doW;,;' smvet;n;' ÉvkLpo'x;xkLpn;
doSANAM samavetAnAM vikalpoM'fAfakalpanA
doSANAM samavetAnAM vikalpO'fAfakalpanA
दोषाणां समवेतानां विकल्पोंऽशाशकल्पना
दोषाणां समवेतानां विकल्पॐऽशाशकल्पना
Sv;tN} yp;rtN} y;>y;' Vy;/e" p[;/;Nym;idxet( 12
svAta ntr?yapArata ntr?yAbhyAM vyAdheH prAdhAnyamAdifet 12
svAtantr! yapAratantr! yAbhyAM vyAdheH prAdhAnyamAdifet 12
स्वात न्त्र्?यपारत न्त्र्?याभ्यां व्याधेः प्राधान्यमादिशेत् १२
स्वातन्त्र्! यपारतन्त्र्! याभ्यां व्याधेः प्राधान्यमादिशेत् १२
Én{ ;n;x" =vStM.o g;];,;' r*+ymev c 8
nidra ?AnAfaH kSavastambho gAtrANAM raukSyameva ca 8
nidrA nAfaH kSavastambho gAtrANAM raukSyameva ca 8
निद्र ?ानाशः क्षवस्तम्भो गात्राणां रौक्ष्यमेव च ८
निद्रा नाशः क्षवस्तम्भो गात्राणां रौक्ष्यमेव च ८
vegStI+,oits;r Én{ ;LpTv' tq; vÉm"
vegastIkSNo'tisArafca nidra ?AlpatvaM tathA vamiH
vegastIkSNo'tisArafca nidrA lpatvaM tathA vamiH
वेगस्तीक्ष्णोऽतिसारश्च निद्र ?ाल्पत्वं तथा वमिः
वेगस्तीक्ष्णोऽतिसारश्च निद्रा ल्पत्वं तथा वमिः
StwÉmTy' pvR,;' .edo Én{ ; g*rvmev c 15
staimityaM parvaNAM bhedo nidra ?A gauravameva ca 15
staimityaM parvaNAM bhedo nidrA gauravameva ca 15
स्तैमित्यं पर्वणां भेदो निद्र ?ा गौरवमेव च १५
स्तैमित्यं पर्वणां भेदो निद्रा गौरवमेव च १५
Él¢itÿ_;Syt; tN{ ; moh" k;so¨ÉcStOW;
liptatiktAsyatA tandra ?A mohaH kAso'rucistqSA
liptatiktAsyatA tandrA mohaH kAso'rucistqSA
लिप्ततिक्तास्यता तन्द्र ?ा मोहः कासोऽरुचिस्तृषा
लिप्ततिक्तास्यता तन्द्रा मोहः कासोऽरुचिस्तृषा
tN{ ; moh" p[l;p k;s" ;so¨Éc.[Rm" 19
tandra ?A mohaH pralApafca kAsaH fvAso'rucirbhramaH 19
tandrA mohaH pralApafca kAsaH fvAso'rucirbhramaH 19
तन्द्र ?ा मोहः प्रलापश्च कासः श्वासोऽरुचिर्भ्रमः १९
तन्द्रा मोहः प्रलापश्च कासः श्वासोऽरुचिर्भ्रमः १९
Éxrso lo#n' tOã,; Én{ ;n;xo úid Vyq;
firaso loThanaM tqSNA nidra ?AnAfo hqdi vyathA
firaso loThanaM tqSNA nidrA nAfo hqdi vyathA
शिरसो लोठनं तृष्णा निद्र ?ानाशो हृदि व्यथा
शिरसो लोठनं तृष्णा निद्रा नाशो हृदि व्यथा
k;mje ÉcÿÉv.['xStN{ ;lSym.ojnm( 28
kAmaje cittavibhraMfastandra ?A'lasyamabhojanam 28
kAmaje cittavibhraMfastandrA 'lasyamabhojanam 28
कामजे चित्तविभ्रंशस्तन्द्र ?ाऽलस्यमभोजनम् २८
कामजे चित्तविभ्रंशस्तन्द्रा ऽलस्यमभोजनम् २८
tN{ ;lSy;Évp;k;SyvwrSy' gu¨g;]t;
tandra ?AlasyAvipAkAsyavairasyaM gurugAtratA
tandrA lasyAvipAkAsyavairasyaM gurugAtratA
तन्द्र ?ालस्याविपाकास्यवैरस्यं गुरुगात्रता
तन्द्रा लस्याविपाकास्यवैरस्यं गुरुगात्रता
s v;tguLmú{ ogPlIh;xûI c m;nv" 9
sa vAtagulmahqdra ?ogaplIhAfazkI ca mAnavaH 9
sa vAtagulmahqdro gaplIhAfazkI ca mAnavaH 9
स वातगुल्महृद्र ?ोगप्लीहाशङ्की च मानवः ९
स वातगुल्महृद्रो गप्लीहाशङ्की च मानवः ९
Én{ ;n;xorit" kMpo mU];`;to Évs'Dt;
nidra ?AnAfo'ratiH kampo mUtrAghAto visaMjxatA
nidrA nAfo'ratiH kampo mUtrAghAto visaMjxatA
निद्र ?ानाशोऽरतिः कम्पो मूत्राघातो विसंज्ञता
निद्रा नाशोऽरतिः कम्पो मूत्राघातो विसंज्ञता
Jvro Évv,Rt; xUl' ú{ og" sdn' .[m" 6
jvaro vivarNatA fUlaM hqdra ?ogaH sadanaM bhramaH 6
jvaro vivarNatA fUlaM hqdro gaH sadanaM bhramaH 6
ज्वरो विवर्णता शूलं हृद्र ?ोगः सदनं भ्रमः ६
ज्वरो विवर्णता शूलं हृद्रो गः सदनं भ्रमः ६
kfp[sekyqu tN{ ;lSy;itg*rvw"
kaphaprasekafvayathu tandra ?AlasyAtigauravaiH
kaphaprasekafvayathu tandrA lasyAtigauravaiH
कफप्रसेकश्वयथु तन्द्र ?ालस्यातिगौरवैः
कफप्रसेकश्वयथु तन्द्रा लस्यातिगौरवैः
d;h;¨ÉctO@;n;htN{ ;mohsmâNvt" 20
dAhArucitqDAnAhatandra ?AmohasamanvitaH 20
dAhArucitqDAnAhatandrA mohasamanvitaH 20
दाहारुचितृडानाहतन्द्र ?ामोहसमन्वितः २०
दाहारुचितृडानाहतन्द्रा मोहसमन्वितः २०
bloTs;h=yStN{ ; mNd;ɦTv' mOduJvr"
balotsAhakSayastandra ?A mandAgnitvaM mqdujvaraH
balotsAhakSayastandrA mandAgnitvaM mqdujvaraH
बलोत्साहक्षयस्तन्द्र ?ा मन्दाग्नित्वं मृदुज्वरः
बलोत्साहक्षयस्तन्द्रा मन्दाग्नित्वं मृदुज्वरः
;s;©mdRkfs'§vt;luxoWvMyɦs;dmdpInsk;sÉn{ ;"
fvAsAzgamardakaphasaMsravatAlufoSavamyagnisAdamadapInasakAsanidra ?AH
fvAsAzgamardakaphasaMsravatAlufoSavamyagnisAdamadapInasakAsanidrA H!
श्वासाङ्गमर्दकफसंस्रवतालुशोषवम्यग्निसादमदपीनसकासनिद्र ?ाः
श्वासाङ्गमर्दकफसंस्रवतालुशोषवम्यग्निसादमदपीनसकासनिद्रा ः!
a¥j;' yml;' =u{ ;' gM.Ir;' mhtI' tq;
annajAM yamalAM kSudra ?AM gambhIrAM mahatIM tathA
annajAM yamalAM kSudrA M! gambhIrAM mahatIM tathA
अन्नजां यमलां क्षुद्र ?ां गम्भीरां महतीं तथा
अन्नजां यमलां क्षुद्रा ं! गम्भीरां महतीं तथा
a;yMyte ihÔto ySy dehoø ëi·o?v| n;Myte ySy ÉnTym(
Ayamyate hikkato yasya deho? dqSTifcordhvaM nAmyate yasya nityam
Ayamyate hikkato yasya dehoai! dqSTifcordhvaM nAmyate yasya nityam
आयम्यते हिक्कतो यस्य देहो? दृष्टिश्चोर्ध्वं नाम्यते यस्य नित्यम्
आयम्यते हिक्कतो यस्य देहोऐ! दृष्टिश्चोर्ध्वं नाम्यते यस्य नित्यम्
n c;Ép l.te Én{ ;' xy;n" ;spIÉ@t" 31
na cApi labhate nidra ?AM fayAnaH fvAsapIDitaH 31
na cApi labhate nidrA M! fayAnaH fvAsapIDitaH 31
न चापि लभते निद्र ?ां शयानः श्वासपीडितः ३१
न चापि लभते निद्रा ं! शयानः श्वासपीडितः ३१
å=;y;soºv" koÏe =u{ o v;t ¬dIryn(
rUkSAyAsodbhavaH koSThe kSudra ?o vAta udIrayan
rUkSAyAsodbhavaH koSThe kSudro vAta udIrayan
रूक्षायासोद्भवः कोष्ठे क्षुद्र ?ो वात उदीरयन्
रूक्षायासोद्भवः कोष्ठे क्षुद्रो वात उदीरयन्
=u{ " s;?yo mtSteW;' tmk" ÕCz^ ¬Cyte
kSudra ?H sAdhyo matasteSAM tamakaH kqcchra ucyate
kSudra H! sAdhyo matasteSAM tamakaH kqcchra ucyate
क्षुद्र ?ः साध्यो मतस्तेषां तमकः कृच्छ्र उच्यते
क्षुद्र ः! साध्यो मतस्तेषां तमकः कृच्छ्र उच्यते
tN{ ;Sym;/uyRkfp[seksNtoWÉn{ ;¨Écg*rv;tR"
tandra ?A'syamAdhuryakaphaprasekasantoSanidra ?A'rucigauravArtaH
tandrA 'syamAdhuryakaphaprasekasantoSanidrA 'rucigauravArtaH
तन्द्र ?ाऽस्यमाधुर्यकफप्रसेकसन्तोषनिद्र ?ाऽरुचिगौरवार्तः
तन्द्रा ऽस्यमाधुर्यकफप्रसेकसन्तोषनिद्रा ऽरुचिगौरवार्तः
zidRâS]doW;Llv,;MlnIls;N{ oã,rÿ_ù vmt;' nO,;' Sy;t( 9
chardistridoSAllavaNAmlanIlasAndra ?oSNaraktaM vamatAM nqNAM syAt 9
chardistridoSAllavaNAmlanIlasAndro SNaraktaM vamatAM nqNAM syAt 9
छर्दिस्त्रिदोषाल्लवणाम्लनीलसान्द्र ?ोष्णरक्तं वमतां नृणां स्यात् ९
छर्दिस्त्रिदोषाल्लवणाम्लनीलसान्द्रो ष्णरक्तं वमतां नृणां स्यात् ९
É£Émú{ ogtuLyen l=,en c lÉ=t; 13
krimihqdra ?ogatulyena lakSaNena ca lakSitA 13
krimihqdro gatulyena lakSaNena ca lakSitA 13
क्रिमिहृद्र ?ोगतुल्येन लक्षणेन च लक्षिता १३
क्रिमिहृद्रो गतुल्येन लक्षणेन च लक्षिता १३
ú{ ogStmkwv Dey;XzdeR¨p{ v;" 15
hqdra ?ogastamakafcaiva jxeyAfcharderupadra vAH 15
hqdro gastamakafcaiva jxeyAfcharderupadra vAH 15
हृद्र ?ोगस्तमकश्चैव ज्ञेयाश्छर्देरुपद्र वाः १५
हृद्रो गस्तमकश्चैव ज्ञेयाश्छर्देरुपद्र वाः १५
Én{ ; gu¨Tv' m/ur;Syt; c ty;idt" xuãyit c;itm;]m( 5
nidra ?A gurutvaM madhurAsyatA ca tayA'ditaH fuSyati cAtimAtram 5
nidrA gurutvaM madhurAsyatA ca tayA'ditaH fuSyati cAtimAtram 5
निद्र ?ा गुरुत्वं मधुरास्यता च तयाऽदितः शुष्यति चातिमात्रम् ५
निद्रा गुरुत्वं मधुरास्यता च तयाऽदितः शुष्यति चातिमात्रम् ५
aq mUCz;R.[mÉn{ ;tN{ ;s'Ny;sÉnd;nm(
atha mUrcchAbhramanidra ?Atandra ?AsaMnyAsanidAnam
atha mUrcchAbhramanidrA tandrA saMnyAsanidAnam
अथ मूर्च्छाभ्रमनिद्र ?ातन्द्र ?ासंन्यासनिदानम्
अथ मूर्च्छाभ्रमनिद्रा तन्द्रा संन्यासनिदानम्
gu¨É." p[;vOtwr©ÙyRqwv;{ eR, cmR,;
gurubhiH prAvqtairazgairyathaivAdre ?Na carmaNA
gurubhiH prAvqtairazgairyathaivAdre rNa! carmaNA
गुरुभिः प्रावृतैरङ्गैर्यथैवाद्रे ?ण चर्मणा
गुरुभिः प्रावृतैरङ्गैर्यथैवाद्रे र्ण! चर्मणा
tmov;tkf;ÿN{ ; Én{ ; Xleãmtmo.v; 19
tamovAtakaphAttandra ?A nidra ?A fleSmatamobhavA 19
tamovAtakaphAttandrA nidrA fleSmatamobhavA 19
तमोवातकफात्तन्द्र ?ा निद्र ?ा श्लेष्मतमोभवा १९
तमोवातकफात्तन्द्रा निद्रा श्लेष्मतमोभवा १९
Én{ ;tRSyev ySyeh; tSy tN{ ;' ÉvÉnidRxet( 20
nidra ?Artasyeva yasyehA tasya tandra ?AM vinirdifet 20
nidrA rtasyeva yasyehA tasya tandrA M! vinirdifet 20
निद्र ?ार्तस्येव यस्येहा तस्य तन्द्र ?ां विनिर्दिशेत् २०
निद्रा र्तस्येव यस्येहा तस्य तन्द्रा ं! विनिर्दिशेत् २०
bu²õSmOitp[Iitkr" su% p;n;¥Én{ ;ritv/Rn
buddhismqtiprItikaraH sukhafca pAnAnnanidra ?Arativardhanafca
buddhismqtiprItikaraH sukhafca pAnAnnanidrA rativardhanafca
बुद्धिस्मृतिप्रीतिकरः सुखश्च पानान्ननिद्र ?ारतिवर्धनश्च
बुद्धिस्मृतिप्रीतिकरः सुखश्च पानान्ननिद्रा रतिवर्धनश्च
a;lSyÉn{ ;É.hto muü m?yen mÿ" pu¨Wo mden 8
Alasyanidra ?Abhihato muhufca madhyena mattaH puruSo madena 8
AlasyanidrA bhihato muhufca madhyena mattaH puruSo madena 8
आलस्यनिद्र ?ाभिहतो मुहुश्च मध्येन मत्तः पुरुषो मदेन ८
आलस्यनिद्रा भिहतो मुहुश्च मध्येन मत्तः पुरुषो मदेन ८
z´RrockúLl;s tN{ ;StwÉmTyg*rvw"
chardyarocakahqllAsa tandra ?AstaimityagauravaiH
chardyarocakahqllAsa tandrA staimityagauravaiH
छर्द्यरोचकहृल्लास तन्द्र ?ास्तैमित्यगौरवैः
छर्द्यरोचकहृल्लास तन्द्रा स्तैमित्यगौरवैः
v;Kcei·t' mNdmrock n;rIÉvÉvÿ_ip[yt;itÉn{ ;
vAkceSTitaM mandamarocakafca nArIviviktapriyatA'tinidra ?A
vAkceSTitaM mandamarocakafca nArIviviktapriyatA'tinidrA
वाक्चेष्टितं मन्दमरोचकश्च नारीविविक्तप्रियताऽतिनिद्र ?ा
वाक्चेष्टितं मन्दमरोचकश्च नारीविविक्तप्रियताऽतिनिद्रा
s'tu·" xuÉcritidVym;LygN/o ÉnStN{ IrÉvtqs'SÕtp[.;WI
saMtuSTaH fuciratidivyamAlyagandho nistandra ?IravitathasaMskqtaprabhASI
saMtuSTaH fuciratidivyamAlyagandho nistandrI ravitathasaMskqtaprabhASI
संतुष्टः शुचिरतिदिव्यमाल्यगन्धो निस्तन्द्र ?ीरवितथसंस्कृतप्रभाषी
संतुष्टः शुचिरतिदिव्यमाल्यगन्धो निस्तन्द्री रवितथसंस्कृतप्रभाषी
SqUl;=o &tm$n" s fnlehI Én{ ;lu" ptit c kMpte c yo ih
sthUlAkSo drutamaTanaH sa phenalehI nidra ?AluH patati ca kampate ca yo hi
sthUlAkSo drutamaTanaH sa phenalehI nidrA luH patati ca kampate ca yo hi
स्थूलाक्षो द्रुतमटनः स फेनलेही निद्र ?ालुः पतति च कम्पते च यो हि
स्थूलाक्षो द्रुतमटनः स फेनलेही निद्रा लुः पतति च कम्पते च यो हि
Ép} y;"Õã,=ye ih'Syu" pMy;mÉp corg;"
pi tr?yAHkqSNakSaye hiMsyuH paxcamyAmapi coragAH
pitr! yAHkqSNakSaye hiMsyuH paxcamyAmapi coragAH
पि त्र्?याःकृष्णक्षये हिंस्युः पञ्चम्यामपि चोरगाः
पित्र्! याःकृष्णक्षये हिंस्युः पञ्चम्यामपि चोरगाः
Én{ ;n;x tâSm' .Évãyit .vTyq 2
nidra ?AnAfafca tasmiMfca bhaviSyati bhavatyatha 2
nidrA nAfafca tasmiMfca bhaviSyati bhavatyatha 2
निद्र ?ानाशश्च तस्मिंश्च भविष्यति भवत्यथ २
निद्रा नाशश्च तस्मिंश्च भविष्यति भवत्यथ २
hetuSq;nÉvxeW;° .ve{ ogÉvxeWÕt( 9
hetusthAnavifeSAcca bhavedra ?ogavifeSakqt 9
hetusthAnavifeSAcca bhavedro gavifeSakqt 9
हेतुस्थानविशेषाच्च भवेद्र ?ोगविशेषकृत् ९
हेतुस्थानविशेषाच्च भवेद्रो गविशेषकृत् ९
b[Ýú{ ogguLm;xR" p;RxUl' c m;¨te 10
bradhnahqdra ?ogagulmArfaH pArfvafUlaM ca mArute 10
bradhnahqdro gagulmArfaH pArfvafUlaM ca mArute 10
ब्रध्नहृद्र ?ोगगुल्मार्शः पार्श्वशूलं च मारुते १०
ब्रध्नहृद्रो गगुल्मार्शः पार्श्वशूलं च मारुते १०
d*bRLy' sdn' tN{ ; vwrSy' c kf;vOte 22
daurbalyaM sadanaM tandra ?A vairasyaM ca kaphAvqte 22
daurbalyaM sadanaM tandrA vairasyaM ca kaphAvqte 22
दौर्बल्यं सदनं तन्द्र ?ा वैरस्यं च कफावृते २२
दौर्बल्यं सदनं तन्द्रा वैरस्यं च कफावृते २२
v;t;Ã;tkf;ÿN{ ; g*rv;rock;âNvt;
vAtAdvAtakaphAttandra ?A gauravArocakAnvitA
vAtAdvAtakaphAttandrA gauravArocakAnvitA
वाताद्वातकफात्तन्द्र ?ा गौरवारोचकान्विता
वाताद्वातकफात्तन्द्रा गौरवारोचकान्विता
tN{ ; mu%p[sek .ÿ_üWStqwv c 56
tandra ?A mukhaprasekafca bhaktadveSastathaiva ca 56
tandrA mukhaprasekafca bhaktadveSastathaiva ca 56
तन्द्र ?ा मुखप्रसेकश्च भक्तद्वेषस्तथैव च ५६
तन्द्रा मुखप्रसेकश्च भक्तद्वेषस्तथैव च ५६
?y;n;©mdRStwÉmTy tN{ ;Cz´R¨ÉcJvrw" 4
dhyAnAzgamardastaimitya tandra ?AcchardyarucijvaraiH 4
dhyAnAzgamardastaimitya tandrA cchardyarucijvaraiH 4
ध्यानाङ्गमर्दस्तैमित्य तन्द्र ?ाच्छर्द्यरुचिज्वरैः ४
ध्यानाङ्गमर्दस्तैमित्य तन्द्रा च्छर्द्यरुचिज्वरैः ४
p[;g[Up' tSy Én{ ;it?y;n' âStÉmtt; Jvr"
prAgrUpaM tasya nidra ?A'tidhyAnaM stimitatA jvaraH
prAgrUpaM tasya nidrA 'tidhyAnaM stimitatA jvaraH
प्राग्रूपं तस्य निद्र ?ाऽतिध्यानं स्तिमितता ज्वरः
प्राग्रूपं तस्य निद्रा ऽतिध्यानं स्तिमितता ज्वरः
kÚ=* ki#nt;' xUl' tq; Én{ ;ÉvpyRym(
kukSau kaThinatAM fUlaM tathA nidra ?Aviparyayam
kukSau kaThinatAM fUlaM tathA nidrA viparyayam
कुक्षौ कठिनतां शूलं तथा निद्र ?ाविपर्ययम्
कुक्षौ कठिनतां शूलं तथा निद्रा विपर्ययम्
=uÿOã,oCz(v;sÉn{ ;,;' /OTyod;vtRs'.v" 1
kSuttqSNocchvAsanidra ?ANAM dhqtyodAvartasaMbhavaH 1
kSuttqSNocchvAsanidrA NAM dhqtyodAvartasaMbhavaH 1
क्षुत्तृष्णोच्छ्वासनिद्र ?ाणां धृत्योदावर्तसंभवः १
क्षुत्तृष्णोच्छ्वासनिद्रा णां धृत्योदावर्तसंभवः १
tN{ ;©md;Rv¨Éc" Åm =u/;É.`;t;TÕxt; c ë·e"
tandra ?A'zgamardAvaruciH framafca kSudhAbhighAtAtkqfatA ca dqSTeH
tandrA 'zgamardAvaruciH framafca kSudhAbhighAtAtkqfatA ca dqSTeH
तन्द्र ?ाऽङ्गमर्दावरुचिः श्रमश्च क्षुधाभिघातात्कृशता च दृष्टेः
तन्द्रा ऽङ्गमर्दावरुचिः श्रमश्च क्षुधाभिघातात्कृशता च दृष्टेः
Å;NtSy Én";sÉvÉng[he, ú{ ogmoh;vqv;Ép guLm"
frAntasya niHfvAsavinigraheNa hqdra ?ogamohAvathavA'pi gulmaH
frAntasya niHfvAsavinigraheNa hqdro gamohAvathavA'pi gulmaH
श्रान्तस्य निःश्वासविनिग्रहेण हृद्र ?ोगमोहावथवाऽपि गुल्मः
श्रान्तस्य निःश्वासविनिग्रहेण हृद्रो गमोहावथवाऽपि गुल्मः
jOM.;©mdoRÉ=Éxroitj;@ä' Én{ ;É.`;t;dqv;Ép tN{ ; 12
jqmbhA'zgamardo'kSifiro'tijADyaM nidra ?AbhighAtAdathavA'pi tandra ?A 12
jqmbhA'zgamardo'kSifiro'tijADyaM nidrA bhighAtAdathavA'pi tandrA 12
जृम्भाऽङ्गमर्दोऽक्षिशिरोऽतिजाड्यं निद्र ?ाभिघातादथवाऽपि तन्द्र ?ा १२
जृम्भाऽङ्गमर्दोऽक्षिशिरोऽतिजाड्यं निद्रा भिघातादथवाऽपि तन्द्रा १२
tOã,;tN{ ;p[itXy;ywyuRJyte s n És?yit 18
tqSNAtandra ?ApratifyAyairyujyate sa na sidhyati 18
tqSNAtandrA pratifyAyairyujyate sa na sidhyati 18
तृष्णातन्द्र ?ाप्रतिश्यायैर्युज्यते स न सिध्यति १८
तृष्णातन्द्रा प्रतिश्यायैर्युज्यते स न सिध्यति १८
aq ú{ ogÉnd;nm(
atha hqdra ?oganidAnam
atha hqdro ganidAnam
अथ हृद्र ?ोगनिदानम्
अथ हृद्रो गनिदानम्
úid b;/;' p[kÚvR²Nt ú{ og' t' p[c=te 2
hqdi bAdhAM prakurvanti hqdra ?ogaM taM pracakSate 2
hqdi bAdhAM prakurvanti hqdro gaM taM pracakSate 2
हृदि बाधां प्रकुर्वन्ति हृद्र ?ोगं तं प्रचक्षते २
हृदि बाधां प्रकुर्वन्ति हृद्रो गं तं प्रचक्षते २
a;yMyte m;¨tje ú{ og' tu´te tq;
Ayamyate mArutaje hqdra ?ogaM tudyate tathA
Ayamyate mArutaje hqdro gaM tudyate tathA
आयम्यते मारुतजे हृद्र ?ोगं तुद्यते तथा
आयम्यते मारुतजे हृद्रो गं तुद्यते तथा
s;N{ I.vet( pyuRiWt' s;N{ mehen mehit
sAndra ?Ibhavet paryuSitaM sAndra mehena mehati
sAndrI bhavet paryuSitaM sAndra mehena mehati
सान्द्र ?ीभवेत् पर्युषितं सान्द्र मेहेन मेहति
सान्द्री भवेत् पर्युषितं सान्द्र मेहेन मेहति
h;ár{ mehI k$ukù hár{ ;s'Én.' dht(
hAridra mehI kaTukaM haridra ?AsaMnibhaM dahat
hAridra mehI kaTukaM haridrA saMnibhaM dahat
हारिद्र मेही कटुकं हरिद्र ?ासंनिभं दहत्
हारिद्र मेही कटुकं हरिद्रा संनिभं दहत्
aÉvp;ko¨ÉcXzidRÉnR{ ; k;s" spIns"
avipAko'rucifchardirnidra ?A kAsaH sapInasaH
avipAko'rucifchardirnidrA kAsaH sapInasaH
अविपाकोऽरुचिश्छर्दिर्निद्र ?ा कासः सपीनसः
अविपाकोऽरुचिश्छर्दिर्निद्रा कासः सपीनसः
d;hStN{ ; c sveRWu j#reWu .v²Nt ih
dAhastandra ?A ca sarveSu jaThareSu bhavanti hi
dAhastandrA ca sarveSu jaThareSu bhavanti hi
दाहस्तन्द्र ?ा च सर्वेषु जठरेषु भवन्ति हि
दाहस्तन्द्रा च सर्वेषु जठरेषु भवन्ति हि
Én{ oTKlexo¨Éc" ;s" k;s" xuKlTvg;idt; 11
nidra ?otklefo'ruciH fvAsaH kAsaH fuklatvagAditA 11
nidro tklefo'ruciH fvAsaH kAsaH fuklatvagAditA 11
निद्र ?ोत्क्लेशोऽरुचिः श्वासः कासः शुक्लत्वगादिता ११
निद्रो त्क्लेशोऽरुचिः श्वासः कासः शुक्लत्वगादिता ११
p[;yo .vTy.;v;y Éz{ ;N]' codr' nO,;m( 26
prAyo bhavatyabhAvAya chidra ?AntraM codaraM nqNAm 26
prAyo bhavatyabhAvAya chidrA ntraM codaraM nqNAm 26
प्रायो भवत्यभावाय छिद्र ?ान्त्रं चोदरं नृणाम् २६
प्रायो भवत्यभावाय छिद्रा न्त्रं चोदरं नृणाम् २६
gu¨" âSqr" p;<@rrock;âNvt" p[sekÉn{ ;vÉmviöm;Nd(yÕt(
guruH sthiraH pANDurarocakAnvitaH prasekanidra ?AvamivahnimAndyakqt
guruH sthiraH pANDurarocakAnvitaH prasekanidrA vamivahnimAndyakqt
गुरुः स्थिरः पाण्डुररोचकान्वितः प्रसेकनिद्र ?ावमिवह्निमान्द्यकृत्
गुरुः स्थिरः पाण्डुररोचकान्वितः प्रसेकनिद्रा वमिवह्निमान्द्यकृत्
s ÕCz^jNmp[xmo ÉnpIÉ@to n ce¥me{ ;i]blI kf;Tmk" 9
sa kqcchrajanmaprafamo nipIDito na cennamedra ?AtribalI kaphAtmakaH 9
sa kqcchrajanmaprafamo nipIDito na cennamedrA tribalI kaphAtmakaH 9
स कृच्छ्रजन्मप्रशमो निपीडितो न चेन्नमेद्र ?ात्रिबली कफात्मकः ९
स कृच्छ्रजन्मप्रशमो निपीडितो न चेन्नमेद्रा त्रिबली कफात्मकः ९
=o.,w" =oÉmtoNyw =u{ ;N];vyv' yd; 8
kSobhaNaiH kSomito'nyaifca kSudra ?AntrAvayavaM yadA 8
kSobhaNaiH kSomito'nyaifca kSudrA ntrAvayavaM yadA 8
क्षोभणैः क्षोमितोऽन्यैश्च क्षुद्र ?ान्त्रावयवं यदा ८
क्षोभणैः क्षोमितोऽन्यैश्च क्षुद्रा न्त्रावयवं यदा ८
Vyv;y' c;PyjI,eR¥e Én{ ;' c .jt;' idv; 4
vyavAyaM cApyajIrNenne nidra ?AM ca bhajatAM divA 4
vyavAyaM cApyajIrNenne nidrA M! ca bhajatAM divA 4
व्यवायं चाप्यजीर्णेन्ने निद्र ?ां च भजतां दिवा ४
व्यवायं चाप्यजीर्णेन्ने निद्रा ं! च भजतां दिवा ४
dhnbls;dk<@UÉn{ ;Éö' kf;nugte 10
dahanabalasAdakaNDUnidra ?AfcihnaM kaphAnugate 10
dahanabalasAdakaNDUnidrA fcihnaM kaphAnugate 10
दहनबलसादकण्डूनिद्र ?ाश्चिह्नं कफानुगते १०
दहनबलसादकण्डूनिद्रा श्चिह्नं कफानुगते १०
Vyqte© hreTs'D;' Én{ ;' c ;smIryet( 11
vyathate'zga haretsaMjxAM nidra ?AM ca fvAsamIrayet 11
vyathate'zga haretsaMjxAM nidrA M! ca fvAsamIrayet 11
व्यथतेऽङ्ग हरेत्संज्ञां निद्र ?ां च श्वासमीरयेत् ११
व्यथतेऽङ्ग हरेत्संज्ञां निद्रा ं! च श्वासमीरयेत् ११
duSp[bo/oXnute Én{ ;' soɦvIspR ¬Cyte 13
dusprabodho'fnute nidra ?AM so'gnivIsarpa ucyate 13
dusprabodho'fnute nidrA M! so'gnivIsarpa ucyate 13
दुस्प्रबोधोऽश्नुते निद्र ?ां सोऽग्निवीसर्प उच्यते १३
दुस्प्रबोधोऽश्नुते निद्रा ं! सोऽग्निवीसर्प उच्यते १३
kfÉpÿ;JJvr" StM.o Én{ ; tN{ ; Éxro¨j; 17
kaphapittAjjvaraH stambho nidra ?A tandra ?A firorujA 17
kaphapittAjjvaraH stambho nidrA tandrA firorujA 17
कफपित्ताज्ज्वरः स्तम्भो निद्र ?ा तन्द्र ?ा शिरोरुजा १७
कफपित्ताज्ज्वरः स्तम्भो निद्रा तन्द्रा शिरोरुजा १७
p[l;po vepquStN{ ; sos;?y" Sy;t( i]doWj" 9
pralApo vepathustandra ?A so'sAdhyaH syAt tridoSajaH 9
pralApo vepathustandrA so'sAdhyaH syAt tridoSajaH 9
प्रलापो वेपथुस्तन्द्र ?ा सोऽसाध्यः स्यात् त्रिदोषजः ९
प्रलापो वेपथुस्तन्द्रा सोऽसाध्यः स्यात् त्रिदोषजः ९
úLl;s" s;¨ÉcÉnR{ ; tN{ ;lSysmâNvt;" 9
hqllAsaH sArucirnidra ?A tandra ?AlasyasamanvitAH 9
hqllAsaH sArucirnidrA tandrA lasyasamanvitAH 9
हृल्लासः सारुचिर्निद्र ?ा तन्द्र ?ालस्यसमन्विताः ९
हृल्लासः सारुचिर्निद्रा तन्द्रा लस्यसमन्विताः ९
=u{ ; g;]sm; å=;ÉÉp$;" Ék'Écdu¥t;" 18
kSudra ?A gAtrasamA rUkSAfcipiTAH kiMcidunnatAH 18
kSudrA gAtrasamA rUkSAfcipiTAH kiMcidunnatAH 18
क्षुद्र ?ा गात्रसमा रूक्षाश्चिपिटाः किंचिदुन्नताः १८
क्षुद्रा गात्रसमा रूक्षाश्चिपिटाः किंचिदुन्नताः १८
p[.[Xyte n;Ésky; tu ySy s;N{ o ÉvdG/o lv," kfStu
prabhrafyate nAsikayA tu yasya sAndra ?o vidagdho lavaNaH kaphastu
prabhrafyate nAsikayA tu yasya sAndro vidagdho lavaNaH kaphastu
प्रभ्रश्यते नासिकया तु यस्य सान्द्र ?ो विदग्धो लवणः कफस्तु
प्रभ्रश्यते नासिकया तु यस्य सान्द्रो विदग्धो लवणः कफस्तु
§;v' §veduã,mtIv y° tt( sv[,' xuKlá£âmud;hr²Nt 22
srAvaM sraveduSNamatIva yacca tat savraNaM fuklakrimi?dAharanti 22
srAvaM sraveduSNamatIva yacca tat savraNaM fuklakrimiu!dAharanti 22
स्रावं स्रवेदुष्णमतीव यच्च तत् सव्रणं शुक्लक्रिमि?दाहरन्ति २२
स्रावं स्रवेदुष्णमतीव यच्च तत् सव्रणं शुक्लक्रिमिउ!दाहरन्ति २२
cN{ ;idTy* sn=];vNtrI=e c Év´ut"
candra ?Adityau sanakSatrAvantarIkSe ca vidyutaH
candrA dityau sanakSatrAvantarIkSe ca vidyutaH
चन्द्र ?ादित्यौ सनक्षत्रावन्तरीक्षे च विद्युतः
चन्द्रा दित्यौ सनक्षत्रावन्तरीक्षे च विद्युतः
hár{ ;.' pItmuã,' jl;.' Épÿ;t(§;v" s'§vet( sâN/m?y;t( 73
haridra ?AbhaM pItamuSNaM jalAbhaM pittAtsrAvaH saMsravet sandhimadhyAt 73
haridrA bhaM pItamuSNaM jalAbhaM pittAtsrAvaH saMsravet sandhimadhyAt 73
हरिद्र ?ाभं पीतमुष्णं जलाभं पित्तात्स्रावः संस्रवेत् सन्धिमध्यात् ७३
हरिद्रा भं पीतमुष्णं जलाभं पित्तात्स्रावः संस्रवेत् सन्धिमध्यात् ७३
]yo doW; bih"xoq' kÚyuR¾Xz{ ;É, vTmRno"
trayo doSA bahiHfothaM kuryufchidra ?ANi vartmanoH
trayo doSA bahiHfothaM kuryufchidrA Ni vartmanoH
त्रयो दोषा बहिःशोथं कुर्युश्छिद्र ?ाणि वर्त्मनोः
त्रयो दोषा बहिःशोथं कुर्युश्छिद्रा णि वर्त्मनोः
} yh;ÆIvit .wWJy' p[Ty;:y;y sm;cret( 15
tr?yahAjjIvati bhaiSajyaM pratyAkhyAya samAcaret 15
tr! yahAjjIvati bhaiSajyaM pratyAkhyAya samAcaret 15
त्र्?यहाज्जीवति भैषज्यं प्रत्याख्याय समाचरेत् १५
त्र्! यहाज्जीवति भैषज्यं प्रत्याख्याय समाचरेत् १५
d;h" p[l;p" p;<@Tv' tN{ ; rog; v;tj;" 2
dAhaH pralApaH pANDutvaM tandra ?A rogAfca vAtajAH 2
dAhaH pralApaH pANDutvaM tandrA rogAfca vAtajAH 2
दाहः प्रलापः पाण्डुत्वं तन्द्र ?ा रोगाश्च वातजाः २
दाहः प्रलापः पाण्डुत्वं तन्द्रा रोगाश्च वातजाः २
tN{ ;¨Écp[sek;´;" kfv;t;myoºv;" 3
tandra ?AruciprasekAdyAH kaphavAtAmayodbhavAH 3
tandrA ruciprasekAdyAH kaphavAtAmayodbhavAH 3
तन्द्र ?ारुचिप्रसेकाद्याः कफवातामयोद्भवाः ३
तन्द्रा रुचिप्रसेकाद्याः कफवातामयोद्भवाः ३
Én{ ;âNvto j@" xUnvK];=XzdRn" Éxxu" 3
nidra ?Anvito jaDaH fUnavaktrAkSafchardanaH fifuH 3
nidrA nvito jaDaH fUnavaktrAkSafchardanaH fifuH 3
निद्र ?ान्वितो जडः शूनवक्त्राक्षश्छर्दनः शिशुः ३
निद्रा न्वितो जडः शूनवक्त्राक्षश्छर्दनः शिशुः ३
k;s;ɦs;dvmqu tN{ ;k;Xy;R¨Éc.[mw"
kAsAgnisAdavamathu tandra ?AkArfyArucibhramaiH
kAsAgnisAdavamathu tandrA kArfyArucibhramaiH
कासाग्निसादवमथु तन्द्र ?ाकार्श्यारुचिभ्रमैः
कासाग्निसादवमथु तन्द्रा कार्श्यारुचिभ्रमैः
Én{ ;' tN{ ;' Klm' d;hmp;kù lomhWR,m(
nidra ?AM tandra ?AM klamaM dAhamapAkaM lomaharSaNam
nidrA M! tandrA M! klamaM dAhamapAkaM lomaharSaNam
निद्र ?ां तन्द्र ?ां क्लमं दाहमपाकं लोमहर्षणम्
निद्रा ं! तन्द्रा ं! क्लमं दाहमपाकं लोमहर्षणम्
p;<@" ²G/oits;N{ ;sOkª svRXleãmÉvk;rÕt( 18
pANDuH snigdho'tisAndra ?Asqk sarvafleSmavikArakqt 18
pANDuH snigdho'tisAndrA sqk sarvafleSmavikArakqt 18
पाण्डुः स्निग्धोऽतिसान्द्र ?ासृक् सर्वश्लेष्मविकारकृत् १८
पाण्डुः स्निग्धोऽतिसान्द्रा सृक् सर्वश्लेष्मविकारकृत् १८
Én{ ; gu¨Tv' c ÉvjOM.,' c ÉvXleWhW;Rvqv;©mdRm(
nidra ?A gurutvaM ca vijqmbhaNaM ca vifleSaharSAvathavA'zgamardam
nidrA gurutvaM ca vijqmbhaNaM ca vifleSaharSAvathavA'zgamardam
निद्र ?ा गुरुत्वं च विजृम्भणं च विश्लेषहर्षावथवाऽङ्गमर्दम्
निद्रा गुरुत्वं च विजृम्भणं च विश्लेषहर्षावथवाऽङ्गमर्दम्
zidRÉnR{ ; c sÉvWwmR<@UkdR·l=,m( 51
chardirnidra ?A ca saviSairmaNDUkairdaSTalakSaNam 51
chardirnidrA ca saviSairmaNDUkairdaSTalakSaNam 51
छर्दिर्निद्र ?ा च सविषैर्मण्डूकैर्दष्टलक्षणम् ५१
छर्दिर्निद्रा च सविषैर्मण्डूकैर्दष्टलक्षणम् ५१
ú{ ogo mU]ÕCz^Ö c mU];`;tStq;XmrI
hqdra ?ogo mUtrakqcchraM ca mUtrAghAtastathA'fmarI
hqdro go mUtrakqcchraM ca mUtrAghAtastathA'fmarI
हृद्र ?ोगो मूत्रकृच्छ्रं च मूत्राघातस्तथाऽश्मरी
हृद्रो गो मूत्रकृच्छ्रं च मूत्राघातस्तथाऽश्मरी
=u{ ;Syk,Rn;s;É=Éxr"S]Ib;lk;my;"
kSudra ?AsyakarNanAsAkSifiraHstrIbAlakAmayAH
kSudrA syakarNanAsAkSifiraHstrIbAlakAmayAH
क्षुद्र ?ास्यकर्णनासाक्षिशिरःस्त्रीबालकामयाः
क्षुद्रा स्यकर्णनासाक्षिशिरःस्त्रीबालकामयाः