nup;scNtotev yuõenotev m;yy; teW;' vw dev; asur;,;M.Utez²ºrev .Ut' z;dÉyTv;qwn;nTy;y'Stqwvwt´jm;n; .Utez²ºrev;ip[ySy .[;tOVySy .Ut' z;dÉyTv;qwnmity²Nt t; a/RcRx" x'sit p[itÏ;y; Ev;hnSy;" x'sTy;hnSy;Ãw ret" ÉsCyte rets" p[j;" p[j;yNte p[j;itmev t¶/;it t; dx x'sit dx;=r; ivr;Â± a¥' ivr;Â± a¥;{ et" ÉsCyte rets" p[j;" p[j;yNte p[j;itmev t¶/;it t; NyUÄyTy¥' vw NyUÄo¥;{ et" ÉsCyte rets" p[j;" p[j;yNte p[j;itmev t¶/;it dÉ/£;V,o ak;árWÉmit d;É/£¡' x'sit devpiv]' vw dÉ/£; d' v; d' Vy;hnSy;' v;cmv;dIÿ¶¼vpiv]e, v;cMpunIte s;nu·B.vit v;Gv; anu·¢TSven zNds; v;cMpunIte sut;so m/umÿm; it p;vm;nI" x'sit devpiv]' vw p;vm;Ny d' v; d' Vy;hnSy;' v;cmv;dIÿ¶¼vpiv]e,wv v;cMpunIte t; anu·.o .v²Nt v;Gv; anu·¢TSvenwv zNds; v;cMpunItev { Pso a'xumtImitÏidTywN{ ;b;hRSpTy' tOc' x'sit ivxo adevIr>y;c-rNtIbROhSpitn; yujeN{ " ss;h Tysurivx' h vw dev;n>yud;c;yR a;sITs N{ o bOhSpitnwv yuj;suy| v,RmÉ.d;sNtmp;h'Stqwvwt´jm;n; N{ ;-bOhSpit>y;mev yuj;suy| v,RmÉ.d;sNtmpßte td;ó" s'x'seTWÏ¼h;n( n s'x'seidit s'x'seidTy;ó" kqmNyeãvhSsu s'x'sit kqm] n s'x'-seidTyqo %Lv;ünwRv s'x'seTSvgoR vw lok" WÏmhrsm;yI vw SvgoR lok" kÉÃw SvgeR lok smetIit s yTs'x'seTsm;n' tTkÚy;Rdq y¥ s'x'stI\ tTSvgRSy lokSy åp' tSm;¥ s'x'se´dev n s'x'stI\ Et;in v; a]oKq;in n;.;neidÏo v;l²%Ly; vOW;kiprevy;m¨Ts yTs'x'sedpwv s EteWu k;m' r;Ýuy;dwN{ o vOW;kip" sv;RÉ, zNd;'Sywtxp[l;pSt] s k;m ¬p;¢o y EeN{ e j;gteqedmwN{ ;bhRSpTy' sUÿ_mwN{ ;b;hRSpTy; pár/;nIy

bhUtechadaH faMsati bhUtechadbhirvai devA asurAnupAsacantoteva yuddhenoteva mAyayA teSAM vai devA asurANAmbhUtechadbhireva bhUtaM chAdayitvAthainAnatyAyaMstathaivaitadyajamAnA bhUtechadbhirevApriyasya bhrAtqvyasya bhUtaM chAdayitvAthainamatiyanti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA evAhanasyAH faMsatyAhanasyAdvai retaH sicyate retasaH prajAH prajAyante prajAtimeva taddadhAti tA dafa faMsati dafAkSarA virAL annaM virAL annAdre taH sicyate retasaH prajAH prajAyante prajAtimeva taddadhAti tA nyUzkhayatyannaM vai nyUzkho'nnAdre taH sicyate retasaH prajAH prajAyante prajAtimeva taddadhAti dadhikrAvNo akAriSamiti dAdhikrIM faMsati devapavitraM vai dadhikrA idaM vA idaM vyAhanasyAM vAcamavAdIttaddevapavitreNa vAcampunIte sAnuSTubbhavati vAgvA anuSTuptatsvena chandasA vAcampunIte sutAso madhumattamA iti pAvamAnIH faMsati devapavitraM vai pAvamAnya idaM vA idaM vyAhanasyAM vAcamavAdIttaddevapavitreNaiva vAcampunIte tA anuSTubho bhavanti vAgvA anuSTuptatsvenaiva chandasA vAcampunIte'va dra pso aMfumatImatiSThadityaindra ?AbArhaspatyaM tqcaM faMsati vifo adevIrabhyAca-rantIrbqhaspatinA yujendra ?H sasAha ityasuravifaM ha vai devAnabhyudAcArya AsItsa indra ?o bqhaspatinaiva yujAsuryaM varNamabhidAsantamapAhaMstathaivaitadyajamAnA indra ?A-bqhaspatibhyAmeva yujAsuryaM varNamabhidAsantamapaghnate tadAhuH saMfaMsetSaSThe'hAn na saMfaMsediti saMfaMsedityAhuH kathamanyeSvahassu saMfaMsati kathamatra na saMfaM-sedityatho khalvAhurnaiva saMfaMsetsvargo vai lokaH SaSThamaharasamAyI vai svargo lokaH kafcidvai svarge loke sametIti sa yatsaMfaMsetsamAnaM tatkuryAdatha yanna saMfaMsatIMM tatsvargasya lokasya rUpaM tasmAnna saMfaMsedyadeva na saMfaMsatIMM etAni vA atrokthAni nAbhAnediSTho vAlakhilyA vqSAkapirevayAmarutsa yatsaMfaMsedapaiva sa eteSu kAmaM rAdhnuyAdaindra ?o vqSAkapiH sarvANi chandAMsyaitafapralApastatra sa kAma upApto ya aindre jAgate'thedamaindra ?AbarhaspatyaM sUktamaindra ?AbArhaspatyA paridhAnIya

bhUtechadaH faMsati bhUtechadbhirvai devA asurAnupAsacantoteva yuddhenoteva mAyayA teSAM vai devA asurANAmbhUtechadbhireva bhUtaM chAdayitvAthainAnatyAyaMstathaivaitadyajamAnA bhUtechadbhirevApriyasya bhrAtqvyasya bhUtaM chAdayitvAthainamatiyanti tA ardharcafaH faMsati pratiSThAyA evAhanasyAH faMsatyAhanasyAdvai retaH sicyate retasaH prajAH prajAyante prajAtimeva taddadhAti tA dafa faMsati dafAkSarA virA[L] annaM virA[L] annAdre taH sicyate retasaH prajAH prajAyante prajAtimeva taddadhAti tA nyUzkhayatyannaM vai nyUzkho'nnAdre taH sicyate retasaH prajAH prajAyante prajAtimeva taddadhAti dadhikrAvNo akAriSamiti dAdhikrIM faMsati devapavitraM vai dadhikrA idaM vA idaM vyAhanasyAM vAcamavAdIttaddevapavitreNa vAcampunIte sAnuSTubbhavati vAgvA anuSTuptatsvena chandasA vAcampunIte sutAso madhumattamA iti pAvamAnIH faMsati devapavitraM vai pAvamAnya idaM vA idaM vyAhanasyAM vAcamavAdIttaddevapavitreNaiva vAcampunIte tA anuSTubho bhavanti vAgvA anuSTuptatsvenaiva chandasA vAcampunIte'va dra pso aMfumatImatiSThadityaindrA bArhaspatyaM tqcaM faMsati vifo adevIrabhyAca-rantIrbqhaspatinA yujendra H! sasAha ityasuravifaM ha vai devAnabhyudAcArya AsItsa indro bqhaspatinaiva yujAsuryaM varNamabhidAsantamapAhaMstathaivaitadyajamAnA indrA -bqhaspatibhyAmeva yujAsuryaM varNamabhidAsantamapaghnate tadAhuH saMfaMsetSaSThe'hAn na saMfaMsediti saMfaMsedityAhuH kathamanyeSvahassu saMfaMsati kathamatra na saMfaM-sedityatho khalvAhurnaiva saMfaMsetsvargo vai lokaH SaSThamaharasamAyI vai svargo lokaH kafcidvai svarge loke sametIti sa yatsaMfaMsetsamAnaM tatkuryAdatha yanna saMfaMsatIMM tatsvargasya lokasya rUpaM tasmAnna saMfaMsedyadeva na saMfaMsatIMM etAni vA atrokthAni nAbhAnediSTho vAlakhilyA vqSAkapirevayAmarutsa yatsaMfaMsedapaiva sa eteSu kAmaM rAdhnuyAdaindro vqSAkapiH sarvANi chandAMsyaitafapralApastatra sa kAma upApto ya aindre jAgate'thedamaindrA barhaspatyaM sUktamaindrA bArhaspatyA paridhAnIya

भूतेछदः शंसति भूतेछद्भिर्वै देवा असुरानुपासचन्तोतेव युद्धेनोतेव मायया तेषां वै देवा असुराणाम्भूतेछद्भिरेव भूतं छादयित्वाथैनानत्यायंस्तथैवैतद्यजमाना भूतेछद्भिरेवाप्रियस्य भ्रातृव्यस्य भूतं छादयित्वाथैनमतियन्ति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया एवाहनस्याः शंसत्याहनस्याद्वै रेतः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तद्दधाति ता दश शंसति दशाक्षरा विराळ् अन्नं विराळ् अन्नाद्रे तः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तद्दधाति ता न्यूङ्खयत्यन्नं वै न्यूङ्खोऽन्नाद्रे तः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तद्दधाति दधिक्राव्णो अकारिषमिति दाधिक्रीं शंसति देवपवित्रं वै दधिक्रा इदं वा इदं व्याहनस्यां वाचमवादीत्तद्देवपवित्रेण वाचम्पुनीते सानुष्टुब्भवति वाग्वा अनुष्टुप्तत्स्वेन छन्दसा वाचम्पुनीते सुतासो मधुमत्तमा इति पावमानीः शंसति देवपवित्रं वै पावमान्य इदं वा इदं व्याहनस्यां वाचमवादीत्तद्देवपवित्रेणैव वाचम्पुनीते ता अनुष्टुभो भवन्ति वाग्वा अनुष्टुप्तत्स्वेनैव छन्दसा वाचम्पुनीतेऽव द्र प्सो अंशुमतीमतिष्ठदित्यैन्द्र ?ाबार्हस्पत्यं तृचं शंसति विशो अदेवीरभ्याच-रन्तीर्बृहस्पतिना युजेन्द्र ?ः ससाह इत्यसुरविशं ह वै देवानभ्युदाचार्य आसीत्स इन्द्र ?ो बृहस्पतिनैव युजासुर्यं वर्णमभिदासन्तमपाहंस्तथैवैतद्यजमाना इन्द्र ?ा-बृहस्पतिभ्यामेव युजासुर्यं वर्णमभिदासन्तमपघ्नते तदाहुः संशंसेत्षष्ठेऽहान् न संशंसेदिति संशंसेदित्याहुः कथमन्येष्वहस्सु संशंसति कथमत्र न संशं-सेदित्यथो खल्वाहुर्नैव संशंसेत्स्वर्गो वै लोकः षष्ठमहरसमायी वै स्वर्गो लोकः कश्चिद्वै स्वर्गे लोके समेतीति स यत्संशंसेत्समानं तत्कुर्यादथ यन्न संशंसतीँ तत्स्वर्गस्य लोकस्य रूपं तस्मान्न संशंसेद्यदेव न संशंसतीँ एतानि वा अत्रोक्थानि नाभानेदिष्ठो वालखिल्या वृषाकपिरेवयामरुत्स यत्संशंसेदपैव स एतेषु कामं राध्नुयादैन्द्र ?ो वृषाकपिः सर्वाणि छन्दांस्यैतशप्रलापस्तत्र स काम उपाप्तो य ऐन्द्रे जागतेऽथेदमैन्द्र ?ाबर्हस्पत्यं सूक्तमैन्द्र ?ाबार्हस्पत्या परिधानीय

भूतेछदः शंसति भूतेछद्भिर्वै देवा असुरानुपासचन्तोतेव युद्धेनोतेव मायया तेषां वै देवा असुराणाम्भूतेछद्भिरेव भूतं छादयित्वाथैनानत्यायंस्तथैवैतद्यजमाना भूतेछद्भिरेवाप्रियस्य भ्रातृव्यस्य भूतं छादयित्वाथैनमतियन्ति ता अर्धर्चशः शंसति प्रतिष्ठाया एवाहनस्याः शंसत्याहनस्याद्वै रेतः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तद्दधाति ता दश शंसति दशाक्षरा विराळ् अन्नं विराळ् अन्नाद्रे तः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तद्दधाति ता न्यूङ्खयत्यन्नं वै न्यूङ्खोऽन्नाद्रे तः सिच्यते रेतसः प्रजाः प्रजायन्ते प्रजातिमेव तद्दधाति दधिक्राव्णो अकारिषमिति दाधिक्रीं शंसति देवपवित्रं वै दधिक्रा इदं वा इदं व्याहनस्यां वाचमवादीत्तद्देवपवित्रेण वाचम्पुनीते सानुष्टुब्भवति वाग्वा अनुष्टुप्तत्स्वेन छन्दसा वाचम्पुनीते सुतासो मधुमत्तमा इति पावमानीः शंसति देवपवित्रं वै पावमान्य इदं वा इदं व्याहनस्यां वाचमवादीत्तद्देवपवित्रेणैव वाचम्पुनीते ता अनुष्टुभो भवन्ति वाग्वा अनुष्टुप्तत्स्वेनैव छन्दसा वाचम्पुनीतेऽव द्र प्सो अंशुमतीमतिष्ठदित्यैन्द्रा बार्हस्पत्यं तृचं शंसति विशो अदेवीरभ्याच-रन्तीर्बृहस्पतिना युजेन्द्र ः! ससाह इत्यसुरविशं ह वै देवानभ्युदाचार्य आसीत्स इन्द्रो बृहस्पतिनैव युजासुर्यं वर्णमभिदासन्तमपाहंस्तथैवैतद्यजमाना इन्द्रा -बृहस्पतिभ्यामेव युजासुर्यं वर्णमभिदासन्तमपघ्नते तदाहुः संशंसेत्षष्ठेऽहान् न संशंसेदिति संशंसेदित्याहुः कथमन्येष्वहस्सु संशंसति कथमत्र न संशं-सेदित्यथो खल्वाहुर्नैव संशंसेत्स्वर्गो वै लोकः षष्ठमहरसमायी वै स्वर्गो लोकः कश्चिद्वै स्वर्गे लोके समेतीति स यत्संशंसेत्समानं तत्कुर्यादथ यन्न संशंसतीँ तत्स्वर्गस्य लोकस्य रूपं तस्मान्न संशंसेद्यदेव न संशंसतीँ एतानि वा अत्रोक्थानि नाभानेदिष्ठो वालखिल्या वृषाकपिरेवयामरुत्स यत्संशंसेदपैव स एतेषु कामं राध्नुयादैन्द्रो वृषाकपिः सर्वाणि छन्दांस्यैतशप्रलापस्तत्र स काम उपाप्तो य ऐन्द्रे जागतेऽथेदमैन्द्रा बर्हस्पत्यं सूक्तमैन्द्रा बार्हस्पत्या परिधानीय

1208

aq;t" pxoivR.áÿ_StSy iv.;g' v+y;mo hnU sÉj×¼ p[Stotu" Xyen' v= ¬í;tu" k<#" k;kÚ{ " p[ithtuRdR²=,; ÅoÉ,hoRtu" sVy b[÷,o d²=,' s®Kq mw];v¨,Sy sVyMb[;÷,;CzÖÉsno d²=,Mp;| s;'sm?vyoR" sVymupg;-t¿,;' sVyo_a" p[itp[Sq;tudR²=,' doneR·" sVyMpotudR²=, è¨rz;v;kSy sVy a;¦I/[Sy d²=,o b;ür;]eySy sVy" sdSySy sd' c;nUkù c gOhptedR²=,* p;d* gOhptev[Rtp[dSy sVy* p;d* gOhpte.;Ry;Ryw v[tp[dSy*Ï Enyo" s;/;r,o .vit t' gOhpitrev p[²x'ãy;j( j;`nIMpI>yo hr²Nt t;Mb[;÷,;y d´u" SkN?y; mink;âSt§ k¡ks; g[;vStutâSt§wv k¡ks; a/| c vwktRSyo¥etur/| cwv vwktRSy Klom; c xÉmtuSt;÷,;y d´;´´b[;÷," Sy;c( Ézr" sub[÷

athAtaH paforvibhaktistasya vibhAgaM vakSyAmo hanU sajihve prastotuH fyenaM vakSa udgAtuH kaNThaH kAkudra ?H pratiharturdakSiNA froNirhotuH savya brahmaNo dakSiNaM sakthi maitrAvaruNasya savyambrAhmaNAcchaMsino dakSiNampArfvaM sAMsamadhvaryoH savyamupagA-tQNAM savyo'?aH pratiprasthAturdakSiNaM dorneSTuH savyampoturdakSiNa UrurachAvAkasya savya AgnIdhrasya dakSiNo bAhurAtreyasya savyaH sadasyasya sadaM cAnUkaM ca gqhapaterdakSiNau pAdau gqhapatervratapradasya savyau pAdau gqhapaterbhAryAyai vratapradasyauSTha enayoH sAdhAraNo bhavati taM gqhapatireva prafiMSyAj jAghanImpatnIbhyo haranti tAmbrAhmaNAya dadyuH skandhyAfca manikAstisrafca kIkasA grAvastutastisrafcaiva kIkasA ardhaM ca vaikartasyonneturardhaM caiva vaikartasya klomA ca famitustadbrAhmaNAya dadyAdyadyabrAhmaNaH syAc chiraH subrahmaNyAyai yaH fvaHsutyAmprAha tasyAjinamiLa sarveSAM hoturvA tA vA etAH SaTtriMfatamekapA yajxaM vAhanti SaTtriMfadakSarA vai bqhatI bArhatAH svargA lokAH prAnAMfcaiva tatsvargAMfca lokAnApnuvanti prANeSu caiva tatsvargeSu ca lokeSu pratitiSThanto yanti sa eSa svargyaH pafurya enamevaM vibhajantyatha ye'to'nyathA tadyathA selagA vA pApakqto vA pafuM vima-thnIraMstAdqktattAM vA etAmpaforvibhaktiM frautaqSirdevabhAgo vidAM cakAra tAmu hAprocyaivAsmAllokAduccakrAma tAmu ha girijAya bAbhravyAyAmanuSyaH provAca

athAtaH paforvibhaktistasya vibhAgaM vakSyAmo hanU sajihve prastotuH fyenaM vakSa udgAtuH kaNThaH kAkudra H! pratiharturdakSiNA froNirhotuH savya brahmaNo dakSiNaM sakthi maitrAvaruNasya savyambrAhmaNAcchaMsino dakSiNampArfvaM sAMsamadhvaryoH savyamupagA-tQNAM savyo'kt!aH pratiprasthAturdakSiNaM dorneSTuH savyampoturdakSiNa UrurachAvAkasya savya AgnIdhrasya dakSiNo bAhurAtreyasya savyaH sadasyasya sadaM cAnUkaM ca gqhapaterdakSiNau pAdau gqhapatervratapradasya savyau pAdau gqhapaterbhAryAyai vratapradasyauSTha enayoH sAdhAraNo bhavati taM gqhapatireva prafiMSyAj jAghanImpatnIbhyo haranti tAmbrAhmaNAya dadyuH skandhyAfca manikAstisrafca kIkasA grAvastutastisrafcaiva kIkasA ardhaM ca vaikartasyonneturardhaM caiva vaikartasya klomA ca famitustadbrAhmaNAya dadyAdyadyabrAhmaNaH syAc chiraH subrahmaNyAyai yaH fvaHsutyAmprAha tasyAjinami[L]a sarveSAM hoturvA tA vA etAH SaTtriMfatamekapA yajxaM vAhanti SaTtriMfadakSarA vai bqhatI bArhatAH svargA lokAH prAnAMfcaiva tatsvargAMfca lokAnApnuvanti prANeSu caiva tatsvargeSu ca lokeSu pratitiSThanto yanti sa eSa svargyaH pafurya enamevaM vibhajantyatha ye'to'nyathA tadyathA selagA vA pApakqto vA pafuM vima-thnIraMstAdqktattAM vA etAmpaforvibhaktiM frautaqSirdevabhAgo vidAM cakAra tAmu hAprocyaivAsmAllokAduccakrAma tAmu ha girijAya bAbhravyAyAmanuSyaH provAca

अथातः पशोर्विभक्तिस्तस्य विभागं वक्ष्यामो हनू सजिह्वे प्रस्तोतुः श्येनं वक्ष उद्गातुः कण्ठः काकुद्र ?ः प्रतिहर्तुर्दक्षिणा श्रोणिर्होतुः सव्य ब्रह्मणो दक्षिणं सक्थि मैत्रावरुणस्य सव्यम्ब्राह्मणाच्छंसिनो दक्षिणम्पार्श्वं सांसमध्वर्योः सव्यमुपगा-तॄणां सव्योऽ?ः प्रतिप्रस्थातुर्दक्षिणं दोर्नेष्टुः सव्यम्पोतुर्दक्षिण ऊरुरछावाकस्य सव्य आग्नीध्रस्य दक्षिणो बाहुरात्रेयस्य सव्यः सदस्यस्य सदं चानूकं च गृहपतेर्दक्षिणौ पादौ गृहपतेर्व्रतप्रदस्य सव्यौ पादौ गृहपतेर्भार्यायै व्रतप्रदस्यौष्ठ एनयोः साधारणो भवति तं गृहपतिरेव प्रशिंष्याज् जाघनीम्पत्नीभ्यो हरन्ति ताम्ब्राह्मणाय दद्युः स्कन्ध्याश्च मनिकास्तिस्रश्च कीकसा ग्रावस्तुतस्तिस्रश्चैव कीकसा अर्धं च वैकर्तस्योन्नेतुरर्धं चैव वैकर्तस्य क्लोमा च शमितुस्तद्ब्राह्मणाय दद्याद्यद्यब्राह्मणः स्याच् छिरः सुब्रह्मण्यायै यः श्वःसुत्याम्प्राह तस्याजिनमिळ सर्वेषां होतुर्वा ता वा एताः षट्त्रिंशतमेकपा यज्ञं वाहन्ति षट्त्रिंशदक्षरा वै बृहती बार्हताः स्वर्गा लोकाः प्रानांश्चैव तत्स्वर्गांश्च लोकानाप्नुवन्ति प्राणेषु चैव तत्स्वर्गेषु च लोकेषु प्रतितिष्ठन्तो यन्ति स एष स्वर्ग्यः पशुर्य एनमेवं विभजन्त्यथ येऽतोऽन्यथा तद्यथा सेलगा वा पापकृतो वा पशुं विम-थ्नीरंस्तादृक्तत्तां वा एताम्पशोर्विभक्तिं श्रौतऋषिर्देवभागो विदां चकार तामु हाप्रोच्यैवास्माल्लोकादुच्चक्राम तामु ह गिरिजाय बाभ्रव्यायामनुष्यः प्रोवाच

अथातः पशोर्विभक्तिस्तस्य विभागं वक्ष्यामो हनू सजिह्वे प्रस्तोतुः श्येनं वक्ष उद्गातुः कण्ठः काकुद्र ः! प्रतिहर्तुर्दक्षिणा श्रोणिर्होतुः सव्य ब्रह्मणो दक्षिणं सक्थि मैत्रावरुणस्य सव्यम्ब्राह्मणाच्छंसिनो दक्षिणम्पार्श्वं सांसमध्वर्योः सव्यमुपगा-तॄणां सव्योऽक्त्!अः प्रतिप्रस्थातुर्दक्षिणं दोर्नेष्टुः सव्यम्पोतुर्दक्षिण ऊरुरछावाकस्य सव्य आग्नीध्रस्य दक्षिणो बाहुरात्रेयस्य सव्यः सदस्यस्य सदं चानूकं च गृहपतेर्दक्षिणौ पादौ गृहपतेर्व्रतप्रदस्य सव्यौ पादौ गृहपतेर्भार्यायै व्रतप्रदस्यौष्ठ एनयोः साधारणो भवति तं गृहपतिरेव प्रशिंष्याज् जाघनीम्पत्नीभ्यो हरन्ति ताम्ब्राह्मणाय दद्युः स्कन्ध्याश्च मनिकास्तिस्रश्च कीकसा ग्रावस्तुतस्तिस्रश्चैव कीकसा अर्धं च वैकर्तस्योन्नेतुरर्धं चैव वैकर्तस्य क्लोमा च शमितुस्तद्ब्राह्मणाय दद्याद्यद्यब्राह्मणः स्याच् छिरः सुब्रह्मण्यायै यः श्वःसुत्याम्प्राह तस्याजिनमिळ सर्वेषां होतुर्वा ता वा एताः षट्त्रिंशतमेकपा यज्ञं वाहन्ति षट्त्रिंशदक्षरा वै बृहती बार्हताः स्वर्गा लोकाः प्रानांश्चैव तत्स्वर्गांश्च लोकानाप्नुवन्ति प्राणेषु चैव तत्स्वर्गेषु च लोकेषु प्रतितिष्ठन्तो यन्ति स एष स्वर्ग्यः पशुर्य एनमेवं विभजन्त्यथ येऽतोऽन्यथा तद्यथा सेलगा वा पापकृतो वा पशुं विम-थ्नीरंस्तादृक्तत्तां वा एताम्पशोर्विभक्तिं श्रौतऋषिर्देवभागो विदां चकार तामु हाप्रोच्यैवास्माल्लोकादुच्चक्राम तामु ह गिरिजाय बाभ्रव्यायामनुष्यः प्रोवाच

1220

td;üyRSy;É¦ho} yup;vsO·; duçm;nopivxeTk; t] p[;yÉáÿárit t;mÉ.-mN]yet ySm;ºIW; inWIdÉs tto no a.y' ÕÉ/ pxU¥" sv;RNgop;y nmo ¨{ ;y mIÀüW it t;muTq;pyedudSq;¶¼Vyiditr;yuyRDpt;v/;itN{ ;y Õ-

tadAhuryasyAgniho tr?yupAvasqSTA duhyamAnopavifetkA tatra prAyafcittiriti tAmabhi-mantrayeta yasmAdbhISA niSIdasi tato no abhayaM kqdhi pafUnnaH sarvAngopAya namo rudra ?Aya mILhuSa iti tAmutthApayedudasthAddevyaditirAyuryajxapatAvadhAtindra ?Aya kq-NvatI bhAgammitrAya varuNaya cetyathAsyA udapAtramUdhasi ca mukhe co-pagqhNIyAdathainAmbrAhmaNAya dadyAtsA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgniho tr?yu-pAvasqSTA duhyamAnA vAfyeta kA tatra prAyafcittirityafanAyAM ha vA eSA yajamAnasya pratikhyAya vAfyate tAmannamapyAdayecchAntyai fAntirvA annaM sUyavasAdbhagavatI hi bhUyA iti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgniho tr?yu-pAvasqSTA duhyamAnA spandeta kA tatra prAyafcittiriti sA yattatra skanda-yettadabhimqfya japedyadadya dugdhampqthivImasqpta yadoSadhIratyasqpadyadApaH payo gqheSu payo aghnyAyAmpayo vatseSu payo astu tanmayIti tatra yatparifiSTaM syAttena juhuyAdyadyalaM homAya syAD yadyu vai sarvaM siktaM syAdathAnyAmAhUya tAM dugdhvA

tadAhuryasyAgnihotr! yupAvasqSTA duhyamAnopavifetkA tatra prAyafcittiriti tAmabhi-mantrayeta yasmAdbhISA niSIdasi tato no abhayaM kqdhi pafUnnaH sarvAngopAya namo rudrA ya mI[L]huSa iti tAmutthApayedudasthAddevyaditirAyuryajxapatAvadhAtindrA ya kq-NvatI bhAgammitrAya varuNaya cetyathAsyA udapAtramUdhasi ca mukhe co-pagqhNIyAdathainAmbrAhmaNAya dadyAtsA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnihotr! yu-pAvasqSTA duhyamAnA vAfyeta kA tatra prAyafcittirityafanAyAM ha vA eSA yajamAnasya pratikhyAya vAfyate tAmannamapyAdayecchAntyai fAntirvA annaM sUyavasAdbhagavatI hi bhUyA iti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnihotr! yu-pAvasqSTA duhyamAnA spandeta kA tatra prAyafcittiriti sA yattatra skanda-yettadabhimqfya japedyadadya dugdhampqthivImasqpta yadoSadhIratyasqpadyadApaH payo gqheSu payo aghnyAyAmpayo vatseSu payo astu tanmayIti tatra yatparifiSTaM syAttena juhuyAdyadyalaM homAya syAD yadyu vai sarvaM siktaM syAdathAnyAmAhUya tAM dugdhvA

तदाहुर्यस्याग्निहो त्र्?युपावसृष्टा दुह्यमानोपविशेत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति तामभि-मन्त्रयेत यस्माद्भीषा निषीदसि ततो नो अभयं कृधि पशून्नः सर्वान्गोपाय नमो रुद्र ?ाय मीळ्हुष इति तामुत्थापयेदुदस्थाद्देव्यदितिरायुर्यज्ञपतावधातिन्द्र ?ाय कृ-ण्वती भागम्मित्राय वरुणय चेत्यथास्या उदपात्रमूधसि च मुखे चो-पगृह्णीयादथैनाम्ब्राह्मणाय दद्यात्सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्निहो त्र्?यु-पावसृष्टा दुह्यमाना वाश्येत का तत्र प्रायश्चित्तिरित्यशनायां ह वा एषा यजमानस्य प्रतिख्याय वाश्यते तामन्नमप्यादयेच्छान्त्यै शान्तिर्वा अन्नं सूयवसाद्भगवती हि भूया इति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्निहो त्र्?यु-पावसृष्टा दुह्यमाना स्पन्देत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सा यत्तत्र स्कन्द-येत्तदभिमृश्य जपेद्यदद्य दुग्धम्पृथिवीमसृप्त यदोषधीरत्यसृपद्यदापः पयो गृहेषु पयो अघ्न्यायाम्पयो वत्सेषु पयो अस्तु तन्मयीति तत्र यत्परिशिष्टं स्यात्तेन जुहुयाद्यद्यलं होमाय स्याड् यद्यु वै सर्वं सिक्तं स्यादथान्यामाहूय तां दुग्ध्वा

तदाहुर्यस्याग्निहोत्र्! युपावसृष्टा दुह्यमानोपविशेत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति तामभि-मन्त्रयेत यस्माद्भीषा निषीदसि ततो नो अभयं कृधि पशून्नः सर्वान्गोपाय नमो रुद्रा य मीळ्हुष इति तामुत्थापयेदुदस्थाद्देव्यदितिरायुर्यज्ञपतावधातिन्द्रा य कृ-ण्वती भागम्मित्राय वरुणय चेत्यथास्या उदपात्रमूधसि च मुखे चो-पगृह्णीयादथैनाम्ब्राह्मणाय दद्यात्सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्निहोत्र्! यु-पावसृष्टा दुह्यमाना वाश्येत का तत्र प्रायश्चित्तिरित्यशनायां ह वा एषा यजमानस्य प्रतिख्याय वाश्यते तामन्नमप्यादयेच्छान्त्यै शान्तिर्वा अन्नं सूयवसाद्भगवती हि भूया इति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्निहोत्र्! यु-पावसृष्टा दुह्यमाना स्पन्देत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सा यत्तत्र स्कन्द-येत्तदभिमृश्य जपेद्यदद्य दुग्धम्पृथिवीमसृप्त यदोषधीरत्यसृपद्यदापः पयो गृहेषु पयो अघ्न्यायाम्पयो वत्सेषु पयो अस्तु तन्मयीति तत्र यत्परिशिष्टं स्यात्तेन जुहुयाद्यद्यलं होमाय स्याड् यद्यु वै सर्वं सिक्तं स्यादथान्यामाहूय तां दुग्ध्वा

1224

td;üyRSy s;y'duG/' s;'n;Yy' duãyeÃ;phreÃ; k; t] p[;yÉáÿárit p[;tduRG/' Ãw/' ÕTv; tSy;Nytr;M.áÿ_m;tCy ten yjet s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy p[;tduRG/' s'n;Yy' duãyeÃ;phreÃ; k; t] p[;yÉáÿárTywN{ ' v; m;heN{ ' v; puroÂ;x;' tSy Sq;ne in¨Py ten yjet s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy svRmev s;'n;Yy' duãyeÃ;phreÃ; k; t] p[;yiáÿárTywN{ ' v; m;heN{ ' veit sm;n' s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy sv;R

tadAhuryasya sAyaMdugdhaM sAMnAyyaM duSyedvApaharedvA kA tatra prAyafcittiriti prAtardugdhaM dvaidhaM kqtvA tasyAnyatarAmbhaktimAtacya tena yajeta sA tatra prAyafcittistadAhuryasya prAtardugdhaM saMnAyyaM duSyedvApaharedvA kA tatra prAyafcittirityaindraM vA mAhendraM vA puroLAfAM tasya sthAne nirupya tena yajeta sA tatra prAyafcittistadAhuryasya sarvameva sAMnAyyaM duSyedvApaharedvA kA tatra prAyafcittirityaindraM vA mAhendraM veti samAnaM sA tatra prAyafcittistadAhuryasya sarvANyeva havIMSi duSyeyurvApahareyurvA kA tatra prAyafcittirityAjyasyainAni yathAdevatamparikalpya tayAjyahaviSeSTyA yajetA-

tadAhuryasya sAyaMdugdhaM sAMnAyyaM duSyedvApaharedvA kA tatra prAyafcittiriti prAtardugdhaM dvaidhaM kqtvA tasyAnyatarAmbhaktimAtacya tena yajeta sA tatra prAyafcittistadAhuryasya prAtardugdhaM saMnAyyaM duSyedvApaharedvA kA tatra prAyafcittirityaindraM vA mAhendraM vA puro[L]AfAM tasya sthAne nirupya tena yajeta sA tatra prAyafcittistadAhuryasya sarvameva sAMnAyyaM duSyedvApaharedvA kA tatra prAyafcittirityaindraM vA mAhendraM veti samAnaM sA tatra prAyafcittistadAhuryasya sarvANyeva havIMSi duSyeyurvApahareyurvA kA tatra prAyafcittirityAjyasyainAni yathAdevatamparikalpya tayAjyahaviSeSTyA yajetA-

तदाहुर्यस्य सायंदुग्धं सांनाय्यं दुष्येद्वापहरेद्वा का तत्र प्रायश्चित्तिरिति प्रातर्दुग्धं द्वैधं कृत्वा तस्यान्यतराम्भक्तिमातच्य तेन यजेत सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य प्रातर्दुग्धं संनाय्यं दुष्येद्वापहरेद्वा का तत्र प्रायश्चित्तिरित्यैन्द्रं वा माहेन्द्रं वा पुरोळाशां तस्य स्थाने निरुप्य तेन यजेत सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य सर्वमेव सांनाय्यं दुष्येद्वापहरेद्वा का तत्र प्रायश्चित्तिरित्यैन्द्रं वा माहेन्द्रं वेति समानं सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य सर्वाण्येव हवींषि दुष्येयुर्वापहरेयुर्वा का तत्र प्रायश्चित्तिरित्याज्यस्यैनानि यथादेवतम्परिकल्प्य तयाज्यहविषेष्ट्या यजेता-

1233

td;üyRSy;¦;vÉ¦muõreyu" k; t] p[;yÉáÿárit s y´nupXyedudUç pUvRmpr' ind?y;´´u n;nupXyeTso¦yeÉ¦vte·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;-Jy;nuvKye aÉ¦n;É¦" sÉm?yte Tv' ç¦e aÉ¦neTy;üit' v;hvnIye juüy;-d¦yeÉ¦vte Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy g;hRpTy;hvnIy* Émq" s'sOJyey;t;' k; t] p[;yÉáÿárit so¦ye vItye·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye a¦ a; y;ih vItye yo aÉ¦' devvIty Ty;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye vItye Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy svR Ev;¦yo Émq" s'sOJyerNk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye ivivcye-·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye Sv,R vSto¨Ws;mroÉc Tv;m¦e m;nuWIrIÂte ivx Ty;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye ivivcye Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy;¦yo aNywrÉ¦É." s'sOJyerNk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye =;mvte·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;-nuv;Kye a£Ndd¦u StnyÉ¥v ´*r/; yq; n" iptr" pr;s Ty;üit' v;h-

tadAhuryasyAgnAvagnimuddhareyuH kA tatra prAyafcittiriti sa yadyanupafyedudUhya pUrvamaparaM nidadhyAdyadyu nAnupafyetso'gnaye'gnivate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yA-jyAnuvakye agninAgniH samidhyate tvaM hyagne agninetyAhutiM vAhavanIye juhuyA-dagnaye'gnivate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasya gArhapatyAhavanIyau mithaH saMsqjyeyAtAM kA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vItaye'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye agna A yAhi vItaye yo agniM devavItaya ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vItaye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasya sarva evAgnayo mithaH saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vivicaye-'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye svarNa vastoruSasAmaroci tvAmagne mAnuSIrILate vifa ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vivicaye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnayo anyairagnibhiH saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye kSAmavate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyA-nuvAkye akrandadagnu stanayanniva dyauradhA yathA naH pitaraH parAsa ityAhutiM vAha-

tadAhuryasyAgnAvagnimuddhareyuH kA tatra prAyafcittiriti sa yadyanupafyedudUhya pUrvamaparaM nidadhyAdyadyu nAnupafyetso'gnaye'gnivate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yA-jyAnuvakye agninAgniH samidhyate tvaM hyagne agninetyAhutiM vAhavanIye juhuyA-dagnaye'gnivate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasya gArhapatyAhavanIyau mithaH saMsqjyeyAtAM kA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vItaye'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye agna A yAhi vItaye yo agniM devavItaya ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vItaye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasya sarva evAgnayo mithaH saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vivicaye-'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye svarNa vastoruSasAmaroci tvAmagne mAnuSIrI[L]ate vifa ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vivicaye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnayo anyairagnibhiH saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye kSAmavate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyA-nuvAkye akrandadagnu stanayanniva dyauradhA yathA naH pitaraH parAsa ityAhutiM vAha-

तदाहुर्यस्याग्नावग्निमुद्धरेयुः का तत्र प्रायश्चित्तिरिति स यद्यनुपश्येदुदूह्य पूर्वमपरं निदध्याद्यद्यु नानुपश्येत्सोऽग्नयेऽग्निवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य या-ज्यानुवक्ये अग्निनाग्निः समिध्यते त्वं ह्यग्ने अग्निनेत्याहुतिं वाहवनीये जुहुया-दग्नयेऽग्निवते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य गार्हपत्याहवनीयौ मिथः संसृज्येयातां का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये वीतयेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अग्न आ याहि वीतये यो अग्निं देववीतय इत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये वीतये स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य सर्व एवाग्नयो मिथः संसृज्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये विविचये-ऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये स्वर्ण वस्तोरुषसामरोचि त्वामग्ने मानुषीरीळते विश इत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये विविचये स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्नयो अन्यैरग्निभिः संसृज्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये क्षामवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्या-नुवाक्ये अक्रन्ददग्नु स्तनयन्निव द्यौरधा यथा नः पितरः परास इत्याहुतिं वाह-

1238

t;d;üyRSy;¦yo g[;Mye,;É¦n; s'dç¼rNk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye s'vg;Ry;·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye kÚivTsu no giv·ye m; no aâSmNmh;/n Ty;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye s'vg;Ry Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy;¦yo idVyen;É¦n; s'sOJyerNk; t] p[;yÉáÿárit so¦yePsumte·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye aPSv¦e sÉ/·v myo d/e meÉ/r" pUtd= Ty;üit' v;hvnIye juüy;d¦yePsumte Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy;¦y" xv;É¦n; s'sOJyerNk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye xucye·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye aÉ¦" xuÉcv[ttm ¬d¦e xucyStveTyüit' v;hvnIye juüy;d¦ye xucye Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyRSy;¦y a;r

tAdAhuryasyAgnayo grAmyeNAgninA saMdahyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye saMvargAyASTAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye kuvitsu no gaviSTaye mA no asminmahAdhana ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye saMvargAya svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnayo divyenAgninA saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye'psumate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye apsvagne sadhiSTava mayo dadhe medhiraH pUtadakSa ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye'psumate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnayaH favAgninA saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye fucaye'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye agniH fucivratatama udagne fucayastavetyahutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye fucaye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnaya AraNyenAgninA saMdahyerankA tatra prAyafcittiriti samevAropayedaraNI volmukaM vA mokSayedyadyAhavanIyAdyadi gArhapatyAdyadi na faknuyAtso'gnaye saMvargAyASTAkapAlampuroLAfaM nirvapetta-syokte yAjyAnuvAkye AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye saMvargAya svAheti sA

tAdAhuryasyAgnayo grAmyeNAgninA saMdahyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye saMvargAyASTAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye kuvitsu no gaviSTaye mA no asminmahAdhana ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye saMvargAya svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnayo divyenAgninA saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye'psumate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye apsvagne sadhiSTava mayo dadhe medhiraH pUtadakSa ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye'psumate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnayaH favAgninA saMsqjyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye fucaye'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye agniH fucivratatama udagne fucayastavetyahutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye fucaye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhuryasyAgnaya AraNyenAgninA saMdahyerankA tatra prAyafcittiriti samevAropayedaraNI volmukaM vA mokSayedyadyAhavanIyAdyadi gArhapatyAdyadi na faknuyAtso'gnaye saMvargAyASTAkapAlampuro[L]AfaM nirvapetta-syokte yAjyAnuvAkye AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye saMvargAya svAheti sA

तादाहुर्यस्याग्नयो ग्राम्येणाग्निना संदह्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये संवर्गायाष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये कुवित्सु नो गविष्टये मा नो अस्मिन्महाधन इत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये संवर्गाय स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्नयो दिव्येनाग्निना संसृज्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नयेऽप्सुमतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अप्स्वग्ने सधिष्टव मयो दधे मेधिरः पूतदक्ष इत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नयेऽप्सुमते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्नयः शवाग्निना संसृज्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये शुचयेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अग्निः शुचिव्रततम उदग्ने शुचयस्तवेत्यहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये शुचये स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्याग्नय आरण्येनाग्निना संदह्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति समेवारोपयेदरणी वोल्मुकं वा मोक्षयेद्यद्याहवनीयाद्यदि गार्हपत्याद्यदि न शक्नुयात्सोऽग्नये संवर्गायाष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्त-स्योक्ते याज्यानुवाक्ये आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये संवर्गाय स्वाहेति सा

1243

td;üyR a;iht;É¦¨pvsqeÅu kÚvIRt k; t] p[;yÉáÿárit so¦ye v[t.Ote·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye Tvm¦e v[t.OCzÚÉc-v[Rt;in Éb.[Ã[tp; adB/ Ty;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye v[t.Ote Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyR a;iht;É¦¨pvsqev[Tym;p´et k; t] p[;yÉ-áÿárit so¦ye v[tptye·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye Tvm¦e v[tp; aÉs yÃo vyMp[Émn;m v[t;nITy;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye v[tptye Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyR a;iht;É¦rm;v;Sy;Mp*,Rm;sI' v;tIy;Tk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye pÉqÕte·;kp;lMpuroÂ;x' invR-peÿSy y;Jy;nuv;Kye veTq; ih vedo"?vn a; dev;n;mip pNq;mg-NmeTy;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye pÉqÕte Sv;heit s; t] p[;yÉáÿ-Std;üyRSy svR Ev;¦y ¬px;MyerNk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye tpSvte jnÃte p;vkvte·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye a; y;ih tps; jneãv; no y;ih tps; jneâãvTy;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye

tadAhurya AhitAgnirupavasathe'fru kurvIta kA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vratabhqte'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tvamagne vratabhqcchuci-rvratAni bibhradvratapA adabdha ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vratabhqte svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgnirupavasathe'vratyamApadyeta kA tatra prAyafci-ttiriti so'gnaye vratapataye'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tvamagne vratapA asi yadvo vayampraminAma vratAnItyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vratapataye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniramAvAsyAmpaurNamAsIM vAtIyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye pathikqte'STAkapAlampuroLAfaM nirva-pettasya yAjyAnuvAkye vetthA hi vedoH'dhvana A devAnAmapi panthAmaga-nmetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye pathikqte svAheti sA tatra prAyafcitti-stadAhuryasya sarva evAgnaya upafAmyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye tapasvate janadvate pAvakavate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye A yAhi tapasA janeSvA no yAhi tapasA janeSvityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye

tadAhurya AhitAgnirupavasathe'fru kurvIta kA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vratabhqte'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tvamagne vratabhqcchuci-rvratAni bibhradvratapA adabdha ityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vratabhqte svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgnirupavasathe'vratyamApadyeta kA tatra prAyafci-ttiriti so'gnaye vratapataye'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tvamagne vratapA asi yadvo vayampraminAma vratAnItyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vratapataye svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniramAvAsyAmpaurNamAsIM vAtIyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye pathikqte'STAkapAlampuro[L]AfaM nirva-pettasya yAjyAnuvAkye vetthA hi vedoH'dhvana A devAnAmapi panthAmaga-nmetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye pathikqte svAheti sA tatra prAyafcitti-stadAhuryasya sarva evAgnaya upafAmyerankA tatra prAyafcittiriti so'gnaye tapasvate janadvate pAvakavate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye A yAhi tapasA janeSvA no yAhi tapasA janeSvityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye

तदाहुर्य आहिताग्निरुपवसथेऽश्रु कुर्वीत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये व्रतभृतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये त्वमग्ने व्रतभृच्छुचि-र्व्रतानि बिभ्रद्व्रतपा अदब्ध इत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये व्रतभृते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निरुपवसथेऽव्रत्यमापद्येत का तत्र प्रायश्चि-त्तिरिति सोऽग्नये व्रतपतयेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये त्वमग्ने व्रतपा असि यद्वो वयम्प्रमिनाम व्रतानीत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये व्रतपतये स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निरमावास्याम्पौर्णमासीं वातीयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये पथिकृतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्व-पेत्तस्य याज्यानुवाक्ये वेत्था हि वेदोःऽध्वन आ देवानामपि पन्थामग-न्मेत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये पथिकृते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्ति-स्तदाहुर्यस्य सर्व एवाग्नय उपशाम्येरन्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये तपस्वते जनद्वते पावकवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये आ याहि तपसा जनेष्वा नो याहि तपसा जनेष्वित्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये

1248

td;üyR a;iht;É¦r;g[y,en;in; nv;¥Mp[;XnIy;Tk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye vw;nr;y Ã;dxkp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye vw;nro ajIjnTpO·o idiv pO·o aÉ¦" pOÉqVy;ÉmTy;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye vw;nr;y Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyR a;iht;É¦yRid kp;l' nXyeTk; t] p[;yÉáÿárit soÉ>y;' iÃkp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye aÉn; vitRrSmd; gomt; n;sTy; rqeneTy;üit' v;hvnIye juüy;dÉ>y;' Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyR a;iht;É¦yRid piv]' nXyeTk; t] p[;yÉáÿárit so¦ye piv]vte·;kp;lMpuroÂ;x' invRpeÿSy y;Jy;nuv;Kye piv]' te ivttMb[÷,Spte tpos"( piv]' ivtt' idvSpd it a;üit' v;hvnIye juüy;d¦ye piv]vte Sv;heit s; t] p[;yÉáÿStd;üyR a;iht;É¦yRid ihr

tadAhurya AhitAgnirAgrayaNenAniSTvA navAnnamprAfnIyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vaifvAnarAya dvAdafakapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye vaifvAnaro ajIjanatpqSTo divi pqSTo agniH pqthivyAmityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vaifvAnarAya svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi kapAlaM nafyetkA tatra prAyafcittiriti so'fvibhyAM dvikapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye afvinA vartirasmadA gomatA nAsatyA rathenetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdafvibhyAM svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi pavitraM nafyetkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye pavitravate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye pavitraM te vitatambrahmaNaspate taposH pavitraM vitataM divaspada iti AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye pavitravate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi hiraNyaM nafyetkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye hiraNyavate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye hiraNya-kefo rajaso visAra A te suparNA aminantaMM evairiti AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye hiraNyavate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi prAtarasnAto'gnihotraM juhuyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye varuNAyASTAkapA-lampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tvaM no agne varuNasya vidvAnsa tvaM no agne'vamo bhavotItyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye varuNAya svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi sUtakAnnamprAfnIyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnAye tantumate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tantuM tanva-nrajaso bhAnumanvihyakSAnaho nahyatanota somyA iti AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye tantumate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgnirjIve mqtafabdaM frutvA kA tatra prAyafcittiriti so'gnAye surabhimate'STAkapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye agnirhotA nyasIdadyajIyAnsAdhvImakardevavItiM no adyetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye surabhimate svAheti sA tatra prAyafcitti-stadAhurya AhitAgniryasya bhAryA gaurvA yamau janayetkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye marutvate trayodafakapAlampuroLAfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye maruto yasya hi kSaye'rA ivedacaramA ahevetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye marutvate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurapatnIko'pyagnihotramAharennAharediti Ahare-dityAhuryadi nAharedanaddhA puruSaH ko'naddhApuruSa iti na devAnna pitQnna manuSyA-

tadAhurya AhitAgnirAgrayaNenAniSTvA navAnnamprAfnIyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye vaifvAnarAya dvAdafakapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye vaifvAnaro ajIjanatpqSTo divi pqSTo agniH pqthivyAmityAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye vaifvAnarAya svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi kapAlaM nafyetkA tatra prAyafcittiriti so'fvibhyAM dvikapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye afvinA vartirasmadA gomatA nAsatyA rathenetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdafvibhyAM svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi pavitraM nafyetkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye pavitravate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye pavitraM te vitatambrahmaNaspate taposH pavitraM vitataM divaspada iti AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye pavitravate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi hiraNyaM nafyetkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye hiraNyavate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye hiraNya-kefo rajaso visAra A te suparNA aminantaMM evairiti AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye hiraNyavate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi prAtarasnAto'gnihotraM juhuyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye varuNAyASTAkapA-lampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tvaM no agne varuNasya vidvAnsa tvaM no agne'vamo bhavotItyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye varuNAya svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgniryadi sUtakAnnamprAfnIyAtkA tatra prAyafcittiriti so'gnAye tantumate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye tantuM tanva-nrajaso bhAnumanvihyakSAnaho nahyatanota somyA iti AhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye tantumate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurya AhitAgnirjIve mqtafabdaM frutvA kA tatra prAyafcittiriti so'gnAye surabhimate'STAkapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye agnirhotA nyasIdadyajIyAnsAdhvImakardevavItiM no adyetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye surabhimate svAheti sA tatra prAyafcitti-stadAhurya AhitAgniryasya bhAryA gaurvA yamau janayetkA tatra prAyafcittiriti so'gnaye marutvate trayodafakapAlampuro[L]AfaM nirvapettasya yAjyAnuvAkye maruto yasya hi kSaye'rA ivedacaramA ahevetyAhutiM vAhavanIye juhuyAdagnaye marutvate svAheti sA tatra prAyafcittistadAhurapatnIko'pyagnihotramAharennAharediti Ahare-dityAhuryadi nAharedanaddhA puruSaH ko'naddhApuruSa iti na devAnna pitQnna manuSyA-

तदाहुर्य आहिताग्निराग्रयणेनानिष्ट्वा नवान्नम्प्राश्नीयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये वैश्वानराय द्वादशकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये वैश्वानरो अजीजनत्पृष्टो दिवि पृष्टो अग्निः पृथिव्यामित्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये वैश्वानराय स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि कपालं नश्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽश्विभ्यां द्विकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अश्विना वर्तिरस्मदा गोमता नासत्या रथेनेत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादश्विभ्यां स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि पवित्रं नश्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये पवित्रवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये पवित्रं ते विततम्ब्रह्मणस्पते तपोस्ः पवित्रं विततं दिवस्पद इति आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये पवित्रवते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि हिरण्यं नश्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये हिरण्यवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये हिरण्य-केशो रजसो विसार आ ते सुपर्णा अमिनन्तँ एवैरिति आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये हिरण्यवते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि प्रातरस्नातोऽग्निहोत्रं जुहुयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये वरुणायाष्टाकपा-लम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये त्वं नो अग्ने वरुणस्य विद्वान्स त्वं नो अग्नेऽवमो भवोतीत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये वरुणाय स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि सूतकान्नम्प्राश्नीयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नाये तन्तुमतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये तन्तुं तन्व-न्रजसो भानुमन्विह्यक्षानहो नह्यतनोत सोम्या इति आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये तन्तुमते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्जीवे मृतशब्दं श्रुत्वा का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नाये सुरभिमतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अग्निर्होता न्यसीदद्यजीयान्साध्वीमकर्देववीतिं नो अद्येत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये सुरभिमते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्ति-स्तदाहुर्य आहिताग्निर्यस्य भार्या गौर्वा यमौ जनयेत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये मरुत्वते त्रयोदशकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये मरुतो यस्य हि क्षयेऽरा इवेदचरमा अहेवेत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये मरुत्वते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुरपत्नीकोऽप्यग्निहोत्रमाहरेन्नाहरेदिति आहरे-दित्याहुर्यदि नाहरेदनद्धा पुरुषः कोऽनद्धापुरुष इति न देवान्न पितॄन्न मनुष्या-

तदाहुर्य आहिताग्निराग्रयणेनानिष्ट्वा नवान्नम्प्राश्नीयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये वैश्वानराय द्वादशकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये वैश्वानरो अजीजनत्पृष्टो दिवि पृष्टो अग्निः पृथिव्यामित्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये वैश्वानराय स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि कपालं नश्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽश्विभ्यां द्विकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अश्विना वर्तिरस्मदा गोमता नासत्या रथेनेत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादश्विभ्यां स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि पवित्रं नश्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये पवित्रवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये पवित्रं ते विततम्ब्रह्मणस्पते तपोसः पवित्रं विततं दिवस्पद इति आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये पवित्रवते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि हिरण्यं नश्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये हिरण्यवतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये हिरण्य-केशो रजसो विसार आ ते सुपर्णा अमिनन्तँ एवैरिति आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये हिरण्यवते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि प्रातरस्नातोऽग्निहोत्रं जुहुयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये वरुणायाष्टाकपा-लम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये त्वं नो अग्ने वरुणस्य विद्वान्स त्वं नो अग्नेऽवमो भवोतीत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये वरुणाय स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्यदि सूतकान्नम्प्राश्नीयात्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नाये तन्तुमतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये तन्तुं तन्व-न्रजसो भानुमन्विह्यक्षानहो नह्यतनोत सोम्या इति आहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये तन्तुमते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्य आहिताग्निर्जीवे मृतशब्दं श्रुत्वा का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नाये सुरभिमतेऽष्टाकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये अग्निर्होता न्यसीदद्यजीयान्साध्वीमकर्देववीतिं नो अद्येत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये सुरभिमते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्ति-स्तदाहुर्य आहिताग्निर्यस्य भार्या गौर्वा यमौ जनयेत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति सोऽग्नये मरुत्वते त्रयोदशकपालम्पुरोळाशं निर्वपेत्तस्य याज्यानुवाक्ये मरुतो यस्य हि क्षयेऽरा इवेदचरमा अहेवेत्याहुतिं वाहवनीये जुहुयादग्नये मरुत्वते स्वाहेति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुरपत्नीकोऽप्यग्निहोत्रमाहरेन्नाहरेदिति आहरे-दित्याहुर्यदि नाहरेदनद्धा पुरुषः कोऽनद्धापुरुष इति न देवान्न पितॄन्न मनुष्या-

1268

td;üyRSy;É¦mnuõÈtm;idTyo>yuidy;Ã;>yStÉmy;Ã; p[,Ito v; p[;G`o-m;dupx;MyeTk; t] p[;yÉáÿárit ihry;Tm' /ÿe yo¦In;/ÿe teW;meWo¥;dtmo .vit ydNv;h;yRp-cnStâSm¥et;m;üit' juhoTy¦ye¥;d;y;¥ptye Sv;heTy¥;do h;¥pit.R-vTyXnute p[jy;¥;´' y Ev' ved;Ntre, g;hRpTy;hvnIy* hoãyNs'cretwten h v; En' s'crm;,m¦yo ivdurymSm;su hoãytITyeten h v; aSy s'cr-m;,Sy g;hRpTy;hvnIy* p;Pm;nmpht" sophtp;Pmo?vR" Svg| lok-metIit vw b[;÷,mud;hr²Nt td;ó" kqm¦INp[vTSy¥upitÏ¼t p[oãy v; p[TyeTy;hrhveRit tUã,IÉmTy;üStUã,I' vw Åeys a;k;ÍNteq;Py;ürhrhv;R Ete yjm;nSy;ÅõyoÃ;sn;Tp[Pl;vn;i>yit t;nupitÏ¼twv;.y' vo.y-

tadAhuryasyAgnimanuddhqtamAdityo'bhyudiyAdvAbhyastamiyAdvA praNIto vA prAggho-mAdupafAmyetkA tatra prAyafcittiriti hiraNyampuraskqtya sAyamuddharej jyotirvai fukraM hiraNyaM jyotiH fukramasau tadeva tajjyotiH fukrampafyannuddharati rajatamantardhAya prAtaruddharedetadra ?AtrirUpampurA sambhedAcchAyAnAmAhavanIyamuddhare-nmqtyurvai tamafchAyA tenaiva tajjyotiSA mqtyuM tamafchAyAM tarati sA tatra prAyafcittistadAhuryasya gArhapatyAhavanIyAvantareNAno vA ratho vA fvA vA pratipadyeta kA tatra prAyafcittiriti nainanmanasi kuryAdityAhurAtmanyasya hitA bhavantIti taccenmanasi kurvIta gArhapatyAdavichinnAmudakadhArAM harettantuM tanva-nrajaso bhAnumanvihItyAhavanIyAtsA tatra prAyafcittistadAhuH kathamagnInanvA-dadhAno'nvAhAryapacanamAhArayennAhArayediti AhArayedityAhuH prANAnvA eSo-'bhyAtmaM dhatte yo'gnInAdhatte teSAmeSo'nnAdatamo bhavati yadanvAhAryapa-canastasminnetAmAhutiM juhotyagnaye'nnAdAyAnnapataye svAhetyannAdo hAnnapatirbha-vatyafnute prajayAnnAdyaM ya evaM vedAntareNa gArhapatyAhavanIyau hoSyansaMcaretaitena ha vA enaM saMcaramANamagnayo vidurayamasmAsu hoSyatItyetena ha vA asya saMcara-mANasya gArhapatyAhavanIyau pApmAnamapahataH so'pahatapApmordhvaH svargaM loka-metIti vai brAhmaNamudAharanti tadAhuH kathamagnInpravatsyannupatiSTheta proSya vA pratyetyAharaharveti tUSNImityAhustUSNIM vai freyasa AkAzkSante'thApyAhuraharaharvA ete yajamAnasyAfraddhayodvAsanAtpraplAvanAdbibhyati tAnupatiSThetaivAbhayaM vo'bhaya-

tadAhuryasyAgnimanuddhqtamAdityo'bhyudiyAdvAbhyastamiyAdvA praNIto vA prAggho-mAdupafAmyetkA tatra prAyafcittiriti hiraNyampuraskqtya sAyamuddharej jyotirvai fukraM hiraNyaM jyotiH fukramasau tadeva tajjyotiH fukrampafyannuddharati rajatamantardhAya prAtaruddharedetadrA trirUpampurA sambhedAcchAyAnAmAhavanIyamuddhare-nmqtyurvai tamafchAyA tenaiva tajjyotiSA mqtyuM tamafchAyAM tarati sA tatra prAyafcittistadAhuryasya gArhapatyAhavanIyAvantareNAno vA ratho vA fvA vA pratipadyeta kA tatra prAyafcittiriti nainanmanasi kuryAdityAhurAtmanyasya hitA bhavantIti taccenmanasi kurvIta gArhapatyAdavichinnAmudakadhArAM harettantuM tanva-nrajaso bhAnumanvihItyAhavanIyAtsA tatra prAyafcittistadAhuH kathamagnInanvA-dadhAno'nvAhAryapacanamAhArayennAhArayediti AhArayedityAhuH prANAnvA eSo-'bhyAtmaM dhatte yo'gnInAdhatte teSAmeSo'nnAdatamo bhavati yadanvAhAryapa-canastasminnetAmAhutiM juhotyagnaye'nnAdAyAnnapataye svAhetyannAdo hAnnapatirbha-vatyafnute prajayAnnAdyaM ya evaM vedAntareNa gArhapatyAhavanIyau hoSyansaMcaretaitena ha vA enaM saMcaramANamagnayo vidurayamasmAsu hoSyatItyetena ha vA asya saMcara-mANasya gArhapatyAhavanIyau pApmAnamapahataH so'pahatapApmordhvaH svargaM loka-metIti vai brAhmaNamudAharanti tadAhuH kathamagnInpravatsyannupatiSTheta proSya vA pratyetyAharaharveti tUSNImityAhustUSNIM vai freyasa AkAzkSante'thApyAhuraharaharvA ete yajamAnasyAfraddhayodvAsanAtpraplAvanAdbibhyati tAnupatiSThetaivAbhayaM vo'bhaya-

तदाहुर्यस्याग्निमनुद्धृतमादित्योऽभ्युदियाद्वाभ्यस्तमियाद्वा प्रणीतो वा प्राग्घो-मादुपशाम्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति हिरण्यम्पुरस्कृत्य सायमुद्धरेज् ज्योतिर्वै शुक्रं हिरण्यं ज्योतिः शुक्रमसौ तदेव तज्ज्योतिः शुक्रम्पश्यन्नुद्धरति रजतमन्तर्धाय प्रातरुद्धरेदेतद्र ?ात्रिरूपम्पुरा सम्भेदाच्छायानामाहवनीयमुद्धरे-न्मृत्युर्वै तमश्छाया तेनैव तज्ज्योतिषा मृत्युं तमश्छायां तरति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य गार्हपत्याहवनीयावन्तरेणानो वा रथो वा श्वा वा प्रतिपद्येत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति नैनन्मनसि कुर्यादित्याहुरात्मन्यस्य हिता भवन्तीति तच्चेन्मनसि कुर्वीत गार्हपत्यादविछिन्नामुदकधारां हरेत्तन्तुं तन्व-न्रजसो भानुमन्विहीत्याहवनीयात्सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुः कथमग्नीनन्वा-दधानोऽन्वाहार्यपचनमाहारयेन्नाहारयेदिति आहारयेदित्याहुः प्राणान्वा एषो-ऽभ्यात्मं धत्ते योऽग्नीनाधत्ते तेषामेषोऽन्नादतमो भवति यदन्वाहार्यप-चनस्तस्मिन्नेतामाहुतिं जुहोत्यग्नयेऽन्नादायान्नपतये स्वाहेत्यन्नादो हान्नपतिर्भ-वत्यश्नुते प्रजयान्नाद्यं य एवं वेदान्तरेण गार्हपत्याहवनीयौ होष्यन्संचरेतैतेन ह वा एनं संचरमाणमग्नयो विदुरयमस्मासु होष्यतीत्येतेन ह वा अस्य संचर-माणस्य गार्हपत्याहवनीयौ पाप्मानमपहतः सोऽपहतपाप्मोर्ध्वः स्वर्गं लोक-मेतीति वै ब्राह्मणमुदाहरन्ति तदाहुः कथमग्नीन्प्रवत्स्यन्नुपतिष्ठेत प्रोष्य वा प्रत्येत्याहरहर्वेति तूष्णीमित्याहुस्तूष्णीं वै श्रेयस आकाङ्क्षन्तेऽथाप्याहुरहरहर्वा एते यजमानस्याश्रद्धयोद्वासनात्प्रप्लावनाद्बिभ्यति तानुपतिष्ठेतैवाभयं वोऽभय-

तदाहुर्यस्याग्निमनुद्धृतमादित्योऽभ्युदियाद्वाभ्यस्तमियाद्वा प्रणीतो वा प्राग्घो-मादुपशाम्येत्का तत्र प्रायश्चित्तिरिति हिरण्यम्पुरस्कृत्य सायमुद्धरेज् ज्योतिर्वै शुक्रं हिरण्यं ज्योतिः शुक्रमसौ तदेव तज्ज्योतिः शुक्रम्पश्यन्नुद्धरति रजतमन्तर्धाय प्रातरुद्धरेदेतद्रा त्रिरूपम्पुरा सम्भेदाच्छायानामाहवनीयमुद्धरे-न्मृत्युर्वै तमश्छाया तेनैव तज्ज्योतिषा मृत्युं तमश्छायां तरति सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुर्यस्य गार्हपत्याहवनीयावन्तरेणानो वा रथो वा श्वा वा प्रतिपद्येत का तत्र प्रायश्चित्तिरिति नैनन्मनसि कुर्यादित्याहुरात्मन्यस्य हिता भवन्तीति तच्चेन्मनसि कुर्वीत गार्हपत्यादविछिन्नामुदकधारां हरेत्तन्तुं तन्व-न्रजसो भानुमन्विहीत्याहवनीयात्सा तत्र प्रायश्चित्तिस्तदाहुः कथमग्नीनन्वा-दधानोऽन्वाहार्यपचनमाहारयेन्नाहारयेदिति आहारयेदित्याहुः प्राणान्वा एषो-ऽभ्यात्मं धत्ते योऽग्नीनाधत्ते तेषामेषोऽन्नादतमो भवति यदन्वाहार्यप-चनस्तस्मिन्नेतामाहुतिं जुहोत्यग्नयेऽन्नादायान्नपतये स्वाहेत्यन्नादो हान्नपतिर्भ-वत्यश्नुते प्रजयान्नाद्यं य एवं वेदान्तरेण गार्हपत्याहवनीयौ होष्यन्संचरेतैतेन ह वा एनं संचरमाणमग्नयो विदुरयमस्मासु होष्यतीत्येतेन ह वा अस्य संचर-माणस्य गार्हपत्याहवनीयौ पाप्मानमपहतः सोऽपहतपाप्मोर्ध्वः स्वर्गं लोक-मेतीति वै ब्राह्मणमुदाहरन्ति तदाहुः कथमग्नीन्प्रवत्स्यन्नुपतिष्ठेत प्रोष्य वा प्रत्येत्याहरहर्वेति तूष्णीमित्याहुस्तूष्णीं वै श्रेयस आकाङ्क्षन्तेऽथाप्याहुरहरहर्वा एते यजमानस्याश्रद्धयोद्वासनात्प्रप्लावनाद्बिभ्यति तानुपतिष्ठेतैवाभयं वोऽभय-

1275

hárN{ o h vw/s Ee+v;ko r;j;pu] a;s tSy h xt' j;y; b.UvuSt;su pu]' n le.e tSy h pvRtn;rd* gOh èWtu" s h n;rdMpp[z y' iNvmMpu]Émz²Nt ye ivj;n²Nt ye c n ikù ¾SvTpu]e, ivNdte tNm a;c+v n;rdeit s Eky; pO·o dxÉ." p[Tyuv;c AnmâSmNs'nyTymOtTv' c gzit ipt; pu]Sy j;tSy pXye°eÆIvto mu%My;vNt" pOÉqVy;M.og; y;vNto j;tvedÉs y;vNto aPsu p[;É,n;M.Uy;Npu]e iptuStt" xTpu]e, ipt-roTy;yNbül' tm" a;Tm; ih jD a;Tmn" s r;vTyitt;ár,I ikù nu ml' ikmÉjn' ikmu XmÅUÉ, ikù tp" pu]Mb[÷;, z?v' s vw lokovd;vd" a¥' h p[;," xr,' h v;so åp' ihr

harifcandra ?o ha vaidhasa aikSvAko rAjAputra Asa tasya ha fataM jAyA babhUvustAsu putraM na lebhe tasya ha parvatanAradau gqha USatuH sa ha nAradampapracha yaM nvimamputramichanti ye vijAnanti ye ca na kiM svitputreNa vindate tanma AcakSva nAradeti sa ekayA pqSTo dafabhiH pratyuvAca qnamasminsaMnayatyamqtatvaM ca gachati pitA putrasya jAtasya pafyeccejjIvato mukhamyAvantaH pqthivyAmbhogA yAvanto jAtavedasi yAvanto apsu prANinAmbhUyAnputre pitustataH fafvatputreNa pita-ro'tyAyanbahulaM tamaH AtmA hi jajxa AtmanaH sa irAvatyatitAriNI kiM nu malaM kimajinaM kimu fmafrUNi kiM tapaH putrambrahmANa ichadhvaM sa vai loko'vadAvadaH annaM ha prANaH faraNaM ha vAso rUpaM hiraNyampafavo vivAhAH sakhA ha jAyA kqpaNaM ha duhitA jyotirha putraH parame vyomanpatirjAyAmpravifati garbho bhUtvA sa mAtaramtasyAmpunarnavo bhUtvA dafame mAsi jAyate tajjAyA jAyA bhavati yadasyAM jAyate punaH AbhUtireSAbhUtirbIjametannidhIyate devAfcaitAmqSayafca tejaH samabharanmahatdevA manuSyAnabruvanneSA vo jananI punaH nAputrasya loko'stI-ti tatsarve pafavo viduH tasmAttu putro mAtaraM svasAraM cAdhirohati eSa panthA urugAyaH sufevo yamputriNa Akramante vifokAH tampafyanti pafavo vayAMsi

harifcandro ha vaidhasa aikSvAko rAjAputra Asa tasya ha fataM jAyA babhUvustAsu putraM na lebhe tasya ha parvatanAradau gqha USatuH sa ha nAradampapracha yaM nvimamputramichanti ye vijAnanti ye ca na kiM svitputreNa vindate tanma AcakSva nAradeti sa ekayA pqSTo dafabhiH pratyuvAca qnamasminsaMnayatyamqtatvaM ca gachati pitA putrasya jAtasya pafyeccejjIvato mukhamyAvantaH pqthivyAmbhogA yAvanto jAtavedasi yAvanto apsu prANinAmbhUyAnputre pitustataH fafvatputreNa pita-ro'tyAyanbahulaM tamaH AtmA hi jajxa AtmanaH sa irAvatyatitAriNI kiM nu malaM kimajinaM kimu fmafrUNi kiM tapaH putrambrahmANa ichadhvaM sa vai loko'vadAvadaH annaM ha prANaH faraNaM ha vAso rUpaM hiraNyampafavo vivAhAH sakhA ha jAyA kqpaNaM ha duhitA jyotirha putraH parame vyomanpatirjAyAmpravifati garbho bhUtvA sa mAtaramtasyAmpunarnavo bhUtvA dafame mAsi jAyate tajjAyA jAyA bhavati yadasyAM jAyate punaH AbhUtireSAbhUtirbIjametannidhIyate devAfcaitAmqSayafca tejaH samabharanmahatdevA manuSyAnabruvanneSA vo jananI punaH nAputrasya loko'stI-ti tatsarve pafavo viduH tasmAttu putro mAtaraM svasAraM cAdhirohati eSa panthA urugAyaH sufevo yamputriNa Akramante vifokAH tampafyanti pafavo vayAMsi

हरिश्चन्द्र ?ो ह वैधस ऐक्ष्वाको राजापुत्र आस तस्य ह शतं जाया बभूवुस्तासु पुत्रं न लेभे तस्य ह पर्वतनारदौ गृह ऊषतुः स ह नारदम्पप्रछ यं न्विमम्पुत्रमिछन्ति ये विजानन्ति ये च न किं स्वित्पुत्रेण विन्दते तन्म आचक्ष्व नारदेति स एकया पृष्टो दशभिः प्रत्युवाच ऋनमस्मिन्संनयत्यमृतत्वं च गछति पिता पुत्रस्य जातस्य पश्येच्चेज्जीवतो मुखम्यावन्तः पृथिव्याम्भोगा यावन्तो जातवेदसि यावन्तो अप्सु प्राणिनाम्भूयान्पुत्रे पितुस्ततः शश्वत्पुत्रेण पित-रोऽत्यायन्बहुलं तमः आत्मा हि जज्ञ आत्मनः स इरावत्यतितारिणी किं नु मलं किमजिनं किमु श्मश्रूणि किं तपः पुत्रम्ब्रह्माण इछध्वं स वै लोकोऽवदावदः अन्नं ह प्राणः शरणं ह वासो रूपं हिरण्यम्पशवो विवाहाः सखा ह जाया कृपणं ह दुहिता ज्योतिर्ह पुत्रः परमे व्योमन्पतिर्जायाम्प्रविशति गर्भो भूत्वा स मातरम्तस्याम्पुनर्नवो भूत्वा दशमे मासि जायते तज्जाया जाया भवति यदस्यां जायते पुनः आभूतिरेषाभूतिर्बीजमेतन्निधीयते देवाश्चैतामृषयश्च तेजः समभरन्महत्देवा मनुष्यानब्रुवन्नेषा वो जननी पुनः नापुत्रस्य लोकोऽस्ती-ति तत्सर्वे पशवो विदुः तस्मात्तु पुत्रो मातरं स्वसारं चाधिरोहति एष पन्था उरुगायः सुशेवो यम्पुत्रिण आक्रमन्ते विशोकाः तम्पश्यन्ति पशवो वयांसि

हरिश्चन्द्रो ह वैधस ऐक्ष्वाको राजापुत्र आस तस्य ह शतं जाया बभूवुस्तासु पुत्रं न लेभे तस्य ह पर्वतनारदौ गृह ऊषतुः स ह नारदम्पप्रछ यं न्विमम्पुत्रमिछन्ति ये विजानन्ति ये च न किं स्वित्पुत्रेण विन्दते तन्म आचक्ष्व नारदेति स एकया पृष्टो दशभिः प्रत्युवाच ऋनमस्मिन्संनयत्यमृतत्वं च गछति पिता पुत्रस्य जातस्य पश्येच्चेज्जीवतो मुखम्यावन्तः पृथिव्याम्भोगा यावन्तो जातवेदसि यावन्तो अप्सु प्राणिनाम्भूयान्पुत्रे पितुस्ततः शश्वत्पुत्रेण पित-रोऽत्यायन्बहुलं तमः आत्मा हि जज्ञ आत्मनः स इरावत्यतितारिणी किं नु मलं किमजिनं किमु श्मश्रूणि किं तपः पुत्रम्ब्रह्माण इछध्वं स वै लोकोऽवदावदः अन्नं ह प्राणः शरणं ह वासो रूपं हिरण्यम्पशवो विवाहाः सखा ह जाया कृपणं ह दुहिता ज्योतिर्ह पुत्रः परमे व्योमन्पतिर्जायाम्प्रविशति गर्भो भूत्वा स मातरम्तस्याम्पुनर्नवो भूत्वा दशमे मासि जायते तज्जाया जाया भवति यदस्यां जायते पुनः आभूतिरेषाभूतिर्बीजमेतन्निधीयते देवाश्चैतामृषयश्च तेजः समभरन्महत्देवा मनुष्यानब्रुवन्नेषा वो जननी पुनः नापुत्रस्य लोकोऽस्ती-ति तत्सर्वे पशवो विदुः तस्मात्तु पुत्रो मातरं स्वसारं चाधिरोहति एष पन्था उरुगायः सुशेवो यम्पुत्रिण आक्रमन्ते विशोकाः तम्पश्यन्ति पशवो वयांसि

1286

aq hw+v;kù v¨,o jg[;h tSy hodr' jDe tdu h roiht" xuÅ;v sor

atha haikSvAkaM varuNo jagrAha tasya hodaraM jajxe tadu ha rohitaH fufrAva so'raNyAdgrAmameyAya tamindra ?H puruSarUpeNa paryetyovAca nAnA frAntAya frIrastIti rohita fufruma pApo nqSadvaro jana indra iccarataH sakhA caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha dvitIyaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmameyAya tamindra ?H puruSarUpeNa paryetyovAca puSpiNyau carato jazghe bhUSNurAtmA phalagrahiH fere'sya sarve pApmAnaH frameNa prapathe hatAf caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha tqtIyaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmameyAya tamindra ?H puruSarUpeNa paryetyovAca Aste bhaga AsInasyordhvastiSThati tiSThataH fete nipadyamAnasya carAti carato bhagaf caraiveti caraiveti vai mA brAhma-No'vocaditi ha caturthaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmaneyAya tamindra ?H puruSarUpeNa paryetyovAca kaliH fayAno bhavati saMjihAnastu dvAparaH uttiSThaMstretA bhavati kqtaM sampadyate caraMf caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha paxcamaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmameyAya tamindra ?H puruSarUpeNa paryetyovAca caranvai madhu vindati caransvAdumudumbaramsUryasya pafya fremANaM yo na tandra yate caraMf caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha SaSThaM saMvatsaramaraNye cacAra so'jIgartaM sauyavasimqSimafanAyAparItamaraNya upeyAya tasya ha trayaH putrA AsuH funaHpuchaH funaHfepaH funolAzgUla iti taM hovAca qSe'haM te fataM dadA-myahameSAmekenAtmAnaM niSkrINA iti sa jyeSThamputraM nigqhNAna uvAca na nvimamiti no evemamiti kaniSThammAtA tau ha madhyame sampAdayAM cakratuH funaHfepe tasya ha fataM dattvA sa tamAdAya so'raNyAdgrAmameyAya sa pitarametyovAca tata hantA-hamanenAtmAnaM niSkrINA iti sa varuNaM rAjAnamupasasArAnena tvA yajA iti tatheti bhUyanvai brAhmaNaH kSatriyAditi varuNa uvAca tasmA etaM rAjasUyaM

atha haikSvAkaM varuNo jagrAha tasya hodaraM jajxe tadu ha rohitaH fufrAva so'raNyAdgrAmameyAya tamindra H! puruSarUpeNa paryetyovAca nAnA frAntAya frIrastIti rohita fufruma pApo nqSadvaro jana indra iccarataH sakhA caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha dvitIyaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmameyAya tamindra H! puruSarUpeNa paryetyovAca puSpiNyau carato jazghe bhUSNurAtmA phalagrahiH fere'sya sarve pApmAnaH frameNa prapathe hatAf caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha tqtIyaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmameyAya tamindra H! puruSarUpeNa paryetyovAca Aste bhaga AsInasyordhvastiSThati tiSThataH fete nipadyamAnasya carAti carato bhagaf caraiveti caraiveti vai mA brAhma-No'vocaditi ha caturthaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmaneyAya tamindra H! puruSarUpeNa paryetyovAca kaliH fayAno bhavati saMjihAnastu dvAparaH uttiSThaMstretA bhavati kqtaM sampadyate caraMf caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha paxcamaM saMvatsaramaraNye cacAra so'raNyAdgrAmameyAya tamindra H! puruSarUpeNa paryetyovAca caranvai madhu vindati caransvAdumudumbaramsUryasya pafya fremANaM yo na tandra yate caraMf caraiveti caraiveti vai mA brAhmaNo'vocaditi ha SaSThaM saMvatsaramaraNye cacAra so'jIgartaM sauyavasimqSimafanAyAparItamaraNya upeyAya tasya ha trayaH putrA AsuH funaHpuchaH funaHfepaH funolAzgUla iti taM hovAca qSe'haM te fataM dadA-myahameSAmekenAtmAnaM niSkrINA iti sa jyeSThamputraM nigqhNAna uvAca na nvimamiti no evemamiti kaniSThammAtA tau ha madhyame sampAdayAM cakratuH funaHfepe tasya ha fataM dattvA sa tamAdAya so'raNyAdgrAmameyAya sa pitarametyovAca tata hantA-hamanenAtmAnaM niSkrINA iti sa varuNaM rAjAnamupasasArAnena tvA yajA iti tatheti bhUyanvai brAhmaNaH kSatriyAditi varuNa uvAca tasmA etaM rAjasUyaM

अथ हैक्ष्वाकं वरुणो जग्राह तस्य होदरं जज्ञे तदु ह रोहितः शुश्राव सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ?ः पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच नाना श्रान्ताय श्रीरस्तीति रोहित शुश्रुम पापो नृषद्वरो जन इन्द्र इच्चरतः सखा चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह द्वितीयं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ?ः पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच पुष्पिण्यौ चरतो जङ्घे भूष्णुरात्मा फलग्रहिः शेरेऽस्य सर्वे पाप्मानः श्रमेण प्रपथे हताश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह तृतीयं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ?ः पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच आस्ते भग आसीनस्योर्ध्वस्तिष्ठति तिष्ठतः शेते निपद्यमानस्य चराति चरतो भगश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्म-णोऽवोचदिति ह चतुर्थं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्रामनेयाय तमिन्द्र ?ः पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच कलिः शयानो भवति संजिहानस्तु द्वापरः उत्तिष्ठंस्त्रेता भवति कृतं सम्पद्यते चरंश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह पञ्चमं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ?ः पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच चरन्वै मधु विन्दति चरन्स्वादुमुदुम्बरम्सूर्यस्य पश्य श्रेमाणं यो न तन्द्र यते चरंश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह षष्ठं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽजीगर्तं सौयवसिमृषिमशनायापरीतमरण्य उपेयाय तस्य ह त्रयः पुत्रा आसुः शुनःपुछः शुनःशेपः शुनोलाङ्गूल इति तं होवाच ऋषेऽहं ते शतं ददा-म्यहमेषामेकेनात्मानं निष्क्रीणा इति स ज्येष्ठम्पुत्रं निगृह्णान उवाच न न्विममिति नो एवेममिति कनिष्ठम्माता तौ ह मध्यमे सम्पादयां चक्रतुः शुनःशेपे तस्य ह शतं दत्त्वा स तमादाय सोऽरण्याद्ग्राममेयाय स पितरमेत्योवाच तत हन्ता-हमनेनात्मानं निष्क्रीणा इति स वरुणं राजानमुपससारानेन त्वा यजा इति तथेति भूयन्वै ब्राह्मणः क्षत्रियादिति वरुण उवाच तस्मा एतं राजसूयं

अथ हैक्ष्वाकं वरुणो जग्राह तस्य होदरं जज्ञे तदु ह रोहितः शुश्राव सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ः! पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच नाना श्रान्ताय श्रीरस्तीति रोहित शुश्रुम पापो नृषद्वरो जन इन्द्र इच्चरतः सखा चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह द्वितीयं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ः! पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच पुष्पिण्यौ चरतो जङ्घे भूष्णुरात्मा फलग्रहिः शेरेऽस्य सर्वे पाप्मानः श्रमेण प्रपथे हताश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह तृतीयं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ः! पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच आस्ते भग आसीनस्योर्ध्वस्तिष्ठति तिष्ठतः शेते निपद्यमानस्य चराति चरतो भगश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्म-णोऽवोचदिति ह चतुर्थं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्रामनेयाय तमिन्द्र ः! पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच कलिः शयानो भवति संजिहानस्तु द्वापरः उत्तिष्ठंस्त्रेता भवति कृतं सम्पद्यते चरंश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह पञ्चमं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽरण्याद्ग्राममेयाय तमिन्द्र ः! पुरुषरूपेण पर्येत्योवाच चरन्वै मधु विन्दति चरन्स्वादुमुदुम्बरम्सूर्यस्य पश्य श्रेमाणं यो न तन्द्र यते चरंश् चरैवेति चरैवेति वै मा ब्राह्मणोऽवोचदिति ह षष्ठं संवत्सरमरण्ये चचार सोऽजीगर्तं सौयवसिमृषिमशनायापरीतमरण्य उपेयाय तस्य ह त्रयः पुत्रा आसुः शुनःपुछः शुनःशेपः शुनोलाङ्गूल इति तं होवाच ऋषेऽहं ते शतं ददा-म्यहमेषामेकेनात्मानं निष्क्रीणा इति स ज्येष्ठम्पुत्रं निगृह्णान उवाच न न्विममिति नो एवेममिति कनिष्ठम्माता तौ ह मध्यमे सम्पादयां चक्रतुः शुनःशेपे तस्य ह शतं दत्त्वा स तमादाय सोऽरण्याद्ग्राममेयाय स पितरमेत्योवाच तत हन्ता-हमनेनात्मानं निष्क्रीणा इति स वरुणं राजानमुपससारानेन त्वा यजा इति तथेति भूयन्वै ब्राह्मणः क्षत्रियादिति वरुण उवाच तस्मा एतं राजसूयं

1291

tSy h iv;Ém]o hot;sIÆmdÉ¦r?vyuRvRÉsÏo b[÷;y;Sy ¬í;t; tSm; ¬p;Õt;y inyoÿ_;r' n ivivdu" s hov;c;jIgtR" s*yvÉsmRçmpr' xt' dÿ;hmen' inyo+y;mIit tSm; apr' xt' dduSt' s inyuyoj tSm; ¬p;Õt;y inyuÿ_;y;p[It;y; pyRÉ¦Õt;y ivxÉst;r' n ivivdu" s hov;c;jIgtR" s*yvÉsmRçmpr' xt' dÿ;hmen' ivxÉsãy;mIit tSm; apr' xt' ddu" soÉs' in"Xy;n Ey;y;q h xun"xep é=;' c£ m;nuWÉmv vw m; ivxÉsãy²Nt hNt;h' devt; ¬p/;v;nIit s p[j;pitmev p[qm' devt;n;-mups;sr kSy nUn' ktmSy;mOt;n;ÉmTyetyc;R tMp[j;pit¨v;c;É¦vwR dev;n;' neidÏStmevop/;veit soÉ¦mupss;r;¦evRyMp[qmSy;mOt;n;Émit Etyc;R tmÉ¦¨v;c sivt; vw p[sv;n;mIxe tmevop/;veit s sivt;rmupss;r;É. Tv; dev sivtárTyeten tOcen t' sivtov;c v¨,;y vw r;De inyuÿ_oÉs tmevop/;veit s v¨,' r;j;nmupss;r;t ¬ÿr;É.rek-i]'xt; t' v¨, ¬v;c;É¦vwR dev;n;Mmu%' suúdytmSt' nu Stuçq TvoT§-+y;m it soÉ¦' tu·;v;t ¬ÿr;É.Ã;RÉv'xTy; tmÉ¦¨v;c iv;¥u dev;NStuçq TvoT§+y;m it s iv;Ndev;'Stu·;v nmo mhÎo nmo a.R-k>y Tyetyc;R t' ive dev; ècuárN{ o vw dev;n;moÉjÏo b²lÏ" sihÏ" sÿm" p;rÉyã,utmSt' nu Stuçq TvoT§+y;m it s N{ ' tu·;v y²°²õ sTy somp; it cwten sUÿ_noÿrSy c pdxÉ.StSm; N{ " StUym;n" p[Ito mns; ihr

tasya ha vifvAmitro hotAsIjjamadagniradhvaryurvasiSTho brahmAyAsya udgAtA tasmA upAkqtAya niyoktAraM na vividuH sa hovAcAjIgartaH sauyavasirmahyamaparaM fataM dattAhamenaM niyokSyAmIti tasmA aparaM fataM dadustaM sa niyuyoja tasmA upAkqtAya niyuktAyAprItAyA paryagnikqtAya vifasitAraM na vividuH sa hovAcAjIgartaH sauyavasirmahyamaparaM fataM dattAhamenaM vifasiSyAmIti tasmA aparaM fataM daduH so'siM niHfyAna eyAyAtha ha funaHfepa IkSAM cakre 'mAnuSamiva vai mA vifasiSyanti hantAhaM devatA upadhAvAnIti sa prajApatimeva prathamaM devatAnA-mupasAsara kasya nUnaM katamasyAmqtAnAmityetayarcA tamprajApatiruvAcAgnirvai devAnAM nediSThastamevopadhAveti so'gnimupasasArAgnervayamprathamasyAmqtAnAmiti etayarcA tamagniruvAca savitA vai prasavAnAmIfe tamevopadhAveti sa savitAramupasasArAbhi tvA deva savitarityetena tqcena taM savitovAca varuNAya vai rAjxe niyukto'si tamevopadhAveti sa varuNaM rAjAnamupasasArAta uttarAbhireka-triMfatA taM varuNa uvAcAgnirvai devAnAmmukhaM suhqdayatamastaM nu stuhyatha tvotsra-kSyAma iti so'gniM tuSTAvAta uttarAbhirdvAviMfatyA tamagniruvAca vifvAnnu devAnstuhyatha tvotsrakSyAma iti sa vifvAndevAMstuSTAva namo mahadbhyo namo arbha-kebhya ityetayarcA taM vifve devA Ucurindra ?o vai devAnAmojiSTho baliSThaH sahiSThaH sattamaH pArayiSNutamastaM nu stuhyatha tvotsrakSyAma iti sa indraM tuSTAva yacciddhi satya somapA iti caitena sUktenottarasya ca paxcadafabhistasmA indra ?H stUyamAnaH prIto manasA hiraNyarathaM dadau tametayA pratIyAya fafvadindra iti tamindra uvAcAfvinau no stuhyatha tvotsrakSyAma iti so'fvinau tuSTAvAta uttareNa tqcena tamafvinA ucaturuSasaM nu stuhyatha tvotsrakSyAma iti sa uSasaM tuSTAvAta uttarena tqcena tasya ha smarcyqcyuktAyAM vi pAfo mumuce kanIya aikSvAkasyodarambhava-

tasya ha vifvAmitro hotAsIjjamadagniradhvaryurvasiSTho brahmAyAsya udgAtA tasmA upAkqtAya niyoktAraM na vividuH sa hovAcAjIgartaH sauyavasirmahyamaparaM fataM dattAhamenaM niyokSyAmIti tasmA aparaM fataM dadustaM sa niyuyoja tasmA upAkqtAya niyuktAyAprItAyA paryagnikqtAya vifasitAraM na vividuH sa hovAcAjIgartaH sauyavasirmahyamaparaM fataM dattAhamenaM vifasiSyAmIti tasmA aparaM fataM daduH so'siM niHfyAna eyAyAtha ha funaHfepa IkSAM cakre 'mAnuSamiva vai mA vifasiSyanti hantAhaM devatA upadhAvAnIti sa prajApatimeva prathamaM devatAnA-mupasAsara kasya nUnaM katamasyAmqtAnAmityetayarcA tamprajApatiruvAcAgnirvai devAnAM nediSThastamevopadhAveti so'gnimupasasArAgnervayamprathamasyAmqtAnAmiti etayarcA tamagniruvAca savitA vai prasavAnAmIfe tamevopadhAveti sa savitAramupasasArAbhi tvA deva savitarityetena tqcena taM savitovAca varuNAya vai rAjxe niyukto'si tamevopadhAveti sa varuNaM rAjAnamupasasArAta uttarAbhireka-triMfatA taM varuNa uvAcAgnirvai devAnAmmukhaM suhqdayatamastaM nu stuhyatha tvotsra-kSyAma iti so'gniM tuSTAvAta uttarAbhirdvAviMfatyA tamagniruvAca vifvAnnu devAnstuhyatha tvotsrakSyAma iti sa vifvAndevAMstuSTAva namo mahadbhyo namo arbha-kebhya ityetayarcA taM vifve devA Ucurindro vai devAnAmojiSTho baliSThaH sahiSThaH sattamaH pArayiSNutamastaM nu stuhyatha tvotsrakSyAma iti sa indraM tuSTAva yacciddhi satya somapA iti caitena sUktenottarasya ca paxcadafabhistasmA indra H! stUyamAnaH prIto manasA hiraNyarathaM dadau tametayA pratIyAya fafvadindra iti tamindra uvAcAfvinau no stuhyatha tvotsrakSyAma iti so'fvinau tuSTAvAta uttareNa tqcena tamafvinA ucaturuSasaM nu stuhyatha tvotsrakSyAma iti sa uSasaM tuSTAvAta uttarena tqcena tasya ha smarcyqcyuktAyAM vi pAfo mumuce kanIya aikSvAkasyodarambhava-

तस्य ह विश्वामित्रो होतासीज्जमदग्निरध्वर्युर्वसिष्ठो ब्रह्मायास्य उद्गाता तस्मा उपाकृताय नियोक्तारं न विविदुः स होवाचाजीगर्तः सौयवसिर्मह्यमपरं शतं दत्ताहमेनं नियोक्ष्यामीति तस्मा अपरं शतं ददुस्तं स नियुयोज तस्मा उपाकृताय नियुक्तायाप्रीताया पर्यग्निकृताय विशसितारं न विविदुः स होवाचाजीगर्तः सौयवसिर्मह्यमपरं शतं दत्ताहमेनं विशसिष्यामीति तस्मा अपरं शतं ददुः सोऽसिं निःश्यान एयायाथ ह शुनःशेप ईक्षां चक्रे ऽमानुषमिव वै मा विशसिष्यन्ति हन्ताहं देवता उपधावानीति स प्रजापतिमेव प्रथमं देवताना-मुपसासर कस्य नूनं कतमस्यामृतानामित्येतयर्चा तम्प्रजापतिरुवाचाग्निर्वै देवानां नेदिष्ठस्तमेवोपधावेति सोऽग्निमुपससाराग्नेर्वयम्प्रथमस्यामृतानामिति एतयर्चा तमग्निरुवाच सविता वै प्रसवानामीशे तमेवोपधावेति स सवितारमुपससाराभि त्वा देव सवितरित्येतेन तृचेन तं सवितोवाच वरुणाय वै राज्ञे नियुक्तोऽसि तमेवोपधावेति स वरुणं राजानमुपससारात उत्तराभिरेक-त्रिंशता तं वरुण उवाचाग्निर्वै देवानाम्मुखं सुहृदयतमस्तं नु स्तुह्यथ त्वोत्स्र-क्ष्याम इति सोऽग्निं तुष्टावात उत्तराभिर्द्वाविंशत्या तमग्निरुवाच विश्वान्नु देवान्स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति स विश्वान्देवांस्तुष्टाव नमो महद्भ्यो नमो अर्भ-केभ्य इत्येतयर्चा तं विश्वे देवा ऊचुरिन्द्र ?ो वै देवानामोजिष्ठो बलिष्ठः सहिष्ठः सत्तमः पारयिष्णुतमस्तं नु स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति स इन्द्रं तुष्टाव यच्चिद्धि सत्य सोमपा इति चैतेन सूक्तेनोत्तरस्य च पञ्चदशभिस्तस्मा इन्द्र ?ः स्तूयमानः प्रीतो मनसा हिरण्यरथं ददौ तमेतया प्रतीयाय शश्वदिन्द्र इति तमिन्द्र उवाचाश्विनौ नो स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति सोऽश्विनौ तुष्टावात उत्तरेण तृचेन तमश्विना उचतुरुषसं नु स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति स उषसं तुष्टावात उत्तरेन तृचेन तस्य ह स्मर्च्यृच्युक्तायां वि पाशो मुमुचे कनीय ऐक्ष्वाकस्योदरम्भव-

तस्य ह विश्वामित्रो होतासीज्जमदग्निरध्वर्युर्वसिष्ठो ब्रह्मायास्य उद्गाता तस्मा उपाकृताय नियोक्तारं न विविदुः स होवाचाजीगर्तः सौयवसिर्मह्यमपरं शतं दत्ताहमेनं नियोक्ष्यामीति तस्मा अपरं शतं ददुस्तं स नियुयोज तस्मा उपाकृताय नियुक्तायाप्रीताया पर्यग्निकृताय विशसितारं न विविदुः स होवाचाजीगर्तः सौयवसिर्मह्यमपरं शतं दत्ताहमेनं विशसिष्यामीति तस्मा अपरं शतं ददुः सोऽसिं निःश्यान एयायाथ ह शुनःशेप ईक्षां चक्रे ऽमानुषमिव वै मा विशसिष्यन्ति हन्ताहं देवता उपधावानीति स प्रजापतिमेव प्रथमं देवताना-मुपसासर कस्य नूनं कतमस्यामृतानामित्येतयर्चा तम्प्रजापतिरुवाचाग्निर्वै देवानां नेदिष्ठस्तमेवोपधावेति सोऽग्निमुपससाराग्नेर्वयम्प्रथमस्यामृतानामिति एतयर्चा तमग्निरुवाच सविता वै प्रसवानामीशे तमेवोपधावेति स सवितारमुपससाराभि त्वा देव सवितरित्येतेन तृचेन तं सवितोवाच वरुणाय वै राज्ञे नियुक्तोऽसि तमेवोपधावेति स वरुणं राजानमुपससारात उत्तराभिरेक-त्रिंशता तं वरुण उवाचाग्निर्वै देवानाम्मुखं सुहृदयतमस्तं नु स्तुह्यथ त्वोत्स्र-क्ष्याम इति सोऽग्निं तुष्टावात उत्तराभिर्द्वाविंशत्या तमग्निरुवाच विश्वान्नु देवान्स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति स विश्वान्देवांस्तुष्टाव नमो महद्भ्यो नमो अर्भ-केभ्य इत्येतयर्चा तं विश्वे देवा ऊचुरिन्द्रो वै देवानामोजिष्ठो बलिष्ठः सहिष्ठः सत्तमः पारयिष्णुतमस्तं नु स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति स इन्द्रं तुष्टाव यच्चिद्धि सत्य सोमपा इति चैतेन सूक्तेनोत्तरस्य च पञ्चदशभिस्तस्मा इन्द्र ः! स्तूयमानः प्रीतो मनसा हिरण्यरथं ददौ तमेतया प्रतीयाय शश्वदिन्द्र इति तमिन्द्र उवाचाश्विनौ नो स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति सोऽश्विनौ तुष्टावात उत्तरेण तृचेन तमश्विना उचतुरुषसं नु स्तुह्यथ त्वोत्स्रक्ष्याम इति स उषसं तुष्टावात उत्तरेन तृचेन तस्य ह स्मर्च्यृच्युक्तायां वि पाशो मुमुचे कनीय ऐक्ष्वाकस्योदरम्भव-

1296

tmOâTvj ècuSTvmev noSy;ö" s'Sq;mÉ/gz¹Tyq hwt' xun"xepoï"sv' ddxR tmet;É.tsOÉ.rÉ.suW;v y²°²õ Tv' gOhegOh Tyqwn' { o,klxm->yvinn;yo¾Cz·' cMvo.RreTyetyc;Rq h;âSm¥Nv;rB/e pUv;RÉ.tsOÉ." sSv;h;k;r;É.juRhv;' ck;r;qwnmv.Oqm>yvinn;y Tv' no a¦e v¨,Sy ivÃ;inTyet;>y;mqwnmt è?vRmÉ¦m;hvnIymupSq;py;' ck;r xunÉ-Cz¹p' inidt' sh§;idTyq h xun"xepo iv;Ém]Sy;ûm;ss;d s hov;-c;jIgtR" s*yvÉsA³We punmeR pu]' dehIit neit hov;c iv;Ém]o dev; v; mMmçmr;steit s h devr;to vw;Ém] a;s tSywte k;ipleyb;.[v;" s hovc;jIgtR" s*yvÉsSTvMveih iv×y;vh; it s hov;c;jIgtR" s*y-vÉsr;i©rso jNmn;Sy;jIgitR" Åut" kÉv" árWe pwt;mh;ÿNtom;Rpg;" punreih m;m( it s hov;c xun"xepodxR(uSTv; x;shSt' n yCzË{ eãvlPst gv;' ]IÉ, xt;in TvmvO,Iq; mdi©r it s hov;c;jIgtR" sNyv-ÉsStÃw m; t;t tpit p;p' kmR my; Õtm(tdh' inöve tu>yMp[ityNtu xt; gv;m( it s hov;c xun"xepoy" sÕTp;pkù kÚy;RTkÚy;Rdenÿtop-r»;p;g;" x*{ ;¥ä;y;ds'/ey' Tvy; Õtm( Tys'/eyÉmit h iv;Ém] ¬ppp;d s hov;c iv;Ém]o .Im Ev s*yvÉs" x;sen iv²xx;ÉsWu" aSq;NmwtSy pu]o .UmRmwvopeih pu]t;m( it s hov;c xun"xep" s vw yq; no Dpy; r;jpu] tq; vd yqwv;i©rs" s¥upey;' tv pu]t;m( it s hov;c iv;Ém]o JyeÏo me TvMpu];,;' Sy;Stv ÅeÏ; p[j; Sy;tupey; dwvMme d;y' ten vw TvopmN]y it s hov;c xun"xep" s'j;n;neWu vw b[Uy;" s*h´;Ry me ÉÅyw yq;hM.rtAW.opey;' tv pu]t;m( Tyq h iv;Ém]" pu];n;-mN]y;m;s m/uzNd;" ê,otn AW.o re,ur·k" ye kc .[;tr" Sqn;Smw

tamqtvija Ucustvameva no'syAhnaH saMsthAmadhigachetyatha haitaM funaHfepo'xjaHsavaM dadarfa tametAbhifcatasqbhirabhisuSAva yacciddhi tvaM gqhegqha ityathainaM dra ?oNakalafama-bhyavaninAyocchiSTaM camvorbharetyetayarcAtha hAsminnanvArabdhe pUrvAbhifcatasqbhiH sasvAhAkArAbhirjuhavAM cakArAthainamavabhqthamabhyavaninAya tvaM no agne varuNasya vidvAnityetAbhyAmathainamata UrdhvamagnimAhavanIyamupasthApayAM cakAra funafci-cchepaM niditaM sahasrAdityatha ha funaHfepo vifvAmitrasyAzkamAsasAda sa hovA-cAjIgartaH sauyavasirqSe punarme putraM dehIti neti hovAca vifvAmitro devA vA imammahyamarAsateti sa ha devarAto vaifvAmitra Asa tasyaite kApileyabAbhravAH sa hovacAjIgartaH sauyavasistvamvehi vihvayAvahA iti sa hovAcAjIgartaH sauya-vasirAzgiraso janmanAsyAjIgartiH frutaH kaviH riSe paitAmahAttantormApagAH punarehi mAm iti sa hovAca funaHfepo'darf?stvA fAsahastaM na yacchUdre Svalapsata gavAM trINi fatAni tvamavqNIthA madazgira iti sa hovAcAjIgartaH sanyava-sistadvai mA tAta tapati pApaM karma mayA kqtamtadahaM nihnave tubhyampratiyantu fatA gavAm iti sa hovAca funaHfepoyaH sakqtpApakaM kuryAtkuryAdenattato'pa-ramnApAgAH faudra ?AnnyAyAdasaMdheyaM tvayA kqtam ityasaMdheyamiti ha vifvAmitra upapapAda sa hovAca vifvAmitro bhIma eva sauyavasiH fAsena vififAsiSuH asthAnmaitasya putro bhUrmamaivopehi putratAm iti sa hovAca funaHfepaH sa vai yathA no jxapayA rAjaputra tathA vada yathaivAzgirasaH sannupeyAM tava putratAm iti sa hovAca vifvAmitro jyeSTho me tvamputrANAM syAstava freSThA prajA syAtupeyA daivamme dAyaM tena vai tvopamantraya iti sa hovAca funaHfepaH saMjAnAneSu vai brUyAH sauhardyAya me friyai yathAhambharataqSabhopeyAM tava putratAm ityatha ha vifvAmitraH putrAnA-mantrayAmAsa madhuchandAH fqNotana qSabho reNuraSTakaH ye keca bhrAtaraH sthanAsmai

tamqtvija Ucustvameva no'syAhnaH saMsthAmadhigachetyatha haitaM funaHfepo'xjaHsavaM dadarfa tametAbhifcatasqbhirabhisuSAva yacciddhi tvaM gqhegqha ityathainaM dro Nakalafama-bhyavaninAyocchiSTaM camvorbharetyetayarcAtha hAsminnanvArabdhe pUrvAbhifcatasqbhiH sasvAhAkArAbhirjuhavAM cakArAthainamavabhqthamabhyavaninAya tvaM no agne varuNasya vidvAnityetAbhyAmathainamata UrdhvamagnimAhavanIyamupasthApayAM cakAra funafci-cchepaM niditaM sahasrAdityatha ha funaHfepo vifvAmitrasyAzkamAsasAda sa hovA-cAjIgartaH sauyavasirqSe punarme putraM dehIti neti hovAca vifvAmitro devA vA imammahyamarAsateti sa ha devarAto vaifvAmitra Asa tasyaite kApileyabAbhravAH sa hovacAjIgartaH sauyavasistvamvehi vihvayAvahA iti sa hovAcAjIgartaH sauya-vasirAzgiraso janmanAsyAjIgartiH frutaH kaviH riSe paitAmahAttantormApagAH punarehi mAm iti sa hovAca funaHfepo'darfstvuA! fAsahastaM na yacchUdre Svalapsata gavAM trINi fatAni tvamavqNIthA madazgira iti sa hovAcAjIgartaH sanyava-sistadvai mA tAta tapati pApaM karma mayA kqtamtadahaM nihnave tubhyampratiyantu fatA gavAm iti sa hovAca funaHfepoyaH sakqtpApakaM kuryAtkuryAdenattato'pa-ramnApAgAH faudrA nnyAyAdasaMdheyaM tvayA kqtam ityasaMdheyamiti ha vifvAmitra upapapAda sa hovAca vifvAmitro bhIma eva sauyavasiH fAsena vififAsiSuH asthAnmaitasya putro bhUrmamaivopehi putratAm iti sa hovAca funaHfepaH sa vai yathA no jxapayA rAjaputra tathA vada yathaivAzgirasaH sannupeyAM tava putratAm iti sa hovAca vifvAmitro jyeSTho me tvamputrANAM syAstava freSThA prajA syAtupeyA daivamme dAyaM tena vai tvopamantraya iti sa hovAca funaHfepaH saMjAnAneSu vai brUyAH sauhardyAya me friyai yathAhambharataqSabhopeyAM tava putratAm ityatha ha vifvAmitraH putrAnA-mantrayAmAsa madhuchandAH fqNotana qSabho reNuraSTakaH ye keca bhrAtaraH sthanAsmai

तमृत्विज ऊचुस्त्वमेव नोऽस्याह्नः संस्थामधिगछेत्यथ हैतं शुनःशेपोऽञ्जःसवं ददर्श तमेताभिश्चतसृभिरभिसुषाव यच्चिद्धि त्वं गृहेगृह इत्यथैनं द्र ?ोणकलशम-भ्यवनिनायोच्छिष्टं चम्वोर्भरेत्येतयर्चाथ हास्मिन्नन्वारब्धे पूर्वाभिश्चतसृभिः सस्वाहाकाराभिर्जुहवां चकाराथैनमवभृथमभ्यवनिनाय त्वं नो अग्ने वरुणस्य विद्वानित्येताभ्यामथैनमत ऊर्ध्वमग्निमाहवनीयमुपस्थापयां चकार शुनश्चि-च्छेपं निदितं सहस्रादित्यथ ह शुनःशेपो विश्वामित्रस्याङ्कमाससाद स होवा-चाजीगर्तः सौयवसिरृषे पुनर्मे पुत्रं देहीति नेति होवाच विश्वामित्रो देवा वा इमम्मह्यमरासतेति स ह देवरातो वैश्वामित्र आस तस्यैते कापिलेयबाभ्रवाः स होवचाजीगर्तः सौयवसिस्त्वम्वेहि विह्वयावहा इति स होवाचाजीगर्तः सौय-वसिराङ्गिरसो जन्मनास्याजीगर्तिः श्रुतः कविः रिषे पैतामहात्तन्तोर्मापगाः पुनरेहि माम् इति स होवाच शुनःशेपोऽदर्श्?स्त्वा शासहस्तं न यच्छूद्रे ष्वलप्सत गवां त्रीणि शतानि त्वमवृणीथा मदङ्गिर इति स होवाचाजीगर्तः सन्यव-सिस्तद्वै मा तात तपति पापं कर्म मया कृतम्तदहं निह्नवे तुभ्यम्प्रतियन्तु शता गवाम् इति स होवाच शुनःशेपोयः सकृत्पापकं कुर्यात्कुर्यादेनत्ततोऽप-रम्नापागाः शौद्र ?ान्न्यायादसंधेयं त्वया कृतम् इत्यसंधेयमिति ह विश्वामित्र उपपपाद स होवाच विश्वामित्रो भीम एव सौयवसिः शासेन विशिशासिषुः अस्थान्मैतस्य पुत्रो भूर्ममैवोपेहि पुत्रताम् इति स होवाच शुनःशेपः स वै यथा नो ज्ञपया राजपुत्र तथा वद यथैवाङ्गिरसः सन्नुपेयां तव पुत्रताम् इति स होवाच विश्वामित्रो ज्येष्ठो मे त्वम्पुत्राणां स्यास्तव श्रेष्ठा प्रजा स्यातुपेया दैवम्मे दायं तेन वै त्वोपमन्त्रय इति स होवाच शुनःशेपः संजानानेषु वै ब्रूयाः सौहर्द्याय मे श्रियै यथाहम्भरतऋषभोपेयां तव पुत्रताम् इत्यथ ह विश्वामित्रः पुत्राना-मन्त्रयामास मधुछन्दाः शृणोतन ऋषभो रेणुरष्टकः ये केच भ्रातरः स्थनास्मै

तमृत्विज ऊचुस्त्वमेव नोऽस्याह्नः संस्थामधिगछेत्यथ हैतं शुनःशेपोऽञ्जःसवं ददर्श तमेताभिश्चतसृभिरभिसुषाव यच्चिद्धि त्वं गृहेगृह इत्यथैनं द्रो णकलशम-भ्यवनिनायोच्छिष्टं चम्वोर्भरेत्येतयर्चाथ हास्मिन्नन्वारब्धे पूर्वाभिश्चतसृभिः सस्वाहाकाराभिर्जुहवां चकाराथैनमवभृथमभ्यवनिनाय त्वं नो अग्ने वरुणस्य विद्वानित्येताभ्यामथैनमत ऊर्ध्वमग्निमाहवनीयमुपस्थापयां चकार शुनश्चि-च्छेपं निदितं सहस्रादित्यथ ह शुनःशेपो विश्वामित्रस्याङ्कमाससाद स होवा-चाजीगर्तः सौयवसिरृषे पुनर्मे पुत्रं देहीति नेति होवाच विश्वामित्रो देवा वा इमम्मह्यमरासतेति स ह देवरातो वैश्वामित्र आस तस्यैते कापिलेयबाभ्रवाः स होवचाजीगर्तः सौयवसिस्त्वम्वेहि विह्वयावहा इति स होवाचाजीगर्तः सौय-वसिराङ्गिरसो जन्मनास्याजीगर्तिः श्रुतः कविः रिषे पैतामहात्तन्तोर्मापगाः पुनरेहि माम् इति स होवाच शुनःशेपोऽदर्श्स्त्वुआ! शासहस्तं न यच्छूद्रे ष्वलप्सत गवां त्रीणि शतानि त्वमवृणीथा मदङ्गिर इति स होवाचाजीगर्तः सन्यव-सिस्तद्वै मा तात तपति पापं कर्म मया कृतम्तदहं निह्नवे तुभ्यम्प्रतियन्तु शता गवाम् इति स होवाच शुनःशेपोयः सकृत्पापकं कुर्यात्कुर्यादेनत्ततोऽप-रम्नापागाः शौद्रा न्न्यायादसंधेयं त्वया कृतम् इत्यसंधेयमिति ह विश्वामित्र उपपपाद स होवाच विश्वामित्रो भीम एव सौयवसिः शासेन विशिशासिषुः अस्थान्मैतस्य पुत्रो भूर्ममैवोपेहि पुत्रताम् इति स होवाच शुनःशेपः स वै यथा नो ज्ञपया राजपुत्र तथा वद यथैवाङ्गिरसः सन्नुपेयां तव पुत्रताम् इति स होवाच विश्वामित्रो ज्येष्ठो मे त्वम्पुत्राणां स्यास्तव श्रेष्ठा प्रजा स्यातुपेया दैवम्मे दायं तेन वै त्वोपमन्त्रय इति स होवाच शुनःशेपः संजानानेषु वै ब्रूयाः सौहर्द्याय मे श्रियै यथाहम्भरतऋषभोपेयां तव पुत्रताम् इत्यथ ह विश्वामित्रः पुत्राना-मन्त्रयामास मधुछन्दाः शृणोतन ऋषभो रेणुरष्टकः ये केच भ्रातरः स्थनास्मै

1307

p[j;pityRDmsOjt yD' sO·mnu b[÷=]e asOJyet;Mb[÷=]e anu ÃYy" p[j; asOJyNt üt;d;üt;d b[÷wv;nu üt;d" =]mNvüt;d Et; vw p[j; üt;do y;÷,; aqwt; aüt;do y{ ;jNyo vwXy" xU{ St;>yo yD ¬d£;m-ÿMb[÷=]e aNvwt;' y;Nyev b[÷, a;yu/;in twb[R÷;Nvw´;in =]Sy tw" =]met;in vw b[÷, a;yu/;in y´D;yu/;Nyqwt;in =]Sy;yu/;in ydrq" kvc Wu/Nv t' =]mnNv;Py NyvtRt;yu/e>yo h Sm;Sy ivjm;n" pr;¹vwTyqwnMb[÷;Nvwÿm;Òoÿm;PTv; prSt;É¥¨?y;itÏTs a;¢" prSt;-É¥¨õâStÏHD;Tv; Sv;Ny;yu/;in b[÷op;vtRt tSm;õ;PyetihR yDo b[÷-

prajApatiryajxamasqjata yajxaM sqSTamanu brahmakSatre asqjyetAmbrahmakSatre anu dvayyaH prajA asqjyanta hutAdafcAhutAdafca brahmaivAnu hutAdaH kSatramanvahutAda etA vai prajA hutAdo yadbrAhmaNA athaitA ahutAdo yadra ?Ajanyo vaifyaH fUdra stAbhyo yajxa udakrAma-ttambrahmakSatre anvaitAM yAnyeva brahmaNa AyudhAni tairbrahmAnvaidyAni kSatrasya taiH kSatrametAni vai brahmaNa AyudhAni yadyajxAyudhAnyathaitAni kSatrasyAyudhAni yadafvarathaH kavaca iSudhanva taM kSatramananvApya nyavartatAyudhebhyo ha smAsya vijamAnaH parAzevaityathainambrahmAnvaittamApnottamAptvA parastAnnirudhyAtiSThatsa AptaH parastA-nniruddhastiSThaxjxAtvA svAnyAyudhAni brahmopAvartata tasmAddhApyetarhi yajxo brahma-Nyeva brAhmaNeSu pratiSThito'thainatkSatramanvAgachattadabravIdupa mAsminyajxe hvayasveti tattathetyabravIttadvai nidhAya svAnyAyudhAni brahmaNa evAyudhairbrahmaNo rUpeNa brahma bhUtvA yajxamupAvartasveti tatheti tatkSatraM nidhAya svAnyAyudhAni brahmaNa evA-yudhairbrahmaNo rUpeNa brahma bhUtvA yajxamupAvartata tasmAddhApyetarhi kSatriyo yajamAno nidhAyaiva svAnyAyudhAni brahmaNa evAyudhairbrahmaNo rUpeNa brahma bhUtvA yajxamupAvartate

prajApatiryajxamasqjata yajxaM sqSTamanu brahmakSatre asqjyetAmbrahmakSatre anu dvayyaH prajA asqjyanta hutAdafcAhutAdafca brahmaivAnu hutAdaH kSatramanvahutAda etA vai prajA hutAdo yadbrAhmaNA athaitA ahutAdo yadrA janyo vaifyaH fUdra stAbhyo yajxa udakrAma-ttambrahmakSatre anvaitAM yAnyeva brahmaNa AyudhAni tairbrahmAnvaidyAni kSatrasya taiH kSatrametAni vai brahmaNa AyudhAni yadyajxAyudhAnyathaitAni kSatrasyAyudhAni yadafvarathaH kavaca iSudhanva taM kSatramananvApya nyavartatAyudhebhyo ha smAsya vijamAnaH parAzevaityathainambrahmAnvaittamApnottamAptvA parastAnnirudhyAtiSThatsa AptaH parastA-nniruddhastiSThaxjxAtvA svAnyAyudhAni brahmopAvartata tasmAddhApyetarhi yajxo brahma-Nyeva brAhmaNeSu pratiSThito'thainatkSatramanvAgachattadabravIdupa mAsminyajxe hvayasveti tattathetyabravIttadvai nidhAya svAnyAyudhAni brahmaNa evAyudhairbrahmaNo rUpeNa brahma bhUtvA yajxamupAvartasveti tatheti tatkSatraM nidhAya svAnyAyudhAni brahmaNa evA-yudhairbrahmaNo rUpeNa brahma bhUtvA yajxamupAvartata tasmAddhApyetarhi kSatriyo yajamAno nidhAyaiva svAnyAyudhAni brahmaNa evAyudhairbrahmaNo rUpeNa brahma bhUtvA yajxamupAvartate

प्रजापतिर्यज्ञमसृजत यज्ञं सृष्टमनु ब्रह्मक्षत्रे असृज्येताम्ब्रह्मक्षत्रे अनु द्वय्यः प्रजा असृज्यन्त हुतादश्चाहुतादश्च ब्रह्मैवानु हुतादः क्षत्रमन्वहुताद एता वै प्रजा हुतादो यद्ब्राह्मणा अथैता अहुतादो यद्र ?ाजन्यो वैश्यः शूद्र स्ताभ्यो यज्ञ उदक्राम-त्तम्ब्रह्मक्षत्रे अन्वैतां यान्येव ब्रह्मण आयुधानि तैर्ब्रह्मान्वैद्यानि क्षत्रस्य तैः क्षत्रमेतानि वै ब्रह्मण आयुधानि यद्यज्ञायुधान्यथैतानि क्षत्रस्यायुधानि यदश्वरथः कवच इषुधन्व तं क्षत्रमनन्वाप्य न्यवर्ततायुधेभ्यो ह स्मास्य विजमानः पराङेवैत्यथैनम्ब्रह्मान्वैत्तमाप्नोत्तमाप्त्वा परस्तान्निरुध्यातिष्ठत्स आप्तः परस्ता-न्निरुद्धस्तिष्ठञ्ज्ञात्वा स्वान्यायुधानि ब्रह्मोपावर्तत तस्माद्धाप्येतर्हि यज्ञो ब्रह्म-ण्येव ब्राह्मणेषु प्रतिष्ठितोऽथैनत्क्षत्रमन्वागछत्तदब्रवीदुप मास्मिन्यज्ञे ह्वयस्वेति तत्तथेत्यब्रवीत्तद्वै निधाय स्वान्यायुधानि ब्रह्मण एवायुधैर्ब्रह्मणो रूपेण ब्रह्म भूत्वा यज्ञमुपावर्तस्वेति तथेति तत्क्षत्रं निधाय स्वान्यायुधानि ब्रह्मण एवा-युधैर्ब्रह्मणो रूपेण ब्रह्म भूत्वा यज्ञमुपावर्तत तस्माद्धाप्येतर्हि क्षत्रियो यजमानो निधायैव स्वान्यायुधानि ब्रह्मण एवायुधैर्ब्रह्मणो रूपेण ब्रह्म भूत्वा यज्ञमुपावर्तते

प्रजापतिर्यज्ञमसृजत यज्ञं सृष्टमनु ब्रह्मक्षत्रे असृज्येताम्ब्रह्मक्षत्रे अनु द्वय्यः प्रजा असृज्यन्त हुतादश्चाहुतादश्च ब्रह्मैवानु हुतादः क्षत्रमन्वहुताद एता वै प्रजा हुतादो यद्ब्राह्मणा अथैता अहुतादो यद्रा जन्यो वैश्यः शूद्र स्ताभ्यो यज्ञ उदक्राम-त्तम्ब्रह्मक्षत्रे अन्वैतां यान्येव ब्रह्मण आयुधानि तैर्ब्रह्मान्वैद्यानि क्षत्रस्य तैः क्षत्रमेतानि वै ब्रह्मण आयुधानि यद्यज्ञायुधान्यथैतानि क्षत्रस्यायुधानि यदश्वरथः कवच इषुधन्व तं क्षत्रमनन्वाप्य न्यवर्ततायुधेभ्यो ह स्मास्य विजमानः पराङेवैत्यथैनम्ब्रह्मान्वैत्तमाप्नोत्तमाप्त्वा परस्तान्निरुध्यातिष्ठत्स आप्तः परस्ता-न्निरुद्धस्तिष्ठञ्ज्ञात्वा स्वान्यायुधानि ब्रह्मोपावर्तत तस्माद्धाप्येतर्हि यज्ञो ब्रह्म-ण्येव ब्राह्मणेषु प्रतिष्ठितोऽथैनत्क्षत्रमन्वागछत्तदब्रवीदुप मास्मिन्यज्ञे ह्वयस्वेति तत्तथेत्यब्रवीत्तद्वै निधाय स्वान्यायुधानि ब्रह्मण एवायुधैर्ब्रह्मणो रूपेण ब्रह्म भूत्वा यज्ञमुपावर्तस्वेति तथेति तत्क्षत्रं निधाय स्वान्यायुधानि ब्रह्मण एवा-युधैर्ब्रह्मणो रूपेण ब्रह्म भूत्वा यज्ञमुपावर्तत तस्माद्धाप्येतर्हि क्षत्रियो यजमानो निधायैव स्वान्यायुधानि ब्रह्मण एवायुधैर्ब्रह्मणो रूपेण ब्रह्म भूत्वा यज्ञमुपावर्तते

1312

aq;to devyjnSywv y;C(yx(td;üyR;÷,o r;jNyo vwXyo dI²=ãym;,' =i]y' devyjn' y;cit kù =i]yo y;ceidit dwv' =]' y;ceidTy;ür;idTyo vw dwv' =]m;idTy EW;M.Ut;n;mÉ/pit" s ydhdIR²=ãym;,o .vit tdh" pUv;Rð Evo´Ntm;idTymupitÏ¼tedm(ÅeÏ' JyoitW;' Jyoit¨ÿmm( dev sivt-deRvyjnMme deih devyjn' it devyjn' y;cit s yÿ] y;Éct ¬ÿr;' spRTyo' tq; dd;mIit hwv td;h tSy h n k; cn ári·.Rvit deven siv]; p[sUtSyoÿroÿár,IMh ÉÅymXnuteXnute h p[j;n;mwyRm;É/pTy' y Evmu-

athAto devayajanasyaiva yAcxyaftadAhuryadbrAhmaNo rAjanyo vaifyo dIkSiSyamANaM kSatriyaM devayajanaM yAcati kaM kSatriyo yAcediti daivaM kSatraM yAcedityAhurAdityo vai daivaM kSatramAditya eSAmbhUtAnAmadhipatiH sa yadahardIkSiSyamANo bhavati tadahaH pUrvAhNa evodyantamAdityamupatiSThetedamfreSThaM jyotiSAM jyotiruttamam deva savita-rdevayajanamme dehi devayajanaM iti devayajanaM yAcati sa yattatra yAcita uttarAM sarpatyoM tathA dadAmIti haiva tadAha tasya ha na kA cana riSTirbhavati devena savitrA prasUtasyottarottariNImha friyamafnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evamu-

athAto devayajanasyaiva yAcxyaftadAhuryadbrAhmaNo rAjanyo vaifyo dIkSiSyamANaM kSatriyaM devayajanaM yAcati kaM kSatriyo yAcediti daivaM kSatraM yAcedityAhurAdityo vai daivaM kSatramAditya eSAmbhUtAnAmadhipatiH sa yadahardIkSiSyamANo bhavati tadahaH pUrvAhNa evodyantamAdityamupatiSThetedamfreSThaM jyotiSAM jyotiruttamam deva savita-rdevayajanamme dehi devayajanaM iti devayajanaM yAcati sa yattatra yAcita uttarAM sarpatyO tathA dadAmIti haiva tadAha tasya ha na kA cana riSTirbhavati devena savitrA prasUtasyottarottariNImha friyamafnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evamu-

अथातो देवयजनस्यैव याच्ञ्यश्तदाहुर्यद्ब्राह्मणो राजन्यो वैश्यो दीक्षिष्यमाणं क्षत्रियं देवयजनं याचति कं क्षत्रियो याचेदिति दैवं क्षत्रं याचेदित्याहुरादित्यो वै दैवं क्षत्रमादित्य एषाम्भूतानामधिपतिः स यदहर्दीक्षिष्यमाणो भवति तदहः पूर्वाह्ण एवोद्यन्तमादित्यमुपतिष्ठेतेदम्श्रेष्ठं ज्योतिषां ज्योतिरुत्तमम् देव सवित-र्देवयजनम्मे देहि देवयजनं इति देवयजनं याचति स यत्तत्र याचित उत्तरां सर्पत्यों तथा ददामीति हैव तदाह तस्य ह न का चन रिष्टिर्भवति देवेन सवित्रा प्रसूतस्योत्तरोत्तरिणीम्ह श्रियमश्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमु-

अथातो देवयजनस्यैव याच्ञ्यश्तदाहुर्यद्ब्राह्मणो राजन्यो वैश्यो दीक्षिष्यमाणं क्षत्रियं देवयजनं याचति कं क्षत्रियो याचेदिति दैवं क्षत्रं याचेदित्याहुरादित्यो वै दैवं क्षत्रमादित्य एषाम्भूतानामधिपतिः स यदहर्दीक्षिष्यमाणो भवति तदहः पूर्वाह्ण एवोद्यन्तमादित्यमुपतिष्ठेतेदम्श्रेष्ठं ज्योतिषां ज्योतिरुत्तमम् देव सवित-र्देवयजनम्मे देहि देवयजनं इति देवयजनं याचति स यत्तत्र याचित उत्तरां सर्पत्यॐ तथा ददामीति हैव तदाह तस्य ह न का चन रिष्टिर्भवति देवेन सवित्रा प्रसूतस्योत्तरोत्तरिणीम्ह श्रियमश्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमु-

1317

aq;t ·;pUtRSy;párJy;in" =i]ySy yjm;nSy s purSt;¶I=;y; a;üit' juüy;°tugORhItm;Jym;hvnIy ·;pUtRSy;párJy;Nyw punnR N{ o m`v; dd;tu b[÷ punár·MpUt| d;TSv;heTyq;nUbN?y;yw sÉm·yjuW;mupár·;TpunnoR aÉ¦j;Rtved; dd;tu =]Mpunár·MpUt| d;TSv;heit swWe·;pUtRSy;párJy;in"

athAta iSTApUrtasyAparijyAniH kSatriyasya yajamAnasya sa purastAddIkSAyA AhutiM juhuyAccaturgqhItamAjyamAhavanIya iSTApUrtasyAparijyAnyai punarna indra ?o maghavA dadAtu brahma punariSTampUrtaM dAtsvAhetyathAnUbandhyAyai samiSTayajuSAmupariSTAtpunarno agnirjAtavedA dadAtu kSatrampunariSTampUrtaM dAtsvAheti saiSeSTApUrtasyAparijyAniH

athAta iSTApUrtasyAparijyAniH kSatriyasya yajamAnasya sa purastAddIkSAyA AhutiM juhuyAccaturgqhItamAjyamAhavanIya iSTApUrtasyAparijyAnyai punarna indro maghavA dadAtu brahma punariSTampUrtaM dAtsvAhetyathAnUbandhyAyai samiSTayajuSAmupariSTAtpunarno agnirjAtavedA dadAtu kSatrampunariSTampUrtaM dAtsvAheti saiSeSTApUrtasyAparijyAniH

अथात इष्टापूर्तस्यापरिज्यानिः क्षत्रियस्य यजमानस्य स पुरस्ताद्दीक्षाया आहुतिं जुहुयाच्चतुर्गृहीतमाज्यमाहवनीय इष्टापूर्तस्यापरिज्यान्यै पुनर्न इन्द्र ?ो मघवा ददातु ब्रह्म पुनरिष्टम्पूर्तं दात्स्वाहेत्यथानूबन्ध्यायै समिष्टयजुषामुपरिष्टात्पुनर्नो अग्निर्जातवेदा ददातु क्षत्रम्पुनरिष्टम्पूर्तं दात्स्वाहेति सैषेष्टापूर्तस्यापरिज्यानिः

अथात इष्टापूर्तस्यापरिज्यानिः क्षत्रियस्य यजमानस्य स पुरस्ताद्दीक्षाया आहुतिं जुहुयाच्चतुर्गृहीतमाज्यमाहवनीय इष्टापूर्तस्यापरिज्यान्यै पुनर्न इन्द्रो मघवा ददातु ब्रह्म पुनरिष्टम्पूर्तं दात्स्वाहेत्यथानूबन्ध्यायै समिष्टयजुषामुपरिष्टात्पुनर्नो अग्निर्जातवेदा ददातु क्षत्रम्पुनरिष्टम्पूर्तं दात्स्वाहेति सैषेष्टापूर्तस्यापरिज्यानिः

1321

tdu h Sm;h s*j;t a;r;®ÀhrjItpunvR

tadu ha smAha saujAta ArALhirajItapunarvaNyaM vA etadyadete AhutI iti yathA ha kAmayeta tathaite kuryAdya ito'nufAsanaM kuryAditIme tveva juhuyAdbrahma prapadye brahma mAkSatrAdgopAyatu brahmaNe svAheti tattaditIMM brahma vA eSa prapadyate yo yajxamprapadyate brahma vai yajxo yajxAdu ha vA eSa punarjAyate yo dIkSate tambrahma prapannaM kSatraM na parijinAti brahma mA kSatrAdgopAyatvityAha yathainambrahma kSatrAdgopA-yedbrahmaNe svAheti tadenatprINAti tadenatprItaM kSatrAdgopAyatyathAnUbandhyAyai samiSTayajuSAmupariSTAtkSatramprapadye kSatrammA brahmaNo gopAyatu kSatrAya svAheti tattaditIMM kSatraM vA eSa prapadyate yo rASTramprapadyate kSatraM hi rASTraM taM kSatramprapannambrahma na parijinAti kSatrammA brahmaNo gopAyatvityAha yathainaM kSatrambrahmaNo gopA-yetkSatrAya svAheti tadenatprINAti tadenatprItambrahmaNo gopAyati saiSeSTApUrta-

tadu ha smAha saujAta ArA[L]hirajItapunarvaNyaM vA etadyadete AhutI iti yathA ha kAmayeta tathaite kuryAdya ito'nufAsanaM kuryAditIme tveva juhuyAdbrahma prapadye brahma mAkSatrAdgopAyatu brahmaNe svAheti tattaditIMM brahma vA eSa prapadyate yo yajxamprapadyate brahma vai yajxo yajxAdu ha vA eSa punarjAyate yo dIkSate tambrahma prapannaM kSatraM na parijinAti brahma mA kSatrAdgopAyatvityAha yathainambrahma kSatrAdgopA-yedbrahmaNe svAheti tadenatprINAti tadenatprItaM kSatrAdgopAyatyathAnUbandhyAyai samiSTayajuSAmupariSTAtkSatramprapadye kSatrammA brahmaNo gopAyatu kSatrAya svAheti tattaditIMM kSatraM vA eSa prapadyate yo rASTramprapadyate kSatraM hi rASTraM taM kSatramprapannambrahma na parijinAti kSatrammA brahmaNo gopAyatvityAha yathainaM kSatrambrahmaNo gopA-yetkSatrAya svAheti tadenatprINAti tadenatprItambrahmaNo gopAyati saiSeSTApUrta-

तदु ह स्माह सौजात आराळ्हिरजीतपुनर्वण्यं वा एतद्यदेते आहुती इति यथा ह कामयेत तथैते कुर्याद्य इतोऽनुशासनं कुर्यादितीमे त्वेव जुहुयाद्ब्रह्म प्रपद्ये ब्रह्म माक्षत्राद्गोपायतु ब्रह्मणे स्वाहेति तत्तदितीँ ब्रह्म वा एष प्रपद्यते यो यज्ञम्प्रपद्यते ब्रह्म वै यज्ञो यज्ञादु ह वा एष पुनर्जायते यो दीक्षते तम्ब्रह्म प्रपन्नं क्षत्रं न परिजिनाति ब्रह्म मा क्षत्राद्गोपायत्वित्याह यथैनम्ब्रह्म क्षत्राद्गोपा-येद्ब्रह्मणे स्वाहेति तदेनत्प्रीणाति तदेनत्प्रीतं क्षत्राद्गोपायत्यथानूबन्ध्यायै समिष्टयजुषामुपरिष्टात्क्षत्रम्प्रपद्ये क्षत्रम्मा ब्रह्मणो गोपायतु क्षत्राय स्वाहेति तत्तदितीँ क्षत्रं वा एष प्रपद्यते यो राष्ट्रम्प्रपद्यते क्षत्रं हि राष्ट्रं तं क्षत्रम्प्रपन्नम्ब्रह्म न परिजिनाति क्षत्रम्मा ब्रह्मणो गोपायत्वित्याह यथैनं क्षत्रम्ब्रह्मणो गोपा-येत्क्षत्राय स्वाहेति तदेनत्प्रीणाति तदेनत्प्रीतम्ब्रह्मणो गोपायति सैषेष्टापूर्त-

1328

aqwN{ o vw devty; =i]yo .vit ]w·.XzNds; pdx" Stomen somo r;Jyen r;jNyo bN/un; s h dI=m;, Ev b[;÷,t;m>yupwit yTÕ-ã,;Éjnm?yUhit y¶I²=tv[t' crit ydenMb[;÷,; aÉ.s'gzNte tSy h dI=m;,SyeN{ Eve²N{ ym;dÿe i]·BvIyRMpdx" Stom a;yu" somo r;-JyâMptro yxSk¡itRmNyo v; aymSmºvit b[÷ v; ayM.vit b[÷ v; aymup;vtRt it vdNt" s purSt;¶I=;y; a;üit' üTv;hvnIymupitÏ¼t neN{ ;¶¼vt;y; EÉm n i]·.XzNdso n pdxTStom;¥ som;{ ;Do n ip} y;N/om;R m N{ ²N{ ym;idt m; i]·BvIyRMm; pdx" Stom a;yum;R somo r;JyMm; iptro yxSk¡it| she²N{ ye, vIyeR,;yuW; r;Jyen yxs; bN/un;É¦mupwÉm g;y]I' zNd²S]vOt' Stom' som' r;j;nMb[÷ p[p´e b[;÷,o .v;mIit tSy h neN{ ²N{ ym;dÿe n i]·BvIy| n pdx" Stom a;yunR somo r;Jy' n iptro yxSk¡it| y Evmet;m;üit' üTv;hvnIymupSq;y;

athaindra ?o vai devatayA kSatriyo bhavati traiSTubhafchandasA paxcadafaH stomena somo rAjyena rAjanyo bandhunA sa ha dIkSamANa eva brAhmaNatAmabhyupaiti yatkq-SNAjinamadhyUhati yaddIkSitavrataM carati yadenambrAhmaNA abhisaMgachante tasya ha dIkSamANasyendra evendri yamAdatte triSTubvIryampaxcadafaH stoma AyuH somo rA-jyampitaro yafaskIrtimanyo vA ayamasmadbhavati brahma vA ayambhavati brahma vA ayamupAvartata iti vadantaH sa purastAddIkSAyA AhutiM hutvAhavanIyamupatiSTheta nendra ?AddevatAyA emi na triSTubhafchandaso na paxcadafatstomAnna somAdra ?Ajxo na pi tr?yAdbandhormA ma indra indri yamAdita mA triSTubvIryammA paxcadafaH stoma AyurmA somo rAjyammA pitaro yafaskIrtiM sahendri yeNa vIryeNAyuSA rAjyena yafasA bandhunAgnimupaimi gAyatrIM chandastrivqtaM stomaM somaM rAjAnambrahma prapadye brAhmaNo bhavAmIti tasya ha nendra indri yamAdatte na triSTubvIryaM na paxcadafaH stoma Ayurna somo rAjyaM na pitaro yafaskIrtiM ya evametAmAhutiM hutvAhavanIyamupasthAyA

athaindro vai devatayA kSatriyo bhavati traiSTubhafchandasA paxcadafaH stomena somo rAjyena rAjanyo bandhunA sa ha dIkSamANa eva brAhmaNatAmabhyupaiti yatkq-SNAjinamadhyUhati yaddIkSitavrataM carati yadenambrAhmaNA abhisaMgachante tasya ha dIkSamANasyendra evendri yamAdatte triSTubvIryampaxcadafaH stoma AyuH somo rA-jyampitaro yafaskIrtimanyo vA ayamasmadbhavati brahma vA ayambhavati brahma vA ayamupAvartata iti vadantaH sa purastAddIkSAyA AhutiM hutvAhavanIyamupatiSTheta nendrA ddevatAyA emi na triSTubhafchandaso na paxcadafatstomAnna somAdrA jxo na pitr! yAdbandhormA ma indra indri yamAdita mA triSTubvIryammA paxcadafaH stoma AyurmA somo rAjyammA pitaro yafaskIrtiM sahendri yeNa vIryeNAyuSA rAjyena yafasA bandhunAgnimupaimi gAyatrIM chandastrivqtaM stomaM somaM rAjAnambrahma prapadye brAhmaNo bhavAmIti tasya ha nendra indri yamAdatte na triSTubvIryaM na paxcadafaH stoma Ayurna somo rAjyaM na pitaro yafaskIrtiM ya evametAmAhutiM hutvAhavanIyamupasthAyA

अथैन्द्र ?ो वै देवतया क्षत्रियो भवति त्रैष्टुभश्छन्दसा पञ्चदशः स्तोमेन सोमो राज्येन राजन्यो बन्धुना स ह दीक्षमाण एव ब्राह्मणतामभ्युपैति यत्कृ-ष्णाजिनमध्यूहति यद्दीक्षितव्रतं चरति यदेनम्ब्राह्मणा अभिसंगछन्ते तस्य ह दीक्षमाणस्येन्द्र एवेन्द्रि यमादत्ते त्रिष्टुब्वीर्यम्पञ्चदशः स्तोम आयुः सोमो रा-ज्यम्पितरो यशस्कीर्तिमन्यो वा अयमस्मद्भवति ब्रह्म वा अयम्भवति ब्रह्म वा अयमुपावर्तत इति वदन्तः स पुरस्ताद्दीक्षाया आहुतिं हुत्वाहवनीयमुपतिष्ठेत नेन्द्र ?ाद्देवताया एमि न त्रिष्टुभश्छन्दसो न पञ्चदशत्स्तोमान्न सोमाद्र ?ाज्ञो न पि त्र्?याद्बन्धोर्मा म इन्द्र इन्द्रि यमादित मा त्रिष्टुब्वीर्यम्मा पञ्चदशः स्तोम आयुर्मा सोमो राज्यम्मा पितरो यशस्कीर्तिं सहेन्द्रि येण वीर्येणायुषा राज्येन यशसा बन्धुनाग्निमुपैमि गायत्रीं छन्दस्त्रिवृतं स्तोमं सोमं राजानम्ब्रह्म प्रपद्ये ब्राह्मणो भवामीति तस्य ह नेन्द्र इन्द्रि यमादत्ते न त्रिष्टुब्वीर्यं न पञ्चदशः स्तोम आयुर्न सोमो राज्यं न पितरो यशस्कीर्तिं य एवमेतामाहुतिं हुत्वाहवनीयमुपस्थाया

अथैन्द्रो वै देवतया क्षत्रियो भवति त्रैष्टुभश्छन्दसा पञ्चदशः स्तोमेन सोमो राज्येन राजन्यो बन्धुना स ह दीक्षमाण एव ब्राह्मणतामभ्युपैति यत्कृ-ष्णाजिनमध्यूहति यद्दीक्षितव्रतं चरति यदेनम्ब्राह्मणा अभिसंगछन्ते तस्य ह दीक्षमाणस्येन्द्र एवेन्द्रि यमादत्ते त्रिष्टुब्वीर्यम्पञ्चदशः स्तोम आयुः सोमो रा-ज्यम्पितरो यशस्कीर्तिमन्यो वा अयमस्मद्भवति ब्रह्म वा अयम्भवति ब्रह्म वा अयमुपावर्तत इति वदन्तः स पुरस्ताद्दीक्षाया आहुतिं हुत्वाहवनीयमुपतिष्ठेत नेन्द्रा द्देवताया एमि न त्रिष्टुभश्छन्दसो न पञ्चदशत्स्तोमान्न सोमाद्रा ज्ञो न पित्र्! याद्बन्धोर्मा म इन्द्र इन्द्रि यमादित मा त्रिष्टुब्वीर्यम्मा पञ्चदशः स्तोम आयुर्मा सोमो राज्यम्मा पितरो यशस्कीर्तिं सहेन्द्रि येण वीर्येणायुषा राज्येन यशसा बन्धुनाग्निमुपैमि गायत्रीं छन्दस्त्रिवृतं स्तोमं सोमं राजानम्ब्रह्म प्रपद्ये ब्राह्मणो भवामीति तस्य ह नेन्द्र इन्द्रि यमादत्ते न त्रिष्टुब्वीर्यं न पञ्चदशः स्तोम आयुर्न सोमो राज्यं न पितरो यशस्कीर्तिं य एवमेतामाहुतिं हुत्वाहवनीयमुपस्थाया

1333

aq;¦eyo vw devty; =i]yo dI²=to .vit g;y]XzNds; i]vOTStomen b[;÷,o bN/un; s hodvSy¥ev =i]yt;m>yupwit tSy hodvSytoÉ¦rev tej a;dÿe g;y]I vIy| i]vOTStom a;yub[;R÷,; b[÷ yxSk¡itRmNyo v; aymSmºvit =]' v; ayM.vit =]' v; aymup;vtRt it vdNt" sonUbN?y;yw sÉm·yjuW;mupár·;õTv;üitm;hvnIymupitÏ¼t n;¦edeRv-t;y; EÉm n g;y} y;XzNdso n i]vOt" Stom;¥ b[÷,o bN/om;R meÉ¦Stej a;idt m; g;y]I vIyRMm; i]vOTStom a;yum;R b[;÷,; b[÷ yxSk¡it| sh tejs; vIyeR,;yuW; b[÷,; yxs; k¡TyeRN{ ' devt;mupwÉm i]·.' zNd" pdx' Stom' som' r;j;n' =]Mp[p´e =i]yo .v;Ém dev;" iptr" iptro dev; yoâSm s sNyje SvMm dÉm·' SvMpUt| Sv' Å;Nt' Sv' ütm(tSy meym-É¦¨p{ ·;y' v;yu¨pÅot;s;v;idTyonu:y;tedmh' y Ev;âSm soSmIit tSy h n;É¦Stej a;dÿe n g;y]I vIy| n i]vOTStom a;yunR b[;÷,; b[÷ yxSk¡it| y Evmet;m;üit' üTv;hvnIymupSq;yodvSyit =i]y" sn(

athAgneyo vai devatayA kSatriyo dIkSito bhavati gAyatrafchandasA trivqtstomena brAhmaNo bandhunA sa hodavasyanneva kSatriyatAmabhyupaiti tasya hodavasyato'gnireva teja Adatte gAyatrI vIryaM trivqtstoma AyurbrAhmaNA brahma yafaskIrtimanyo vA ayamasmadbhavati kSatraM vA ayambhavati kSatraM vA ayamupAvartata iti vadantaH so'nUbandhyAyai samiSTayajuSAmupariSTAddhutvAhutimAhavanIyamupatiSTheta nAgnerdeva-tAyA emi na gAya tr?yAfchandaso na trivqtaH stomAnna brahmaNo bandhormA me'gnisteja Adita mA gAyatrI vIryammA trivqtstoma AyurmA brAhmaNA brahma yafaskIrtiM saha tejasA vIryeNAyuSA brahmaNA yafasA kIrtyendraM devatAmupaimi triSTubhaM chandaH paxcadafaM stomaM somaM rAjAnaM kSatramprapadye kSatriyo bhavAmi devAH pitaraH pitaro devA yo'smi sa sanyaje svamma idamiSTaM svampUrtaM svaM frAntaM svaM hutamtasya me'yama-gnirupadra STAyaM vAyurupafrotAsAvAdityo'nukhyAtedamahaM ya evAsmi so'smIti tasya ha nAgnisteja Adatte na gAyatrI vIryaM na trivqtstoma Ayurna brAhmaNA brahma yafaskIrtiM ya evametAmAhutiM hutvAhavanIyamupasthAyodavasyati kSatriyaH san

athAgneyo vai devatayA kSatriyo dIkSito bhavati gAyatrafchandasA trivqtstomena brAhmaNo bandhunA sa hodavasyanneva kSatriyatAmabhyupaiti tasya hodavasyato'gnireva teja Adatte gAyatrI vIryaM trivqtstoma AyurbrAhmaNA brahma yafaskIrtimanyo vA ayamasmadbhavati kSatraM vA ayambhavati kSatraM vA ayamupAvartata iti vadantaH so'nUbandhyAyai samiSTayajuSAmupariSTAddhutvAhutimAhavanIyamupatiSTheta nAgnerdeva-tAyA emi na gAyatr! yAfchandaso na trivqtaH stomAnna brahmaNo bandhormA me'gnisteja Adita mA gAyatrI vIryammA trivqtstoma AyurmA brAhmaNA brahma yafaskIrtiM saha tejasA vIryeNAyuSA brahmaNA yafasA kIrtyendraM devatAmupaimi triSTubhaM chandaH paxcadafaM stomaM somaM rAjAnaM kSatramprapadye kSatriyo bhavAmi devAH pitaraH pitaro devA yo'smi sa sanyaje svamma idamiSTaM svampUrtaM svaM frAntaM svaM hutamtasya me'yama-gnirupadra STAyaM vAyurupafrotAsAvAdityo'nukhyAtedamahaM ya evAsmi so'smIti tasya ha nAgnisteja Adatte na gAyatrI vIryaM na trivqtstoma Ayurna brAhmaNA brahma yafaskIrtiM ya evametAmAhutiM hutvAhavanIyamupasthAyodavasyati kSatriyaH san

अथाग्नेयो वै देवतया क्षत्रियो दीक्षितो भवति गायत्रश्छन्दसा त्रिवृत्स्तोमेन ब्राह्मणो बन्धुना स होदवस्यन्नेव क्षत्रियतामभ्युपैति तस्य होदवस्यतोऽग्निरेव तेज आदत्ते गायत्री वीर्यं त्रिवृत्स्तोम आयुर्ब्राह्मणा ब्रह्म यशस्कीर्तिमन्यो वा अयमस्मद्भवति क्षत्रं वा अयम्भवति क्षत्रं वा अयमुपावर्तत इति वदन्तः सोऽनूबन्ध्यायै समिष्टयजुषामुपरिष्टाद्धुत्वाहुतिमाहवनीयमुपतिष्ठेत नाग्नेर्देव-ताया एमि न गाय त्र्?याश्छन्दसो न त्रिवृतः स्तोमान्न ब्रह्मणो बन्धोर्मा मेऽग्निस्तेज आदित मा गायत्री वीर्यम्मा त्रिवृत्स्तोम आयुर्मा ब्राह्मणा ब्रह्म यशस्कीर्तिं सह तेजसा वीर्येणायुषा ब्रह्मणा यशसा कीर्त्येन्द्रं देवतामुपैमि त्रिष्टुभं छन्दः पञ्चदशं स्तोमं सोमं राजानं क्षत्रम्प्रपद्ये क्षत्रियो भवामि देवाः पितरः पितरो देवा योऽस्मि स सन्यजे स्वम्म इदमिष्टं स्वम्पूर्तं स्वं श्रान्तं स्वं हुतम्तस्य मेऽयम-ग्निरुपद्र ष्टायं वायुरुपश्रोतासावादित्योऽनुख्यातेदमहं य एवास्मि सोऽस्मीति तस्य ह नाग्निस्तेज आदत्ते न गायत्री वीर्यं न त्रिवृत्स्तोम आयुर्न ब्राह्मणा ब्रह्म यशस्कीर्तिं य एवमेतामाहुतिं हुत्वाहवनीयमुपस्थायोदवस्यति क्षत्रियः सन्

अथाग्नेयो वै देवतया क्षत्रियो दीक्षितो भवति गायत्रश्छन्दसा त्रिवृत्स्तोमेन ब्राह्मणो बन्धुना स होदवस्यन्नेव क्षत्रियतामभ्युपैति तस्य होदवस्यतोऽग्निरेव तेज आदत्ते गायत्री वीर्यं त्रिवृत्स्तोम आयुर्ब्राह्मणा ब्रह्म यशस्कीर्तिमन्यो वा अयमस्मद्भवति क्षत्रं वा अयम्भवति क्षत्रं वा अयमुपावर्तत इति वदन्तः सोऽनूबन्ध्यायै समिष्टयजुषामुपरिष्टाद्धुत्वाहुतिमाहवनीयमुपतिष्ठेत नाग्नेर्देव-ताया एमि न गायत्र्! याश्छन्दसो न त्रिवृतः स्तोमान्न ब्रह्मणो बन्धोर्मा मेऽग्निस्तेज आदित मा गायत्री वीर्यम्मा त्रिवृत्स्तोम आयुर्मा ब्राह्मणा ब्रह्म यशस्कीर्तिं सह तेजसा वीर्येणायुषा ब्रह्मणा यशसा कीर्त्येन्द्रं देवतामुपैमि त्रिष्टुभं छन्दः पञ्चदशं स्तोमं सोमं राजानं क्षत्रम्प्रपद्ये क्षत्रियो भवामि देवाः पितरः पितरो देवा योऽस्मि स सन्यजे स्वम्म इदमिष्टं स्वम्पूर्तं स्वं श्रान्तं स्वं हुतम्तस्य मेऽयम-ग्निरुपद्र ष्टायं वायुरुपश्रोतासावादित्योऽनुख्यातेदमहं य एवास्मि सोऽस्मीति तस्य ह नाग्निस्तेज आदत्ते न गायत्री वीर्यं न त्रिवृत्स्तोम आयुर्न ब्राह्मणा ब्रह्म यशस्कीर्तिं य एवमेतामाहुतिं हुत्वाहवनीयमुपस्थायोदवस्यति क्षत्रियः सन्

1355

y]eN{ ' devt;" pyRvOïiNvåp' Tv;·^m>ym'St vO]mStOt ytINs;l;vOk>y" p[;d;d¨¨m`;nv/IÈhSpte" p[Tyv/Iidit t]eN{ " sompIqen Vy;?yRte-N{ Sy;nu VyO²õ' =]' sompIqen Vy;?yRt;pIN{ " sompIqe.væv·r;muãy som' tÃäOõmev;´;ip =]' sompIqen s yStM.=' iv´;´" =]Sy somipqen VyOõSy yen =]' smO?yte kq' t' vede¨Tq;pyNtIit veTq b[;÷, Tv' tM.=;m( ved hIit t' vw no b[;÷, b[UhIit tSmw vw te r;jÉ¥it

yatrendraM devatAH paryavqxjanvifvarUpaM tvASTramabhyamaMsta vqtramastqta yatInsAlAvqkebhyaH prAdAdarurumaghAnavadhIdbqhaspateH pratyavadhIditi tatrendra ?H somapIthena vyArdhyate-ndra syAnu vyqddhiM kSatraM somapIthena vyArdhyatApIndra ?H somapIthe'bhavattvaSTurAmuSya somaM tadvyqddhamevAdyApi kSatraM somapIthena sa yastambhakSaM vidyAdyaH kSatrasya somapithena vyqiddhasya yena kSatraM samqdhyate kathaM taM vederutthApayantIti vettha brAhmaNa tvaM tambhakSAm veda hIti taM vai no brAhmaNa brUhIti tasmai vai te rAjanniti

yatrendraM devatAH paryavqxjanvifvarUpaM tvASTramabhyamaMsta vqtramastqta yatInsAlAvqkebhyaH prAdAdarurumaghAnavadhIdbqhaspateH pratyavadhIditi tatrendra H! somapIthena vyArdhyate-ndra syAnu vyqddhiM kSatraM somapIthena vyArdhyatApIndra H! somapIthe'bhavattvaSTurAmuSya somaM tadvyqddhamevAdyApi kSatraM somapIthena sa yastambhakSaM vidyAdyaH kSatrasya somapithena vyqiddhasya yena kSatraM samqdhyate kathaM taM vederutthApayantIti vettha brAhmaNa tvaM tambhakSAm veda hIti taM vai no brAhmaNa brUhIti tasmai vai te rAjanniti

यत्रेन्द्रं देवताः पर्यवृञ्जन्विश्वरूपं त्वाष्ट्रमभ्यमंस्त वृत्रमस्तृत यतीन्सालावृकेभ्यः प्रादादरुरुमघानवधीद्बृहस्पतेः प्रत्यवधीदिति तत्रेन्द्र ?ः सोमपीथेन व्यार्ध्यते-न्द्र स्यानु व्यृद्धिं क्षत्रं सोमपीथेन व्यार्ध्यतापीन्द्र ?ः सोमपीथेऽभवत्त्वष्टुरामुष्य सोमं तद्व्यृद्धमेवाद्यापि क्षत्रं सोमपीथेन स यस्तम्भक्षं विद्याद्यः क्षत्रस्य सोमपिथेन व्यृइद्धस्य येन क्षत्रं समृध्यते कथं तं वेदेरुत्थापयन्तीति वेत्थ ब्राह्मण त्वं तम्भक्षाम् वेद हीति तं वै नो ब्राह्मण ब्रूहीति तस्मै वै ते राजन्निति

यत्रेन्द्रं देवताः पर्यवृञ्जन्विश्वरूपं त्वाष्ट्रमभ्यमंस्त वृत्रमस्तृत यतीन्सालावृकेभ्यः प्रादादरुरुमघानवधीद्बृहस्पतेः प्रत्यवधीदिति तत्रेन्द्र ः! सोमपीथेन व्यार्ध्यते-न्द्र स्यानु व्यृद्धिं क्षत्रं सोमपीथेन व्यार्ध्यतापीन्द्र ः! सोमपीथेऽभवत्त्वष्टुरामुष्य सोमं तद्व्यृद्धमेवाद्यापि क्षत्रं सोमपीथेन स यस्तम्भक्षं विद्याद्यः क्षत्रस्य सोमपिथेन व्यृइद्धस्य येन क्षत्रं समृध्यते कथं तं वेदेरुत्थापयन्तीति वेत्थ ब्राह्मण त्वं तम्भक्षाम् वेद हीति तं वै नो ब्राह्मण ब्रूहीति तस्मै वै ते राजन्निति

1360

]y;,;M.=;,;mekm;hárãy²Nt som' v; dÉ/ v;po v; s yid som-Mb[;÷,;n;' s .=o b[;÷,;'Sten .=e, ÉjiNvãyÉs b[;÷,kLpSte p[j;y;m;jinãyt a;d;Yy;p;Yy;vs;yI yq;k;mp[y;Pyo yd; vw =i]y;y p;pM.vit b[;÷,kLpoSy p[j;y;m;j;yt éro h;Sm;âd(ÃtIyo v; tOtIyo v; b[;÷,t;m>yupwto" s b[÷bN/ven ÉjJyUiWtoq yid dÉ/ vwXy;n;' s .=o vwXy;'Sten .=e, ÉjiNvãyÉs vwXykLpSte p[j;y;m;-jinãyteNySy b²lÕdNySy;´o yq;k;mJyeyo yd; vw =i]y;y p;p-M.vit vwXykLpoSy p[j;y;m;j;yt éro h;Sm;âd(ÃtIyo v; tOtIyo v; vwXyt;m>yupwto" s vwXyty; ÉjJyUiWtoq y´p" xU{ ;,;' s .=" xU{ ;'Sten .=e, ÉjiNvãyÉs xU{ kLpSte p[j;y;m;jinãyteNySy p[eãy" k;moTq;Pyo yq;k;mv?yo yd; vw =i]y;y p;pM.vit xU{ kLpoSy p[j;y;m;j;yt éro h;Sm;âd(ÃtIyo v; tOtIyo v; xU{ t;m>yupwto" s

trayANAmbhakSANAmekamAhariSyanti somaM vA dadhi vApo vA sa yadi soma-mbrAhmaNAnAM sa bhakSo brAhmaNAMstena bhakSeNa jinviSyasi brAhmaNakalpaste prajAyAmAjaniSyata AdAyyApAyyAvasAyI yathAkAmaprayApyo yadA vai kSatriyAya pApambhavati brAhmaNakalpo'sya prajAyAmAjAyata Ifvaro hAsmAddvitIyo vA tqtIyo vA brAhmaNatAmabhyupaitoH sa brahmabandhavena jijyUSito'tha yadi dadhi vaifyAnAM sa bhakSo vaifyAMstena bhakSeNa jinviSyasi vaifyakalpaste prajAyAmA-janiSyate'nyasya balikqdanyasyAdyo yathAkAmajyeyo yadA vai kSatriyAya pApa-mbhavati vaifyakalpo'sya prajAyAmAjAyata Ifvaro hAsmAddvitIyo vA tqtIyo vA vaifyatAmabhyupaitoH sa vaifyatayA jijyUSito'tha yadyapaH fUdra ?ANAM sa bhakSaH fUdra ?AMstena bhakSeNa jinviSyasi fUdra kalpaste prajAyAmAjaniSyate'nyasya preSyaH kAmotthApyo yathAkAmavadhyo yadA vai kSatriyAya pApambhavati fUdra kalpo'sya prajAyAmAjAyata Ifvaro hAsmAddvitIyo vA tqtIyo vA fUdra tAmabhyupaitoH sa

trayANAmbhakSANAmekamAhariSyanti somaM vA dadhi vApo vA sa yadi soma-mbrAhmaNAnAM sa bhakSo brAhmaNAMstena bhakSeNa jinviSyasi brAhmaNakalpaste prajAyAmAjaniSyata AdAyyApAyyAvasAyI yathAkAmaprayApyo yadA vai kSatriyAya pApambhavati brAhmaNakalpo'sya prajAyAmAjAyata Ifvaro hAsmAddvitIyo vA tqtIyo vA brAhmaNatAmabhyupaitoH sa brahmabandhavena jijyUSito'tha yadi dadhi vaifyAnAM sa bhakSo vaifyAMstena bhakSeNa jinviSyasi vaifyakalpaste prajAyAmA-janiSyate'nyasya balikqdanyasyAdyo yathAkAmajyeyo yadA vai kSatriyAya pApa-mbhavati vaifyakalpo'sya prajAyAmAjAyata Ifvaro hAsmAddvitIyo vA tqtIyo vA vaifyatAmabhyupaitoH sa vaifyatayA jijyUSito'tha yadyapaH fUdrA NAM sa bhakSaH fUdrA steM!na bhakSeNa jinviSyasi fUdra kalpaste prajAyAmAjaniSyate'nyasya preSyaH kAmotthApyo yathAkAmavadhyo yadA vai kSatriyAya pApambhavati fUdra kalpo'sya prajAyAmAjAyata Ifvaro hAsmAddvitIyo vA tqtIyo vA fUdra tAmabhyupaitoH sa

त्रयाणाम्भक्षाणामेकमाहरिष्यन्ति सोमं वा दधि वापो वा स यदि सोम-म्ब्राह्मणानां स भक्षो ब्राह्मणांस्तेन भक्षेण जिन्विष्यसि ब्राह्मणकल्पस्ते प्रजायामाजनिष्यत आदाय्यापाय्यावसायी यथाकामप्रयाप्यो यदा वै क्षत्रियाय पापम्भवति ब्राह्मणकल्पोऽस्य प्रजायामाजायत ईश्वरो हास्माद्द्वितीयो वा तृतीयो वा ब्राह्मणतामभ्युपैतोः स ब्रह्मबन्धवेन जिज्यूषितोऽथ यदि दधि वैश्यानां स भक्षो वैश्यांस्तेन भक्षेण जिन्विष्यसि वैश्यकल्पस्ते प्रजायामा-जनिष्यतेऽन्यस्य बलिकृदन्यस्याद्यो यथाकामज्येयो यदा वै क्षत्रियाय पाप-म्भवति वैश्यकल्पोऽस्य प्रजायामाजायत ईश्वरो हास्माद्द्वितीयो वा तृतीयो वा वैश्यतामभ्युपैतोः स वैश्यतया जिज्यूषितोऽथ यद्यपः शूद्र ?ाणां स भक्षः शूद्र ?ांस्तेन भक्षेण जिन्विष्यसि शूद्र कल्पस्ते प्रजायामाजनिष्यतेऽन्यस्य प्रेष्यः कामोत्थाप्यो यथाकामवध्यो यदा वै क्षत्रियाय पापम्भवति शूद्र कल्पोऽस्य प्रजायामाजायत ईश्वरो हास्माद्द्वितीयो वा तृतीयो वा शूद्र तामभ्युपैतोः स

त्रयाणाम्भक्षाणामेकमाहरिष्यन्ति सोमं वा दधि वापो वा स यदि सोम-म्ब्राह्मणानां स भक्षो ब्राह्मणांस्तेन भक्षेण जिन्विष्यसि ब्राह्मणकल्पस्ते प्रजायामाजनिष्यत आदाय्यापाय्यावसायी यथाकामप्रयाप्यो यदा वै क्षत्रियाय पापम्भवति ब्राह्मणकल्पोऽस्य प्रजायामाजायत ईश्वरो हास्माद्द्वितीयो वा तृतीयो वा ब्राह्मणतामभ्युपैतोः स ब्रह्मबन्धवेन जिज्यूषितोऽथ यदि दधि वैश्यानां स भक्षो वैश्यांस्तेन भक्षेण जिन्विष्यसि वैश्यकल्पस्ते प्रजायामा-जनिष्यतेऽन्यस्य बलिकृदन्यस्याद्यो यथाकामज्येयो यदा वै क्षत्रियाय पाप-म्भवति वैश्यकल्पोऽस्य प्रजायामाजायत ईश्वरो हास्माद्द्वितीयो वा तृतीयो वा वैश्यतामभ्युपैतोः स वैश्यतया जिज्यूषितोऽथ यद्यपः शूद्रा णां स भक्षः शूद्रा स्तें!न भक्षेण जिन्विष्यसि शूद्र कल्पस्ते प्रजायामाजनिष्यतेऽन्यस्य प्रेष्यः कामोत्थाप्यो यथाकामवध्यो यदा वै क्षत्रियाय पापम्भवति शूद्र कल्पोऽस्य प्रजायामाजायत ईश्वरो हास्माद्द्वितीयो वा तृतीयो वा शूद्र तामभ्युपैतोः स

1375

aq yd*duMbr;yNy;in sunuy;Nm;?y'idn;y;Ny;in

atha yadaudumbarANyUrjo vA eSo'nnAdyAdvanaspatirajAyata yadudumbaro bhaujyaM vA etadvanaspatInAmUrjamevAsmiMstadannAdyaM ca bhaujyaM ca vanaspatInAM kSatre dadhAtyatha yadAfvatthAni tejaso vA eSa vanaspatirajAyata yadafvatthaH sAmrAjyaM vA etadvanaspatInAmteja evAsmiMstatsAmrAjyaM ca vanaspatInAM kSatre dadhAtyatha yatplAkSANi yafaso vA eSa vanaspatirajAyata yatplakSaH svArAjyaM ca ha vA etadvairAjyaM ca vanaspatInAM yafa evAsmiMstatsvArAjyavairAjye ca vanaspatInAM kSatre dadhAtyetAnyasya purastAdupakl\qptAni bhavantyatha somaM rAjAnaM krInanti te rAjxa evAvqtopavasathAtprativefaifcarantyathaupavasathyamaharetAnyadhvaryuH purastAdupakalpayetAdhiSavaNaM carmAdhiSavaNe phalake dra ?oNakalafaM dafApavi-tramadra ?InpUtabhqtaM cAdhavanIyaM ca sthAlImudaxcanaM camasaM ca tadyadetadra ?AjanamprA-tarabhiSuNvanti tadenAni dvedhA vigqhNIyAdabhyanyAni sunuyAnmAdhyaMdinAyAnyAni

atha yadaudumbarANyUrjo vA eSo'nnAdyAdvanaspatirajAyata yadudumbaro bhaujyaM vA etadvanaspatInAmUrjamevAsmiMstadannAdyaM ca bhaujyaM ca vanaspatInAM kSatre dadhAtyatha yadAfvatthAni tejaso vA eSa vanaspatirajAyata yadafvatthaH sAmrAjyaM vA etadvanaspatInAmteja evAsmiMstatsAmrAjyaM ca vanaspatInAM kSatre dadhAtyatha yatplAkSANi yafaso vA eSa vanaspatirajAyata yatplakSaH svArAjyaM ca ha vA etadvairAjyaM ca vanaspatInAM yafa evAsmiMstatsvArAjyavairAjye ca vanaspatInAM kSatre dadhAtyetAnyasya purastAdupak\ptAni bhavantyatha somaM rAjAnaM krInanti te rAjxa evAvqtopavasathAtprativefaifcarantyathaupavasathyamaharetAnyadhvaryuH purastAdupakalpayetAdhiSavaNaM carmAdhiSavaNe phalake dro NakalafaM dafApavi-tramadrI npUtabhqtaM cAdhavanIyaM ca sthAlImudaxcanaM camasaM ca tadyadetadrA janamprA-tarabhiSuNvanti tadenAni dvedhA vigqhNIyAdabhyanyAni sunuyAnmAdhyaMdinAyAnyAni

अथ यदौदुम्बराण्यूर्जो वा एषोऽन्नाद्याद्वनस्पतिरजायत यदुदुम्बरो भौज्यं वा एतद्वनस्पतीनामूर्जमेवास्मिंस्तदन्नाद्यं च भौज्यं च वनस्पतीनां क्षत्रे दधात्यथ यदाश्वत्थानि तेजसो वा एष वनस्पतिरजायत यदश्वत्थः साम्राज्यं वा एतद्वनस्पतीनाम्तेज एवास्मिंस्तत्साम्राज्यं च वनस्पतीनां क्षत्रे दधात्यथ यत्प्लाक्षाणि यशसो वा एष वनस्पतिरजायत यत्प्लक्षः स्वाराज्यं च ह वा एतद्वैराज्यं च वनस्पतीनां यश एवास्मिंस्तत्स्वाराज्यवैराज्ये च वनस्पतीनां क्षत्रे दधात्येतान्यस्य पुरस्तादुपक्लृप्तानि भवन्त्यथ सोमं राजानं क्रीनन्ति ते राज्ञ एवावृतोपवसथात्प्रतिवेशैश्चरन्त्यथौपवसथ्यमहरेतान्यध्वर्युः पुरस्तादुपकल्पयेताधिषवणं चर्माधिषवणे फलके द्र ?ोणकलशं दशापवि-त्रमद्र ?ीन्पूतभृतं चाधवनीयं च स्थालीमुदञ्चनं चमसं च तद्यदेतद्र ?ाजनम्प्रा-तरभिषुण्वन्ति तदेनानि द्वेधा विगृह्णीयादभ्यन्यानि सुनुयान्माध्यंदिनायान्यानि

अथ यदौदुम्बराण्यूर्जो वा एषोऽन्नाद्याद्वनस्पतिरजायत यदुदुम्बरो भौज्यं वा एतद्वनस्पतीनामूर्जमेवास्मिंस्तदन्नाद्यं च भौज्यं च वनस्पतीनां क्षत्रे दधात्यथ यदाश्वत्थानि तेजसो वा एष वनस्पतिरजायत यदश्वत्थः साम्राज्यं वा एतद्वनस्पतीनाम्तेज एवास्मिंस्तत्साम्राज्यं च वनस्पतीनां क्षत्रे दधात्यथ यत्प्लाक्षाणि यशसो वा एष वनस्पतिरजायत यत्प्लक्षः स्वाराज्यं च ह वा एतद्वैराज्यं च वनस्पतीनां यश एवास्मिंस्तत्स्वाराज्यवैराज्ये च वनस्पतीनां क्षत्रे दधात्येतान्यस्य पुरस्तादुपकॢप्तानि भवन्त्यथ सोमं राजानं क्रीनन्ति ते राज्ञ एवावृतोपवसथात्प्रतिवेशैश्चरन्त्यथौपवसथ्यमहरेतान्यध्वर्युः पुरस्तादुपकल्पयेताधिषवणं चर्माधिषवणे फलके द्रो णकलशं दशापवि-त्रमद्री न्पूतभृतं चाधवनीयं च स्थालीमुदञ्चनं चमसं च तद्यदेतद्रा जनम्प्रा-तरभिषुण्वन्ति तदेनानि द्वेधा विगृह्णीयादभ्यन्यानि सुनुयान्माध्यंदिनायान्यानि

1380

t´]wt;'ms;nu¥yeyuStdet' yjm;ncmsmu¥yeÿâSmNÃ¹ d.Rt¨,k p[;Ste Sy;t;' tyovRW$(ÕteNt"párÉ/ pUvRMp[;Sye¶É/£;V,o ak;árW' Tyetyc;R sSv;hk;ry;nuvW$(Õteprm; dÉ/£;" xvs; p Õ·Iárit t´]wt;'m-s;n;hreyuStdet' yjm;ncmsm;hreÿ;Ny]oíÈðIyuStdenmupoíÈðIy;ÿ´deÂ;' hotop×yet yd; cmsM.=yedqwnmety; .=ye´d] ²x·' rÉsn" sutSy yidN{ o aipbCzcIÉ." d' tdSy mns; ²xven som' r;j;nÉmh .=y;mIit ²xvo h v; aSm; EW v;nSpTy" ²xven mns; .²=to .vTyug[' h;Sy r;·^mVyQyM.vit y EvmetM.=M.=yit =i]yo yjm;n" x' n; EÉ/ úde pIt" pIt" p[ , a;yujIRvse som t;rIárTy;Tmn" p[TyÉ.mxR éro h v; EWop[TyÉ.mO·o mnuãySy;yu" p[TyvhtoRrnhRNm; .=ytIit t´deten;Tm;nmÉ.mOxTy;yurev tTp[itrt a; Py;ySv smetu te s' te py;'És smu yNtu v;j; it cmsm;Py;yyTyÉ.åp;>y;' y´DeÉ.åp' tTsmOõm(

tadyatraitAMfcamasAnunnayeyustadetaM yajamAnacamasamunnayettasmindve darbhataruNake prAste syAtAM tayorvaSaTkqte'ntaHparidhi pUrvamprAsyeddadhikrAvNo akAriSaM ityetayarcA sasvAhakArayAnuvaSaTkqte'paramA dadhikrAH favasA paxca kqSTIriti tadyatraitAMfcama-sAnAhareyustadetaM yajamAnacamasamAharettAnyatrodgqhNIyustadenamupodgqhNIyAttadyadeLAM hotopahvayeta yadA camasambhakSayedathainametayA bhakSayedyadatra fiSTaM rasinaH sutasya yadindra ?o apibacchacIbhiH idaM tadasya manasA fivena somaM rAjAnamiha bhakSayAmIti fivo ha vA asmA eSa vAnaspatyaH fivena manasA bhakSito bhavatyugraM hAsya rASTramavyathyambhavati ya evametambhakSambhakSayati kSatriyo yajamAnaH faM nA edhi hqide pItaH pItaH pra Na AyurjIvase soma tArIrityAtmanaH pratyabhimarfa Ifvaro ha vA eSo'pratyabhimqSTo manuSyasyAyuH pratyavahartoranarhanmA bhakSayatIti tadyadetenAtmAnamabhimqfatyAyureva tatpratirata A pyAyasva sametu te saM te payAMsi samu yantu vAjA iti camasamApyAyayatyabhirUpAbhyAM yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddham

tadyatraitAMfcamasAnunnayeyustadetaM yajamAnacamasamunnayettasmindve darbhataruNake prAste syAtAM tayorvaSaTkqte'ntaHparidhi pUrvamprAsyeddadhikrAvNo akAriSaM ityetayarcA sasvAhakArayAnuvaSaTkqte'paramA dadhikrAH favasA paxca kqSTIriti tadyatraitAMfcama-sAnAhareyustadetaM yajamAnacamasamAharettAnyatrodgqhNIyustadenamupodgqhNIyAttadyade[L]AM hotopahvayeta yadA camasambhakSayedathainametayA bhakSayedyadatra fiSTaM rasinaH sutasya yadindro apibacchacIbhiH idaM tadasya manasA fivena somaM rAjAnamiha bhakSayAmIti fivo ha vA asmA eSa vAnaspatyaH fivena manasA bhakSito bhavatyugraM hAsya rASTramavyathyambhavati ya evametambhakSambhakSayati kSatriyo yajamAnaH faM nA edhi hqide pItaH pItaH pra Na AyurjIvase soma tArIrityAtmanaH pratyabhimarfa Ifvaro ha vA eSo'pratyabhimqSTo manuSyasyAyuH pratyavahartoranarhanmA bhakSayatIti tadyadetenAtmAnamabhimqfatyAyureva tatpratirata A pyAyasva sametu te saM te payAMsi samu yantu vAjA iti camasamApyAyayatyabhirUpAbhyAM yadyajxe'bhirUpaM tatsamqddham

तद्यत्रैतांश्चमसानुन्नयेयुस्तदेतं यजमानचमसमुन्नयेत्तस्मिन्द्वे दर्भतरुणके प्रास्ते स्यातां तयोर्वषट्कृतेऽन्तःपरिधि पूर्वम्प्रास्येद्दधिक्राव्णो अकारिषं इत्येतयर्चा सस्वाहकारयानुवषट्कृतेऽपरमा दधिक्राः शवसा पञ्च कृष्टीरिति तद्यत्रैतांश्चम-सानाहरेयुस्तदेतं यजमानचमसमाहरेत्तान्यत्रोद्गृह्णीयुस्तदेनमुपोद्गृह्णीयात्तद्यदेळां होतोपह्वयेत यदा चमसम्भक्षयेदथैनमेतया भक्षयेद्यदत्र शिष्टं रसिनः सुतस्य यदिन्द्र ?ो अपिबच्छचीभिः इदं तदस्य मनसा शिवेन सोमं राजानमिह भक्षयामीति शिवो ह वा अस्मा एष वानस्पत्यः शिवेन मनसा भक्षितो भवत्युग्रं हास्य राष्ट्रमव्यथ्यम्भवति य एवमेतम्भक्षम्भक्षयति क्षत्रियो यजमानः शं ना एधि हृइदे पीतः पीतः प्र ण आयुर्जीवसे सोम तारीरित्यात्मनः प्रत्यभिमर्श ईश्वरो ह वा एषोऽप्रत्यभिमृष्टो मनुष्यस्यायुः प्रत्यवहर्तोरनर्हन्मा भक्षयतीति तद्यदेतेनात्मानमभिमृशत्यायुरेव तत्प्रतिरत आ प्यायस्व समेतु ते सं ते पयांसि समु यन्तु वाजा इति चमसमाप्याययत्यभिरूपाभ्यां यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धम्

तद्यत्रैतांश्चमसानुन्नयेयुस्तदेतं यजमानचमसमुन्नयेत्तस्मिन्द्वे दर्भतरुणके प्रास्ते स्यातां तयोर्वषट्कृतेऽन्तःपरिधि पूर्वम्प्रास्येद्दधिक्राव्णो अकारिषं इत्येतयर्चा सस्वाहकारयानुवषट्कृतेऽपरमा दधिक्राः शवसा पञ्च कृष्टीरिति तद्यत्रैतांश्चम-सानाहरेयुस्तदेतं यजमानचमसमाहरेत्तान्यत्रोद्गृह्णीयुस्तदेनमुपोद्गृह्णीयात्तद्यदेळां होतोपह्वयेत यदा चमसम्भक्षयेदथैनमेतया भक्षयेद्यदत्र शिष्टं रसिनः सुतस्य यदिन्द्रो अपिबच्छचीभिः इदं तदस्य मनसा शिवेन सोमं राजानमिह भक्षयामीति शिवो ह वा अस्मा एष वानस्पत्यः शिवेन मनसा भक्षितो भवत्युग्रं हास्य राष्ट्रमव्यथ्यम्भवति य एवमेतम्भक्षम्भक्षयति क्षत्रियो यजमानः शं ना एधि हृइदे पीतः पीतः प्र ण आयुर्जीवसे सोम तारीरित्यात्मनः प्रत्यभिमर्श ईश्वरो ह वा एषोऽप्रत्यभिमृष्टो मनुष्यस्यायुः प्रत्यवहर्तोरनर्हन्मा भक्षयतीति तद्यदेतेनात्मानमभिमृशत्यायुरेव तत्प्रतिरत आ प्यायस्व समेतु ते सं ते पयांसि समु यन्तु वाजा इति चमसमाप्याययत्यभिरूपाभ्यां यद्यज्ञेऽभिरूपं तत्समृद्धम्

1396

aq;t" StutxS]yorevwk;ihkMp[;t"svnmwk;ihkù tOtIysvnmete vw x;Nte KlO¢e p[itiÏte svne ydwk;ihk x;NTyw KlO¢äw p[itiÏTy; ap[CyuTy; ¬ÿ_o m;?y'idn" pvm;no y ¬.ys;»o bOqTpOÏSyo.e ih s;mnI i£yete a; Tv; rq' yqoty d' vso sutmN/ it r;q'trI p[itp{ ;q'tronucr" pvm;noKq' v; Et´Nm¨TvtIyMpvm;e v; a] rq'tr' kÚvR²Nt bOhTpOÏ' svIv/t;yw tidd' rq'tr' Stutm;>y;Mp[itpdnucr;>y;mnux'sTyqo b[÷ vw rq'tr' =]' bOhd(b[÷ %lu vw =];TpUvRMb[÷purSt;Nm ¬g[' r;·^mVyQymsidTyq;¥' vw rq'trm¥mev;Smw tTpurSt;TkLpyTyqey' vw pOÉqvI rq'trÉmy' %lu vw p[itÏ p[itÏ;mev;Smw tTpurSt;TkLpyit sm;n N{ inhvoiv.ÿ_" soö;mu-Ã;Nb[;÷,SpTy ¬.ys;»o åpmu.e ih s;mnI i£yete sm;Nyo /;Yy

athAtaH stutafastrayorevaikAhikamprAtaHsavanamaikAhikaM tqtIyasavanamete vai fAnte kl\qpte pratiSThite savane yadaikAhike fAntyai kl\qptyai pratiSThityA apracyutyA ukto mAdhyaMdinaH pavamAno ya ubhayasAmno bqthatpqSThasyobhe hi sAmanI kriyete A tvA rathaM yathotaya idaM vaso sutamandha iti rAthaMtarI pratipadra ?AthaMtaro'nucaraH pavamAnokthaM vA etadyanmarutvatIyampavamAxe vA atra rathaMtaraM kurvanti bqhatpqSThaM savIvadhatAyai tadidaM rathaMtaraM stutamAbhyAmpratipadanucarAbhyAmanufaMsatyatho brahma vai rathaMtaraM kSatraM bqhadbrahma khalu vai kSatrAtpUrvambrahmapurastAnma ugraM rASTramavyathyamasadityathAnnaM vai rathaMtaramannamevAsmai tatpurastAtkalpayatyatheyaM vai pqthivI rathaMtaramiyaM khalu vai pratiSTha pratiSThAmevAsmai tatpurastAtkalpayati samAna indra nihavo'vibhaktaH so'hnAmu-dvAnbrAhmaNaspatya ubhayasAmno rUpamubhe hi sAmanI kriyete samAnyo dhAyya

athAtaH stutafastrayorevaikAhikamprAtaHsavanamaikAhikaM tqtIyasavanamete vai fAnte k\pte pratiSThite savane yadaikAhike fAntyai k\ptyai pratiSThityA apracyutyA ukto mAdhyaMdinaH pavamAno ya ubhayasAmno bqthatpqSThasyobhe hi sAmanI kriyete A tvA rathaM yathotaya idaM vaso sutamandha iti rAthaMtarI pratipadrA thaMtaro'nucaraH pavamAnokthaM vA etadyanmarutvatIyampavamAxe vA atra rathaMtaraM kurvanti bqhatpqSThaM savIvadhatAyai tadidaM rathaMtaraM stutamAbhyAmpratipadanucarAbhyAmanufaMsatyatho brahma vai rathaMtaraM kSatraM bqhadbrahma khalu vai kSatrAtpUrvambrahmapurastAnma ugraM rASTramavyathyamasadityathAnnaM vai rathaMtaramannamevAsmai tatpurastAtkalpayatyatheyaM vai pqthivI rathaMtaramiyaM khalu vai pratiSTha pratiSThAmevAsmai tatpurastAtkalpayati samAna indra nihavo'vibhaktaH so'hnAmu-dvAnbrAhmaNaspatya ubhayasAmno rUpamubhe hi sAmanI kriyete samAnyo dhAyya

अथातः स्तुतशस्त्रयोरेवैकाहिकम्प्रातःसवनमैकाहिकं तृतीयसवनमेते वै शान्ते क्लृप्ते प्रतिष्ठिते सवने यदैकाहिके शान्त्यै क्लृप्त्यै प्रतिष्ठित्या अप्रच्युत्या उक्तो माध्यंदिनः पवमानो य उभयसाम्नो बृथत्पृष्ठस्योभे हि सामनी क्रियेते आ त्वा रथं यथोतय इदं वसो सुतमन्ध इति राथंतरी प्रतिपद्र ?ाथंतरोऽनुचरः पवमानोक्थं वा एतद्यन्मरुत्वतीयम्पवमाञे वा अत्र रथंतरं कुर्वन्ति बृहत्पृष्ठं सवीवधतायै तदिदं रथंतरं स्तुतमाभ्याम्प्रतिपदनुचराभ्यामनुशंसत्यथो ब्रह्म वै रथंतरं क्षत्रं बृहद्ब्रह्म खलु वै क्षत्रात्पूर्वम्ब्रह्मपुरस्तान्म उग्रं राष्ट्रमव्यथ्यमसदित्यथान्नं वै रथंतरमन्नमेवास्मै तत्पुरस्तात्कल्पयत्यथेयं वै पृथिवी रथंतरमियं खलु वै प्रतिष्ठ प्रतिष्ठामेवास्मै तत्पुरस्तात्कल्पयति समान इन्द्र निहवोऽविभक्तः सोऽह्नामु-द्वान्ब्राह्मणस्पत्य उभयसाम्नो रूपमुभे हि सामनी क्रियेते समान्यो धाय्य

अथातः स्तुतशस्त्रयोरेवैकाहिकम्प्रातःसवनमैकाहिकं तृतीयसवनमेते वै शान्ते कॢप्ते प्रतिष्ठिते सवने यदैकाहिके शान्त्यै कॢप्त्यै प्रतिष्ठित्या अप्रच्युत्या उक्तो माध्यंदिनः पवमानो य उभयसाम्नो बृथत्पृष्ठस्योभे हि सामनी क्रियेते आ त्वा रथं यथोतय इदं वसो सुतमन्ध इति राथंतरी प्रतिपद्रा थंतरोऽनुचरः पवमानोक्थं वा एतद्यन्मरुत्वतीयम्पवमाञे वा अत्र रथंतरं कुर्वन्ति बृहत्पृष्ठं सवीवधतायै तदिदं रथंतरं स्तुतमाभ्याम्प्रतिपदनुचराभ्यामनुशंसत्यथो ब्रह्म वै रथंतरं क्षत्रं बृहद्ब्रह्म खलु वै क्षत्रात्पूर्वम्ब्रह्मपुरस्तान्म उग्रं राष्ट्रमव्यथ्यमसदित्यथान्नं वै रथंतरमन्नमेवास्मै तत्पुरस्तात्कल्पयत्यथेयं वै पृथिवी रथंतरमियं खलु वै प्रतिष्ठ प्रतिष्ठामेवास्मै तत्पुरस्तात्कल्पयति समान इन्द्र निहवोऽविभक्तः सोऽह्नामु-द्वान्ब्राह्मणस्पत्य उभयसाम्नो रूपमुभे हि सामनी क्रियेते समान्यो धाय्य

1406

tmu ·ih yo aÉ..UTyoj; it sUÿ_mÉ.vdÉ..UTyw åpmW;Àhmug[' shm;nm;É.árTyug[vTshm;nvÿT=]Sy åp' tTpdxcRM.vTyojo v; ²N{ y' vIyRMpdx aoj" =]' vIyRm[;jNyStdenmojs; =]e, vIyeR, sm/Ryit tº;rÃ;jM.vit .;rÃ;j' vw bOhd;WeRye, slomwW h v;v =i]yyD" smOõo yo bOhTpOÏStSm;´] Kvc =i]yo yjet bOhdev t] pOÏ'

tamu STuhi yo abhibhUtyojA iti sUktamabhivadabhibhUtyai rUpamaSALhamugraM sahamAnamAbhirityugravatsahamAnavattatkSatrasya rUpaM tatpaxcadafarcambhavatyojo vA indri yaM vIryampaxcadafa ojaH kSatraM vIryamrAjanyastadenamojasA kSatreNa vIryeNa samardhayati tadbhAradvAjambhavati bhAradvAjaM vai bqhadArSeyeNa salomaiSa ha vAva kSatriyayajxaH samqddho yo bqhatpqSThastasmAdyatra kvaca kSatriyo yajeta bqhadeva tatra pqSThaM

tamu STuhi yo abhibhUtyojA iti sUktamabhivadabhibhUtyai rUpamaSA[L]hamugraM sahamAnamAbhirityugravatsahamAnavattatkSatrasya rUpaM tatpaxcadafarcambhavatyojo vA indri yaM vIryampaxcadafa ojaH kSatraM vIryamrAjanyastadenamojasA kSatreNa vIryeNa samardhayati tadbhAradvAjambhavati bhAradvAjaM vai bqhadArSeyeNa salomaiSa ha vAva kSatriyayajxaH samqddho yo bqhatpqSThastasmAdyatra kvaca kSatriyo yajeta bqhadeva tatra pqSThaM

तमु ष्टुहि यो अभिभूत्योजा इति सूक्तमभिवदभिभूत्यै रूपमषाळ्हमुग्रं सहमानमाभिरित्युग्रवत्सहमानवत्तत्क्षत्रस्य रूपं तत्पञ्चदशर्चम्भवत्योजो वा इन्द्रि यं वीर्यम्पञ्चदश ओजः क्षत्रं वीर्यम्राजन्यस्तदेनमोजसा क्षत्रेण वीर्येण समर्धयति तद्भारद्वाजम्भवति भारद्वाजं वै बृहदार्षेयेण सलोमैष ह वाव क्षत्रिययज्ञः समृद्धो यो बृहत्पृष्ठस्तस्माद्यत्र क्वच क्षत्रियो यजेत बृहदेव तत्र पृष्ठं

1411

Eek;ihk; ho]; Et; vw x;Nt;" KlO¢;" p[itiÏt; ho]; ydwk;ihk;" x;NTyw KlO¢äw p[itiÏTy; ap[CyuTyw t;" svRåp; .v²Nt svRsmOõ;" svRåpt;yw svRsmOõäw svRåp;É.hoR];É." svRsmOõ;É." sv;RNk;m;nv;Òv;meit tSm;´] Kvcwk;h; asvRStom; asvRpOÏ; Eek;ihk; Ev t] ho];" SyuStTsmOõmuKQy Ev;yMpdx" Sy;idTy;ürojo v; ²N{ y' vIyRMpdx aoj" =]' vIy| r;jNyStdenmojs; =]e, vIyeR, sm/Ryit tSy i]'xTStutxS];É, .v²Nt i]'xd=r; vw ivr;®@±vr;@¥;´' ivr;Jyevwn' td¥;´e p[itÏ;pyit tSm;ÿduKQy" pdx" Sy;idTy;üJyoRit·om Ev;-É¦·om" Sy;d(b[÷ vw Stom;n;' i]vOT=]Mpdxo b[÷ %lu vw =];-TpUvRMb[÷purSt;¥ ¬g[' r;·^mVyQymsidit ivx" s¢dx" x*{ o v,R EkÉv'xo ivx' cwv;Smw tCz*{ ' c v,RmnuvTm;Rn* kÚvRNTyqo tejo vw Stom;n;' i]vOÃÇyRMpdx" p[j;it" s¢dx" p[itÏÙkÉv'xStden' tejs; vI-yeR, p[j;Ty; p[itÏy;Ntt" sm/Ryit tSm;Æäoit·om" Sy;ÿSy ctuÉv|-xit" StutxS];É, .v²Nt ctuÉv|sTy/Rm;so vw s'vTsr" s'vTsre ÕT-m¥;´' ÕT Evwn' td¥;´e p[itÏ;pyit tSm;Æäoit·om Ev;É¦·om"

aikAhikA hotrA etA vai fAntAH kl\qptAH pratiSThitA hotrA yadaikAhikAH fAntyai kl\qptyai pratiSThityA apracyutyai tAH sarvarUpA bhavanti sarvasamqddhAH sarvarUpatAyai sarvasamqddhyai sarvarUpAbhirhotrAbhiH sarvasamqddhAbhiH sarvAnkAmAnavApnavAmeti tasmAdyatra kvacaikAhA asarvastomA asarvapqSThA aikAhikA eva tatra hotrAH syustatsamqddhamukthya evAyampaxcadafaH syAdityAhurojo vA indri yaM vIryampaxcadafa ojaH kSatraM vIryaM rAjanyastadenamojasA kSatreNa vIryeNa samardhayati tasya triMfatstutafastrANi bhavanti triMfadakSarA vai virADvirADannAdyaM virAjyevainaM tadannAdye pratiSThApayati tasmAttadukthyaH paxcadafaH syAdityAhurjyotiSToma evA-gniSTomaH syAdbrahma vai stomAnAM trivqtkSatrampaxcadafo brahma khalu vai kSatrA-tpUrvambrahmapurastAnna ugraM rASTramavyathyamasaditi vifaH saptadafaH faudra ?o varNa ekaviMfo vifaM caivAsmai tacchaudraM ca varNamanuvartmAnau kurvantyatho tejo vai stomAnAM trivqdvIryampaxcadafaH prajAtiH saptadafaH pratiSThaikaviMfastadenaM tejasA vI-ryeNa prajAtyA pratiSThayAntataH samardhayati tasmAjjyotiSTomaH syAttasya caturviM-fatiH stutafastrANi bhavanti caturviMsatyardhamAso vai saMvatsaraH saMvatsare kqtsna-mannAdyaM kqtsna evainaM tadannAdye pratiSThApayati tasmAjjyotiSToma evAgniSTomaH

aikAhikA hotrA etA vai fAntAH k\ptAH pratiSThitA hotrA yadaikAhikAH fAntyai k\ptyai pratiSThityA apracyutyai tAH sarvarUpA bhavanti sarvasamqddhAH sarvarUpatAyai sarvasamqddhyai sarvarUpAbhirhotrAbhiH sarvasamqddhAbhiH sarvAnkAmAnavApnavAmeti tasmAdyatra kvacaikAhA asarvastomA asarvapqSThA aikAhikA eva tatra hotrAH syustatsamqddhamukthya evAyampaxcadafaH syAdityAhurojo vA indri yaM vIryampaxcadafa ojaH kSatraM vIryaM rAjanyastadenamojasA kSatreNa vIryeNa samardhayati tasya triMfatstutafastrANi bhavanti triMfadakSarA vai virADvirADannAdyaM virAjyevainaM tadannAdye pratiSThApayati tasmAttadukthyaH paxcadafaH syAdityAhurjyotiSToma evA-gniSTomaH syAdbrahma vai stomAnAM trivqtkSatrampaxcadafo brahma khalu vai kSatrA-tpUrvambrahmapurastAnna ugraM rASTramavyathyamasaditi vifaH saptadafaH faudro varNa ekaviMfo vifaM caivAsmai tacchaudraM ca varNamanuvartmAnau kurvantyatho tejo vai stomAnAM trivqdvIryampaxcadafaH prajAtiH saptadafaH pratiSThaikaviMfastadenaM tejasA vI-ryeNa prajAtyA pratiSThayAntataH samardhayati tasmAjjyotiSTomaH syAttasya caturviM-fatiH stutafastrANi bhavanti caturviMsatyardhamAso vai saMvatsaraH saMvatsare kqtsna-mannAdyaM kqtsna evainaM tadannAdye pratiSThApayati tasmAjjyotiSToma evAgniSTomaH

ऐकाहिका होत्रा एता वै शान्ताः क्लृप्ताः प्रतिष्ठिता होत्रा यदैकाहिकाः शान्त्यै क्लृप्त्यै प्रतिष्ठित्या अप्रच्युत्यै ताः सर्वरूपा भवन्ति सर्वसमृद्धाः सर्वरूपतायै सर्वसमृद्ध्यै सर्वरूपाभिर्होत्राभिः सर्वसमृद्धाभिः सर्वान्कामानवाप्नवामेति तस्माद्यत्र क्वचैकाहा असर्वस्तोमा असर्वपृष्ठा ऐकाहिका एव तत्र होत्राः स्युस्तत्समृद्धमुक्थ्य एवायम्पञ्चदशः स्यादित्याहुरोजो वा इन्द्रि यं वीर्यम्पञ्चदश ओजः क्षत्रं वीर्यं राजन्यस्तदेनमोजसा क्षत्रेण वीर्येण समर्धयति तस्य त्रिंशत्स्तुतशस्त्राणि भवन्ति त्रिंशदक्षरा वै विराड्विराडन्नाद्यं विराज्येवैनं तदन्नाद्ये प्रतिष्ठापयति तस्मात्तदुक्थ्यः पञ्चदशः स्यादित्याहुर्ज्योतिष्टोम एवा-ग्निष्टोमः स्याद्ब्रह्म वै स्तोमानां त्रिवृत्क्षत्रम्पञ्चदशो ब्रह्म खलु वै क्षत्रा-त्पूर्वम्ब्रह्मपुरस्तान्न उग्रं राष्ट्रमव्यथ्यमसदिति विशः सप्तदशः शौद्र ?ो वर्ण एकविंशो विशं चैवास्मै तच्छौद्रं च वर्णमनुवर्त्मानौ कुर्वन्त्यथो तेजो वै स्तोमानां त्रिवृद्वीर्यम्पञ्चदशः प्रजातिः सप्तदशः प्रतिष्ठैकविंशस्तदेनं तेजसा वी-र्येण प्रजात्या प्रतिष्ठयान्ततः समर्धयति तस्माज्ज्योतिष्टोमः स्यात्तस्य चतुर्विं-शतिः स्तुतशस्त्राणि भवन्ति चतुर्विंसत्यर्धमासो वै संवत्सरः संवत्सरे कृत्स्न-मन्नाद्यं कृत्स्न एवैनं तदन्नाद्ये प्रतिष्ठापयति तस्माज्ज्योतिष्टोम एवाग्निष्टोमः

ऐकाहिका होत्रा एता वै शान्ताः कॢप्ताः प्रतिष्ठिता होत्रा यदैकाहिकाः शान्त्यै कॢप्त्यै प्रतिष्ठित्या अप्रच्युत्यै ताः सर्वरूपा भवन्ति सर्वसमृद्धाः सर्वरूपतायै सर्वसमृद्ध्यै सर्वरूपाभिर्होत्राभिः सर्वसमृद्धाभिः सर्वान्कामानवाप्नवामेति तस्माद्यत्र क्वचैकाहा असर्वस्तोमा असर्वपृष्ठा ऐकाहिका एव तत्र होत्राः स्युस्तत्समृद्धमुक्थ्य एवायम्पञ्चदशः स्यादित्याहुरोजो वा इन्द्रि यं वीर्यम्पञ्चदश ओजः क्षत्रं वीर्यं राजन्यस्तदेनमोजसा क्षत्रेण वीर्येण समर्धयति तस्य त्रिंशत्स्तुतशस्त्राणि भवन्ति त्रिंशदक्षरा वै विराड्विराडन्नाद्यं विराज्येवैनं तदन्नाद्ये प्रतिष्ठापयति तस्मात्तदुक्थ्यः पञ्चदशः स्यादित्याहुर्ज्योतिष्टोम एवा-ग्निष्टोमः स्याद्ब्रह्म वै स्तोमानां त्रिवृत्क्षत्रम्पञ्चदशो ब्रह्म खलु वै क्षत्रा-त्पूर्वम्ब्रह्मपुरस्तान्न उग्रं राष्ट्रमव्यथ्यमसदिति विशः सप्तदशः शौद्रो वर्ण एकविंशो विशं चैवास्मै तच्छौद्रं च वर्णमनुवर्त्मानौ कुर्वन्त्यथो तेजो वै स्तोमानां त्रिवृद्वीर्यम्पञ्चदशः प्रजातिः सप्तदशः प्रतिष्ठैकविंशस्तदेनं तेजसा वी-र्येण प्रजात्या प्रतिष्ठयान्ततः समर्धयति तस्माज्ज्योतिष्टोमः स्यात्तस्य चतुर्विं-शतिः स्तुतशस्त्राणि भवन्ति चतुर्विंसत्यर्धमासो वै संवत्सरः संवत्सरे कृत्स्न-मन्नाद्यं कृत्स्न एवैनं तदन्नाद्ये प्रतिष्ठापयति तस्माज्ज्योतिष्टोम एवाग्निष्टोमः

1418

aq;t" punrÉ.WekSywv sUyte h v; aSy =]' yo dI=te =i]y" sNs yd;-v.Ot;dudeTy;nUbN?yyeodvSyTyqwnmudvs;nIy;y;' s'iSqt;y;MpunrÉ.-iW²Nt tSywte purSt;dev sM.;r; ¬pKlO¢; .vNTy*duMby;RsNdI tSyw p[;-dexm;];" p;d;" Syurrim;];É, xIWR

athAtaH punarabhiSekasyaiva sUyate ha vA asya kSatraM yo dIkSate kSatriyaH sansa yadA-vabhqtAdudetyAnUbandhyayeSTvodavasyatyathainamudavasAnIyAyAM saMsthitAyAmpunarabhi-Sixcanti tasyaite purastAdeva sambhArA upakl\qptA bhavantyaudumbaryAsandI tasyai prA-defamAtrAH pAdAH syuraratnimAtrANi fIrSaNyAnUcyAni mauxjaM vivayanaM vyAghraca-rmAstaraNamaudumbarafcamasa udumbarafAkhA tasminnetasmiMfcamase'STAtayAni niSutAni bhavanti dadhi madhu sarpirAtapavarSyA ApaH faSpANi ca tokmAni ca surA dUrvA tadyaiSA dakSiNA sphyavartanirvederbhavati tatraitAmprAcImAsandImpratiSThApayati tasyA antarvedi dvau pAdau bhavato bahirvedi dvAviyaM vai frIstasyA etatparimitaM rUpaM yadantarvedyathaiSa bhUmAparimito yo bahirvedi tadyadasyA antarvedi dvau pAdau bhavato

athAtaH punarabhiSekasyaiva sUyate ha vA asya kSatraM yo dIkSate kSatriyaH sansa yadA-vabhqtAdudetyAnUbandhyayeSTvodavasyatyathainamudavasAnIyAyAM saMsthitAyAmpunarabhi-Sixcanti tasyaite purastAdeva sambhArA upak\ptA bhavantyaudumbaryAsandI tasyai prA-defamAtrAH pAdAH syuraratnimAtrANi fIrSaNyAnUcyAni mauxjaM vivayanaM vyAghraca-rmAstaraNamaudumbarafcamasa udumbarafAkhA tasminnetasmiMfcamase'STAtayAni niSutAni bhavanti dadhi madhu sarpirAtapavarSyA ApaH faSpANi ca tokmAni ca surA dUrvA tadyaiSA dakSiNA sphyavartanirvederbhavati tatraitAmprAcImAsandImpratiSThApayati tasyA antarvedi dvau pAdau bhavato bahirvedi dvAviyaM vai frIstasyA etatparimitaM rUpaM yadantarvedyathaiSa bhUmAparimito yo bahirvedi tadyadasyA antarvedi dvau pAdau bhavato

अथातः पुनरभिषेकस्यैव सूयते ह वा अस्य क्षत्रं यो दीक्षते क्षत्रियः सन्स यदा-वभृतादुदेत्यानूबन्ध्ययेष्ट्वोदवस्यत्यथैनमुदवसानीयायां संस्थितायाम्पुनरभि-षिञ्चन्ति तस्यैते पुरस्तादेव सम्भारा उपक्लृप्ता भवन्त्यौदुम्बर्यासन्दी तस्यै प्रा-देशमात्राः पादाः स्युररत्निमात्राणि शीर्षण्यानूच्यानि मौञ्जं विवयनं व्याघ्रच-र्मास्तरणमौदुम्बरश्चमस उदुम्बरशाखा तस्मिन्नेतस्मिंश्चमसेऽष्टातयानि निषुतानि भवन्ति दधि मधु सर्पिरातपवर्ष्या आपः शष्पाणि च तोक्मानि च सुरा दूर्वा तद्यैषा दक्षिणा स्फ्यवर्तनिर्वेदेर्भवति तत्रैताम्प्राचीमासन्दीम्प्रतिष्ठापयति तस्या अन्तर्वेदि द्वौ पादौ भवतो बहिर्वेदि द्वावियं वै श्रीस्तस्या एतत्परिमितं रूपं यदन्तर्वेद्यथैष भूमापरिमितो यो बहिर्वेदि तद्यदस्या अन्तर्वेदि द्वौ पादौ भवतो

अथातः पुनरभिषेकस्यैव सूयते ह वा अस्य क्षत्रं यो दीक्षते क्षत्रियः सन्स यदा-वभृतादुदेत्यानूबन्ध्ययेष्ट्वोदवस्यत्यथैनमुदवसानीयायां संस्थितायाम्पुनरभि-षिञ्चन्ति तस्यैते पुरस्तादेव सम्भारा उपकॢप्ता भवन्त्यौदुम्बर्यासन्दी तस्यै प्रा-देशमात्राः पादाः स्युररत्निमात्राणि शीर्षण्यानूच्यानि मौञ्जं विवयनं व्याघ्रच-र्मास्तरणमौदुम्बरश्चमस उदुम्बरशाखा तस्मिन्नेतस्मिंश्चमसेऽष्टातयानि निषुतानि भवन्ति दधि मधु सर्पिरातपवर्ष्या आपः शष्पाणि च तोक्मानि च सुरा दूर्वा तद्यैषा दक्षिणा स्फ्यवर्तनिर्वेदेर्भवति तत्रैताम्प्राचीमासन्दीम्प्रतिष्ठापयति तस्या अन्तर्वेदि द्वौ पादौ भवतो बहिर्वेदि द्वावियं वै श्रीस्तस्या एतत्परिमितं रूपं यदन्तर्वेद्यथैष भूमापरिमितो यो बहिर्वेदि तद्यदस्या अन्तर्वेदि द्वौ पादौ भवतो

1423

Vy;`[cmR,;StO,;Tyuÿrlo»; p[;cIng[Ive, =];' v; Etd;ry;Mp;É,>y;m;l>y;É¦; g;y} y; syukª zNds;rohtu sivtoâã,h; somonu·.; bOhSpitbORhTy; Ém];v¨,* pÛäe-N{ ²S]·.; ive dev; jgTy; t;nhmnu r;Jy;y s;m[;Jy;y .*Jy;y Sv;r;Jy;y vwr;Jy;y p;rmeÏä;y r;Jy;y m;h;r;Jy;y;É/pTy;y Sv;v-Xy;y;itÏ;y;roh;mITyet;m;sNdIm;rohe¶²=,en;g[e j;nun;q sVyen tÿ-idtI\ ctu¨ÿrwvwR dev;XzNdoÉ." syuG.UTvwt;' ÉÅym;rohNySy;met EtihR p[itiÏt; aÉ¦g;Ry} y; sivtoâã,h; somonu·.; bOhSpitbROhTy; Ém];-v¨,* pÛäeN{ ²S]·.; ive dev; jgTy; te Ete a>ynUCyete a¦eg;Ry} y-.vTsyuGveit kLpte h v; aSmw yog=em ¬ÿroÿ ár,I' h ÉÅymXnuteXnute h p[j;n;mwyRm;É/pTy' y Evmet; anu devt; Et;m;sNdIm;rohit =i]y" s¥qwnmÉ.We+y¥p;' x;²Nt' v;cyit ²xven m; c=uW; pXyt;p" ²xvy; tNvop SpOxt TvcMme sv;\ Ü a¦I\ rPsuWdo üve vo mÉy vcoR blmojo in

vyAghracarmaNAstqNAtyuttaralomnA prAcInagrIveNa kSatrAM vA etadAraNyAnAmpafUnAM yadvyAghraH kSatraM rAjanyaH kSatreNaiva tatkSatraM samardhayati tAmpafcAtprAzupavifyAcya jAnndakSiNamabhimantrayata ubhAbhyAmpANibhyAmAlabhyAgniSTvA gAya tr?yA sayuk chandasArohatu savitoSNihA somo'nuSTubhA bqhaspatirbqhatyA mitrAvaruNau pazktye-ndra striSTubhA vifve devA jagatyA tAnahamanu rAjyAya sAmrAjyAya bhaujyAya svArAjyAya vairAjyAya pArameSThyAya rAjyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAva-fyAyAtiSThAyArohAmItyetAmAsandImAroheddakSiNenAgre jAnunAtha savyena tatta-ditIMM caturuttarairvai devAfchandobhiH sayugbhUtvaitAM friyamArohanyasyAmeta etarhi pratiSThitA agnirgAya tr?yA savitoSNihA somo'nuSTubhA bqhaspatirbqhatyA mitrA-varuNau pazktyendra striSTubhA vifve devA jagatyA te ete abhyanUcyete agnergAya tr?ya-bhavatsayugveti kalpate ha vA asmai yogakSema uttarotta riNIM ha friyamafnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evametA anu devatA etAmAsandImArohati kSatriyaH sannathainamabhiSekSyannapAM fAntiM vAcayati fivena mA cakSuSA pafyatApaH fivayA tanvopa spqfata tvacamme sarvAMM agnIMM rapsuSado huve vo mayi varco balamojo ni

vyAghracarmaNAstqNAtyuttaralomnA prAcInagrIveNa kSatrAM vA etadAraNyAnAmpafUnAM yadvyAghraH kSatraM rAjanyaH kSatreNaiva tatkSatraM samardhayati tAmpafcAtprAzupavifyAcya jAnndakSiNamabhimantrayata ubhAbhyAmpANibhyAmAlabhyAgniSTvA gAyatr! yA sayuk chandasArohatu savitoSNihA somo'nuSTubhA bqhaspatirbqhatyA mitrAvaruNau pazktye-ndra striSTubhA vifve devA jagatyA tAnahamanu rAjyAya sAmrAjyAya bhaujyAya svArAjyAya vairAjyAya pArameSThyAya rAjyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAva-fyAyAtiSThAyArohAmItyetAmAsandImAroheddakSiNenAgre jAnunAtha savyena tatta-ditIMM caturuttarairvai devAfchandobhiH sayugbhUtvaitAM friyamArohanyasyAmeta etarhi pratiSThitA agnirgAyatr! yA savitoSNihA somo'nuSTubhA bqhaspatirbqhatyA mitrA-varuNau pazktyendra striSTubhA vifve devA jagatyA te ete abhyanUcyete agnergAyatr! ya-bhavatsayugveti kalpate ha vA asmai yogakSema uttarotta riNIM ha friyamafnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evametA anu devatA etAmAsandImArohati kSatriyaH sannathainamabhiSekSyannapAM fAntiM vAcayati fivena mA cakSuSA pafyatApaH fivayA tanvopa spqfata tvacamme sarvAMM agnIMM rapsuSado huve vo mayi varco balamojo ni

व्याघ्रचर्मणास्तृणात्युत्तरलोम्ना प्राचीनग्रीवेण क्षत्रां वा एतदारण्यानाम्पशूनां यद्व्याघ्रः क्षत्रं राजन्यः क्षत्रेणैव तत्क्षत्रं समर्धयति ताम्पश्चात्प्राङुपविश्याच्य जान्न्दक्षिणमभिमन्त्रयत उभाभ्याम्पाणिभ्यामालभ्याग्निष्ट्वा गाय त्र्?या सयुक् छन्दसारोहतु सवितोष्णिहा सोमोऽनुष्टुभा बृहस्पतिर्बृहत्या मित्रावरुणौ पङ्क्त्ये-न्द्र स्त्रिष्टुभा विश्वे देवा जगत्या तानहमनु राज्याय साम्राज्याय भौज्याय स्वाराज्याय वैराज्याय पारमेष्ठ्याय राज्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वाव-श्यायातिष्ठायारोहामीत्येतामासन्दीमारोहेद्दक्षिणेनाग्रे जानुनाथ सव्येन तत्त-दितीँ चतुरुत्तरैर्वै देवाश्छन्दोभिः सयुग्भूत्वैतां श्रियमारोहन्यस्यामेत एतर्हि प्रतिष्ठिता अग्निर्गाय त्र्?या सवितोष्णिहा सोमोऽनुष्टुभा बृहस्पतिर्बृहत्या मित्रा-वरुणौ पङ्क्त्येन्द्र स्त्रिष्टुभा विश्वे देवा जगत्या ते एते अभ्यनूच्येते अग्नेर्गाय त्र्?य-भवत्सयुग्वेति कल्पते ह वा अस्मै योगक्षेम उत्तरोत्त रिणीं ह श्रियमश्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमेता अनु देवता एतामासन्दीमारोहति क्षत्रियः सन्नथैनमभिषेक्ष्यन्नपां शान्तिं वाचयति शिवेन मा चक्षुषा पश्यतापः शिवया तन्वोप स्पृशत त्वचम्मे सर्वाँ अग्नीँ रप्सुषदो हुवे वो मयि वर्चो बलमोजो नि

व्याघ्रचर्मणास्तृणात्युत्तरलोम्ना प्राचीनग्रीवेण क्षत्रां वा एतदारण्यानाम्पशूनां यद्व्याघ्रः क्षत्रं राजन्यः क्षत्रेणैव तत्क्षत्रं समर्धयति ताम्पश्चात्प्राङुपविश्याच्य जान्न्दक्षिणमभिमन्त्रयत उभाभ्याम्पाणिभ्यामालभ्याग्निष्ट्वा गायत्र्! या सयुक् छन्दसारोहतु सवितोष्णिहा सोमोऽनुष्टुभा बृहस्पतिर्बृहत्या मित्रावरुणौ पङ्क्त्ये-न्द्र स्त्रिष्टुभा विश्वे देवा जगत्या तानहमनु राज्याय साम्राज्याय भौज्याय स्वाराज्याय वैराज्याय पारमेष्ठ्याय राज्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वाव-श्यायातिष्ठायारोहामीत्येतामासन्दीमारोहेद्दक्षिणेनाग्रे जानुनाथ सव्येन तत्त-दितीँ चतुरुत्तरैर्वै देवाश्छन्दोभिः सयुग्भूत्वैतां श्रियमारोहन्यस्यामेत एतर्हि प्रतिष्ठिता अग्निर्गायत्र्! या सवितोष्णिहा सोमोऽनुष्टुभा बृहस्पतिर्बृहत्या मित्रा-वरुणौ पङ्क्त्येन्द्र स्त्रिष्टुभा विश्वे देवा जगत्या ते एते अभ्यनूच्येते अग्नेर्गायत्र्! य-भवत्सयुग्वेति कल्पते ह वा अस्मै योगक्षेम उत्तरोत्त रिणीं ह श्रियमश्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमेता अनु देवता एतामासन्दीमारोहति क्षत्रियः सन्नथैनमभिषेक्ष्यन्नपां शान्तिं वाचयति शिवेन मा चक्षुषा पश्यतापः शिवया तन्वोप स्पृशत त्वचम्मे सर्वाँ अग्नीँ रप्सुषदो हुवे वो मयि वर्चो बलमोजो नि

1428

aqwnmuduMbrx;%;mNt/;Ry;É.iWtIm; a;p" ²xvtm; m;" svRSy .eW-jI" m; r;·^Sy v/RnIárm; r;·^.OtomOt;" y;É.árN{ m>yiWTp[j;pit" som' r;j;n' v¨,' ymMmnum(t;É.r²ºrÉ.iW;Ém Tv;mh' r;D;' TvmÉ/r;jo .veh mh;Nt' Tv; mhIn;' sm[;j' cWR,In;' devI jin} yjIjnº{ ; jin-} yjIjn¶¼vSy Tv; sivtu" p[sveÉnob;Rü>y;MpUã,o hSt;>y;m¦eStejs; suyRSy vcRseN{ Sye²N{ ye,;É.iWÉm bl;y ÉÅyw yxse¥;´;y .Uárit y z¹idmmev p[Ty¥m´;idTyq y z¹âd(Ãpu¨WM.U.uRv Tyq y z¹²T]pu¨W' v;p[itm' v; .U.uRv" Svárit tõwk a;ó" sv;Ri¢v;R EW; ydet; Vy;útyo-itsveR, h;Sy prSmw ÕtM.vtIit tmeten;É.iWe¶¼vSy Tv; sivtu" p[sveÉnob;Rbu>y;MpUã,o hSt>y;m¦eStejs; sUyRSy vcRseN{ Sye²N{ ye-,;É.iW;Ém bl;y ÉÅyw yxse¥;´;yeit tdu pun" párc=te ydsveR, v;coÉ.iWÿ_o .vtIro h tu pur;yuW" p[wtoárit h Sm;h sTyk;mo j;b;lo ymet;É.Vy;RúitÉ.n;RÉ.iWNtItIro h svRm;yurwto" svRm;ÒoiÃjyeneTyu h Sm;ho¶;lk a;¨É,yRmet;É.Vy;RúitÉ.rÉ.iWNtIit tmetenwv;É.iW-e¶¼vSy Tv; sivtu" p[sveÉnob;Rü>y;MpUã,o hSt>y;m¦eStejs; sUyRSy vcRseN{ Sye²N{ ye,;É.iW;Ém bl;y ÉÅyw yxse¥;´;y .U.uRv" SvárTy-qwt;in h vw =i]y;dIj;n;ÃäuT£;Nt;in .v²Nt b[÷=]e ègR¥;´m-p;moW/In;' rso b[÷vcRsÉmr; pui·" p[j;it" =]åp' tdqo a¥Sy rs aoW/In;' =]Mp[itÏ; t´dev;mU purSt;d;ütI juhoit tdâSmNb[÷=]e

athainamudumbarafAkhAmantardhAyAbhiSixcatImA ApaH fivatamA imAH sarvasya bheSa-jIH imA rASTrasya vardhanIrimA rASTrabhqto'mqtAH yAbhirindra mabhyaSixcatprajApatiH somaM rAjAnaM varuNaM yamammanumtAbhiradbhirabhiSixcAmi tvAmahaM rAjxAM tvamadhirAjo bhaveha mahAntaM tvA mahInAM samrAjaM carSaNInAM devI jani tr?yajIjanadbhadra ?A jani- tr?yajIjanaddevasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAmpUSNo hastAbhyAmagnestejasA suryasya varcasendra syendri yeNAbhiSixcami balAya friyai yafase'nnAdyAya bhUriti ya ichedimameva pratyannamadyAdityatha ya icheddvipuruSambhUrbhuva ityatha ya ichettripuruSaM vApratimaM vA bhUrbhuvaH svariti taddhaika AhuH sarvAptirvA eSA yadetA vyAhqtayo-'tisarveNa hAsya parasmai kqtambhavatIti tametenAbhiSixceddevasya tvA savituH prasave'fvinorbAbubhyAmpUSNo hastabhyAmagnestejasA sUryasya varcasendra syendri ye-NAbhiSixcAmi balAya friyai yafase'nnAdyAyeti tadu punaH paricakSate yadasarveNa vAco'bhiSikto bhavatIfvaro ha tu purAyuSaH praitoriti ha smAha satyakAmo jAbAlo yametAbhirvyAhqtibhirnAbhiSixcantItIfvaro ha sarvamAyuraitoH sarvamApnodvijayenetyu ha smAhoddAlaka AruNiryametAbhirvyAhqtibhirabhiSixcantIti tametenaivAbhiSi-xceddevasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAmpUSNo hastabhyAmagnestejasA sUryasya varcasendra syendri yeNAbhiSixcAmi balAya friyai yafase'nnAdyAya bhUrbhuvaH svaritya-thaitAni ha vai kSatriyAdIjAnAdvyutkrAntAni bhavanti brahmakSatre UrgannAdyama-pAmoSadhInAM raso brahmavarcasamirA puSTiH prajAtiH kSatrarUpaM tadatho annasya rasa oSadhInAM kSatrampratiSThA tadyadevAmU purastAdAhutI juhoti tadasminbrahmakSatre

athainamudumbarafAkhAmantardhAyAbhiSixcatImA ApaH fivatamA imAH sarvasya bheSa-jIH imA rASTrasya vardhanIrimA rASTrabhqto'mqtAH yAbhirindra mabhyaSixcatprajApatiH somaM rAjAnaM varuNaM yamammanumtAbhiradbhirabhiSixcAmi tvAmahaM rAjxAM tvamadhirAjo bhaveha mahAntaM tvA mahInAM samrAjaM carSaNInAM devI janitr! yajIjanadbhadrA jani-tr! yajIjanaddevasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAmpUSNo hastAbhyAmagnestejasA suryasya varcasendra syendri yeNAbhiSixcami balAya friyai yafase'nnAdyAya bhUriti ya ichedimameva pratyannamadyAdityatha ya icheddvipuruSambhUrbhuva ityatha ya ichettripuruSaM vApratimaM vA bhUrbhuvaH svariti taddhaika AhuH sarvAptirvA eSA yadetA vyAhqtayo-'tisarveNa hAsya parasmai kqtambhavatIti tametenAbhiSixceddevasya tvA savituH prasave'fvinorbAbubhyAmpUSNo hastabhyAmagnestejasA sUryasya varcasendra syendri ye-NAbhiSixcAmi balAya friyai yafase'nnAdyAyeti tadu punaH paricakSate yadasarveNa vAco'bhiSikto bhavatIfvaro ha tu purAyuSaH praitoriti ha smAha satyakAmo jAbAlo yametAbhirvyAhqtibhirnAbhiSixcantItIfvaro ha sarvamAyuraitoH sarvamApnodvijayenetyu ha smAhoddAlaka AruNiryametAbhirvyAhqtibhirabhiSixcantIti tametenaivAbhiSi-xceddevasya tvA savituH prasave'fvinorbAhubhyAmpUSNo hastabhyAmagnestejasA sUryasya varcasendra syendri yeNAbhiSixcAmi balAya friyai yafase'nnAdyAya bhUrbhuvaH svaritya-thaitAni ha vai kSatriyAdIjAnAdvyutkrAntAni bhavanti brahmakSatre UrgannAdyama-pAmoSadhInAM raso brahmavarcasamirA puSTiH prajAtiH kSatrarUpaM tadatho annasya rasa oSadhInAM kSatrampratiSThA tadyadevAmU purastAdAhutI juhoti tadasminbrahmakSatre

अथैनमुदुम्बरशाखामन्तर्धायाभिषिञ्चतीमा आपः शिवतमा इमाः सर्वस्य भेष-जीः इमा राष्ट्रस्य वर्धनीरिमा राष्ट्रभृतोऽमृताः याभिरिन्द्र मभ्यषिञ्चत्प्रजापतिः सोमं राजानं वरुणं यमम्मनुम्ताभिरद्भिरभिषिञ्चामि त्वामहं राज्ञां त्वमधिराजो भवेह महान्तं त्वा महीनां सम्राजं चर्षणीनां देवी जनि त्र्?यजीजनद्भद्र ?ा जनि- त्र्?यजीजनद्देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्याम्पूष्णो हस्ताभ्यामग्नेस्तेजसा सुर्यस्य वर्चसेन्द्र स्येन्द्रि येणाभिषिञ्चमि बलाय श्रियै यशसेऽन्नाद्याय भूरिति य इछेदिममेव प्रत्यन्नमद्यादित्यथ य इछेद्द्विपुरुषम्भूर्भुव इत्यथ य इछेत्त्रिपुरुषं वाप्रतिमं वा भूर्भुवः स्वरिति तद्धैक आहुः सर्वाप्तिर्वा एषा यदेता व्याहृतयो-ऽतिसर्वेण हास्य परस्मै कृतम्भवतीति तमेतेनाभिषिञ्चेद्देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाबुभ्याम्पूष्णो हस्तभ्यामग्नेस्तेजसा सूर्यस्य वर्चसेन्द्र स्येन्द्रि ये-णाभिषिञ्चामि बलाय श्रियै यशसेऽन्नाद्यायेति तदु पुनः परिचक्षते यदसर्वेण वाचोऽभिषिक्तो भवतीश्वरो ह तु पुरायुषः प्रैतोरिति ह स्माह सत्यकामो जाबालो यमेताभिर्व्याहृतिभिर्नाभिषिञ्चन्तीतीश्वरो ह सर्वमायुरैतोः सर्वमाप्नोद्विजयेनेत्यु ह स्माहोद्दालक आरुणिर्यमेताभिर्व्याहृतिभिरभिषिञ्चन्तीति तमेतेनैवाभिषि-ञ्चेद्देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्याम्पूष्णो हस्तभ्यामग्नेस्तेजसा सूर्यस्य वर्चसेन्द्र स्येन्द्रि येणाभिषिञ्चामि बलाय श्रियै यशसेऽन्नाद्याय भूर्भुवः स्वरित्य-थैतानि ह वै क्षत्रियादीजानाद्व्युत्क्रान्तानि भवन्ति ब्रह्मक्षत्रे ऊर्गन्नाद्यम-पामोषधीनां रसो ब्रह्मवर्चसमिरा पुष्टिः प्रजातिः क्षत्ररूपं तदथो अन्नस्य रस ओषधीनां क्षत्रम्प्रतिष्ठा तद्यदेवामू पुरस्तादाहुती जुहोति तदस्मिन्ब्रह्मक्षत्रे

अथैनमुदुम्बरशाखामन्तर्धायाभिषिञ्चतीमा आपः शिवतमा इमाः सर्वस्य भेष-जीः इमा राष्ट्रस्य वर्धनीरिमा राष्ट्रभृतोऽमृताः याभिरिन्द्र मभ्यषिञ्चत्प्रजापतिः सोमं राजानं वरुणं यमम्मनुम्ताभिरद्भिरभिषिञ्चामि त्वामहं राज्ञां त्वमधिराजो भवेह महान्तं त्वा महीनां सम्राजं चर्षणीनां देवी जनित्र्! यजीजनद्भद्रा जनि-त्र्! यजीजनद्देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्याम्पूष्णो हस्ताभ्यामग्नेस्तेजसा सुर्यस्य वर्चसेन्द्र स्येन्द्रि येणाभिषिञ्चमि बलाय श्रियै यशसेऽन्नाद्याय भूरिति य इछेदिममेव प्रत्यन्नमद्यादित्यथ य इछेद्द्विपुरुषम्भूर्भुव इत्यथ य इछेत्त्रिपुरुषं वाप्रतिमं वा भूर्भुवः स्वरिति तद्धैक आहुः सर्वाप्तिर्वा एषा यदेता व्याहृतयो-ऽतिसर्वेण हास्य परस्मै कृतम्भवतीति तमेतेनाभिषिञ्चेद्देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाबुभ्याम्पूष्णो हस्तभ्यामग्नेस्तेजसा सूर्यस्य वर्चसेन्द्र स्येन्द्रि ये-णाभिषिञ्चामि बलाय श्रियै यशसेऽन्नाद्यायेति तदु पुनः परिचक्षते यदसर्वेण वाचोऽभिषिक्तो भवतीश्वरो ह तु पुरायुषः प्रैतोरिति ह स्माह सत्यकामो जाबालो यमेताभिर्व्याहृतिभिर्नाभिषिञ्चन्तीतीश्वरो ह सर्वमायुरैतोः सर्वमाप्नोद्विजयेनेत्यु ह स्माहोद्दालक आरुणिर्यमेताभिर्व्याहृतिभिरभिषिञ्चन्तीति तमेतेनैवाभिषि-ञ्चेद्देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेऽश्विनोर्बाहुभ्याम्पूष्णो हस्तभ्यामग्नेस्तेजसा सूर्यस्य वर्चसेन्द्र स्येन्द्रि येणाभिषिञ्चामि बलाय श्रियै यशसेऽन्नाद्याय भूर्भुवः स्वरित्य-थैतानि ह वै क्षत्रियादीजानाद्व्युत्क्रान्तानि भवन्ति ब्रह्मक्षत्रे ऊर्गन्नाद्यम-पामोषधीनां रसो ब्रह्मवर्चसमिरा पुष्टिः प्रजातिः क्षत्ररूपं तदथो अन्नस्य रस ओषधीनां क्षत्रम्प्रतिष्ठा तद्यदेवामू पुरस्तादाहुती जुहोति तदस्मिन्ब्रह्मक्षत्रे

1433

aq yd*duMby;RsNdI .vTy*duMbrms ¬duMbrx;%oGv;R a¥;´muduMbr èjRmev;²'Std¥;´' d/;Tyq y¶É/ m/u `OtM.vTyp;' s aoW/In;' rso-p;mev;âSm'StdoW/In;' rs' d/;Tyq yd;tpvãy;R a;po .v²Nt tej h vw b[÷vcRs' c;tpvãy;R a;pStej Ev;âSm'Std(b[÷vcRs' c d/;Tyq yCzãp;É, c toKm;in c .vNtIr;yw tTpu·äw åpmqo p[j;Ty r;mev;-âSm'StTpui·' d/;Tyqo p[j;itmq yTsur; .vit =]åp' tdqo a¥Sy rs" =]åpmev;âSm'St¶/;Tyqo a¥Sy rsmq y¶v;R .vit =]' v; Et-doW/In;' y¶v;R =]' r;jNyo intt v hIh =i]yo r;·^e vsN.vit p[itiÏt v inttev dUv;Rvro/w.URMy;Mp[itiÏtev t´¶v;R .vTyoW/In;mev;âSm'St-T=]' d/;Tyqo p[itÏ;met;in h vw y;NySm;dIj;n;ÃäuT£;Nt;in .v²Nt t;Nyev;âSm'St¶/;it twrevwn' tTsm/RyTyq;Smw sur;kùs' hSt a;d/;it Sv;idÏy; midÏy; pvSv som /;ry; N{ ;y p;tve sut Ty;/;y x;²Nt' v;cyit n;n; ih v;' deviht' sdSÕtMm; s' sO=;q;Mprme Vyomin sur; TvmÉs xuâãm,I som EW r;j; mwn' ih'És·' Sv;' yoinm;ivsNt;ivit sompIqSy cwW; sur;pIqSy c Vy;vOáÿ" ipTv; y' r;itMmNyet tSm; En;Mp[yz¹ÿ²õ Ém]Sy åp' Ém] Evwn;' tdNtt" p[itÏ;pyit tq; ih Ém]e

atha yadaudumbaryAsandI bhavatyaudumbarafcamasa udumbarafAkhorgvA annAdyamudumbara UrjamevAsniMstadannAdyaM dadhAtyatha yaddadhi madhu ghqtambhavatyapAM sa oSadhInAM raso-'pAmevAsmiMstadoSadhInAM rasaM dadhAtyatha yadAtapavarSyA Apo bhavanti tejafca ha vai brahmavarcasaM cAtapavarSyA Apasteja evAsmiMstadbrahmavarcasaM ca dadhAtyatha yacchaSpANi ca tokmAni ca bhavantIrAyai tatpuSTyai rUpamatho prajAtya irAmevA-smiMstatpuSTiM dadhAtyatho prajAtimatha yatsurA bhavati kSatrarUpaM tadatho annasya rasaH kSatrarUpamevAsmiMstaddadhAtyatho annasya rasamatha yaddUrvA bhavati kSatraM vA eta-doSadhInAM yaddUrvA kSatraM rAjanyo nitata iva hIha kSatriyo rASTre vasanbhavati pratiSThita iva nitateva dUrvAvarodhairbhUmyAmpratiSThiteva tadyaddUrvA bhavatyoSadhInAmevAsmiMsta-tkSatraM dadhAtyatho pratiSThAmetAni ha vai yAnyasmAdIjAnAdvyutkrAntAni bhavanti tAnyevAsmiMstaddadhAti tairevainaM tatsamardhayatyathAsmai surAkaMsaM hasta AdadhAti svAdiSThayA madiSThayA pavasva soma dhArayA indra ?Aya pAtave suta ityAdhAya fAntiM vAcayati nAnA hi vAM devahitaM sadaskqtammA saM sqkSAthAmparame vyomani surA tvamasi fuSmiNI soma eSa rAjA mainaM hiMsiSTaM svAM yonimAvisantAviti somapIthasya caiSA surApIthasya ca vyAvqttiH pitvA yaM rAtimmanyeta tasmA enAmprayachettaddhi mitrasya rUpaM mitra evainAM tadantataH pratiSThApayati tathA hi mitre

atha yadaudumbaryAsandI bhavatyaudumbarafcamasa udumbarafAkhorgvA annAdyamudumbara UrjamevAsniMstadannAdyaM dadhAtyatha yaddadhi madhu ghqtambhavatyapAM sa oSadhInAM raso-'pAmevAsmiMstadoSadhInAM rasaM dadhAtyatha yadAtapavarSyA Apo bhavanti tejafca ha vai brahmavarcasaM cAtapavarSyA Apasteja evAsmiMstadbrahmavarcasaM ca dadhAtyatha yacchaSpANi ca tokmAni ca bhavantIrAyai tatpuSTyai rUpamatho prajAtya irAmevA-smiMstatpuSTiM dadhAtyatho prajAtimatha yatsurA bhavati kSatrarUpaM tadatho annasya rasaH kSatrarUpamevAsmiMstaddadhAtyatho annasya rasamatha yaddUrvA bhavati kSatraM vA eta-doSadhInAM yaddUrvA kSatraM rAjanyo nitata iva hIha kSatriyo rASTre vasanbhavati pratiSThita iva nitateva dUrvAvarodhairbhUmyAmpratiSThiteva tadyaddUrvA bhavatyoSadhInAmevAsmiMsta-tkSatraM dadhAtyatho pratiSThAmetAni ha vai yAnyasmAdIjAnAdvyutkrAntAni bhavanti tAnyevAsmiMstaddadhAti tairevainaM tatsamardhayatyathAsmai surAkaMsaM hasta AdadhAti svAdiSThayA madiSThayA pavasva soma dhArayA indrA ya pAtave suta ityAdhAya fAntiM vAcayati nAnA hi vAM devahitaM sadaskqtammA saM sqkSAthAmparame vyomani surA tvamasi fuSmiNI soma eSa rAjA mainaM hiMsiSTaM svAM yonimAvisantAviti somapIthasya caiSA surApIthasya ca vyAvqttiH pitvA yaM rAtimmanyeta tasmA enAmprayachettaddhi mitrasya rUpaM mitra evainAM tadantataH pratiSThApayati tathA hi mitre

अथ यदौदुम्बर्यासन्दी भवत्यौदुम्बरश्चमस उदुम्बरशाखोर्ग्वा अन्नाद्यमुदुम्बर ऊर्जमेवास्निंस्तदन्नाद्यं दधात्यथ यद्दधि मधु घृतम्भवत्यपां स ओषधीनां रसो-ऽपामेवास्मिंस्तदोषधीनां रसं दधात्यथ यदातपवर्ष्या आपो भवन्ति तेजश्च ह वै ब्रह्मवर्चसं चातपवर्ष्या आपस्तेज एवास्मिंस्तद्ब्रह्मवर्चसं च दधात्यथ यच्छष्पाणि च तोक्मानि च भवन्तीरायै तत्पुष्ट्यै रूपमथो प्रजात्य इरामेवा-स्मिंस्तत्पुष्टिं दधात्यथो प्रजातिमथ यत्सुरा भवति क्षत्ररूपं तदथो अन्नस्य रसः क्षत्ररूपमेवास्मिंस्तद्दधात्यथो अन्नस्य रसमथ यद्दूर्वा भवति क्षत्रं वा एत-दोषधीनां यद्दूर्वा क्षत्रं राजन्यो नितत इव हीह क्षत्रियो राष्ट्रे वसन्भवति प्रतिष्ठित इव निततेव दूर्वावरोधैर्भूम्याम्प्रतिष्ठितेव तद्यद्दूर्वा भवत्योषधीनामेवास्मिंस्त-त्क्षत्रं दधात्यथो प्रतिष्ठामेतानि ह वै यान्यस्मादीजानाद्व्युत्क्रान्तानि भवन्ति तान्येवास्मिंस्तद्दधाति तैरेवैनं तत्समर्धयत्यथास्मै सुराकंसं हस्त आदधाति स्वादिष्ठया मदिष्ठया पवस्व सोम धारया इन्द्र ?ाय पातवे सुत इत्याधाय शान्तिं वाचयति नाना हि वां देवहितं सदस्कृतम्मा सं सृक्षाथाम्परमे व्योमनि सुरा त्वमसि शुष्मिणी सोम एष राजा मैनं हिंसिष्टं स्वां योनिमाविसन्ताविति सोमपीथस्य चैषा सुरापीथस्य च व्यावृत्तिः पित्वा यं रातिम्मन्येत तस्मा एनाम्प्रयछेत्तद्धि मित्रस्य रूपं मित्र एवैनां तदन्ततः प्रतिष्ठापयति तथा हि मित्रे

अथ यदौदुम्बर्यासन्दी भवत्यौदुम्बरश्चमस उदुम्बरशाखोर्ग्वा अन्नाद्यमुदुम्बर ऊर्जमेवास्निंस्तदन्नाद्यं दधात्यथ यद्दधि मधु घृतम्भवत्यपां स ओषधीनां रसो-ऽपामेवास्मिंस्तदोषधीनां रसं दधात्यथ यदातपवर्ष्या आपो भवन्ति तेजश्च ह वै ब्रह्मवर्चसं चातपवर्ष्या आपस्तेज एवास्मिंस्तद्ब्रह्मवर्चसं च दधात्यथ यच्छष्पाणि च तोक्मानि च भवन्तीरायै तत्पुष्ट्यै रूपमथो प्रजात्य इरामेवा-स्मिंस्तत्पुष्टिं दधात्यथो प्रजातिमथ यत्सुरा भवति क्षत्ररूपं तदथो अन्नस्य रसः क्षत्ररूपमेवास्मिंस्तद्दधात्यथो अन्नस्य रसमथ यद्दूर्वा भवति क्षत्रं वा एत-दोषधीनां यद्दूर्वा क्षत्रं राजन्यो नितत इव हीह क्षत्रियो राष्ट्रे वसन्भवति प्रतिष्ठित इव निततेव दूर्वावरोधैर्भूम्याम्प्रतिष्ठितेव तद्यद्दूर्वा भवत्योषधीनामेवास्मिंस्त-त्क्षत्रं दधात्यथो प्रतिष्ठामेतानि ह वै यान्यस्मादीजानाद्व्युत्क्रान्तानि भवन्ति तान्येवास्मिंस्तद्दधाति तैरेवैनं तत्समर्धयत्यथास्मै सुराकंसं हस्त आदधाति स्वादिष्ठया मदिष्ठया पवस्व सोम धारया इन्द्रा य पातवे सुत इत्याधाय शान्तिं वाचयति नाना हि वां देवहितं सदस्कृतम्मा सं सृक्षाथाम्परमे व्योमनि सुरा त्वमसि शुष्मिणी सोम एष राजा मैनं हिंसिष्टं स्वां योनिमाविसन्ताविति सोमपीथस्य चैषा सुरापीथस्य च व्यावृत्तिः पित्वा यं रातिम्मन्येत तस्मा एनाम्प्रयछेत्तद्धि मित्रस्य रूपं मित्र एवैनां तदन्ततः प्रतिष्ठापयति तथा हि मित्रे

1438

aqoduMbrx;%;mÉ. p[TyvrohTyUGv;R a¥;´muduMbr èjRmev td¥;´mÉ. p[TyvrohTyupyeRv;Ésno .Um* p;d* p[;itÏ;Py p[Tyvrohm;h p[ititÏ;Ém ´;v;pOÉqVyo" p[ititÏ;Ém p[;,;p;nyo" p[;ititÏ;Myhor;]yo" p[;ititÏ;-My;¥p;nyo" p[it b[÷Np[it =]e p[TyeWu i]Wu lokWu itÏ;mITyNtt" sveR,;-Tmn; p[ititÏit svRâSmNh v; EtâSmNp[ititÏTyuÿroÿár,I' h ÉÅym-XnuteXnute h p[j;n;mwyRm;É/pTy' y Evmeten punrÉ.Wek,;É.iWÿ_" =i]y" p[TyvrohTyeten p[Tyvrohe, p[TyvåçopSq' ÕTv; p[;;sIno nmo b[÷,e nmo b[÷,e nmo b[÷;, it i]ãÕTvo b[÷,e nmSÕTy vr' dd;Ém ÉjTy; aÉ.ÉjTyw ivÉjTyw s'ÉjTy; it v;c' ivsOjte s y¥mo b[÷,e nmo b[÷,e nmo b[÷, it i]ãÕTvo b[÷,e nmSkroit b[÷, Ev tT=]' vxmeit t´] vw b[÷," =]' vxmeit t{ ;·^' smOõ' tÃÇrvd; h;âSmNvIro j;yteq yÃr' dd;Ém ÉjTy; aÉ.ÉjTyw ivÉjTyw s'ÉjTy; it v;c' ivsOjt EtÃw v;co Éjt' y¶d;mITy;h ydev v;co Éjt;' tNm dmnu kmR s'itÏ;t; it ivsOJy v;cmupoTq;y;hvnIye sÉm/m>y;d/;it sÉmdÉs sMveª+ve²N{ ye, vIyeR, Sv;hetI²N{ ye,wv tÃÇyeR,;Tm;nmNtt" sm/Ry-Ty;/;y sÉm/' ]IÉ, pd;in p[;Údª>yuT£;mit kª²À¢rÉs idx;MmÉy deve>y" kLpt kLpt;Mme yog=emo.yMme®STvTypr;Éjt;' idxmupitÏte

athodumbarafAkhAmabhi pratyavarohatyUrgvA annAdyamudumbara Urjameva tadannAdyamabhi pratyavarohatyuparyevAsino bhUmau pAdau prAtiSThApya pratyavarohamAha pratitiSThAmi dyAvApqthivyoH pratitiSThAmi prANApAnayoH prAtitiSThAmyahorAtrayoH prAtitiSThA-myAnnapAnayoH prati brahmanprati kSatre pratyeSu triSu lokeSu tiSThAmItyantataH sarveNA-tmanA pratitiSThati sarvasminha vA etasminpratitiSThatyuttarottariNIM ha friyama-fnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evametena punarabhiSekeNAbhiSiktaH kSatriyaH pratyavarohatyetena pratyavaroheNa pratyavarUhyopasthaM kqtvA prAzAsIno namo brahmaNe namo brahmaNe namo brahmANa iti triSkqtvo brahmaNe namaskqtya varaM dadAmi jityA abhijityai vijityai saMjityA iti vAcaM visqjate sa yannamo brahmaNe namo brahmaNe namo brahmaNa iti triSkqtvo brahmaNe namaskaroti brahmaNa eva tatkSatraM vafameti tadyatra vai brahmaNaH kSatraM vafameti tadra ?ASTraM samqddhaM tadvIravadA hAsminvIro jAyate'tha yadvaraM dadAmi jityA abhijityai vijityai saMjityA iti vAcaM visqjata etadvai vAco jitaM yaddadAmItyAha yadeva vAco jitAM tanma idamanu karma saMtiSThAtA iti visqjya vAcamupotthAyAhavanIye samidhamabhyAdadhAti samidasi samvezkSvendri yeNa vIryeNa svAhetIndri yeNaiva tadvIryeNAtmAnamantataH samardhaya-tyAdhAya samidhaM trINi padAni prAzudazzabhyutkrAmati kLptirasi difAmmayi devebhyaH kalpata kalpatAmme yogakSemo'bhayamme'stvityaparAjitAM difamupatiSThate

athodumbarafAkhAmabhi pratyavarohatyUrgvA annAdyamudumbara Urjameva tadannAdyamabhi pratyavarohatyuparyevAsino bhUmau pAdau prAtiSThApya pratyavarohamAha pratitiSThAmi dyAvApqthivyoH pratitiSThAmi prANApAnayoH prAtitiSThAmyahorAtrayoH prAtitiSThA-myAnnapAnayoH prati brahmanprati kSatre pratyeSu triSu lokeSu tiSThAmItyantataH sarveNA-tmanA pratitiSThati sarvasminha vA etasminpratitiSThatyuttarottariNIM ha friyama-fnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evametena punarabhiSekeNAbhiSiktaH kSatriyaH pratyavarohatyetena pratyavaroheNa pratyavarUhyopasthaM kqtvA prAzAsIno namo brahmaNe namo brahmaNe namo brahmANa iti triSkqtvo brahmaNe namaskqtya varaM dadAmi jityA abhijityai vijityai saMjityA iti vAcaM visqjate sa yannamo brahmaNe namo brahmaNe namo brahmaNa iti triSkqtvo brahmaNe namaskaroti brahmaNa eva tatkSatraM vafameti tadyatra vai brahmaNaH kSatraM vafameti tadrA STraM samqddhaM tadvIravadA hAsminvIro jAyate'tha yadvaraM dadAmi jityA abhijityai vijityai saMjityA iti vAcaM visqjata etadvai vAco jitaM yaddadAmItyAha yadeva vAco jitAM tanma idamanu karma saMtiSThAtA iti visqjya vAcamupotthAyAhavanIye samidhamabhyAdadhAti samidasi samvezkSvendri yeNa vIryeNa svAhetIndri yeNaiva tadvIryeNAtmAnamantataH samardhaya-tyAdhAya samidhaM trINi padAni prAzudazzabhyutkrAmati k[L]ptirasi difAmmayi devebhyaH kalpata kalpatAmme yogakSemo'bhayamme'stvityaparAjitAM difamupatiSThate

अथोदुम्बरशाखामभि प्रत्यवरोहत्यूर्ग्वा अन्नाद्यमुदुम्बर ऊर्जमेव तदन्नाद्यमभि प्रत्यवरोहत्युपर्येवासिनो भूमौ पादौ प्रातिष्ठाप्य प्रत्यवरोहमाह प्रतितिष्ठामि द्यावापृथिव्योः प्रतितिष्ठामि प्राणापानयोः प्रातितिष्ठाम्यहोरात्रयोः प्रातितिष्ठा-म्यान्नपानयोः प्रति ब्रह्मन्प्रति क्षत्रे प्रत्येषु त्रिषु लोकेषु तिष्ठामीत्यन्ततः सर्वेणा-त्मना प्रतितिष्ठति सर्वस्मिन्ह वा एतस्मिन्प्रतितिष्ठत्युत्तरोत्तरिणीं ह श्रियम-श्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमेतेन पुनरभिषेकेणाभिषिक्तः क्षत्रियः प्रत्यवरोहत्येतेन प्रत्यवरोहेण प्रत्यवरूह्योपस्थं कृत्वा प्राङासीनो नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्माण इति त्रिष्कृत्वो ब्रह्मणे नमस्कृत्य वरं ददामि जित्या अभिजित्यै विजित्यै संजित्या इति वाचं विसृजते स यन्नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्मण इति त्रिष्कृत्वो ब्रह्मणे नमस्करोति ब्रह्मण एव तत्क्षत्रं वशमेति तद्यत्र वै ब्रह्मणः क्षत्रं वशमेति तद्र ?ाष्ट्रं समृद्धं तद्वीरवदा हास्मिन्वीरो जायतेऽथ यद्वरं ददामि जित्या अभिजित्यै विजित्यै संजित्या इति वाचं विसृजत एतद्वै वाचो जितं यद्ददामीत्याह यदेव वाचो जितां तन्म इदमनु कर्म संतिष्ठाता इति विसृज्य वाचमुपोत्थायाहवनीये समिधमभ्यादधाति समिदसि सम्वेङ्क्ष्वेन्द्रि येण वीर्येण स्वाहेतीन्द्रि येणैव तद्वीर्येणात्मानमन्ततः समर्धय-त्याधाय समिधं त्रीणि पदानि प्राङुदङ्ङभ्युत्क्रामति क्ळ्प्तिरसि दिशाम्मयि देवेभ्यः कल्पत कल्पताम्मे योगक्षेमोऽभयम्मेऽस्त्वित्यपराजितां दिशमुपतिष्ठते

अथोदुम्बरशाखामभि प्रत्यवरोहत्यूर्ग्वा अन्नाद्यमुदुम्बर ऊर्जमेव तदन्नाद्यमभि प्रत्यवरोहत्युपर्येवासिनो भूमौ पादौ प्रातिष्ठाप्य प्रत्यवरोहमाह प्रतितिष्ठामि द्यावापृथिव्योः प्रतितिष्ठामि प्राणापानयोः प्रातितिष्ठाम्यहोरात्रयोः प्रातितिष्ठा-म्यान्नपानयोः प्रति ब्रह्मन्प्रति क्षत्रे प्रत्येषु त्रिषु लोकेषु तिष्ठामीत्यन्ततः सर्वेणा-त्मना प्रतितिष्ठति सर्वस्मिन्ह वा एतस्मिन्प्रतितिष्ठत्युत्तरोत्तरिणीं ह श्रियम-श्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमेतेन पुनरभिषेकेणाभिषिक्तः क्षत्रियः प्रत्यवरोहत्येतेन प्रत्यवरोहेण प्रत्यवरूह्योपस्थं कृत्वा प्राङासीनो नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्माण इति त्रिष्कृत्वो ब्रह्मणे नमस्कृत्य वरं ददामि जित्या अभिजित्यै विजित्यै संजित्या इति वाचं विसृजते स यन्नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्मणे नमो ब्रह्मण इति त्रिष्कृत्वो ब्रह्मणे नमस्करोति ब्रह्मण एव तत्क्षत्रं वशमेति तद्यत्र वै ब्रह्मणः क्षत्रं वशमेति तद्रा ष्ट्रं समृद्धं तद्वीरवदा हास्मिन्वीरो जायतेऽथ यद्वरं ददामि जित्या अभिजित्यै विजित्यै संजित्या इति वाचं विसृजत एतद्वै वाचो जितं यद्ददामीत्याह यदेव वाचो जितां तन्म इदमनु कर्म संतिष्ठाता इति विसृज्य वाचमुपोत्थायाहवनीये समिधमभ्यादधाति समिदसि सम्वेङ्क्ष्वेन्द्रि येण वीर्येण स्वाहेतीन्द्रि येणैव तद्वीर्येणात्मानमन्ततः समर्धय-त्याधाय समिधं त्रीणि पदानि प्राङुदङ्ङभ्युत्क्रामति क्ळ्प्तिरसि दिशाम्मयि देवेभ्यः कल्पत कल्पताम्मे योगक्षेमोऽभयम्मेऽस्त्वित्यपराजितां दिशमुपतिष्ठते

1443

dev;sur; v; EWu lokWu s'yeitre t EtSy;Mp[;Cy;' id²x yeitre t;'Sttosur; ajy'Ste d²=,Sy;' id²x yeitre t;'Sttosur; ajy'Ste p[tICy;' id²x yeitre t;'Sttosur; ajy'St ¬dICy;' id²x yeitre t;'Sttosur; ajy'St EtâSm¥v;Nt;rdexe yeitre y EW p[;Údªte h tto ÉjGyuSt' yid =i]y ¬p/;veTsenyo" sm;yTyoStq; me kÚ¨ yq;hÉmm;' sen;' jy;nIit s yid tqeit b[Uy;ÃnSpte vI@±v©o ih .Uy; TySy rqopSqmÉ.mOXy;qwn-Mb[Uy;d;itÏSvwt;' te idxmÉ.mu%" s'nõo rqoÉ. p[vtRt;' s ¬dªs p[Tyªs d²=,; s p[;ªso>yÉm]' Ty.IvteRn hivWeTyevwnm;vtRyedqwn-mNvI=et;p[itrqen x;sen s*p,Reneit jyit h t;' sen;' y´u v; Enmu-p/;veTs'g[;m' s'yitãym;,Stq; me kÚ¨ yq;hÉmm' s'g[;m' s'jy;nITyet-Sy;mevwn' id²x y;tyeÆyit h t' s'g[;m' y´u v; Enmup/;ve{ ;-·^;dp-¨?ym;nStq; me kÚ¨ yq;hÉmd' r;·^Mpunrvgz;nITyet;mevwn' idxmupin-ãktmveÿq; h r;·^MpunrvgzTyupSq;y;Ém];,;' VypnuáÿMb[uvNgOh;n>ye-Typ p[;c N{ iv;\ aÉm];init svRto h;Sm; anÉm]m.yM.v-Tyuÿroÿár,I' h ÉÅymXnuteXnute h p[j;n;mwyRm;É/pTy' y Evmet;mÉm-];,;' VypnuáÿMb[uvNgOh;n>yeTyeTy gOh;Np;íÈçSy;¦e¨piv·;y;Nv;tB/;y AâTvgNtt" kùsen ctugORhItâSt§ a;Jy;ütIrwN{ I" p[pd' juhoTyn;Ty;R

devAsurA vA eSu lokeSu saMyetire ta etasyAmprAcyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMste dakSiNasyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMste pratIcyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMsta udIcyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMsta etasminnavAntAradefe yetire ya eSa prAzudazte ha tato jigyustaM yadi kSatriya upadhAvetsenayoH samAyatyostathA me kuru yathAhamimAM senAM jayAnIti sa yadi tatheti brUyAdvanaspate vIDvazgo hi bhUyA ityasya rathopasthamabhimqfyAthaina-mbrUyAdAtiSThasvaitAM te difamabhimukhaH saMnaddho ratho'bhi pravartatAM sa udazsa pratyazsa dakSiNA sa prAzso'bhyamitraM ityabhIvartena haviSetyevainamAvartayedathaina-manvIkSetApratirathena fAsena sauparNeneti jayati ha tAM senAM yadyu vA enamu-padhAvetsaMgrAmaM saMyatiSyamANastathA me kuru yathAhamimaM saMgrAmaM saMjayAnItyeta-syAmevainaM difi yAtayejjayati ha taM saMgrAmaM yadyu vA enamupadhAvedra ?A-STrAdapa-rudhyamAnastathA me kuru yathAhamidaM rASTrampunaravagachAnItyetAmevainaM difamupani-SkatamavettathA ha rASTrampunaravagachatyupasthAyAmitrANAM vyapanuttimbruvangqhAnabhye-tyapa prAca indra vifvAMM amitrAniti sarvato hAsmA anamitramabhayambhava-tyuttarottariNIM ha friyamafnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evametAmami-trANAM vyapanuttimbruvangqhAnabhyetyetya gqhAnpafcAdgqhyasyAgnerupaviSTAyAnvAtabdhAya qtvigantataH kaMsena caturgqhItastisra AjyAhutIraindra ?IH prapadaM juhotyanArtyA

devAsurA vA eSu lokeSu saMyetire ta etasyAmprAcyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMste dakSiNasyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMste pratIcyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMsta udIcyAM difi yetire tAMstato'surA ajayaMsta etasminnavAntAradefe yetire ya eSa prAzudazte ha tato jigyustaM yadi kSatriya upadhAvetsenayoH samAyatyostathA me kuru yathAhamimAM senAM jayAnIti sa yadi tatheti brUyAdvanaspate vIDvazgo hi bhUyA ityasya rathopasthamabhimqfyAthaina-mbrUyAdAtiSThasvaitAM te difamabhimukhaH saMnaddho ratho'bhi pravartatAM sa udazsa pratyazsa dakSiNA sa prAzso'bhyamitraM ityabhIvartena haviSetyevainamAvartayedathaina-manvIkSetApratirathena fAsena sauparNeneti jayati ha tAM senAM yadyu vA enamu-padhAvetsaMgrAmaM saMyatiSyamANastathA me kuru yathAhamimaM saMgrAmaM saMjayAnItyeta-syAmevainaM difi yAtayejjayati ha taM saMgrAmaM yadyu vA enamupadhAvedrA -STrAdapa-rudhyamAnastathA me kuru yathAhamidaM rASTrampunaravagachAnItyetAmevainaM difamupani-SkatamavettathA ha rASTrampunaravagachatyupasthAyAmitrANAM vyapanuttimbruvangqhAnabhye-tyapa prAca indra vifvAMM amitrAniti sarvato hAsmA anamitramabhayambhava-tyuttarottariNIM ha friyamafnute'fnute ha prajAnAmaifvaryamAdhipatyaM ya evametAmami-trANAM vyapanuttimbruvangqhAnabhyetyetya gqhAnpafcAdgqhyasyAgnerupaviSTAyAnvAtabdhAya qtvigantataH kaMsena caturgqhItastisra AjyAhutIraindrI H! prapadaM juhotyanArtyA

देवासुरा वा एषु लोकेषु संयेतिरे त एतस्याम्प्राच्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्ते दक्षिणस्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्ते प्रतीच्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्त उदीच्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्त एतस्मिन्नवान्तारदेशे येतिरे य एष प्राङुदङ्ते ह ततो जिग्युस्तं यदि क्षत्रिय उपधावेत्सेनयोः समायत्योस्तथा मे कुरु यथाहमिमां सेनां जयानीति स यदि तथेति ब्रूयाद्वनस्पते वीड्वङ्गो हि भूया इत्यस्य रथोपस्थमभिमृश्याथैन-म्ब्रूयादातिष्ठस्वैतां ते दिशमभिमुखः संनद्धो रथोऽभि प्रवर्ततां स उदङ्स प्रत्यङ्स दक्षिणा स प्राङ्सोऽभ्यमित्रं इत्यभीवर्तेन हविषेत्येवैनमावर्तयेदथैन-मन्वीक्षेताप्रतिरथेन शासेन सौपर्णेनेति जयति ह तां सेनां यद्यु वा एनमु-पधावेत्संग्रामं संयतिष्यमाणस्तथा मे कुरु यथाहमिमं संग्रामं संजयानीत्येत-स्यामेवैनं दिशि यातयेज्जयति ह तं संग्रामं यद्यु वा एनमुपधावेद्र ?ा-ष्ट्रादप-रुध्यमानस्तथा मे कुरु यथाहमिदं राष्ट्रम्पुनरवगछानीत्येतामेवैनं दिशमुपनि-ष्कतमवेत्तथा ह राष्ट्रम्पुनरवगछत्युपस्थायामित्राणां व्यपनुत्तिम्ब्रुवन्गृहानभ्ये-त्यप प्राच इन्द्र विश्वाँ अमित्रानिति सर्वतो हास्मा अनमित्रमभयम्भव-त्युत्तरोत्तरिणीं ह श्रियमश्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमेताममि-त्राणां व्यपनुत्तिम्ब्रुवन्गृहानभ्येत्येत्य गृहान्पश्चाद्गृह्यस्याग्नेरुपविष्टायान्वातब्धाय ऋत्विगन्ततः कंसेन चतुर्गृहीतस्तिस्र आज्याहुतीरैन्द्र ?ीः प्रपदं जुहोत्यनार्त्या

देवासुरा वा एषु लोकेषु संयेतिरे त एतस्याम्प्राच्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्ते दक्षिणस्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्ते प्रतीच्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्त उदीच्यां दिशि येतिरे तांस्ततोऽसुरा अजयंस्त एतस्मिन्नवान्तारदेशे येतिरे य एष प्राङुदङ्ते ह ततो जिग्युस्तं यदि क्षत्रिय उपधावेत्सेनयोः समायत्योस्तथा मे कुरु यथाहमिमां सेनां जयानीति स यदि तथेति ब्रूयाद्वनस्पते वीड्वङ्गो हि भूया इत्यस्य रथोपस्थमभिमृश्याथैन-म्ब्रूयादातिष्ठस्वैतां ते दिशमभिमुखः संनद्धो रथोऽभि प्रवर्ततां स उदङ्स प्रत्यङ्स दक्षिणा स प्राङ्सोऽभ्यमित्रं इत्यभीवर्तेन हविषेत्येवैनमावर्तयेदथैन-मन्वीक्षेताप्रतिरथेन शासेन सौपर्णेनेति जयति ह तां सेनां यद्यु वा एनमु-पधावेत्संग्रामं संयतिष्यमाणस्तथा मे कुरु यथाहमिमं संग्रामं संजयानीत्येत-स्यामेवैनं दिशि यातयेज्जयति ह तं संग्रामं यद्यु वा एनमुपधावेद्रा -ष्ट्रादप-रुध्यमानस्तथा मे कुरु यथाहमिदं राष्ट्रम्पुनरवगछानीत्येतामेवैनं दिशमुपनि-ष्कतमवेत्तथा ह राष्ट्रम्पुनरवगछत्युपस्थायामित्राणां व्यपनुत्तिम्ब्रुवन्गृहानभ्ये-त्यप प्राच इन्द्र विश्वाँ अमित्रानिति सर्वतो हास्मा अनमित्रमभयम्भव-त्युत्तरोत्तरिणीं ह श्रियमश्नुतेऽश्नुते ह प्रजानामैश्वर्यमाधिपत्यं य एवमेताममि-त्राणां व्यपनुत्तिम्ब्रुवन्गृहानभ्येत्येत्य गृहान्पश्चाद्गृह्यस्याग्नेरुपविष्टायान्वातब्धाय ऋत्विगन्ततः कंसेन चतुर्गृहीतस्तिस्र आज्याहुतीरैन्द्री ः! प्रपदं जुहोत्यनार्त्या

1448

pyUR Wu p[ /Nv v;jstye pár vO]; .Ub[R÷ p[;,mmOtMp[p´teyms* xmR vm;R.y' SvStye sh p[jy; sh pxuÉ.rÉ, s=É,iÃ³WStr?y; A,y; n éyse Sv;h; ano ih Tv; sut' som md;mÉs mhe sm .uvo b[÷ p[;,mmOtMp[p´teyms* xmR vm;R.y' SvStye sh p[jy; sh pxuÉ. yRr;Jye v;j;\ aÉ. pvm;n p[ g;hxe Sv;h; ajIjno ih pvm;n sUy| iv/;re x Svb[R÷ p[;,mmOtMp[p´teyms* xmR vm;R.y' SvStye sh p[jy; sh pxuÉ." Kmn; pyo gojIry; r'hm;," pur'?y; Sv;heTyn;toR h v; aár·ojIt" sv;Rto gu¢S]Yyw iv´;yw åpe, sv;R idxonus'crTywN{ e lok p[itiÏto ySm; Et; AâTvgNtt" kùsen ctugORhIt;âSt§ a;Jy;ütIrwN{ I" p[pd' juhoTyq;Ntt" p[j;itm;x;Ste gv;m;n;Mpu¨W;,;Émh g;v" p[ j;y?vÉmh;; h pU¨W;" ho sh§d²=,o vIrS];t; in WIdâTvit b;ühR vw p[jy; pxuÉ..Rvit y Evmet;mNtt" p[j;itm;x;Ste gv;m;n;Mpu¨W;-,;meW h v;v =i]yoivÕ·o ymev'ivdo y;jyNTyq h t' Vyev kWRNte yq; h v; d' inW;d; v; selg; v; p;pÕto v; ivÿvNtMpu¨Wmr

paryU Su pra dhanva vAjasataye pari vqtrA bhUrbrahma prANamamqtamprapadyate'yamasau farma varmAbhayaM svastaye saha prajayA saha pafubhiraNi sakSaNirdviSastaradhyA qNayA na Iyase svAhA ano hi tvA sutaM soma madAmasi mahe sama bhuvo brahma prANamamqtamprapadyate'yamasau farma varmAbhayaM svastaye saha prajayA saha pafubhi ryarAjye vAjAMM abhi pavamAna pra gAhafe svAhA ajIjano hi pavamAna sUryaM vidhAre fa svarbrahma prANamamqtamprapadyate'yamasau farma varmAbhayaM svastaye saha prajayA saha pafubhiH kmanA payo gojIrayA raMhamANaH puraMdhyA svAhetyanArto ha vA ariSTo'jItaH sarvAto guptastrayyai vidyAyai rUpeNa sarvA difo'nusaMcaratyaindre loke pratiSThito yasmA etA qtvigantataH kaMsena caturgqhItAstisra AjyAhutIraindra ?IH prapadaM juhotyathAntataH prajAtimAfAste gavAmafvAnAmpuruSANAmiha gAvaH pra jAyadhvamihAfvA iha pUruSAH iho sahasradakSiNo vIrastrAtA ni SIdatviti bAhurha vai prajayA pafubhirbhavati ya evametAmantataH prajAtimAfAste gavAmafvAnAmpuruSA-NAmeSa ha vAva kSatriyo'vikqSTo yamevaMvido yAjayantyatha ha taM vyeva karSante yathA ha vA idaM niSAdA vA selagA vA pApakqto vA vittavantampuruSamaraNye gqthItvA kartamanvasya vittamAdAya dra vantyevameva ta qtvijo yajamAnaM kartamanvasya vittamAdAya dra vanti yamanevaMvido yAjayantyetaddha sma vai tadvidvAnAha janamejayaH pArikSita evaMvidaM hi vai mAmevaMvido yAjayanti tasmAdahaM jayA-myabhItvarIM senAM jayAmyabhItvaryA senayA na mA divyA na mAnuSya iSava qcha-niyeSyAmi sarvamAyuH sarvabhUmirbhaviSyAmIti na ha vA enaM divyA na mAnuSya iSava qchantyeti sarvamAyuH sarvabhUmirbhavati yamevaMvido yAjayanti yAjayanti

paryU Su pra dhanva vAjasataye pari vqtrA bhUrbrahma prANamamqtamprapadyate'yamasau farma varmAbhayaM svastaye saha prajayA saha pafubhiraNi sakSaNirdviSastaradhyA qNayA na Iyase svAhA ano hi tvA sutaM soma madAmasi mahe sama bhuvo brahma prANamamqtamprapadyate'yamasau farma varmAbhayaM svastaye saha prajayA saha pafubhi ryarAjye vAjAMM abhi pavamAna pra gAhafe svAhA ajIjano hi pavamAna sUryaM vidhAre fa svarbrahma prANamamqtamprapadyate'yamasau farma varmAbhayaM svastaye saha prajayA saha pafubhiH kmanA payo gojIrayA raMhamANaH puraMdhyA svAhetyanArto ha vA ariSTo'jItaH sarvAto guptastrayyai vidyAyai rUpeNa sarvA difo'nusaMcaratyaindre loke pratiSThito yasmA etA qtvigantataH kaMsena caturgqhItAstisra AjyAhutIraindrI H! prapadaM juhotyathAntataH prajAtimAfAste gavAmafvAnAmpuruSANAmiha gAvaH pra jAyadhvamihAfvA iha pUruSAH iho sahasradakSiNo vIrastrAtA ni SIdatviti bAhurha vai prajayA pafubhirbhavati ya evametAmantataH prajAtimAfAste gavAmafvAnAmpuruSA-NAmeSa ha vAva kSatriyo'vikqSTo yamevaMvido yAjayantyatha ha taM vyeva karSante yathA ha vA idaM niSAdA vA selagA vA pApakqto vA vittavantampuruSamaraNye gqthItvA kartamanvasya vittamAdAya dra vantyevameva ta qtvijo yajamAnaM kartamanvasya vittamAdAya dra vanti yamanevaMvido yAjayantyetaddha sma vai tadvidvAnAha janamejayaH pArikSita evaMvidaM hi vai mAmevaMvido yAjayanti tasmAdahaM jayA-myabhItvarIM senAM jayAmyabhItvaryA senayA na mA divyA na mAnuSya iSava qcha-niyeSyAmi sarvamAyuH sarvabhUmirbhaviSyAmIti na ha vA enaM divyA na mAnuSya iSava qchantyeti sarvamAyuH sarvabhUmirbhavati yamevaMvido yAjayanti yAjayanti

पर्यू षु प्र धन्व वाजसतये परि वृत्रा भूर्ब्रह्म प्राणममृतम्प्रपद्यतेऽयमसौ शर्म वर्माभयं स्वस्तये सह प्रजया सह पशुभिरणि सक्षणिर्द्विषस्तरध्या ऋणया न ईयसे स्वाहा अनो हि त्वा सुतं सोम मदामसि महे सम भुवो ब्रह्म प्राणममृतम्प्रपद्यतेऽयमसौ शर्म वर्माभयं स्वस्तये सह प्रजया सह पशुभि र्यराज्ये वाजाँ अभि पवमान प्र गाहशे स्वाहा अजीजनो हि पवमान सूर्यं विधारे श स्वर्ब्रह्म प्राणममृतम्प्रपद्यतेऽयमसौ शर्म वर्माभयं स्वस्तये सह प्रजया सह पशुभिः क्मना पयो गोजीरया रंहमाणः पुरंध्या स्वाहेत्यनार्तो ह वा अरिष्टोऽजीतः सर्वातो गुप्तस्त्रय्यै विद्यायै रूपेण सर्वा दिशोऽनुसंचरत्यैन्द्रे लोके प्रतिष्ठितो यस्मा एता ऋत्विगन्ततः कंसेन चतुर्गृहीतास्तिस्र आज्याहुतीरैन्द्र ?ीः प्रपदं जुहोत्यथान्ततः प्रजातिमाशास्ते गवामश्वानाम्पुरुषाणामिह गावः प्र जायध्वमिहाश्वा इह पूरुषाः इहो सहस्रदक्षिणो वीरस्त्राता नि षीदत्विति बाहुर्ह वै प्रजया पशुभिर्भवति य एवमेतामन्ततः प्रजातिमाशास्ते गवामश्वानाम्पुरुषा-णामेष ह वाव क्षत्रियोऽविकृष्टो यमेवंविदो याजयन्त्यथ ह तं व्येव कर्षन्ते यथा ह वा इदं निषादा वा सेलगा वा पापकृतो वा वित्तवन्तम्पुरुषमरण्ये गृथीत्वा कर्तमन्वस्य वित्तमादाय द्र वन्त्येवमेव त ऋत्विजो यजमानं कर्तमन्वस्य वित्तमादाय द्र वन्ति यमनेवंविदो याजयन्त्येतद्ध स्म वै तद्विद्वानाह जनमेजयः पारिक्षित एवंविदं हि वै मामेवंविदो याजयन्ति तस्मादहं जया-म्यभीत्वरीं सेनां जयाम्यभीत्वर्या सेनया न मा दिव्या न मानुष्य इषव ऋछ-नियेष्यामि सर्वमायुः सर्वभूमिर्भविष्यामीति न ह वा एनं दिव्या न मानुष्य इषव ऋछन्त्येति सर्वमायुः सर्वभूमिर्भवति यमेवंविदो याजयन्ति याजयन्ति

पर्यू षु प्र धन्व वाजसतये परि वृत्रा भूर्ब्रह्म प्राणममृतम्प्रपद्यतेऽयमसौ शर्म वर्माभयं स्वस्तये सह प्रजया सह पशुभिरणि सक्षणिर्द्विषस्तरध्या ऋणया न ईयसे स्वाहा अनो हि त्वा सुतं सोम मदामसि महे सम भुवो ब्रह्म प्राणममृतम्प्रपद्यतेऽयमसौ शर्म वर्माभयं स्वस्तये सह प्रजया सह पशुभि र्यराज्ये वाजाँ अभि पवमान प्र गाहशे स्वाहा अजीजनो हि पवमान सूर्यं विधारे श स्वर्ब्रह्म प्राणममृतम्प्रपद्यतेऽयमसौ शर्म वर्माभयं स्वस्तये सह प्रजया सह पशुभिः क्मना पयो गोजीरया रंहमाणः पुरंध्या स्वाहेत्यनार्तो ह वा अरिष्टोऽजीतः सर्वातो गुप्तस्त्रय्यै विद्यायै रूपेण सर्वा दिशोऽनुसंचरत्यैन्द्रे लोके प्रतिष्ठितो यस्मा एता ऋत्विगन्ततः कंसेन चतुर्गृहीतास्तिस्र आज्याहुतीरैन्द्री ः! प्रपदं जुहोत्यथान्ततः प्रजातिमाशास्ते गवामश्वानाम्पुरुषाणामिह गावः प्र जायध्वमिहाश्वा इह पूरुषाः इहो सहस्रदक्षिणो वीरस्त्राता नि षीदत्विति बाहुर्ह वै प्रजया पशुभिर्भवति य एवमेतामन्ततः प्रजातिमाशास्ते गवामश्वानाम्पुरुषा-णामेष ह वाव क्षत्रियोऽविकृष्टो यमेवंविदो याजयन्त्यथ ह तं व्येव कर्षन्ते यथा ह वा इदं निषादा वा सेलगा वा पापकृतो वा वित्तवन्तम्पुरुषमरण्ये गृथीत्वा कर्तमन्वस्य वित्तमादाय द्र वन्त्येवमेव त ऋत्विजो यजमानं कर्तमन्वस्य वित्तमादाय द्र वन्ति यमनेवंविदो याजयन्त्येतद्ध स्म वै तद्विद्वानाह जनमेजयः पारिक्षित एवंविदं हि वै मामेवंविदो याजयन्ति तस्मादहं जया-म्यभीत्वरीं सेनां जयाम्यभीत्वर्या सेनया न मा दिव्या न मानुष्य इषव ऋछ-नियेष्यामि सर्वमायुः सर्वभूमिर्भविष्यामीति न ह वा एनं दिव्या न मानुष्य इषव ऋछन्त्येति सर्वमायुः सर्वभूमिर्भवति यमेवंविदो याजयन्ति याजयन्ति

1455

aq;t EeN{ o mh;É.WekSte dev; ab[uvNsp[j;pitk; ay'vw dev;n;moÉjÏo b²lÏ" sihÏ" sÿm" p;rÉyã,utm mmev;É.iW;mh; it tqeit tÃw tidN{ mev tSm; Et;m;sNdI' sm.r¥Oc' n;m tSyw bOh° rq'tr' c pUv*R p;d;vkÚvRNvwåp' c vwr;j' c;pr* x;Kvrrwvte xIWRyuT£Ú· N{ o vIy| ktuRm-hRTy>yenmuT£ox;meit twitEit t;' ive dev; a>yud£oxÉ¥m' dev; a>yu-T£oxt sm[;j' s;m[;JyM.ojM.ojiptr' Svr;j' Sv;r;Jy' ivr;j' vwr;Jy' r;j;n' r;jiptrMprmei·nMp;rmeÏä' =]mjin =i]yojin ivSy .Ut-Sy;É/pitrjin ivx;mÿ;jin pur;M.eÿ;jNysur;,;' hNt;jin b[÷;,o go¢;jin /mRSy go¢;jnIit tm>yuT£Ú·Mp[j;pitrÉ.We+y¥etyc;R>y-

athAta aindra ?o mahAbhiSekaste devA abruvansaprajApatikA ayaMvai devAnAmojiSTho baliSThaH sahiSThaH sattamaH pArayiSNutama imamevAbhiSixcAmahA iti tatheti tadvai tadindra meva tasmA etAmAsandIM samabharannqcaM nAma tasyai bqhacca rathaMtaraM ca pUrvau pAdAvakurvanvairUpaM ca vairAjaM cAparau fAkvararaivate fIrSaNye naudhasaM ca kAleyaM cAnUcye qcaH prAcInAtAnAnsAmAni tirafcInavAyAnyajUMSyatIkAfAnyafa AstaraNaM friyamupabarhaNaM tasyai savitA ca bqhaspatifca pUrvau pAdAvadhArayatAM vAyufca pUSA cAparau mitrAvaruNau fIrSaNye afvinAvanUcye sa etAmAsandI-mArohadvasavastvA gAyatreNa chandasA trivqtA stomena rathaMtareNa sAmnArohantu tAnanvArohAmi sAmrAjyAya rudrAstvA traiSTubhena chandasA paxcadafena stomena bqhata sAmnArohantu tAnanvArohAmi bhaujyAyA dityAstvA jAgatena chandasA saptadafena stomena vairUpeNa sAmnArohantu tAnanvArohAmi svArAjyAya vifve tvA devA AnuSTubhena chandasaikaviMfena stomena vairAjena sAmnArohantu tAnanvArohAmi vairAjyAya sAdhyAfca tvAptyAfca devAH pAzktena chandasA triNavena stomena fAkvareNa sAmnArohantu tAnanvArohAmi rAjyAya marutafca tvAzgirasafca devA atichandasA chandasA trayastrizfena stomena raivatena sAmnArohantu tAnanvArohAmi pArameSThyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAvafyAyAtiSThAyArohAmItyetAmAsandImArohattame-tasyAmAsandyAmAsInaM vifve devA abruvanna vA anabhyutkruSTa indra ?o vIryaM kartuma-rhatyabhyenamutkrofAmeti taitieti tAM vifve devA abhyudakrofannimaM devA abhyu-tkrofata samrAjaM sAmrAjyambhojambhojapitaraM svarAjaM svArAjyaM virAjaM vairAjyaM rAjAnaM rAjapitaramparameSTinampArameSThyaM kSatramajani kSatriyo'jani vifvasya bhUta-syAdhipatirajani vifAmattAjani purAmbhettAjanyasurANAM hantAjani brahmANo goptAjani dharmasya goptAjanIti tamabhyutkruSTamprajApatirabhiSekSyannetayarcAbhya-

athAta aindro mahAbhiSekaste devA abruvansaprajApatikA ayaMvai devAnAmojiSTho baliSThaH sahiSThaH sattamaH pArayiSNutama imamevAbhiSixcAmahA iti tatheti tadvai tadindra meva tasmA etAmAsandIM samabharannqcaM nAma tasyai bqhacca rathaMtaraM ca pUrvau pAdAvakurvanvairUpaM ca vairAjaM cAparau fAkvararaivate fIrSaNye naudhasaM ca kAleyaM cAnUcye qcaH prAcInAtAnAnsAmAni tirafcInavAyAnyajUMSyatIkAfAnyafa AstaraNaM friyamupabarhaNaM tasyai savitA ca bqhaspatifca pUrvau pAdAvadhArayatAM vAyufca pUSA cAparau mitrAvaruNau fIrSaNye afvinAvanUcye sa etAmAsandI-mArohadvasavastvA gAyatreNa chandasA trivqtA stomena rathaMtareNa sAmnArohantu tAnanvArohAmi sAmrAjyAya rudrAstvA traiSTubhena chandasA paxcadafena stomena bqhata sAmnArohantu tAnanvArohAmi bhaujyAyA dityAstvA jAgatena chandasA saptadafena stomena vairUpeNa sAmnArohantu tAnanvArohAmi svArAjyAya vifve tvA devA AnuSTubhena chandasaikaviMfena stomena vairAjena sAmnArohantu tAnanvArohAmi vairAjyAya sAdhyAfca tvAptyAfca devAH pAzktena chandasA triNavena stomena fAkvareNa sAmnArohantu tAnanvArohAmi rAjyAya marutafca tvAzgirasafca devA atichandasA chandasA trayastrizfena stomena raivatena sAmnArohantu tAnanvArohAmi pArameSThyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAvafyAyAtiSThAyArohAmItyetAmAsandImArohattame-tasyAmAsandyAmAsInaM vifve devA abruvanna vA anabhyutkruSTa indro vIryaM kartuma-rhatyabhyenamutkrofAmeti taitieti tAM vifve devA abhyudakrofannimaM devA abhyu-tkrofata samrAjaM sAmrAjyambhojambhojapitaraM svarAjaM svArAjyaM virAjaM vairAjyaM rAjAnaM rAjapitaramparameSTinampArameSThyaM kSatramajani kSatriyo'jani vifvasya bhUta-syAdhipatirajani vifAmattAjani purAmbhettAjanyasurANAM hantAjani brahmANo goptAjani dharmasya goptAjanIti tamabhyutkruSTamprajApatirabhiSekSyannetayarcAbhya-

अथात ऐन्द्र ?ो महाभिषेकस्ते देवा अब्रुवन्सप्रजापतिका अयंवै देवानामोजिष्ठो बलिष्ठः सहिष्ठः सत्तमः पारयिष्णुतम इममेवाभिषिञ्चामहा इति तथेति तद्वै तदिन्द्र मेव तस्मा एतामासन्दीं समभरन्नृचं नाम तस्यै बृहच्च रथंतरं च पूर्वौ पादावकुर्वन्वैरूपं च वैराजं चापरौ शाक्वररैवते शीर्षण्ये नौधसं च कालेयं चानूच्ये ऋचः प्राचीनातानान्सामानि तिरश्चीनवायान्यजूंष्यतीकाशान्यश आस्तरणं श्रियमुपबर्हणं तस्यै सविता च बृहस्पतिश्च पूर्वौ पादावधारयतां वायुश्च पूषा चापरौ मित्रावरुणौ शीर्षण्ये अश्विनावनूच्ये स एतामासन्दी-मारोहद्वसवस्त्वा गायत्रेण छन्दसा त्रिवृता स्तोमेन रथंतरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि साम्राज्याय रुद्रास्त्वा त्रैष्टुभेन छन्दसा पञ्चदशेन स्तोमेन बृहत साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि भौज्याया दित्यास्त्वा जागतेन छन्दसा सप्तदशेन स्तोमेन वैरूपेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि स्वाराज्याय विश्वे त्वा देवा आनुष्टुभेन छन्दसैकविंशेन स्तोमेन वैराजेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि वैराज्याय साध्याश्च त्वाप्त्याश्च देवाः पाङ्क्तेन छन्दसा त्रिणवेन स्तोमेन शाक्वरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि राज्याय मरुतश्च त्वाङ्गिरसश्च देवा अतिछन्दसा छन्दसा त्रयस्त्रिङ्शेन स्तोमेन रैवतेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि पारमेष्ठ्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वावश्यायातिष्ठायारोहामीत्येतामासन्दीमारोहत्तमे-तस्यामासन्द्यामासीनं विश्वे देवा अब्रुवन्न वा अनभ्युत्क्रुष्ट इन्द्र ?ो वीर्यं कर्तुम-र्हत्यभ्येनमुत्क्रोशामेति तैतिएति तां विश्वे देवा अभ्युदक्रोशन्निमं देवा अभ्यु-त्क्रोशत सम्राजं साम्राज्यम्भोजम्भोजपितरं स्वराजं स्वाराज्यं विराजं वैराज्यं राजानं राजपितरम्परमेष्टिनम्पारमेष्ठ्यं क्षत्रमजनि क्षत्रियोऽजनि विश्वस्य भूत-स्याधिपतिरजनि विशामत्ताजनि पुराम्भेत्ताजन्यसुराणां हन्ताजनि ब्रह्माणो गोप्ताजनि धर्मस्य गोप्ताजनीति तमभ्युत्क्रुष्टम्प्रजापतिरभिषेक्ष्यन्नेतयर्चाभ्य-

अथात ऐन्द्रो महाभिषेकस्ते देवा अब्रुवन्सप्रजापतिका अयंवै देवानामोजिष्ठो बलिष्ठः सहिष्ठः सत्तमः पारयिष्णुतम इममेवाभिषिञ्चामहा इति तथेति तद्वै तदिन्द्र मेव तस्मा एतामासन्दीं समभरन्नृचं नाम तस्यै बृहच्च रथंतरं च पूर्वौ पादावकुर्वन्वैरूपं च वैराजं चापरौ शाक्वररैवते शीर्षण्ये नौधसं च कालेयं चानूच्ये ऋचः प्राचीनातानान्सामानि तिरश्चीनवायान्यजूंष्यतीकाशान्यश आस्तरणं श्रियमुपबर्हणं तस्यै सविता च बृहस्पतिश्च पूर्वौ पादावधारयतां वायुश्च पूषा चापरौ मित्रावरुणौ शीर्षण्ये अश्विनावनूच्ये स एतामासन्दी-मारोहद्वसवस्त्वा गायत्रेण छन्दसा त्रिवृता स्तोमेन रथंतरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि साम्राज्याय रुद्रास्त्वा त्रैष्टुभेन छन्दसा पञ्चदशेन स्तोमेन बृहत साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि भौज्याया दित्यास्त्वा जागतेन छन्दसा सप्तदशेन स्तोमेन वैरूपेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि स्वाराज्याय विश्वे त्वा देवा आनुष्टुभेन छन्दसैकविंशेन स्तोमेन वैराजेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि वैराज्याय साध्याश्च त्वाप्त्याश्च देवाः पाङ्क्तेन छन्दसा त्रिणवेन स्तोमेन शाक्वरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि राज्याय मरुतश्च त्वाङ्गिरसश्च देवा अतिछन्दसा छन्दसा त्रयस्त्रिङ्शेन स्तोमेन रैवतेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोहामि पारमेष्ठ्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वावश्यायातिष्ठायारोहामीत्येतामासन्दीमारोहत्तमे-तस्यामासन्द्यामासीनं विश्वे देवा अब्रुवन्न वा अनभ्युत्क्रुष्ट इन्द्रो वीर्यं कर्तुम-र्हत्यभ्येनमुत्क्रोशामेति तैतिएति तां विश्वे देवा अभ्युदक्रोशन्निमं देवा अभ्यु-त्क्रोशत सम्राजं साम्राज्यम्भोजम्भोजपितरं स्वराजं स्वाराज्यं विराजं वैराज्यं राजानं राजपितरम्परमेष्टिनम्पारमेष्ठ्यं क्षत्रमजनि क्षत्रियोऽजनि विश्वस्य भूत-स्याधिपतिरजनि विशामत्ताजनि पुराम्भेत्ताजन्यसुराणां हन्ताजनि ब्रह्माणो गोप्ताजनि धर्मस्य गोप्ताजनीति तमभ्युत्क्रुष्टम्प्रजापतिरभिषेक्ष्यन्नेतयर्चाभ्य-

1465

aqwnMp[;Cy;' id²x vsvo dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.r>yiW¥eten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úitÉ." s;m[;Jy;y tSm;detSy;Mp[;Cy;' id²x ye kc p[;Cy;n;' r;j;n" s;m[;Jy;ywv teÉ.iWCyNte sm[;Â± Tyen;n-É.iWÿ_;n;c=t Et;mev dev;n;' ivihitmNvqwn' d²=,Sy;' id²x ¨{ ; dev;" W²@±.wv p;Év'xwrhoÉ.r>yiW¥eten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;bOitÉ..*RJy;y tSm;detSy;' d²=,Sy;' id²x ye kc sTvt;' r;j;no .*Jy;ywv teÉ.iWCyNte .ojeTyen;nÉ.iWÿ_;n;c=t Et;mev dev;n;' ivihitmNvqwnMp[tICy;' idXy;idTy; dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.-r>yiWnu Eten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úitÉ." Sv;r;Jy;y tSm;detSy;Mp[tICy;' id²x ye kc nICy;n;' r;j;no yep;Cy;n;' Sv;r;-Jy;ywv teÉ.iWCyNte Svr;Â± Tyen;nÉ.iWÿ_;n;c=t Et;mev dev;n;' ivihitmNvqwnmudICy;' id²x ive dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.r>y-iW¥eten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úitÉ.vwRr;Jy;y tSm;detSy;-mudICy;' id²x ye kc pre, ihmvNt' jnpd; ¬ÿtkÚrv ¬ÿrm{ ; it vwr;Jy;ywv teÉ.iWCyNte ivr;Â± Tyen;nÉ.iWÿ_;n;c=t Et;mev dev;n;' ivihitmNvqwnmSy;' /[uv;y;MmN?ym;y;Mp[itÏ;y;' id²x s;?y;;¢ä; dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.r>yiW¥eten c tOcenitEn c yjuWwt;É. Vy;úit.I r;Jy;y tSm;dSy;' /[uv;y;Mm?ym;y;Mp[itÏ;y;' idÉs ye kc kÚ¨p;l;n;' r;j;n" svxoxInr;,;' r;Jy;ywv teÉ.iWCyNte r;jeTyen;n-É.iWÿ_;n;c=t Et;mev dev;n;' ivihitmNvqwnmU?v;Ry;' id²x m¨t-;i©rs dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.r>yiW¥eten c tOcenwten c yju-Wwt;É. Vy;úiº" p;rmeÏä;y m;h;r;Jy;y;É/pTy;y Sv;vXy;y;itÏ;-yeit s prmeÏI p[;j;pTyo.vTs Eten mh;É.Wek,;É.iWÿ_ N{ " sv;R ÉjtIrjyTsv;\ ÜLlok;nivNdTsveRW;' dev;n;' ÅwÏämitÏ;Mprm;tmgz-Ts;m[;JyM.*Jy' Sv;r;Jy' vwr;JyMp;rmeÏä' r;JyMm;h;r;Jym;É/pTy' Éj-Tv;âSm\ Llok SvyM.U" Svr;Â± amOtomuâãmNSvgeR lok sv;RNk;m;-

athainamprAcyAM difi vasavo devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH sAmrAjyAya tasmAdetasyAmprAcyAM difi ye keca prAcyAnAM rAjAnaH sAmrAjyAyaiva te'bhiSicyante samrAL ityenAna-bhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainaM dakSiNasyAM difi rudra ?A devAH SaDbhifcaiva paxcAviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAbqtibhirbhaujyAya tasmAdetasyAM dakSiNasyAM difi ye keca satvatAM rAjAno bhaujyAyaiva te'bhiSicyante bhojetyenAnabhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainampratIcyAM difyAdityA devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhi-rabhyaSixcanu etena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH svArAjyAya tasmAdetasyAmpratIcyAM difi ye keca nIcyAnAM rAjAno ye'pAcyAnAM svArA-jyAyaiva te'bhiSicyante svarAL ityenAnabhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainamudIcyAM difi vifve devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhya-Sixcannetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhirvairAjyAya tasmAdetasyA-mudIcyAM difi ye keca pareNa himavantaM janapadA uttatakurava uttaramadra ?A iti vairAjyAyaiva te'bhiSicyante virAL ityenAnabhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainamasyAM dhruvAyAmmandhyamAyAmpratiSThAyAM difi sAdhyAfcAptyAfca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenatiena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhI rAjyAya tasmAdasyAM dhruvAyAmmadhyamAyAmpratiSThAyAM disi ye keca kurupaxcAlAnAM rAjAnaH savafofInarANAM rAjyAyaiva te'bhiSicyante rAjetyenAna-bhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainamUrdhvAyAM difi maruta-fcAzgirasafca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenaitena ca yaju-SaitAbhifca vyAhqdbhiH pArameSThyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAvafyAyAtiSThA-yeti sa parameSThI prAjApatyo'bhavatsa etena mahAbhiSekeNAbhiSikta indra ?H sarvA jitIrajayatsarvAMM llokAnavindatsarveSAM devAnAM fraiSThyamatiSThAmparamAtamagacha-tsAmrAjyambhaujyaM svArAjyaM vairAjyampArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyaM ji-tvAsmiMM lloke svayambhUH svarAL amqto'muSminsvarge loke sarvAnkAmA-

athainamprAcyAM difi vasavo devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH sAmrAjyAya tasmAdetasyAmprAcyAM difi ye keca prAcyAnAM rAjAnaH sAmrAjyAyaiva te'bhiSicyante samrA[L] ityenAna-bhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainaM dakSiNasyAM difi rudrA devAH SaDbhifcaiva paxcAviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAbqtibhirbhaujyAya tasmAdetasyAM dakSiNasyAM difi ye keca satvatAM rAjAno bhaujyAyaiva te'bhiSicyante bhojetyenAnabhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainampratIcyAM difyAdityA devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhi-rabhyaSixcanu etena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH svArAjyAya tasmAdetasyAmpratIcyAM difi ye keca nIcyAnAM rAjAno ye'pAcyAnAM svArA-jyAyaiva te'bhiSicyante svarA[L] ityenAnabhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainamudIcyAM difi vifve devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhya-Sixcannetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhirvairAjyAya tasmAdetasyA-mudIcyAM difi ye keca pareNa himavantaM janapadA uttatakurava uttaramadrA iti vairAjyAyaiva te'bhiSicyante virA[L] ityenAnabhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainamasyAM dhruvAyAmmandhyamAyAmpratiSThAyAM difi sAdhyAfcAptyAfca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenatiena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhI rAjyAya tasmAdasyAM dhruvAyAmmadhyamAyAmpratiSThAyAM disi ye keca kurupaxcAlAnAM rAjAnaH savafofInarANAM rAjyAyaiva te'bhiSicyante rAjetyenAna-bhiSiktAnAcakSata etAmeva devAnAM vihitimanvathainamUrdhvAyAM difi maruta-fcAzgirasafca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhyaSixcannetena ca tqcenaitena ca yaju-SaitAbhifca vyAhqdbhiH pArameSThyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAvafyAyAtiSThA-yeti sa parameSThI prAjApatyo'bhavatsa etena mahAbhiSekeNAbhiSikta indra H! sarvA jitIrajayatsarvAMM llokAnavindatsarveSAM devAnAM fraiSThyamatiSThAmparamAtamagacha-tsAmrAjyambhaujyaM svArAjyaM vairAjyampArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyaM ji-tvAsmiMM lloke svayambhUH svarA[L] amqto'muSminsvarge loke sarvAnkAmA-

अथैनम्प्राच्यां दिशि वसवो देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः साम्राज्याय तस्मादेतस्याम्प्राच्यां दिशि ये केच प्राच्यानां राजानः साम्राज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते सम्राळ् इत्येनान-भिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनं दक्षिणस्यां दिशि रुद्र ?ा देवाः षड्भिश्चैव पञ्चाविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याबृतिभिर्भौज्याय तस्मादेतस्यां दक्षिणस्यां दिशि ये केच सत्वतां राजानो भौज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते भोजेत्येनानभिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनम्प्रतीच्यां दिश्यादित्या देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभि-रभ्यषिञ्चनु एतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः स्वाराज्याय तस्मादेतस्याम्प्रतीच्यां दिशि ये केच नीच्यानां राजानो येऽपाच्यानां स्वारा-ज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते स्वराळ् इत्येनानभिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनमुदीच्यां दिशि विश्वे देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्य-षिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिर्वैराज्याय तस्मादेतस्या-मुदीच्यां दिशि ये केच परेण हिमवन्तं जनपदा उत्ततकुरव उत्तरमद्र ?ा इति वैराज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते विराळ् इत्येनानभिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनमस्यां ध्रुवायाम्मन्ध्यमायाम्प्रतिष्ठायां दिशि साध्याश्चाप्त्याश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनतिएन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभी राज्याय तस्मादस्यां ध्रुवायाम्मध्यमायाम्प्रतिष्ठायां दिसि ये केच कुरुपञ्चालानां राजानः सवशोशीनराणां राज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते राजेत्येनान-भिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनमूर्ध्वायां दिशि मरुत-श्चाङ्गिरसश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजु-षैताभिश्च व्याहृद्भिः पारमेष्ठ्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वावश्यायातिष्ठा-येति स परमेष्ठी प्राजापत्योऽभवत्स एतेन महाभिषेकेणाभिषिक्त इन्द्र ?ः सर्वा जितीरजयत्सर्वाँ ल्लोकानविन्दत्सर्वेषां देवानां श्रैष्ठ्यमतिष्ठाम्परमातमगछ-त्साम्राज्यम्भौज्यं स्वाराज्यं वैराज्यम्पारमेष्ठ्यं राज्यम्माहाराज्यमाधिपत्यं जि-त्वास्मिँ ल्लोके स्वयम्भूः स्वराळ् अमृतोऽमुष्मिन्स्वर्गे लोके सर्वान्कामा-

अथैनम्प्राच्यां दिशि वसवो देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः साम्राज्याय तस्मादेतस्याम्प्राच्यां दिशि ये केच प्राच्यानां राजानः साम्राज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते सम्राळ् इत्येनान-भिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनं दक्षिणस्यां दिशि रुद्रा देवाः षड्भिश्चैव पञ्चाविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याबृतिभिर्भौज्याय तस्मादेतस्यां दक्षिणस्यां दिशि ये केच सत्वतां राजानो भौज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते भोजेत्येनानभिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनम्प्रतीच्यां दिश्यादित्या देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभि-रभ्यषिञ्चनु एतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः स्वाराज्याय तस्मादेतस्याम्प्रतीच्यां दिशि ये केच नीच्यानां राजानो येऽपाच्यानां स्वारा-ज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते स्वराळ् इत्येनानभिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनमुदीच्यां दिशि विश्वे देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्य-षिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिर्वैराज्याय तस्मादेतस्या-मुदीच्यां दिशि ये केच परेण हिमवन्तं जनपदा उत्ततकुरव उत्तरमद्रा इति वैराज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते विराळ् इत्येनानभिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनमस्यां ध्रुवायाम्मन्ध्यमायाम्प्रतिष्ठायां दिशि साध्याश्चाप्त्याश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनतिएन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभी राज्याय तस्मादस्यां ध्रुवायाम्मध्यमायाम्प्रतिष्ठायां दिसि ये केच कुरुपञ्चालानां राजानः सवशोशीनराणां राज्यायैव तेऽभिषिच्यन्ते राजेत्येनान-भिषिक्तानाचक्षत एतामेव देवानां विहितिमन्वथैनमूर्ध्वायां दिशि मरुत-श्चाङ्गिरसश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभ्यषिञ्चन्नेतेन च तृचेनैतेन च यजु-षैताभिश्च व्याहृद्भिः पारमेष्ठ्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वावश्यायातिष्ठा-येति स परमेष्ठी प्राजापत्योऽभवत्स एतेन महाभिषेकेणाभिषिक्त इन्द्र ः! सर्वा जितीरजयत्सर्वाँ ल्लोकानविन्दत्सर्वेषां देवानां श्रैष्ठ्यमतिष्ठाम्परमातमगछ-त्साम्राज्यम्भौज्यं स्वाराज्यं वैराज्यम्पारमेष्ठ्यं राज्यम्माहाराज्यमाधिपत्यं जि-त्वास्मिँ ल्लोके स्वयम्भूः स्वराळ् अमृतोऽमुष्मिन्स्वर्गे लोके सर्वान्कामा-

1472

s y z¹dev'ivT=i]ym;y' sv;R ÉjtIjRyet;y' sv;\ ÜLlok;iNvNdet;y' sveRW;' r;D;' ÅwÏämitÏ;Mprmt;' gz¹t s;m[;JyM.*Jy' Sv;r;Jy' vwr;Jy-Mp;rmeÏä' r;JyMm;h;r;Jym;É/pTymy' smNtpy;RyI Sy;Ts;vR.*m" s;-v;RyuW a;Nt;d; prr;/;RTpOÉqVyw smu{ pyRNt;y; Ekr;Â± it t' EtenwN{ e, mh;É.Wek, =i]y' x;pÉyTv;É.iWe´;' c r;]Imj;yq; y;' c p[et;És tdu.ymNtre,e·;pUt| te lokù suÕtm;yu" p[j;' vOïIy yid me &ç¼árit s y z¹dev'ivT=i]yo h' sv;R ÉjtIjRyeymh' sv;|Llok;iNvNdeymh' sveRW;' r;D;' ÅwÏämitÏ;Mprmt;' gz¹y' s;m[;JyM.*Jy' Sv;r;JyMvwr;JyMp;rmeÏä' r;JyMm;h;r;Jym;É/pTymh' smNtpy;RyI Sy;' s;vR.*m" s;v;RyuW a;Nt;d; pr;/RTpOÉqVyw smu{ pyRNt;y; Ekr;iÂit s n ivÉcikTseTs b[UyTsh Åõy; y;' c r;]Imj;yeh' y;' c p[et;âSm tdu.ymNtre,e·;pUtRMme

sa ya ichedevaMvitkSatriyamAyaM sarvA jitIrjayetAyaM sarvAMM llokAnvindetAyaM sarveSAM rAjxAM fraiSThyamatiSThAmparamatAM gacheta sAmrAjyambhaujyaM svArAjyaM vairAjya-mpArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyamayaM samantaparyAyI syAtsArvabhaumaH sA-rvAyuSa AntAdA pararArdhAtpqthivyai samudra paryantAyA ekarAL iti taM etenaindre Na mahAbhiSekeNa kSatriyaM fApayitvA'bhiSixcedyAM ca rAtrImajAyathA yAM ca pretAsi tadubhayamantareNeSTApUrtaM te lokaM sukqtamAyuH prajAM vqxjIya yadi me druhyeriti sa ya ichedevaMvitkSatriyo 'haM sarvA jitIrjayeyamahaM sarvAMllokAnvindeyamahaM sarveSAM rAjxAM fraiSThyamatiSThAmparamatAM gacheyaM sAmrAjyambhaujyaM svArAjyamvairAjyampArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyamahaM samantaparyAyI syAM sArvabhaumaH sArvAyuSa AntAdA parArdhatpqthivyai samudra paryantAyA ekarALiti sa na vicikitsetsa brUyatsaha fraddhayA yAM ca rAtrImajAye'haM yAM ca pretAsmi tadubhayamantareNeSTApUrtamme

sa ya ichedevaMvitkSatriyamAyaM sarvA jitIrjayetAyaM sarvAMM llokAnvindetAyaM sarveSAM rAjxAM fraiSThyamatiSThAmparamatAM gacheta sAmrAjyambhaujyaM svArAjyaM vairAjya-mpArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyamayaM samantaparyAyI syAtsArvabhaumaH sA-rvAyuSa AntAdA pararArdhAtpqthivyai samudra paryantAyA ekarA[L] iti taM etenaindre Na mahAbhiSekeNa kSatriyaM fApayitvA'bhiSixcedyAM ca rAtrImajAyathA yAM ca pretAsi tadubhayamantareNeSTApUrtaM te lokaM sukqtamAyuH prajAM vqxjIya yadi me druhyeriti sa ya ichedevaMvitkSatriyo 'haM sarvA jitIrjayeyamahaM sarvAMllokAnvindeyamahaM sarveSAM rAjxAM fraiSThyamatiSThAmparamatAM gacheyaM sAmrAjyambhaujyaM svArAjyamvairAjyampArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyamahaM samantaparyAyI syAM sArvabhaumaH sArvAyuSa AntAdA parArdhatpqthivyai samudra paryantAyA ekarA[L]iti sa na vicikitsetsa brUyatsaha fraddhayA yAM ca rAtrImajAye'haM yAM ca pretAsmi tadubhayamantareNeSTApUrtamme

स य इछेदेवंवित्क्षत्रियमायं सर्वा जितीर्जयेतायं सर्वाँ ल्लोकान्विन्देतायं सर्वेषां राज्ञां श्रैष्ठ्यमतिष्ठाम्परमतां गछेत साम्राज्यम्भौज्यं स्वाराज्यं वैराज्य-म्पारमेष्ठ्यं राज्यम्माहाराज्यमाधिपत्यमयं समन्तपर्यायी स्यात्सार्वभौमः सा-र्वायुष आन्तादा पररार्धात्पृथिव्यै समुद्र पर्यन्ताया एकराळ् इति तं एतेनैन्द्रे ण महाभिषेकेण क्षत्रियं शापयित्वाऽभिषिञ्चेद्यां च रात्रीमजायथा यां च प्रेतासि तदुभयमन्तरेणेष्टापूर्तं ते लोकं सुकृतमायुः प्रजां वृञ्जीय यदि मे द्रुह्येरिति स य इछेदेवंवित्क्षत्रियो ऽहं सर्वा जितीर्जयेयमहं सर्वांल्लोकान्विन्देयमहं सर्वेषां राज्ञां श्रैष्ठ्यमतिष्ठाम्परमतां गछेयं साम्राज्यम्भौज्यं स्वाराज्यम्वैराज्यम्पारमेष्ठ्यं राज्यम्माहाराज्यमाधिपत्यमहं समन्तपर्यायी स्यां सार्वभौमः सार्वायुष आन्तादा परार्धत्पृथिव्यै समुद्र पर्यन्ताया एकराळिति स न विचिकित्सेत्स ब्रूयत्सह श्रद्धया यां च रात्रीमजायेऽहं यां च प्रेतास्मि तदुभयमन्तरेणेष्टापूर्तम्मे

1482

aq;Sm; a*duMbrIm;sNdI' sM.r²Nt tSy; ¬ÿ_Mb[;÷,m*duMbrmso v; p;]I voduMbrx;%; t;net;NsM.;r;NsM.OTy*duMby;RMp;} y;' v; cmse v; sm;vpeyuSteWu smo¢eWu dÉ/ m/u sipRr;tpvãy;R a;po>y;nIy p[it-Ï;Pywtm;sNdImÉ.mN]yet bOh° te rq'tr' c pUv*R p;d* .vt;' vwåp' c vwr;j' c;pr* x;Kvrrwvte xIWRyuT£Ú·" =i]yo vIy| ktuRmhRTy>yenmuT£ox;meit tqeit t' r;jkt;Rro>yuT£oxNtIm' jn; a>yuT£oxt sm[;j' s;m[;JyM.o-jM.ojiptr' Svr;j' Sv;r;Jy' ivr;j' vwr;JyMprmeiÏnMp;rmeÏä' r;j;n;' r;jiptr' =]mjin =i]yojin ivSy .UtSy;É/pitrjin ivx;mÿ;-jNyÉm];,;' hNt;jin b[;÷,;n;m(go¢;jin /mRSy go¢;jnIit tm>yu-

athAsmA audumbarImAsandIM sambharanti tasyA uktambrAhmaNamaudumbarafcamaso vA pAtrI vodumbarafAkhA tAnetAnsambhArAnsambhqtyaudumbaryAmpA tr?yAM vA camase vA samAvapeyusteSu samopteSu dadhi madhu sarpirAtapavarSyA Apo'bhyAnIya prati-SThApyaitamAsandImabhimantrayeta bqhacca te rathaMtaraM ca pUrvau pAdau bhavatAM vairUpaM ca vairAjaM cAparau fAkvararaivate fIrSaNye naudhasaM ca kAleyaM cAnUcye qcaH prAcI-nAtAnAHsAmAni tirafcInavAyA yajUMSyatIkAfA yafa AstaraNaM frIrupabarhaNaM savitA ca te bqhaspatifca pUrvau pAdau dhArayatAM vAyufca pUSA cAparau mitrAvaruNau fIrSaNye afvinAvanUcye ityathainaM etAmAsandImArohayedvasavastvA gAyatreNa chandasA trivqtA stomena rathaMtareNa sAmnArohantu tAnanvAroha sAmrAjyAya rudra ?AstvA traiSTubhena chandasA paxcadafena stomena bqhatA sAmnArohantu tAnanvAroha bhaujyAyA dityAstvA jAgatena chandasA saptadafena stomena vairUpeNa sAmnArohantu tAnanvAroha svArAjyAya vifve tvA devA AnuSTubhena chandasaikaviMfena stomena vairAjena sAmnArohantu tAnanvAroha vairAjyAya marutafca tvAzgirasafca devA atichandasA chandasA trayastriMfena stomena raivatena sAmnArohantu tAnanvAroha pArameSThyAya sAdhyAfca tvAptyAfca devAH pAzktena chandasA triNavena stomena fAkvareNa sAmnArohantu tAnanvAroha rAjyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAvafyAyAtiSThAyArohetyetAmAsandImArohayettametasyAmAsandyAmAsInaM rAjakartAro brUyurna vA anabhyutkruSTaH kSatriyo vIryaM kartumarhatyabhyenamutkrofAmeti tatheti taM rAjakartAro'bhyutkrofantImaM janA abhyutkrofata samrAjaM sAmrAjyambho-jambhojapitaraM svarAjaM svArAjyaM virAjaM vairAjyamparameSThinampArameSThyaM rAjAnAM rAjapitaraM kSatramajani kSatriyo'jani vifvasya bhUtasyAdhipatirajani vifAmattA-janyamitrANAM hantAjani brAhmaNAnAmgoptAjani dharmasya goptAjanIti tamabhyu-

athAsmA audumbarImAsandIM sambharanti tasyA uktambrAhmaNamaudumbarafcamaso vA pAtrI vodumbarafAkhA tAnetAnsambhArAnsambhqtyaudumbaryAmpAtr! yAM vA camase vA samAvapeyusteSu samopteSu dadhi madhu sarpirAtapavarSyA Apo'bhyAnIya prati-SThApyaitamAsandImabhimantrayeta bqhacca te rathaMtaraM ca pUrvau pAdau bhavatAM vairUpaM ca vairAjaM cAparau fAkvararaivate fIrSaNye naudhasaM ca kAleyaM cAnUcye qcaH prAcI-nAtAnAHsAmAni tirafcInavAyA yajUMSyatIkAfA yafa AstaraNaM frIrupabarhaNaM savitA ca te bqhaspatifca pUrvau pAdau dhArayatAM vAyufca pUSA cAparau mitrAvaruNau fIrSaNye afvinAvanUcye ityathainaM etAmAsandImArohayedvasavastvA gAyatreNa chandasA trivqtA stomena rathaMtareNa sAmnArohantu tAnanvAroha sAmrAjyAya rudrA stvA traiSTubhena chandasA paxcadafena stomena bqhatA sAmnArohantu tAnanvAroha bhaujyAyA dityAstvA jAgatena chandasA saptadafena stomena vairUpeNa sAmnArohantu tAnanvAroha svArAjyAya vifve tvA devA AnuSTubhena chandasaikaviMfena stomena vairAjena sAmnArohantu tAnanvAroha vairAjyAya marutafca tvAzgirasafca devA atichandasA chandasA trayastriMfena stomena raivatena sAmnArohantu tAnanvAroha pArameSThyAya sAdhyAfca tvAptyAfca devAH pAzktena chandasA triNavena stomena fAkvareNa sAmnArohantu tAnanvAroha rAjyAya mAhArAjyAyAdhipatyAya svAvafyAyAtiSThAyArohetyetAmAsandImArohayettametasyAmAsandyAmAsInaM rAjakartAro brUyurna vA anabhyutkruSTaH kSatriyo vIryaM kartumarhatyabhyenamutkrofAmeti tatheti taM rAjakartAro'bhyutkrofantImaM janA abhyutkrofata samrAjaM sAmrAjyambho-jambhojapitaraM svarAjaM svArAjyaM virAjaM vairAjyamparameSThinampArameSThyaM rAjAnAM rAjapitaraM kSatramajani kSatriyo'jani vifvasya bhUtasyAdhipatirajani vifAmattA-janyamitrANAM hantAjani brAhmaNAnAmgoptAjani dharmasya goptAjanIti tamabhyu-

अथास्मा औदुम्बरीमासन्दीं सम्भरन्ति तस्या उक्तम्ब्राह्मणमौदुम्बरश्चमसो वा पात्री वोदुम्बरशाखा तानेतान्सम्भारान्सम्भृत्यौदुम्बर्याम्पा त्र्?यां वा चमसे वा समावपेयुस्तेषु समोप्तेषु दधि मधु सर्पिरातपवर्ष्या आपोऽभ्यानीय प्रति-ष्ठाप्यैतमासन्दीमभिमन्त्रयेत बृहच्च ते रथंतरं च पूर्वौ पादौ भवतां वैरूपं च वैराजं चापरौ शाक्वररैवते शीर्षण्ये नौधसं च कालेयं चानूच्ये ऋचः प्राची-नातानाःसामानि तिरश्चीनवाया यजूंष्यतीकाशा यश आस्तरणं श्रीरुपबर्हणं सविता च ते बृहस्पतिश्च पूर्वौ पादौ धारयतां वायुश्च पूषा चापरौ मित्रावरुणौ शीर्षण्ये अश्विनावनूच्ये इत्यथैनं एतामासन्दीमारोहयेद्वसवस्त्वा गायत्रेण छन्दसा त्रिवृता स्तोमेन रथंतरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोह साम्राज्याय रुद्र ?ास्त्वा त्रैष्टुभेन छन्दसा पञ्चदशेन स्तोमेन बृहता साम्नारोहन्तु तानन्वारोह भौज्याया दित्यास्त्वा जागतेन छन्दसा सप्तदशेन स्तोमेन वैरूपेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोह स्वाराज्याय विश्वे त्वा देवा आनुष्टुभेन छन्दसैकविंशेन स्तोमेन वैराजेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोह वैराज्याय मरुतश्च त्वाङ्गिरसश्च देवा अतिछन्दसा छन्दसा त्रयस्त्रिंशेन स्तोमेन रैवतेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोह पारमेष्ठ्याय साध्याश्च त्वाप्त्याश्च देवाः पाङ्क्तेन छन्दसा त्रिणवेन स्तोमेन शाक्वरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोह राज्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वावश्यायातिष्ठायारोहेत्येतामासन्दीमारोहयेत्तमेतस्यामासन्द्यामासीनं राजकर्तारो ब्रूयुर्न वा अनभ्युत्क्रुष्टः क्षत्रियो वीर्यं कर्तुमर्हत्यभ्येनमुत्क्रोशामेति तथेति तं राजकर्तारोऽभ्युत्क्रोशन्तीमं जना अभ्युत्क्रोशत सम्राजं साम्राज्यम्भो-जम्भोजपितरं स्वराजं स्वाराज्यं विराजं वैराज्यम्परमेष्ठिनम्पारमेष्ठ्यं राजानां राजपितरं क्षत्रमजनि क्षत्रियोऽजनि विश्वस्य भूतस्याधिपतिरजनि विशामत्ता-जन्यमित्राणां हन्ताजनि ब्राह्मणानाम्गोप्ताजनि धर्मस्य गोप्ताजनीति तमभ्यु-

अथास्मा औदुम्बरीमासन्दीं सम्भरन्ति तस्या उक्तम्ब्राह्मणमौदुम्बरश्चमसो वा पात्री वोदुम्बरशाखा तानेतान्सम्भारान्सम्भृत्यौदुम्बर्याम्पात्र्! यां वा चमसे वा समावपेयुस्तेषु समोप्तेषु दधि मधु सर्पिरातपवर्ष्या आपोऽभ्यानीय प्रति-ष्ठाप्यैतमासन्दीमभिमन्त्रयेत बृहच्च ते रथंतरं च पूर्वौ पादौ भवतां वैरूपं च वैराजं चापरौ शाक्वररैवते शीर्षण्ये नौधसं च कालेयं चानूच्ये ऋचः प्राची-नातानाःसामानि तिरश्चीनवाया यजूंष्यतीकाशा यश आस्तरणं श्रीरुपबर्हणं सविता च ते बृहस्पतिश्च पूर्वौ पादौ धारयतां वायुश्च पूषा चापरौ मित्रावरुणौ शीर्षण्ये अश्विनावनूच्ये इत्यथैनं एतामासन्दीमारोहयेद्वसवस्त्वा गायत्रेण छन्दसा त्रिवृता स्तोमेन रथंतरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोह साम्राज्याय रुद्रा स्त्वा त्रैष्टुभेन छन्दसा पञ्चदशेन स्तोमेन बृहता साम्नारोहन्तु तानन्वारोह भौज्याया दित्यास्त्वा जागतेन छन्दसा सप्तदशेन स्तोमेन वैरूपेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोह स्वाराज्याय विश्वे त्वा देवा आनुष्टुभेन छन्दसैकविंशेन स्तोमेन वैराजेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोह वैराज्याय मरुतश्च त्वाङ्गिरसश्च देवा अतिछन्दसा छन्दसा त्रयस्त्रिंशेन स्तोमेन रैवतेन साम्नारोहन्तु तानन्वारोह पारमेष्ठ्याय साध्याश्च त्वाप्त्याश्च देवाः पाङ्क्तेन छन्दसा त्रिणवेन स्तोमेन शाक्वरेण साम्नारोहन्तु तानन्वारोह राज्याय माहाराज्यायाधिपत्याय स्वावश्यायातिष्ठायारोहेत्येतामासन्दीमारोहयेत्तमेतस्यामासन्द्यामासीनं राजकर्तारो ब्रूयुर्न वा अनभ्युत्क्रुष्टः क्षत्रियो वीर्यं कर्तुमर्हत्यभ्येनमुत्क्रोशामेति तथेति तं राजकर्तारोऽभ्युत्क्रोशन्तीमं जना अभ्युत्क्रोशत सम्राजं साम्राज्यम्भो-जम्भोजपितरं स्वराजं स्वाराज्यं विराजं वैराज्यम्परमेष्ठिनम्पारमेष्ठ्यं राजानां राजपितरं क्षत्रमजनि क्षत्रियोऽजनि विश्वस्य भूतस्याधिपतिरजनि विशामत्ता-जन्यमित्राणां हन्ताजनि ब्राह्मणानाम्गोप्ताजनि धर्मस्य गोप्ताजनीति तमभ्यु-

1492

p[;Cy;' Tv; id²x vsvo dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.rÉ.iWNTveten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úitÉ." s;m[;Jy;y d²=,Sy;' Tv; id²x ¨{ ; dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.rÉ.iWNTveten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úitÉ..*RJy;y p[tICy;' Tv; idXy;idTy; dev;" W²@±.wv pÉv'xw-rhoÉ.rÉ.iWNTveten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úitÉ." Sv;r;Jy;-yodICy;' Tv; id²x ive dev;" W²@±.wv pivn(xwrhoÉ.rÉ.iWNTveten c tOcenwten; c yjuWwt;É.; Vy;úitÉ.vwRr;Jy;yo?v;Ry;' Tv; id²x m¨t;i©r;s dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.rÉ.iWNTveten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;h(bOitÉ." p;rmeÏä;y;Sy;' Tv; /[uv;y;' m?ym;y;-Mp[itÏ;y;' id²x s;?y;;¢ä; dev;" W²@±.wv pÉv'xwrhoÉ.rÉ.-iWNTveten c tOcenwten c yjuWwt;É. Vy;úit.I r;Jy;y m;h;r;-Jy;É/pTy;y Sv;vXy;y;É/Ï;yeit s prmeÏI p[;j;pTyo .vit s EtenwN{ en mh;É.Wek,;É.iWÿ_" =i]y" sv;R ÉjtIjRyit sv;|Llok;-iNvNdit sveRW;' r;D;' ÅwÏämitÏ;Mprmt;' gzit s;m[;JyM.*Jy' Sv;-r;JyMp;rmeÏä' r;JyMm;h;r;Jym;É/pTy' ÉjTv;âSm\ Llok SvyM.U" Svr;ÂmOtomuâãmNSvgeR lok sv;RNk;m;n;PTv;mOt" sM.vit ymetenin{ en

prAcyAM tvA difi vasavo devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH sAmrAjyAya dakSiNasyAM tvA difi rudra ?A devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhirbhaujyAya pratIcyAM tvA difyAdityA devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfai-rahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH svArAjyA-yodIcyAM tvA difi vifve devAH SaDbhifcaiva paxcavinfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitenA ca yajuSaitAbhifcA vyAhqtibhirvairAjyAyordhvAyAM tvA difi marutafcAzgirAsafca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhbqtibhiH pArameSThyAyAsyAM tvA dhruvAyAM madhyamAyA-mpratiSThAyAM difi sAdhyAfcAptyAfca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhi-Sixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhI rAjyAya mAhArA-jyAdhipatyAya svAvafyAyAdhiSThAyeti sa parameSThI prAjApatyo bhavati sa etenaindre na mahAbhiSekeNAbhiSiktaH kSatriyaH sarvA jitIrjayati sarvAMllokA-nvindati sarveSAM rAjxAM fraiSThyamatiSThAmparamatAM gachati sAmrAjyambhaujyaM svA-rAjyampArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyaM jitvAsmiMM lloke svayambhUH svarALamqto'muSminsvarge loke sarvAnkAmAnAptvAmqtaH sambhavati yametenanidre na

prAcyAM tvA difi vasavo devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH sAmrAjyAya dakSiNasyAM tvA difi rudrA devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhirbhaujyAya pratIcyAM tvA difyAdityA devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfai-rahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhiH svArAjyA-yodIcyAM tvA difi vifve devAH SaDbhifcaiva paxcavinfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitenA ca yajuSaitAbhifcA vyAhqtibhirvairAjyAyordhvAyAM tvA difi marutafcAzgirAsafca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhiSixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhbqtibhiH pArameSThyAyAsyAM tvA dhruvAyAM madhyamAyA-mpratiSThAyAM difi sAdhyAfcAptyAfca devAH SaDbhifcaiva paxcaviMfairahobhirabhi-Sixcantvetena ca tqcenaitena ca yajuSaitAbhifca vyAhqtibhI rAjyAya mAhArA-jyAdhipatyAya svAvafyAyAdhiSThAyeti sa parameSThI prAjApatyo bhavati sa etenaindre na mahAbhiSekeNAbhiSiktaH kSatriyaH sarvA jitIrjayati sarvAMllokA-nvindati sarveSAM rAjxAM fraiSThyamatiSThAmparamatAM gachati sAmrAjyambhaujyaM svA-rAjyampArameSThyaM rAjyammAhArAjyamAdhipatyaM jitvAsmiMM lloke svayambhUH svarA[L]amqto'muSminsvarge loke sarvAnkAmAnAptvAmqtaH sambhavati yametenanidre na

प्राच्यां त्वा दिशि वसवो देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः साम्राज्याय दक्षिणस्यां त्वा दिशि रुद्र ?ा देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिर्भौज्याय प्रतीच्यां त्वा दिश्यादित्या देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशै-रहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः स्वाराज्या-योदीच्यां त्वा दिशि विश्वे देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविन्शैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेना च यजुषैताभिश्चा व्याहृतिभिर्वैराज्यायोर्ध्वायां त्वा दिशि मरुतश्चाङ्गिरासश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याह्बृतिभिः पारमेष्ठ्यायास्यां त्वा ध्रुवायां मध्यमाया-म्प्रतिष्ठायां दिशि साध्याश्चाप्त्याश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभि-षिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभी राज्याय माहारा-ज्याधिपत्याय स्वावश्यायाधिष्ठायेति स परमेष्ठी प्राजापत्यो भवति स एतेनैन्द्रे न महाभिषेकेणाभिषिक्तः क्षत्रियः सर्वा जितीर्जयति सर्वांल्लोका-न्विन्दति सर्वेषां राज्ञां श्रैष्ठ्यमतिष्ठाम्परमतां गछति साम्राज्यम्भौज्यं स्वा-राज्यम्पारमेष्ठ्यं राज्यम्माहाराज्यमाधिपत्यं जित्वास्मिँ ल्लोके स्वयम्भूः स्वराळमृतोऽमुष्मिन्स्वर्गे लोके सर्वान्कामानाप्त्वामृतः सम्भवति यमेतेननिद्रे न

प्राच्यां त्वा दिशि वसवो देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः साम्राज्याय दक्षिणस्यां त्वा दिशि रुद्रा देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिर्भौज्याय प्रतीच्यां त्वा दिश्यादित्या देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशै-रहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभिः स्वाराज्या-योदीच्यां त्वा दिशि विश्वे देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविन्शैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेना च यजुषैताभिश्चा व्याहृतिभिर्वैराज्यायोर्ध्वायां त्वा दिशि मरुतश्चाङ्गिरासश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभिषिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याह्बृतिभिः पारमेष्ठ्यायास्यां त्वा ध्रुवायां मध्यमाया-म्प्रतिष्ठायां दिशि साध्याश्चाप्त्याश्च देवाः षड्भिश्चैव पञ्चविंशैरहोभिरभि-षिञ्चन्त्वेतेन च तृचेनैतेन च यजुषैताभिश्च व्याहृतिभी राज्याय माहारा-ज्याधिपत्याय स्वावश्यायाधिष्ठायेति स परमेष्ठी प्राजापत्यो भवति स एतेनैन्द्रे न महाभिषेकेणाभिषिक्तः क्षत्रियः सर्वा जितीर्जयति सर्वांल्लोका-न्विन्दति सर्वेषां राज्ञां श्रैष्ठ्यमतिष्ठाम्परमतां गछति साम्राज्यम्भौज्यं स्वा-राज्यम्पारमेष्ठ्यं राज्यम्माहाराज्यमाधिपत्यं जित्वास्मिँ ल्लोके स्वयम्भूः स्वराळमृतोऽमुष्मिन्स्वर्गे लोके सर्वान्कामानाप्त्वामृतः सम्भवति यमेतेननिद्रे न

1497

²N{ y' v; EtdâSm\ Llok y¶É/ y¶Ý;É.iWtI²N{ ymev;âSm'St¶/;it rso v; EW aoWÉ/vnSpitWu yNm/u yNm?v;É.iWit rsmev;-âSm'St¶/;it tejo v; EtTpxUn;' y«Ot' y«Oten;É.iWit tej Ev;âSm'St-¶/;TymOt' v; EtdâSm\ Llok yd;po yd²ºrÉ.iWTymOtTvmev;âSm'-St¶/;it soÉ.iWÿ_oÉ.WeK]e b[;÷,;y ihr

indri yaM vA etadasmiMM lloke yaddadhi yaddadhnAbhiSixcatIndri yamevAsmiMstaddadhAti raso vA eSa oSadhivanaspatiSu yanmadhu yanmadhvAbhiSixcati rasamevA-smiMstaddadhAti tejo vA etatpafUnAM yadghqtaM yadghqtenAbhiSixcati teja evAsmiMsta-ddadhAtyamqtaM vA etadasmiMM lloke yadApo yadadbhirabhiSixcatyamqtatvamevAsmiM-staddadhAti so'bhiSikto'bhiSektre brAhmaNAya hiraNyaM dadyAtsahasraM dadyAtkSetraM catuSpAddadyAdathApyAhurasaMkhyAtamevAparimitaM dadyAdaparimito vai kSatriyo'pari-mitasyAvaruddhyA ityathAsmai surAkaMsaM hasta AdadhAti svAdiSThayA madiSThayA pavasva soma dhArayA indra ?Aya pAtave suta iti tAmpibedyadatra fiSTaM rasinaH sutasya yadindra ?o apibacchacIbhiH idaM tadasya manasA fivena somaM rAjAnamiha bhakSAyami abhi tvA vqSabhA sute sutaM sqjAmi pItaye tqmpa vyafnuhI madamiti yo ha vAva somapIthaH surAyAmpraviSTaH sa haiva tenaindre Na mahAbhiSekeNAbhiSiktasya kSatriyasya bhakSito bhavati na surA tAmpItvAbhimantrayetapAma somaM faM no bhaveti tadyathaivAdaH priyaH putraH pitarampriyA vA jAyA patiM sukhaM fivamupaspqfatyA visrasa evaM haivaitenaindre Na mahAbhiSekeNAbhiSiktasya kSatriyasya surA vA somo vAnyadvAnnAdyaM

indri yaM vA etadasmiMM lloke yaddadhi yaddadhnAbhiSixcatIndri yamevAsmiMstaddadhAti raso vA eSa oSadhivanaspatiSu yanmadhu yanmadhvAbhiSixcati rasamevA-smiMstaddadhAti tejo vA etatpafUnAM yadghqtaM yadghqtenAbhiSixcati teja evAsmiMsta-ddadhAtyamqtaM vA etadasmiMM lloke yadApo yadadbhirabhiSixcatyamqtatvamevAsmiM-staddadhAti so'bhiSikto'bhiSektre brAhmaNAya hiraNyaM dadyAtsahasraM dadyAtkSetraM catuSpAddadyAdathApyAhurasaMkhyAtamevAparimitaM dadyAdaparimito vai kSatriyo'pari-mitasyAvaruddhyA ityathAsmai surAkaMsaM hasta AdadhAti svAdiSThayA madiSThayA pavasva soma dhArayA indrA ya pAtave suta iti tAmpibedyadatra fiSTaM rasinaH sutasya yadindro apibacchacIbhiH idaM tadasya manasA fivena somaM rAjAnamiha bhakSAyami abhi tvA vqSabhA sute sutaM sqjAmi pItaye tqmpa vyafnuhI madamiti yo ha vAva somapIthaH surAyAmpraviSTaH sa haiva tenaindre Na mahAbhiSekeNAbhiSiktasya kSatriyasya bhakSito bhavati na surA tAmpItvAbhimantrayetapAma somaM faM no bhaveti tadyathaivAdaH priyaH putraH pitarampriyA vA jAyA patiM sukhaM fivamupaspqfatyA visrasa evaM haivaitenaindre Na mahAbhiSekeNAbhiSiktasya kSatriyasya surA vA somo vAnyadvAnnAdyaM

इन्द्रि यं वा एतदस्मिँ ल्लोके यद्दधि यद्दध्नाभिषिञ्चतीन्द्रि यमेवास्मिंस्तद्दधाति रसो वा एष ओषधिवनस्पतिषु यन्मधु यन्मध्वाभिषिञ्चति रसमेवा-स्मिंस्तद्दधाति तेजो वा एतत्पशूनां यद्घृतं यद्घृतेनाभिषिञ्चति तेज एवास्मिंस्त-द्दधात्यमृतं वा एतदस्मिँ ल्लोके यदापो यदद्भिरभिषिञ्चत्यमृतत्वमेवास्मिं-स्तद्दधाति सोऽभिषिक्तोऽभिषेक्त्रे ब्राह्मणाय हिरण्यं दद्यात्सहस्रं दद्यात्क्षेत्रं चतुष्पाद्दद्यादथाप्याहुरसंख्यातमेवापरिमितं दद्यादपरिमितो वै क्षत्रियोऽपरि-मितस्यावरुद्ध्या इत्यथास्मै सुराकंसं हस्त आदधाति स्वादिष्ठया मदिष्ठया पवस्व सोम धारया इन्द्र ?ाय पातवे सुत इति ताम्पिबेद्यदत्र शिष्टं रसिनः सुतस्य यदिन्द्र ?ो अपिबच्छचीभिः इदं तदस्य मनसा शिवेन सोमं राजानमिह भक्षायमि अभि त्वा वृषभा सुते सुतं सृजामि पीतये तृम्प व्यश्नुही मदमिति यो ह वाव सोमपीथः सुरायाम्प्रविष्टः स हैव तेनैन्द्रे ण महाभिषेकेणाभिषिक्तस्य क्षत्रियस्य भक्षितो भवति न सुरा ताम्पीत्वाभिमन्त्रयेतपाम सोमं शं नो भवेति तद्यथैवादः प्रियः पुत्रः पितरम्प्रिया वा जाया पतिं सुखं शिवमुपस्पृशत्या विस्रस एवं हैवैतेनैन्द्रे ण महाभिषेकेणाभिषिक्तस्य क्षत्रियस्य सुरा वा सोमो वान्यद्वान्नाद्यं

इन्द्रि यं वा एतदस्मिँ ल्लोके यद्दधि यद्दध्नाभिषिञ्चतीन्द्रि यमेवास्मिंस्तद्दधाति रसो वा एष ओषधिवनस्पतिषु यन्मधु यन्मध्वाभिषिञ्चति रसमेवा-स्मिंस्तद्दधाति तेजो वा एतत्पशूनां यद्घृतं यद्घृतेनाभिषिञ्चति तेज एवास्मिंस्त-द्दधात्यमृतं वा एतदस्मिँ ल्लोके यदापो यदद्भिरभिषिञ्चत्यमृतत्वमेवास्मिं-स्तद्दधाति सोऽभिषिक्तोऽभिषेक्त्रे ब्राह्मणाय हिरण्यं दद्यात्सहस्रं दद्यात्क्षेत्रं चतुष्पाद्दद्यादथाप्याहुरसंख्यातमेवापरिमितं दद्यादपरिमितो वै क्षत्रियोऽपरि-मितस्यावरुद्ध्या इत्यथास्मै सुराकंसं हस्त आदधाति स्वादिष्ठया मदिष्ठया पवस्व सोम धारया इन्द्रा य पातवे सुत इति ताम्पिबेद्यदत्र शिष्टं रसिनः सुतस्य यदिन्द्रो अपिबच्छचीभिः इदं तदस्य मनसा शिवेन सोमं राजानमिह भक्षायमि अभि त्वा वृषभा सुते सुतं सृजामि पीतये तृम्प व्यश्नुही मदमिति यो ह वाव सोमपीथः सुरायाम्प्रविष्टः स हैव तेनैन्द्रे ण महाभिषेकेणाभिषिक्तस्य क्षत्रियस्य भक्षितो भवति न सुरा ताम्पीत्वाभिमन्त्रयेतपाम सोमं शं नो भवेति तद्यथैवादः प्रियः पुत्रः पितरम्प्रिया वा जाया पतिं सुखं शिवमुपस्पृशत्या विस्रस एवं हैवैतेनैन्द्रे ण महाभिषेकेणाभिषिक्तस्य क्षत्रियस्य सुरा वा सोमो वान्यद्वान्नाद्यं

1507

Eten h v; EeN{ e, mh;É.Wek,odmy a;]eyo©mÉ.iWWec tSm;Ã;©" smNt' svRt" pOÉqvI' jyNprIy;y;en c me?yeneje s hov;c;lop;©o dx n;gsh§;É, dx d;sIsh§;É, dd;Ém te b[;÷,op m;âSmNyDe ×ySveit tdPyete Xlok; aÉ.gIt;" y;É.goRÉ.¨dmyMp[wyme/; ay;jyNÃ¹Ã¹ sh§e bÃ;n;m;]eyo m?ytodd;t·;xIitsh§;É, et;Nvwrocno hy;Np[·I-É¥OTy p[;yz´jm;ne puroihte dex;¶ex;TsmoÀh;n;' sv;Rs;m;-!äduih-tO,;' dx;dd;Tsh§;y' xt' tu>y-

etena ha vA aindre Na mahAbhiSekeNodamaya Atreyo'zgamabhiSiSeca tasmAdvAzgaH samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAyAfvena ca medhyeneje sa hovAcAlopAzgo dafa nAgasahasrANi dafa dAsIsahasrANi dadAmi te brAhmaNopa mAsminyajxe hvayasveti tadapyete flokA abhigItAH yAbhirgobhirudamayampraiyamedhA ayAjayandvedve sahasre badvAnAmAtreyo madhyato'dadAtaSTAfItisahasrANi fvetAnvairocano hayAnpraSTI-nnifcqtya prAyachadyajamAne purohite defAddefAtsamoLhAnAM sarvAsAmA-Dhyaduhi-tqNAM dafAdadAtsahasrANyAtreyo niSkakaNThyaH dafa nAgasahasrANi dattvAtre-yo'vacatnuke frAntaH pArikuTAnpraipsaddAnenAzgasya brAhmaNaH fataM tubhyaM fataM tubhya-

etena ha vA aindre Na mahAbhiSekeNodamaya Atreyo'zgamabhiSiSeca tasmAdvAzgaH samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAyAfvena ca medhyeneje sa hovAcAlopAzgo dafa nAgasahasrANi dafa dAsIsahasrANi dadAmi te brAhmaNopa mAsminyajxe hvayasveti tadapyete flokA abhigItAH yAbhirgobhirudamayampraiyamedhA ayAjayandvedve sahasre badvAnAmAtreyo madhyato'dadAtaSTAfItisahasrANi fvetAnvairocano hayAnpraSTI-nnifcqtya prAyachadyajamAne purohite defAddefAtsamo[L]hAnAM sarvAsAmA-Dhyaduhi-tqNAM dafAdadAtsahasrANyAtreyo niSkakaNThyaH dafa nAgasahasrANi dattvAtre-yo'vacatnuke frAntaH pArikuTAnpraipsaddAnenAzgasya brAhmaNaH fataM tubhyaM fataM tubhya-

एतेन ह वा ऐन्द्रे ण महाभिषेकेणोदमय आत्रेयोऽङ्गमभिषिषेच तस्माद्वाङ्गः समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयायाश्वेन च मेध्येनेजे स होवाचालोपाङ्गो दश नागसहस्राणि दश दासीसहस्राणि ददामि ते ब्राह्मणोप मास्मिन्यज्ञे ह्वयस्वेति तदप्येते श्लोका अभिगीताः याभिर्गोभिरुदमयम्प्रैयमेधा अयाजयन्द्वेद्वे सहस्रे बद्वानामात्रेयो मध्यतोऽददातष्टाशीतिसहस्राणि श्वेतान्वैरोचनो हयान्प्रष्टी-न्निश्चृत्य प्रायछद्यजमाने पुरोहिते देशाद्देशात्समोळ्हानां सर्वासामा-ढ्यदुहि-तृणां दशाददात्सहस्राण्यात्रेयो निष्ककण्ठ्यः दश नागसहस्राणि दत्त्वात्रे-योऽवचत्नुके श्रान्तः पारिकुटान्प्रैप्सद्दानेनाङ्गस्य ब्राह्मणः शतं तुभ्यं शतं तुभ्य-

1512

Eten h v; EeN{ e, mh;É.Wek, dI`Rtm; m;mteyo .rt' d*"W²NtmÉ.iWWec tSm;du .rto d*"W²Nt" smNt' svRt" pOÉqvI' jyNprIy;y;w¨ c me?ywrIje tdPyete Xlok; aÉ.gIt;" ihry;' nod;pu" p m;nv; Tyet' h v; EeN{ Mmh;É.WekMbOhduKq AiWduRmRu%;y p;;l;y p[ov;c tSm;du dumRu%" p;;lo r;j; siNv´y; smNt' svRt" pOÉqvI' jyNprIy;ywt' h v; EeN{ Mmh;É.Wekù v;ÉsÏ" s;TyhVyoTyr;tye j;n'tpye p[ov;c tSm;ÃTy-];itj;Rn'tiprr;j; siNv´y; smNt' svRt" pOÉqvI' jyNprIy;y s hov;c v;ÉsÏ" s;TyhVyo jwWIvwR smNt' svRt" pOÉqvIMmhNm; gmyeit s hov;c;Tyr;itj;Rn'tipyRd; b[;÷,oÿrkÚåïyeymq Tvmu hwv pOÉqVyw r;j; Sy;" sen;pitrev teh' Sy;Émit s hov;c v;ÉsÏ" s;TyhVyo dev=e]' vw t¥ vw tNmTyoR jetumhRTy&=o vw m a;t d' dd it tto h;Tyr;it' j;n'tipm;ÿvIy| in"xu£mÉm]tpn" xuâãm," xwByo r;j; j`;n tSm;dev' ivduWe b[;÷,;ywv' c£ÚWe n =i]yo &ç¼¥e{ ;·^dvp´ey neÃ; m; p[;,o jhid

etena ha vA aindre Na mahAbhiSekeNa dIrghatamA mAmateyo bharataM dauHSantimabhiSiSeca tasmAdu bharato dauHSantiH samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAyAfvairu ca medhyairIje tadapyete flokA abhigItAH hiraNyena pArivqtAnkqSNAxchukladato mqgAnmaSNAre bharato'dadAcchatambadvAni sapta ca bharatasyaiSa dauHSanteragniH sAcIguNe citaH yasminsahasrambrAhmaNA badvafo gA vibhejire aSTAsaptatimbharato dauHSanti-ryamunAmanu gazgAyAM vqtraghne'badhnAtpaxcapaxcAfataM hayAntrayastriMfacchataM rAjAfvA-nbaddhvAya medhyAndauHSantiratyagAdra ?Ajxo'mAyAnmAyavattaraH mahAkarma bharatasya na pUrve nApare janAH divammartya iva hastAbhyAM nodApuH paxca mAnavA ityetaM ha vA aindra mmahAbhiSekambqhaduktha qSirdurmukhAya pAxcAlAya provAca tasmAdu durmukhaH pAxcAlo rAjA sanvidyayA samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAyaitaM ha vA aindra mmahAbhiSekaM vAsiSThaH sAtyahavyo'tyarAtaye jAnaMtapaye provAca tasmAdvatya-trAtirjAnaMtapirarAjA sanvidyayA samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAya sa hovAca vAsiSThaH sAtyahavyo 'jaiSIrvai samantaM sarvataH pqthivImmahanmA gamayeti sa hovAcAtyarAtirjAnaMtapiryadA brAhmaNottarakurUxjayeyamatha tvamu haiva pqthivyai rAjA syAH senApatireva te'haM syAmiti sa hovAca vAsiSThaH sAtyahavyo devakSetraM vai tanna vai tanmartyo jetumarhatyadrukSo vai ma Ata idaM dada iti tato hAtyarAtiM jAnaMtapimAttavIryaM niHfukramamitratapanaH fuSmiNaH faibyo rAjA jaghAna tasmAdevaM viduSe brAhmaNAyaivaM cakruSe na kSatriyo druhyennedra ?ASTradavapadyeya nedvA mA prANo jahadi

etena ha vA aindre Na mahAbhiSekeNa dIrghatamA mAmateyo bharataM dauHSantimabhiSiSeca tasmAdu bharato dauHSantiH samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAyAfvairu ca medhyairIje tadapyete flokA abhigItAH hiraNyena pArivqtAnkqSNAxchukladato mqgAnmaSNAre bharato'dadAcchatambadvAni sapta ca bharatasyaiSa dauHSanteragniH sAcIguNe citaH yasminsahasrambrAhmaNA badvafo gA vibhejire aSTAsaptatimbharato dauHSanti-ryamunAmanu gazgAyAM vqtraghne'badhnAtpaxcapaxcAfataM hayAntrayastriMfacchataM rAjAfvA-nbaddhvAya medhyAndauHSantiratyagAdrA jxo'mAyAnmAyavattaraH mahAkarma bharatasya na pUrve nApare janAH divammartya iva hastAbhyAM nodApuH paxca mAnavA ityetaM ha vA aindra mmahAbhiSekambqhaduktha qSirdurmukhAya pAxcAlAya provAca tasmAdu durmukhaH pAxcAlo rAjA sanvidyayA samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAyaitaM ha vA aindra mmahAbhiSekaM vAsiSThaH sAtyahavyo'tyarAtaye jAnaMtapaye provAca tasmAdvatya-trAtirjAnaMtapirarAjA sanvidyayA samantaM sarvataH pqthivIM jayanparIyAya sa hovAca vAsiSThaH sAtyahavyo 'jaiSIrvai samantaM sarvataH pqthivImmahanmA gamayeti sa hovAcAtyarAtirjAnaMtapiryadA brAhmaNottarakurUxjayeyamatha tvamu haiva pqthivyai rAjA syAH senApatireva te'haM syAmiti sa hovAca vAsiSThaH sAtyahavyo devakSetraM vai tanna vai tanmartyo jetumarhatyadrukSo vai ma Ata idaM dada iti tato hAtyarAtiM jAnaMtapimAttavIryaM niHfukramamitratapanaH fuSmiNaH faibyo rAjA jaghAna tasmAdevaM viduSe brAhmaNAyaivaM cakruSe na kSatriyo druhyennedrA STradavapadyeya nedvA mA prANo jahadi

एतेन ह वा ऐन्द्रे ण महाभिषेकेण दीर्घतमा मामतेयो भरतं दौःषन्तिमभिषिषेच तस्मादु भरतो दौःषन्तिः समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयायाश्वैरु च मेध्यैरीजे तदप्येते श्लोका अभिगीताः हिरण्येन पारिवृतान्कृष्णाञ्छुक्लदतो मृगान्मष्णारे भरतोऽददाच्छतम्बद्वानि सप्त च भरतस्यैष दौःषन्तेरग्निः साचीगुणे चितः यस्मिन्सहस्रम्ब्राह्मणा बद्वशो गा विभेजिरे अष्टासप्ततिम्भरतो दौःषन्ति-र्यमुनामनु गङ्गायां वृत्रघ्नेऽबध्नात्पञ्चपञ्चाशतं हयान्त्रयस्त्रिंशच्छतं राजाश्वा-न्बद्ध्वाय मेध्यान्दौःषन्तिरत्यगाद्र ?ाज्ञोऽमायान्मायवत्तरः महाकर्म भरतस्य न पूर्वे नापरे जनाः दिवम्मर्त्य इव हस्ताभ्यां नोदापुः पञ्च मानवा इत्येतं ह वा ऐन्द्र म्महाभिषेकम्बृहदुक्थ ऋषिर्दुर्मुखाय पाञ्चालाय प्रोवाच तस्मादु दुर्मुखः पाञ्चालो राजा सन्विद्यया समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयायैतं ह वा ऐन्द्र म्महाभिषेकं वासिष्ठः सात्यहव्योऽत्यरातये जानंतपये प्रोवाच तस्माद्वत्य-त्रातिर्जानंतपिरराजा सन्विद्यया समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयाय स होवाच वासिष्ठः सात्यहव्यो ऽजैषीर्वै समन्तं सर्वतः पृथिवीम्महन्मा गमयेति स होवाचात्यरातिर्जानंतपिर्यदा ब्राह्मणोत्तरकुरूञ्जयेयमथ त्वमु हैव पृथिव्यै राजा स्याः सेनापतिरेव तेऽहं स्यामिति स होवाच वासिष्ठः सात्यहव्यो देवक्षेत्रं वै तन्न वै तन्मर्त्यो जेतुमर्हत्यद्रुक्षो वै म आत इदं दद इति ततो हात्यरातिं जानंतपिमात्तवीर्यं निःशुक्रममित्रतपनः शुष्मिणः शैब्यो राजा जघान तस्मादेवं विदुषे ब्राह्मणायैवं चक्रुषे न क्षत्रियो द्रुह्येन्नेद्र ?ाष्ट्रदवपद्येय नेद्वा मा प्राणो जहदि

एतेन ह वा ऐन्द्रे ण महाभिषेकेण दीर्घतमा मामतेयो भरतं दौःषन्तिमभिषिषेच तस्मादु भरतो दौःषन्तिः समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयायाश्वैरु च मेध्यैरीजे तदप्येते श्लोका अभिगीताः हिरण्येन पारिवृतान्कृष्णाञ्छुक्लदतो मृगान्मष्णारे भरतोऽददाच्छतम्बद्वानि सप्त च भरतस्यैष दौःषन्तेरग्निः साचीगुणे चितः यस्मिन्सहस्रम्ब्राह्मणा बद्वशो गा विभेजिरे अष्टासप्ततिम्भरतो दौःषन्ति-र्यमुनामनु गङ्गायां वृत्रघ्नेऽबध्नात्पञ्चपञ्चाशतं हयान्त्रयस्त्रिंशच्छतं राजाश्वा-न्बद्ध्वाय मेध्यान्दौःषन्तिरत्यगाद्रा ज्ञोऽमायान्मायवत्तरः महाकर्म भरतस्य न पूर्वे नापरे जनाः दिवम्मर्त्य इव हस्ताभ्यां नोदापुः पञ्च मानवा इत्येतं ह वा ऐन्द्र म्महाभिषेकम्बृहदुक्थ ऋषिर्दुर्मुखाय पाञ्चालाय प्रोवाच तस्मादु दुर्मुखः पाञ्चालो राजा सन्विद्यया समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयायैतं ह वा ऐन्द्र म्महाभिषेकं वासिष्ठः सात्यहव्योऽत्यरातये जानंतपये प्रोवाच तस्माद्वत्य-त्रातिर्जानंतपिरराजा सन्विद्यया समन्तं सर्वतः पृथिवीं जयन्परीयाय स होवाच वासिष्ठः सात्यहव्यो ऽजैषीर्वै समन्तं सर्वतः पृथिवीम्महन्मा गमयेति स होवाचात्यरातिर्जानंतपिर्यदा ब्राह्मणोत्तरकुरूञ्जयेयमथ त्वमु हैव पृथिव्यै राजा स्याः सेनापतिरेव तेऽहं स्यामिति स होवाच वासिष्ठः सात्यहव्यो देवक्षेत्रं वै तन्न वै तन्मर्त्यो जेतुमर्हत्यद्रुक्षो वै म आत इदं दद इति ततो हात्यरातिं जानंतपिमात्तवीर्यं निःशुक्रममित्रतपनः शुष्मिणः शैब्यो राजा जघान तस्मादेवं विदुषे ब्राह्मणायैवं चक्रुषे न क्षत्रियो द्रुह्येन्नेद्रा ष्ट्रदवपद्येय नेद्वा मा प्राणो जहदि

1519

aq;t" puro/;y; Ev n h v; apuroihtSy rDo dev; a¥md²Nt tSm;{ ;j; y+ym;,o b[;÷,Mpurod/It dev; me¥mdÉ¥Ty¦INv; EW SvGy;Rn[;joõrte yTpuroiht' tSy puroiht Ev;hvnIyo .vit j;y; g;hRpTy" pu]o-Nv;h;yRpcn" s yTpuroiht;y kroTy;hvnIy Ev tÆuboTyq yÆ;y;yw kroit g;hRpTy Ey tÆuhoTyq yTpu];y kroTyNv;h;yRpcn Ev tÆuhoit t En' x;NttnvoÉ.üt; aÉ.p[It;" Svg| lokmÉ.vh²Nt =]' c bl' c r;·^' c ivx' c t Evwnmx;NttnvonÉ.but; anÉ.p[It;" Svg;Rl( lok;¥udNte =];° bl;° r;·^;° ivx;É¦v;R EW vw;nr" pme-inyRTpuroihtStSy v;Cyevwk; mein.Rvit p;dyorek; TvCyek; údy EkopSq Ek; t;É.JvRlNtIÉ.dIRPym;n;É.¨podeit r;j;n' s yd;h Kv .gvov;TsIStO,;NySm; a;hrteit ten;Sy t;' xmyit y;Sy v;Éc mein.RvTyq ydSm; ¬dkm;ny²Nt p;´' ten;Sy t;' xmyit y;Sy p;dyomeRin.RvTyq ydenml'kÚvR²Nt ten;Sy t;' xmyit y;Sy TvÉc mein.RvTyq yden' tpRy²Nt ten;Sy t;' xmyit y;Sy údye mein.RvTyq ydSy;n;¨õo veXmsu vsit ten;Sy t;' xmyit y;SyopSqe mein.Rvit s En' x;NttnurÉ.ütoÉ.p[It" Svg| lokmÉ.vhit =]' c bl' c r;·^' c ivx' c s Evwnmx;NttnurnÉ.ütonÉ.p[It" Sv;gRLlok;¥udte =];°

athAtaH purodhAyA eva na ha vA apurohitasya rajxo devA annamadanti tasmAdra ?AjA yakSyamANo brAhmaNampurodadhIta devA me'nnamadannityagnInvA eSa svargyAnrAjoddharate yatpurohitaM tasya purohita evAhavanIyo bhavati jAyA gArhapatyaH putro-'nvAhAryapacanaH sa yatpurohitAya karotyAhavanIya eva tajjubotyatha yajjAyAyai karoti gArhapatya eya tajjuhotyatha yatputrAya karotyanvAhAryapacana eva tajjuhoti ta enaM fAntatanavo'bhihutA abhiprItAH svargaM lokamabhivahanti kSatraM ca balaM ca rASTraM ca vifaM ca ta evainamafAntatanavo'nabhibutA anabhiprItAH svargAl lokAnnudante kSatrAcca balAcca rASTrAcca vifafcAgnirvA eSa vaifvAnaraH paxcame-niryatpurohitastasya vAcyevaikA menirbhavati pAdayorekA tvacyekA hqdaya ekopastha ekA tAbhirjvalantIbhirdIpyamAnAbhirupodeti rAjAnaM sa yadAha kva bhagavo'vAtsIstqNAnyasmA Aharateti tenAsya tAM famayati yAsya vAci menirbhavatyatha yadasmA udakamAnayanti pAdyaM tenAsya tAM famayati yAsya pAdayormenirbhavatyatha yadenamalaMkurvanti tenAsya tAM famayati yAsya tvaci menirbhavatyatha yadenaM tarpayanti tenAsya tAM famayati yAsya hqdaye menirbhavatyatha yadasyAnAruddho vefmasu vasati tenAsya tAM famayati yAsyopasthe menirbhavati sa enaM fAntatanurabhihuto'bhiprItaH svargaM lokamabhivahati kSatraM ca balaM ca rASTraM ca vifaM ca sa evainamafAntatanuranabhihuto'nabhiprItaH svArgallokAnnudate kSatrAcca

athAtaH purodhAyA eva na ha vA apurohitasya rajxo devA annamadanti tasmAdrA jA yakSyamANo brAhmaNampurodadhIta devA me'nnamadannityagnInvA eSa svargyAnrAjoddharate yatpurohitaM tasya purohita evAhavanIyo bhavati jAyA gArhapatyaH putro-'nvAhAryapacanaH sa yatpurohitAya karotyAhavanIya eva tajjubotyatha yajjAyAyai karoti gArhapatya eya tajjuhotyatha yatputrAya karotyanvAhAryapacana eva tajjuhoti ta enaM fAntatanavo'bhihutA abhiprItAH svargaM lokamabhivahanti kSatraM ca balaM ca rASTraM ca vifaM ca ta evainamafAntatanavo'nabhibutA anabhiprItAH svargAl lokAnnudante kSatrAcca balAcca rASTrAcca vifafcAgnirvA eSa vaifvAnaraH paxcame-niryatpurohitastasya vAcyevaikA menirbhavati pAdayorekA tvacyekA hqdaya ekopastha ekA tAbhirjvalantIbhirdIpyamAnAbhirupodeti rAjAnaM sa yadAha kva bhagavo'vAtsIstqNAnyasmA Aharateti tenAsya tAM famayati yAsya vAci menirbhavatyatha yadasmA udakamAnayanti pAdyaM tenAsya tAM famayati yAsya pAdayormenirbhavatyatha yadenamalaMkurvanti tenAsya tAM famayati yAsya tvaci menirbhavatyatha yadenaM tarpayanti tenAsya tAM famayati yAsya hqdaye menirbhavatyatha yadasyAnAruddho vefmasu vasati tenAsya tAM famayati yAsyopasthe menirbhavati sa enaM fAntatanurabhihuto'bhiprItaH svargaM lokamabhivahati kSatraM ca balaM ca rASTraM ca vifaM ca sa evainamafAntatanuranabhihuto'nabhiprItaH svArgallokAnnudate kSatrAcca

अथातः पुरोधाया एव न ह वा अपुरोहितस्य रज्ञो देवा अन्नमदन्ति तस्माद्र ?ाजा यक्ष्यमाणो ब्राह्मणम्पुरोदधीत देवा मेऽन्नमदन्नित्यग्नीन्वा एष स्वर्ग्यान्राजोद्धरते यत्पुरोहितं तस्य पुरोहित एवाहवनीयो भवति जाया गार्हपत्यः पुत्रो-ऽन्वाहार्यपचनः स यत्पुरोहिताय करोत्याहवनीय एव तज्जुबोत्यथ यज्जायायै करोति गार्हपत्य एय तज्जुहोत्यथ यत्पुत्राय करोत्यन्वाहार्यपचन एव तज्जुहोति त एनं शान्ततनवोऽभिहुता अभिप्रीताः स्वर्गं लोकमभिवहन्ति क्षत्रं च बलं च राष्ट्रं च विशं च त एवैनमशान्ततनवोऽनभिबुता अनभिप्रीताः स्वर्गाल् लोकान्नुदन्ते क्षत्राच्च बलाच्च राष्ट्राच्च विशश्चाग्निर्वा एष वैश्वानरः पञ्चमे-निर्यत्पुरोहितस्तस्य वाच्येवैका मेनिर्भवति पादयोरेका त्वच्येका हृदय एकोपस्थ एका ताभिर्ज्वलन्तीभिर्दीप्यमानाभिरुपोदेति राजानं स यदाह क्व भगवोऽवात्सीस्तृणान्यस्मा आहरतेति तेनास्य तां शमयति यास्य वाचि मेनिर्भवत्यथ यदस्मा उदकमानयन्ति पाद्यं तेनास्य तां शमयति यास्य पादयोर्मेनिर्भवत्यथ यदेनमलंकुर्वन्ति तेनास्य तां शमयति यास्य त्वचि मेनिर्भवत्यथ यदेनं तर्पयन्ति तेनास्य तां शमयति यास्य हृदये मेनिर्भवत्यथ यदस्यानारुद्धो वेश्मसु वसति तेनास्य तां शमयति यास्योपस्थे मेनिर्भवति स एनं शान्ततनुरभिहुतोऽभिप्रीतः स्वर्गं लोकमभिवहति क्षत्रं च बलं च राष्ट्रं च विशं च स एवैनमशान्ततनुरनभिहुतोऽनभिप्रीतः स्वार्गल्लोकान्नुदते क्षत्राच्च

अथातः पुरोधाया एव न ह वा अपुरोहितस्य रज्ञो देवा अन्नमदन्ति तस्माद्रा जा यक्ष्यमाणो ब्राह्मणम्पुरोदधीत देवा मेऽन्नमदन्नित्यग्नीन्वा एष स्वर्ग्यान्राजोद्धरते यत्पुरोहितं तस्य पुरोहित एवाहवनीयो भवति जाया गार्हपत्यः पुत्रो-ऽन्वाहार्यपचनः स यत्पुरोहिताय करोत्याहवनीय एव तज्जुबोत्यथ यज्जायायै करोति गार्हपत्य एय तज्जुहोत्यथ यत्पुत्राय करोत्यन्वाहार्यपचन एव तज्जुहोति त एनं शान्ततनवोऽभिहुता अभिप्रीताः स्वर्गं लोकमभिवहन्ति क्षत्रं च बलं च राष्ट्रं च विशं च त एवैनमशान्ततनवोऽनभिबुता अनभिप्रीताः स्वर्गाल् लोकान्नुदन्ते क्षत्राच्च बलाच्च राष्ट्राच्च विशश्चाग्निर्वा एष वैश्वानरः पञ्चमे-निर्यत्पुरोहितस्तस्य वाच्येवैका मेनिर्भवति पादयोरेका त्वच्येका हृदय एकोपस्थ एका ताभिर्ज्वलन्तीभिर्दीप्यमानाभिरुपोदेति राजानं स यदाह क्व भगवोऽवात्सीस्तृणान्यस्मा आहरतेति तेनास्य तां शमयति यास्य वाचि मेनिर्भवत्यथ यदस्मा उदकमानयन्ति पाद्यं तेनास्य तां शमयति यास्य पादयोर्मेनिर्भवत्यथ यदेनमलंकुर्वन्ति तेनास्य तां शमयति यास्य त्वचि मेनिर्भवत्यथ यदेनं तर्पयन्ति तेनास्य तां शमयति यास्य हृदये मेनिर्भवत्यथ यदस्यानारुद्धो वेश्मसु वसति तेनास्य तां शमयति यास्योपस्थे मेनिर्भवति स एनं शान्ततनुरभिहुतोऽभिप्रीतः स्वर्गं लोकमभिवहति क्षत्रं च बलं च राष्ट्रं च विशं च स एवैनमशान्ततनुरनभिहुतोऽनभिप्रीतः स्वार्गल्लोकान्नुदते क्षत्राच्च

1528

tdPyetdOiW,oÿ_' s { ;j; p[itjNy;in iv; xuãme, tSq;vÉ. vIyeR,eit sp; vw iÃWNto .[;tOVy; jNy;in t;nev tCzÚãme, vIyeR,;É/itÏit bOhSpit' y" su.OtâMb.tIRit bOqSpithR vw dev;n;MpuroihtStmNvNye mnuãyr;D;Mpuroiht; bOhSpit' y" su.OtâMb.tIRit yd;h puroiht' y" su.Ot' Éb.tIRTyev td;h vLgUyit vNdte pUvR.;jÉmTypÉcitmev;Sm; Etd;h s T=eit suÉ/t aokÉs Sv it gOh; v; aok" Sveãvev tíÈheWu suihto vsit tSm; Â; ipNvte ivd;nIÉmTy¥' v; Â;¥mev;Sm; EtdUjRSvCz-ºvit tSmw ivx" Svymev; nmNt it r;·^;É, vw ivxo r;·^;

tadapyetadqSiNoktaM sa idra ?AjA pratijanyAni vifvA fuSmeNa tasthAvabhi vIryeNeti sapatnA vai dviSanto bhrAtqvyA janyAni tAneva tacchuSmeNa vIryeNAdhitiSThati bqhaspatiM yaH subhqtambibhartIti bqthaspatirha vai devAnAmpurohitastamanvanye manuSyarAjxAmpurohitA bqhaspatiM yaH subhqtambibhartIti yadAha purohitaM yaH subhqtaM bibhartItyeva tadAha valgUyati vandate pUrvabhAjamityapacitimevAsmA etadAha sa itkSeti sudhita okasi sva iti gqhA vA okaH sveSveva tadgqheSu suhito vasati tasmA iLA pinvate vifvadAnImityannaM vA iLAnnamevAsmA etadUrjasvaccha-fvadbhavati tasmai vifaH svayamevA namanta iti rASTrANi vai vifo rASTrANyevainaM tatsvayamupanamanti yasminbrahmA rAjani pUrva etIti purohitamevaitadAhApratIto jayati saM dhanAnIti rASTrANi vai dhanAni tAnyapratIto jayati pratijanyAnyuta yA sajanyeti sapatnA vai dviSanto bhrAtqvyA janyAni tAnapratIto jayatyavasyave yo varivaH kqNotIti yadAhAvasIyase yo vasIyaH karotItyeva tadAha brahmaNe rAjA

tadapyetadqSiNoktaM sa idrA jA pratijanyAni vifvA fuSmeNa tasthAvabhi vIryeNeti sapatnA vai dviSanto bhrAtqvyA janyAni tAneva tacchuSmeNa vIryeNAdhitiSThati bqhaspatiM yaH subhqtambibhartIti bqthaspatirha vai devAnAmpurohitastamanvanye manuSyarAjxAmpurohitA bqhaspatiM yaH subhqtambibhartIti yadAha purohitaM yaH subhqtaM bibhartItyeva tadAha valgUyati vandate pUrvabhAjamityapacitimevAsmA etadAha sa itkSeti sudhita okasi sva iti gqhA vA okaH sveSveva tadgqheSu suhito vasati tasmA i[L]A pinvate vifvadAnImityannaM vA i[L]AnnamevAsmA etadUrjasvaccha-fvadbhavati tasmai vifaH svayamevA namanta iti rASTrANi vai vifo rASTrANyevainaM tatsvayamupanamanti yasminbrahmA rAjani pUrva etIti purohitamevaitadAhApratIto jayati saM dhanAnIti rASTrANi vai dhanAni tAnyapratIto jayati pratijanyAnyuta yA sajanyeti sapatnA vai dviSanto bhrAtqvyA janyAni tAnapratIto jayatyavasyave yo varivaH kqNotIti yadAhAvasIyase yo vasIyaH karotItyeva tadAha brahmaNe rAjA

तदप्येतदृषिणोक्तं स इद्र ?ाजा प्रतिजन्यानि विश्वा शुष्मेण तस्थावभि वीर्येणेति सपत्ना वै द्विषन्तो भ्रातृव्या जन्यानि तानेव तच्छुष्मेण वीर्येणाधितिष्ठति बृहस्पतिं यः सुभृतम्बिभर्तीति बृथस्पतिर्ह वै देवानाम्पुरोहितस्तमन्वन्ये मनुष्यराज्ञाम्पुरोहिता बृहस्पतिं यः सुभृतम्बिभर्तीति यदाह पुरोहितं यः सुभृतं बिभर्तीत्येव तदाह वल्गूयति वन्दते पूर्वभाजमित्यपचितिमेवास्मा एतदाह स इत्क्षेति सुधित ओकसि स्व इति गृहा वा ओकः स्वेष्वेव तद्गृहेषु सुहितो वसति तस्मा इळा पिन्वते विश्वदानीमित्यन्नं वा इळान्नमेवास्मा एतदूर्जस्वच्छ-श्वद्भवति तस्मै विशः स्वयमेवा नमन्त इति राष्ट्राणि वै विशो राष्ट्राण्येवैनं तत्स्वयमुपनमन्ति यस्मिन्ब्रह्मा राजनि पूर्व एतीति पुरोहितमेवैतदाहाप्रतीतो जयति सं धनानीति राष्ट्राणि वै धनानि तान्यप्रतीतो जयति प्रतिजन्यान्युत या सजन्येति सपत्ना वै द्विषन्तो भ्रातृव्या जन्यानि तानप्रतीतो जयत्यवस्यवे यो वरिवः कृणोतीति यदाहावसीयसे यो वसीयः करोतीत्येव तदाह ब्रह्मणे राजा

तदप्येतदृषिणोक्तं स इद्रा जा प्रतिजन्यानि विश्वा शुष्मेण तस्थावभि वीर्येणेति सपत्ना वै द्विषन्तो भ्रातृव्या जन्यानि तानेव तच्छुष्मेण वीर्येणाधितिष्ठति बृहस्पतिं यः सुभृतम्बिभर्तीति बृथस्पतिर्ह वै देवानाम्पुरोहितस्तमन्वन्ये मनुष्यराज्ञाम्पुरोहिता बृहस्पतिं यः सुभृतम्बिभर्तीति यदाह पुरोहितं यः सुभृतं बिभर्तीत्येव तदाह वल्गूयति वन्दते पूर्वभाजमित्यपचितिमेवास्मा एतदाह स इत्क्षेति सुधित ओकसि स्व इति गृहा वा ओकः स्वेष्वेव तद्गृहेषु सुहितो वसति तस्मा इळा पिन्वते विश्वदानीमित्यन्नं वा इळान्नमेवास्मा एतदूर्जस्वच्छ-श्वद्भवति तस्मै विशः स्वयमेवा नमन्त इति राष्ट्राणि वै विशो राष्ट्राण्येवैनं तत्स्वयमुपनमन्ति यस्मिन्ब्रह्मा राजनि पूर्व एतीति पुरोहितमेवैतदाहाप्रतीतो जयति सं धनानीति राष्ट्राणि वै धनानि तान्यप्रतीतो जयति प्रतिजन्यान्युत या सजन्येति सपत्ना वै द्विषन्तो भ्रातृव्या जन्यानि तानप्रतीतो जयत्यवस्यवे यो वरिवः कृणोतीति यदाहावसीयसे यो वसीयः करोतीत्येव तदाह ब्रह्मणे राजा

1550

Source: Th. Aufrecht,

se?race kh?t\habha q?upharecahataNa

srou!cekh! thabha qupharecahataNa

से?रचे ख्?त्हभ ऋ?ुफरेचहतण

स्रोउ!चेख्! थभ ऋउफरेचहतण

1551

Das Aitareya Brhmaöa.mit Auszuegen aus dem Commentare von Syaöcrya und anderen Beilagen

jxa\asa qtiareya\a bra'hama\ahna\abhamati q?usachu?gena a?usa dema cemamenata\are vona s?'ya\ahna'ca'raya\a?u nada anaderena b??liagena

jxaasa qtiareyaa bra'hamaahnaabhamati qusachue!gena ausa dema cmomenataare vona s!'yaahna'ca'rayaau nada anaderena be!liagena

ज्ञअस ऋतिअरेयअ ब्रऽहमअह्नअभमति ऋ?ुसछु?गेन अ?ुस देम चेममेनतअरे वोन स्?ऽयअह्नऽचऽरयअ?ु नद अनदेरेन ब्??लिअगेन

ज्ञअस ऋतिअरेयअ ब्रऽहमअह्नअभमति ऋउसछुए!गेन औस देम च्मोमेनतअरे वोन स्!ऽयअह्नऽचऽरयऔ नद अनदेरेन बे!लिअगेन

1552

, Bonn 1879,

Na benana 1879Na

Na bnona 1879Na

ण बेनन १८७९ण

ण ब्नोन १८७९ण

1555

Typescript: Entered and edited by Fco. Javier Martinez Garcia

tyapesacarapita kh?enatereda anade dati?da baya phcobha j?ava??ira m?aratani?cha g?araca?i

tyapesacarapitakh! enatereda anade datie!da baya phcobha j!avarie! m!aratanie!cha g!aracai!a

त्यपेसचरपित ख्?ेनतेरेद अनदे दति?द बय फ्चोभ ज्?व??िर म्?रतनि?छ ग्?रच?ि

त्यपेसचरपितख्! एनतेरेद अनदे दतिए!द बय फ्चोभ ज्!अवरिए! म्!अरतनिए!छ ग्!अरचै!अ

1557

Conversion to Devanagari using Vedapad Software by Ralph Bunker

cenaverasa??ina to jxeva\ana\aga\ara??i saniga v??da\apa\ada sephataiare barya alapaha b??nakera

cnoverasanio! to jxevaanaagaaraiu! saniga vdeapaada sphotaiare barya alapaha bnukera

चेनवेरस??िन तो ज्ञेवअनअगअर??ि सनिग व्??दअपअद सेफतैअरे बर्य अलपह ब्??नकेर

च्नोवेरसनिओ! तो ज्ञेवअनअगअरैउ! सनिग व्देअपअद स्फोतैअरे बर्य अलपह ब्नुकेर

1560

Formatted for Maharishi University of Management Vedic Literature Collection

pherama\atateda phora m?aha\arasiha??i navi?rasatiya ?opha m?ana\agemenata v??daci lti?ra\ature celalecata??ina

phromaatateda phora m!ahaarasihaiU! navie!rasatiyo pha m!anaagemenata vdeci l!tie!raature clolecatanio!

फेरमअततेद फोर म्?हअरसिह??ि नवि?रसतिय ?ोफ म्?नअगेमेनत व्??दचि ल्ति?रअतुरे चेललेचत??िन

फ्रोमअततेद फोर म्!अहअरसिहैऊ! नविए!रसतियो फ म्!अनअगेमेनत व्देचि ल्!तिए!रअतुरे च्लोलेचतनिओ!